ภาษาไทย ม.1 เรื่องโคลงโลกนิติ (EP.2)

วรรณคดี

โคลงโลกนิติ

วชิ าภาษาไทย ช้นั มธั ยมศกึ ษาปีที่ ๑
โรงเรยี นประสารวทิ ยา



วรรณคดี “โคลงโลกนิต”ิ

โลกนติ ิ แปลว่า ระเบยี บแบบแผนแห่งโลก

ทม่ี าของเร่ือง สุภาษติ เก่าสมัยอยธุ ยา

ผู้ให้ชาระ รัชกาลที่ ๓
ผ้ชู าระ พระเจา้ บรมวงค์เธอ กรมพระยาเดชาดิศร

วรรณคดี “โคลงโลกนติ ”ิ

จดุ ประสงคก์ ารชาระ

รัชกาลท่ี 3 มีพระราชประสงค์ให้จารึกโคลงโลกนิติเป็น
ธรรมทานที่วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม จึงโปรดเกล้าฯ
ให้สมเด็จพระเจ้าบรมวงค์เธอ กรมพระยาเดชาดิศร ทรงรวบรวม
โคลงโลกนิ ติ ของเก่ ามาช าระแก้ ไขให้ ถู กต้ อง และไพเราะงดงาม
นอกจากนั้นยงั ทรงพระนิพนธ์เพิ่มเติมดว้ ย

วรรณคดี “โคลงโลกนิติ”

คณุ คา่ ทางเนอื้ หา
มีคาสอนทส่ี ามารถนาไปใชใ้ นชีวิตประจาวันได้

รปู แบบคาประพันธ์
โคลงส่สี ภุ าพ

วรรณคดี “โคลงโลกนติ ”ิ

ผงั โคลงส่สี ภุ าพ

วรรณคดี “โคลงโลกนิต”ิ

ผงั โคลงสีส่ ภุ าพ

อัญขยมบรมนเรศร์เร้ือง รามวงศ์
พระผ่านแผน่ ไผทรง สืบไท้
แสวงย่งิ สิ่งสดับองค์ โอวาท
หวังประชาชนให้ อ่านแจง้ คาโคลง

คาตายใชแ้ ทนคาเอก แปล รัชการท่ี ๓ ใชใ้ ห้ขา้ พเจา้ บรู ณะชาระ รวบรวม
คาตายใช้แม่ ก บ ด คาสอนเป็นโคลงไว้ หวงั ให้ประชาชนอา่ นแล้วเข้าใจ
ถา้ ไม่สะกดใชส้ ระเสียงสนั้ คาสอนมากข้ึน

วรรณคดี “โคลงโลกนติ ”ิ

ผังโคลงสี่สุภาพ คาเอกโทษ คอื การนาคาที่ปกตใิ ช้วรรณยุกต์โทกากับมา
มาใช้ วรรณยุกตเ์ อกกากบั แทน เพอื่ ใช้แทนทคี่ าเอก
คาบงั คบั คาเอก คาโท ในตาแหนง่ บังคับของโคลง เช่น
สามารถใช้ หมนั้ หมาย เขียนเป็น มน่ั หมาย มั่น เป็นคาเอกโทษ
เขยี้ วคม เขียนเป็น เคย่ี วคม เคยี่ ว เปน็ คาเอกโทษ
คาเอกโทษ คาโทโทษ คาโทโทษ คอื การนาคาทีป่ กตใิ ชว้ รรณยกุ ต์เอกกากับ
มาใช้วรรณยกุ ต์โทกากับแทน เพื่อใหใ้ ช้แทนคาโทใน
ตาแหน่งบงั คบั เชน่
หยอกเลน่ เขียนเปน็ หยอกเหลน้ เหล้น เปน็ คาโทโทษ
มนั่ คง เขียนเป็น หมน้ั คง หมั้น เปน็ คาโทโทษ

วรรณคดี “โคลงโลกนิต”ิ

ผงั โคลงส่สี ภุ าพ

ตีนงูงไู ซร้หาก เหน็ กัน
นกไกไ่ ก่สาคัญ ไก่รู้
หม่โู จรตอ่ โจรหนั เหน็ เลห่ ์ กันนา
เชิงปราชญ์ฉลาดกล่าวผู้ ปราชญ์รเู้ ชิงกนั

คาสร้อยคาสรอ้ ยของโคลงสี่สภุ าพ มีอยู่ ๒ แห่ง
คือบาทท่ี ๑ และบาทที่ ๓ คาสรอ้ ยตามปกตมิ ีอยู่
๒ คา คาตน้ นัน้ มหี น้าทต่ี ่อคาขา้ งหน้าให้ไดค้ วามครบ



ถอดความ
โคลงโลกนิติ

วรรณคดี content

ปลารา้ พันหอ่ ด้วย ใบคา ใบพ้อพันหอ่ หมุ้ กฤษณา
ใบก็เหมน็ คาวปลา คละคลงุ้ หอมระรวยรสพา เพริศด้วย
คอื คนหม่ไู ปหา คบเพอ่ื น พาลนา คือคนเสพเสนห่ า นักปราชญ์
ได้แต่ร้ายร้ายฟงุ้ เฟ่อื งให้เสยี พงศฯ์ ความสุขซาบฤามว้ ย ดุจไมก้ ลน่ิ หอมฯ

แปล การคบคนช่วั หรอื คนพาลยอ่ มนามาซึ่ง แปล การคบคนดยี ่อมนาซึ่งความสขุ และ
ชอื่ เสยี ง ตรงกับสานวนคบบณั ฑิต
ความมัวหมอง พาให้เส่อื มเสยี ไปถึงวงศ์ บัณฑติ พาไปหาผล
ตระกูล

วรรณคดี content

ผลเดอ่ื เมือ่ สกุ ไซร้ มีพรรณ ขนนุ สุกสลา้ งแห่ง สาขา
ภายนอกแดงดูฉัน หนั่นแท้
ภายในยอ่ มแมลงวนั ชาดบ้าย ภายนอกเหน็ หนามหนา เอมโอช
ดุจดังคนใจร้าย เลศิ ด้วยดวงใจ
หนอนบ่อน ภายในยอ่ มรสา

นอกนั้นดงู ามฯ สาธุชนนนั้ แล้

แปล การคบการคบคนอย่ามองเพียงความ แปล ผลขนนุ สกุ ดภู ายนอกเห็นแต่หนามแหลม

งดงามภายนอก ตรงกับสานวนรหู้ น้าไม่รใู้ จ แตเ่ น้ือขนุนภายในมรี สชาติหอมหวานเปรยี บ
หรอื ข้างนอกสุกใสขา้ งในเปน็ โพรง เหมือนคนที่รูปกายภายนอกอาจไม่สวยงามแต่
จิตใจน้ันงดงามย่ิง

วรรณคดี content

ยางขาวขนเรยี บร้อย ดูดี รปู แรง้ ดูรา่ งร้าย รงุ รัง
ภายนอกหมดใสสี ช่วั ช้า
กินสตั ว์เสพปลามี เปรียบฝ้าย ภายนอกเพยี งพงึ ชัง นฤโทษ
เฉกเชน่ ชนชาติร้าย กลัน่ สรา้ งทางผลฯ
ชีวิต เสพสตั ว์ทม่ี รณัง

นอกน้นั นวลงามฯ ดงั จิตสาธชุ นกล้า

แปล นกกระยางมีขนสีขาวดังปุยฝา้ ย เหน็ แต่ แปล นกแรง้ มีรปู รา่ งรกรุงรัง นา่ เกลียดแต่

ภายนอกก็ว่าขาวสะอาดดแี ตก่ นิ ปลาและสัตว์มี กินสตั ว์ท่ตี ายแลว้ เปน็ อาหาร จึงไม่เปน็ บาป
ชวี ิตเป็นอาหาร เปรยี บเชน่ คนรูปร่างหนา้ ตา เปน็ กรรมแก่ตัว เปรียบเชน่ คนทมี่ ีชีวติ อยู่ใน
ผวิ พรรณดี แตม่ จี ติ ใจโหดร้าย วงแวดล้อมของคนชั่ว มงุ่ ประกอบแต่คณุ งาม
ความดเี พ่ือมรรคผลในภายหน้า

วรรณคดี content

พระสมทุ รสดุ ลกึ ลน้ คณนา หา้ มเพลงิ ไวอ้ ยา่ ให้ มีควัน
สายดงิ่ ทิ้งทอดมา หยงั่ ได้ หา้ มสุรยิ แสงจนั ทร์ สอ่ งไซร้
เขาสงู อาจวัดวา หา้ มอายุให้หัน คนื เล่า
จิตมนษุ ยน์ ไี้ ซร้ กาหนด จง่ึ หา้ มนินทาฯ
ยากแทห้ ย่งั ถงึ ฯ ห้ามดง่ั นีไ้ วไ้ ด้

แปล แมม้ หาสมุทรจะลึกเพียงใดก็ตาม แปล สามารถหา้ มไฟไม่ให้มีควัน

มนุษย์กส็ ามารถวัดความลึกได้ ขนุ เขาแมจ้ ะ หา้ มพระอาทติ ย์ พระจันทรอ์ ยา่ สอ่ งแสง

สงู สดุ ฟากฟ้ากว็ ัดความสงู ของยอดได้ แตจ่ ติ ห้ามอายุใหห้ วนคืนเด็ก หา้ มทัง้ สามสงิ่ นี้

มนษุ ยน์ ี้คาดเดาได้ยาก ได้ จงึ จะสามารถห้ามการนินทาได้

วรรณคดี content

คนพาลผ้บู าปแท้ ทรุ จิต คนใดไปเสพด้วย คนพาล
ไปสู่หาบณั ฑติ คา่ เช้า จักทุกข์ทนเนานาน เน่นิ แท้
ฟงั ธรรมอย่เู นอื งนิตย์ บซ่ าบ ใจนา ใครเสพท่วยทรงญาณ เปรมปราชญ์
คอื จวกั ตกั ข้าว หอ่ นรรู้ สแกงฯ เสวยสขุ ล้าเลศิ แล้ เพราะไดส้ ดบั ดีฯ

แปล คนพาลสนั ดานบาป แม้จะสมาคมกบั แปล ผ้ใู ดทีค่ บคนพาล คนพาลยอ่ มชกั นาให้

นกั ปราชญ์ไดฟ้ ังธรรมคาสอนอยู่เสมอ กห็ าได้ ไดร้ ับความเดอื ดรอ้ นราคาญอยเู่ นืองนิตย์ ผู้ใดคบ
ซาบซง่ึ ในคาสงั่ สอนนัน้ ไม่ เปรียบเชน่ จวกั ตักขา้ ว กับบณั ฑิต บณั ฑิตยอ่ มชักจงู ใหก้ ระทาแต่สงิ่ ที่ดี
ตกั แกงแตไ่ ม่รรู้ สชาตขิ องแกงวา่ เป็นอย่างไร จงึ ย่อมได้รับแต่ความสขุ ความเจริญ

วรรณคดี content

กบเกดิ ในสระใต้ บวั บาน นาคมี ีพิษเพ้ียง สรุ ิโย
ฤาหอ่ นรู้รสมาลย์ หนง่ึ นอ้ ย เลอื้ ยบ่ทาเดโช แช่มชา้
ภมุ ราอยไู่ กลสถาน นบั โยชน์ ก็ดี พษิ นอ้ ยหยิง่ โยโส แมลงป่อง
บนิ โบกมาค้อยค้อย เกลือกเคลา้ เสาวคนธ์ ชแู ต่หางเองอา้ อวดอ้างฤทธี ฯ

แปล กบเกิดในสระบวั ที่บานสะพรั่งสง่ กลิ่นหอม แปล พญานาคมฤี ทธ์ิเดชร้ายแรงดั่งดวงอาทติ ย์

ตลบอบอวลแต่หาไดร้ ู้รสอันหวานหอมของเกสร เลอื้ ยไปไหนมาไหนอย่างแชม่ ช้า ไม่วางทา่ อวด
บัวไม่ แมลงผึง้ อยู่ไกลสระนับโยชน์ ยงั ได้สัมผัส อานาจผดิ กบั แมลงปอ่ ง ทเ่ี ป็นสตั วม์ ีพิษเพียง
กลิ่น โบยบินมาลม้ิ ชมิ รสเกสรบวั อยู่เป็นประจา เลก็ น้อย แต่กลับทาทา่ ทางชูหางวางโตใหใ้ ครๆ
ตอ้ งเกรงกลัวว่าตวั เปน็ สตั ว์มพี ิษ

วรรณคดี content

นกนอ้ ยขนน้อยแต่ พอตัว มิตรพาลอย่าคบให้ สนทิ นกั
รังแต่งจุเมียผวั อยู่ได้
มกั ใหญย่ อ่ มคนหัว ไพเพิด พาลใชม่ ติ รอย่ามกั กลา่ วใกล้
ทาแตพ่ อตัวไซร้ อย่าใหค้ นหยันฯ
คร้นั คราวเคียดคมุ ชกั เอาโทษ ใสน่ า

รู้เหตุส่ิงใดไซร้ สอ่ สิ้นกลางสนาม

แปล นกตวั เล็กๆ เร่ียวแรงยอ่ มมีนอ้ ย จงึ เสาะ แปล อย่าชิดใกล้สนทิ กบั คนพาล เพราะคนพาล

แสวงหากิ่งไมใ้ บหญา้ ทารังพอได้อยอู่ าศัยสองตัว จะไมม่ ีความเป็นเพื่อน นกึ เคอื งเราเมือ่ ใดก็จะหา
เมยี ผวั เกิดมาเป็นคนจะทาส่งิ ใดกใ็ ห้พอเหมาะกบั เรือ่ งเรา รู้ความลับใดของเราก็จะเอาไปเปดิ เผย
กาลังทรพั ย์กาลงั ความสามารถ อย่าใหใ้ ครๆ ดูถกู ให้คนอ่นื ๆ รู้
ดหู มนิ่ ได้วา่ ไมร่ ้จู ักประมาณตน

วรรณคดี content

ความรู้ดูย่งิ ลา้ สนิ ทรพั ย์ สนมิ เหลก็ เกิดแตเ่ น้ือ ในตน
คดิ คา่ ควรเมืองนบั ยิ่งไซร้ กนิ กัดเนอื้ เหลก็ จน กร่อนขรา้
เพราะเหตจุ ักอยู่กับ กายอาต-มานา บาปเกดิ แตต่ นคน เปน็ บาป
โจรจกั เบียนบไ่ ด้ เร่งรเู้ รยี นเอา บาปย่อมทาโทษซา้ ใสผ่ บู้ าปเอง

แปล การใฝ่ศึกษาหาความรู้ ไม่วา่ ในยคุ สมยั ใด แปล ผลที่เกิดข้นึ กบั เรายอ่ มมีเหตุจากการ

การเรยี นถอื เป็นสงิ่ สาคัญ ดังนน้ั จงึ ควรขยัน กระทาของเราท้งั ส้ิน ดยี อ่ มไดร้ ับผลดตี อบแทน
หมนั่ เพียร เพราะความรู้ไมม่ ีใครสามารถขโมยไป ทาช่วั ผลท่เี กดิ จากการทาช่วั นัน้ ยอ่ มกัดกร่อนใจ
ได้และยงั สามารถใช้เลยี้ งชพี ของตนไดอ้ ีกด้วย ซึ่งเปรยี บไดก้ ับสนมิ กดั กรอ่ นเน้ือเหล็กให้ผุพงั ไป

วรรณคดี content

เห็นท่านมอี ย่าเคล้มิ ใจตาม คุณแม่หนกั หนา เพย้ี งพสธุ า
คุณบดิ รดจุ อา- กาศกว้าง
เรายากหากใจงาม อยา่ คร้าน คณุ พพ่ี า่ งศขิ รา เมรุมาศ
คณุ พระอาจารย์อ้าง อาจสูส้ าคร
อุตสาหพ์ ยายาม การกจิ

เอาเยีย่ งอยา่ งเพอ่ื นบา้ น อย่าท้อทากนิ

แปล เมือ่ เห็นผู้อ่นื ม่งั มีกวา่ ก็ไมค่ วรโลภ ไมค่ วร แปล พระคุณของมารดาน้นั ย่ิงใหญ่เปรียบได้

อยากมีอยากไดต้ ามคนอน่ื แม้จะยากจนกใ็ หห้ ม่นั กบั แผน่ ดนิ พระคณุ ของบดิ าเปรียบไดก้ บั อากาศ

ทามาหากนิ อยา่ เกียจครา้ นและทอ้ แท้ ใหร้ ูจ้ ักใช้ พระคณุ ของพนี่ นั้ สูงเทา่ กบั ยอดเขาพระสเุ มรุ

ชวี ิตอยา่ งพอเพียง และพระคุณของครบู าอาจารย์ก็ลา้ ลกึ เปรียบได้

กับน้าในแม่น้าทงั้ หลาย

วรรณคดี content

ออ่ นหวานมานมิตรล้น เหลือหลาย ทรัพย์มสี ี่สว่ นไซร้ ปูนปนั
หยาบบ่มีเกลอกราย เกลื่อนใกล้ ภาคหนึง่ พงึ เกยี ดกัน เกบ็ ไว้
ดุจดวงศศฉิ าย ดาวดาษ ประดับนา สองส่วนเบ็ดเสร็จสรรพ์ การกิจ ใชน้ า
สุรยิ าสอ่ งดาราไร้ เพอ่ื ร้อนแรงแส ยงั อีกสว่ นควรให้ จา่ ยเลย้ี งตวั ตน

แปล คนท่พี ูดจาสุภาพไพเราะยอ่ มมเี พอ่ื นมาก แปล ใหร้ จู้ ักใช้ทรพั ย์อยา่ งถกู วิธี ให้จัดสรรปนั

เปรยี บได้กบั ดวงจันทรท์ ม่ี ดี าวจานวนมากรายลอ้ ม ส่วนในการใช้จ่าย และเกบ็ ออมไวใ้ ช้
ประดบั ตา่ งกบั คนพูดจากระด้างหยาบคาย ทาให้
มีไมใ่ ครคบหาหรอื สมาคมดว้ ย เปรยี บไดก้ ับดวง
อาทิตยแ์ สงร้อนแรงทีบ่ ดบงั แสงของดาวดวงอน่ื

วรรณคดี content

รู้น้อยวา่ มากรู้ เริงใจ รกั กันอยู่ขอบฟา้ เขาเขียว
กลกบเกดิ อยู่ใน สระจอ้ ย เสมออยู่หอแห่งเดียว ร่วมหอ้ ง
ไปเ่ ห็นชเลไกล กลางสมุทร ชังกนั บแ่ ลเหลยี ว ตาตอ่ กันนา
ชมวา่ น้าบ่อนอ้ ย มากลา้ ลกึ เหลอื เหมือนขอบฟา้ มาป้อง ป่าไม้มาบัง

แปล คนรูน้ อ้ ยแตห่ ลงคดิ วา่ รมู้ าก ก็เหมอื นกับ แปล คนที่รกั กันแมจ้ ะอย่หู ่างกนั สดุ หลา้ ฟ้าเขียว

กบทอี่ ยใู่ นสระไม่เคยเหน็ ทะเล จงึ คดิ ว่านา้ ในสระ ก็เหมอื นอยใู่ กลก้ นั ผิดกับคนท่เี กลยี ดกัน แมจ้ ะ

นีม้ มี ากแลว้ อยใู่ กลก้ นั กเ็ หมอื นมีขอบฟ้าป่าเขามาบดบงั

วรรณคดี content

โคควายวายชีพได้ เขาหนงั เพอื่ นกนิ สิ้นทรพั ยแ์ ลว้ แหนงหนี
เปน็ สง่ิ อนั ยัง อยูไ่ ซร้ หางา่ ย หลายหม่ืนมี มากได้
คนเดด็ ดับสูญสงั ขารรา่ ง เพ่ือนตาย ถา่ ยแทนชี วาอาตม์
เปน็ ช่ือเสยี งได้ แต่ร้ายกบั ดี หากยาก ฝากผไี ข้ ยากแทจ้ ักหา

แปล เมอื่ วัวควายตายไปเราจะได้เขาและหนงั แปล เพื่อนกนิ เมือ่ เราสน้ิ ทรัพย์แล้วกจ็ ะหายหนี

ถา้ คนตายแลว้ จะไมม่ สี งิ่ ใดเหลอื อยู่ นอกจาก ซง่ึ มีอยมู่ ากมายหาง่ายนกั แต่เพื่อนตายทีจ่ ะฝากผี
ความดแี ละความชว่ั ท่เี คยทาเอาไว้ให้คนจดจา ฝากไขน้ ั้นหายาก