เอกสารประกอบการเรียนรู้ เรื่อง ระบบต่อมไร้ท่อ (Endocrine system)

Science and Technology Department,
About Science and Technology Department

Udonpittayanukoon school Me Udonpittayanukoon school

EndocrinUniteXIX system ช่อื -สกุล : ชือ่ เ น :

By Kru Jatuput Lokayut ชั้น : เลขท่ี : เบอ โทรศัพ : Line id : ิตดรูป
B.Sc. (Biology) , M.Ed. (Science and Technology Education)
ประเมนิ ความต้ังใจของตนเองสำหรบั การเรยี นในบทน้ี :
1


สิ่งที่อยากบอกครู :

2

ผลการเรยี น Science and Technology Department
การทำงานของฮอ โมนและ อมไ อ Science and Technology Department

Udonpittayanukoon school Udonpittayanukoon school

1. อธิบายการทำงาน วมกนั ของระบบ อมไ อและระบบประสาท การทดลองเพอ่ื ศกึ ษาการเปลย่ี นแปลงทางสรรี วทิ ยาของลกู ไ เพศ เ นไ เพศ ทโี่ ตเตม็ วยั
2. ระบตุ ำแห งของ อมไ อและเน้ือเยอ่ื ทีส่ ำคญั ใน างกายท่ีทำห าท่สี างฮอ โมน
3. สืบ น อมูลและอธบิ ายเก่ียบกับประเภทและห าที่ของฮอ โมนจาก อมไ อและเน้ือเยอ่ื ท่ี มีหงอนและเหนยี งให หางยาว และ มีเดือย

ส างฮอ โมน (♂) ไ ตวั เต็มวัยเพศ
4. ยกตัวอ างและอธิบายการทำงาน วมกันของฮอ โมนหลายชนดิ ในการรกั ษาดลุ ยภาพของ (♂)
Growth
างกาย
5. อธิบายและเขียนแผนผงั การจดั ก มฮอ โมนชนิด างๆ ตามการทำงานของฮฮ โมน ลูกไ (♀) ไ ตวั เต็มวยั เพศเมยี
6. อธิบายอาการผดิ ปกตขิ อง างกายหรือโรคที่เกิดจากการมฮี อ โมนปรมิ าณมากหรอื อยเกนิ ไป Arnold Adolph Berthold (♀)

มหี งอนและเหนียงเล็ก หางสนั้

• ศกึ ษาโดยนกั สรรี วิทยา (physiologist) ของสัต และนกั สัตววทิ ยา (zoologist) ชาวเยอรมัน ชอื่ อา โนล อดอ ฟ เบอ โธล (Arnold
Adolph Berthold)
• เบอ โธล ไ จัดการทดลองออกเ น 3 ชุด ไ แ
• ชุดท่ี 1 : เ นชุดควบคมุ ป อยใ ลกู ไ เจริญเติบโตตามปกติ สงั เกตลกั ษณะของลกู ไ ทเ่ี ปลย่ี นแปลงเ นตวั เตม็ วยั
• ชุดท่ี 2 : เ นชดุ ทดลอง โดยการตดั อัณฑะ (testes) ของลูกไ ออกแ วป อยใ เจริญเตบิ โต และสงั เกตลกั ษณะ
• ชุดท่ี 3 : เ นชุดทดลอง โดยการตดั อัณฑะ (testes) ของลูกไ ออก จากนั้นนำอณั ฑะของลูกไ อีกตวั มาปลูก ายเ าไปแทนอณั ฑะเดิม

และสังเกตลักษณะ

3 4

่ญ่ก
่ก
ู้ผ่ก่ก็ป่ก็ป่ก้ห่ล็ป
่ก้ด็ป้ด์ด์ร
์ว่ท้ร่ต์ร่ร์รุ่ล
่ร่ร่ย
์ร้ร้ข้ค่ท้ร่ต่น่ท้ร่ต่รู้ร์ท์ร่

ล









Endocrine tissues and organs : Pituitary gland Science and Technology Department
Endocrine tissues and organs : Pituitary gland Science and Technology Department

Udonpittayanukoon school Udonpittayanukoon school

• ฮอ โมนท่ีส างจาก อมใ สมอง วนห ามีหลายชนดิ และแ ละชนิดจดั เ น tropic hormone เ น • ความผิดปกติของ างกายท่ีมีสาเหตุมาจากระดับของ GH
6‣ Growth hormone (GH) มีชื่อเรียกอีกชอื่ า Somatotrophin เ นฮอ โมนทส่ี ำคญั ในการควบคุมการเจรญิ เติบโตของ างกาย โดย
กระ นการสังเครา โปรตีน การสลายไขมนั ใ เ นกรดไขมัน การสลายไกลโคเจนท่ีตับใ เ นกลูโคส กระ นการแ งเซล (cell Acromegaly
division) และการเปลยี่ นแปลงรูป างของเซล (cell differentiation) การยืดยาวของกระดูก

Hypothalamus Growhtho-rhmoormneon(GeHrReHle)asing Anterior Pituitary gland level of GH ⇡ Growth
Growthho-hrmoromnoen(eGHInIHh)ibiting level of GH ⇣ (Normal/Abnormal)
2.72 m
• การมีปริมาณของ GH ทีม่ ากหรือ อยเกนิ ไป อาจ งผลใ เกดิ ความผดิ ปกติ ไ 74 cm

• ในวยั เดก็ Dwar sm Gigantism
• หากมี GH มากเกินไป จะทำใ เกิดการเจรญิ เติบโตทม่ี ากก าปกติ จนเกิดสภาพ างยกั (Gigantism)
• หากมี GH อยเกนิ ไป จะทำใ เกดิ การเจรญิ เตบิ โตที่ อยก าปกติ จนเกิดสภาพแคระ (Dwar sm)

• ในวัย ให Acromegaly Normal
• หากมี GH มากเกนิ ไป จะทำใ เกดิ การเจรญิ เติบโตท่ีมากก าปกติ จนเกดิ สภาวะ Acromegaly

• หากมี GH อยเกนิ ไป จะไ มีลกั ษณะทป่ี รากฏเ นชัด แ จะมรี ะดับน้ำตาลในเลอื ดต่ำก าปกติ างกายไ สามารถทน อความเครียด
างๆ ไ

• 22

21

Endocrine tissues and organs : Pituitary gland Science and Technology Department
Endocrine tissues and organs : Pituitary gland Science and Technology Department

Udonpittayanukoon school Udonpittayanukoon school

Posterior pituitary gland • ไ มีเซล ส างฮอ โมน (Endocrine cells) ทำใ อมใ สมอง วนน้สี างฮอ โมนเอง Posterior pituitary gland Oxytocynin Hypothalamus หลงั่ oxytocin
ไ ไ จึงทำห าที่รบั ฮอ โมนที่มาจากปลาย Axon ของ neurosecretory cell ทีอ่ ใน posterior pituitary gland
Hormone ADH Oxytocynin ในสมอง วน hypothalamus ลูกดดู นม
• ดังนัน้ ฮอ โมนท่หี ลง่ั มาจาก อมใ สมอง วนน้ีจึงจดั เ น ฮอ โมนประสาท หรอื Hypothalamus
neurohormone
• อมใ สมอง วนนห้ี ลั่งฮอ โมนท่สี ำคญั 2 ชนดิ คือ Oxytocin และ Antidiuretic Ppoigtsultaietnradiroyr กระแสประสาทรับความ สกึ
hormone (ADH) งไปที่ hypothalamus

1‣ Oxytocin มีผลทำใ หลงั่ oxytocin การดูดนมของลูกจะ
‣ ก ามเน้อื เรยี บบริเวณมดลูกหดตัวเพอื่ วยในการคลอดของมารดา โดยในขณะ กระ นเ นประสาท
คลอดระดบั ออกซิโทซินจะเพม่ิ สูงขึ้น ก ามเนอ้ื เรียบหดตัว
‣ ก ามเนอ้ื เรยี บรอบๆ อมน้ำนมหดตวั เพอ่ื ขบั นำ้ นมออกมาเลี้ยงลูก อน เกิดการหลง่ั น้ำนม บรเิ วณเ านม

Mammary Nipple
gland

Target อห วยไต ก ามเนอื้ เรียบที่มดลกู , Smooth
ก ามเนอ้ื เรยี บรอบๆ อมน้ำนม muscle

Oxytocin กระ นมดลูกซึง่ เ นก ามเนอื้ เรยี บใ หดตวั Milk-production cell อนำนำ้ นม

23 24

้ห้ล็ปุ้ต่สู้ร้ต้สุ้ต่ท

้ล

่ต้ล
่ช้ล
้ห่น่ท่ต้ล
้ล์ร่ส้ต่ต
์ร็ป่ส้ต่ต์ร
่ส์ร้น้ด่ม่ส้ต่ต้ห์ร้ร์ล่มif่ร
้ด่ต่ต่ด่ม้น่ว้ห
่ญู้ผ่ว้น้ห้น่ว้ห
้ห่ส้น
์ล่ร็ป้ห์หุ้ต่ว่ต้น่ส้ต่ต้ร์ร









Endocrine tissues and organs : Adrenal gland Science and Technology Department
Endocrine tissues and organs : Adrenal gland Science and Technology Department

Udonpittayanukoon school Udonpittayanukoon school

Adrenal gland Adrenal gland • อมหมวกไต (Adrenal gland) อ เหนือไตทั้งสอง าง มี 2 วน ไ แ อม Adrenal cortex Glucocorticoid
AMderdeunllaal หมวกไต วนนอก (Adrenal cortex) และ อมหมวกไต วนใน (Adrenal
• ก มกลโู คคอ ติคอย ทำห าท่ีหลักในการควบคุม metabolism ของคา ไบไฮเดรต โดยควบคุมระดับนำ้ ตาลในเลือด
Kidney medulla) • ตวั อ างฮอ โมนท่สี ำคัญในก มกลโู คคอ ติคอย คอื คอ ติซอล (Cortisol) ทีท่ ำห าทเี่ พิ่มระดับน้ำตาลในเลอื ด วมกบั glucagon โดย
กระ นใ เซล ตบั เปลย่ี นกรดอะมิโนหรือกรดไขมันเ นคา โบไฮเดรต แ วเกบ็ สะสมไ ในรูปของไกลโคเจน ภายในตบั จงึ มแี ห งของ
• Adrenal cortex ผลติ ฮอ โมนประมาณ 50 ชนดิ ซง่ึ สามารถแ งออกไ เ น 3 กลโู คสเพยี งพอท่จี ะป อยเ า กระแสเลอื ด

ก ม ดังน้ี Amino acid

• กลโู คคอ ติคอย (Glucocorticiod)

• มเิ นอราโลคอ ติคอย (Mineralocorticiod)

Acdorretenaxl • ฮอ โมนเพศ (Sex hormone) Cortisol Glucagon
• Androgen
Glycogen Glucose
• Adrenal medulla ส างฮอ โมนไ 2 ชนิด

• เอพเิ นฟริน (epinephrine) หรือ อะดรีนาลีน (adrenaline)
C • นอ เอพิเนฟริน (norepinephrine) หรอื นอ อะดรนี าลีน
M Fatty acid
C (noradrenaline)
cortisol
Hypothalamus CRH Anterior Pituitary gland ACTH Adrenal cortex CRH = corticotropin releasing hormone
ACTH = Adrenocorticotropic hormone

41 42

Endocrine tissues and organs : Adrenal gland Science and Technology Department
Endocrine tissues and organs : Adrenal gland Science and Technology Department

Udonpittayanukoon school Udonpittayanukoon school

ความผดิ ปกติของ างกายที่เกยี่ ว องกับ oortisol Adrenal cortex

• หาก างกายมปี ริมาณคอ ติซอลมากเกนิ ไป จะเกดิ อาการทเี่ รียก า อาการคซู ช่งิ Mineralocorticolids

Buffalo hump รอยแดงท่ีแ ม (Cushing’s syndrome) • ก มมเิ นอราโลคอ ติคอย ทำห าท่หี ลักในการควบคุมดลุ ยภาพของน้ำและแ ธาตใน างกาย
• อาการ: ระดบั น้ำตาลในเลือดสงู เกดิ การสลายตัวของก ามเนื้อทแ่ี ขนและขาทำใ • ตัวอ างฮอ โมนท่ีสำคัญในก มกลโู คคอ ตคิ อย คอื แอลโดสเทอโรน (Aldosterone) ทท่ี ำห าท่ีกระ นไต

ก ามเน้อื อนแรงและมแี ขนขาเรยี วเล็ก ในขณะเดียวกนั มีการสะสมลพิ ิดที่บริเวณ • ใ ดูดกลบั นำ้ และ Na+ เ า กระแสเลอื ด
• ขับ K+ ออกจาก อห วยไตและออกจาก างกาย าน สสาวะ
รอยช้ำ แกนกลางลำตัวทำใ ใบห ากลมค ายดวงจนั ท (Moon face) มีหนอกบรเิ วณ • ควบคุมสมดลุ ของฟอสเฟตใน างกาย
ผวิ แตกลาย • การขาด aldosterone อาจทำใ างกายสญู เสียน้ำและโซเดยี มไปพ อม สสาวะเ นจำนวนมาก งผลใ ปริมาณเลือดใน างกายลดลงจน
ที่ อง นคอ ผวิ บางมรี อยช้ำไ ายและมรี อยแตกลายโดยเฉพาะบรเิ วณห า อง อาจทำใ เสียชีวิตเนื่องจากความดนั ต่ำ นักวทิ ยาศาสต จงึ จัด อมหมวกไต วนนอกเ น อมไ อจำเ น

แขนและขา สะสมไขมนั Androgen
เรยี วเลก็ ท่ี อง
• แอนโดรเจน เ นฮอ โมนเพศชายที่มอี วยั วะส างหลักเ นอณั ฑะ นอกจากน้ี อมหมวกไต วนนอกของทงั้ เพศชายและเพศหญงิ กส็ ามารถ
ส างไ เ นกันแ ส างในปริมาณที่ อยก าปริมาณทอี่ ัณฑะส าง
• า adrenal cortex ส าง androgen ในปริมาณมากจะทำใ เกดิ การเจรญิ เติบโตเ า วัยห มสาวเร็วข้ึน อวัยวะเพศมีการขยายขนาด มี
ขนขน้ึ ตาม างกาย ในเพศหญิงทโี่ ตเ นสาวแ วจะมีหนวดเครา
• Androgen จาก อม adrenal cortex อาจ วยกระ นการชยายขนาดของกระดกู และก ามเนือ้ ในเพศชายไ

43 44

ุ้ต่ช่ต
้ล็ป่ร้ห้ร้ถ
้ร่ว้น้ร่ต่ช้ด้ร็ป้ร์ร็ป่ต์ร้ห่ร้ห
่ร
ัป่ผ่ร่น่ท
ู่ส้ข้ห์ด์รุ่ล์ร่ย้น์ด์รุ่ล่ง้ด้ต์ร้ล้น้ห่อ้ล้ล
่ว์ร่ร้ข่ร้ท้ท้กู๋ส้ข่ล์ร็ป์ล้หุ้ต์ร์ด์รุ่ล์ร่ย้น์ด์รุ่ล

์ร์ร

้ด์ร้ร

์ร
์ด์ร
์ด์ร
ุ่ล่บ์ร
่ส่ต่ส่ส้ขู่ย่ต