ใบกิจกรรม แรงกิริยิปฏิกิริยา

ใบงานที่ 2.1
เรอื่ ง แรงกริ ยิ าและแรงปฏกิ ิริยา

คดิ วิเคราะห์ และระบชุ นิดของแรงว่าเปน็ แรงปฏกิ ิรยิ าหรือแรงกริ ยิ า

1. การตีลูกเทนนิส ลกู เทนนิสเคลื่อนทไ่ี ปไดไ้ กล 10 เมตร
.............................................................................................................................................
2. ตบลกู บาสเกตบอลลงบนพืน้ ลูกบาสเกตบอลกระดอนขึน้ มา
.............................................................................................................................................
3. วางกอ้ นหนิ หนัก 2 นวิ ตนั บนโตะ๊
.............................................................................................................................................
4. ตากผา้ ห่มไว้บนราวตากผา้
.............................................................................................................................................
5. ออกแรงปอกมะม่วง
.............................................................................................................................................
6. จรวจเคลอ่ื นท่ขี ึน้ สู่อากาศไดอ้ ยา่ งไร
.............................................................................................................................................

ใบงานที่ 2.2
เรอ่ื ง แรงกิรยิ าและแรงปฏิกริ ยิ า

1.เม่อื ดงึ เครือ่ งชั่งสปรงิ แล้ว ขนานของแรงทีไ่ ดข้ องเครื่องชงั่ สปริงทง้ั 2 อัน มีความสัมพนั ธ์กนั อย่างไร
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
2.เม่ือบ้ังไฟเคลื่อนที่ ต้องอาศัยแรงจุดระเบิดของเชือ้ เพลงิ ซึ่งจะเกดิ แรง....................และเมือ่ บ้ังไฟ
เคลื่อนทด่ี ว้ ยความเร็วคงทีจ่ ะเกดิ แรง.......................ซึ่งเป็นแรงขับดันเชื้อเพลิงในทิศ........................
3. ผลสรปุ จากกิจกรรมนค้ี อื
......................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................

ลองทำดูแลว้ จะรู้ว่าคณุ เกง่ จริงๆ

กิจกรรมการทดลอง 2.1
เร่อื ง แรงกริ ยิ าและแรงปฏิกริ ยิ า

ปญั หา แรงกิรยิ าและแรงปฏกิ ิริยามีขนาดและทศิ ทางสัมพันธ์กนั อยา่ งไร
ข้ันตอน
1. นำเครื่องชังสปริงมา 2 อนั แลว้ เกยี่ วสว่ นปลายของแตล่ ะอนั เข้าด้วยกนั
2. ให้นักเรียนท่ีถอื เครือ่ งชัง่ สปริงอันที่ 2 อยกู่ ับที่แล้วให้นักเรยี นท่ถี ือเครือ่ งชง่ั สปรงิ อนั ที่ 1 ดงึ เครื่องช่ัง
สปรงิ โดยใหเ้ ครอื่ งชัง่ สปริงอา่ นค่าได้ 5,10 และ 15 นวิ ตัน ตามลำดับ
3. สงั เกตเคร่อื งชง่ั สปรงิ อันที่ 2 วา่ อา่ นค่าไดเ้ ท่าใด แล้วบนั ทกึ ผล
4. เปลย่ี นให้นกั เรียนทถ่ี ือเครอื่ งช่งั สปรงิ อนั ที่ 1 อยกู่ ับทแ่ี ลว้ ใหน้ กั เรียนท่ถี ือเครอื่ งช่ังสปริงอนั ท่ี 2 ดึง
เครอ่ื งชง่ั สปริง โดยใหเ้ คร่ืองชงั่ สปรงิ อ่านคา่ ได้ 5,10 และ 15 นิวตนั ตามลำดบั สงั เกตค่าเคร่อื งชัง่ สปรงิ
อันท่ี 1 ทอี่ ่านได้ แล้วบันทกึ ผล
ขนาดของแรงเครอ่ื งชง่ั สปริงอันท่ี 1 (นิวตัน) ขนาดของแรงเคร่อื งช่งั สปริงอนั ที่ 2 (นิวตัน)

5
10
15

ขนาดของแรงเครอื่ งชง่ั สปริงอันท่ี 2 (นวิ ตนั ) ขนาดของแรงเครือ่ งชัง่ สปรงิ อันที่ 1 (นวิ ตนั )
5
10
15

สรุปผลการทดลอง
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................



























ใบความรู้
แรงปฏกิ ริ ยิ า หมายถงึ แรงที่วตั ถกุ ระทาตอบโต้แรงกริ ยิ าในทศิ ทางตรงข้ามเป็นการเคล่อื นท่ีในลักษณะ
ท่แี รงขับดันไปข้างหลัง แลว้ มแี รงปฏิกริ ยิ าดนั วัตถุใหเ้ คลื่อนท่ีไปขา้ งหน้า เช่น การเคลอ่ื นท่ีของจรวด บง้ั
ไฟ เครอ่ื งบนิ ไอพน่ เรอื หางยาว เปน็ ต้น ไม่ได้ เชน่ กรณีรถชนสุนขั สุนัข จึงทาแรงกริ ิยา คอื แรงท่ีรถชน

แรงกริ ิยาและแรงปฏิกิริยา
การเคลื่อนที่ของวัตถุ

กฎการเคล่อื นทขี่ อ้ ท่ีสามของนวิ ตัน จากกฎการเคล่อื นท่ีขอ้ ที่หนงึ่ และสองของนิ
วตันจะอธิบายสภาพการเคลื่อนท่ีของวตั ถเุ มอ่ื มีแรงภายนอกมากระทาตอ่ วัตถุ ซึ่งจากการศกึ ษาในขณะท่ี
มีแรงมากระทาต่อวัตถุ วัตถจุ ะออกแรงโตต้ อบต่อแรงทม่ี ากระทานนั้ ด้วย เช่น เมือ่ เราออกแรงดงึ เครอ่ื งชงั่
สปริง เราจะรูส้ กึ ว่าเครอ่ื งช่ังสปรงิ กด็ งึ มอื เราด้วยและยงิ่ เราออกแรงดึงเครอื่ งชั่งสปริงดว้ ยแรงมากขน้ึ
เท่าใดเราก็จะร้สู กึ วา่ เครอื่ งชั่งสปรงิ ยิง่ ดึงมอื เราไปมากขึน้
เท่านน้ั

จากตัวอย่างจะพบวา่ เม่อื มีแรงกระทาตอ่ วัตถุหนึ่ง วัตถนุ ้นั กจ็ ะออกแรงโต้ตอบในทิศ
ทางตรงขา้ มกับแรงที่มากระทา ซึง่ แรงทั้งสองแรงนี้จะเกิดขึน้ พรอ้ มกนั เสมอ เราเรยี กแรงท่ีมากระทาตอ่
วตั ถุวา่ “แรงกริ ิยา” (action force) และเรียกแรงที่วัตถโุ ต้ตอบตอ่ แรงทีม่ ากระทาว่า “แรงปฏิกริ ยิ า”
(reaction force) แรงทั้งสองนจ้ี ึงเรยี กรวมกันวา่ “แรงกริ ยิ า-แรงปฏกิ ริ ยิ า” (action-reaction) จงึ สรปุ
ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งแรงกริ ิยากับแรงปฏกิ ิริยาไดเ้ ป็นกฎการเคลอ่ื นที่ข้อท่ี 3 ของนิวตัน ได้วา่ “แรงกริ ิยา
ทุกแรงต้องมีแรงปฏกิ ริ ยิ าซงึ่ มขี นาดเท่ากันและทิศทางตรงข้ามกนั เสมอ”หรอื action = reaction
หมายความว่า เม่อื มีแรงกริ ิยากระทาต่อวัตถใุ ดกจ็ ะมแี รงปฏกิ ิรยิ าจากวัตถุน้ันโดยมีขนาดแรงเท่ากันแต่
กระทากับวัตถคุ นละก้อนเสมอ จึงนาแรงกิริยามาหักล้างกับแรงปฏิกิริยา2 ไม่ได้ เช่น กรณีรถชนสนุ ัข แรง
กริ ยิ า คอื แรงท่รี ถชนสุนขั จงึ ทาให้สนุ ขั กระเด็นไป ในขณะเดยี วกนั จะมีแรงปฏกิ ริ ิยา ซ่งึ เป็นแรงทสี่ นุ ขั ชน
รถ จึงทาให้รถบุบ จะเหน็ วา่ เสียหายทัง้ 2 ฝ่าย แสดงว่าแรงไม่หกั ลา้ งกัน

กฎของแรงปฏกิ ิรยิ า
“แรงทวี่ ตั ถุที่หนง่ึ กระทำตอ่ วัตถทุ ี่สอง ยอ่ มเท่ากบั แรงทว่ี ตั ถุท่ีสองกระทำตอ่ วตั ถุที่

หนง่ึ แต่ทิศทางตรงข้ามกัน” (Action = Reaction)

ภาพแสดงแรงกรยิ า = แรงปฏกิ ิรยิ า
ท่มี า :http://newtonlaw3bsru.wordpress.com/newtons-law/action-reaction/

หากเราออกแรงถบี ยานอวกาศในอวกาศ ทั้งตวั เราและยานอวกาศต่างเคลื่อนทอ่ี อกจาก
กนั (แรงกรยิ า = แรงปฏิกริ ิยา) แต่ตัวเราจะเคล่อื นท่ดี ้วยความเร่งท่มี ากกวา่ ยานอวกาศ ทั้งน้เี นอื่ งจากตัว
เรามีมวลน้อยกว่ายานอวกาศ (กฎข้อที่ 2) ดังภาพ

ภาพแสดงการเคล่ือนทีใ่ นอวกาศ
ทม่ี า :http://newtonlaw3bsru.wordpress.com/newtons-law/action-reaction/

นิวตนั อธิบายวา่ ขณะท่ีดวงอาทิตย์มีแรงกระทำต่อดาวเคราะห์ ดาวเคราะห์กม็ แี รงกระทำ
ต่อดวงอาทิตย์ในปรมิ าณที่เท่ากนั แตม่ ที ิศทางตรงกันข้าม และน่นั คอื แรงดึงดดู ร่วม

ขอ้ ควรจำ ลักษณะสำคัญของแรงกริ ิยาและแรงปฏิกิริยา
1. จะเกดิ ข้ึนพร้อมๆกนั เสมอ
2. มีขนาดเท่ากนั
3. มที ิศทางตรงขา้ มกนั
4. กระทาตอ่ วัตถุคนละก้อน

การเคลอ่ื นทข่ี องวตั ถเุ กิดได้ 2 ลกั ษณะ ดงั นี้
1. การเคลอ่ื นท่ีดว้ ยแรงกริ ยิ า หมายถึง แรงที่กระต่อวัตถุ เพื่อเปล่ยี นแปลงสภาพเดิมของวัตถุ และวตั ถุ
เคลือ่ นทด่ี ว้ ยแรงกระทาตอ่ วตั ถโุ ดยตรงหรอื วัตถเุ คล่อื นท่ไี ปในทศิ ทางเดียวกบั ทิศของแรงกระทาตอ่ วตั ถุ
เชน่ การเคลื่อนทีข่ องลูกธนู การขวา้ งกอ้ นหิน ลกู กระสนุ เปน็ ต้น

การวิเคราะหห์ าแรงกิรยิ าและแรงปฏิกริ ิยา เน่ืองจาก แรงกริ ยิ าและแรงปฏิกิริยาเปน็ แรงท่ี
เกิดขน้ึ พร้อมกัน มีขนาดเทา่ กนั แต่มที ิศตรงข้ามกัน การวเิ คราะหว์ ่าแรงใดคือแรงกริ ิยาหรือแรงปฏกิ ิรยิ า
จงึ ต้องพิจารณาว่า ว่าแรงใดคอื แรงกริ ยิ า (แรงท่ีกระทำตอ่ วัตถุ) ส่วนแรงท่โี ต้ตอบกบั แรงกิรยิ านี้กค็ ือแรง
ปฏกิ ริ ยิ านนั่ เอง แรงกริ ยิ าและแรงปฏกิ ิริยา กรณวี างหนงั สอื บนโต๊ะ ในขณะทีเ่ ราปรบมือแรงๆ โดยมอื ซา้ ย
อยนู่ ่ิงกบั ที่ ใหม้ ือขวาออกแรงกระทำกบั มอื ซ้าย เราจะรสู้ ึกว่าเราเจ็บมอื ทงั้ 2 มือ เหตุใดจงึ เปน็ เช่นนั้น

ภาพแสดงแรงทก่ี ระทำกับมือซา้ ยและมือขวา
ท่ีมา : http://emmer.orgfree.com/scihtml/sci9_2_2_1.html

แรงกิริยาและแรงปฏกิ ิรยิ า เป็นแรงคู่ ท่ีเกดิ ข้นึ กบั แรงทกุ ประเภท มันจงึ ถูกนำมาใช้
งานอยา่ งหลากหลาย แรงทก่ี ระทำตอ่ วัตถุ ทำให้วัตถุเคลอ่ื นทด่ี ้วยความเรง่ ทำให้เราสามารถนำเอา แรง
กิริยา และแรงปฏกิ ริ ยิ ามาประยกุ ต์ใชใ้ นการทำให้วตั ถุเคล่อื นที่ ดังนี้
1. การเคลื่อนที่ด้วยแรงกริ ิยา คือ การออกแรงผลัก แรงดงึ วตั ถุ จะทำใหว้ ัตถุเคลือ่ นทไ่ี ปตามแนวแรงท่ี
กระทำนนั้ วัตถุจะเคลือ่ นท่ดี ว้ ยแรงกิริยา เชน่ การขว้างก้อนหิน การเตะลูกบอล การตลี กู เทนนสิ การ
ออกแรงดึง หรือผลกั