ชื่อหนังสือ : เพือ่นชวยเพือน่ เนือ้หา : สํานักพัฒนาสุขภาพจิต กรมสุขภาพจิต จัดพิมพโดย : สํานักพัฒนาสุขภาพจิต กรมสุขภาพจิต ถนนติวานนท นนทบุรี 11000 โทร.0- 2951-1387-88 โทรสาร 0-2951-1384, 0-2951-1386 ภาพประกอบ : อภิวรรณ อินดวง ISBN : 974-415-155-159-5 พิมพครัง้ที่1 : มีนาคม 2547 จํานวนพิมพ : 1,000 เลม พิมพท ี่ : โรงพิมพชุมนุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จํากัด ลิขสิทธิข์องกรมสุขภาพจิต
เพือน่ …ยอมเปนผูที ทํ่าใหชีวิตของเรามีสีสัน มีความสนุกสนาน เปนคูคิดก็ไดยามมีสุขก็จะรวมสุขดวยกัน และยามทุกขเราก็ทุกขด วยกัน กับเพือน่หรือเพือ่นมีความเดือดรอนใจ ตองการใครสักคนรวมเห็นใจ รวม คิดหาทางแกไขบาง เรา…ในฐานะทีเป่นเพือน่จะตองชวยเพือน่ ใหสถานการณที เป่น ปญหาของเพือ่นคลีค่ลายลงไดดวยดี ดวยเหตุนี้คูมือเรือ่งเพือ่นชวยเพือน่เลมนีจึ้งสอดแทรกเทคนิค และกลวิธีงาย ๆ เพื่อใชประกอบเปนแนวทางใหความชวยเหลือกัน ระหวางเพือน่ กรมสุขภาพจิตหวังเปนอยางยิงว่าผูทีอยู่ในฐานะเพือ่นหรือ ผูที่มีเพื่อนจะไดรับประโยชนจากการนําความรูหรือขอเสนอแนะตาง ๆ ไปประยุกตใช ในชีวิตไดตอ ไป ดวยความปรารถนาดี กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข
เปนเพือ่นทีดี่ …เปนไดอย างไร 5 ทําตัวอยางไร…เพือ่นจึงจะไววางใจ 6 ชวยเพือ่นแลว…เราจะไดอะไร 7 เพือ่นชวยเพือ่นเรือ่งอะไรดี 7 ถาเพือ่นมีปญหาการเรียน 7 ถาเพือ่นมีปญหากลุมใจหรือเศรา 8 ถาเพือ่นมีปญหาเรือ่งไปทําผูห ญิงทอง 10 หรือเพือ่นสาวตัง้ครรภเสียเอง ถาเพือ่นมีปญหาเรือ่งอยากหนีออกจากบาน 11 ถาเพือ่นมีปญหาเรือ่งเปนขโมย 11 ถาเพือ่นมีปญหาเรือ่งทะเลาะวิวาทกันอยางรุนแรง 12 เตือนเพือ่นอยางไรจึงจะไมขัดใจกัน 13 กติกาในการเตือนเพือน่ 14 เตือนเพือ่นแลวเพือ่ นไมทําตามคําเตือน . . . 15 เจ็บใจจัง . . .ทําไงดี
ฟงปญหาเพือ่นแลวกังวลใจ…จะมีทางออกอยางไร 16 รําคาญเพือ่นทีช่วยแลวติด…มีอะไรตองใหเราชวยคิด 18 ชวยทําอยูเ รือย่ แนะนําเพือ่นทีถู่กลอเลียนอยา งไร 20 ทําอยางไรดีเมือถู่กยัว่ยุอารมณ 21 รักเพือน่ …ตองตามใจเพือ่นทุกอยางใชห รือไม 23 มารูจักวิธีปฏิเสธกันเถอะ 24 ศักดิศรี ์ของวัยรุนควรมุงทีต่รงไหน 28 ศักดิศรี ์ตรงขามกับ…ปมดอย 30 การทําลายชือ่เสียงของคนอืน่หรือสถาบันอืน่ 31
ชักพาเพือ่นทําในสิง่ทีดี่ ตักเตือนหากเห็นวาเพือ่นทําในสิง่ที่ ไมถูกตองเหมาะสม ชวยเหลือเกือ้กูลในขอบเขตเทาทีทํ่าได ไมซ้าํ เติมหรือทับถมเมือ่เพือ่นผิดพลาด เปน กําลังใจและเปน ทีพึ่ง่ทางใจ ยามทีเ่พือ่นมีปญหา ปกปองเพือ่นจากคํากลาวหา ทีไม่เปนจริง
เวลาเพ ื่ อนเลาอะไรใหฟง ตองตั้งใจฟง สีหนา ทาทาง คําพูด แสดงความเต็มใจทีจ่ะรับฟง ฟงเรือ่งของเพือ่นแลวอยาเอาไปเลา ใหคนอืนฟ่ง อยาเอามาลอเลียน พูดงายๆ คือ“รักษาความ ลับของเพือ่ นใหได ” กระตือรือรนเมือ่เพือ่นรองขอความชวยเหลือและ ชวยเหลือใหสํ าเร็จ รักษาผลประโยชนใหเพือน่ แลกเปลีย่นทุกขสุขซึง่กันและกัน
ชวยเพื่อนแลว เราก็จะได “เพือ่นสนิท” ทีไว่ ใจไดมาอีก หนึง่คนไง บอกเลาความรูใหมทีเ่พือ่นยังไมรู มีน้าํ ใจใหความกระจางเมือ่เพือ่นซักถาม หรือขอความชวยเหลือ ถามไถใกลชิ ดกับเพือ่นที่ หวุดหวิดจะสอบตก เรียนเปนกลุมชวยกันคิด ชวยกันแกไข จะทํางานเสร็จไว และเขาอกเขาใจกันมากขึน้
อันดับแรกเราตองทําตัวใหเพือน่ ไววางใจ ตัวเราเสียกอน จากนัน้ชวนพูดคุยใหเพือน่ระบายสิง่ทีอั่ดอัน้อยูในใจออกมา แลวเราจะเปนผูคอยสรุปหรือชีให้เพือ่นเห็นวาปญหาคืออะไร ใหกํ าลังใจเพือ่ นโดยใชเทคนิคการพูดอยางเชน เพือ่นเศราเพราะสูญเสียบางสิง่บางอยางไป ก็บอกกับเพือ่นวา “เขายังมีสิง่อืน่ทีเ่หลืออยูอีก” เพือ่นกลุมใจ หรือกังวลถึงเรือ่งใดเรือ่งหนึง่ ก็ชีให้เพือ่นเห็นวา สิง่นัน้เปนจริงดังวาหรือไม อยางไรและถาไมเป นจริงจะกลุมไปทําไม แตถาหากเปนจริงควรมาหาทางตัง้รับ หรือ หาทางแกไขกันดีกวา
ความกลุมใจบางครัง้เกิดจากการทีเ่รามีความลังเลไมกลาตัดสินใจ ดังนั้น การยอมรับความจริง ยอมรับการถูกวา หรือ ถูกตําหนิบางจะชวย ใหความกลุมใจนั้นบรรเทาเบาบางลงได ถาเพ ื่ อนเจอปญหาหนัก ๆ เราตองเปนฝายชี้แจง ใหเพ ื่ อนเห็นประเด็นวาปญหาคืออะไร ทางแกไข มีอะไรบาง สวนการตัดสินใจวาจะทําอะไรตอนั้น เพือ่นจะตองเปนคนตัดสินใจเอง เราจะเปนตัวกลาง หรือผูประสานกับคนอื่น ๆ ใหเพ ื่ อนอีกทีหนึ่ง ในกรณีที่มีปญหาหนักจริง ๆ หรือกรณีที่เพื่อนสนิทกับคนอื่นมากกวา
เปดโอกาสใหเพือ่ นไดพูดระบายอยา ซ้าํเติมเพือน่ กอนทีเ่พือ่นจะตัดสินใจลงมือทําอะไร ควรแนะนํา ใหเพือ่นคิดใครครวญอีกครังว้า สิง่นัน้ เหมาะสม ทีจ่ะทําหรือไม
รับฟงข อของใจ ความอัดอัน้ตันใจของเพือน่ แนะนําใหเพื่อนไปปรึกษาผูใหญที่ใกลชิด หรือครูอาจารย กลุมเพือ่นคงจะตองมาพิจารณารวมกันวาจะชวยเหลือเพือน่ หรือทําอยางไรกับเขาดี
หากเพือ่นกําลังทะเลาะกันอยูเราคงตองชวยกันจับแยก กอนทีเ่พือ่นทังคู้จะบาดเจ็บกันมากไปกวา นี้ ใหโอกาสเพือ่นทัง้สองฝายไดพูดถึงประเด็นความขัดแยง โดยอาจจะใหพูดทีละฝายแลวพิจารณาดูวาเขามีโอกาส ทีจ่ะคืนดีกันไดห รือไม กรณีที่เพื่อนเขาใจผิดกันหรือขัดแยงกันโดยที่ไมไดมี ผลประโยชนใด ๆ หรือดูแลววาทั้งสองฝายมีโอกาสท ี่ จะคืนดีกันไดเราก็อาจจะเปนตัวกลางวางกติกาใหทั้ง สองฝายมาพูดปรับความเขาใจกัน
สําหรับเพือ่นสนิท การหามปราม เพียงอยางเดียวเพือน่ ก็อาจจะเชือ่แลว ขอเตือนใจหรือขอเสนอแนะจากเราจะเหมาะหรือไมเหมาะ กับเพือ่นเพียงใด เพือ่นจะตองเปนผูชัง่ ใจอีกครัง้หนึง่ หากเพือ่นจะทําในสิง่ทีไม่ดีไมงาม เราจะตองพูดใหเพือน่ คิดวาจะไดประโยชนอะไรจากการกระทํานั้น แตถา เพือ่นบอกวาอยากทําเพราะสะใจ เราก็ตองพูดใหเพือน่ ไดคิดวาทําแลวจะเกิดผลเสียอยางไร และเกิดความเสีย หายตอใครบาง หรือทําเพราะกลัวเสียหนา ก็ถามเพือน่ ตอ ไปวา จะเสียหนาสักเทาไหรกัน ทําแลวจะไดหนาคืน มาหรือไม เมือ่ทําแลวจะเกิดผลเสียควรเตือนใหเพือ่นได คิดไตรตรองอีกครัง้หรือชะลอใหเพือ่ นไดมีเวลาคิดมากขึน้ การตําหนิ หรือดุดา จะไมแก ปญหามีแตจะทําใหเพือน่ เจ็บช้าํ น้ําใจ
เตือนแบบใหขอ คิดไมตํ าหนิหรือสัง่สอน ไมเตือนซ้ําซาก เพราะจะเปนการตอกย้ํา จะทําใหเพือ่ นโกรธได ควรพูดเตือนเปนการสวนตัวเพือ่ ไมใหเพือน่ อับอายขายหนา
ขณะทีเ่พือ่นมาขอความชวยเหลือจากเรานัน้ เราไดทํ าหนาท ี่ ชวยเหลือเพือ่ นไปอยางเต็มทีแล่วแตเพือ่นจะทําตามคําแนะนํา หรือไมนัน้ เปนสิทธิของเพือ่นทีจ่ะตัดสินใจเอง เราไมควร ไปคาดหวังหรือคาดคันว้าเพือ่นจะตองทําตาม
ตองแยกแยะใหไดวาปญหานั้นเปนปญหาของใคร ปญหาของเพือ่นก็เปนปญหาของเพือ่นไมใช ปญหา ของเรา การเห็นอกเห็นใจเพื่อนเปนสิ่งที่ดีแตถาเห็นใจ มากจนเกินไป หรือ คลอยตามปญหาเพือ่นไปเสีย ทุกอยางจะทําใหเรามองปญหาไดไมสมเหตุสมผล และทําใหชวยเพือ่นไมได
การคิดจะชวยเพือน่เราก็ตองเขาใจปญหาของเพือน่ ใหชัดเจนมากกวาเขา เราจึงจะชวยเพือ่นได ไมตองเสียใจ หากชวยเพือ่นแกปญหาไมได ตองเขาใจ วาปญหาที่เกิดขึ้นนั้นมีหลายประเภท บางปญหา สามารถแกไขไดบางปญหาสามารถผอนหนักใหเปน เบาได การพูดคุยเปนสิ่งสําคัญที่จะชวยทําใหเพื่อนรูสึก เบาใจขึนได ้บางถึงแมวาป ญหานัน้จะยังไมสามารถ แกไขไดก็ตามแตก็ถือวาไดชวยเหลือเพื่อนไป เปราะหนึง่แลว
ชวยเหลือเพือ่ นไดเปนสิง่ดีแตการชวยเหลือ ตองไมท ําใหตัวเองเดือดรอน ตองหัดไมเกรงใจเพือ่นบางรูจักปฏิเสธเมือ่ถึง คราวทีเ่ราไดชวยเหลือเพือ่นเต็มทีแล่ว พึงระลึกวา หลักสําคัญของการชวยเหลือ เพือน่คือ ตองชวยทําใหเขาสามารถชวยเหลือ ตัวเองได หากเพือ่นมีนิสัยชอบพึ่งพิง ไมยอมทําอะไร ดวยตัวเองก็ตอง กระตุน ชม และใหกําลังใจ เพือ่นทําสิงต่างๆ ดวยตัวเองใหได ถาเพือน่ นึกวิธีการแกไขไมออกจริง ๆ เราก็บอกวิธีแก เพือ่นไปเลย และใหเขาไปทําดวยตัวเอง ขอสําคัญ เราตองตัง้กติกากับเพือ่ นไวกอนวา …เราจะชวยเหลือเขาไดแคไหน และจะชวย เทาทีช่วยได
ถาลูกลอเลียนในเรือ่งทีดี่ก็ขอบคุณเขาไปเลย ถาถูกลอในเร ื่ องที่ไมดีเรารูสึกวาเปนปมดอย ก็ยอมรับความจริงเสีย เออออไปเลย หรือ ขอความเห็นวาจะทําอยางไรดี สิง่สําคัญ ปฏิกิริยาทีแ่สดงออกของคนที่ถูกลอ จะยิง่ทําใหฝายที่ลอเลียนเกิดความมัน สะใจ อยากลอเลียนยิง่ขึน้ดังนันถ้าต องการใหเพือน่ หยุดลอเลียนก็ไมควรแสดงปฏิกิริยาโตตอบ ควรทําเฉย ๆ เพือ่นก็จะเซ็งไปเอง จริง ๆ แลว ทุกคนอยากจะโตตอ บฝายทีม่าลอเลียนใหสะใจ และทําจริง ๆ มันก็ไมยากแตการ ไมทําแสดงใหเห็นวาเราเปน ผูใหญกวาเขา มีวุฒิภาวะ ทางอารมณมากกวา นีสิ่ ! ถึงจะแนกว าจริง ๆ
ตองรูหลักกอนวาที่เขามาย ั่ วยุอารมณเรานั้นก็เพื่อ …อยากใหเราโกรธ…อยากใหเราแสดงอาการโมโห โกรธาออกมาและถาเราแสดงอารมณโตตอบกลับออก ไป นัน่ก็เทา กับวาเขาชนะเราไปแลว ตองฝกควบคุมอารมณ ฝกทน เพือ่จะไดมีสติคอย เตือนตัวเองใหรูเทา ทันกลวิธีของเพือ่นทีใช่ ในการยัว่ยุ ใหเราทําตามทีเ่พือ่นตองการ
ถาเขาย ั่ วยุมา เราอาจจะใชวิธีโตกลับโดย…หัวเราะ …บอกวา … เออจริง ถึงแมเรือ่งนัน้อาจจะเปน ปมดอย ของเราก็ตามการรับสมอางหรือยอมรับวาเราไมกล า ไมไหว ใจไมสูจะทําใหฝายนั้นหยุดยั่วยุเราไปเอง เพราะไมมีอะไรจะยัวต่อ ไป หรือการปฏิเสธสิง่ทีเ่พือน่ ยัว่ยุ อาจจะใชคําถามวาแลวเปน ไงแทน การทีเ่ราไมโตตอบเพือ่นกลับดวยอารมณก็เทา กับเปน การไมเปดโอกาสใหเขาชนะ หรือไมปลอยใหเขา พบผลสําเร็จตามจุดประสงค ตามทีเ่ขาตองการเพียง เทา นี้…เราก็ชนะเขาอยูในใจแลว
ถาเพื่อนตองการใหเราทําอะไรตามใจเขา หรือ ทําเหมือนเขาไปเสียทุกอยาง เชน โกรธกับคนโนน คนนี ้แลวจะมาใหเราโกรธไปดวย ทัง้ๆ ทีเ่ราไมได ไปมีเรือ่งราวอะไรดวยเลย กรณีเชน นีเ้ราจะไมท ําตาม ก็ได หรือไมเราอาจจะปฏิเสธเพือ่นไมทําตามทีเ่พือน่ ตองการไดในเรือ่งทีเ่ราไมเห็นดวย หรือคิดวาเรือ่งนัน้ ไมสมเหตุสมผล แตนั่นไม ไดหมายความวาเราไมรัก เพือน่ ไมมีน้ําใจตอเพือน่ บางครัง้การขัดใจเพือ่นหรือ การแสดงความคิดเห็นที่แตกตางก็เปนการแสดง ความหวังดีและความรักตอเพือ่นดวยเหมือนกัน ทังนี้ ้ ขึน้อยูกับความถูกตอง และความสมเหตุสมผลดวย
เมื่อเพื่อน ๆ มาชวนใหเราทําในสิ่งที่เรา ไมชอบ หรือไมพรอมทีจ่ะทํา เราจะปฏิเสธเพือ่นอยาง ไรถึงจะสําเร็จ ตองบอกความรูสึกทีแท่จริงและเหตุผลออกไป เชน “เปนหวงเรือ่งสอบ” “อยากอานหนังสือมากกวา” “คุณพอคุณแมไมอนุญาต” “ถาแอบไปทานตองโกรธแนๆ” การบอกเชนนี จ้ะชวยทําใหเพือ่นรูวาเรามีเหตุผล และรูสึกอยางไรกับคําชวนของเขา
ตองรวบรวมความกลา กลาว คําปฏิเสธออก ไป เชน “เราไมไ ปดีกวา ” “เราไปไมได จริง ๆ” ขอความคิดเห็นจากเพือน่วาคงไมเปน ไรนะ ถาเราจะไมไปหรือเธอคงไมวาอะไรนะ กอนจะจากเพือน่ ไปก็อยาลืมขอบคุณ ขอบใจเขาเสียกอนที่มีน้ําใจ มาชวนเรา
เมือ่เพือ่นยังเซาซีอยู้เราก็ตอง ยืนกรานปฏิเสธตอ ไป จากนันใช ้วิธีการตอรองโดยชวนไปทํากิจกรรมอืน่แทน หรือ ขอผัดผอนเลือ่นเวลาไปกอน เชน “เอาไวโอกาสหนาก็แลวกัน” “รอใหสอบเสร็จกอนนะ” หรือคําพูดอืนๆ่ ทีแ่สดงใหรูวาครัง้นีเ้ราตอบรับคําเพือน่ ไมได จริง ๆ สิง่สําคัญอีกประการหนึง่คือ ขณะทีปฏิ่เสธนัน้สีหนา ทาทาง น้ําเสียงของเราจะตองจริงจัง หนักแนนดวย เพราะถาทําทาลังเลน้ําเสียงแผวเบา ก็มีหวังปฏิเสธ ไมสํ าเร็จแน
ความภูมิใจใน…ความดี…ความเกง …ของตนเอง ศักดิศรี ์ ทีค่นยกยอง คือ ความดี…ความเกง …ทีเป่นประโยชนตอสวนรวม ความกลาก็เปนความเกงอยางหนึง่ แตบางทีก็เปนการแสดงอาการออกมา ดวยเหตุทีว่า “กลัวคนอืน่เขาจะวา …วาเราไมเกง ” กลาในเรือ่งทีผิ่ด เชน กลาในสิง่ทีบ่าบิน่ กลาในสิง่ทีค่นอืน่ ไมทํา นัน่ ไมใชความกลา แต… กลาทีจ่ะรับผิด เปนความกลาทีแท่จริ งกวา
เมือ่ ไมเดน จะอวดตนเองและขมคนอืน่ เมือ่เกิดความผิดพลาดจะรีบแกตัวและโทษคนอืน่
เปนความพยายามทีจะล่ดศักดิศ์รีของผูอืนให ่เทา กับตน หรือยกศักดิศรี ์ตนใหเทากับผูอืน่ ผูที่ตกเปนเปาในการทําลายชื่อเสียง ตามหลัก ความจริง คือ เปนผูที มี่ชือ่เสียงมีศักดิศ์รีมากกวา ศักดิศ์รีอยา งไรก็ไมเสียถาเปน ชือ่เสียงทางความดี ความเกง ศักดิ์ศรีของสถาบัน ไมไดขึ้นอยูกับชื่อโรงเรียน เขตแดนของสถาบัน แตขึน้อยูกับพลังสรางสรรคการ ประพฤติ ปฏิบัติ ความเดนทางดานวิชาการความรู ของทุกคนทีอยู่รวมในสถาบันนัน้ๆ มากกวา