การจัดการวัสดุและของเสียอันตราย โรงพยาบาลราชวิถี 2(รังสิต)

ก คำนำ การจัดการวัสดุและของเสียอันตรายในโรงพยาบาลใหถูกตองตามหลักวิชาการนั้น มีความสำคัญเปน อยางยิ่ง จะทำใหเกิดระบบการจัดการสิ่งแวดลอมที่มีประสิทธิภาพ เนื่องจากโรงพยาบาลเปนสถานพยาบาลที่ มีผูปวยหรือประชาชนมาใชบริการอยูตลอดเวลา การดำเนินกิจกรรมของโรงพยาบาลจึงตองมุงเนนที่ความ สะอาด อยางถูกตองและปลอดภัย เปนหนทางที่จะลดภาระคาใชจายของระบบการใหบริการสุขภาพในระยะ ยาว ทำใหสุขภาพของผูรับบริการ ผูปฏิบัติงานดานการบริการสุขภาพและชุมชนดีขึ้น รวมทั้งเปนการสราง ความรวมมือและสงเสริมบทบาทของภาคสาธารณสุขในการรักษาสิ่งแวดลอม ซึ่งทำใหมีการใชวัสดุและของ เสียอันตราย หรือกิจกรรมการใหบริการจะกอใหเกิดของเสียอันตรายจำนวนมาก หากมีการบริหารจัดการที่ไม ถูกตองตามหลักวิชาการ หรือไมไดมาตรฐาน อาจกอใหเกิดผลกระทบตอสิ่งแวดลอมและสุขภาพอนามัยของ ผูปฏิบัติงานและประชาชนในระยะยาวได ดังนั้น คูมือการจัดการวัสดุและของเสียอันตรายในโรงพยาบาลเลมนี้ จะเปนแนวทางในการปฏิบัติของโรงพยาบาลในการจัดการวัสดุและของเสียอันตรายในโรงพยาบาลไดอยาง ถูกตอง ตามหลักวิชาการและเปนมาตรฐานเดียวกันตอไป คณะอนุกรรมการบริหารสิ่งแวดลอมดานวัสดุของเสียอันตราย (MSDS) และคณะกรรมการบริหารสิ่งแวดลอมภายในโรงพยาบาลราชวิถี 2 (รังสิต)

ข สารบัญ หนา คำนำ ก สารบัญ ข การจัดการวัสดุและของเสียอันตราย 1 การเลือก 2 การสัมผัส 2 การจัดเก็บ 2 การเก็บขน/เคลื่อนยายในโรงพยาบาล 5 การใช 6 การกำจัด 6 สัญลักษณเตือนความเปนอันตราย 7 แนวทางการจัดการวัสดุและของเสียอันตราย 8 ภาคผนวก ก ชุดอุปกรณทำความสะอาดสารเคมีอันตรายเบื้องตน 10 ภาคผนวก ข วิธีการใชชุดการจัดสารเคมี/สารชีวภาพหกปนเปอน 12 ภาคผนวก ค แนวปฏิบัติกรณีปรอทหกปนเปอนในหนวยงาน 14 ภาคผนวก ง ขอมูลวัสดุและของเสียอันตราย ในโรงพยาบาลราชวิถี 2 (รังสิต) 16 เอกสารอางอิง 20

1 การจัดการวัสดุและของเสียอันตราย วัสดุและของเสียอันตราย (Hazardous materials) มีความหมายโดยทั่วไป หมายถึง สารหรือวัตถุที่มีคุณสมบัติทางเคมีหรือทางกายภาพโดยตัวของมันเอง หรือเมื่อสัมผัสกับสารนั้นแลวทำใหเกิดอันตรายตอสุขภาพอนามัยของมนุษย ตอทรัพยสินและตอสิ่งแวดลอม “วัตถุอันตราย” ตามขอกำหนดขององคการสหประชาชาติและ พระราชบัญญัติวัตถุอันตราย พ.ศ. 2535 หมายความวา วัตถุดังตอไปนี้ 1. วัตถุระเบิดได 2. วัตถุไวไฟ 3. วัตถุออกซิไดซและวัตถุเปอรออกไซด 4. วัตถุมีพิษ 5. วัตถุที่ทำใหเกิดโรค 6. วัตถุกัมมันตรังสี 7. วัตถุที่กอใหเกิดการเปลี่ยนแปลงทางพันธุกรรม 8. วัตถุกัดกรอน 9. วัตถุอยางอื่น ไมวาจะเปนเคมีภัณฑหรือสิ่งอื่นใด ที่กอใหเกิด อันตรายแกบุคคล สัตว พืช ทรัพย หรือสิ่งแวดลอม “ของเสียอันตราย” เปนวัสดุที่ไมไดใชแลวที่มีคุณสมบัติเปนสารไวไฟ กัดกรอน เกิดปฏิกิริยายาไดงาย มี สารพิษปะปนหรือมีตัวทำละลาย “สารเคมีอันตราย” หมายถึง สารเคมีที่มีหลักฐานที่เชื่อถือไดวากอใหเกิดผลกระทบตอสุขภาพ ทั้ง ผลกระทบอยางฉับพลันหรือเรื้อรัง มักรวมถึงสารที่กอใหเกิดมะเร็ง (carcinogen) สารพิษที่กอใหเกิดผลตอ ระบบสืบพันธุ (reproductive toxins) สารที่กอใหเกิดการระคายเคือง (irritants) สารที่สงผลตอระบบเลือด ระบบประสาท เปนตน ทั้งนี้ตามประกาศกระทรวงมหาดไทยวาดวยเรื่องความปลอดภัยในการทำงานเกี่ยวกับสารเคมีอันตราย ไดใหความหมายของ สารเคมีอันตรายวา หมายถึง สาร สารประกอบ สารผสม ซึ่งอยูในรูปของของแข็ง ของเหลวและแกสที่มีลักษณะอยางใดอยางหนึ่งหรือหลายอยางดังตอไปนี้ 1. มีพิษ กัดกรอน ระคายเคือง ทำใหเกิดอาการแพ กอมะเร็งหรือทำใหเกิดอันตรายตอสุขภาพ อนามัย 2. ทำใหเกิดการระเบิด เปนตัวทำปฏิกิริยาที่รุนแรง เปนตัวเพิ่มออกซิเจนหรือไวไฟ มีกัมมันตภาพรังสี โรงพยาบาลแบงประเภทวัสดุและของเสียอันตรายเปน 3 ประเภท ดังนี้ 1. วัสดุและของเสียอันตราย ประเภทผลิตภัณฑยา/เภสัชภัณฑ (Pharmaceutical waste) 2. วัสดุและของเสียอันตราย พวกสารเคมีที่ใชในหองปฏิบัติการทางการแพทย (Laboratory waste)

2 3. วัสดุและของเสียอันตราย พวกเครื่องมือแพทยที่มีปริมาณโลหะหนักสูง (Heavy metal in medical device) โดยกำหนดแนวทางการจัดการวัสดุและของเสียอันตรายตั้งแต การเลือก การสัมผัส การจัดเก็บ การ เก็บขน/เคลื่อนยาย การใช และการกำจัด ดังนี้ 1. การเลือก 1.1. กอนสั่งซื้อสารเคมีตองทราบขอมูลการกำจัดสารเคมี โดยใหถามจากผูขาย หากเปนสารเคมีซึ่งไมมีวิธี กำจัดที่ทำไดในประเทศ หรือคากำจัดแพงควรพิจารณาสารเคมีตัวอื่น หรือวิธีการที่ใชสารเคมีอื่น ที่ อาจ บรรลุวัตถุประสงคของงานไดใกลเคียงกัน 1.2. เมื่อสั่งซื้อสารเคมีตองขอ MSDS (Material Safety Data Sheet) และ SG (Specific Gravity) ของ สารเคมีนั้นจากผูผลิต/ผูแทนจำหนายทุกครั้ง 1.3. ไมควรซื้อสารเคมีขวดใหญเกินไป หากเหลือใชหรือเปลี่ยนวิธีวิเคราะหใหมจะมีสารเคมีตกคาง เทากับ เปนการเพิ่มความเสี่ยง 1.4. เมื่อตรวจรับสารเคมี ตองตรวจสภาพทั่วไปของภาชนะบรรจุวาไมมีรอยเปดหรือชำรุด และฉลากระบุ ชื่อสารเคมีและรายละเอียดอื่นๆ บนภาชนะนั้นตองอยูในสภาพสมบูรณไมหลุดลอก ใหบันทึกวันที่รับ สารเคมีไวที่ขางขวด และวงรอบวันหมดอายุใหเห็นชัด วงปายเตือน (เชน flammable หรือ corrosive) ดวยปากกาทำเครื่องหมายสีแดง 1.5. ลงบันทึกการรับสารเคมี พรอมทั้งลงชื่อผูรับของและผูสงของไวเปนหลักฐาน 1.6. ทำความเขาใจ MSDS และ SG ซึ่งผูขายตองใหมาพรอมสารเคมี เก็บ MSDS และ SG เปนหมวดหมูใน ที่เหมาะสมใหสามารถใชอางอิงไดทันทีที่ตองการ 1.7. ถามีการทำสัญญาซื้อปละครั้งควรทำความตกลงกับผูขายใหทยอยสงของตามปริมาณการใชโดย อยา ใหมีการสงของมากเกินไปในแตละครั้ง เพราะตองใชพื้นที่เก็บมากและเก็บไวนาน 2. การสัมผัส เมื่อเกิดอุบัติการณสารเคมี/ยาเคมีบำบัด/สารชีวภาพหกปนเปอน ใหบันทึกรายงานอุบัติการณและ ปฏิบัติตามแนวทางการจัดการสารเคมี ยาเคมีบำบัดหก ปนเปอน (ตามภาคผนวก ก-ง) 3. การจัดเก็บ 1) วัสดุและของเสียอันตราย ประเภทผลิตภัณฑยา/เภสัชภัณฑ 1.1. ยาที่หมดอายุ เสื่อมคุณภาพ ถูกปนเปอน ถูกทิ้งเนื่องจากไมตองการใชแลว ใหคัดแยกและ เก็บในภาชนะ/หีบ/หอเดิม และติดฉลากชื่อ ประเภทของเสียอันตรายใหชัดเจน 1.2. ยาอันตรายสูงและภาชนะบรรจุ ไดแก ยารักษามะเร็ง ยาปฏิชีวนะ ยาตานไวรัส ยาฮอรโมน หรือยาที่มีผลรบกวนการทำงานของระบบไรทอ ยาที่เปนพิษตอระบบสืบพันธุ ยาที่รบกวนการ พัฒนาตัวออน ยากดภูมิคุมกัน เก็บใสถุงสีมวงและติดปายระบุ “ยาอันตรายสูง” 1.3. ยาควบคุมพิเศษ ไดแก ยาเสพติด/วัตถุออกฤทธิ์ตอจิตประสาท เก็บใสถุงสีแดง และติดปาย ระบุ “ยาควบคุมพิเศษ”

3 1.4. ยาทั่วไป ไดแก ยาแผนปจจุบันที่มีอันตรายรวมทั้งยาแผนโบราณ และยาสมุนไพร เก็บใสถุง สีแดง และติดปายระบุ “ยาแผนปจจุบันหรือยาแผนโบราณ” 2) ของเสียอันตราย พวกสารเคมีที่ใชในหองปฏิบัติการทางการแพทย ไดแก สารเคมีที่ใชในการทำ ความสะอาด เครื่องมือ อาคารสถานที่ และสารเคมีที่ใชในกระบวนการทำลายเชื้อโรค ใหคัดแยกและจัดเก็บใน ภาชนะเดิมและติดฉลากชื่อประเภทของเสียอันตรายใหชัดเจน ใสภาชนะที่เหมาะสมปดมิดชิด สงคืนผูแทน จำหนาย ภาชนะที่ปนเปอนสารเคมีเก็บใสถุงสีแดง และติดปายระบุ “สารเคมีที่ใชในหองปฏิบัติการ” ติดฉลาก ชื่อประเภทของเสียอันตรายใหชัดเจน 3) ของเสียอันตรายพวกเครื่องมือแพทยที่มีปริมาณโลหะหนักสูง เชน หลอดไฟ แบตเตอรี่ กระปอง สเปรย เปนของเสียอันตรายที่เกิดขึ้นในทุกสวนของโรงพยาบาล ซึ่งหากสารที่บรรจุภายในผลิตภัณฑรั่วซึม ออกมาอาจสงผลกระทบตอสุขภาพและสิ่งแวดลอมได ใหคัดแยก จัดเก็บในภาชนะ เก็บใสถุงสีเทา ติดปายและ ฉลากชื่อประเภทของเสียอันตรายใหชัดเจน หมายเหตุ - ถาเปนของมีคมที่ไมปนเปอนสารคัดหลั่ง ใหทิ้งในภาชนะรองรับที่ทำจากวัสดุแข็งแรงไม สามารถ แทงทะลุ มีฝาปดมิดชิด ติดปาย “ของมีคมอันตราย”และใสถุงสีแดง เห็นไดชัดเจน การเก็บรวบรวมของเสียอันตราย 1) ของเสียอันตรายประเภทยา ควรเก็บรวบรวมเปน 2 กลุม คือ 1.1. กลุมที่คืนโรงงานหรือบริษัทที่ผลิตและจำหนาย เพื่อนำไปกำจัด เชน ยาหมดอายุ ของเสีย ประเภทภาชนะบรรจุกาซสลบ เปนตน 1.2. กลุมของเสียอันตรายที่ไมสามารถสงคืนโรงงานหรือบริษัทที่ผลิตและจำหนายเพื่อนำไป กำจัด 2) ของเสียอันตรายประเภทสารเคมี ควรเก็บรวบรวมสารเคมีบางกลุมแยกออกจากกัน เนื่องจากมี คุณสมบัติที่เขากันไมได และการบำบัดและการกำจัดตางกัน 2.1. การเก็บรวบรวมของเสียอันตรายในตูดูดควัน ซึ่งเปนที่ปฏิบัติการทดลองจะตองทำใหแลว เสร็จถาไมไดควบคุมการปฏิบัติงานแลวใหนำขวดของเสียออกจากตูดูดควันที่ปฏิบัติการ ทดลองเสมอ 2.2. การใชกระปองโลหะสำหรับเก็บของเสียตองปรับคา pH ใหเปนกลางเพราะของเสียที่เปน ของแข็งหรือของเหลวสามารถกัดกรอนกระปองโลหะไดงาย ดังนั้น ควรใชภาชนะบรรจุของ เสียอันตราย ประเภทแกวหรือโพลีเอทิลีน การเก็บภาชนะบรรจุของเสียที่สามารถติดไฟได ควรวางไวบนพื้น การเก็บภาชนะบรรจุของเสียอันตรายในหอง ควรจะตานการระเบิดได ไม ควรเก็บภาชนะบรรจุมูลฝอยอันตรายไวใกลอางหรือทอระบายน้ำ เพราะของเสียอันตราย อาจหกหลนหรือรั่วไหลลงสูทอระบายน้ำได ของเสียอันตรายประเภทซากหลอดไฟ แบตเตอรี่ กระปองสเปรย ภาชนะบรรจุสารเคมีซักลาง ฆาเชื้อ ฆาแมลง การเก็บรวบรวม ควรแยกชนิดเก็บรวบรวมและนำสงไปยังที่เก็บกักรวมโดยแตละชนิดมี แนวปฏิบัติ ดังนี้

4 3.1. ใชใหหมดกอนทิ้งภาชนะบรรจุ และไมควรทิ้งปะปนกับมูลฝอยทั่วไป หากเปนของเสีย อันตรายชนิดเดียวกันขนาดเล็กใหเก็บรวบรวมในภาชนะที่ทนทาน ไมรั่วซึมแลวติดปายให ชัดเจน 3.2. หามทุบกระปองสเปรยหรือหลอดไฟ และหามทุบแยกชิ้นสวนแบตเตอรี่มือถือ แบตเตอรี่ รถยนตและถานไฟฉาย ควรเก็บรวบรวมไวในภาชนะ ถุงหรือกลองมัดหรือปดปากถุง/กลอง ใหมิดชิด 3.3. เมื่อเปลี่ยนหลอดไฟฟลูออเรสเซนต ใหนำซากเกามาใสซองบรรจุหลอดใหม หรือหอ หนังสือพิมพมัดหรือรวมไวในกลองแข็งแรง ระมัดระวังอยาทำใหหลอดแตก ภาชนะรองรับของเสียอันตราย ภาชนะรองรับมูลฝอย ตองมีสีเฉพาะสำหรับรองรับมูลฝอยแตละประเภทโดยภาชนะรองรับมูลฝอย “สีแดง” สำหรับมูลฝอยที่ เปนพิษหรืออันตรายจากชุมชน ทางโรงพยาบาลจึงกำหนดจัดภาชนะรองรับ และถุง บรรจุมีลักษณะดังนี้ 1) ภาชนะรองรับของเสียอันตรายเปน “สีแดง” ใหมีขนาดที่เหมาะสมกับสามารถมองเห็นได ชัดเจนในระยะไมเกิน 15 เมตร สำหรับรองรับของเสียอันตราย 2) ถุงบรรจุของเสียอันตรายเปน “สีแดง” ควรเลือกถุงที่สามารถมองเห็นของเสียที่บรรจุในถังได และ/หรือมัดปากถุงใหแนนดวยเชือก และไมควรใชบรรจุของเสียอันตรายจำพวกของเหลว มีฤทธิ์กัดกรอน หรือของมีคมสำหรับการบรรจุของเสียอันตรายที่เปนสารเคมี หมายเหตุ - หากไมสามารถจัดหาถุงบรรจุมูลฝอยตามที่กำหนดได อาจบรรจุถุงพลาสติกสีเทาแลว นำไปใสภาชนะรองรับของเสียอันตราย ตามประเภทตามที่กฎหมายกำหนด ซึ่งภาชนะรองรับมูลฝอยที่เปนพิษ หรืออันตรายจากชุมชน เปน “สีแดง” หรืออาจกำหนดขอความหรือสัญลักษณอื่นซึ่งแสดงถึงมูลฝอยประเภท นั้นไวอยางชัดเจนที่ภาชนะรองรับมูลฝอยแทน ภาชนะรองรับ และถุงบรรจุของเสียอันตราย ตามประกาศกรมควบคุมมลพิษ มีเกณฑดังนี้ − มีลักษณะแข็งแรง ทนทาน ตามมาตรฐานของสำนักงานมาตรฐานอุตสาหกรรมหรือมาตรฐานอื่นที่เทียบเทา − ไดรับการออกแบบใหสามารถปองกันน้ำฝน แมลงวัน หนู แมว สุนัขและสัตวอื่นๆ ไมใหสัมผัสหรือคุยเขี่ย ทำจากวัสดุที่ทนการกัดกรอน และไมเปนสนิม − ชิ้นสวนตาง ๆ สามารถถอดประกอบไดงาย เพื่อความสะดวกในการถายเทของเสียอันตรายและลางทำความ สะอาด − มีน้ำหนักเบา และมีขนาดพอเหมาะ เพื่อความสะดวกตอการเคลื่อนยายและถายเทมูลฝอย − ไมมีสารพิษเปนสวนประกอบ และกรณีใชสารเติมแตงใหมีปริมาณในระดับที่ไมเปนอันตรายตอผูบริโภค − หากเปนถุงหรือถังพลาสติก ควรผลิตจากพลาสติกใชแลว ไมต่ำกวารอยละ 50 โดยน้ำหนัก หมายเหตุ - กรณีที่เปนสารละลายที่ประกอบดวยวัตถุอันตราย เชน วัตถุไวไฟ วัตถุมีพิษ วัตถุกัดกรอน ใหปฏิบัติตามพระราชบัญญัติวัตถุอันตราย พ.ศ. 2535

5 การบรรจุของเสียสารเคมีเปนการรวบรวมของเสียอันตรายหลายชนิดเขาดวยกัน เพื่อใชในการขนสง และนำไปกำจัด ซึ่งการคัดเลือกของเสียเพื่อนำมาเก็บรวบรวมนั้น จะตองพิจารณาถึงสิ่งตอไปนี้ 1) ความเขากันไดทั้งดานกายภาพ และเคมี 2) ความสามารถในการรองรับของสถานที่บำบัด/กำจัดของเสียเหลานั้น 3) ขอกำหนดการฝงกลบ การติดฉลากบนภาชนะที่บรรจุ ภาชนะบรรจุทุกใบตองมีการติดฉลากระบุชนิดและความเปนอันตรายของของเสียนั้นๆ โดยฉลากนั้น ตองชัดเจนและคงทน เพื่อปองกันการสูญหาย ไมเสื่อมสภาพ หรือชำรุดไดงาย มีรายละเอียดสำคัญ ดังนี้ 1) สวนประกอบของของเสียที่บรรจุในภาชนะ 2) ความเปนอันตรายของของเสีย 3) วันที่ที่เริ่มและสิ้นสุดการบรรจุของเสียในภาชนะ 4) ชื่อบุคคลที่ดูแลรับผิดชอบหอผูปวย/กลุม/แผนก/หองปฏิบัติการ 5) ชื่อหนวยงานและหมายเลขหอผูปวย/กลุม/แผนก/หองปฏิบัติการ 6) ทิศทางการวางถัง/ภาชนะ (ตำแหนงหัว - ทาย) 4. การเก็บขน/เคลื่อนยายในโรงพยาบาล 1) พาหนะในการเก็บ/ขน/เคลื่อนยายของเสียอันตรายจากแหลงกำเนิดในแตละจุดของโรงพยาบาล ไป ยังสถานที่เก็บสะสม หรือสถานที่กักเก็บรวบรวม ไดกำหนดแนวทางที่ถูกหลักวิชาการและเปนควร แบบแผน สำหรับปฏิบัติทั่วไปดังนี้ 1.1 ตัวพาหนะตองปดปายสัญลักษณ หรือขอความที่ชัดเจนระบุวาเปนพาหนะ สำหรับเก็บรวบรวม ของเสียอันตราย 1.2 ตัวพาหนะตองทำดวยโลหะที่มีความคงทนตามมาตรฐานของสำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ อุตสาหกรรมหรือมาตรฐานอื่นที่เกี่ยวของ 1.3 ถัง/กลองสำหรับบรรจุของเสียจะตองมีลักษณะปกปดมิดชิด 1.4 ระดับที่ยกของเสียอันตรายใสในพาหนะไมควรใหสูงเกิน 1.6 เมตร หรือระดับที่ปลอดภัยตอ สุขภาพของผูปฏิบัติงาน 1.5 โครงสรางของพาหนะตองมีลักษณะที่ทำความสะอาดไดงาย ไมเปนสนิม 2) ขอกำหนดสำหรับผูปฏิบัติงานเก็บขน/เคลื่อนยายของเสียอันตราย 2.1 กอนการปฏิบัติหนาที่ของผูรับผิดชอบในสถานที่กักเก็บของเสียอันตรายตองสวมถุงมือทั้งสอง ขาง ผาปดปาก ปดจมูก รวมถึงอุปกรณปองกันสารเคมีอื่นๆ ที่จำเปนทุกครั้ง 2.2 ตรวจสอบของเสียอันตรายที่เก็บขนวามีการคัดแยกถูกตอง และบรรจุในภาชนะที่เหมาะสม สำหรับของเสียแตละประเภท มีการติดฉลากและระบุรายละเอียดตางๆ ใหครบถวนชัดเจน โดย ฉลากนั้นตอง คงทนเพื่อปองกันการสูญหายและไมเสื่อมสภาพหรือชำรุดไดงาย สำหรับการ

6 เปลี่ยนแปลงแกไขรายละเอียด ขอมูลบนฉลากเดิมนั้น ตองลบขอความเดิมใหหมด แลวจึงระบุ รายละเอียดของเสียอันตรายที่บรรจุใหมหรือเอาฉลากเดิมออก แลวติดฉลากใหมแทน 2.3 ตองมีการบันทึกการดำเนินงาน ซึ่งแสดงรายละเอียดเกี่ยวกับชนิดและปริมาณของเสียอันตรายที่ รับ วัน เวลา และการจัดเก็บ สถานที่พักรวมของเสียอันตราย 1) การกอสรางโรงเรือน ตองมีการออกแบบและใชวัสดุใหเหมาะสม เชน ทนไฟได ไมถูกกัดกรอน มี ระบบระบายอากาศที่เพียงพอ เปนตน 2) พื้นของบริเวณพักรวมของเสีย ควรมีความลาดไหลลงสูระบบรวบรวมน้ำเสีย และมีคันกั้นเพื่อ ปองกันของเสียรั่วไหลกระจายออกไป โดยระบบรวบรวมน้ำเสียตองมีขนาดเพียงพอที่จะกักเก็บ น้ำเสียได และตองสามารถลางทำความสะอาด และสูบออกไดงาย ซึ่งโดยปกติรางและบอ รวบรวมน้ำเสียจะตองแหงเสมอ เพื่อพรอมรับการรั่วไหลอยางรวดเร็ว 3) สถานที่กักเก็บของเสียอันตรายควรเปนสถานที่ปด เพื่อปองกันการฟุงกระจายของเสียสูภายนอก มีระบบควบคุมการระบายอากาศ พื้นผิวตองทำดวยวัสดุซึ่งทนตอการทำลายจากของเสียที่ จัดเก็บของเสียประเภทกรด-ดาง ที่มีความกัดกรอนสูง เปนตน 4) มีอุปกรณปองกันอัคคีภัยที่เหมาะสม จัดเก็บในสถานที่ที่สะดวกในการใชงานและมีการติดตั้ง สัญญาณเตือนภัย 5) มีอุปกรณปองกันภัยสวนบุคคลที่เหมาะสม เชน ถุงมือปองกันสารเคมี แวนตานิรภัย หนากาก ปองกันสารเคมี เปนตน 6) มีการติดตั้งฝกบัวและอางลางตาฉุกเฉิน ( Emergency shower ) 7) จัดใหมีหองน้ำสำหรับอาบน้ำ ที่ลางมือ และหองผลัดเปลี่ยนชุดทำงานที่เพียงพอ เหมาะสมกับ ผูปฏิบัติงาน 8) หามดื่มน้ำ หรือรับประทานอาหารในขณะปฏิบัติงาน 9) องคประกอบตาง ๆ ของสถานที่พักรวมของเสียอันตราย ใหออกแบบตามความจำเปนของการใช งานและความเหมาะสม 5. การใช การปฏิบัติงานเมื่อตองสัมผัสหรือปฏิบัติงานกับวัสดุและของเสียอันตราย ตองสวมอุปกรณ ปองกันอันตรายสวนบุคคลที่เหมาะสม 1) ตองเลือกอุปกรณปองกันใหเหมาะสมกับชนิดสารเคมี อุปกรณปองกันที่ใชไดกับสารเคมีชนิดหนึ่ง อาจไมมีประโยชนและอาจเกิดอันตรายเมื่อใชกับสารเคมีอีกชนิดหนึ่ง 2) ควรทดสอบวาอุปกรณปองกันเหมาะสมกับผูปฏิบัติงานที่จะสวมใสหรือไม เชน หนากาก ควร ทดสอบวาพอดีกับหนาผูที่สวมใส เพื่อความปลอดภัย 3) มีการดูแลรักษาอุปกรณปองกันความปลอดภัย เชน ถุงมือ ผากันเปอน โดยตรวจสอบหารอยรั่ว รอยแตก หรือการเสื่อมสภาพ หากชำรุดตองเปลี่ยนทันที 4) ตองเก็บรักษาอุปกรณปองกันใหถูกตองตามที่ผูผลิตกำหนด และเก็บในที่สะอาด

7 6. การกำจัด สงไปกำจัดยังสถานที่กำจัดของเอกชน ที่ไดรับอนุญาตใหประกอบกิจการตามประกาศกระทรวง อุตสาหกรรม เรื่องระบบเอกสารกำกับการขนสงของเสียอันตราย พ.ศ. 2547 ขอกำหนดสำหรับผูปฏิบัติงาน กักเก็บของเสียอันตรายกอนขนสงไปกำจัด 1) เพื่อสามารถติดตามตรวจสอบการขนสงของเสียอันตรายได ในการขนสงของเสียอันตรายตองมี ระบบควบคุมการขนสง (Manifest System) ซึ่งมีเอกสารกำกับการขนสงของเสียอันตรายแสดง การขนสง และกำจัดของเสียอันตรายอยางถูกตองตามกฎหมายซึ่งจะแสดงขอมูลปริมาณของเสีย ที่เกิดขึ้น ตั้งแตแหลงกำเนิดจนถึงการบำบัด รวมทั้งขอมูลผูกอกำเนิดของเสียอันตราย ผูขนสง และผูประกอบการสถานเก็บกัก บำบัดและกำจัดของเสียอันตราย 2) ตองมีการชั่งน้ำหนักของเสียอันตรายแตละประเภท และมีการจดบันทึกน้ำหนัก โดยกรอก ใบกำกับการขนสงในสวนของผูกอกำเนิดของเสียอันตราย และลงนามอยางครบถวนทุกฉบับและ มอบใบกำกับการขนสงใหผูขนสงตรวจสอบความถูกตอง และลงนามรับของเสียอันตรายทุกฉบับ โดยผูกอกำเนิดของเสียอันตรายตองเก็บรักษาใบกำกับ การขนสงฉบับที่ 2 ไวกับตนเองอยางนอย 3 ป และสงใบกำกับการขนสงฉบับที่ 3 ใหกับหนวยงานกำกับดูแลภายใน 15 วันนับจากวันที่ลง นามและเริ่มขนสงของเสียอันตราย 3) ตรวจความเรียบรอยของการบรรทุกของเสียกอนออกจากสถานที่กักเก็บเชน ถารถขนสงเปน กระบะเปดใหใชผาใบปดคลุมใหเรียบรอย 4) เมื่อผูประกอบการสถานที่เก็บรวบรวม บำบัด และกำจัดของเสียอันตรายตรวจสอบความถูกตอง พรอมลงนามเรียบรอยแลว ใหผูประกอบการคืนใบกำกับการขนสงฉบับที่ 6 ใหแกผูกอกำเนิด ของเสียอันตรายและสงใบกำกับการขนสง ฉบับที่ 1 (ตนฉบับ) ใหหนวยงานกำกับดูแลภายใน 15 วันนับจากวันที่ ลงนามรับของเสียอันตราย 7. สัญลักษณเตือนความเปนอันตราย

8 แนวทางการจัดการวัสดุและของเสียอันตราย วัสดุและของเสียอันตรายที่มีพิษอาจกอใหเกิดอันตรายกับมนุษยและ สภาพแวดลอมหรือตองการวิธีทำลายเปนพิเศษ ผลิตภัณฑ์/เภสัชภัณฑ์ สารเคมีใชในหองปฏิบัติการ ทางการแพทย เครื่องมือแพทยที่มีปริมาณ โลหะหนักสูง - ยาที่หมดอายุหรือเสื่อมคุณภาพ - ยาอันตรายสูง ไดแก ยารักษา มะเร็ง ยาปฏิชีวนะ ยาตานไวรัส ยา ฮอรโมนหรือยาที่มีผลรบกวนการ ทำงานของระบบไรทอ ยาที่เปนพิษ ตอระบบสืบพันธุ ยาที่รบกวนการ พัฒนาตัวออน ยากดภูมิคุมกัน - ยาควบคุมพิเศษ ไดแก ยาเสพติด/ วัตถุออกฤทธิ์ตอจิตประสาท - ยาทั่วไป ไดแก ยาแผนปจจุบันที่มี อันตรายต่ำ รวมทั้งยาแผนโบราณ และยาสมุนไพร - เก็บใสถุงพลาสติกสีแดงติดปาย ระบุประเภทยา ยกเวนยาอันตรายสูง ใสถุงพลาสติกสีมวง - ภาชนะบรรจุยาชนิดน้ำใหทิ้งใน ภาชนะรองรับที่ทำจากวัสดุไมรั่วซึม มีฝาปดมิดชิด ติดปายระบุประเภทยา สารเคมีที่ใชในการทำความสะอาด เครื่องมือ อาคารสถานที่ และสารเคมีที่ใช ในกระบวนการทำลายเชื้อโรค รวบรวมใสถุงพลาสติกสีแดงปดมิดชิด สวนภาชนะที่ปนเปอนสารเคมีเก็บ รวบรวมใสภาชนะบรรจุและติดปาย สารเคมีที่ใชในหองปฏิบัติการ หลอดไฟ แบตเตอรี่ ถานไฟฉาย กระปองสเปรย หรือสารเคมีที่มี สวนผสมของโลหะหนัก รวบรวมใสถุงพลาสติกสีเทา ที่ปด มิดชิด ไมรั่วซึม ติดปายและฉลากชื่อ ประเภทมูลฝอยอันตรายใหชัดเจน ** หามทุบกระปองสเปรยหรือ หลอดไฟ ขนสงไปยังที่พักของเสียอันตราย บริษัทเอกชนนำเขาสูกระบวนการกำจัดตอไป

9 ภาคผนวก

10 ภาคผนวก ก ชุดอุปกรณทำความสะอาดสารเคมีอันตราย เบื้องตน (Spill kit) ชุดอุปกรณทำความสะอาดเบื้องตน (Spill kit) เปนชุดอุปกรณที่ใชในการจัดเก็บและทำความสะอาด ในกรณีที่มีสารเคมีหรือสิ่งสงตรวจหก รั่วไหล เจาหนาที่ภายในหองปฏิบัติการตองประเมินสถานการณวา สามารถทำความสะอาดและจัดเก็บไดหรือไม และจำกัดพื้นที่ของบริเวณ เพื่อแสดงเขต พื้นที่อันตราย หามเขา ใกล และแจงใหผูที่เกี่ยวของทราบ เพื่อดำเนินการจัดเก็บตอไป อุปกรณที่มีในชุดทำความสะอาดเบื้องตน อุปกรณที่มีในชุดทำความสะอาดเบื้องตน (Spill kit) 1. กลองพลาสติกพรอมฝาปดสำหรับใสอุปกรณทั้งหมด 2. ชุดคลุมทั้งรางกาย (Cover all gown) คือ เสื้อผาที่ ผูปฏิบัติงานใชสำหรับทำความสะอาด เมื่อมี สารเคมีหรือ สารชีวภาพหก/รั่วไหล เพื่อปองกันผิวหนังและปองกัน เสื้อผาของผูปฏิบัติงานจากการปนเปอน กับสารเคมีหรือ สารชีวภาพที่หก/รั่วไหล 3. ถุงมือไนไตรท (Glove nitrite) คือ ถุงมือที่ชวยในการ ปองกันการสัมผัสกับสารเคมีหรือ สารชีวภาพกอนที่จะนำ ถุงมือมาใชทุกครั้ง ควรตรวจสภาพถุงมือกอนใช ถอดถุงมือ ทุกครั้งหลังจากเมื่อออก จากหองปฏิบัติการ และไมควรไป จับอุปกรณตาง ๆ ที่ขณะยังสวมใสถุงมือ ทั้งนี้เพื่อปองกัน การปนเปอนไป ยังอุปกรณอื่นดวย 4. หนากาก (mask) คือ หนากากอุปกรณ ปองกันอันตรายสวนบุคคล ที่สามารถสวมใสบนใบหนาโดย ครอบคลุมอยางนอยจมูกและปาก และใชเพื่อลดความเสี่ยง ของผูสวมใส จากการสูดดมอากาศที่เปนอันตราย และเพื่อ ปองกันสารเคมีหรือสารชีวภาพกระเด็นเขาปากและจมูก ดวย ถาเปนพวก biological สามารถใช เปน surgical mask ได 5. แวนตากันกระเด็น (Safety goggles) คือ อุปกรณ ปองกันตา ใชเพื่อปองกันการกระเด็นของ สารเคมีหรือ สารชีวภาพเขาสูตาของผูปฏิบัติงาน

11 6. ถุงหุมรองเทา (Shoes cover) ใชเพื่อปองกันการนำสิ่ง สกปรกเขาไปในหองปฏิบัติการที่สะอาด หรือนำสิ่งสกปรก หรือเชื้อโรคจากหองปฏิบัติการออกสูภายนอก ถุงหุมรองเทาชนิดนี้เปนใชครั้งเดียวแลวทิ้ง 7. แผนดูดซับสารเคมี (Absorbent pad) เปนวัสดุที่ใชดูด ซับสารเคมีหรือสารชีวภาพ เพียงนำแผน ดูดซับไปวางไว รอบๆ ที่มีสารเคมีหรือสารชีวภาพหก/รั่วไหล 8. ถุงพลาสติกแบบล็อคฝาได ใชสำหรับทิ้งแผนดูดซับ สารเคมีที่ใชแลว (ถุงซิป) 9. ปากกาสำหรับเขียนถุงพลาสติก 10. ที่ตักผงใชสำหรับโกยแผนดูดซับสารเคมีที่ใชแลว 11. เทปสำหรับมัดปากถุง 12. คีม ใชคีมคีบสำหรับหยิบเศษภาชนะและผาออก 13. กระดาษชำระเอนกประสงค ใชสำหรับเช็ดทำความสะอาดบริเวณที่สารเคมี/สารชีวภาพหกรั่วไหล 14. ไมพายพลาสติก สำหรับโกยแผนดูดซับสารเคมีที่ใชแลว 15. กระปองพลาสติก สำหรับใสน้ำยาฆาเชื้อ ขนาด 500 ซีซี 16. กระปองพลาสติกปากกวาง มีฝาปดสนิท ใชสำหรับใส แกวแตก 17. ถุงแดงใชสำหรับใสแผนดูดซับที่ติดเชื้อทางชีวภาพ 18. เชือกสำหรับผูกถุงขยะ 19. หมวกคลุมผม 20. ถุงใสขยะอันตราย 21. ผง virkon 22. ผงโซเดียมไบคารบอเนต 23. ปายเตือน บอกเขตอันตราย

12 ภาคผนวก ข วิธีการใชชุดกำจัดสารเคมี/สารชีวภาพหกปนเปอน (Chemical/biological Spill Cleanup Kits Procedure) กรณีสารเคมีอันตรายหกปนเปอน (Chemical spill) 1. ศึกษาวิธีการใชชุดกำจัดสารเคมี/สารชีวภาพหกปนเปอนในคูมือใหเขาใจกอน 2. ตรวจสอบอุปกรณในชุดกำจัดสารเคมี/สารชีวภาพหกปนเปอนตามที่แจงในคูมือใหครบถวน 3. ถอดเครื่องประดับ เชน แหวน นาิกา ออกกอนที่จะเขาไปเก็บกำจัดสารเคมีหกปนเปอน 4. สวมใสอุปกรณปองกันอันตรายสวนบุคคล ไดแก ชุดปองกันสารเคมี ครอบตานิรภัยปองกันสารเคมี (Goggle) หนากากสำหรับกรองสารเคมี (รูปถวย) ถุงมือยาง Nitrile 2 ชั้น หมวกคลุมผม (ผูหญิง) ถุงคลุมเทา 5. ใชเทปสีทำแนวกั้นใหครอบคลุมบริเวณที่สารเคมีหกปนเปอน แลวตั้งปายเตือนหามบุคคลอื่นเขา บริเวณหกปนเปอน 6. ใชปากคีบเก็บเศษแกวแตกและของมีคม (ถามี) ที่ปนเปอนสารเคมี แลวใชกระดาษทิชชูหออยาง ระมัดระวัง ใสกระปองพลาสติกปองกันการแทงทะลุปดฝาใหสนิทกอนนำไปใสถุงขยะสารเคมี 7. หากสารเคมีหกปนเปอนปริมาณมากกวา 1 ลิตร ตองจำกัดพื้นที่การปนเปอน โดยใชmaterial absorbent เชน แผนซับของเหลวสารเคมีอันตรายกรด-ดาง (สีเหลือง) ทราย ขี้เลื่อย คลุมพื้นที่การปนเปอน 8. กรณีสารเคมีเปนกรดเขมขนหกปริมาณมากกวา 500 มิลลิลิตร ตองโรยผง Sodium bicarbonate ลงบนกองสารเคมีใหครอบคลุมพื้นที่ปนเปอนเพื่อ neutralization สารเคมีกรดเปนกลาง ทิ้งไวประมาณ 15 นาที 9. ใชไมพายพลาสติกคอยๆ กวาดเคมีที่ผสมกับผง Sodium bicarbonate ใสที่ตักผง แลวเทใสลงใน ถุงพลาสติกแบบ zipper seal อีกชั้นหนึ่ง ปดปากถุงใหสนิท แลวเก็บใสถุงขยะสารเคมี 10. กรณีสารเคมีเปนดางหรือกรดเขมขนปริมาณนอยกวา 500 มิลลิลิตร ใหใชแผนซับของเหลว สารเคมีอันตรายกรด-ดาง (สีเหลือง) แลวเก็บใสถุงขยะสารเคมี 11. ใชกระดาษทิชชูชุบน้ำหมาดๆ ลูบพื้นบริเวณสารเคมีหกปนเปอน เพื่อเก็บเศษแกวขนาดเล็กที่อาจ หลงเหลืออยู แลวทิ้งทิชชูในถุงพลาสติกแบบ zipper seal ปดถุง แลวทิ้งลงถุงขยะอันตรายสีเหลือง 12. ถอดถุงมือ nitrile คูนอกออก แลวถอดอุปกรณปองกันอันตรายสวนบุคคลทุกชิ้นออก แลวนำ ถุงมือ ชุดปองกันสารเคมี หนากากปองกันสารเคมี หมวกคลุมผม ถุงคลุมเทาทิ้งใสในถุงขยะสารเคมีมัดถุงให สนิท 13. นำถุงขยะ ในขอ 11. ใสในถุงใสขยะของเสียอันตราย/มีพิษ อีกชั้นหนึ่ง แลวติดปายที่เขียนวา “ขยะสารเคมี” ไวที่ขางถุงใหมองเห็นชัดเจน 14. ถอดถุงมือ nitrile คูที่เหลือใสถุงขยะสารเคมี มัดถุงใหสนิท แลวสงกำจัดตอไป 15. ลางมือ ลางหนา และบริเวณอื่นของรางกายที่อาจสัมผัสเคมี

13 16. หลังจากที่ทำการเก็บเคมีปนเปอนเรียบรอยแลว ควรทำความสะอาดตามปกติอีกครั้ง และควร เพิ่มการระบายอากาศภายในบริเวณที่ปนเปอนโดยใชพัดลมดูดอากาศออกสูภายนอก (กรณีสารเคมีมีกลิ่น เหม็น ฉุน) กรณีสารชีวภาพหกปนเปอน (Biological spill) 1. ศึกษาวิธีการใชชุดกำจัดสารเคมี/สารชีวภาพหกปนเปอนในคูมือใหเขาใจกอน 2. ตรวจสอบอุปกรณในชุดกาจัดสารเคมี/สารชีวภาพหกปนเปอนตามที่แจงในคูมือใหครบถวน 3. ถอดเครื่องประดับ เชน แหวน นาิกา ออกกอนที่จะเขาไปเก็บกำจัดสารชีวภาพหกปนเปอน 4. สวมใสอุปกรณปองกันอันตรายสวนบุคคล ไดแก เสื้อกาวน ครอบตานิรภัย (Goggle) หนากาก N95 (แบบพับ) ถุงมือยาง Nitrile 2 ชั้น หมวกคลุมผม (ผูหญิง) ถุงคลุมเทา 5. ใชเทปสีทาแนวกั้นใหครอบคลุมบริเวณที่สารชีวภาพหกปนเปอน แลวตั้งปายเตือนหามบุคคลอื่น เขาบริเวณหกปนเปอน 6. เตรียมน้ำยาฆาเชื้อ โดยใสผง Virkon® 2 ซอง ในขวดพลาสติกใส PP แลวเติมน้ำครบ 500 ml 7. ใชปากคีบเก็บเศษแกวแตกและของมีคม (ถามี) ที่ปนเปอนสารชีวภาพ แลวใชกระดาษทิชชูหอ อยางระมัดระวัง ใสกระปองพลาสติกปองกันการแทงทะลุ ปดฝาใหสนิท กอนนำไปใสถุงขยะอันตราย (ถุงขยะ สีเหลือง) 8. ใชกระดาษทิชชูคลุมทับบริเวณปนเปอนใหทั่ว แลวราดน้ำยาฆาเชื้อลงบนทิชชู ทิ้งไว20 - 30 นาที 9. ใชปากคีบเก็บกระดาษทิชชู ทิ้งลงถุงขยะติดเชื้อ (สีแดง) 10. ใชกระดาษทิชชูใหมชุบน้ำยาฆาเชื้อหมาดๆ ลูบพื้นบริเวณหกปนเปอน เพื่อเก็บเศษแกวขนาดเล็ก ที่อาจหลงเหลืออยู แลวทิ้งทิชชูในถุงพลาสติกแบบ zipper seal ปดถุง แลวทิ้งลงถุงขยะติดเชื้อ 11. ถอดถุงมือ nitrile คูนอกออก แลวถอดอุปกรณปองกันอันตรายสวนบุคคลทุกชิ้นออก แลวนำถุง มือ หนากาก N95 หมวกคลุมผม ถุงคลุมเทา ทิ้งใสในถุงขยะติดเชื้อ มัดถุงใหสนิท 12. นำถุงขยะ ในขอ 11. ใสถุงขยะติดเชื้อ อีกชั้นหนึ่ง ถอดถุงมือ nitrile คูที่เหลือใสถุงขยะติดเชื้อ มัดถุงใหสนิท แลวสงกำจัดตอไป 13. ลางมือ ลางหนา และบริเวณอื่นของรางกายที่อาจสัมผัสสารเคมี/ชีวภาพ 14. หลังจากที่ทำการเก็บสารชีวภาพปนเปอนเรียบรอยแลว ควรทำความสะอาดตามปกติอีกครั้ง

14 ภาคผนวก ค แนวปฏิบัติกรณีปรอทหกปนเปอนในหนวยงาน ปรอท ในที่นี้หมายถึง โลหะปรอท (elemental mercury) จัดเปนสารเคมีอันตรายอยางยิ่งโดยเฉพาะ ตอระบบประสาท โลหะปรอทมีสถานะเปนของเหลว และสามารถระเหิดกลายเปนไอไดดีที่อุณหภูมิหองและ จะกลายเปนไอมากขึ้น เมื่ออุณหภูมิสูงขึ้น ดังนั้นปรอทจึงสามารถเขาสูรางกายทางการหายใจไดเกือบ 100% ซึ่งไอปรอทไมสามารถมองเห็นไดดวยตาเปลาผานแสงสวางตามธรรมชาติ ไมมีสี ไมมีกลิ่น เมื่อปรอทหก ปนเปอนจะแตกตัวเปนหยดเล็ก ๆ ที่อาจเขาไปติดคางอยูตามซอกหรือรอยแตกของพื้น ผนัง เฟอรนิเจอร และ อุปกรณตาง ๆ แลวระเหิดกลายเปนไออยางตอเนื่อง ดังนั้น เมื่อมีปรอทปนเปอนในพื้นที่ อุณหภูมิสูง การ ระบายอากาศไมดี ก็อาจทำใหเกิดไอปรอทความเขมขนสูงในระดับที่เปนพิษไดอยางงายดายปจจุบันใน โรงพยาบาลยังคงมีการใชปรอทในอุปกรณบางชนิด เชน ปรอทวัดไข เครื่องวัดความดันโลหิต (sphygmomanometer) เปนตน จึงมีความเสี่ยงที่จะเกิดการหกปนเปอนของโลหะปรอทเมื่อภาชนะบรรจุ ปรอทตกแตกหรือเสื่อมสภาพเปนเหตุใหมีปรอทรั่วไหล เมื่อปรอทหกปนเปอนในหนวยงานใหปฏิบัติดังตอไปนี้ 1. ใหคนออกจากบริเวณที่ปนเปอนปรอท หามนำรองเทา เสื้อผา และสิ่งของที่ปนเปอนปรอทออก นอกบริเวณปนเปอน ใหเก็บสิ่งของปนเปอนเพื่อสงกำจัดตามวิธีใน ขอ16 2. แยกพื้นที่ปนเปอน โดยใชฉากกั้นหรือใชเทปกาวที่มีสีเดนชัดติดที่พื้น เพื่อแสดงเขตอันตราย พรอม ทั้งติดปายที่แสดงวาเปนพื้นที่อันตรายดวย หามมิใหบุคคลอื่นที่ไมเกี่ยวของในการเก็บกำจัดปรอทปนเปอนเขา ไปในบริเวณนั้นอยางเด็ดขาด 3. ลดการแพรกระจายของไอปรอท โดยใชแผนพลาสติกคลุมทับพื้นที่ปนเปอน หรือสวมทับอุปกรณ หรือสิ่งของปนเปอนไว 4. ปองกันการปนเปอนของไอปรอทไปยังพื้นที่อื่น ๆ ภายในอาคาร โดยปดประตู หนาตาง พัดลม ระบายอากาศ และเครื่องปรับอากาศที่มีผลใหการถายเทอากาศจากบริเวณที่มีการปนเปอนปรอท ไปยังพื้นที่ อื่น ๆ ภายในอาคาร 5. เพิ่มการระบายอากาศออกสูภายนอกอาคาร โดยเปดประตู หนาตาง พัดลมระบายอากาศออกสู ภายนอกตัวอาคาร 6. ถอดเครื่องประดับ เชน สรอย กำไล นาิกา แหวน ที่เปนโลหะทุกประเภท 7. สวมใสอุปกรณปองกันอันตรายสวนบุคคลใหเรียบรอยกอน ไดแก หนากากชนิด N95 ถุงมือยาง เสื้อกาวน แวนตานิรภัย และ สวมรองเทาที่ปดมิดชิด และสวมถุงพลาสติกหุมรองเทาอีกชั้นหนึ่ง (ถามี) หามทำสิ่งตอไปนี้อยางเด็ดขาด

15 7.1 หามใชไมกวาดทุกชนิด กวาดหยดปรอทที่หกปนเปอนเพราะจะทำใหปรอทกระจายเปน บริเวณกวางและแตกเปนหยดเล็ก ๆ มากขึ้น สงผลใหมีการระเหิดกลายเปนไอไดมากกวาหยดปรอทขนาดใหญ 7.2. หามใชเครื่องดูดฝุนธรรมดาทั่วไปมาเก็บหยดปรอท เพราะจะเพิ่มการกระจายของไอปรอท มากขึ้น ตองใชเครื่องดูดสุญญากาศที่ออกแบบมาใหใชกำจัดปรอทเทานั้น 7.3. หามเทของเสียที่มีปรอทปนเปอนลงในทอน้ำทิ้ง หรือทิ้งในถุงขยะทั่วไป 7.4. หามนำสิ่งของปนเปอนปรอทไปเผาไฟ 8. ใชชุดกำจัดปรอทปนเปอน (mercury spill kit) โดยอานวิธีใชใหเขาใจกอน 9. เก็บปรอทปนเปอนที่มองเห็นทั้งหมด ใสภาชนะพลาสติกที่มีฝาปดสนิท 10. ปดไฟแสงสวางภายในพื้นที่ปนเปอน แลวใชไฟฉายสองเพื่อตรวจดูพื้นที่ของปรอทที่ปนเปอน เมื่อ สารปรอทกระทบกับแสงจากไฟฉายจะทำใหมีแสงสะทอนใหมองเห็นไดงาย 11. เริ่มจากใชปากคีบเก็บเศษแกวของมีคมที่ปนเปอนอยางระมัดระวังใสภาชนะพลาสติกปองกันการ แทงทิ่มทะลุ มีฝาปด 12. ใชการดกระดาษคอยๆ เขี่ยหยดปรอทเล็ก ๆ มารวมกันใหเปนหยดใหญขึ้น (เปนการลดพื้นที่ผิว ของการะเหิดกลายเปนไอ) หากหยดปรอทที่อยูหางไกลกันมาก ๆ ไมสามารถเขี่ยมารวมกันได ใหใชกระบอก ฉีดยาพลาสติกดูดเก็บหยดปรอท 13. โรยผงกำมะถัน ลงบนหยดปรอทและบริเวณที่ปนเปอน โดยเฉพาะที่เปนรอยตอรอยแยกของพื้นที่ นั้น ใหโรยมากเปนพิเศษ เพื่อปองกันไอของปรอททิ้งไวประมาณ 30 นาที 14. ใชกระดาษแผนแข็งคอยๆ กวาดปรอทที่ผสมกับผงสารเคมีขางตน ใสลงในขวดพลาสติกปากกวาง มีฝาปดสนิท 15. ตรวจสอบหยดปรอทที่ยังหลงเหลืออยู โดยใชไฟฉายสองบริเวณที่ปนเปอนอีกครั้ง 16. นำภาชนะที่ใสปรอทที่ผสมกับผงสารเคมีขางตน ใสลงในถุงใสขยะของเสียอันตราย/มีพิษ (ถุงขยะ สีเหลือง) อีกชั้น แลวมัดถุงใหสนิท เพื่อปองกันปรอทรั่วไหลออกมาอีกแลวติดปายที่เขียนวา “ของเสียปรอท ปนเปอนอันตราย” ไวที่ขางถุงใหมองเห็นชัดเจน แลวนำสงไปกำจัดทิ้งเปนประเภทขยะอันตรายของ โรงพยาบาลตอไป 17. เสื้อผา มาน พรมปูพื้น หรือวัสดุประเภทผา ไหมพรม กระดาษ นำไปตากแดดกลางแจงใหปรอท ระเหิดเปนไอหมดกอน แลวคอยนำไปซักทำความสะอาด ถาปนเปอนปรอทมาก ๆ ไมสามารถซักทำความ สะอาดได ใหทิ้งในถุงใสขยะของเสียอันตราย/มีพิษ 2 ชั้น ติดปายที่เขียนวา “ของเสียปรอทปนเปอนอันตราย” ไวที่ขางถุงใหมองเห็นชัดเจน แลวนำสงไปกำจัดทิ้งเปนประเภทขยะอันตรายของโรงพยาบาลตอไป 18. ถอดอุปกรณปองกันอันตรายสวนบุคคล นำหนากาก ถุงมือยาง ถุงคลุมเทาทิ้งใสในถุงขยะของเสีย อันตราย/มีพิษ (ถุงขยะสีเหลือง) มัดถุงใหสนิท นำสงกำจัดตอไป 19. ลางมือ ลางหนา และบริเวณอื่นของรางกายที่สัมผัสปรอท 20. หลังจากที่ทำการเก็บปรอทปนเปอนเรียบรอยแลว ควรระบายอากาศภายในบริเวณที่ปนเปอน โดยใชพัดลมดูดอากาศ หรือใชพัดลมเปาอากาศออกสูภายนอกหองหรืออาคารเปนเวลาอยางนอย 1 ชั่วโมง

16 ภาคผนวก ง ขอมูลวัสดุและของเสียอันตราย ในโรงพยาบาลราชวิถี 2 (รังสิต) รายการสารเคมี/วัตถุอันตราย และของเสียอันตรายที่ใชในโรงพยาบาล

ลําดับ รายการ สารไวไฟ สารออกซิไดซ วัตถุระเบิด กาซบรรจุภายใตความดัน 1 3M Avagard (Chlorheidine Gluconate 1% solution and Ethyl Alcohol 61 % 2 3M biofilm removal multi-enzyme cleaner 3 3M Instrument multi-Enzyme Pre-Cleaning spray 4 3M Low Foam Ultra Rapid Multi-Enzyme Cleaner 5 Acetic acid 6 Acetone 7 Alcohol 70 % 8 Alcohol 95 % 9 Alcoholic Hand Disinfectant (A.H.D.) 10 Bactyl spray 11 Bay gon 12 Carbon dioxide gas(แทงค) 13 Cellprep (Liquid based cytology) 14 Chlorhexidine 2% in Alc. 70% 15 CIDEX OPA, 3780 ML 16 Co Contact Cleaner (นํ้ายาลางหนาสัมผัสทางไฟฟา) 17 Contact Cleaner (สเปรยลางหนาสัมผัสทางไฟฟา) 18 Crening (น้ํายาลางทอตัน) 19 Degreaser Spray (ขจัดคราบมัน) 20 Formalin 37% 21 Hydrogen peroxide 6% 450 ML 22 IP Spray (น้ํายาหลอลื่นสําหรับฉีดพนเครื่องมือผาตัด) รายการสารเคมี / วัตถุอันตราย

สารกัดกรอน พิษเฉียบพลัน อันตรายตอสุขภาพ ระวัง อันตรายตอสิ่งแวดลอม หนวยงาน หองผาดัด หองตรวจ หองผาตัด หองผาตัด งานวิศวกรรมชีวการแพทย, หอผูปวย เภสัชกรรม,งานวิศวกรรมชีวการแพทย, หองตรวจ, หอผูปวย หองตรวจ, คลังพัสดุ, หองผาตัด, เภสัชกรรม เภสัชกรรม, หองตรวจ หองตรวจ, หอผูปวย ทุกแผนก ทุกแผนก งานวิศวกรรมชีวการแพทย หองตรวจ เภสัชกรรม, วิสัญญี, หองตรวจ, หอผูปวย, หองผาตัด เภสัชกรรม, หองผาตัด, วิสัญญี งานวิศวกรรมชีวการแพทย, งานชาง งานวิศวกรรมชีวการแพทย งานชาง งานวิศวกรรมชีวการแพทย เภสัชกรรม,งานวิศวกรรมชีวการแพทย, หองผาตัด, หองตรวจ, หอผูปวย หองผาตัด, เภสัชกรรม, หอผูปวย หองผาตัด และของเสียอันตรายที่ใชในโรงพยาบาล

ลําดับ รายการ สารไวไฟ สารออกซิไดซ วัตถุระเบิด กาซบรรจุภายใตความดัน รายการสารเคมี / วัตถุอันตราย 23 Lubricant and Penetrant (น้ํามันปองกันสนิม) 24 Mercury (สารปรอทในปรอทวัดไข) 25 Methyl Alcohol 26 Multi-Purpose (น้ํามันหลอลื่น) 27 Oxygen gas (แทงค) 28 PURELL HAND SANITIZER REFILL 1200 ml 29 Q-BAC 4 LIQUID SOAP, 1000 ml 30 Saraya Foaming Hand Soap Green Apple 31 SODA LIME (sodium hydroxide+calcium hydroxide) 32 Vixol (น้ํายาลางหองน้ํา) 33 Wenol (ครีมขัดโลหะ) 34 ตะกั่ว 35 ถานไฟฉาย 36 น้ําเคลือบเงาพื้น 37 น้ํายา Multizym (น้ํายาลางเครื่องมือแพทย) 38 น้ํายา Neoform® Rapid (น้ํายาลางเครื่องมือแพทย) 39 น้ํายาขจัดคราบสนิมน้ํา 40 น้ํายาเช็ดกระจก 41 น้ํายาเช็ดเฟอรนิเจอรและเครื่องใชสํานักงาน 42 น้ํายาทําความสะอาดพื้นประจําวัน 43 น้ํายาประสานทอพีวีซี 44 น้ํายาปนเงาพื้น 45 น้ํายาลอกแว็กซ

สารกัดกรอน พิษเฉียบพลัน อันตรายตอสุขภาพ ระวัง อันตรายตอสิ่งแวดลอม หนวยงาน และของเสียอันตรายที่ใชในโรงพยาบาล งานวิศวกรรมชีวการแพทย หองผาตัด, หอผูปวย พยาธิวิทยาคลินิก งานชาง หองตรวจ, งานวิศวกรรมชีวการแพทย, วิสัญญี ทุกแผนก ทุกแผนก ทุกแผนก วิสัญญี คลังพัสดุ หองผาตัด, งานชาง งานวิศวกรรมชีวการแพทย ทุกแผนก คลังพัสดุ หองผาตัด หองผาตัด คลังพัสดุ คลังพัสดุ คลังพัสดุ คลังพัสดุ งานชาง คลังพัสดุ คลังพัสดุ

ลําดับ รายการ สารไวไฟ สารออกซิไดซ วัตถุระเบิด กาซบรรจุภายใตความดัน รายการสารเคมี / วัตถุอันตราย 46 แบตเตอรี่เครื่องสํารองไฟ 47 ผลิตภัณฑเช็ดสแตนเลส 48 น้ํายาทําความสะอาดพื้น MOSA 49 สียอม Wright Giemsa Stain (Baso) 50 หลอดไฟ

สารกัดกรอน พิษเฉียบพลัน อันตรายตอสุขภาพ ระวัง อันตรายตอสิ่งแวดลอม หนวยงาน และของเสียอันตรายที่ใชในโรงพยาบาล ทุกแผนก คลังพัสดุ คลังพัสดุ พยาธิวิทยาคลินิก งานชาง

20 เอกสารอางอิง 1. คูมือการจัดการวัสดุและของเสียอันตราย โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห ฉบับปรับปรุงแกไขครั้งที่ 2/2564 โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห. สืบคนจาก http://49.231.15.21/crhfileload/upload/files/esF256410041949541402.pdf 2. ศูนยพัฒนานโยบายแหงชาติดานสารเคมีกองแผนงานและวิชาการสานักงานคณะกรรมการอาหารและยา. (2559). แนวปฏิบัติการจัดการของเสียทางการแพทยที่เปนสารเคมี. นนทบุรี: สานักพิมพอักษรกราฟฟค แอนดดีไซน. 3. สำนักอนามัยสิ่งแวดลอม กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. (2559). แนวทางการจัดการมูลฝอย สวม และสิ่งปฏิกูลในโรงพยาบาล. นนทบุรี. โรงพิมพมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. 4. กลุมงานอาชีวเวชกรรม โรงพยาบาลกำแพงเพชร. (2559) คูมือปฏิบัติงานดานสารเคมีและวัตถุอันตราย โรงพยาบาลกำแพงเพชร. สืบคนจากhttps://www.kph.go.th/html/index.php/การจัดการความรู- km/49-เวชกรรมสังคม/2926-คูมือปฏิบัติงานดานสารเคมีและวัตถุอันตราย-โรงพยาบาลกำแพงเพชร 5 การบริหารจัดการมูลฝอยในโรงพยาบาลราชวิถี (2560) คณะกรรมการปองและควบคุมการติดเชื้อใน โรงพยาบาล