ศาสนพิธี

ศาสนพิธี

ห นั ง สื อ อิ เ ล็ ก ท ร อ นิ ก ส์
ร า ย วิ ช า

น วั ต ก ร ร ม แ ล ะ เ ท ค โ น โ ล ยี
ส า ร ส น เ ท ศ เ พื่ อ ก า ร ศึ ก ษ า แ ล ะ

ก า ร เ รีย น รู้ ( E D 1 3 2 0 1 )

ผู้จัดทำ : นางสาวศิรินทรา พรหมบุตร

ศาสนพิธี

ก

คำนำ

หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-book ) ฉบับนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชา นวัตกรรม
และเทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อการสื่อสารและการเรียนรู้ (ED13201) โดยมีจุดประสงค์เพื่อ
ศึกษาหาความรู้ในเรื่อง ศาสนพิธี ผู้จัดทำหวังว่า รายงานฉบับนี้จะเป็นประโยชน์กับผู้อ่าน
หรือนักศึกษาที่กำลังหาข้อมูลเรื่องนี้อยู่ หากมีข้อแนะนำหรือข้อผิดพลาดประการใด ผู้จัดทำ
ขอน้อมรับไว้และขออภัยมา ณ ที่นี้ด้วย

จัดทำโดย
นางสาวศิรินทรา พรหมบุตร

ข หน้า

สารบัญ ก
ข
เรื่อง 1
2
คำนำ 2
สารบัญ 2
4
ศาสนพิธี 5
ประโยชน์ของศาสนพิธี 6
ประเภทของศาสนพิธีทางพระพุทธศาสนา 7
8
กุศลพิธี 9
บุญพิธี
ทานพิธี
ปกิณกพิธี
รูปแบบของงานศาสนพิธี
เอกสารอ้างอิง
ประวัติผู้จัดทำ

1

ศาสนพิธี

ศาสนพิธี หมายถึง พิธีกรรมทางศาสนา หรือระเบียบแบบแผนที่พึงปฏิบัติในแต่ละศาสนา
สำหรับพิธีกรรมที่เกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนา อาจเรียกว่า พุทธศาสนพิธี ก็ได้ เพราะมี
ระเบียบแบบแผนที่พึงปฏิบัติเฉพาะที่พระพุทธศาสนิกชน หรือชาวพุทธพึงปฏิบัติให้ถูกต้อง
เหมาะสม

ที่มา : https://3minutesfood.com/รับจัดทำบุญบ้าน-ทำบุญบริษัท/

ที่มา : https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd

หลักการสำคัญของศาสนพิธี คือ การทำความดี ละเว้นความชั่ว ทำจิตใจของตนให้สะอาด
ผ่องใส โดยเฉพาะการทำความดี แต่ละคนจะมีวิธีการปฏิบัติตนที่แตกต่างกันออกไป ดังนั้น
ศาสนพิธีจึงอำนวยความสะดวกให้แก่ชาวพุทธได้เลือกปฏิบัติตนให้เหมาะสม และเป็นเหมือน
"คู่มือทำความดี" สำหรับชาวพุทธให้รู้จักวิธีการ ขั้นตอน การเตรียมการ เพื่อมิให้รู้สึกว่าการ
ทำความดีมีอุปสรรค ติดขัด แต่ทุกคนสามารถทำได้โดยไม่ยาก

2

ประโยชน์ของศาสนพิธี

ศาสนพิธีที่ถูกต้องทำให้พิธีมีความเรียบร้อย งดงาม ย่อมเพิ่มพูนความศรัทธาของผู้ที่
ได้พบเห็น เป็นเครื่องแสดงเกียรติยศของเจ้าภาพและผู้เข้าร่วมพิธี อีกทั้งยังเป็นการรักษา
วัฒนธรรมประเพณีที่ดีงาม ของชาติไว้

ประเภทของศาสนพิธีทางพระพุทธศาสนา

ศาสนพิธีในทางพระพุทธศาสนาเป็นการสร้างความดี การทำบุญ การถวายทาน
ต่างๆ ได้มีการรวมไว้ และแบ่งออกเป็น 4 ประเภท คือ

1. กุศลพิธี หมายถึง พิธีกรรมอันเกี่ยวเนื่องด้วยการอบรมความดีงามทางพระพุทธ
ศาสนา เฉพาะตัวบุคคล เช่น การแสดงตนเป็นพุทธมามกะ การเวียนเทียนในวันสำคัญ
ทางพระพุทธศาสนา และการรักษาศีลประเภทต่างๆ

กำหนดเป็นประเพณีไว้ด้วย

ที่มา : https://www.patai.ac.th/wp/?p=958

ที่มา : https://www.sanook.com/horoscope/58721/

3

พิธีที่พุทธบริษัทพึงปฏิบัติในเบื้องต้นอย่างสามัญ ที่สำคัญมีอยู่ 3 เรื่อง
คือ พิธีแสดงตนเป็นพุทธมามกะ พิธีเวียนเทียนในวันสำคัญทางพระพุทธ
ศาสนาและพิธีรักษาอุโบสถ พิธีทั้ง 3 เรื่องนี้เป็นพิธีที่พุทธศาสนิกชนทุกคนพึง
ทราบและปฏิบัติได้โดยถูกต้อง

พิธีกรรมที่สงฆ์พึงปฏิบัติเพื่อความดีงามในพระวินัย ทั้งส่วนตัวผู้ปฏิบัติ
และหมู่คณะที่สำคัญ ได้แก่ พิธีเข้าพรรษา พิธีถือนิสสัย พิธีทำสามีจิกรรม พิธี
ทำวัตรสวดมนต์ พิธีกรรมวันธรรมสวนะ พิธีทำสังฆอุโบสถและพิธีออกพรรษา
ซึ่งแต่ละพิธีล้วนมีความสำคัญต่อพระสงฆ์ทั้งนั้น

ที่มา : https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved

ที่มา : https://kroopisit.wordpress.com/2013/07/15/พิธีแสดงตนเป็นพุทธมามก/

4

2.บุญพิธี คือ พิธีบุญหรือทำความดีเนื่องด้วยประเพณีในครอบครัวของ
พุทธศาสนิกชนเป็นพิธี เกี่ยวกับชีวิตของคนทั่วไป ส่วนมากทำกันเกี่ยวกับเรื่องฉลอง
บ้าง เรื่องต้องการสิริมงคลบ้าง เรื่องตายบ้าง ซึ่งแบ่งเป็น 2 ประเภท คือ ทำบุญงาน
มงคล และทำบุญงานอวมงคล

2.1 พิธีทำบุญในงานมงคล ได้แก่ การทำบุญในโอกาสต่างๆ เพื่อความเป็นสิริมงคล
แก่ตนเองและญาติสนิทมิตรสหาย เช่น การทำบุญขึ้นบ้านใหม่ การแต่งงาน เป็นต้น

2.2 พิธีทำบุญในงานอวมงคล ได้แก่ การทำบุญเกี่ยวกับการตาย เช่น การทำบุญ
หน้าศพ การทำบุญอัฐิบรรพบุรุษ เป็นต้น

พิธีทำบุญงานมงคล

ที่มา :https://www.weddingpro.studio/categorycontent/256 ที่มา : https://3minutesfood.com/รับจัดทำบุญบ้าน-ทำบุญบริษัท/

พิธีทำบุญงานอวมงคล

ที่มา :https://home.kku.ac.th/athletics_kku/index.php?option=com_content&view=article&id=3&Itemid=11 ที่มา : http://jadhai-thai-thai.weebly.com/3614363636083637362936233617359135883621.html

5

ที่มา : https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd

3. ทานพิธี คือพิธีถวายทานต่างๆ เป็นการถวายปัจจัยสี่ คือ อาหาร เครื่องนุ่งห่ม ที่อยู่อาศัย ยารักษาโรค
และสิ่งของอื่นอันควรแก่สมณบริโภคแด่พระสงฆ์ จะเป็นการถวายทานเฉพาะเจาะจงแก่พระสงฆ์ รูปใดรูปหนึ่ง ที่
เรียกว่า “ปาฏิปุคคลิกทาน” หรือการถวายทานแก่หมู่พระสงฆ์ไม่เฉพาะเจาะจงที่เรียกว่า “สังฆทาน” หรือการ
ถวายผ้ากฐิน ผ้าป่า ผ้าอาบน้าฝนและอื่น ๆ

การถวายทาน คือ การถวายวัตถุที่ควรให้ทาน ในพระพุทธศาสนาเรียกวัตถุที่ควรให้เป็นทานนี้ว่า ทานวัตถุ จำแนกได้เป็น 10
ประการ คือ

1. ภัตตาหาร
2. น้ำรวมทั้งเครื่องดื่มอันควรแก่สมณบริโภค
3. ผ้า เครื่องนุ่งห่ม
4. ยานพาหนะ สงเคราะห์ปัจจัยค่าโดยสารเข้าด้วย
5. มาลัย และดอกไม้เครื่องบูชาชนิดต่างๆ
6. ของหอม หมายถึง ธูปเทียนบูชาพระ
7. เครื่องลูบไล้ หมายถึง เครื่องสุขภัณฑ์สำหรับชำระร่างกายให้สะอาด
8. ที่นอนอันควรแก่สมณะ
9. ที่อยู่อาศัย มีกุฏิเสนาสนะและเครื่องสำหรับเสนาสนะ เช่น เตียง ตู้ เก้าอี้ เป็นต้น
10. เครื่องตามประทีปมีเทียนจุดใช้แสง ตะเกียง น้ำมันตะเกียงและไฟฟ้า เป็นต้น

ทั้ง 10 ประการนี้ ควรถวายทานแด่ภิกษุสามเณรเพื่อใช้สอยหรือบูชาพระตามสมควร
การถวายทานนิยมถวายเป็น 2 แบบ คือ
1. ถวายในกาลที่ควรถวายสิ่งนั้นๆ เรียกว่า กาลทาน
2. ถวายไม่เนื่องด้วยกาลหรือนอกกาล เรียกว่า อกาลทาน
ซึ่งมีระเบียบพิธีในการถวาย ส่วนใหญ่ก็คล้ายๆ กันทั้งสิ้น

6

4.ปกิณกพิธี คือ พิธีเบ็ดเตล็ดเป็นมารยาทและวิธีปฏิบัติศาสนพิธี เช่น วิธีตั้งโต๊ะหมู่บูชา และจัด
อาสนะสงฆ์ วิธีวงด้ายสายสิญจน์ วิธีจุดธูปเทียน วิธีแสดงความเคารพพระสงฆ์ วิธีประเคนของพระ
สงฆ์ วิธีทอดผ้าบังสุกุล วิธีทำหนังสืออาราธนาและใบปวารณา วิธีอาราธนาศีล อาราธนาพระปริตร
อาราธนาธรรม วิธีกรวดน้าฯลฯ ซึ่งเป็นพิธีเล็กน้อยที่ปฏิบัติในกุศลพิธี บุญพิธีและทานพิธี รวมทั้งพิธี
อื่น ๆ ที่จัดลงในพิธี ทั้ง 3 ประเภทดังกล่าวไม่ได้

ที่มา :https://home.kapook.com/view160945.html ที่มา : https://www.thaichaplain.com/CONTENT427.html

วิธีจัดโต๊ะหมู่บูชา วิธีประเคนข
องพระสงฆ์

ที่มา :https://www.trueplookpanya.com/learning/detail/31423

วิธีแสดงความเ
คารพพระสงฆ์

7

รูปแบบของงานศาสนพิธี

ศาสนพิธีมีรูปแบบการจัดหรือรูปแบบการปฏิบัติศาสนพิธีที่แตกต่างกันออกไปจำแนกได้ เป็น 4 รูป
แบบ คือ

1. งานพระราชพิธี เป็นงานที่พระมหากษัตริย์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดขึ้นเป็นประจำปี เช่น
พระราชพิธีฉัตรมงคล พระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา หรืองานที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดขึ้น
เป็นกรณีพิเศษ เช่น พระราชพิธีอภิเษกสมรส พระราชพิธีสมโภชเดือนและขึ้นพระอู่

2.งานพระราชกุศล เป็นงานที่พระมหากษัตริย์ทรงบำเพ็ญพระราชกุศล งานพระราชกุศลบางงาน
ต่อเนื่องกับงานพระราชพิธี เช่น พระราชกุศลมาฆบูชา พระราชกุศลทักษิณานุประทานพระบรมอัฐิ สมเด็จ
พระบรมราชบุพการี พระราชกุศลทรงบาตร

3. งานรัฐพิธี เป็นงานพิธีที่รัฐบาลหรือทางราชการจัดขึ้นเป็นประจำปี โดยกราบทูลเชิญ สมเด็จ
พระเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ ทรงเป็นประธานประกอบพิธี เช่น รัฐพิธีที่ระลึกวันจักรี รัฐพิธีฉลองวันพระราชทาน
รัฐธรรมนูญ ซึ่งปัจจุบันทรงรับเข้าเป็นงานพระราชพิธี

4.งานราษฎร์พิธี เป็นงานทำบุญตามประเพณีนิยมที่ราษฎรจัดขึ้นเพื่อความเป็นสิริมงคล แก่ตนเอง
และชุมชน หรือเป็นการทำบุญเพื่ออุทิศผลให้แก่ผู้ล่วงลับไปแล้วในโอกาสต่างๆ ซึ่งเป็นการจัด ตามความ
ศรัทธาและความเชื่อที่ถือปฏิบัติสืบทอดกันมาตามท้องถิ่นหรือชุมชนนั้นๆ

ที่มา : https://news.thaipbs.or.th/search?q=%E0%B8%9E%E0%B8 ที่มา : https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved

ที่มา : https://www.phitsanulokhotnews.com/2015/03/31/65954 ที่มา :https://www.bbc.com/thai/live/thailand-48153672

8

เอกสารอ้างอิง

กรมการศาสนากระทรวงวัฒนธรรม.ศาสนพิธีและมารยาไทย.กรุงเทพมหานคร.
สืบค้นเมื่อ 29 กันยายน 2564,จาก https://www.m-culture.go.th/mculture_th60/download/T0.pdf

ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับศาสนพิธี.(2553).สืบค้นเมื่อ 29 กันยายน 2564,จาก
http://oknation.nationtv.tv/blog/pakthada/2010/03/16/entry-2

นางสาวชฎากาญจน์ ละเอียด.(ม.ป.ป.).ศาสนพิธี.สืบค้นเมื่อเมื่อ 29 กันยายน 2564,จาก
https://sites.google.com/site/chadakan3921/home

9

ประวัติผู้จัดทำ

นางสาวศิรินทรา พรหมบุตร
ชื่อเล่น บีม เกิดเมื่อ 19 มิถุนายน 2544
ปัจจุบัน กำลังศึกษา อยู่ที่ คณะครุศาสตร์ สาขาวิชา พระพุทธศาสนา

มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี
E-mail : [email protected]

THAK YOU

ข อ บ คุ ณ ค่ ะ