TINDAK BALAS REDOKS

BAB 3:
TINDAK BALAS REDOKS

ISI KANDUNGAN

•3.1 Tindak Balas Redoks
•3.2 Pengaratan Besi
•3.3 Siri Kereaktifan Logam
•3.4 Tindak Balas Redoks

dalam Sel Elektrolisis dan
sel Kimia

Maksud Tindak Balas Redoks

•Tindak balas redoks ialah tindak
balas yang melibatkan proses
pengoksidaan dan penurunan
yang berlaku secara serentak.

Pengoksidaan dan Penurunan boleh
ditakrifkan berdasarkan 1 drp 4 cara berikut:

① Kehilangan@penambahan oksigen
② Kehilangan@penambahan hidrogen
③ Kehilangan@penambahan elektron
④ Perubahan nombor pengoksidaan

AGEN PENGOKSIDAAN

Agen pengoksidaan ialah bahan
yang mengoksidakan bahan lain.
Agen tersebut mengalami
penurunan dalam proses ini.

AGEN PENURUNAN

Agen penurunan pula ialah bahan
yang menurunkan bahan lain. Agen
tersebut mengalami pengoksidaan
dlm proses ini.

Pengoksidaan dan penurunan –
① Kehilangan@penambahan oksigen

PENGOKSIDAAN ialah tindak balas yang berlaku apabila suatu bahan
tindak balas mengalami PENAMBAHAN OKSIGEN.

pengoksidaan (Agen penurunan)

Mg + PbO → MgO + Pb

penurunan (Agen pengoksidaan)

Manakala PENURUNAN ialah tindak balas yang berlaku apabila
suatu bahan tindak balas mengalami KEHILANGAN OKSIGEN

Pengoksidaan dan penurunan –
② Kehilangan@penambahan hidrogen

Pengoksidaan ialah tindak balas yang berlaku apabila suatu bahan
tindak balas mengalami KEHILANGAN HIDROGEN.

Penurunan ialah tindak balas yang berlaku apabila suatu bahan tindak
balas mengalami PENAMBAHAN HIDROGEN.

pengoksidaan

H2S + Cl2 → S + 2HCl

penurunan

Pengoksidaan dan penurunan –
③ Kehilangan@penambahan elektron

Pengoksidaan ialah tindak balas yang berlaku apabila suatu bahan
tindak balas mengalami KEHILANGAN ELEKTRON.

Penurunan ialah tindak balas yang berlaku apabila suatu bahan tindak
balas mengalami PENAMBAHAN ELEKTRON.

pengoksidaan

Zn + CuSO4 → ZnSO4 + Cu

penurunan

Pengoksidaan dan penurunan –
③ Kehilangan@penambahan elektron

Zn → Zn2+ + 2e- Cu2+ + 2e- → Cu

Zink – kehilangan dua elektron utk mbtk ion Zink Kuprum(II)sulfat mengalami penambahan dua
elektron kpd ion kuprum(II) utk membtk
pengoksidaan logam kuprum

Zn + CuSO4 → ZnSO4 + Cu

penurunan

Pengoksidaan dan penurunan –
④ Perubahan nombor pengoksidaan

(a) Nombor Pengoksidaan ialah nombor bagi cas yang
diperoleh oleh suatu unsur dalam suatu bahan apabila
unsur itu wujud sebagai ion dalam bahan tersebut.

(b) Peraturan umum utk menentukan nombor pengoksidaan:

Atom dan molekul unsur bebas mempunyai nombor
pengoksidaan sifar. Contoh : Gas hidrogen, H2, gas klorin,Cl2,
atom sulfur,S dan atom magnesium,Mg masing-masing
mempunyai nombor pengoksidaan sifar.

Nombor pengoksidaan ion monoatom adalah
sama dengan cas pada ion itu.

Contoh :
Ion hidrogen, H+ mempunyai nombor pengoksidaan +1
dan
ion oksigen, O2- mempunyai nombor pengoksidaan -2.

Jumlah nombor pengoksidaan bagi semua atom dalam
SEBATIAN NEUTRAL IALAH SIFAR manakala

ion poliatom sama dengan cas pada ion itu.

Contoh : Nombor pengoksidaan bagi NaCl ialah 0

Contoh :
Nombor pengoksidaan bagi ion karbonat, CO32- ialah -2

CONTOH-CONTOH TINDAK BALAS

(Penambahan dan Pengurangan Nombor Pengoksidaan)

0 +2 +2 0

CONTOH-CONTOH TINDAK BALAS
(Penambahan dan kehilangan Elektron)

Tindak balas redoks dr segi Perubahan Nombor Pengoksidaan

Terdapat beberapa peraturan bagi memberi nombor pengoksidaan kpd
ATOM dlm UNSUR @ SEBATIAN

① No Pengoksidaan bagi ATOM & MOLEKUL bg UNSUR ialah SIFAR

MOLEKUL unsur No Pengoksidaan ATOM No.Pengoksidaan

Gas Hidrogen, H2 0 Kuprum,Cu 0
Gas Oksigen, O2 0 Natrium, Na 0

② No Pengoksidaan bagi ION RINGKAS adalah sama dgn cas bg ion tersebut.

Ion No Pengoksidaan Ion No.Pengoksidaan

Na+ +1 Cl- -1

Cu2+ +2 O2- -2

H+ +1

Tindak balas redoks dr segi Perubahan Nombor Pengoksidaan

③ Jumlah No Pengoksidaan bagi UNSUR dlm suatu sebatian ialah 0.

Hitung no pengoksidaan bg karbon dalam kalsium karbonat, CaCO3

No Pengoksidaan oksigen
dlm sebatian ialah -2

(+2) + (X) + 3(-2) = 0 Jumlah no pengoksidaan bg
X = +4 sebatian ialah 0

No. pengoksidaan bg ion-ion drp No Pengoksidaan bg karbon
Kumpulan 1,2 dan 13 adalah tetap. No dlm sebatian kalsium
Pengoksidaan bg Ca2+ ialah +2 karbonat ialah +4

Tindak balas redoks dr segi Perubahan Nombor Pengoksidaan

④ Jumlah No Pengoksidaan bagi UNSUR dlm ion poliatom adalah sama
dgn cas-cas ion poliatomik tersebut

Hitung no pengoksidaan bg sulfur dalam ion sulfat, SO42-?

No Pengoksidaan oksigen
dlm sebatian ialah -2

X + 4(-2)= -2 Jumlah no pengoksidaan
X = +6 adalah sama spt cas bagi
ion poliatomik

No Pengoksidaan bg sulfur
dlm ion sulfat ialah +6

Pengiraan Nombor Pengoksidaan Sebatian dan Ion:-

1.Nombor Pengoksidaan untuk Mangan dalam Kalium
manganate,KMnO4.
KMnO4
(+1) + X +4(-2) = 0
x = +7

2. Nombor Pengoksidaan nitrogen dalam asid nitric, HNO3
(+1) + X+ 3(-2) = 0
x = +5

Penamaan Sebatian Ion Menggunakan Sistem Penamaan IUPAC

Unsur logam peralihan & kebanyakan unsur bukan logam mempunyai
LEBIH DRP SATU nombor pengoksidaan.

Sebatian Formula kimia Nombor pengoksidaan bg Nama IUPAC sebatian
sebatian logam peralihan /bukan logam

Ferrus hidroksida Fe(OH)2 +2 Ferum(II)hidroksida
Fe(OH)3 +3 Ferum(III)hidroksida
Ferrik hidroksida +2 Plumbum(II) oksida
PbO
Plumbum
monoksida

Plumbum PbO2 +4 Plumbum(IV) oksida
dioksida

Cth pengiraan : X + 2(-2) = 0
X = +4

Adakah semua tindak balas kimia merupakan
tindak balas redoks?

Nyatakan sama ada mendakan argentum klorida daripada argentum nitrat
dan natrium klorida adalah redoks @ tidak.

AgNO3 + NaCl → AgCl + NaNO3

No pengoksidaan: +1 +5 -2 +1 -1 +1 -1 +1 +5 -2

Tindak balas ini merupakan tindak balas bukan redoks kerana tiada perubahan
nombor pengoksidaan bg semua unsur dlm sebatian bahan dan hasil tindak balas.

Tindak balas penguraian ganda dua adalah tindak balas BUKAN REDOKS

Contoh 2

Nyatakan sama ada tindak balas peneutralan antara asid hidroklorik dan
larutan natrium hidroksida ialah redoks @ tidak?

HCl + NaOH → NaCl + H2O

+1 -1 +1 -2 +1 -1 -1 -1 -2

Tindak balas ini merupakan tindak balas bukan redoks kerana tiada perubahan
nombor pengoksidaan bg semua unsur dlm sebatian bahan dan hasil tindak balas.

Tindak balas peneutralan adalah tindak balas BUKAN REDOKS

Kesimpulan :

① Proses Pengoksidaan dan Penurunan berlaku serentak.

② Tidak semua tindak balas adalah tindak balas redoks.

③ Tindak balas redoks hanya apabila berlaku :

Pengoksidaan Penurunan

e (electron) - +

H (hidrogen) - +

N + -
+ -
(no pengkoksidaan)

O (oksigen)

Nota : “- “ (kehilangan) “+” (penambahan)

Menulis Persamaan utk Tindak Balas Redoks

Rujuk Buku Modul m/s 104 &105

Tindak balas Magnesium dan argentum nitrat
Mg + 2AgNO3 → Mg(NO3)2 + 2Ag
Persamaan seimbang utk t/b Mg → Mg2+ + 2e

Persamaan setengah 2Ag+ + 2e- → 2Ag
pengoksidaan
Mg + 2Ag+ → Mg2+ + 2Ag
Persamaan setengah
penurunan

Persamaan ion

Tindak balas Aluminium dan kuprum(II)sulfat
Persamaan seimbang utk t/b
Persamaan setengah 2Al + 3CuSO4 → Al2(SO4)3 + 3Cu
pengoksidaan Al → Al3+ + 3e
2Al → 2Al3+ + 6e
Persamaan setengah
penurunan Cu2+ + 2e- → Cu
3Cu2+ + 6e- → 3Cu
Persamaan ion
2Al + 3Cu2+ → 2Al3+ + 3Cu