นาฏศิลป์ ม.1นาฏยศัพท์และภาษาท่า

นาฏยศัพท์

นาฏยศัพท์

นาฏยศพั ท์ หมายถึง ศพั ท์เฉพาะที่ใช้เป็ นสญั ลกั ษณ์และสื่อความหมายให้รู้กนั
ในวงการนาฏศิลป์ ไทย

นาฏยศพั ทแ์ บง่ ได้ ๓ หมวด คือ
๑. หมวดนามศพั ท์ เป็ นการเรียกชื่อลกั ษณะท่ารา เช่น จีบหงาย จีบควา่ วงบน
วงกลาง ประเท้า กระดกเท้า เป็นต้น
๒. หมวดกิริยาศพั ท์ เป็ นการเรียกท่าท่ีจะทาให้ราได้งดงาม เช่น ส่งมือ ตึงไหล่ กดไหล่
กดคาง หกั ข้อ หลบเขา้ เป็นต้น
๓. หมวดนาฏศพั ท์เบด็ เตลด็ เช่น จีบยาว เดินมือ นายโรง ยืนเคร่ือง นางตลาด
นางกษตั ริย์ เป็นต้น

นาฏยศัพท์

นาฏยศัพท์ทวั่ ไปทใ่ี ช้ในการฝึ กหัดนาฏศิลป์ ไทยเบื้องต้น

ตงั้ วง คือ การตงั้ มือโดยให้นิ้ วทงั้ ๔ เรียงชิดกนั กระดกข้อมือขึ้นงอนิ้ วหวั แม่มือ
เขา้ หาฝ่ ามอื เลก็ น้อยทอดแขนให้โค้งพองาม

⚫ วงบน คือ ตวั พระปลายนิ้ วจะอยู่ท่ีระดบั แง่ศีรษะ ส่วนตัวนางปลายนิ้ วจะอยู่
ระดบั หางคิ้ว

นาฏยศัพท์

นาฏยศัพท์ทวั่ ไปทใี่ ช้ในการฝึ กหัดนาฏศิลป์ ไทยเบื้องต้น

⚫ วงกลาง ทอดแขนให้ปลายนิ้วอยรู่ ะดบั ไหล่

นาฏยศัพท์

นาฏยศัพท์ทว่ั ไปทใ่ี ช้ในการฝึ กหัดนาฏศิลป์ ไทยเบื้องต้น

⚫ วงล่าง ปลายนิ้วอย่รู ะดบั เอว กนั ศอกออกไปด้านข้าง ตวั พระจะกนั ศอกออกไป
มากกว่าตวั นาง

นาฏยศัพท์

นาฏยศัพท์ทวั่ ไปทใี่ ช้ในการฝึ กหัดนาฏศิลป์ ไทยเบื้องต้น

การจีบมือ คือ การใช้ปลายนิ้วหวั แม่มือมาจรดกบั ข้อแรกของนิ้วชี้ แล้วกรีดนิ้วทงั้
สามที่เหลือออกไปคลา้ ยพดั งอนิ้วหวั แม่มือเลก็ น้อยแลว้ หกั ข้อมือเขา้ หาลาแขน

⚫ จีบหงาย หักข้อมือเข้าหาลาแขน ⚫ จีบควา่ ควา่ ปลายจีบลง
ให้ปลายจีบหงายขนึ้

นาฏยศัพท์

นาฏยศัพท์ทวั่ ไปทใ่ี ช้ในการฝึ กหัดนาฏศิลป์ ไทยเบื้องต้น

⚫ จีบปรกหน้า ยกจีบขนึ้ มาหนั จีบเข้าหาหน้าาาก

⚫ จีบปรกข้าง ยกจีบไปด้านข้างแล้วหนั จีบเข้าหา
แง่ศีรษะ

นาฏยศัพท์

นาฏยศัพท์ทวั่ ไปทใ่ี ช้ในการฝึ กหัดนาฏศิลป์ ไทยเบื้องต้น

⚫ จีบส่งหลงั ส่งจีบโดยตึงแขนท่ีส่งไปด้านหลงั

ประเท้า จะประเท้าใดก็ได้ปฏิ บตั ิ โดยการยืน
เหลื่อมเท้าท่ีจะประมาข้างหน้า ย่อเข่าแล้วตบจมูกเท้า
ลงบนพนื้ เบาๆ โดยส้นเท้าวางอย่กู บั ที่

นาฏยศัพท์

นาฏยศัพท์ทว่ั ไปทใ่ี ช้ในการฝึ กหัดนาฏศิลป์ ไทยเบื้องต้น

ยกเท้า คือ เป็นกิริยาที่ทาต่อจากประเท้า เวลายกเท้าให้เชิด ปลายเท้าขนึ้
- ตวั พระจะกนั เข่าออกไปด้านข้าง ส้นเท้าอยรู่ ะดบั ครง่ึ น่อง
- ตวั นางยกเท้าหนีบเขา่ ไปด้านหน้า จะยกตา่ กว่าตวั พระเลก็ น้อย

นาฏยศัพท์

นาฏยศัพท์ทว่ั ไปทใ่ี ช้ในการฝึ กหัดนาฏศิลป์ ไทยเบื้องต้น

ก้าวหน้า เป็ นกิริยาท่ีต่อจากยกเท้า โดยวางส้นเท้าที่ก้าวให้ตรงกบั ปลายเท้าที่วาง
เปิ ดส้นเท้าหลงั ย่อเขา่ ลง ตวั พระกนั เขา่ ออกเลก็ น้อย

นาฏยศัพท์

นาฏยศัพท์ทวั่ ไปทใ่ี ช้ในการฝึ กหัดนาฏศิลป์ ไทยเบื้องต้น

ก้าวข้าง เป็ นกิริยาท่ีต่อจากยกเท้า โดยวางส้นเท้าที่ก้าวไปด้านข้างให้ตรงกบั ปลายเท้า
ท่ียืน ย่อเข่าทงั้ ๒ ข้าง ลงน้าหนักอยู่ เท้าหน้า เท้าหลงั เหยียบเตม็ สาหรบั ตวั นางให้พลิก
ขอ้ เท้าหลงั หลบเข่า

นาฏยศัพท์

นาฏยศัพท์ทวั่ ไปทใ่ี ช้ในการฝึ กหัดนาฏศิลป์ ไทยเบื้องต้น

กระท้งุ เท้า ปฏิบตั ิโดยก้าวเท้าใดเท้าหน่ึงไปข้างหน้า
น้าหนักอยู่เท้าท่ีก้าว แล้วใช้จมูกเท้าที่วางอยู่
ด้านหลงั ยกขนึ้ แลว้ แตะท่ีพนื้ เบาๆ

กระดกเท้า (ยืน) โดยการส่งเข่าขึ้นไปหนีบน่อง
เขา้ หาโขนขา หวั ขอ้ เท้าลง ปลายนิ้วเชิด

นาฏยศัพท์

นาฏยศัพท์ทว่ั ไปทใ่ี ช้ในการฝึ กหัดนาฏศิลป์ ไทยเบื้องต้น

กระดกเท้า (นัง่ ) นัง่ คุกเข่า แล้วถีบเข่าข้างท่ีกระดกไปด้านหลัง หัวข้อเท้าลง
ปลายเท้าเชิดขึน้ กดเอวลง

ภาษาท่า

ภาษาท่า

นาฏศิลป์ มีกาเนิ ดมาจากท่าทางที่เป็ นธรรมชาติ และแสดงอารมณ์ภายในต่างๆ
แล้วนามาประดิษฐ์ให้ประณี ตงดงามใช้แทนคาพูด และอิริยาบถต่างๆ เรียกว่า
“ภาษานาฏศิลป์ ”

ท่าตวั เรา ใช้มือซ้ายจีบเข้าหาอก หรอื ใช้ฝ่ ามอื ซ้ายแตะที่อก

ภาษาท่า

ภาษาท่า

ท่าท่าน ยกมือขา้ งใดขา้ งหนึ่งขนึ้ ระดบั สายตาในลกั ษณะมอื แบแลว้ สบั สนั มือลงเลก็ น้อย

ภาษาท่า

ภาษาท่า

ท่าปฏิเสธ ตงั้ มอื ด้านหน้าแล้วสนั่ ปลายมอื พรอ้ มทงั้ ส่ายหน้าเลก็ น้อย

ภาษาท่า

ภาษาท่า

ท่าไป ใช้มือใดมือหน่ึงจีบเข้าหาตวั แล้วมว้ นออกแบมือตงั้ วง

ท่าไปแบบท่ี ๑ ท่าไปแบบที่ ๒

ภาษาท่า

ภาษาท่า

ท่าอาย ใช้ฝ่ ามือซ้ายแตะระหว่างแก้มกบั กกหู ปลายนิ้ วทงั้ ส่ีชิดติดกนั ชี้ไปด้านหลงั
เอียงศีรษะด้านซ้าย

ภาษาท่า

ภาษาท่า

ท่าโกรธ ๑ ใช้ฝ่ ามือถทู ี่หลงั ใบหแู ล้วกระชากมือลง
ท่าโกรธ ๒ ใช้ฝ่ ามือถทู ่ีอกแล้วกระชากลงพรอ้ มทงั้ กระทืบเท้า (โกรธมาก)

ท่าโกรธ ๑ ท่าโกรธ ๒

ภาษาท่า

ภาษาท่า

ท่าร้องไห้ ใช้มือซ้าย (ระหว่างนิ้วหวั แม่มือกบั นิ้วชี้) แตะท่ีหน้าาาก มือขวาจีบหรือ
แตะฝ่ ามือไวท้ ่ีชายพกพรอ้ มทงั้ สะด้งุ ตวั ตามจงั หวะ แล้วใช้มือซ้ายแตะใต้ตาทงั้ สองข้าง
เป็นการเชด็ น้าตา

ภาษาท่า

ภาษาท่า

ท่ารกั ใช้มือทงั้ สองประสานทาบกนั ท่ีฐานไหล่

ภาษาท่า

ภาษาท่า

ท่ายิ้ม ใช้มือซ้ายจีบควา่ แล้วดึงมอื มาที่ระดบั ปาก

ท่ายิ้ม ๑ ท่ายิ้ม ๒

หน่วยก่อน สารบญั หน่วยต่อไป