การปฏิบัติโปงลาง

44 2. ลายสาวคอยอ้ายจินตนาการถึงความรักของสาวน้อยกับหนุ่มนายากไร้ ชายหนุ่มจ าต้อง เข้ากรุงเทพฯ หางานท า หวังเก็บเงินไปแต่งงานแต่ด้วยเหตุอะไรไม่ทราบ กลับหายไปนานปี ไม่มีข่าว คราว สาวน้อย ด้วยมั่นในรักมั่นในสัญญา จึงตั้งตาเฝ้ารอคอย ณบ้านน้อยปลายนา หวังเพียงว่า หนุ่มนา คนรัก สักวันจะหวนคืน ความรู้สึกนี้คนที่เฝ้าหวัง คนที่รอคอย โดดเดี่ยว เดียวดาย จะเข้าใจดี จังหวะภูไท ท่อน1 - - - - - - - - - ลฺ - ด - ร - ม - - - - - ซ - ร - ม - ด - ลฺ - ม - - - - - - - - - ลฺ - ด - ร - ม - - - - - ซ - ร - ม - ด - ร - ลฺ - - - - - - - - - ซฺ - ลฺ - ด - ร - - - - - ม - ด - ร - ม - ด - ร - - - - - - - - - ซฺ - ลฺ - ด - ร - - - - - ม - ด - ร - ม - ด - ร - - - ม - ซ - ม - ร - ม - ด - ร - - - ด - ม - ร - ด - ลฺ - ซฺ - ลฺ - - - - - ม - ด - ร - ม - ด - ร - - - ด - ม - ร - ด - ลฺ - ซฺ - ลฺ ท่อน 2 - - - - - - - - - มฺ - ซฺ - ลฺ - ด - - - ลฺ - ด - ร - ม - ล - ซ - ม - - - - - - - - - มฺ - ซฺ - ลฺ - ด - - - ลฺ - ด - ร - ม - ล - ซ - ม - - - - - มซล - ด - ล - ซ - ม - - ซม - ร - ด - ร - ม - ด - ร - - - - - - - - - ร - ม - ซ - ล - - ด ล - ซ - ม - ร - ม - ด - ร - - - - - - - - - ร - ม - ซ - ล - - ด ล - ซ - ม - ร - ม - ด - ร - - - ม - ซ - ม - ร - ม - ด - ร - - - ด - ม - ร - ด - ลฺ - ซฺ - ลฺ - - - - - ม - ด - ร - ม - ด - ร - - - ด - ม - ร - ด - ลฺ - ซฺ - ลฺ จังหวะลมพัดพร้าว - ลฺ - ด - ลฺ - ม - มซม รดรม - ลฺ - ด - ลฺ - ม - มซม รดรม - ลฺ - ด - ลฺ - ม - มซม รมซล - ม - ล - ซ - ล ด ซด ล ซมซ ล - ม - ล - ซ - ล ด ซด ล ซมรม - ลฺ - ด - ลฺ - ม - มซม รมดร - ลฺ - ด - ลฺ - ร ม ด ม ร ดลฺซฺ ลฺ - ลฺ - ด - ลฺ - ร ม ด ม ร ดลฺซฺ ลฺ จิตนาการจากประเพณี โดยส่วนมากผู้แต่งจะแต่งขึ้นเพื่อประกอบชุดการแสดง จ าลองสถานการณ์ พิธีกรรม และ ประเพณีต่างๆของชาวอีสานซึ่งมีประวัติความเป็นมา และโน้ตลายพื้นบ้านอีสาน ดังนี้

45 1. ลายโซ่ถั่งบั้ง โซ่ถั่งบั้งเป็นพิธีกรรมของชาวกะโซ่ ค าว่าโซ่หมายถึงพวกกะโซ่ ค าว่าถั่ง หมายถึงกระทุ้งหรือกระแทก ค าว่าบั้งหมายถึงกระบอกไม้ไผ่ โซ่ถั่งบั้ง คือ การ ใช้กระบอกไม้ไผ่ยาว ประมาณ 3 ปล้อง กระทุ้งดินเป็นจังหวะแล้วมีการร่ายร าและร้องไปตามจังหวะในพิธีกรรมของชาวกะโซ่ จังหวะภูไท - - - - - - - ม - ซ - ล - ซ - ล - - - - - ด - ม - ซ - ล - ซ - ล - - - - - - - ด - ร - ม - ร - ม - - - - - ซ - ด - ร - ม - ร - ม - - - - - - - ลฺ - ด - ร - ด - ร - - - ด - ม - ร - ด - ลฺ - ซ - ลฺ - - - - - ซฺ - ลฺ - ด - ร - ด - ร - - - ด - ม-ร - ด - ลฺ - ซฺ-ลฺ 2. ลายเซิ้งบั้งไฟการเซิ้งบั้งไฟเป็นการฟ้อนประกอบการขับกาพย์ กาพย์เซิ้งบั้งไฟมีทั้งกาพย์ เซิ้งเล่านิทานหรือต านาน เช่น ต านานผาแดงนางไอ่ ต านานพญาคันคาก หรือเล่านิทานท้องถิ่น บุญบั้งไฟ หรือบุญเดือนหกเป็นประเพณีที่มีส่วนในการสร้างเสริมก าลังใจแก่ชาวบ้าน และเป็นการเตรียมพร้อมใน การประกอบอาชีพเกษตรกรรม ซึ่งเป็นอาชีพหลักของชาวอีสาน จุดประสงค์ใหญ่ของงานบุญบั้งไฟ ก็ เพื่อขอฝนให้ตกต้องตามฤดูกาล จะได้ใช้น้ าในการท านา เพื่อให้พืชพันธุ์ธัญญาหารความอุดมสมบูรณ์ จังหวะเซิ้ง ท่อน 1 - - - - - - - - - - - - - - - ลฺ *--- ลฺ - ซฺมฺลฺ - ซฺมฺลฺ - ซฺมฺลฺ - - - ลฺ - ด - ลฺ - ด - ลฺ - ด - ลฺ - - - ร - ดลฺร - ดมร - ดลฺร - - - ร - ดลฺร - ดมร - ดลฺด - - - ด รมรม - ลฺ - ด รมรม - ลฺ - ด รมซม ซมรม ซลซ ด - - - - - - - - - - - - - - - ล - - ด ล - -ร ล - - ด ล - - ร ล ร ด ลล - ด - ล ม ร ม ด ร ด ร ล ร ลด ล ร ลด ล ร ลด ล ร ลด ล - ทลล - ทลล - ทลล - ล - ม - รดม - รดม มรดร ดลฺซฺ ลฺ ซฺลฺดร มซมร มดม ร ดลฺซฺ ลฺ (ซ้ า*) ท่อน2 - - - ม - - รม - - รม รมดร (---- - - - - - - - - ----) - - - ด - - รม - ลฺ - ด รมรม (---- - - - - - - - - ----) - - - ม - - รม - ดมร ดลฺ - ด (---- - - - - - - - - ----) - - - ด - - มร - ด - ร - ด - ด (---- - - - - - - - - ----) - - - ม - - รม - ดมร ดลฺ - ด (---- - - - - - - - - ----) (บรรเลงท่อน1สองรอบแล้วออกท่อน2บรรเลงหนึ่งรอบ) จบ

46 --- ลฺ - ซฺมฺลฺ - ซฺมฺลฺ - ซฺมฺลฺ - - - ลฺ - ด - ลฺ - ด - ลฺ - ด - ลฺ - - - ร - ดลฺร - ดมร - ดลฺร - - - ร - ดลฺร - ดมร ดลฺซฺลฺ - - ลฺ ม - - ร ซ - - ร ม - ลฺ - ด - ลฺ - ม - ซ - ร - ด - ร ม ซ - ล 3. ลายเซิ้งเซียงข้องฟ้อนเซียงข้องคิดประดิษฐ์โดย วิทยาลัยนาฏศิลปร้อยเอ็ดเป็นการฟ้อนที่ เกิดจากพิธีกรรมความเชื่อในท้องถิ่นของชาวอีสานเซียงข้องเป็นพิธีกรรมที่สร้างขึ้นจากความเชื่อในเรื่อง ผี ใช้ในการเสี่ยงทายเหตุการณ์ที่มนุษย์ไม่สามารถทราบได้เช่น เสี่ยงทายหาสิ่งของที่หายไปการท านาย เกี่ยวกับการท ามาหากิน และขับไล่ผีที่มารบกวนความสุขของมนุษย์ จังหวะล าเพลิน - - - - - - - ร - - - ร - - - ร - - - - *- ลฺดร - ม - ด รมซร - - - - - ลฺดร - ม - ด รมซร - ม - ร ดลฺดร - ม - ด รมซร - ม - ร ดลฺดร - ม - ด รมซร - - - ม ซซ - - - ม - ซ - ลซม - - - ม ซซ - - - ม - ซ - ลซม - - - ซ - ม - ซ - ซ - ม - รดร - - - ซ - ม - ซ - ซ - ม - รดร - - - - - ม - ร มรดลฺ ซฺลฺดร - - - - - ม - ร มรดลฺ ซฺลฺดร - - - ม - - ซล ด ลซม รด-ร - - - - - ม - ร มรดลฺ ซฺลฺดร - - - - - ม - ร มรดลฺ ซฺลฺดร - - - ม - - ซล ด ลซม รด - ร (ซ้ า*) 4. ลายแถบลานฟ้อนแถบลานคือการฟ้อนร าที่สืบทอดกันมาตั้งแต่โบราณจนถึงปัจจุบัน โดย ชาวบ้านเผ่าไทลาวในเขตอ าเภอหล่มสัก จังหวัดเพชรบูรณ์ เป็นการฟ้อนร าประกอบการขับกาพย์เซิ้งเพื่อ ประกอบในพิธีการท าบุญหลวงหรือบุญบั้งไฟ เพื่อขอให้ฝนตกต้องตามฤดูกาล ในพิธีกรรมนี้จะมีการจุด บั้งไฟถวายเจ้าพ่อผาจะก าหนดเวลาในช่วงระยะเดือนห้า หรือเดือนหก ของทุกๆปี จังหวะล าเพลิน - - - - - - - ด - - - ด - - - ด - - - - - - - ด - - ลฺซฺ - ลฺ - ด - - - - - - - ร - - ดลฺ - ด - ร - - - - - - - ด - - ลฺซฺ - ลฺ - ด - - - - - - - ร - - ดลฺ - ด - ร - - - - - ลฺดร - ม - ด รมซร - - - - - ลฺดร - ม - ด รมซร - ม - ด ลฺดรม ซมรด รมซร - - - ม - ซ - ซ - ม - ซ - ลซด - - - ม - ซ - ซ - ม - ซ - ลซด - ม - ด ลฺดรม ซมรด รมซร - ม - ด ลฺดรม ซมรด รมซร

47 5. ลายเซิ้งตังหวายเซิ้งตังหวายเป็นการร าเพื่อบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ในพิธีขอขมาของชาวจังหวัด อุบลราชธานี ภายหลังนิยมแสดงในงานนักขัตฤ กษ์และต้อนรับแขกผู้มีเกียรติของภาคอีสาน วิทยาลัย นาฏศิลปร้อยเอ็ด กรมศิลปากร ได้ประยุกต์และจัดกระบวนร าขึ้นใหม่ รวม 12 ท่า จากท่าร าแม่บท อีสาน - - - - - มซม - ดมร - มซด - ลฺลฺลฺ - มซม - มซร - มซด - ลฺลฺลฺ - มซร มรดลฺ ดร - ด - - - - - มซร มรดลฺ ดร - ด - - - - - ล - ซ มซมร - ดลฺด - ลฺลฺลฺ - ล - ซ มซมร - ดลฺด - ด ด ด - ล - ซ มซมร - ดลฺด - ลฺลฺลฺ - - - ลฺ - ลฺ - ด - ร - ซฺ - ลฺ - - - - -ลฺ - ลฺ - ด - ร - ลฺ จิตนาการจากวิถีชีวิตชาวอีสาน ผู้แต่ง ลายพื้นบ้านอีสาน ได้ เอาวิถีชีวิต ของชาวอีสาน ที่เด่นๆมีเอกลักษณ์ชัดเจน ถ่ายทอดได้ง่าย น ามาถ่ายทอดเป็นชุดการแสดงและแต่งท านองดนตรีประกอบ ซึ่งมีประวัติความเป็นมา และโน้ตลายพื้นบ้านอีสาน ดังนี้ 1. ลายเซิ้งท านาเซิ้งท านาเป็นชุดฟ้อนที่สะท้อนให้เห็นขั้นตอนของการท านา ซึ่งเป็นอาชีพ หลักของชาวอีสาน ตั้งแต่การเดินไปนา หว่านกล้า ด านา เกี่ยวข้าว ตีข้าว กอบข้าวใส่ตะกร้า เก็บขึ้นสู่ยุ้ง ฉาง เป็นอันเสร็จสิ้นกระบวนการท านา จังหวะเซิ้ง ท่อน 1 - - - - - มฺซฺลฺ - ลฺดร ดลฺซฺลฺ -ลฺดมฺ ซฺมฺซฺล - ลฺดร ดลฺซฺลฺ - - - - - ดรม - มซล ซมร ม - มซด ลฺดรม - มซล ซมร ม - - - ด รมซร -ทฺลฺซฺ ลฺทฺรลฺ - - - ด รมซร -ทฺลฺซฺ ลฺทฺรลฺ ท่อน2 - - - ด - ร - ม - ร - ซ - ร-ม - - - ด - ร - ม - ร - ซ - ร-ม - - - ม - ซ - ล - ซ - ด - ซ - ล - - - ม - ซ - ล - ซ - ด - ซ-ล - - - ด - ร - ม - ร - ซ - ร-ม - - - ด -ร - ม - ร - ซ - ร-ม - - - ด รมซร -ทฺลฺซฺ ลฺทฺรลฺ - - - ด รมซร -ทฺลฺซฺ ลฺทฺรลฺ

48 2. ลายเซิ้งสวิ้ง เป็นการละเล่นของชาวอีสาน ใน อ าเภอยางตลาดจังหวัดกาฬสินธุ์เป็น การละเล่นซึ่งมีอาชีพในการจับสัตว์น้ าโดยมีสวิงเป็นเครื่องมือหลักโดย ท่าทางการแสดงสอดคล้องกับ ท่วงท านองดนตรีที่มีลักษณะสนุกสนานร่าเริง จังหวะเซิ้ง - - - - - - - ล - - ซม รมซล - - ซม รมซล - - - ซ ลซลม - - - - - ลฺ - ม - - รด ลฺดรม - - รด ลฺดรม - ร - ด ลฺดซฺลฺ - - - - - - - ม - - รด ลฺดรม - - รด ลฺดรม - ร - ด ลฺดซฺลฺ - - - - - - - ล - - - - - ซ - ร - - - ล - ซ - ร - ม - ซ ลซรม - - ลซ - ล - ร - มซล ซมรม - - - - - ดรม - ซมซ ลดรม - - - - ดรม - ซมซ ลดรม - - ลซ ลซลร - มซล ด ลซล 3. ลายแห่ทรายเข้าวัด ประเพณีแห่ทรายเข้าวัด มีมานานตั้งแต่โบราณเมื่อเข้าวัดแล้วเดิน ออกไปนอกวัดการเดินออกไปนอกวัดอาจจะมีดินทรายติดเท้าออกไป ท าให้เกิดบาปอีกประการหนึ่งการ ขนทรายเข้าวัดเพื่อน าไปก่อเป็นเจดีย์ทรายเพื่อบูชาพระพุทธเจ้าช่วงการเดินเข้าวัดจึงมีการแห่ดนตรีเพื่อให้ เกิดความครึกครื้น จังหวะล าเพลิน ท่อน 1 - - - - - ลฺ - ม ซ ม ร ด ลฺ ด ร ม - ซ - ซ ม ล ซม ซ ม ร ด - ร ด ลฺ - - - - - ลฺ - ม ซ ม ร ด ลฺ ด ร ม - ซ - ซ ม ล ซม ซ ม ร ด - ร ด ลฺ - - - - - ลฺ ด ร ม ร ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร - - - - - ลฺ ด ร ม ร ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร - ม - ด ร ม ซ ร - ด ลฺ ด - มฺ ซฺ ลฺ - ม - ด ร ม ซ ร - ด ลฺ ด - มฺ ซฺ ลฺ ท่อน 2 - - - - - ม ซ ล - ล ซ ม ร ม ซ ล - ด - ซ ล ด ซล ด ลซ ม ร ม ซ ล - - - - - ม ซ ล - ล ซ ม ร ม ซ ล - ด - ซ ล ด ซล - ซ ล ซ - ด ร ม - - - - - ม ซ ร ม ร ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร - - - - - ม ซ ร ม ร ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร - ม - ด ร ม ซ ร - ด ลฺ ด - มฺ ซฺ ลฺ - ม - ด ร ม ซ ร - ด ลฺ ด - มฺ ซฺ ลฺ 4. ลายไทภูเขาแสดงถึงการหาเลี้ยงชีพของชาวเขา โดยเฉพาะชาวผู้ไท โดยหยิบเอาการหา หน่อไม้และเก็บเครือหญ้านาง มาเป็นประเด็น น าเสนอ ซึ่งหนุ่มสาวที่ขึ้นเขาหาหน่อไม้ก็มีการเกี้ยวพา ราสี หยอกล้อกันอย่างสนุกสนาน

49 จังหวะภูไท - - - - - ม - ด - ร - ม - ร - ด - ลฺลฺลฺ - ม - ด - ร - ม - ร - ด - - - ม - ร - ซ - ร - ม - ซ - ด - - - ล - ม - ซ - ร - ม - ซ - ด - - - ม - ร - ด รดรมฺ - ซฺ - ลฺ - - - ม - ร - ด รดรมฺ - ซฺ - ลฺ จังหวะล าเพลิน - - - - - ม - ด รม - ด รม - ด - ลฺลฺลฺ - ม - ด รม - ด รม - ด - - - ซ - ม - ม - ม - ร ดลฺ - ด - - - ซ - ม - ม - ม - ร ดลฺ - ร ดลฺ - ร ดลฺ - ร ดลฺ - ร ดลฺ-ด จบ - - - - - ม - ด รม - ด รม - ด - ลฺลฺลฺ - ม - ด รม - ด รม - ด - - - ซ - ม - ม - ม - ร ดลฺ - ด - ล - ซ - ม - ร - ด - ร มซ - ล 5. ลายแหย่ไข่มดแดงแสดงถึงการหาอาหารของชาวอีสาน ช่วงหน้าแล้ง ซึ่งอาหารยอดฮิต คือ ไข่มดแดงบอกเล่าตั้งแต่การเตรียมอุปกรณ์ การเดินทางออกตระเวนหารังมดแดง เพื่อจะแหย่เอาไข่ มดแดงไปประกอบการท าอาหาร ซึ่งเป็นวิถีชีวิตของชาวอีสาน จังหวะภูไท - - - - ซฺ ลฺ ด ร - - - - ซฺ ลฺ ด ร - - - - ซฺ ลฺ ด ร - - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร - - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร ม ร ด ลฺ ด ซฺ - ซฺ - - - - ซฺ ลฺ ด ร - - - - ซฺ ลฺ ด ร - - - - ซฺ ลฺ ด ร - - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร - - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร ม ร ด ลฺ ด ซฺ - ซฺ - - - - - ซ - ซ - - - - - ล ซ ด - - ล ร ล ด ล ซ ม ซ ล ด ร ม ซ ร - ม ซ ล ซ ม - ซ ล ซ ล ด ร ม ซ ร - - - - - ซ - ม ซ ม ซ ร ม ร ด ลฺ - - - - - ซ - ม ซ ม ซ ร ม ร ด ลฺ - ซ - ลฺ - ด - ม ซ ม ซ ร ด ลฺ- ด - ร ด ร - ม - ม ซ ม ซ ร ด ลฺ - ด - - - - - ซ - ม ซ ม ซ ล ซ ม ซ ร - - - - - ซ - ม ซ ม ซ ล ซ ม ซ ร - ร ด ร - ม - ม ซ ม ซ ร ด ลฺ - ด - ร ด ร - ม - ม ซ ม ซ ร ด ลฺ - ด - ลฺ - ด - ล - ซ ม ซ ล ด ร ม ซ ร - ม ซ ล ซ ม - ซ ล ซ ล ด ร ม ซ ร - - - - - ม ซ ร - - - - - ม ซ ร - - - - - ม ซ ร - - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร - - - - - ม ซ ร - - - - - ม ซ ร - - - - - ม ซ ร - - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร - - - - ซ ลฺ ด ร - - - - ซ ลฺ ด ร

50 - - - - ซ ลฺ ด ร - - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร - - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร ม ร ด ลฺ ด ซฺ - ซฺ - - - - - ลฺ ด ร - - - - - ลฺ ด ร - - - - - ลฺ ด ร - - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร - - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร ม ร ด ลฺ ด ซฺ - ซฺ - - - - - - - ล - - - ล - - - ล จังหวะล าเพลิน - - - ล - ล ซ ม - ม - ล - ล ซ ม - ม - ล - ล ซ ม - ซ ม ร ม ซ ล ม - ม - ล - ล ซ ม - ม - ล - ล ซ ม - ม - ล - ล ซ ม - ซ ม ร ม ซ ล ม - ซ ม ร - ด ลฺ ร - ซ ม ร - ด ลฺ ร - ซ ม ร ม ซ ม ล ม ซ ม ร ม ซ ล ม - ม - ซ ล ท ล ท - - - ท - - - ท - - - ท - - - ท - ท - ท - ท - ท - ม - ซ ล ท ล ท - ม - ซ ล ท ล ท - ม - ล - ซ ม ล - ซ ม ล - ซ ม ล - ซ ม ร ม ซ ม ล ม ซ ม ร ม ซ ล ม - ซ ม ร - ด ลฺ ร - ซ ม ร - ด ลฺ ร - ซ ม ร ม ซ ม ล ม ซ ม ร ม ซ ล ม ลงแล้วออกจังหวะเซิ้ง - ม - ด - ม - ร ม ร ด ลฺ - ซฺ - ลฺ - ม - ด - ม - ร ม ร ด ลฺ - ซฺ - ลฺ จังหวะเซิ้ง - - - ลฺ - - - ลฺ - - - ลฺ - - - ลฺ *--- ลฺ - ซฺมฺลฺ - ซฺมฺลฺ - ซฺมฺลฺ - - - ลฺ - ด - ลฺ - ด - ลฺ - ด - ลฺ - - - ร - ดลฺร - ดมร - ดลฺร - - - ร - ดลฺร - ดมร - ดลฺด - - - ด รมรม -ลฺ-ด รมรม - ลฺ - ด รมซม ซมรม ซลซด - - - ลฺ - - - ลฺ - - - ลฺ - - - ลฺ - - ด ล - - ร ล - - ด ล - - ร ล ร ด ลลฺ - ด - ล ม ร ม ด ร ด ร ล ร ลด ล ร ลด ล ร ลด ล ร ลด ล - ทลล - ทลล - ทลล - ล - ม - รดม - รดม มรดร ดลฺซฺลฺ ซฺลฺดร มซมร มดมร ดลฺซฺลฺ จบ - - ลฺ ม - - ร ซ - - ร ม - ลฺ - ด - ลฺ - ม - ซ - ร ม ร ด ร ม ซ - ล

51 6. ลายดึงครกดึงสากพิธีกรรมการดึงครกดึงสากเป็นพิธีกรรมที่เกี่ยวข้องกับฝนฟ้า ซึ่งมักจะ ประกอบพิธีในช่วงปลายฤดูแล้ง เพื่อเป็นการเสี่ยงทายว่าในปีที่ท าการเสี่ยงทายนั้นจะมีปริมาณน้ าฝน มากน้อย พอเพียงต่อการท านาหรือไม่ การประกอบพิธีกรรมการดึงครกดึงสากจะต้องมีอุปกรณ์ คือ ครก มอง สากต าข้าว และเชือกเพื่อผูกสากต าข้าวในการดึงเสี่ยงทายโดยผู้ชายดึงด้านหนึ่งและอีกฝ่ายจะเป็น ผู้หญิง และมีผู้ติดต่อวิญญาณเป็นผู้ตั้งครกไว้ตรงกลาง หากสากต าข้าวแตะที่ขอบครกด้านใด ถือว่าด้าน นั้นเป็นผู้ชนะ และจะท านายตามผลที่ออกมา จังหวะภูไท - - - (ลฺ) - ม - ด - ร - ม - ร - ด - ลฺลฺลฺ - ม - ด - ร - ม - ร - ด - - - ม - ร - ซ - ร - ม - ซ - ด - - - ล - ม - ซ - ร - ม - ซ - ด - - - ม - ร - ด รดรมฺ - ซฺ - ลฺ - - - ม - ร - ด รดรมฺ - ซฺ - ลฺ 2 รอบ - - - - - - - - - - - - - - - ลฺ - - - - - - - - - - - - - - - ลฺ - - - - - - - - - - - - - - - ลฺ - - - - - - - - - - - - - - - ลฺ - - - - - - - - - - - - - - - ล - - - - - - - - - - - - - - - - - ม - ล - ซ - ล - ม - ล - ซ - ล - ม - ล - ซ - ล ด ล ซ ม - ร - ล - - - - - - - - - - - ซ - - - ม - - - - - - - - - - - - - - - - - ลฺ - ม - ร - ม ซ ม ร ด - ลฺ - ม - ลฺ - ม - ร - ม ซ ม ร ด - ลฺ - ด - - ร ด - ลฺ - ด - ร - ม - ซ - ม - - ซ ม - ร - ม - ซ - ล - ซ - ร - - - - - - - - - - - ด - - - ล - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ม - ร - ด - ล - ด - ซ - ล - - ซ ม - ร - ด - ล - ด - ซ - ล - - ด ซ - ด - ล - ซ - ม - ร - ม - - - ล - ม - ซ - ร - ม - ซ - ม - - - ม - ร - ด รดรมฺ - ซฺ - ลฺ - - - ม - ร - ด รดรมฺ - ซฺ - ลฺ - - - - - - - ด - ร - มฺ - ซฺ - ลฺ - ด - ร - ซ - ม - ร - ด - ซฺ - ลฺ - - - - - - - ด - ร - มฺ - ซฺ - ลฺ - ด - ร - ซ - ม - ร - ด - ซฺ - ลฺ - - - มฺ - ซฺ - มฺ - ซฺ - มฺ - ซฺ - ลฺ - ด - ร - ม - ร - ด - ลฺ - ซฺ - ลฺ - - - ลฺ - - - ลฺ - - - - ซฺ ลฺ ด ร - - - - ซฺ ลฺ ด ร - ม ร ด ลฺ ม ด ร - ม ร ด ลฺ ม ร ม ซ ม ร ด ลฺ ม ด ร 3 รอบ

52 - - - - ซฺ ลฺ ด ร - - - - ซฺ ลฺ ด ร - ม ร ด ลฺ ม ด ร - ม ร ด ลฺ ด ร ด - ม ร ด ลฺ ด ร ด - ม ร ด ลฺ ด ร ซ - ซ ล ซ ม ซ ล ซ ด ซ ล ซ ม ซ ล ซ - ม ร ด ลฺ ด ร ม ซ ม ร ด ลฺ ม ด ร ร - ร ร - ซ - ด - ด - ร ด ร ซ ม - - - - - ซ - ด - ด - ร ด ร ซ ม - ซ ม ซ ด ล ซ ม ซ ม ร ด - ลฺ - ด - ซ ม ซ ด ล ซ ม ซ ม ร ด - ลฺ - ด จังหวะลมพัดพร้าว - - ด ด ด ด - ซ - - ม ซ - ล - ด - - - ร - ร ด ล - ซ - ม ซ ล - ซ - ล ซ ม ซ ล ม ซ ล ซ ม ซ - ล - ด - - - ร - ร ด ล - ซ - ม ซ ล - ซ - - - - - ม ซ ร ม ร ด ลฺ - ลฺ ด ร - - - - - ม ซ ร ม ร ด ลฺ - ลฺ ด ร - - - - - ล ซ ม - ม ซ ล ซ ล ด ซ - - - - - ล ซ ม - ม ซ ล ซ ล ด ซ - ด - ล - ล ซ ม - ร - ด ร ด ลฺ ด - ด - ล - ล ซ ม - ร - ด ร ด ลฺ ด 5รอบ จังหวะภูไท - - - (ลฺ) - ม - ด - ร - ม - ร - ด - ลฺลฺลฺ - ม - ด - ร - ม - ร - ด - - - ม - ร - ซ - ร - ม - ซ - ด - - - ล - ม - ซ - ร - ม - ซ - ด - - - ม - ร - ด รดรมฺ - ซฺ - ลฺ - - - ม - ร - ด รดรมฺ - ซฺ - ลฺ จบ - - - - - ซ - ร - ม - ด - ลฺ - ม - - - - - ซ - ร - ม - ด - ลฺ - ร - - - - - ซ - ร - ม - ด - ลฺ - ม - - - - - ซ - ร - ม - ด - ลฺ - ร - - - - - ม - ร - ด - ลฺ - ซฺ - ลฺ - ด - ร - ม - ร ม ร ด ร ม ซ - ล 7. ลายสักสุ่มจุ่มปลาเป็นการแสดงที่เกี่ยวกับการท ามาหากิน ของชาวอีสานที่ออกท ามาหา กินและด ารงชีวิต ด้วยการหาปลาโดยใช้สวิงและสุ่มจุ่มปลา การแสดงชุดนี้ใช้ผู้แสดงทั้งหญิงและชาย รวมกัน และจบลงด้วยการละเล่นที่สนุกสนานร่าเริง

53 จังหวะล าเพลิน ท่อน 1 - - - - - - - ล - - - ล - - - ล - - - ล - - ซล - - - ล - - ซล - - - ล - - ซล - ล - ซ - มรม *--- ล - - ซล - ล - ซ - มรม - - ซม ลมซด - - - ร - ม - ซ - - - ด - ดรม ซมรด รมซร - - - - - ลฺ - ร - - - ท - ลฺซฺลฺ - - - ท - ลฺ - ร - ร - ท - ลฺซฺลฺ - - - ด - - ลซ ลด ลซ ลด ซล - ร - - - ร - ซ - - ลซ - ด - ล - - - - - มซล ซลด ล ซมซล - - - - -มซล ซลด ล ซมรม (ซ้ า*) ท่อน 2 - - - ลฺ - ซฺ - ลฺ ดรมร ดลฺซฺลฺ - - - ลฺ ดลฺซฺลฺ ดรมร ดลฺซฺลฺ - - - ด ลฺดรม - ดรม - ดลฺซฺ - - - ด ลฺดรม ซมลม - ดรม - - - ด ลฺดรม - มซม รมซล - ด - - - - ทด ทด ร ด ทลซล - ด - - - - ทด ทด ร ด ทลซล - ด - - - ลซล ซลด ล ซมซล - ด - - - ลซล ซลด ล ซมรม - - - ล - - ซล - ล - ซ - มรม - - ซม ลมซด - - - ร - ม - ซ - - - ด - ดรม ซมรด รมซร - - - - - ลฺ - ร - - - ทฺ - ลฺซฺลฺ - - - ทฺ - ลฺ - ร - ร - ทฺ - ลฺซฺลฺ สรุป ลาย คือ ท านองเพลงใช้ส าหรับเรียกท านองเพลงต่างๆ ในดนตรีพื้นบ้านอีสาน ลายพื้นบ้าน อีสานเป็นลายที่มีมาตั้งแต่ดั้งเดิม ซึ่งนักดนตรีพื้นบ้านได้จดจ าและสืบทอดต่อๆกันมาตั้งแต่ในอดีต และ บางทีก็ได้มีการดัดแปลงหรือแต่งเติมท านองให้มีลูกเล่นหรือกลเม็ดเด็ดพลายแตกต่างออกไปบ้างเพื่อให้ เป็นเอกลักษณ์ของตนเอง ถ้าเราฟังและสังเกตให้ดีก็จะเห็นข้อแตกต่างในการบรรเลงแต่ละคน แต่ถึง อย่างไรก็ตามก็ยังคงไว้ในส่วนเหมือนกันที่เป็นแนวท านองของลายนั้นๆ นั่นคือกลุ่มเสียงหรือระดับเสียง ในการเดินท านองนั่นเองจึงอาจกล่าวได้ว่าไม่มีท านองใดถูกต้องที่สุดหรือดีที่สุดแต่จะอยู่ที่ความชื่นชอบ หรือความถูกใจในความไพเราะของผู้ฟังเป็นส าคัญลายพื้นบ้านอีสานจึงมีความผูกพันและสะท้อนให้เห็น สภาพวิถีชีวิตความเป็นอยู่ขนบธรรมเนียมประเพณีและความอุดมสมบูรณ์ทางธรรมชาติของอีสาน

บทที่ 5 ลายเดี่ยวโปงลาง การเดี่ยวโปงลาง คือ การบรรเลงเฉพาะโปงลางชิ้นเดียวไม่มีเครื่องดนตรี หรือเครื่อง ประกอบจังหวะอื่นๆ มาบรรเลงประกอบ แต่จะมีผู้บรรเลง 2 คน โดยคนหนึ่งจะเป็นผู้ตั้งจังหวะ ควบคุม เรียกว่าหมอเสิบ ส่วนอีกคนบรรเลงในท านองหลัก เรียกว่าหมอเคาะ การเดี่ยวโปงลางเป็น การบรรเลงเพื่ออวดฝีมือ และ เป็นการแสดงความสามารถ เฉพาะตัว ในการบรรเลงของนักดนตรี แต่ละคน เพื่ออวดทางบรรเลง และวิธีการด าเนินท านองอย่างพลิกแพง โดยในแต่ละเครื่องดนตรีนั้นๆ จะมีเพลงเดี่ยวส าหรับเครื่องดนตรีนั้นเสมอโดยน าเอาเพลงที่คัดเลือกเฉพาะเครื่องดนตรีที่มีท านอง สามารถปรับปรุงท าเป็นทางส าหรับเดี่ยวโดยเฉพาะ เพื่ออวดฝีมือของนักดนตรี ลายที่นิยมใช้ ส าหรับ เดี่ยวโปงลาง คือ ลายกาเต้นก้อน ลายไล่วัวขึ้นภู ลายสุดสะแนน (ศราวุธ โชติจ ารัส, 2553:18) 1. ลายกาเต้นก้อน กาเต้นก้อน คือ กากระโดดไปตามก้อนขี้ไถตอนต้นฤดูฝน เมื่อฝนตกจนดินอิ่มน้ าเป็น ครั้งแรก ชาวนาจะเริ่มไถที่นาเพื่อกลับหน้าดิน เนื่องจากเป็นการไถครั้งแรก ดินยังแน่นติดเป็นผืน เดียวกัน ดินที่ถูกไถแหวกไปจะม้ว นตัวเป็นก้อนโตเรียกว่า ขี้ไถ เรียงรายเป็นแถวอยู่กลางทุ่งนากาจึง บินลงหากินไส้เดือนและแมลง กาจะกระโดดไปตามก้อนขี้ไถ ผู้แต่ง ลายกาเต้นก้อน คือ ครูเปลื้อง ฉายรัศมี (ศิลปินแห่งชาติสาขาศิลปะการแสดงพื้นบ้าน) ซึ่งได้ถ่ายทอดอารมณ์ลายกาเต้นก้อนที่ เปรียบเสมือนที่กากระโดดไปตามก้อนขี้ไถ - - - ม - - - ม - - - ม - - - ม - -- มฺ - ลฺ ด มฺ ซฺ ลฺ ด มฺ ซฺ ลฺ ซฺ ลฺ - -- มฺ - ลฺ ด มฺ ซฺ ลฺ ด มฺ ซฺ ลฺ ซฺ ลฺ - - - ลฺ - - ซฺ ด - - - ลฺ - - ซฺ ด - ลฺ - ร ด ลฺ ซฺ ด - ด - ลฺ - - ซฺ ด - ลฺ - ร ด ลฺ ซฺ ด ลฺด ม ลฺ - ด ร ม - ม - ม - ม - ม - ม - ม - ม - ม - ม - ม - ม ซ ล - ล ด ล - ล ดม - ม ซ ล ซ ล ด ม ด ม ซ ล ซ ล ด ม ซ ม ร ม ซ ม ด ม ซ ม ร ม ซ ม ด ม ซ ม ร ม ซ ม ด ม ซ ม ร ม ซ ม ซ ด ร ม ซ ม ร ม ร ม - ล ด ร ด ม ด ร ด ลฺ ด ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ม - ซ ม ร ด ลฺ ด ร ด ซ ม ร ด ม ซ ม ด ม ซ ล ซ ล ด ม ด ม ด ล ซ ล ด ล ซ ล ด ล ซ ล ด ล ซ ล ด ล ซ ล ร ล ร ล ด ร ด ม ด ร ด ล ด ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ม - ซ ม ร ด ล ด ด ด ม ด ร ด ล ด ด ด ม ด ร ด ล ด ร ด ร ม ล ด ล ซ ล ด ล ร ล - - ซ ล ด ล ม ล ด ล ซ ล ด ล ร ล - - ซ ล ด ล ร ล - - ซ ล - ล ด ม ซ ม ซ ล ซ ล ด ม ซ ม ร ม ซ ม ล ม - - ร ม ซ ม ด ม ซ ม ร ม ซ ม ด ม - - ร ม ล ม ซ ด ร ม ร ซ ร ม ร ม - ลฺ ด ร ด ม ด ร ด ลฺ ด ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ม - ซ ม ร

56 ด ลฺ ด ร ด ม ด ร ด ลฺ ด ร ด ม ด ร ด ลฺ ด ร ด ร ม ลฺ - - ซฺ ลฺ - - ด มฺ ด มฺ ซฺ ลฺ ซฺ ลฺ ด ม ด มฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด มฺ ด มฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด มฺ ด มฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ร ลฺ ด ร ด ม ด ร ด ลฺ ด ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ม - ซ ม ร ด ลฺ ด ร ด ซ ม ร ด ม ซ ม ด ม ซ ล ซ ล ด ม ด ม ซ ล ซ ล ด ม ซ ม ร ม ซ ม ด ม - - ร ม ซ ม ด ม ซ ม ร ม ซ ม ด ม ซ ม ร ม ซ ม ซ ด ร ม ร ซ ร ม ร ม - ลฺ ด ร ด ซ ม ร ด ลฺ ด ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ล ม ซ ม ร ด ลฺ ด ร - ซ ม ร ด ม ซ ม ด ม ซ ล ซ ล ด ม ด ม ซ ล ซ ล ด ล ซ ล ด ล ซ ล ด ล ซ ล ร ล ร ล ด ร ด ม ด ร ด ล ด ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ม - ซ ม ร ด ล ด ร ด ซ ม ร ด ม ซ ม ร ม - - ร ม ซ ม ร ม - - ร ม - - ด ม ด ร ด ม ร ม ด ม ร ม ล ม ร ม ด ม ร ม ด ม ร ม ด ม ร ม ด ม ซ ม ซ ม ร ม ร ม ร ม ร ซ ร ม ร ม - ด ร ม ซ ม ร ม ร ม - ล ด ร ด ม ด ร ด ล ด ร ด ม ด ร ด ล ด ร ด ม ด ร ด ล ด ร ด ม ด ร ด ล ด ร ด ร ม ล ด ล ซ ล - - ร ล ด ล ซ ล ด ล ร ล ด ล ซ ล - - ร ล - - ซ ล - - ด ม ซ ม ซ ล ซ ล ด ม ด ม ด ล ซ ล ด ม ซ ม ร ม ซ ม ด ม ซ ม ร ม ซ ม ด ม ซ ม ร ม ซ ม ด ม ซ ม ร ม ซ ม ซ ด ร ม ร ซ ร ม ร ม - ลฺ ด ร ด ม ด ร ด ลฺ ด ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ม - ซ ม ร ด ลฺ ด ร ด ซ ม ร ด ม ร ม ด ม ร ม ด ม ร ม ด ม ร ม ด ม ร ม ด ม ซ ม ซ ม ด ม ม ซ ม ล ม ซ ด ม ด ม ล ม ซ ม ด ม ล ม ม ล ม ซ ด ม ร ม ซ ด ร ม ร ซ ร ม ร ม - ลฺ ด ร ด ม ด ร ด ลฺ ด ร ด ม ด ร ด ลฺ ด ร ด ม ด ร ด ลฺ ด ร ด ร ม ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ด มฺ ร มฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด มฺ ร มฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด มฺ ร มฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด มฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ร ลฺ ด ลฺ ด ม ด ร ด ลฺ ด ร ด ซ ม ร ม ซ ม ร ม ซ ม ร ม ซ ม ม - ซ - ม - ร - ม - ด - ม - ร - ม - ด - ม - ร - ม - ด - ม - ร - ม - ซ - ม - ล - ม - ซ - ล - ด - ล - ร - ล - ด - ร - ม - ร - ซ - ร - ม - ร - ด - ล - ร - ล - ด - ล - ซ - ล - ม - ล - ซ - ล - ร - ม - ซ - ม - ร - ม - ด - ม - ร - ม ซ ด ร ม ร ม ซ ด ซ ด ร ม ร ม ซ ม - - - ม ร ม ซ ม - - - ม ร ม ซ ม - - - ม ร ม ซ ด ร ม ร ซ ร ม ร ม - ลฺ ด ร ด ซ ม ร ด ลฺ ด ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ม ม ซ ม ร ด ลฺ ด ร ด ซ ม ร ด ม ซ ม ด ม ซ ล ซ ล ด ม ด ม ด ล ซ ล ด ล ซ ล ด ล ซ ล ด ล ซ ล ด ล ร ล ด ร ด ม ด ร ด ล ด ร ด ซ ม ร ม ซ ม ร ม ซ ม ร ม ซ ม ม - ซ - ม - ร - ม - ด - ม - ร - ม - ด - ม - ร - ม - ซ - ม - ร - ม - ด - ร - ม - ล ด ล - ร - - ม ล ด ล ซ ล ด ล ม ล ด ล ซ ล ด ล ม ล - - ซ ล ด ล ม ล - - ซ ล - ล ด ม ซ ม ซ ล ซ ล ด ม ซ ม ร ม ซ ม ด ม ซ ม ร ม ซ ม ด ม ซ ม ร ม ล ม ซ ด ร ม ร ซ ร ม ร ม - ลฺ ด ร ด ม ด ร ด ลฺ ด ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร

57 ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ม ม ซ ม ร ด ลฺ ด ร ด ม ด ร ด ลฺ ด ร ด ม ด ร ด ลฺ ด ร ด ม ด ร ด ลฺ ด ร ด ม ด ร ด ลฺ ด ร ด ร ม ลฺ - - ซฺ ลฺ - - ด มฺ ด ม ซฺ ลฺ ซฺ ลฺ ด มฺ ร มฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด มฺ ร มฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ร ลฺ ร ลฺ ด ร ด ม ด ร ด ลฺ ด ร ม ซ ม ร ม ซ ม ม ม ซ ม ร ม ซ ม ม - ซ - ม - ร - ม - ด - ม - ร - ม - ด - ม - ร - ม - ซ - ม - ล - ม - ม - ล - ด - ล - ร - ล - ด - ร - ม - ร - ซ - ร - ม - ร - ด - ล - ร - ล - ด - ล - ซ - ล - ม - ล - ซ - ล - ม - ล - ซ - ม - ร - ม - ล - ม - ร - ม - ด - ล - ม - ซ - ร - ร - ม ซ ด - ด ร ม ร ม ซ ด ซ ด ร ม ร ม ซ ร - - - ร - ม ซ ร - - - ม ร ม ซ ร - - - ม ร ม ซ ด ด ซ ม ร ร ม ร ม - ลฺ ด ร ด ซ ม ร ด ลฺ ด ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ม ม ซ ม ร ด ลฺ ด ร ด ลฺ ด ร ด ลฺ ด ร ด ลฺ ด ร ด ลฺ - ด ด ด ด ด ด ด ด ด ล ล ล ล ล ล ล ล ล ล ล ล ล ล ล ล 2. ลายไล่วัวขึ้นภู ลายไล่วัวขึ้นภู ซึ่งถือว่าเป็นเพลงครูของโปงลางซึ่งผู้แต่ง คือ อาจารย์ทรงศักดิ์ ประทุม สินธุ์ได้ถ่ายทอดอารมณ์ของลายเกี่ยวกับการด าเนินชีวิตของชาวอีสาน เมื่อเสร็จจากการท านา หลังฤดูเก็บ เกี่ยว ชาวบ้านจะรวมตัวกัน โดยรวบรวมฝูงวัวฝูงควายทั้งของตน และของญาติที่ฝากไปขาย แต่ละฝูง จะมีวัวและควาย ประมาณ 200 –300 ตัว โดยเดินทางเลียบชายเขาภูพานทางกาฬสินธุ์ กลุ่มนาย ฮ้อย ก็จะฟังเสียงหมากกะแหล่ง (กระดิ่งแขวนคอวัว คอควาย) เสียงจะดังเป็นจังหวะตามการก้าว ของเท้าวัวควาย และได้น ามาประยุกต์ให้เป็นเสียงดนตรี - - - ลฺ - - - ลฺ - - - ลฺ - - - มฺ - ซฺ-มฺ ซฺ ลฺ ด มฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ - - - มฺ - ซฺ- มฺ ซฺ ลฺ ด มฺ ซฺ ลฺ ซฺ ลฺ - - - ลฺ - ลฺ ซฺ ด - - - ลฺ - ลฺ ซฺ ด - ลฺ - ร - ด ลฺ ด - ด ร ลฺ - ลฺ ซฺ ด - ลฺ - ร - ด ลฺ ด - ด ร ลฺ - ด ร ม - ลฺ - ร - - - ม - - - ม - ม ซ ล - ล ซ ล - ล ด ล - ล ด ล ซ ล ด ล - ล ด ล ซ ล ด ล ซ ล ด ล ซ ล ด ล ร ล ด ล ซ ล ด ล ร ล ด ล ซ ล ด ล ร ล ด ล ซ ล ด ล ม ล ซ ล ม ล ซ ล ม ล ซ ล ม ล ซ ล ร ล ด ล ซ ล ด ล ร ล ด ล ซ ล ด ล ร ล ด ล ซ ล ด ล ม ล ซ ล ม ล ซ ล - ม ซ ม ร ม ซ ม ม - ซ ม ร ม ซ ม ม - ซ ม ร ม ซ ม ด ม ร ม ด ม ร ม ร ม ซ ม ร ม ซ ม ร ม ซ ม ด ม ด ร ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ลฺ ม ร ด ซ ม ร ด ด ลฺ ด ร ด ร ม ร ด ลฺ ด ร ด ร ม ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ มฺ - ซฺ ลฺ ซฺ ลฺ ด มฺ มฺ - ซฺ ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ร ลฺ ด ร ด ม ด ร ร ด ด ร ด ม ด ร ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ล ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด - ซ ร ม - ซ - ม - ร - ม - ด - ม - ร - ม - ซ - ม - ล - ม - ซ - ม - ร - ม - ด - ม - ร - ม - ซ - ม - ซ - ล - ซ - ล - ด - ล - ร - ด - ด - ล - ร - ล - ด - ร

58 - ด - ม - ร - ม - ซ - ม - ซ - ร - ซ - ม - ร - ม - ด - ม - ร - ม - ด - ม - ร - ม - ซ - ร - ซ - ม - ด - ม - ร - ม - ด - ร - ม - ล - ด - ล - ซ - ล - ม - ล - ซ - ด - ล - ร - ล - ด - ซ - ล - ร - ล - ซ - ล - ม - ล - ซ - ล - ม - ล - ม - ซ - ร - ม - ม - ล - ม - ซ - ร - ม - - ร ม ร ม ซ ม - - ร ม ร ม ซ ม - - ร ม ร ม ซ ม - - - - - ม ซ ร - - ร ม ร ม ซ ม - - - - - ม ซ ร - - ร ม ร ม ซ ด - ซ ม ร ด ลฺ ด ร - ซ ม ร ด ลฺ ด ร ม ซ ม ร ม ซ ม ร - ซ ม ร - ซ ม ร - ล ม ร ด ลฺ ด ร - ซ ม ร - ซ ม ร ด ลฺ ด ร ด ร ม ลฺ ลฺ - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ลฺ - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ - ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ลฺ - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด มฺ - มฺ ซฺ ลฺ ซฺ ลฺ ด มฺ มฺ - ซฺ ลฺ ซฺ ลฺ ด มฺ มฺ - ซฺ ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ด ลฺ ด ร ด ม ด ร ด ม ด ร ด ลฺ ด ร ด ม ด ร ซ ม ร ด - ซ ร ม ด ม ด ร ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ล ม ร ด ซ ม ร ด ด ลฺ ด ร ด ร ม ร ด ลฺ ด ร ด ร ม ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ มฺ มฺ - ซฺ ลฺ ซฺ ลฺ ด มฺ มฺ - ซฺ ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ร ลฺ ด ลฺ ด ม ด ร ร ลฺ ด ร ด ม ด ร ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ล ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด ล ม ร ด ซ ม ร ด ซ ม ร ด - ซ ร ม - ซ - ม - ร - ม - ด - ม - ร - ม - ซ - ม - ล - ม - ซ - ม - ร - ม - ด - ม - ร - ม - ซ - ม - ซ - ล - ซ - ล - ด - ล - ร - ล - ด - ร - ด - ม - ร - ม - ซ -ม - ซ - ร - ซ - ม - ร - ม - ด - ม - ร -ม - ด - ม - ร - ม - ซ -ร - ซ -ม - ด - ม - ร - ม - ด - ร - ม - ล - ด - ล - ซ - ล - ม - ล - ซ - ด - ล - ร - ล - ด - ซ - ล - ร -ล - ม - ล - ซ - ล - ม - ล - ม-ซ - ร-ม - ม - ล - ม - ซ - ร - ม - - ร ม ร ม ซ ม - - ร ม ร ม ซ ม - - ร ม ร ม ซ ม - - - - - ม ซ ร - - ร ม ร ม ซ ม - - - - - ม ซ ร - - ร ม ร ม ซ ด - ซ ม ร ด ลฺ ด ร - ซ ม ร ด ลฺ ด ร ม ซ ม ร ม ซ ม ร - ซ ม ร - ซ ม ร - ล ม ร ด ลฺ ด ร - ซ ม ร - ซ ม ร ด ลฺ ด ร ด ร ม ลฺ ลฺ - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ลฺ - ซฺ ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ - ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ - ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ - มฺ ซฺ ลฺ ซฺ ลฺ ด มฺ มฺ - ซฺ ลฺ ซฺ ลฺ ด มฺ มฺ - ซฺ ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ลฺ ด ลฺ ด ร ด ม ด ร ด ม ด ร ซ ม ร ด - ซ ร ม ด ลฺ ด ร ด ลฺ ด ร ด ลฺ ด ร ด ลฺ ด ร - - - ด - - - ลฺ 3. ลายสุดสะแนน ลายสุดสะแนน คือ มาจากค าว่า สุดหมายถึงหมดสิ้น สุดแล้วส่วนค าว่า สะแนนหมาย ถึง โศกเศร้า ความทุกข์สุดสะแนนหมายถึง การหมดสิ้นแล้วซึ่ งความทุกข์ยากทั้งหลาย ลายสุดสะแนน เป็นลายที่มีจังหวะลีลาและท านองหลากหลายอาจารย์ชุมเดช เดชภิมล อาจารย์ประจ าภาควิชาดนตรี พื้นบ้าน วิทยาลัยดุริยางค์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ได้ศึกษาท านองสุดสะแนนมาจาก อาจารย์บุญ

59 มา เขาวง จังหวัดกาสินธุ์ และได้เรียบเรียงขึ้นมาใหม่ เพื่อใช้ในการบรรเลงเดี่ยวพิณ และพัฒนา รูปแบบการบรรเลงจนถึงการเดี่ยวโปงลางลายสุดสะแนน โอ่ - ด ล ซ - - - ซ - ด ล ซ ม ซ ล ซ ม ซ ล ซ ม ซ ล ซ ล ม ซ ร ล ม ซ ร ล ม ซ ร ซ ม ร ด ล ม ร ด ซ ร ซ ม ล ด ร ม ซ ร ม ด ร ล ด ร ด ม ร ด - ลฺ ด ร ด ลฺ ด ร - - - - - - - - - - - - - ด ลฺ ซฺ - - - - - - - - ล า - - - - ม ซ - ซ - - - - - ด ซ ล ม ร - ซ ม ซ - ด ลฺ ด ร ลฺ ด ม ด ร - - ม ซ - ซ - ด ลฺ ด ร ล ด ม ด ร ม ซ ม ซ ลฺ ม - ด ล ซ ม ร ลฺ ด -ร - - - ซ ม ซ - ซ ม ซ ม ซ - ล ซ ม - ซ ล ด - ด ล ซ ล ม ซ ด ร ม ด ร - - มซ รมรด ลฺดรลฺ ดมดร มซมซ ลม - ด ลซมร ลฺด- ร - - -ฟ ลซ - ม ดมดร - มซล ด มรซ รมซล ด ร - ม ดมรด - - มซ รมรด ลฺดรลฺ ดมดร มซมซ ลม - ด ลซมร ลฺด- ร - - - ฟ ลซ - ฟ ซฟซล ซฟมร - - มด - ซ -ม - ดรม รมซร - - มซ รมรด ลฺดรลฺ ดมดร มซมซ ลม - ด ลซมร ลฺด- ร - - - ฟ รลซม ดมดร - มซล ด ฟรฟ ซล - ซ รร - ม ดมรด - - มซ รมรด ลฺดรลฺ ดมดร - - - ด ซลมซ รมซล ดมดร ดดลฺด ลซ - ซ มลซม ดม - ร - มซ - - ซ - ม ซลซม ดม - ร ร าวงเกี้ยว - - - - - ซ - ม ลมซร มด - ด - - - - - ซ - ซ ลมซร มด - ด - - - - - ซ - ด ลฺด - ร - ม - ซ ดดลซ ลมซม ซมรด ลดรด - - - - - ซ - ซ มซมซ - ล - ด - - - - ลด ลด ด ร ด ล ด ล - ซ - - - - - ซ - ด ลฺดมร - ม - ซ ด ด ลซ ลมซม ซมรด ลฺดรด - - มซ รมรด ลฺดรลฺ ดมดร มซมซ ลม - ด ลซมร ลฺด- ร - - - ฟ ลซ - ฟ ซฟซล ซฟมร - - มด - ซ - ม - ดรม รมซร - - มซ รมรด ลฺดรลฺ ดมดร - - - ด ซลมซ รมซล ดมดร ดดลฺด ลซ - ซ มลซม ดม - ร - มซ - - ซ - ม ซลซม ดม - ร เดิน ซมรด ลฺดรด มดรด ลฺดรม - ดรม - ซรม - ดรด ลฺดรม ซมรด มดรม ซลซม ซมรด รซมซ รซมซ รซมซ รซมซ ลซดซ ลซดล ลซดซ ลดลด รดลด รดลด รดลด รดลซ - ซดซ - ซลม - มซม รดรม - ซ - ซ มซ - ม ซมรด ลฺดรม ซลซม ซมรด รมรซ รมดร - - - ด ซลมซ รมซล ดมดร - - มซ รมรด ลฺดรลฺ ดมดร มซมซ ลม - ด ลซมร ลฺด- ร

60 ร าวง - - - ฟ ลซ - ฟ - ดรม ดร - ร - - - ฟ ซล - ซ ลฟซล ซฟมร - รดทฺ - ซ - ม รดรท ดมดร - - - ด ซลมซ รมซล ดมดร - - มซ รมรด ลฺดรลฺ ดมดร มซมซ ลม - ด ลซมร ลฺด- ร เดิน - - - ฟ - ฟรฟ - - - ฟ รฟรฟ ซฟรฟ ซลซล ด ลร ล ด ร ลร ลร ด ล ร ลด ร ด ลด ซ ลซฟร - - ลซ ฟมซด รมรซ - มดร - - มซ รมรด ลฺดรลฺ ดมดร มซมซ ลม - ด ล ซมร ลฺด - ร ร าวง - - - - - ซ - ซ ลมซร มด - ด - - - - - ซ - ซ ลมซร มด - ด - - - - - ซ - ซ - ดรม - ซมซ - - - - - ซ - ล ด ร ด ล ด ซ - ซ ลซมร มซ - ม ซมรด ลฺดรด - - - - - ซ - ซ มซมซ - ล - ด - ลฺดร - ด - ล - มซล มซ - ซ - - - - - ซ - ด ลฺดมร - ม - ซ - - - - - ซ - ด ลฺดมร - ม - ซ ด ด ลซ ลมซม ซมรด ลฺดรด - - มซ รมรด ลฺดรลฺ ดมดร - - - ด ซลมซ รมซลฺ ดมดร ด ด ลด ลซ - ซ มลซม ดม - ร - มซ - - ซ - ม ซลซม ดม - ร ย่าว - - มซ - ซ - ด รดมด รมดม ดมรด มดรม ซลซม ซมรด ลฺดรลฺ ดมดร - - มซ - ซรซ - ซมซ - ซรซ - ซมซ ลซมซ ด ซลซ ซด ลซ ด ซลม ซมรด - - มซ รมรด ลฺดรลฺ ดมดร ฟร - ร - ลฺ - ร - ลฺ-ร ฟซฟร - - ซร ฟซฟล - - รลฺ - - รลฺ - - รลฺ - ลฺดร - รลฺร - รลฺร - - ซร ฟซฟร ฟซฟด ฟดรฟ ดรดฟ ดรลฺด ลซลด รลฺดซ ลฺดลฺร - - ลด - - ลด - - ลฟ - - ลซ ลฟซล ลด ลซ ลด ซล - - ร ล - ลซฟ รฟซฟ รดฟร - - ฟซ - ฟรฟ ซลซฟ รดฟร - ซ - ซ มซ - ม ซลซม ซมรด รดมด รมรม ดมรด มดรม - ซ - ซ มซ - ม ซมรด มดรม ซลซม ซมรด รมรซ รมดร - - - ร ซร - ร ดซดร ฟซฟร ฟร - ร - ลฺ- ร - ลฺ- ร ฟซฟร - ลฺ- ร ฟซ - ฟ - - รด - - ซล - - ร ล - - ร ล - - ร ซ - - ฟร - - - ซ - ซ -ร ฟซลด - ด ซล - - - ร -ร - ล ด ร ฟด ร ล - ด - - รซ - ฟรฟ - - - ซ - ลฺดร ลฺด - ร - ด - ลฺ - ด - ซฺ - - รฟ - - มซ - - - ม - - ดม - - รด - - มซ - ซ - ม ซลดด ลซ - ซ ดดลด ลซ - ซ มลซม ดม - ร - - มซ - ซ - ม ซลซม ดม - ร - - มซ - มรม รดลฺ ด - รดลฺ - - ดร - - ลฺด - - ลฺซ - - - ล - - - - - - - - - - - - - - - -

61 สรุป โปงลาง เป็นเครื่องดนตรีพื้นบ้านอีสานที่มีเสียงดังกังวานไพเราะอีกชนิดหนึ่ง จะใช้บรรเลง เดี่ยวหรือจะบรรเลงผสมกับเครื่องดนตรีชนิดอื่นๆลายเดี่ยวโปงลางที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ซึ่งผู้แต่ง จินตนาการ และถ่ายทอดอารมณ์ของลายเกี่ยวกับการด าเนินชีวิติของชาวอีสาน ที่อยู่กับท้องไร่ท้อง นา และการบรรเลงเดี่ยวโปงลางที่ความสนุกสนาน เล้าใจ การเดี่ยวโปงลาง เป็นการบรรเลงเพื่ออวด ฝีมือของนักดนตรีแต่ละคน เพื่ออวดฝีมือในทางบรรเลง และวิธีการด าเนินท านองอย่างพลิกแพง ลาย ที่นิยมใช้ส าหรับเดี่ยวโปงลาง คือ ลายกาเต้นก้อน ลายไล่วัวขึ้นภู ลายสุดสะแนน

บรรณานุกรม เฉลิมศักดิ์ พิกุลศรี และ ธนวัฒน์ บุตรทองทิม. (2550). ฆ้องวงใหญ่ฉบับไม้นวม.กรุงเทพมหานคร : โอเดียนสโตร์. ชมรมศิลปวัฒนธรรมอีสาน จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. (2550). ลายเพลงพื้นบ้านอีสานสืบค้นเมื่อ . 2 มกราคม2561, จาก http://www.isan.clubs.chula.ac.th ชุตินันท์จันทร์หัวโทน. (2555).สืบค้นเมื่อ 7 ธันวาคม2560,จาก http:// www.sites.google.com ธนอนันต์ แทนสมบัติ. (2555). สืบค้นเมื่อ 7 ธันวาคม 2560, จากhttp:// www.sites.google.com ปิยพันธ์ แสนทวีสุข. (2549). ดนตรีพื้นบ้านอีสาน : คีตกวีอีสาน ต านานเครื่องดนตรี และการเรียนดนตรีพื้นบ้านอีสาน.มหาสารคาม :อภิชาติการพิมพ์. วีระชัย มาตรหลุบเลา. (2556).วิธีเปาแคน.โรงเรียนบ้านหนองย่างงัว ต าบลโหรา อ าเภออาจสามารถ จังหวัดร้อยเอ็ด. ศราวุธ โชติจ ารัส. (2553). เทคนิคการบรรเลงเดี่ยวโปงลาง. วิทยานิพนธ์ปริญญา ศิลปกรรมศาสตรมหาบัณฑิตสาขาวิชาดุริยางคศิลป์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.

ภาคผนวก

66

67 ลายพื้นบ้านอีสานที่ใช้ประกอบการแสดง ลายประกอบการแสดงแตํละชุดการแสดงของชาวอีสานจะเกี่ยวข๎องกับ วิถีชีวิตประจ าวัน สะท๎อนให๎เห็นถึงการประกอบอาชีพ และ ความเป็นอยูํได๎อยํางดี การแสดงจะเป็นการแสดงที่ คํอนข๎างมีจังหวะเร็ว สนุกสนาน ในปัจจุบันการแสดงตํางๆ เหลํานี้จะใช๎วงโปงลางบรรเลงทั้งวงเพื่อ อรรถรสในการฟังและการ รับชม การแสดงของภาคอีสานนั้นมีเอกลักษณ์เฉพาะถิ่นที่ตํางจากภาค อื่นๆ ฟ้อนศรีโคตรบูรณ์ ศรีโคตรบูรณ์เป็นอาณาจักรที่ยิ่งใหญํในอดีต อาณาจักรหนึ่งแหํงภูมิภาคลุํมน้ าโขง ซึ่ง ศูนย์กลางอาณาจักร อยูํในเขตนครพนมและสกลนครมีเกล็ดประวัติศาสตร์เลําวํา เมื่อครั้งศรีโคตร บูรณ์รุํงเรือง บ๎านเมืองสงบสุข ศิลปะตํางๆ เจริญเป็นอันดี ศิลปะด๎านดนตรี และนาฏศิลป์ ตามหัว เมืองน๎อยใหญํ ก็รุํงเรือง เป็นที่นิยมมาก อยูํมาวันหนึ่ง เจ๎าเมืองศรีโคตรบูรณ์ จึงด าริให๎มีการเลํนแอํว แคนประกอบการฟ้อนร าประกวดประชันกัน ระหวํางคณะแอํวแคนตํางๆ โดยท านองเพลงและฟ้อน ร า ขอให๎ประดิษฐ์ขึ้นใหมํทั้งหมด ขอให๎เป็นการแสดงใหมํที่ไมํเคยมีมากํอนคณะแอํวแคนตํางๆ ก็สํง การแสดงเข๎าประกวดมากมาย สุดท๎าย เจ๎าเมืองศรีโคตรบูรณ์ ได๎ตัดสิน ให๎แอํวแคนชุดนี้ ชนะการ ประชันและตํอมา เพื่อเป็นการร าลึกถึงอาณาจักรนี้ จึงได๎ตั้งชื่อชุดการแสดงนี้วํา ฟ้อนศรีโคตรบูรณ์ จังหวะลมพัดพร๎าว - - - - - - - - - - - - - - - ด - - มร - ดรม - ดมร - ดลฺด - - มร - ดรม ซมซร - ดลฺด - - มร - ดรม ซมลม รมซล *--ด ล - ซมล - - ด ล - ซมล ด ร ด ล - ซมล - - ด ล - ซมล - ซด ล ซมรม - ดรม - ซรม - ดรม - ซรม - ดรม - รลฺด - - - ร มรลฺด - - - ร มรดร - - ดร มรดร - - ดลฺ ดรดร มรดม รดทลฺ - - - ม รดทลฺ - - - ม รดทลฺ - ทลฺร - ทรลฺ - - ซฺลฺ รดทลฺ ซฺลฺทลฺ รดทลฺ - ดลฺด รซรม ซมลด รซรม - ดลฺด รซรม ซมลม รมซล

68 ฟ้อนภูไทสามเผ่า ฟ้อนภูไท สามเผํา เป็นการน าเอามรดกทางวัฒนธรรมของชาวภูไทที่อาศัยอยูํในบริเวณ เทือกเขาภูพานซึ่งได๎ยกมา 3จังหวัดคือ กาฬสินธุ์ สกลนคร และนครพนม มาเปรียบเทียบในเชิงการ จัดการแสดงทางด๎านนาฏกรรม อันเนื่องมาจากชาวภูไททั้งสามกลุํมนี้มีรูปแบบและ เอกลักษณ์ของ ตนเองที่แตกตํางกันในปี พ.ศ. 2522 กรมศิลปากรมีนโยบายที่จะเผยแพรํศิลปวัฒนธรรมอีสาน จึงได๎ จัดสํงคณาจารย์พร๎อมนักเรียนจากวิทยาลัยนาฏศิลปร๎อยเอ็ด ลงพื้นที่ภาคสนามในจังหวัดกาฬสินธุ์ สกลนคร และนครพนมตํอมามีพื้นที่แยกตัวเป็นจังหวัดออกจากนครพนมคือ มุกดาหารรวบรวมเอาทํา ฟ้อน กลอนล า ดนตรีและการแตํงกาย จนเป็นผลงาน ฟ้อนภูไทสามเผํา ลายภูไทสกล จังหวะพิเศษ - - - - - - - ด - รดลฺ - ร - ด - - - - - - - ด - รดลฺ - ร - ด - - - - - ลฺ - ด - ร - ม ซมรด - - - - - ลฺ - ด - ร - ม ซมรด - - - - - - - ด - รดลฺ - ร - ด - - - - - ลฺ - ด - รดลฺ - ร - ด - - - ซ -ม ม ม - ร - ม - ซ - ด - - - - - - - ด - รดลฺ - ร - ด - - - - - - - ด - รดลฺ - ร - ด - ลฺ - ซ - ม -ร - ด - ร มซ - ล ลายภูไทกาฬสินธุ ์ จังหวะภูไท - - - - - ม - ด - ร - ม - ร - ด - ลฺลฺลฺ - ม - ด - ร - ม - ร - ด - - - ร - ด - ซ - ร - ม - ซ - ด - - - ล - ม - ซ - ร - ม - ซ - ด - - - ม - ร - ด รดรมฺ - ซฺ - ลฺ - - - ม - ร - ด รดรมฺ - ซฺ - ลฺ - - - - - ม - ด - ร - ม - ร - ด - ลฺลฺลฺ - ม - ด - ร - ม - ร - ด - - - ม - ร - ซ - ร - ม - ซ - ด - - - ล - ม - ซ - ร - ม - ซ - ด - - - ม - ร - ด รดรมฺ - ซฺ - ลฺ - - - ม - ร - ด รดรมฺ - ซฺ - ลฺ - - - ม - ม - ม - ร - ด - ลฺ - ม - - - ลฺ - ด - ร - ม - ร - ด - ลฺ - - - - - ด - ร - ม - ร - ด - ลฺ - - - ม - ม - ม - ร - ด - ลฺ - ด - - รด - ลฺ - ด - ร - ม - ซ - ม - - - ล - ม - ซ - ร - ม - ซ - ม - - - ล - ม - ซ - ร - ม - ซ - ล - - - - - ร - ด - ล - ด - ซ - ล - - - - - ร - ด - ล - ด - ซ - ล - ด - ร - ซ - ม - ร - ด - ซ - ล - ด ซล - ด ซล - ซ - ม - ร - ม - - ด ล ด ลด ซ - ล - ซ - ร - ม - - - - - ม - ร - ด –ลฺ - ซฺ - ลฺ - ด - ร - ม - ร มรดลฺ - ซฺ - ลฺ

69 ลายภูไทเรณุ จังหวะลมพัดพร๎าว - - - - - - - ด - - มร - ดรม *- -ลซ - - ลม - - ลซ - - ทล - - ร ท - - ร ล ร ท ร ล ทลทซ - - ลซ ลซลด - ดรซ รมซม - - ซม ซรมด - - รซ รมซม - ลฺ - ม - ลฺ - ม - ลซม - ลซม - มซม รมซม ลมซ ม รมซม - - ซม รมซม ลซล ด รซรม - ลฺ - ด - ลฺดร - - - ด รมดร - ม ซ ม ร ม ด ร - - - ด ลฺ ม ด ร - ซด ล ซมซร - - มด ลฺดรม ฟ้อนเอ้ดอกคูณ ดอกคูนหรือภาษาไทยกลางเรียกวํา ดอกราชพฤกษ์ เป็นดอกไม๎ลักษณะพวงระย๎า สีเหลือง ออกดอกชํวงหน๎าแล๎ง ประมาณเดือนมีนาคม-เมษายน ดอกบานแซมด๎วยดอกตูมในชํอเดียวกัน เหลืองอรํามเต็มต๎น ค าวํา“เอ๎”เป็นภาษาอีสาน หมายถึงการประดับ ตกแตํง จัดแจงให๎สวยงามวิจิตร เอ๎ดอกคูนจึงหมายถึง การประดับตกแตํง จัดแจงดอกคูนให๎สวยงาม งดงามวิจิตร เป็นแรงบันดาลใจ ให๎นักศึกษาวิทยาลัยนาฏศิลป์กาฬสินธุ์ ประดิษฐ์ออกแบบทําฟ้อนร า รวมถึงเครื่องแตํงกาย จนเกิด เป็นชุดฟ้อนที่สวยงามฟ้อนเอ๎ดอกคูน ใช๎ชํางฟ้อนผู๎หญิงล๎วน ทําฟ้อนตํางๆ แสดงถึงทํวงทําลีลาที่ งดงามอํอนช๎อย จังหวะพิเศษ - - - - - - - ล - - ซม - ร - ม - - - - - - - ด - - รซ - ร - ม - - - - - - - ม - - รม - ซ - ล - - - - - - - ด - - ร ด - ซ - ล - - - ด - - ร ด ร ด ร ม - ซ - ล - - - - - - - ซ - - ลซ - ร - ม - - - - - ซ - ม ซมรด - ร - ม - - - - - มซม ลมซร - ดลฺด - - ลฺด รมซร มรดลฺ - ซฺ - ลฺ - ซฺ - ลฺ - ด - ร มรดลฺ - ซฺ - ลฺ จังหวะล าเพลิน - ลฺดมฺ ซฺลฺซฺลฺ ซฺลฺดมฺ ซฺลฺดลฺ - ลฺดมฺ ซฺลฺซฺลฺ ซฺลฺดมฺ ซฺลฺดลฺ - - - ด รมรม รมซด รมรม - - - ด รมรม รมซด รมรม - - - ม ซลซล ซลด ม ซลดม - - - ม ซลซล ซลด ม ซลดม - - - ด รมรม รมซด รมรม - - - ด รมรม รมซด รมรม - - - ด รมซร - - - ด รมซร - มซม รมซร - ดมร ดลฺซฺลฺ

70 - มซม รมซร - ดมร ดลฺซฺลฺ - - - - - ลด ล - ลด ล - ลด ล - - - - - ซลซ - ซลซ มซลซ - - - - - มซม - มซม รมซม - - - - - รมร - รมร ดรมร - - - ด - ดรม ซมรด - ซฺ - ลฺ - - - ด - ดรม ซมรด - ซฺ - ลฺ - - - - - ลด ล - ลด ล - ลด ล - - - - - ซลซ - ซลซ มซลซ - - - - - มซม - มซม รมซม - - - - - รมร - รมร ดรมร - - - ด - ดรม ซมรด - ซฺ - ลฺ - - - ด - ดรม ซมรด - ซฺ - ลฺ จังหวะล าเพลิน - - - - - - - ล - - ซม รมซล - - - - - ด - ม - มซล ซล ด ล - รด ล ด ล ซ ม - มซล ซล ด ล - รด ล ด ซ ล ด - ดรซ รม ซ ม - ลซม ซร ม ด - ดรซ รม ซ ม - - - - - ซ - ม ซมร ด - ซฺ - ลฺ - ด - ร - ม - ร ม ร ดลฺ - ซฺ - ลฺ - ท - ด - ร - ด ร ด ท ลฺ - ซฺ - ลฺ - - - - - ลฺ - ด - - ม ร ด ลฺ - ด - - ม ร ด ลฺ - ด - ลฺ - ท ลฺ ซฺ - ลฺ - - - - - ลฺ - ด - - ม ร ด ลฺ - ด - - ม ร ด ลฺ - ด - ด ร ม ร ม ซ ล ฟ้อนนารีศรีอีสาน นารีศรีอีสานหมายถึง หญิงสาวชาวอีสานเป็นการแสดงที่ประดิษฐ์ขึ้นมาใหมํ โดยคณะ นักศึกษาชั้นสูงปีที่ 1 รายวิชาหลัก และวิธีจัดการแสดง ปีพุทธศักราช 2537วิทยาลัยนาฏศิลป์ กาฬสินธุ์โดยได๎ความคิดมาจาก ทําเซิ้งตําง ๆ ของทางภาคอีสาน และได๎รวบรวมเอาทําฟ้อนร าในแตํ ละชุดที่เดํนๆ ของทางภาคอีสาน มารวมกันในชุดเดียว โดยให๎หญิงสาวทางภาคอีสานเป็นตัวน าเสนอ ซึ่งจะบํงบอก ถึงเอกลักษณ์ ของสาวอีสานได๎เป็นอยํางดี และได๎น าออกแสดงครั้งแรกในงานสังคีต ศาลา ที่โรงละครแหํงชาติ กรมศิลปากรโอกาสที่ใช๎ ใช๎ในงานรื่นเริงตํางๆ ต๎อนรับแขกบ๎านแขกเมือง ที่มาเยือน จังหวะภูไท - - - ซฺ - ลฺ -ซฺ - ลฺ - ด - ลฺ - ด - - - ร - ม - ร - ม - ซ - ล -ด - - - ซฺ - ลฺ -ซฺ - ลฺ - ด - ลฺ - ด - - - - - มรด - ร - ม - ซ -ล - - - - - - - - - ด - ม - ซ - ล - ม - ซ - ด - ล - ซ - ม - รดร - - - - - - - - - ด - ม - ซ - ล - ม - ซ - ด - ล - ซ - ม - รดร - - - ม - ซ - ม - ร - ม - ด - ร - ม - ด - ม - ร - ด - ลฺ - ซฺ -ลฺ - - - - - ม - ด - ร - ม - ด - ร - ม - ด - ม - ร - ด - ลฺ - ซฺ -ลฺ

71 จังหวะลมพัดพร๎าว - ลฺ - ด - ลฺ - ม - - ซม รดรม - - ลซ - - ลม - - ลซ ลมซล - - ด ม ซลซล ด ร ด ล ซลด ล ด ร ด ล ซลด ล - - ด ล ด ลด ซ - - ลซ มซลด - ดรซ รมซม - - ลซ มซลด - ดรซ รมซม - ลฺ - ด - ลฺ - ม - - ซม รมซม - ลซม รมซร - - ดลฺ ดรดร - - มซ มซลด ลฺดรด รซรม - ลฺ - ด - ลฺ - ม - มซม รดรม - - ซม ซรมด - ดรซ รมซม ด ลซม ซรมด ลฺดรซ รมซม จังหวะล าเพลิน - - - - - - - ด - ลฺ - ด - ร -ม - - - ล - - ซม - รมร ดลฺซฺลฺ - - - - - - - ด - ลฺ - ด - ร -ม - - - ล - - ซม - รมร ดลฺซฺลฺ - - - - - - - ด - ลฺ - ด - ร -ม - - - ด - - ลซ ลด ลซ ลด ซล - - - ด - - ลซ ลด ลซ ลด ซล - - - ด - - - ล - ล - ล - ล -ล - ด ลด ลด ร ล ด ลด ซ ลมซล - ด ลซ ลด ซล ซลด ล ซมซล - ด ลซ ลด ซล ซลด ล ซมรม - ดลฺด รมซร - ดมร ดลฺซฺลฺ ฟ้อนอ ษานารี นิทานท๎องถิ่นที่เกี่ยวข๎องกับหอนางอุสาคือเรื่องอุสา –บารสเลําถึงเมื่อตอนนางอุสาเกิดมา จากดอกบัวฤษีจันทาได๎น านางอุสามาเลี้ยงเอาไว๎ ตํอมาท๎าวกงพานกษัตริย์เมืองพานซึ่งเป็นลูกศิษย์ ของฤษีจันทาได๎ขอรับนางอุสาไปเลี้ยงโดยให๎มีฐานะเป็นธิดา ครั้นยํางเข๎าวัยสาวธิดาของท๎าวองค์นี้ก็ มีศิริโฉมงดงามเป็นที่ต๎องตาต๎องใจของเจ๎าชายจากหลายเมือง แตํทางท๎าวกงพานก็มิได๎ทรงยกนางให๎ ใครและเพราะหวงธิดาองค์นี้มากจึงได๎สร๎างหอสูงเป็นที่มาของหอนางอุสาให๎อยูํแตํเพียงองค์เดียว ทํอน 1 - - - - - - - ม - - มม - ม - ลฺ - - - ซฺ ลฺทดร - - รร - ร -ซฺ ลฺทดร - - - ม - - มม - ม - ล - - - - - ด - ล - - - ซ - ลซม - - - - - ร - ม รดรม - ฟ - ซ - - - - - ล - ซ - - - ฟ - ม -ร - - - - - ด - ท - - รด - ท - ลฺ - - - ท ลฺทรลฺ ทลฺซฺมฺ - ซฺ -ลฺ ทํอน 2 - - - - - ซฺลฺด - - - ร - มซม - - - - - ซ - ซ - - - ด - ร -ม - - - - - - - ร - - - ด - ท - ลฺ - - - ท ลฺทรลฺ ทลฺซฺมฺ - ซฺ -ลฺ

72 ทํอน 3 - - - - - มซล ซลด ล ซมซล (---- - - - - - - - - ----) - - - - - ม - ซ - - มซ ลซมซ (---- - - - - - - - - ----) - - - - - มซล ซลด ล ซมซล (---- - - - - - - - - ----) - - - - - ม - ซ - - มซ ลซมซ - - ลด - - ลซ - - - ม รด - ร - - - ด รดทลฺ - - - ด รดทลฺ - - - ท ลฺทรลฺ ทลฺซฺมฺ - ซฺ -ลฺ ฟ้อนออนซอนอีสาน ค าวํา ออนซอ น ความหมาย คือ เราพบสิ่งที่แปลกใหมํเป็นที่ประทับใจมากก็หลุดปากชม วํา สะออนหลายเด๎ เป็นตาออนซอน เด๎ สิ่งแปลกใหมํนี่ที่ออกปากชมนี่ เป็นการละเลํนตํางๆ ที่มิใชํสิ่ง หยิบยื่นได๎ ถ๎าเป็นสิ่งของหยิบยื่นได๎จะ พูดวํา คืองามหลายแท๎น๎อ อยากได๎เด๎ จังหวะภูไท - - - ลฺ - ด - ลฺ - ด - ซฺ - ลฺ - ด - - - ลฺ - ด - ร - ด - ม - ร -ด - - - ลฺ - ด - ลฺ - ด - ซฺ - ลฺ - ด - ร - ด - ร - ด - ม - ล ซม -ซ - - - - - - - - - ร -ม - ซ - ล - ซ - ล - ด - ล - ซ - ม - ซ -ซ - - - - - - - - - ด - ร - ด - ล - ซ - ล - ด - ล - ซ - ม - ซ -ซ - - - ม - - - ร - - - ด - - - ลฺ - ด - ลฺ - ซฺ - ลฺ - ด - ม - ร -ด - - - ม - ซ - ร - ม - ร - ด - ลฺ - ด - ลฺ - ซฺ - ลฺ - ด - ม - ร -ด จังหวะล าพัดพร๎าว - - - ลฺ - - ดลฺ - ด - ซฺ - ลฺ - ด - - - ลฺ - ด - ร - ด - ม - ร -ด - - - ลฺ - - ดลฺ - ด - ซฺ - ลฺ - ด - รดลฺ - ด - ร - ด - ม - ร -ด - - - ลฺ - ด - ร - - มร - - มร - - - ซฺ - ลฺ - ด - - รด - - รด - - - ลฺ - ด - ร - - มร - - มร - - - ซฺ - ลฺ - ด - - รด - - รด - - ลฺด รดลฺด - ร - ม - - ซ ซ - ลซม - ซ - ล ซลด ล ซม- ซ - - - - - ด - ล ด ลซม - ซ - ซ - - - - - ม - ร ม ร ด ล - ซ -ล - - - - - ม - ร ม ร ด ล ด ด -- - ม - ร - ด - ล ด ลซล - ซ -ซ - - - ม - ร - ด - - รม - - รม - ซ - ม - ร - ด - ลฺรด - ลฺ -ด

73 ฟ้อนมโนราเล่นน้้า ฟ้อนมโนราห์เลํนน้ าได๎เลือกเอาตอนหนึ่งมาแสดงคือ ตอนที่นางมโนราห์และพี่ทั้งหกตน ลง จากเขาไกรลาสมาเลํนน้ าในสระอโนดาต เมื่อพรานบุญผํานมาพบเข๎าเห็นเหลํานางกินรีเลํนน้ าอยูํ จึง ใช๎บํวงนาคบาทจับตัวนางมโนราห์ไป พี่ๆของนางมโนราห์ไมํสามารถจะชํวยเหลืออะไรได๎ จึงต๎องบิน กลับเขาไกรลาสไปฟ้อนมโนราห์เลํนน้ าได๎ประดิษฐ์คิดค๎นการแสดงโดย คณาจารย์จากวิทยาลัย นาฏศิลป์ร๎อยเอ็ดโดยมี อาจารย์ทองค า ไทยกล๎า เป็นผู๎ ประพันธุ์ลายดนตรี อาจารย์ทรงศักดิ์ ประทุม ศิลป์ เป็นผู๎ปรับปรุงตกแตํงความกลมกลืนของทําฟ้อนและท านองลาย อาจารย์ฉวีวรรณ ด าเนินพันธุ เป็นผู๎ประดิษฐ์ทําฟ้อนและออกแบบเครื่องแตํงกายรํวมกับ อาจารย์จีรพล เพชรสม จังหวะล าเพลิน - - - ม - ดรม ซมลม - ดรม - ลฺ - ม - ดรม ซมลม - ดรม - - - ม - มซล ซลด ล ซมซล - - - ม - มซล ซลด ล ซมซล - ม - ด รมซร ดรมร ดลฺซฺลฺ - ม - ด รมซร ดรมร ดลฺซฺลฺ - - - มฺ - มฺซฺลฺ - ลฺดร ดลฺซฺลฺ - มฺซฺมฺ - มฺซฺลฺ - ลฺดร ดลฺซฺลฺ - - - ม - ดรม ซมลม - ดรม - ลฺ - ม - ดรม ซมลม - ดรม - - - ม - มซล ซลด ซมซล - - - ม - มซล ซลด ล ซมซล - - ด ร ด ลซล - - ด ร ด ลซล - - - ล ซลซล - - - ล ซลซล - - - ล ซลซล - ด - - - ลซล - - ซล ด ลซม ซลด ล ซมรม - ซมซ มซลด ดรมซ รมซม ด ลด ซ มซลด - ลฺ - ด ลฺดรซ - - - ม - ล - ล ซมซล - ด - ล - - - ล - ร - ร ด ลด ร - ม -ล - ลด ล ด ลซม - ม - ซ - มรด - ม - ซ - มรด - ร - ด ลฺร -ด ฟ้อนแพรวากาฬสินธ ์ เป็นการร าเพื่อให๎เห็นถึงความงดงามของผ๎าไหม แพรวาซึ่งเป็นงานหัตถกรรมของ ชาวภูไท ในจังหวัดกาฬสินธุ์ทําร าจะสื่อให๎เห็นวิธีการทอผ๎า ซึ่งมีความคล๎ายคลึงกับการ ฟ้อนสาวไหมของทาง ภาคเหนือซึ่งแสดงให๎เห็นถึงกิริยาการทอผ๎าไหมเชํนกัน และทําร านี้ยังสื่อให๎เห็นความสวยงามของผ๎า ไหมแพรวา โดยการแตํงกายผู๎แสดงจะแตํงกายด๎วยการใช๎ผ๎าแพรวาสีตํางๆ พันอกร าแพรวากาฬสินธุ์ ได๎ประดิษฐ์คิดค๎นการแสดงโดย คณาจารย์ภาควิชานาฏศิลป์และดุริยางค์ โดยการควบคุมของ นายสิริชัย นักจ ารูญ ผู๎อ านวยการจาก วิทยาลัยนาฏศิลป์กาฬสินธุ์ ในปีพ.ศ. 2534เนื่องในวโรกาสที่ สมเด็จพระนางเจ๎าพระบรมราชินีนาถ มีพระชนมายุครบ 60 พรรษา

74 จังหวะภูไท - - - - - มรด - ร - ด - ลฺ - ด * ---ด - - - ด - - - ม - ร - ด - - - ม - ร - ด - รดลฺ - ร - ด - - - ด - - - ด - - - ม - ร - ด - - - ม - ร - ด - รดลฺ - ร - ด - - - ร - ซ - ม - - - ร - ด - ม - - - ร - ซ - ม - - - ร - ลฺ - ด - - - ด - - - ด - - - ม - ร - ด - - - ม - ร - ด - รดลฺ - ร - ด - - - ด - - - ด - - - ม - ร - ด - - - ม - ร - ด - รดลฺ - ร - ด - - - ม - ซ - ด - ร - ม - ซ - ม - ด - ร - ด - ม - ร - ม - ซ - ม - ด - ร - ด - ม - ร - ด - ลฺ - ด (ซ้ า*) เปลี่ยนจากจังหวะภูไท ไปจังหวะล าเพลิน - - - ด - - - ด - - - ม - ร - ด - - - ม - ร - ด - รดลฺ - ร - ด - - - ด - - - ด - - - ม - ร - ด - - - ม - ร - ด - รดลฺ - ร - ลฺ จังหวะล าเพลิน - - - - - ลฺ - ม ซมรด ลฺดรม - ซ - ซ มล ซ ม ซมรด - รดลฺ - - - - - ลฺ - ม ซมรด ลฺดรม - ซ - ซ มล ซ ม ซมรด - รดลฺ - - - - - ลฺดร มรดลฺ ซฺลฺดร - - - - - ลฺดร มรดลฺ ซฺลฺดร - ม - ด รมซร - ดลฺด - มฺซฺลฺ - ม - ด รมซร - ดลฺด - มฺซฺลฺ - - - - - มซล - ลซม รมซล - ด - ซ ลด ซ ล ด ซ ด ล รมซล - - - - - มซล - ลซม รมซล - ด - ซ ลด ซ ล ด ซ ด ล ซมรม - - - - - มซร มรดลฺ ซฺลฺดร - - - - - มซร มรดลฺ ซฺลฺดร - ม - ด รมซร - ดลฺด - มฺซฺลฺ จังหวะล าเพลิน - - - ม - ดรม รมซม รดรม - - - ม - ดรม รมซม รดรม - - - ม - ดรม - ซ - ซ - ดรม - - - ม - ดรม - ซ - ซ - ดรม - ด - ล - ด - ซ ลซลม - ดรม - ด - ล - ด - ซ ลซลม - ดรม - มซม รมซร มดมร ดลฺซฺลฺ - มซม รมซร มดมร ดลฺซฺลฺ - มฺ - ลฺ - ซฺ - ลฺ - มฺ - ลฺ - ซฺ - ลฺ - มฺ - ลฺ - ซฺ - ลฺ - ลฺดลฺ ซฺลฺดร - มซม รมซด - ดรซ รมซม - ลด ม ซลซล ซลด ล ซมซล - ม ร ด ร ม ด ร ม ด ม ร ด ลซล ด ซด ล ซมซล ด ซด ล ซมรม - ดลฺด รมซร มดมร ดลฺซฺลฺ

75 จบ - - - ม - ดรม รมซม รดรม - - - ม - ดรม รมซม รดรม - - - ม - ดรม - ซ - ซ - ดรม - - - ม - ดรม - ซ - ซ - ดรม - ด - ล - ด - ซ ลซลม - ดรม - ด - ล - ด - ซ ลซลม - ดรม - มซม รมซร มดมร ดลฺซฺลฺ - มซม รมซร มรมร มซ - ล ฟ้อนกะโน๊บติงตอง เป็นการแสดงพื้นเมืองชาวไทเขมรในจังหวัดสุรินทร์ ค าวํา กะโน๏บติงตอง เป็นภาษาท๎องถิ่น ของชาวไทเขมร หมายถึง ตั๊กแตนต าข๎าว เรือมกะโน๏บติงตอง ของอีสานใต๎เป็นการละเลํนที่มีความ สนุกสนาน ด๎วยลีลาที่เลียนแบบมาจากลีลาการขยับตัวและการกระโดดของตั๊กแตน ซึ่งการแสดงชุดนี้ ต๎องใช๎การเคลื่อนไหวสํวนตํางๆของรํางกายทุกสํวนกะโน๏บติงตองเป็นภาษาเขมรแปลวําตั๊กแตนต าข๎าวเป็น การละเลํนที่เลียนแบบลีลาทําทางการเคลื่อนไหวของตั๊กแตนต าข๎าว มีจังหวะลีลาที่สนุกสนานเร๎าใจจึง ท าให๎การเลํนกะโน๏บติงตองเป็นที่นิยมทั่วไปทั้งในแถบอีสานใต๎และแถบจังหวัดใกล๎เคียง จังหวะกลองพิเศษ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ด - - ลฺด - - ลฺด - - - ร - - - - - - - - - ดรม - ซ - ร - - - ด - - ลฺด - - ลฺด - - มร - - - ซ - - - ร - - ลฺด - - ดร - - - ด - - ลฺด - - ลฺด - - - ร - - - - - - - - - ดรม - ซ - ร - - - ด - - ลฺด - - ลฺด - - มร - - - - - - - - - ร - ด - ลฺ - ซฺ - - - - - มฺ - ซฺ - ลฺ - ด ลฺซฺ - ลฺ - - - - - - - - - ร - ด - ลฺ - ซฺ - - - - - มฺ - ซฺ - ลฺ - ด ลฺซฺ - ลฺ - - - - - - - - - - ลฺด - ดรม - - - - - ซ - ร - - ดลฺ - - ดร - - - - - - - - - - ลฺด - - รม - - - - - ซ - ร - - ดลฺ - - ดร ฟ้อนปั้นหม้อ ฟ้อนปั้นหม๎อนี้ทางภาควิชานาฏศิลป์ วิทยาลัยครูสุรินทร์ได๎จัดท าขึ้นเป็นชุดฟ้อน โดย นักศึกษาระดับปริญญาตรี ได๎เขียนขึ้นเป็นวิทยานิพนธ์ เดิมเป็นลีลาทํวงท านองส าเนียงลาว ทาง ภาควิชานาฏศิลป์จึงได๎น ามาปรับปรุงให๎เป็นส าเนียงเขมรสุรินทร์ ให๎เหมาะสมกับอาชีพของชาวบ๎าน ใหมํ ต าบลคอโด อ าเภอเมือง จังหวัดสุรินทร์ทําฟ้อนเริ่มตั้งแตํการขุดดิน น าดินมารํอน น าดินมานวด จนได๎ที่แล๎วจึงน ามาปั้นขึ้นเป็นรูปหม๎อเสร็จแล๎วเขียนลายปากหม๎อ น าหม๎อไปเผาจนดินสุก เมื่อดิน แกรํงจึงน าไปจ าหนํายและใช๎สอยตํอไป

76 จังหวะภูไท - - - - - - - ซฺ - ลฺ - ม - ซฺ - ลฺ - - - - - - - ด - ร - ด - ซ - ล - - - - - - - ร - ม - ด - ร - ม - - - - - - - ซ - ล - ม - ร - ม - - - - - - - ซ - ล - ม - ซ - ล - - - - - - - ด - ร -ด - ซ - ล - - - ม - ร -ด - ร - ม - ร - ม - - - - - ร - ด - ร - ม - ซ - ล - - - - - - - ซ - ล - ซ - ร - ม - - - - - - - ซ - ล - ซ - ร - ม - - - - - ม - ร - ด - ล - ซ - ล - ด - ร - ม - ร - ด - ล - ซ - ล จังหวะล าเพลิน - - - - - ทลล - ทลล - ทลล - ทลซ มซลม - ซมม - ซมม - - - - - ทลล - ทลล - ทลล - ทลซ มซลม - ซมม - ซมม - - - - - มซร มรดลฺ ซฺลฺดร - - - - - มซร มรดลฺ ซฺลฺดร - ม - ด รมซร - ดลฺด - มฺซฺลฺ - ม - ด รมซร - ด - ล ซมซล จังหวะแหํ - ลฺ - ด - ร - ม - - ซม รมซม - ซฺ - ลฺ - ด - ร - - ดร มรดร - - ลฺด รมรด - - รด ลฺดรด - ลฺ - ท ลฺทซฺลฺ - - ทลฺ ซฺลฺทลฺ - ลซม ซลซล (---- ----) ด ซด ล ซมรม (---- ----) - มรด รมดร (---- ----) มดมร ดลฺซฺลฺ (---- ----) - ลฺ - ด - ร - ม - - ซม รมซม - ซฺ - ล - ด - ร - - ดร มรดร - - ลฺด รมรด - - รด ลฺดรด - ลฺ - ท ลฺทซฺลฺ - - ทลฺ ซฺลฺทลฺ ฟ้อนมหาชัย ฟ้อนมหาชัย เป็นการแสดงฟ้อนร าอีกชุดหนึ่ง มาจากท านองขับล ามหาชัย ซึ่งมีต๎นเค๎ามา จากเมืองมหาชัย สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว โดย อาจารย์ วีณา วีสเพ็ญ และ อาจารย์ เจริญชัย ชนไพโรจน์ มหาวิทยาลัยมหาสารคามได๎ท าการบันทึกเทปการแสดงชุดนี้ไว๎เมื่อคราวไปเยี่ยม ศูนย์ลาวอพยพ ที่จังหวัดอุบลราชธานี เมื่อปี พ.ศ.2525และค าวํา “มหาชัย” ยังสอดคล๎องกับกับนาม ของผู๎สร๎างเมืองมหาสารคาม ซึ่งได๎แยกตัวมาจากเมืองร๎อยเอ็ด คือ “ท๎าวมหาชัย ”จากนั้น อาจารย์ ชัชวาลย์วงษ์ประเสริฐ จึงได๎ท านองล ามหาชัยมาให๎นิสิตชมรมนาฏศิลป์และ นักดนตรีพื้นบ๎านอีสาน (วงแคน) มาฝึกซ๎อม โดยดัดแปลงมาบรรเลงในวงโปงลางและประยุกต์ทําฟ้อนจากคณะนาฏศิลป์ลาว ซึ่งได๎น ามาเผยแพรํในปี พ.ศ. 2529 ให๎มีรูปแบบเฉพาะตนขึ้น การแสดงดนตรี บรรเลงท านองขับล า มหาชัย

77 จังหวะแหํ - - - - - ด - ด - - ลฺม - ด - ร *- ดลฺซฺ - ลฺ - ม - - รม - ด - ร - มซม - ร - ด - ลฺ - ม - ด - ร - ดลฺซฺ - ดลฺด - - ลฺม - ด - ร (ซ้ า*) จังหวะล าเพลิน - - - - - ม - ร - ม - ด รมซร - - - - - ม - ร - ม - ด รมซร - ม - ร ดลฺดร - ม - ด รมซร - ม - ร ดลฺดร - ม - ด รมซร - ม - ด ลฺดรม ซมลด รมซร - ม - ด ลฺดรม ซมลด รมซร - - - ม - ซ - ซ - ม - ซ - ลซด - - - ม - ซ - ซ - ม - ซ - ลซด - รดลฺ - ดรม ซมลด รมซร - ม - ด ลฺดรม ซมรด รมซร จังหวะล าเพลิน - ซฺ - ลฺ - ด - ร (---- ----) - ดรด ลฺดรด (---- ----) - ลด ล ซลด ล (---- ----) - ซลซ มซลซ (---- ----) - มซม รมซม (---- ----) - รมร ดรมร (---- ----) - ดรด ลฺดรด (---- ----) จบ - ซฺ - ลฺ - ด - ร - ซฺ - ลฺ - ด - ร - ดรด ลฺดรด ฟ้อนบายศรี บา ยศรีสูํขวัญหมายถึง หมอ พราหมณ์ท าพิธีสูํขวัญบายศร ุี มาจากค าวําบาย+ศรี บาย แปลวํา สัมผัส จับ ต๎อง ศรี แปลวํา สิริ มงคล สิ่งที่ดี บายศรี หมายความถึง การรวบรวมเรียกเอาสิริ มงคลตํางๆ ด๎วยกิริยาวิธีทางกาย ทางวาจา และทางใจ แม๎วําศรี หรือ สิริ จะไมํสามารถบายหรือ สัมผัสจริงๆได๎ด๎วยมือ แตํที่ใช๎ค าวําบาย เนื่องจากต๎องการสื่อในความหมายเชิงรูปนัยเพื่อให๎เข๎าใจได๎ งําย มิใชํนามนัย พราหมณ์จึงใช๎วิธีเชิญสิริเข๎ามาอยูํในข๎าว ไขํต๎ม หรือฝ้ายผูกข๎อมือ เป็นต๎น แล๎วบาย เอาข๎าวหรือไขํต๎มสํงให๎ผู๎เข๎ารับบายศรีกิน น าฝ้ายไปผูกข๎อมือ ซึ่งวิธีการนี้เป็นวิธีเชิงรูปธรรม ในสํวนที่ เป็นนามธรรมนั้น จะรับสิริทางใจหรือความรู๎สึกโดยตรงบายศรีสูํขวัญ จึงหมายถึงการรวบรวมเรียก เอาหรือเชิญสิริมงคลตํางๆ ด๎วยกิริยาวิธีทางกาย ทางวาจา และทางใจ ให๎มาสถิตที่ขวัญ เพื่อความ เจริญรุํงเรือง เพื่อความสุข สวัสดี

78 จังหวะภูไท - - - - (- - -ซฺ - ลฺ - ท - ด)- ร - - - - - - - - - ร - ม - ซ - ล - - - - - ซ - ม - ร - ด - ม - ร - - - - - ซ - ม - ร - ด - ม - ร - - - - - ม - ร - ด - ท - ลฺ - ซฺ - - - - - - - - - ลฺ - ด - ลฺ - ด - - - - - ร - ม - ร - ด - ลฺ - ด - - - - - ร - ม - ซ - ล - ซ - ล - - - - - - - - - - - - - - - ซ - - - - - ด - ล - ซ - ม - ร - ซ - - - - - - - - - - - - - - - ด - - - - - ม - ร - ด - ลฺ - ซฺ - ด - - - - - - - - - - - - - - - ด - - - - - ร - ม - ซ - ม - ร - ม - - - - - ซ - ด - - - - - ร - ม - - - ม - ซ - ล - ด - ซ - - - ซ - - - - - - - - - - - - - - - ซ - - - - - ด - ล - ซ - ม - ร - ซ - - - - - - - - - - - - - - - ด - - - - - ม - ร ฺ- ด -ลฺ - ซฺ - ด - - - - - - - - - - - - - - - ด - - - - - ร - ม - ซ - ลฺ - ด - ร - - - - - ม - ร - - - - - ด - ลฺ - ซฺ - ลฺ - ด - ซฺ - ลฺ - ม - ร - ด ฟ้อนดอกจานอีสาน ดอกจานที่มีทั้งสีแสดและสีเหลืองสดออกดอกเป็นชํอคล๎ายดอกทองหลาง สีแดงส๎ม มีความ ยาว 6 -15 เซนติเมตร มีดอกยํอยเกาะเป็นกลุํม เวลาบานมี 5 กลีบ จะออกดอกมากที่สุดในเดือน กุมภาพันธ์ของทุกปี จังหวะแหํ ทํอน 1 - - - - - - - ม - - ร ด ลฺ ด ร ม - - ซ ล ด ล ซ ม - - ร ด ลฺ ด ร ม - - - - - ลฺ - ม - - ร ด ลฺ ด ร ม - - ซ ล ด ล ซ ม - - ร ด ลฺ ร ด ลฺ - - - - - - - ร - - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร - - ม ซ - - ม ร - - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร - - - - - ลฺ ด ร ม ร ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร - - ม ซ ล ซ ม ร ม ด ม ร ด ลฺ ซฺ ลฺ - - - - - - - ล - - ซ ม - - ซ ล - - ท ด - - ร ม - - ร ด - - ท ล - - - - - - - ล - - ซ ม - - ซ ล - - ท ด - - ท ล - - ซ ม - - ซ ล - - - - ร ม ซ ล ซ ล ท ด ท ด ท ล ท ล ซ ม ร ม ซ ล ด ซ ด ล ซ ม ร ม - - - - ซ ม ร ด - ลฺ - ด ร ม ด ร - - - - ซ ม ร ด - ลฺ - ด ร ม ด ร - - ม ซ -- ม ร -- ด ร ด ลฺ ซฺ ลฺ - - ม ซ ล ซ ม ร ม ด มร ด ลฺ ซฺ ลฺ

79 ทํอน 2 - - - - - - - ด - - ร ม ซ ม ร ด - - ร ม ซ ม ร ด - ด ร ม ร ม ซ ล - - - - - ลฺ - ด - - ร ม ซ ม ร ด - - ร ม ซ ม ร ด ลฺ ด ร ม ร ม ซ ล - - - - - ซ ม ด - - ลฺ ด ร ด ทฺ ลฺ - - -- ซฺ มฺ ซฺลฺ - - ซฺ ลฺ ทฺ ด ร ม - - - - - ลฺ - ม ซ ม ร ด ลฺ ด ร ม - - ซ ล ด ล ซ ม - ม ซ ล ซ ม ด ร - - - - - ม ซ ล ด ล ซ ม ร ด - ร - - ม ด ร ม ด ร ม ร ด ร ด ลฺ ซฺ ลฺ โปงลางน้าุ - ม - ล - - ซ ม ร ม ซ ล - - - - ร ม ซ ล ด ซ ด ล ซ ม ร ม รับ - ม - ล - - ซ ม ร ม ซ ล - - - - ร ม ซ ล ด ซ ด ล ซ ม ร ม โปงลางน้าุ - ลฺ - ด ร ด ลฺ ด ร ม ด ร รับ - ลฺ - ด ร ด ลฺ ด ร ม ด ร - - ม ซ -- ม ร -- ด ร ด ลฺ ซฺ ลฺ - - ม ซ ล ซ ม ร ม ด มร ด ลฺ ซฺ ลฺ จบ - - - - - ม ซ ม ร ม ซ ม ร ม ซ ด - - ร ม ร ม ซ ด ลฺ ด ร ม ร ม ซ ล - - - - ซ ม ซ ล -- ซ ล ซ ม ร ด - - ร ม ร ม ซ ด ลฺ ด ร ม ร ม ซ ล - - - ด - - ซ ล - - ม ซ - - ร ม - - - ซ - - ร ม - - ด ร - - ลฺ ด - - - ด - - - ล - - - ซ - - - ม - - - ร - - - ด - - - ทฺ - - - ลฺ ฟ้อนบ่าวคอยนาง ความรักของ หนุํมชาวนากับแฟนสาว ที่ฝ่ายหญิง จ าต๎องเข๎ากรุงเทพฯ ไปหางานท าเพราะ ความยากจน แตํด๎วยเหตุอะไรไมํทราบกลับหายไปนานไมํมีขําวคราว หนุํมชาวนาด๎วยมั่นในรัก มั่นใน สัญญาจึงตั้งตาเฝ้ารอคอยหวังเพียงวํา แฟนสาวคนรักสักวันจะหวนคืนกับมาหาหนุํมชาวนาที่เฝ้ารอ จังหวะภูไท - - - - - - - ล - - - - - ซ - ล - - - - - ด - ม - ซ - ล - ด - ล - - - - - - - ล - - - - - ซ - ล - - - - - ซ - ม - ซ - ม - ร - ม - - - - - - - ซ - - - ม - ร - ด - ลฺ - ม - ร - ด - ล - ซ - ม - ร - - - - - - - ด - ลฺ - ด - ร - ม - - - - - - - ม - ซ - ล - ด - ล - - - - - - - - - ด ร ม ร ม ซ ล - - - - - ด - ล - ซ - ล - ด - ม - - - - - ซ - ม - ร - ม - ซ - ด - - - - - ลฺ - ด - ร - ม - ซ - ม - - - - - ม ซ ม - ร - ม - ซ - ล - - - ล - - - - - - - ซ - ม - ร - - - - - - - ด - ลฺ - ด - ร - ม - - - ม - - - - - ร - ม - ซ - ล - - - - - ล - ด - ร - ม - ร - ท - - - ล - - - ซ - - - ม - ซ - ล - - - ด - ด - ด - ร - ม - ร - ท - - - ล - - - ซ - - ลซม - ซ - ล

80 จังหวะล าเพลิน ทํอน 1 - - - - - - - ล - - - ล - - - ล - - - - - - ซ ม ซ ม ร ม - ซ - ล - - - - - - - ด - - ร ด - ท - ล - - - - - ซ - ล - - ซ ล ด ล ซ ม - - - - - - - ม - - ร ม - ซ - ด - - - - - ลฺ - ด - ร - ม ร ด - ร - - - - - - - ด - - ลฺ ด - ร - ม - - - - - - ซ ม ซ ม ร ม - ซ - ล - - - - - - - ร - - ม ร - ด - ท - - - - - ล - ซ - ล ซ ม - ซ - ล - - - - - - - ร - - ม ร - ด - ท - - - - - ล - ซ - ล ซ ม - ซ - ล ทํอน 2 - - - - - (ล) - ล - (ล) - ล - (ล) - ล - - - - - - ซ ม ซ ม ร ม - ซ - ล - - - - - (ด ) - ด - (ท) - ท - (ล) - ล - - - - - ซ - ล - - ซ ล ด ล ซ ม - - - - - (ม) - ม - (ร) - ร - (ด) - ด - - - - - ลฺ - ด - ร - ม ร ด - ร - - - - - (ด) - ด - (ร) - ร - (ม) - ม - - - - - - ซ ม ซ ม ร ม - ซ - ล - - - - - - - ร - - ม ร - ด - ท - - - - - ล - ซ - ล ซ ม - ซ - ล - - - - - - - ร - - ม ร - ด - ท - - - - - ล - ซ - ล ซ ม - ซ - ล จังหวะภูไท จบ - - - - - - - ล - - - - - ซ - ล - - - - - ด - ม - ซ - ล - ด - ล - - - - - - - - - - ร ด ล - ด - ร - - - ม - - - ร - - - ด - - - ล ฟ้อนนารีศรีดอกจาน ผู๎หญิงที่มีความงดงามเหมือน ดอกจานบานหน๎าแล๎ง ที่แทนความแกรํงกวําใครหาใดเหมือน ดอกจานบานสวยชํวยย้ าเตือนอยําลืมเลือนถิ่น อีสาน ดอกจานออกชํอล๎อลมแล๎งแม๎ดินแห๎งโหดหินถิ่น อีสานจานผลัดใบไว๎รอชํอดอกบานกํอนถึงกาลรํวงหลํนฝนพรํางพรม โปงลาง ---- - ร - ม - ร - ท - ล - ท แคน- - - - - ร - ม - ร - ท - ล - ท พิณ- - - - - ซ - ม - ร - ม - ซ - ล ซอ - - - - - ซ - ม - ร - ม - ซ - ล - ซ - ล - ท - ล - ซ - ม - - - ซ

81 จังหวะภูไท - - - - - - - - - - - - - - - ล - - - - - ซ - ล - - - ซ - ม - ร - - - - - - - - - - - ม - ร - ด - - - - - - - ร - ม - ร - ด - ลฺ - - - - - - - - - - - ซ - ม - ร - - - - - - รดลฺ - ซฺ - ลฺ - ด - ร - - - - - - - - - ลฺ - ด - ร - ม - - - - - - ลซม - ซ - ล - ด - ล - - - - - - - - - - - ล - ซ - ล - - - - - ด - ม - ซ - ล - ด - ล - - - - - - - - - - ร ด ล - ด - ร - - - - - ม - ร - - - ด - - - ล - - - - - - - - - - - ซ - ม - ร - - - - - ด - ร - - - ม - ซ - ร - - - - - - - - - - ลซม - ซ - ล - - - - - ด - ร - - - ม - - - ล จังหวะลมพัดพร๎าว - - - ล ซ ม ซ ล - - - ล ซ ม ซ ร - - ม ร ด ลฺ ด ร - - ม ร ด ลฺ ซฺ ลฺ - - ม ล ซ ม ซ ล - - ด ล ซ ม ซ ร - - ม ร ด ลฺ ด ร - ม ซ ม ร ม ซ ล - - ร ท ล ซ ม ท - - ร ท ล ซ ม ล - - ล ท ล ซ ม ซ - - ซ ล ซ ม ร ม - - ร ท ล ท ร ท - - ท ล ซ ล ท ล - - ล ซ ม ซ ล ซ - - ซ ม ร ม ร ม - - ร ม ซ ล ซ ท - - ร ม ซ ล ซ ล - - - ร ม ซ ม ซ - - ลฺ ทฺ ร ม ร ม - - ลฺ ทฺ ร ม ร ม ซ ม ร ม ซ ล ซ ล - - ร ม ซ ล ซ ล ซ ล ท ล ซ ม - ซ จังหวะล าเพลิน - - ม ท ล ซ ล ท - - ร ท ล ซ ล ท - - ม ท ล ซ ล ท ร ท ล ท ล ซ ม ซ - - ม ท ล ซ ม ท - - ร ม ซ ม ร ท - - ร ท ล ซ ล ท ร ท ล ท ล ซ ม ซ - - ม ล ซ ม - ซ - - ท ล ซ ม - ซ - - ม ล ซ ม - ซ - ล ซ ล - ท ล ท - - ร ม ร ท ล ท - - ร ม ร ท ซ ล - - ซ ม ร ม ซ ล ซ ล ท ล ซ ม - ซ จังหวะภูไท จบ โปงลาง ---- - ร - ม - ร - ท - ล - ท รับ- - - - - ร - ม - ร - ท - ล - ท โปงลาง ---- - ซ - ม - ร - ม - ซ - ล รับ - - - - - ซ - ม - ร - ม - ซ - ล - ซ - ล - ท - ล - ซ - ม - - - ซ

82 ฟ้อนซันไฌน์อ ดรธานี ดอกกล๎วยไม๎หอมชนิดหนึ่งที่สร๎างชื่อเสียงให๎แกํชาวจังหวัดอุดรธานีและประเทศไทยเป็น อยํางมากนั้นคือ กล๎วยไม๎หอมอุดรซันไฌน์ จังหวะภูไท - - - - - ซ - ด - ร - ม - ซ - ม - ด - ล - ซ - ม - ร - ซ - ม - ร ** - - - ด - ร - ด - ซฺ - ลฺ - ร - ด - ซ - ม - ร - ด - ซฺ - ลฺ - ด - ร - - - - - ซ - ม - ล - ซ - ม - ซ - - - - - - - - - - - ฟ - ม - ซ - - - ม - ล - ซ - ม - ซ - ล - ซ - ร - ด - ล - ด - ซ - ล - ด - ซ - ด - ล - ซ - ม - ซ - ม - ร - ซ - - - ม - ล - ซ - ร - ซ - ม - ร (ซ้ า ** ) ลง - - - ด - ร - ด - ซฺ - ลฺ - ร - ด - ซ - ม - ร - ด - ซฺ - ลฺ - ด - ร จังหวะร าวง ทํอน 1 - - - - ลฺ ซฺ ลฺ ด - - ร ม ร ด ลฺ ด - - ลฺ ด ลฺ ด ร ซฺ - ลฺ - ด ร ม ร ด - - - - ลฺ ซฺ ลฺ ด - - ร ม ร ด ลฺ ด - - ลฺ ด ลฺ ด ร ซฺ - ลฺ - ด ร ม ร ด - - - - - ร ม ซ ซ ล ซ ม ซ ม ร ด - - - - - ร ม ซ ซ ล ซ ม ซ ม ร ด - - ลฺ ด ลฺ ด ร ซฺ - ลฺ - ด ร ม ร ด - - ลฺ ด ลฺ ด ร ซฺ - ลฺ - ด ร ม ร ด ทํอน 2 - - - - ด ร ม ซ - - ล ด ล ซ ม ซ - - ล ด ร ด ล ด - - ล ซ ล ซ ม ซ - - - - ด ร ม ซ - - ล ด ล ซ ม ซ - - ล ด ร ด ล ด - - ล ซ ล ซ ม ซ - - - ซ ล ด - ด - - - ซ ล ซ ม ซ - - - ร ม ซ - ซ - - - ม ซ ร ม ด - - ม ร ด ลฺ ด ซฺ - - มฺ ซฺ ลฺ ม ร ด - - ม ร ด ลฺ ด ซฺ - - มฺ ซฺ ลฺ ม ร ด

83 จังหวะล าเพลิน - - - ด ร ม ล ซ - - - - - - - ซ - - - ซ - - - ซ - - ม ซ - ล - ด - - - - - ม ร ด - - - - - ม ร ด - - - - - ม ร ด - ล - ด - ซ ล ม - - - - - - - - - ซ - ล ด ล ซ ม - - - - - ล ซ ม - ซ - ล ซ ล ด ซ - - - - - - - - - - - ม ซ ล ด ซ - - - - - ล ด ล - ล ด ล ซ ล ด ซ - - - - - ม ร ด - ล - ด - ซ ล ซ - - - - - ม - ด - ด ลฺ ด ร ม ซ ม - - - - - ม - ด - ด ลฺ ด ร ม ซ ม - - - ลฺ ด ร ด ร - ม - ร ด ลฺ ด ซฺ จบ - - - - ลฺ ซฺ ลฺ ด - - ร ม ร ด ลฺ ด - - ลฺ ด ลฺ ด ร ซฺ - ลฺ - ด ร ม ร ด - - - - ลฺ ซฺ ลฺ ด - - ร ม ร ด ลฺ ด - - ลฺ ด ลฺ ด ร ซฺ - ลฺ - ด ร ม ร ด - - - - - ร ม ซ ซ ล ซ ม ซ ม ร ด - - - - - ร ม ซ ซ ล ซ ม ซ ม ร ด - - ลฺ ด ลฺ ด ร ซฺ - ลฺ - ด ร ม ร ด - - ลฺ ด ลฺ ด ร ซฺ - ลฺ - ด ร ม ร ด ฟ้อนชวาลาแห่งสายชล “ชวาลา” หมายถึงตะเกียง “สายชล” หมายถึง สายน้ า“ชวาลาแหํงสายชล” เปรียบเสมือน แสงสวํางจากตะเกียงที่ลอยอยูํบนผิวน้ า จิตนาการถึงความเชื่อบั้งไฟพญานาคของชาวอีสาน จังหวะภูไท - - - - - - - - - - ทฺ - ร - ม - - - - - - -ฟ - ม - ฟ -ร-ม - - - - - - - ฟ - ม - ฟ - ลฺ - ร - - มร - ทฺ-ร - ม - ฟ -ร- ม - - - - - - - - - - ทฺ - ร - ม - - - - - - -ฟ - ม - ฟ -ร-ม - - - - - - - ฟ - ม - ฟ - ลฺ - ร - - มร - ทฺ-ร - ม - ฟ -ร- ม - - - - - - - ด - ร - ด -ทฺ-ลฺ - - - - - - - ซฺ - ลฺ - มฺ -ซฺ-ลฺ - - - - - - - ด -ร - ม - ร - ด - ร - ม - ร - ด -ร - ด - ทฺ - ลฺ - - - - - - - ซฺ - ลฺ - มฺ -ซฺ-ลฺ - - - - - - - ด - ร - ด -ทฺ-ลฺ - - - - - - - ด -ร - ม - ร - ด - ร - ม - ร - ด -ร - ด - ทฺ - ลฺ

84 จังหวะล าเพลิน ทํอน 1 - - - - - - - ล - -ซ ม รมซล - - - - - ท-ด --ร ด ทลซล - - - - - ม - ล - -ซ ม รมซล - - - - ม -ร ม ร ด ร ด ลซล - - - ม - ม ร ด ร ด ร ม - มซล - - ม ร ม ร ม ด ร ด ร ม -มซล - - - - - ด ลซ มซลซ ลดรม - - - - - ซมซ มซลซ ลดรม - - - - - ม - ร มรด ร ดลฺซฺลฺ - ทฺ - ด - ร - ด รดทฺ ด ทฺลฺซฺลฺ ทํอน 2 - - - - - ม-ล - -ม ซ --มล - - มซ มซลด -ด-ร ดรซม - - - - - ม-ล - -ม ซ --มล - - มซ มซลด -ด-ร ดรซม - - - - - ลฺ-ด --ลฺร ดลฺ-ด - - - ลฺ -ม-ร มรดลฺ -ซฺ-ลฺ - - - - - ลฺ-ด --ลฺร ดลฺ-ด - - - ลฺ -ม-ร มดรม รมซล จังหวะภูไท - - - - - - - - - - ทฺ - ร - ม - - - - - - -ฟ - ม - ฟ -ร-ม - - - - - - - ฟ - ม - ฟ - ลฺ - ร - - มร - ทฺ-ร - ม - ฟ -ร- ม - - - - - - - - - - ทฺ - ร - ม - - - - - - -ฟ - ม - ฟ -ร-ม - - - - - - - ฟ - ม - ฟ - ลฺ - ร - - มร - ทฺ-ร - ม - ฟ -ร- ม - - - - - - - ด - ร - ด -ทฺ-ลฺ - - - - - - - ซฺ - ลฺ - มฺ -ซฺ-ลฺ - - - - - - - ด -ร - ม - ร - ด - ร - ม - ร - ด -ร - ด - ทฺ - ลฺ - - - - - - - ซฺ - ลฺ - มฺ -ซฺ-ลฺ - - - - - - - ด - ร - ด -ทฺ-ลฺ - - - - - - - ด -ร - ม - ร - ด - ร - ม - ร - ด -ร - ด - ทฺ - ลฺ ฟ้อนลูกโยน การตักบาตรเทโว ซึ่งมีขนมอยํางหนึ่งที่นิยมใช๎ตักบาตรกันมาช๎านานนั้นคือ “ข๎าวต๎มลูก โยน” เป็นข๎าวเหนียวนึ่งหํอด๎วยใบมะพร๎าวทิ้งหางยาว เนื่องจากมีคนไปรอใสํบาตรอยําเนื่องแนํน มี บางคนเข๎าไปใสํบาตรไมํได๎จึงได๎คิดท าข๎าวต๎มลูกโยน ตั้งจิตอธิษฐานและโยนข๎าวต๎มลูกโยนใสํลงไปใน บาตรซึ่งมีความเกี่ยวพันกับเทศกาลออกพรรษา

85 จังหวะแหํ - - - - - - - ลฺ - - ด ร ม ด ร ม - - ซ ล ซ ม ร ม - - ซ ล ซ ม ร ด - - - - - ม ซ ร - - ด ทฺ ลฺ ทฺ ด ร - - - - - ม ซ ร - - ด ทฺ ลฺ ทฺ ด ร - ม - ร - ด ร ม - - - ซ ล ม ซ ล - - - - - ม - ล - - ซ ม ร ม ซ ล - - ด ร ด ล ซ ล - - ด ล ซ ม ร ม - - ม ร ด ล ซ ล - - ด ล ซ ม ร ม - - - - ด ร ด ลฺ - - ซฺ ลฺ ด ม ด ร - - - - ด ร ด ลฺ - - ซฺ ลฺ ด ม ด ร - - - ซ ล ซ ม ร - - ด ร ด ลฺ ซฺ ลฺ - ม - ซ ล ซ ม ร - ลฺ - ด ร ด ทฺ ลฺ จังหวะล าเพลิน - - - - - - - - - ม - ด ลฺ ด ร ม - - - - - ซ - ล ด ล ซ ม ร ด - ร - - - - - - - - - ซฺ ลฺ ด ลฺ ด ร ม - - - - - ซ - ล ด ล ซ ม ร ด - ร - - - - - - - - - ฟ ม ฟ ล ฟ ม ร - - - - - ด - ร - ม - ด ลฺ ด ร ม - - - - - - - - - ฟ ม ฟ ล ฟ ม ร - - - - - ด - ร - ม - ด ร ด ทฺ ลฺ - - - - - - - - - ท - ซ ล ท - ล - - - - - ท - ล ท ล ซ ม - ร - ม - - - - - - - - - ด ร ม ร ม ซ ล - - - - - ท - ล ท ล ซ ม - ร - ม - - - - - - - - - ลฺ - ด - ร - ม - - - - - ร - ทฺ ร ทฺ ลฺ ซฺ - มฺ ซฺ ลฺ - - - - - - - - - ลฺ - ด ลฺ ด ร ม - - - - - ซ - ม ซ ม ร ม - ซ - ล จังหวะลมพัดพร๎าว - ลฺ - ด - ด ลฺ ม - ม ร ม ร ม ซ ล - ม - ล - ซ - ล ม ซ ล ด ร ซ ร ม - - ลฺ ด ร ม ร ม - ม ซ ล ซ ม ร ม - - ลฺ ด ร ม ร ม ซ ม ร ม ซ ล ซ ล - - ด ซ ล ม ซ ล - - ด ร ด ล ซ ล - - ด ซ ล ม ซ ล - ม ร ด ล ด ซ ล - - ล ซ ม ซ ล ม - - ล ซ ม ซ ล ม - - ซ ร ม ด ร ม - - ซ ร ม ด ร ม - - ด ร ด ลฺ ด ร - - ม ร ด ลฺ ด ร - - ด ร ด ลฺ ด ร ม ร ด ม ร ด ทฺ ลฺ จบ - - - ซ - - ร ม - ด - ร ด ลฺ ร ด - - - ซ - - ร ม ร ด ร ม - ซ - ล ฟ้อนยกสะด ้ง วิธีการหาปลาของชาวอีสานที่ใช๎สะดุ๎งเป็นอุปกรณ์ มีลักษณะกระบวนการทําทางที่นําสนใจ เหมาะแกํการน ามาสร๎างเป็นชุดการแสดงวิถีชีวิตของชาวอีสาน

86 จังหวะร าวง - - - - - - - - - มฺ - ซฺ - ลฺ - ด - - - - - ร - ม - ซ - ม ซ ม ร ด - - - - - - - - - ร - ลฺ ซฺ ลฺ ทฺ ด - - - - - ทฺ - ด - ทฺ - ด ทฺ ด ร ม - - - - - - - - - ซ - ม ร ม ซ ล - - - - - ท - ล ท ล ซ ม - ร - ม - - - - - - - - - ด - ลฺ ซฺ ลฺ ด ร - - - - - ร - ทฺ ร ทฺ ลฺ ซฺ - มฺ ซฺ ลฺ - - - - - - - ซฺ - ลฺ - ทฺ - ด - ร - - - - - ร - ทฺ ร ทฺ ลฺ ซฺ - มฺ ซฺ ลฺ จังหวะล าเพลิน - - - - - - - - - ม - - - ซ - ล - - - - - - - - - ด - - - ท - ล - - - - - - - - - ม - - - ซ - ล - - - - - - - - - ด - - - ท - ล - ม - - - ซ - ล - ด - - - ท - ล - ม - - - ซ - ล - ด - - - ท - ล ทํอน 1 - ล - ล - ม - ล - ล ม ล - ท - ด - - - - - ร ด ท - ล - ซ ล ม ซ ล - - - - - ม - ล - ล ม ล - ท - ด - - - - - ม - ด - ด ม ด - ร - ม - - - - - - - ม - ซ - ม ร ด - ร - - - - - - - ท - ท - ท ล ซ - ล - - - - - - - ม - ซ - ม ร ด - ร - - - - - - - ม ซ ม ร ม - ซ - ล ทํอน 2 - - - - - ม - ล - ล ม ล - ท - ด - - - - - ร ด ท - ล - ซ ล ม ซ ล - - - - - ม - ล - ล ม ล - ท - ด - - - - - ม - ด - ด ม ด - ร - ม - - - - - - - ม - ซ - ม ร ด - ร - - - - - - - ท - ท - ท ล ซ - ล - - - - - - - ม - ซ - ม ร ด - ร - - - - - - - ม ซ ม ร ม - ซ - ล จังหวะภูไท - - - - - - - - - ล - ซ - ม - ซ - - - ม ซ ม ร ด - ร ด ลฺ - ร - ด - - - - - - - - - ด ร ม ซ ล ซ ด - - - - - - - ด - ล - ซ - ล ซ ม - - - - - - - - - - - ด ร ม ซ ร - - - - - - - - - - - ด ร ม ล ซ - - - - - - - - ซฺ ด ร ม ซ ล ซ ด - - - - - ด - ท - ล - ซ - ล ซ ม - - - - - - - - - - - ด ร ม ซ ร - - - - - ร - ทฺ - - - ซฺ - มฺ ซฺ ลฺ - - - - - - - - - - ซฺ ด ร ม ซ ร - - - - - ร - ทฺ - - - ซฺ - มฺ ซฺ ลฺ

87 ฟ้อนสาวก มภวาปีโบกข้าวหลาม ที่ริมถนนมิตรภาพ อุดร-ขอนแกํน บ๎านหนองผึ้ง ต าบลพันดอน อ าเภอกุมภวาปี จังหวัด อุดรธานี ซึ่งมีพํอค๎าแมํค๎าตั้งเพิงแผงขายข๎าวหลามสูตรโบราณที่สืบทอดกันมาตั้งแตํบรรพบุรุษ และ เริ่มมาขายกันบนไหลํทางถนนมิตรภาพสองฝั่งถนน มานานมากกวํา 20 ปีแตํที่นําสนใจคือการโบก เรียกลูกค๎าที่ขับรถผํานไปมาบนท๎องถนน ด๎วยทําทางคล๎ายกับการฟ้อนร าวงสาละวัน ในบางตอนที่มี ใจความประกอบกับทําทางที่คํอยๆยํอเขํายํอขาลงเกือบถึงพื้นแบบช๎าๆ เหมือน“สาละวันเตี้ยลงของ คนอีสาน” ซึ่งมีเอกลักษณ์ในการฟ้อนร าได๎อยํางงามอํอนช๎อย แตํจะมีความเข๎มแข็งอยูํในตัว และไมํ แพ๎ภาคอื่นๆของประเทศไทยก็วําได๎จึงได๎ขนานนามจากนักทํองเที่ยว และผู๎ที่ขับรถเดินทางผํานไปมา วํา “ข๎าวหลามโบก” อ าเภอกุมภวาปี จังหวัดอุดรธานี จังหวะร าวง - - - - - - - ม - - - ร - ม - ด - - - ร - ม - ทฺ - - - ด - ร - ลฺ - - - - - - - ม - - - ร - ม - ด - - - ร - ม - ซ - ล ซ ม - ซ - ล - - - - - - - ม - - - ซ - - - ล - - - ซ - ล - ด - ด - ร ด ร ซ ม - - - - - - - ลฺ - - - ทฺ - ด - ร - - - ด - ม - ร ม ร ลฺ ทฺ - ด - ร - - - - - - - ลฺ - - - ทฺ - ด - ร - - - ด - ม - ร ม ร ด ลฺ - ซฺ - ลฺ จังหวะล าเพลิน - มฺุซฺุลฺ - - - - - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ซฺ ลฺ ลฺ ด - ลฺ - - - - - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ซฺ ลฺ ลฺ ด - ลฺ - - - ด - - ทฺ ด - - ร ด - - ทฺ ด - - ร ด - - ทฺ ด - - ร ด - ด ร ม - - - - - ด ร ม - - - - - ด ร ม - - - - - ด ร ม - ม - ม - ม - ม - - - - - ด ร ม - ม - ม - ม - ม - - - ซ - - ร ม - - ล ซ - - ล ม - - ซ ร - - ซ ม - - ล ซ - - ล ม - - ซ ร - - ซ ม - ร - ด - ทฺ - ลฺ จังหวะร าวง - - - - - ม - ล - - ซ ม ร ม ซ ล - - ซ ม ร ม ด ล - - ซ ม ร ด ร ม - - - - - ม - ล - - ซ ม ร ม ซ ล - - ซ ม ร ม ด ล - - ซ ม ร ด ร ม - - - - - ด - ร - ม ร ด ร ด ร ม - -ร ด ร ด ซ ม - - ร ด ร ด ร ม - - - - - ด - ม - ม ร ด ร ด ร ม - -ร ด ร ด ซ ม - - ร ท ร ม ซ ล

88 ฟ้อนเซิ้งนารีฝีพาย ประเพณีแขํงเรือ เป็นการละเลํนที่สอดคล๎องกับวิถีชีวิตความเป็นอยูํของชาวไทยในชนบท ถิ่นที่อยูํอาศัยใกล๎น้ า ในชํวงเดือนสิบเอ็ดและเดือนสิบสอง ชาวบ๎านวํางจากการท า ไรํท านาเป็นโอกาส ที่หนุํมสาวได๎พบปะเกี้ยวพาราสีกัน ได๎เห็นฝีไม๎ลายมือของชายอกสามศอก ได๎เห็นความสามัคคีพร๎อม เพรียงของเหลําหนุํมฝีพาย นักศึกษาเอกนาฏศิลป์ไทย คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี ได๎คิดประดิษฐ์ชุดการแสดง จากแนวคิดประเพณีแขํงเรือของชาวบ๎าน มาประดิษฐ์เป็นทําฟ้อนเซิ้งนารี ฝีพาย จังหวะภูไท - - - - - ลฺ - ด - ร - ม - ซ - ล - - - - - - - - - ท ล ซ ล ซ ม ล - - - - - - - - - ท ล ซ ล ซ ร ม - - - - - - - - - ซ ม ร ม ด ลฺ ร - - - - - - - - ม ด ม ร ด ลฺ ซฺ ลฺ - - - - - - - - - ซฺ - ลฺ - ด - ร - - - - - - - - - ด - ลฺ - ซฺ - ลฺ - - - - - - - - - ซฺ - ลฺ - ด - ร - - - - - - - - - ด - ลฺ - ซฺ - ลฺ ลงรอบสุดท๎าย - - - - - - - - - ด ร ม ร ม ซ ล จังหวะล าเพลิน - - - ล - - - ล - - - ล - - - ล - - - ล - ซ ม ล - - - ล - ซ ม ล - - - ล - ซ ม ล - ล - ซ - ม - ท - - - ท - ซ ม ท - - - ท - ซ ม ท - - -ท - ซ ม ท - ท - ล ซ ม ซ ล - - - ล - ซ ม ล - - - ล - ซ ม ล - - - ล - ซ ม ล - ซ - ม - ร - ม - ลฺ - ม - ร - ม - ลฺ - ม - ร - ม - ลฺ - ม - ร - ม - ร - ด - ลฺ ด ร - - - ร - ด ลฺ ร - - - ร - ด ลฺ ร - - - ร - ด ลฺ ร - ลฺ - ร ด ลฺ ซฺ ลฺ จังหวะกลองยาว - - - ล - - - ล - - - ล - - - ล - - - ล - ซ ม ล - ซ ม ล - ซ ม ล - - - ล - ซ ม ล - ซ ม ล - ซ ม ท - - - ท - ซ ม ท - ซ ม ท - ซ ม ท - - - ท - ซ ม ท - ซ ม ท - ซ ม ด - - - ด - ร ด ด - - - ด - ร ด ด - - - ด - ร ด ด - ร ด ด - ท ด ร - - - ร - ท ด ร - - - ร - ท ด ร - - - ร - ท ด ร - ท ด ร - ท ด ม - - - ม - ด ร ม - - - ม - ด ร ม - - - ม - ด ร ม - ร - ด - ท - ล

89 จังหวะภูไท - - - - - ม - ด - ร - ม - ซ - ล - - - - - ท - ล - ซ - ม - ร - ม - - - - - ซ - ลฺ - ด - ร - ม - ร - - - - - ด - ร - ด - ลฺ - ซฺ - ลฺ - - - - - ม - ด - ร - ม - ซ - ด - - - - - ร - ด - ท - ล - ซ - ม - - - - - ซ - ลฺ - ด - ร - ม - ร - - - - - ด - ร - ด - ลฺ - ซฺ - ลฺ ฟ้อนเซิ้งกะโป๋ ฟ้อน เซิ้งกะโป๋เป็นการแสดงที่ได๎ดัดแปลงมาจากการละเลํนของชาวอีสานใต๎ ซึ่งได๎แกํใน บริเวณจังหวัด สุรินทร์ บุรีรัมย์ และศรีสะเกษ เป็นการแสดงที่มีความสนุกสนานรื่นเริง โดยใช๎กะลาที่ ขัดผิวจนมันเป็นอุปกรณ์หลักในการประกอบจังหวะ วิทยาลัยนาฏศิลปร๎อยเอ็ดได๎น าการแสดงชุด ระบ ากะลา ของชาวอีสานใต๎มาดัดแปลงให๎เป็นรูปแบบนิยมของอีสาน เนื่องจากวํา ระบ ากะลา มี จังหวะและทํวงท านองทําช๎าเนิบนาบ จึงได๎แตํงดนตรีขึ้นใหมํให๎มีจังหวะที่สนุกสนานยิ่งขึ้น โดยน าเอา ลายพื้นบ๎านอีสานเหนือ มาผสมกับลายพื้น บ๎านอีสานใต๎ ได๎แกํ ท านองเจรียงซันตรู๏จน์ จนได๎ท านอง ลายที่เป็นลักษณะเฉพาะในการแสดงชุด “ฟ้อนเซิ้งกะโป๋” ทํอน 1 - - - - - - - ซ - ซ - - - ล - ซ - - - ด - - รม - ม - - รมซม - - - - - - - ซ - ซ - - - ล - ซ - - - ด - - รม - ม - - รมซม - - - - - ด - ร - ม - ร - ด - ซ - - - - - ด - ร - ม - ร มรดลฺ - - - - - ด - ร - ม - ร - ด - ซ - - - - - ด - ร - ม - ร มรดลฺ - - - - - ด - ร - ม - ร มรดลฺ - - - - - ด - ร - ม - ร มรดลฺ - - - ซ - ม - ม - ล - ซ มด - ร - - - ซ - ม - ม - ล - ซ มด - ร ทํอน 2 - - - - - ลฺ ด ร - ม - ด รมซร - - - - - ลฺ ด ร - ม - ด รมซร - ม - ร ดลฺดร - ม - ด รมซร - ม - ร ดลฺดร - ม - ด รมซร - ม - ด ลฺดรม ซมล ด รมซร - ม - ด ลฺดรม ซมล ด รมซร

90 ทํอน 3 - - - - - - - - - ด ลฺ ซฺ - ลฺ - ด - - ซฺ ลฺ - ด - ด - ซ - ม ร ด - ร - - - - - - - - - ด ลฺ ซฺ - ลฺ - ด - - ซฺ ลฺ - ด - ด - ซ - ม ร ด - ร - - - - - ด ร ม - ซ - ม - ร - ด - - - - - ทฺ - ด - - ทฺ ด - ร - ร - - - - - ลฺ ด ร - ด - ทฺ - ลฺ - ซฺ - - - - - ทฺ - ด - - ทฺ ด - ร - ร - - - - - ลฺ ด ร - ด - ทฺ - ลฺ - ซฺ ทํอน 4 - รดลฺ - ด - ด - ลฺดร - ด - ด - รดลฺ - ด - ด - ลฺดร - ด - ด - ซ - ม - ม - ม - ด - ร ดลฺ - ด - ซ - ม - ม - ม - ด - ร ดลฺดร - - - - - ลฺดร - ม - ด รมซร - - - - - ลฺดร - ม - ด รมซร - ม - ด ลฺดรม ซมล ด รมซร - ม - ด ลฺดรม ซมล ด รมซร โปงลาง > - - - ม - - ซม - - รม - - ซม - - รม ซมรด ลฺ ด ร ม พิณ > - - - ฟ - - ซฟ - - ม ฟ - - ซฟ - - ม ฟ ซ ฟ ม ฟ ซ ฟ ม ฟ โหวด > - - - ซ - - ลซ - - มซ - - ลซ - - มซ ลซม ซ ลซม ซ - - - - - ดลฺด - ด - ร ด รซม - - - - - ดลฺด - ด - ร ด รซม - มซม - ร - ด - ซฺ - ลฺ - ด - ร - มซม - ร - ด - ซฺ - ลฺ - ด - ร ฟ้อนไทพวน ชาวไทพวนนั้นมีความเป็นอยูํที่เรียบงํายแบบสังคมชนบททั่วไป มีอาชีพเกษตรกรรม การ ทอผ๎า การตีเหล็ก ท าเครื่องเงิน เครื่องทองภาษาชาวพวนใช๎ ภาษาตระกูลไทลาว คล๎ายกับไทอีสาน ทั่วไป แตํมีส าเนียงใกล๎เคียงไทยภาคกลางกวําเผําอื่นๆการแตํงกายของชาวไทพวนในอดีตผู๎หญิง ใช๎ผ๎า คาดอกแทนการสวมเสื้อ นุํงซิ่นตีนจก หรือ สีพื้นแทรกลายขวาง บางท๎องถิ่นนิยมนุํงซิ่นมัดหมี่ ผู๎ชาย นุํงกางเกงขาก๏วยสีด าใสํเสื้อสีด า และผ๎านุํงจูงกระเบน ผ๎าขาวม๎าพาดบํา ฟ้อนไทพวนประดิษฐ์และ ออกแบบโดยชมรมนาฏศิลป์หนองคาย จากนั้น วิทยาลัยนาฏศิลป์กาฬสินธ์ได๎น าไปเผยแพรํตํอ จังหวะพิเศษ - - - - - ดลฺร - - - ฟ ซฟซร - - - - - ดลฺร - - - ฟ ซฟซร - - - - - ฟซล - - - ด รด รล - - - ซ - - ฟซ ลซฟร - ด - ร - ล - ซ - - ฟซ ลซฟซ - ด - ร จังหวะล าเพลิน

91 - ลฺ - ม - ดรม - ดมร ดลฺ - ด - ลฺ - ม - ดรม ซมซร ดลฺ - ด - ลฺ - ด ลฺดรม ซมลม รมซล - ม - ร ด ล - ร ด ล - ร ด ลซล - - ด ล ซมซล ด ซด ล ซมรม - - ลฺด รดรม ซมซร ลฺด - ร - - - - - ดลฺร - ร - ด ลฺซฺ - ล - - - ด - ลฺ - ร - ร - ด ลฺซฺ - ล จังหวะลมพัดพร๎าว - ดลฺด รซรม - ซมล มซรม - ดลฺด รซรม - ซมล มซรม - ด ลซ ลด ซิล - ด ลซ ลด ซล - ม ร ด ลด ซล - ม ร ด ลด ซล - ลด ม ซลซล ซลด ม ซลซล - มซด รมรม รมซด รมรม - มซร - รดลฺ - ลฺดร มรดลฺ - มซร - รดลฺ - ลฺดร มรดลฺ - ลฺดมฺ ซฺลฺซฺลฺ - ลฺดร ดลฺซฺลฺ - ลฺดมฺ ซฺลฺซฺลฺ - ลฺดร ดลฺซฺลฺ ฟ้อนเก็บฝ้าย ฟ้อนเก็บฝ้าย ได๎ประดิษฐ์คิดค๎นการแสดงโดย คณาจารย์จากวิทยาลัยนาฏศิลป์ร๎อยเอ็ด ได๎ ออกท าการแสดงเผยแพรํครั้งแรกในงาน “ดอกฝ้ายบานที่เมืองเลย” แสดงให๎เห็นถึงการเก็บดอกฝ้าย ของหญิงสาวชาวบ๎าน โดยจะมีชายหนุํมเข๎ามาหยอกล๎อในระหวํางก าลังที่ตากฝ้าย และชํวยถือ อุปกรณ์ในตอนท๎ายอีกด๎วย จังหวะภูไท - - - - - - - - - - - - - - - ด - - - - - ล - ซ - ม - ซ - ล - ด - - - - - - - ร - ด - ล - ซ - ด - - - - - ม ร ด - ร - ล - ด - ซ - - - - - - - - - ม - ด - ม - ด - - - - - ม ซ ล - ซ - ม - ซ - ร - - - - - - - - - ม - ด - ม - ด - - - - - ม ซ ล - ซ - ม - ซ - ร - - - - - ทฺ - ด - ร - ม - ซ - ม - - - - - ร - ม - ซ - ล - ด - ล จังหวะล าเพลิน ทํอน 1 - - - - - ม - ล - - ซ ม ร ม ซ ล - - - ร - ร - ล - ล ซ ล ด ล ซ ม - - - - - ม - ล - - ซ ม ร ม ซ ล - - - ร - ร - ล - ล ซ ล ด ล ซ ม - - - - - ลฺ - ร - - ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร - - - - - ลฺ - ร - - ด ลฺุ ซฺ ลฺ ด ร - - - ม - ม - ร ม ร ด ลฺ ซฺ มฺ ซฺ ลฺ - - - ม - ม - ร ม ร ด ลฺ ซฺ มฺ ซฺ ลฺ ทํอน 2

92 - - - - - ม - ล - - ซ ม ร ม ซ ล - - ซ ม ร ม ด ล - - ซ ม ร ด ร ม - - - - - ม - ล - - ซ ม ร ม ซ ล - - ซ ม ร ม ด ล - - ซ ม ร ด ร ม - - - - - ด - ร - ม ร ด ร ด ร ม - -ร ด ร ด ซ ม - - ร ด ร ด ร ม - - - - - ด - ม - ม ร ด ร ด ร ม - -ร ด ร ด ซ ม - - ร ท ร ม ซ ล ฟ้อนเอ้ไอ่ค้า นางไอํค า ธิดาของพญาขอมแหํงเมืองเอกชะธีตรนคร อันมีความสวยสดงดงามลือเลื่องไป ทั่วทุกหัวมุมเมือง ดังนั้น เพื่อเป็นการถอดอักษรในด๎านวรรณคดีให๎เกิดเป็นตัวละครที่มีชีวิตชีวาจริงจึง นําจะเป็นการแสดงที่สามารถน าไปแสดงทุกโอกาส รวมถึงสามารถแสดงประกอบในวรรณคดีดังกลําว ได๎ฟ้อนเอ๎ไอํค าเป็นฟ้อนประเภทนาฏยบริสุทธิ์ คือฟ้อนประกอบท านองเพลง โดยน าเสนอด๎วยการ เกริ่นเนื้อร๎องชมโฉมกํอนที่จะฟ้อนประกอบท านองเพลง จังหวะภูไท - - - - - - - - - - - - - - - ม - - - - - ซ - ล - ด - ซ - ล - ด - - - - - - - - - ด ร ม - ซ - ล - ด – ร - ด - ล - - - ซ ด ล ซ ม - - - - - ร - ม - - - ซ - ม ซ ล - ด - ซ - ด - ล - - - ซ ด ล ซ ม - - - - - ร - ม - - - ซ - ม ซ ล - ด - ร - ม - ซ - - - ม ซ ม ร ด จังหวะเซิ้ง - - - - - ซ - ด - ซ - ซ - - ซ ซ - ฟ - ม - ด - ร ม ซ ม ร - ม - ซ - - - - - - - - - ด ร ม - ฟ - ซ - - - - - ฟ - ม - ร - ม ร ด - ร - - - - - - - ซ - ร - ร - ร - ร - ม - ซ - ด - ร ม ซ ม ร - ม - ซ - - - - - - - - - ด ร ม - ฟ - ซ - - - - - ฟ - ม - ร - ม ร ด - ร - - - - - - - ซ - ร - ร - ร - ร - ม - ซ - ด - ร ม ซ ม ร - ม - ซ - - - - - - - - - ด ร ม - ฟ - ซ - - - - - ฟ - ม - ร - ม ร ด - ร - - - - - - - ซ - ร - ร - ร - ร - ม - ซ - ด - ร ม ซ ม ร - ซ - ม - - - - - - - - - ร - ม ฟ ม ร ด - ด - ล - ท - ด - ร ม ร ด ท - ด - - - - - ม - ล - - ม ซ - - ม ล - - ม ซ ม ซ ล ด - ด ร ซ ร ม ซ ม - - - - - ม - ล - - ม ซ - - ม ล - - ม ซ ม ซ ล ด - ด ร ซ ร ม ซ ม - - - - - ลฺ - ด - - ลฺ ร ด ลฺ - ลฺ - - - ลฺ - ม - ร ม ร ด ลฺ - ซฺ - ลฺ - - - - - ลฺ - ด - - ลฺ ร ด ลฺ - ลฺ - - - ลฺ - ม - ร ม ร ด ลฺ - ซฺ - ลฺ ฟ้อนจ้าปาศรี

93 ระบ าจ าปาศรีจึงเกิดขึ้นเพื่อเป็นอนุสรณ์ถึงความเจริญรุํงเรืองของโบราณสถานในจังหวัด มหาสารคาม และเป็นความภาคภูมิใจรํวมกันของชาวอีสาน พระธาตุนาดูนซึ่งบรรจุพระบรม สารีริกธาตุนับเป็นของคูํบ๎านคูํเมืองโดยอาจารย์ชัชวาลย์วงษ์ประเสริฐ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม จึง ได๎จัดท าระบ าจ าปาศรีขึ้น โดยอาศัยจากเอกสารทางโบราณคดีและข๎อเขียนตํางๆ ที่เกี่ยวข๎องกับนคร จ าปาศรีฟ้อนชุดระบ าจ าปาศรีประยุกต์ทําฟ้อน มาจากฟ้อนตํางๆได๎แกํ ฟ้อนภูไท ฟ้อนตังหวาย ฟ้อน สังข์ศิลป์ชัยฯลฯ ผสมกับทําระบ าโบราณคดี ชุดระบ าทวาราวดี และภาพจ าหลักที่พบในภาค ตะวันออกเฉียงเหนือ โดยทําเคลื่อนไหวจะเป็นทําฟ้อนพื้นบ๎าน สํวนทําหยุดจะเป็นทําโบราณคดี ทํอน 1 - - - - - ลฺดร - - ดลฺ ดรลฺด -ทฺลฺ - ซฺลฺด - - - ร ดรซม - - - - - ลฺ - ม ซมรด ลฺ ด ร ม - มซล ด ลซม - รมซ มด - ร - - - - ดลฺดร - - ซม รมซล - - ซม รมซล ซลด ล ซมซร - - - ด ทดรม ซลซม ซรมด - ซ - - ลมซร มรดลฺ ดรลฺด - ซ - - ลมซร มรดลฺ ดรลฺด ทํอน 2 - ท - ลฺ - ซฺ ลฺ ด - - - ร ด ร ซ ม ล ล ซ ล ซ ม - ม ล ซ ม ซ ม ร - ร ซ ม ร ม ร ด - ด ม ร ด ร ด ลฺ - ลฺ ล ล ซ ล ซ ม - ม ล ซ ม ซ ม ร - ร ซ ม ร ม ร ด - ด ม ร ด ร ด ลฺ - ลฺ - - ซฺ ลฺ ด ร ด ลฺ - - ซฺ ลฺ ด ร ด ม - - ซฺ ลฺ ด ร ด ลฺ - - ซฺ ลฺ ด ร ด ม - - ซฺ ลฺ ด ร ม ซ - - - - - ม ร ด - ซ - - ลมซร มรดลฺ ดรลฺด - ซ - - ลมซร มรดลฺ ดรลฺด ทํอน 3 - - - - - ล - ซ - ฟ - ม - ร - ซ - - ล ท - - ล ซ - ฟ - ม - ร - ม - - - - - ล - ซ - ฟ - ม - ร - ซ - - ล ท - - ล ซ - ฟ - ม - ร - ม - - - - - ด - ร - ม - ซ - ม ซ ร - - ม ร ด ลฺ - ด - ลฺ ด ร - ม ร ด - - - ด - - ร ม ซ ล ซ ม - ร - ด - ม - ร ด ลฺ - ด - ลฺ ด ร - ม ซ ม - - ซ ร - ม - ซ - - ล ซ ฟ ม ร ม - ด - ร - ม - ซ - - ล ด - ร - ม ฟ้อนลีลาวดีุจ้าปาขาว

94 ลีลาวดีเป็นนามของดอกไม๎ชนิดหนึ่งที่ใช๎เรียกแทนชื่อเดิม คือ “ดอกลั่นทม ” หรือภาค อีสานจะเรียกชื่อของดอกไม๎ชนิดนี้วํา “ดอกจ าปา” เมื่อ พ.ศ. 2547 ชมรมนาฏศิลป์และดนตรี พื้นบ๎าน (วงแคน) มหาวิทยาลัยมหาสารคามได๎มีการประชุมหารือเพื่อสร๎างสรรค์ชุดการแสดงใหมํขึ้น เพิ่มเติม จากชุดการแสดงฟ้อนร าประจ าจังหวัดมหาสารคามที่มีอยูํแตํเดิม เชํน ฟ้อนทอเสื่อบ๎านแพง ฟ้อนกลองยาวชาววาปีปทุม ระบ าจัมปาศรี ระบ าสันตรัตน์ ฟ้อนแหํประเพณีบุญเบิกฟ้า ฯลฯโดยได๎มี แนวความคิดรํวมกันวํา ดอกไม๎ประจ าจังหวัดมหาสารคามคือ ดอกจ าปา(ดอกลั่นทมขาว) จึงได๎เอา แนวคิดนั้นมาประดิษฐ์เป็นชุดการแสดงในชื่อชุดวํา “ฟ้อนลีลาวดี” โดยแสดงถึงลักษณะความงดงาม ของดอกจ าปาและความงามของหญิงสาวชาวอีสานที่ใช๎ดอกจ าปามาประดับผม จังหวะแหํ - - - - - มฺ ซฺ ลฺ - - - ทฺ ลฺ ทฺ ร ลฺ - - ร ทฺ - - ลฺ ซฺ - ซฺ ลฺ มฺ - ซฺ - ลฺ - - - - - มฺ ซฺ ลฺ - - - ทฺ ลฺ ทฺ ร ลฺ - - ร ทฺ - - ลฺ ซฺ - ซฺ ลฺ มฺ - ซฺ - ลฺ - - - ด ร ม ซ ม - - - ด ร ม ร ซ - - - ด ร ม ซ ม - ม ซ ร ม ร ด ลฺ - - - ด ร ม ซ ม - - - ด ร ม ร ซ - - - ด ร ม ซ ม - ม ซ ร ม ร ด ลฺ - - - ด ร ม ซ ด - - ลฺ ด ร ม ซ ร - - ซ ม ร ม ซ ร - ด ม ร ด ลฺ ซฺ ลฺ จังหวะเชื่อม เข๎าจังหวะล าเพลิน - - - - - มฺ ซฺ ลฺ - - - ทฺ ลฺ ทฺ ร ลฺ - - ร ทฺ - - ลฺ ซฺ - ซฺ ลฺ มฺ - ซฺ - ลฺ - - - - - มฺ ซฺ ลฺ - - - ทฺ ลฺ ทฺ ร ลฺ - - ร ทฺ - - ลฺ ซฺ - ซฺ ลฺ มฺ - ซฺ - ลฺ จังหวะล าเพลิน - - - - - - - ม - ม - ม ร ม ซ ด - - - ลฺ - ลฺ ด ร - ด ม ร ด ลฺ - ด - - - - - - - ม - ม - ม ร ม ซ ด - - - ลฺ - ลฺ ด ร - ด ร ม ร ม ซ ล - - - - - ม - ล - - ซ ม ร ม ซ ล - - ซ ม ร ม ซ ล ด ล ซ ม ร ม ซ ร - - - - - ม - ล - - ซ ม ร ม ซ ล - - ซ ม ร ม ซ ล ด ล ซ ม ร ม ซ ร - - - - - - - ด - - ลฺ ด - ร - ม - ล - ซ - ม - ร - ด ม ร ด ลฺ ซฺ ลฺ - - - - - - - ด - - ลฺ ด - ร - ม - ล - ซ - ม - ร - ด ม ร ด ลฺ ซฺ ลฺ - - - ม ซ ล ซ ล - - - ม ซ ล ซ ล - - - ม ซ ล ซ ล ด ซ ด ล ซ ม ซ ล - - - ม ซ ล ซ ล - - - ม ซ ล ซ ล - - - ม ซ ล ซ ล ด ซ ด ล ซ ม ร ม - - - ลฺ ด ร ด ร - - - ลฺ ด ร ด ร - - - ลฺ ด ร ด ร ม ด ม ร ม ด ร ม - - - ลฺ ด ร ด ร - - - ลฺ ด ร ด ร - - - ลฺ ด ร ด ร ม ด ม ร ด ลฺ ซฺ ลฺ จังหวะเชื่อม ตํอเข๎าจังหวะล าเพลิน

95 - ม ซ ม ร ม ซ ร ม ด ม ร ด ลฺ ซฺ ลฺ จังหวะล าเพลิน - - - - - ม - ล - - ซ ม ร ม ซ ล - - - ซ ล ซ ล ด - ด ร ซ ร ม ซ ล - - - - - ม - ล - - ซ ม ร ม ซ ล - - - ซ ล ซ ล ด - ด ร ซ ร ม ซ ม - - - - - ม ซ ร - ร ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร - - - - - ม ซ ร - ร ด ลฺ ซฺ ลฺ ด ร - ม - ด ร ม ซ ร - ด ม ร ด ลฺ ซฺ ลฺ - ม - ด ร ม ซ ร - ด ม ร ด ลฺ ซฺ ลฺ ฟ้อนเรือมจับกรับ เรือมจับกรับเป็นการละเลํนพื้นบ๎านของชาวบ๎านสวายจุ๏ ต าบลป่าชัย อ าเภอประโคนชัย จังหวัดบุรีรัมย์ ซึ่งแตํเดิมเรียกวํา “อาไยล าแบ”เป็นการร๎องประกอบกับการรํายร าในเชิงเกี้ยวพาราสี ซึ่งในปัจจุบัน การละเลํนชนิดนี้ไมํเป็นที่นิยมและหาชมได๎ยากเนื่องจากผู๎เลํนต๎องใช๎ความสามารถ เฉพาะตัวอยํางสูงในการร๎องและการร าประกอบกับการใช๎กรับภาควิชานาฏศิลป์มหาวิทยาลัยราชภัฏ บุรีรัมย์ได๎ศึกษารูปแบบการแสดงจาก นายเจ็น ทองโยง และ นางสารส ประกายแก๎ว ม าจัดรูปแบบ การแสดงใหมํให๎มีความสอดคล๎องกันมากยิ่งขึ้น โดยการน าเอาการแสดงออกถึงการเกี้ยวพาราสีกัน เป็นคูํๆ มีการหยอกล๎อ และการวาดลีลาขยับกรับแบบตํางๆ มีจังหวะดนตรีท านองช๎าและเร็วบรรเลง ดนตรีด๎วยวงกันตรึมปัจจุบันมีการดัดแปลงน ามาเลํนกันในวงโปงลางด๎วย พิณเกริ่น - - - - - - - ม - ฟ -ม - ล - ม - ฟ -ม - ล - ม - ฟ -ม - ร - ทฺ - ลฺ -ทฺ - ร - ม - ร - ด - ทฺ - ลฺ - ร - ลฺ - ทฺ - ด - ทฺ - ด - ร - ม - ล - ฟ - ม - ร - ม - ทฺ - ร - ม จังหวะภูไท - - - - - - - - - - - - - - - ฟ - ฟ - ลฺ - ทฺลฺฟฺ ลฺทฺ - - - ร - ม - - รม ฟล - - - ฟ -ม - ร - ทฺ - ฟ - ล - ร - ม - ร - ทฺ รมฟร - - - - - ร - ม - ร - ร - ร - ร - ฟ -ฟ - ลฺ - ทฺ ลฺฟฺ - - - ร - ม - - รม ฟล - - - ฟ -ม - ร - ด - - - ลฺ - ทฺ - ด - ม - ด - ทฺ - ลฺ - - - - - ม - ซ - - ลม - ซ - ล - - - ซ - ล - ท - ล - ซ ลท - ล - - - - ซฟมร - - - ม ฟมลฟ - ล - ท - ล - ฟ - ร - ม รมฟร - - - ทฺ รลฺทฺร - - - ม ฟมลฟ - - - - - - -ลฺ - ทฺลฺฟฺ - ลฺ - ท - - - - - - - ร - ม -ฟ - ล - ม จังหวะล าเพลิน

96 ทํอน1 - - - - - - ดร - - ดร - ม - ม - - - - - ลฺ - ทฺ - ม - ด - ดทฺลฺ - - - - - - ดร - - ดร - ม - ม - - - - - ลฺ - ทฺ - ม - ด - ดทฺลฺ *- ร - ลฺ - ทฺ - ลฺ - รทฺลฺ - ทฺ - ร - - ลฺทฺ - - ลฺร - ล - ฟ มร - ม - ฟมร - ฟมล - ฟมลฺ - ทฺ - ร - - ลฺทฺ - - ลฺร - ล - ฟ มร - ม - - - - - รมฟ - ล - ฟ มฟมร - - - - - ด - ร - ด - ร - ม - ม - - - - - ลฺ - ทฺ - ม - ด มดทฺลฺ - - - - - ด - ร - ด - ร - ม - ม - - - - - ลฺ - ทฺ - ม - ด มดทฺลฺ (ซ้ า*) จังหวะล าเพลิน ทํอน 2 - - - - - - - - - รทฺลฺ - ทฺ - ร - - - ม - ฟ - - - ล - ฟ ลฟมร - - - - - - - - - รทฺลฺ - ทฺ - ร - - - ม - ฟ - - - ล - ฟ ลฟมร - - - - - - - - - ม - ม - ม - ม - ลฺ - ด ลฺดรม - ลฺ - ด - ทฺ -ลฺ - - - - - - - - - ม - ม - ม - ม - ลฺ - ด ลฺดรม - ลฺ - ด - ทฺ -ลฺ ทํอน3 - - - - - - - - - ล - ร - ม -ฟ *-ลฟล ฟลฟล ฟลฟม ฟมรทฺ ลฺทฺรทฺ ลฺทฺรทฺ - ม - ม - ม -ฟ - - มม - ม -ฟ - ลฺ - ทฺ รฟลม - ฟมร - - มม - ฟมร - ม -ฟ (ซ้ า*) ทํอน 4 - - - - - ทฺ -ฟ - - รม - ฟ -ฟ - - มฟ - ซ - ม ฟมรทฺ รม - ร - - - - - ทฺ -ฟ - - รม - ฟ -ฟ - - มฟ - ซ - ม ฟมรทฺ รม - ร - - - - - ร - ม - - รม - ฟ -ม - - รทฺ - ร - ม - - รม ฟล -ฟ - - - - - - - - - ลซฟ - ม - ร - - - ม - ฟมทฺ - ฟมทฺ - ร - ม (*หมายเหตุเสียงฟาใช๎เสียงฟาช๎าบ)