ДЕКЛАРАЦИЯ ТªЛДИРГАН АМАЛДОР
ДАРОМАДИНИ ЯШИРОЛМАЙДИ
10. @mahalladoshuz @mahalladosh_uz www.mahalladosh.uz
№2
(1984) 2021 йил
14 — 21 январь
Давлат
ерга бўлган 12.
мулкдорлик
ваколатидан
воз кечадими?
МАІАЛЛА РАИСИГА Янги вакиллик
НОЇОНУНИЙ ТОПШИРИЇ институти
ЁКИ НОІАЇЛИК БЄЛСА,
ННТларга қандай
ёрдам беради? 13.
ВАЗИРЛИК ЇАНДАЙ ІИМОЯ ЇИЛАДИ? Їачонки, іоким
4. аралашса, 16.
МУТАХАССИСЛАР ДАВЛАТ тадбиркор
ХАРИДЛАРИДА муаммоси ечим
топадими?
ЇИШЛОЇЇА қариндош-уруғчилик
қачонгача давом
ЇАЧОН Фарзандини
ЇАЙТАДИ? этади? тирик етим
қилган ота
гуноҳи нақадар
9. 11. оғир
28.
«MAHALLA»ГАЗЕТАСИГАОБУНАДАВОМЭТМОЇДА! ОБУНА ИНДЕКСИ:148
2 КУН НАФАСИ 2021 йил
№2 (1984)
ЄЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ЇУРОЛЛИ
КУЧЛАРИ ТАШКИЛ ЭТИЛГАНИНИНГ 29 ЙИЛЛИГИ
ВА ВАТАН ІИМОЯЧИЛАРИ КУНИ МУНОСАБАТИ
БИЛАН БАЙРАМ ТАБРИГИ
Ҳурматли аскар ва нинг тинч ва осойишта ҳиссангиз борлигини катимиз мудофаа қудрати- кин шароитда Қуролли
сержантлар, офицер ва ҳаёти, Ватанимиз мус- яна бир бор катта мам- ни мустаҳкамлашга фаол Кучларимиз соҳибқирон
генераллар! тақиллигига ҳеч қандай нуният билан эътироф жалб этиш учун имкон Амир Темур бобомизнинг
ёвуз куч рахна солол- этамиз. берди. Энг муҳими, «Ар- «Миллатнинг дардига
Қуролли Кучларимиз майди, демократик ис- мия ва халқ – бир тану дармон бўлмоқ – чин
фахрийлари! лоҳотларимиз йўлидан Қадрли дўстлар! бир жондир» деган улуғ вазифангиздур», деган
ҳеч қачон ортга қайтара Биз бундан тўрт йил ол- ғояни амалда таъминлашга эзгу даъватини ўзига шиор
Муҳтарам ватандош- олмайди. дин Ўзбекистонда ҳарбий хизмат қилмоқда. қилиб олди.
лар! қурилиш соҳасини тубдан
Биз баҳодир ва довюрак ислоҳ қилиш бўйича энг Ана шундай саъй-ҳара- Улар халқимизга янада
Аввало, сиз, азизлар- ҳарбийларимиз билан – муҳим ва устувор йўна- катларимиз натижасида яқин бўлиб, сафарбарлик-
ни, сизлар орқали бутун ўзининг муқаддас қасамё- лишларни белгилаб олган бугунги кунда Ўзбекистон ни ошириб, қисқа муддат-
халқимизни Ўзбекистон дига содиқ қолиб, хизмат эдик. Шу асосда мамла- Қуролли Кучлари респуб- ларда ўз олдига қўйилган
Республикаси Қуролли бурчини ерда ҳам, кўкда катимиз мудофаа қоби- ликамиз мустақиллиги, муҳим вазифаларни муно-
Кучлари ташкил этилгани- ҳам шараф ила адо этаёт- лиятини мустаҳкамлаш ва халқимизнинг тинч ва осо- сиб адо этганини барча-
нинг 29 йиллиги ва Ватан ган юртимизнинг забардаст Қуролли Кучларимизни йишта ҳаётини ишончли миз чексиз миннатдорлик
ҳимоячилари куни билан ўғлонлари билан ҳақли ривожлантириш учун кенг ҳимоя қилишнинг чинакам билан қайд этамиз.
чин қалбимдан самимий равишда фахрланамиз. кўламли ишларни амалга кафолати бўлмоқда.
муборакбод этаман. оширмоқдамиз. Айниқса, бу жараёнда
Фурсатдан фойдала- Ўтган қисқа даврда Энг асосийси, миллий ҳарбий шифокор ва хиз-
Ушбу қутлуғ айём том ниб, Қуролли Кучларимиз янги Мудофаа доктри- армиямиз ҳар қандай матчиларимиз, ҳуқуқ-тар-
маънодаги умумхалқ байра- сафларида хизмат қилаёт- наси қабул қилинди, таҳдид ва хавф-хатарга тибот органлари ва қут-
мига, азалдан халқимизга ган қўрқмас ва ҳақиқий ҳарбий тузилмаларнинг қарши муносиб зарба қарув хизмати ходимлари
хос бўлган ватанпарварлик, ватанпарвар аскар ва таркиби ва вазифала- бера оладиган эл-юрт ҳақиқий мардлик ва жа-
мардлик ва жасурлик каби офицерларнинг ота-она- ри чуқур қайта кўриб таянчи ва суянчига, ёш- сорат намунасини, юқори
юксак фазилатлар тимсо- ларига, шунингдек, ҳар- чиқилди, қўшинларни лар ва ҳарбий хизмат- касбий маҳоратни намоён
лига айланиб бораётгани бий ҳаётнинг бутун қувонч бошқариш тизими тако- чиларни ватанпарвар- этганлари алоҳида таҳсин
барчамизни қувонтиради. ва ташвишларини турмуш миллаштирилди, миллий лик ва садоқат руҳида ва эътирофга сазовордир.
ўртоқлари билан баҳам кў- армиямизни замонавий тарбиялашнинг муҳим
Таъкидлаш керакки, риб келаётган меҳрибон ва қурол-яроғ ва техника институтига айланди. Бундай мураккаб вазият-
миллий армиямизнинг сабр тоқатли рафиқала- воситалари билан таъ- да Қуролли Кучлар Ҳарбий
куч-қудрати азму ши- рига улкан миннатдорлик минлаш бўйича ўта му- Албатта, ўтган 2020 йил тиббиёт академиясининг
жоатли ва ҳар ишда билдираман. ҳим лойиҳалар амалга жаҳондаги барча давлат- ташкил этилгани аҳоли
етук салоҳиятли ҳарбий оширилди. лар қатори мамлакатимиз саломатлиги ва ҳаётини
хизматчиларимизнинг, Биз сизларнинг тимсо- Тарихимизда биринчи учун ҳам жиддий синовлар муҳофаза қилиш борасида
бағрикенг ва олижаноб лингизда миллий ар- марта ўз моҳиятига кўра йили бўлди. Биз корона- олдимизга қўйилган дол-
халқимизнинг бирлиги миямизга тоғдек таянч ноёб тизим – ҳарбий-маъ- вирус пандемиясининг зарб вазифаларни тезкор
ва ҳамжиҳатлигида- бўлиб турган буюк маъ- мурий секторлар ташкил таҳдидига, шунингдек, ва самарали ҳал этиш
дир. Бу ҳақиқатни бугунги навий кучни кўрамиз. этилди. Бундай иш усули Бухоро ва Сирдарё вилоят- имконини беради.
кунда ҳар қачонгидан ҳам Бугунги улуғ айёмда жойлардаги давлат ҳоки- ларида кутилмаган табиий
чуқур ҳис этмоқдамиз. сизларнинг ҳам Ватани- мияти органларини мамла- ва техноген офатларга дуч Минтақамизда ягона
мизнинг мудофаа қудра- келдик. бўлган ушбу янги ака-
Ишончим комилки, тини оширишда муносиб демия ҳарбий тиббиёт
ана шундай буюк маъ- Ана шундай ғоят кес- соҳасида, фавқулодда
навий қудрат манбаи
бор экан, эл-юртимиз-
ЙИЛИГА 50-60 МИНГТА ІАМЁНБОП
Президент Хусусий корхоналар бекистонда ишлаб чи-
Шавкат жалб қилинади қаришни йўлга қўйиш
Мирзиёев ва инвестициялар олиб
13 январь куни Қайд этиш керакки, кириш истагини билдир-
машинасоз- мазкур тармоқ мамлака- моқда.
лик тармоғини тимиз иқтисодиётининг
трансформа- етакчи йўналишларидан Шу боис давлатимиз
ция қилиш ва бўлиб, саноатдаги улу- раҳбари локализация
соҳада ра- ши 11 фоизни ташкил даражасидан келиб
қобатни ри- қилади. Шу билан бирга, чиқиб, ишлаб чиқа-
вожлантириш ҳисоб-китобларга кўра, рувчилар учун бир хил
масалалари ушбу соҳада ишлаб чи- шароитлар жорий этиш
бўйича йиғи- қаришни бир неча баро- бўйича кўрсатма берди.
лиш ўтказди. бар ошириш имконияти Бунда, автомобилларни
бор. саноат усулида йиғиш,
йилига 50-60 мингта
Бугунги кунда бир ҳамёнбоп автомашина ва
қатор компаниялар Ўз- электромобиллар ишлаб
Жиззахда «DONG FENG» ва «New Star Truck» автомобилларини
ишлаб чиқариш режалаштирилмоқда.
2021 йил КУН НАФАСИ 3
№2 (1984)
ЄЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ЇУРОЛЛИ
КУЧЛАРИ ТАШКИЛ ЭТИЛГАНИНИНГ 29 ЙИЛЛИГИ
ВА ВАТАН ІИМОЯЧИЛАРИ КУНИ МУНОСАБАТИ
БИЛАН БАЙРАМ ТАБРИГИ
вазиятлар оқибатларини чиларимиз ва уларнинг Ватанга фидойи ва жон- янада самарали ташкил Ҳурматли дўстлар!
бартараф этишда ишти- оила аъзоларини ижтимоий куяр инсонлар бўлиб этишимиз шарт. Ўзбекистон Республи-
рок этадиган юқори ма- қўллаб-қувватлаш, ҳарбий улғайиши, шонли тари- каси Қуролли Кучлари
лакали ва ихтисослаш- шаҳарчаларни ободонлаш- химиздан ибрат олиб, Хусусан, мудофаа қоби- ташкил этилганининг 29
ган кадрлар тайёрлашга тириш, уларда замонавий ундан фахрланиб яша- лиятимизни мустаҳкамлаш, йиллиги ҳамда Ватан ҳи-
хизмат қилади. инфратузилмалар бар- ши учун барча куч ва қўшинларни замонавий моячилари куни билан сиз,
по этиш бўйича тизимли имкониятимизни тўлиқ қурол-яроғ ва техникалар азизларни ва оила аъзола-
Академияда жаҳон ишларимизни изчил давом сафарбар этамиз. билан таъминлаш, бў- рингизни яна бир бор чин
андозаларига мос иннова- эттираяпмиз. линмаларни бошқаришда юракдан табриклайман.
цион ишланмалар ҳамда Жаҳонда мафкура- ахборот технологияларини Барчангизга мустаҳкам
илғор технологияларга Ҳарбий хизматчи- вий курашлар кескин тус кенг қўллаш, жанговар соғлиқ, оилавий бахт ва
асосланган ўқув-лабо- ларнинг оила аъзолари олаётган, ахборот мако- тайёргарлик ва касбий саодат, шарафли ва масъ-
ратория хоналари ва энг учун қўшимча равишда нида турли хавф-хатар ва маҳоратни ошириш бундан улиятли фаолиятингизда
замонавий моддий-техник кўплаб янги иш ўринла- таҳдидлар тобора ортиб кейин ҳам устувор вазифа- улкан зафарлар тилайман.
база яратилмоқда. ри яратилди. 3 мингдан бораётган ҳозирги шароит- ларимиз бўлиб қолади. Халқимизнинг юксак
зиёд ҳарбий пенсионер- да барчамиз доимий огоҳ ишончи ва ҳурмат-эҳти-
Миллий армиямизнинг лар ишга жойлаштирил- ва сезгир, фаол фуқаролик Ҳеч шубҳасиз, бир- роми сизларга ҳамиша ёр
ташкилий тузилмаларини ди. Ҳарбий хизматчи- позициясига эга бўлиши- галикдаги саъй-ҳара- бўлсин!
такомиллаштириш бўйи- ларнинг мингдан ортиқ миз керак. катларимиз билан ана
ча қабул қилинган чора- фарзандларига олий шундай эзгу мақсад ва Шавкат МИРЗИЁЕВ,
тадбирлар қўшинларнинг ўқув юртларида таълим Айниқса, адашиб, ёт ғоя- марраларга эришишга, Ўзбекистон
жанговар тайёргарлиги, олишлари учун давлат лар таъсирига тушган шахс- халқимизнинг тинч меҳ-
ҳарбий қудрати ва сало- грантлари ажратилди. лар ва уларнинг фарзанд- нати, осойишта ҳаётини, Республикаси
ҳиятини янада ошириш ларида мафкуравий им- юртимизнинг мусаффо Президенти,
имконини берди. Ҳеч шубҳасиз, Ёшларни мунитетни шакллантириш осмонини кўз қорачиғи-
қўллаб-қувватлаш ва ва уларни соғлом турмуш дек асраб-авайлашга ҳар Қуролли Кучлар Олий
Паҳлавон ва ботир ўғ- аҳоли саломатлигини тарзига, тўғри йўлга қай- томонлама қодирмиз. Бош Қўмондони
лонларимиз халқаро ҳар- мустаҳкамлаш йилида таришда ҳарбий хизматчи-
бий-ўқув машғулотлари, бу борадаги ишларимизни ларимиз давлат ва жамоат
армия ва спорт мусобақа- янада кучайтириб, мутлақо ташкилотлари билан ҳам-
ларида дунёдаги етакчи янги босқичга кўтарамиз. корликдаги ишларни янада
мамлакатларнинг ҳарбий кучайтириши лозим.
хизматчиларига асло бўш Яқинда бўлиб ўтган
келмасдан, ғалабага бўлган Ўзбекистон Ёшлари фо- Ҳурматли мард ва жа-
иродасини яққол намойиш румида, Олий Мажлис сур Ватан ҳимоячилари!
этиб, буюк аждодларимиз- ва халқимизга йўллаган
нинг муносиб ворислари Мурожаатномамизда ҳам Бугун дунёнинг олис
эканини исботламоқдалар. ушбу йўналишдаги чора- ва яқин минтақаларида
тадбирларни аниқ белги- мураккаб можаро ва тўқ-
Муҳтарам ватандош- лаб бердик. нашувлар давом этаётган
лар! бир пайтда жонажон Ўзбе-
Янги Ўзбекистонда ёш кистонимизда тинчлик ва
Биз глобал иқтисодий авлоднинг жисмоний ва хавфсизликни таъминлаш
инқироз таъсирига қара- маънавий соғлом, Она борасидаги ишларимизни
масдан, ҳарбий хизмат-
АВТОМАШИНА ИШЛАБ ЧИЇАРИЛАДИ
чиқаришга инвестиция «Ўзавтосаноат» тараққиёт ва камба- этилди. «Ўзавтосаноат»- хоналарнинг бўш ер
киритиш зарурлиги таъ- трансформация ғалликни қисқартириш нинг асосий фаолиятига майдонларини оптимал-
кидланди. вазирлиги етакчи бўлиб, боғлиқ бўлмаган 14 та лаштириш, техникалар
қилинади ишларни мувофиқлашти- ташкилотдаги улушла- таннархини 30 фоизгача
Жорий йилда Хоразм- ради. рини сотувга чиқариш тушириш бўйича кўрсат-
да кузов деталларини Мамлакатимизда барча вазифаси юклатилди. малар берилди.
тайёрлаш корхонаси, давлат корхоналарини 1 июлга қадар тармоқ
Андижонда 4 та, Навоий ислоҳ қилиш дастури таркибидаги 40 та кор- Йиғилишда қишлоқ хў- Ҳамёнбоп техникалар
вилоятида 2 та маҳал- амалга оширилмоқда. хонани трансформация жалиги машинасозлигини ишлаб чиқаришни йўлга
лийлаштириш лойиҳа- Йиғилишда шу масала- қилиш бошланади. Тар- ислоҳ қилиш масаласи қўйиш, шу йил якунигача
лари ишга туширилади. га эътибор қаратилиб, моқда рақобат муҳитини ҳам атрофлича муҳокама уларнинг локализация-
Кооперация платформаси хорижий мутахассислар ривожлантириш учун этилди. Тармоқда иқти- сини 30 фоизга, келгу-
доирасида 122 та ху- иштирокида «Ўзавтоса- компания таркибидаги содий самарадорликни си йилда эса камида 45
сусий корхона ишти- ноат» фаолиятини транс- эҳтиёт ва бутловчи қисм- ошириш, ресурслардан фоизга етказиш вази-
рокида яна 80 та детал формация қилиш офиси- лар ишлаб чиқарадиган оқилона фойдаланиш фаси қўйилди.
ишлаб чиқариш маҳал- ни ташкил этиш бўйича 23 та корхонани хусу- бўйича вазифалар белги-
лийлаштирилади. топшириқ берилди. Ушбу сийлаштиришга тай ланди. ЎзА материали
жараёнларда Иқтисодий ёрлаш лозимлиги қайд асосида тайёрланди.
Мутасаддиларга кор-
Суд органлари фаолияти давлат бюджети
маблағлари ҳисобидан молиялаштирилади.
4 ХОЛИС НАЗАР 2021 йил
№2 (1984)
Хабарингиз бор, Президентимизнинг «Аҳоли муаммолари
билан ишлашда маҳалла институтининг мавқеини тубдан
ошириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги фармони асоси-
да «маҳалла — сектор — Халқ қабулхонаси — маҳалла» тизими
жорий этилган эди. Бундан кўзланган асосий мақсад — муам-
моларни вақтида аниқлаш ва тезкор ечим топиш ҳисобланади.
Ҳудудларни комплекс ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш,
уйма-уй юриш, шу орқали таъсирчан жамоатчилик назоратини
ўрнатиш ва белгиланган вазифаларни амалга оширишда тизим-
ли ҳамкорлик ҳам асосий омиллар сирасига киради.
МАІАЛЛА РАИСИГА НОЇОНУНИЙ
ТОПШИРИЇ ЁКИ НОІАЇЛИК БЄЛСА,
вазирлик ¿андай ³имоя ¿илади?
Назоратнинг янги тар- «Муаммони шунда қайси сектор қан- фамилия шартли). — Ҳар «Раислар сектор
тиби фуқаролар йиғинла- ўзимизга дай ишлаётганини кўра- бир ҳолат бўйича бўлимдан раҳбарига
ри раислари ҳуқуқларини сиз. Энг қуйи тизим маҳал- берилган топшириқни бир
кенгайтириш билан бирга, қайтаришади» ла фаолиятини кучайтир- амаллаб бажарамиз. Ке- бўйсунувчи эмас»
зиммасига бир қатор маж- маса бўлмайди. Ҳокимият, йин секторлар бошлашади.
буриятларни ҳам юклади. «Холис назар» телег- солиқ, сектор, мудофаа, Худди ўша ўзимиз аниқлаб Юқоридаги муаммо бўйи-
Жумладан, маҳалла раи- рам гуруҳимизда ўтказган ИИБ, прокуратура, молия, берган муаммони барта- ча Маҳалла ва оилани қўл-
си ҳар чоракда ўз маҳал- сўров натижаларига кўра, банк, МИБ, сувоқова, Халқ раф этиш бўйича бошқа- лаб-қувватлаш вазири Раҳ-
ласи ҳудудидаги долзарб аксарият маҳалла фуқаро- қабулхонаси – ҳаммаси ма- ча жадвал тузиб топшириқ мат Маматов ўз муносабати-
муаммолар тўғрисидаги лар йиғини раислари сек- ҳалла фуқаролар йиғини- беришади. Алам қиладига- ни қуйидагича ифодалади:
маълумотларни секторлар торлар фаолиятини сал- га топшириқ бераверади. ни, улар ҳам зудлик билан
раҳбарлари ва Халқ қабул- бий баҳолашган. Уларнинг Бунинг олдини олиш учун — Ҳурматли маҳалла фу-
хоналарига тақдим этиб фикрича, сектор ва Халқ Маҳалла ва оилани қўллаб- Энг қуйи тизим қаролар йиғини раислари,
боради. Энг долзарб муам- қабулхонаси маҳалла фу- қувватлаш вазирлигида хо- маҳалла фаолия- сизлар сектор раҳбарига
молар улар томонидан те- қаролар йиғинига топши- димларни ИЖТИМОИЙ ҲИ- тини кучайтирма- бўйсунувчи эмассиз! Ҳуду-
гишли дастурларда инобат- риқ берувчи ва назорат МОЯ ҚИЛИШ гуруҳи таш- са бўлмайди. Ҳоки- дингизда яшайдиган фуқо-
га олиш учун тавсия эти- қилувчи органга айланиб кил қилиш керак. мият, солиқ, сек- ролар манфаатини кўзлаб,
лади. Мунтазам равишда қолган. тор, мудофаа, ИИБ, аниқланган муаммоларни
давлат органлари ва бошқа — Аслида сектор маҳал- прокуратура, молия, сектор штабига беришингиз
ташкилотларнинг ҳудудга — Ҳурматли Маҳалла ладаги мавжуд муаммолар- банк, МИБ, суво қо- ва ижроси бўйича сўрашин-
бириктирилган масъул хо- ва оилани қўллаб-қувват- ни Халқ қабулхонаси ор- ва, Халқ қабулхона- гиз керак, — деди Р.Ма-
димлари, сектор штаби аъ- лаш вазирлиги раҳбария- қали ечиб бериши керак. си – ҳаммаси ма- матов. — Мана шу маҳалла
золарининг ҳудудда амалга ти! Сизлардан илтимос, ти- Улар бўлса, муаммони ҳал ҳаллла фуқаролар раисининг ваколатига кира-
оширган ишлари натижа- зимнинг энг қуйи қатлами қилиш ўрнига, маҳалла- йиғинига топшириқ ди. Бу ҳақда Президентимиз
си юзасидан (ёзма равиш- бўлган маҳаллаларга ке- нинг ўзига ижрога қайтар- бир неча марта таъкидлади-
да) секторлар раҳбарлари линглар, — дейди Навба- моқда, — дейди Самар- бераверади. лар. Бизнинг маҳалла фу-
ва Халқ қабулхоналарига ҳор тумани «Тошработ» қанд шаҳар Гагарин кў- қаролар йиғини раислари-
маълумот киритади. Тегиш- маҳалла фуқаролар йи- часи 65-уй 10-хонадон- бажаришни талаб қили- миз «Қалбда таъма бўлма-
ли ташкилотларга тақдим- ғини собиқ раиси Шуҳ- да яшовчи Ҳамиджон шади. Аслида секторлар- са, тилда куч бўлади" деган
номалар, уларнинг юқори рат Ҳодиев. — Фуқаро- Юсупов. нинг маҳаллага топшириқ доно ибора билан ишлашла-
турувчи ташкилотларига лар йиғинидан секторларга беришига нима ҳаққи бор? ри лозим. Қонун доирасида
эса мансабдор шахслари ва 2019-2020 йилларда аҳоли — Секторлар маҳаллани Улар маҳаллага муаммолар- ишласак, таклифларни тўғ-
ходимларини рағбатлан- муаммолари бўйича нечта қийнаворди, — дейди ис- ни ҳал этишда кўмаклаши- ри берсак, ҳаммаси ижобий
тириш ёки интизомий жа- мурожаат бўлган, шулар- мини сир сақлашимиз- ши керак эмасми?! Маҳалла якун топади. Агар бирорта
вобгарликка тортиш бўйи- нинг қанчаси ижро этилга- ни хоҳлаган муштарийи- бўлим раҳбарлари нега ма- маҳалла фуқаролар йиғини
ча таклифлар бериши ҳам нини текширинглар. Мана миз Дунё Вафоева (исм- ҳалла ходимларини сектор- раиси ва унинг ўринбосари-
мумкин. лардан ҳимоя қилолмайди? га ноқонуний топшириқ ёки
Сабаби оддий. Сектор раҳ- ноҳақлик бўлса, мен уларни
Эътибор берсангиз, бу барининг бири ҳоким, бири ҳимоя қилишга доим тайёр-
ерда маҳалла раислари прокурор, бири ички ишлар ман. Биз қонун доирасида
ҳамкорлик бўйича тенг ҳу- бўлими бошлиғи, яна бири ишласак бўлгани.
қуққа, айрим жиҳатларда солиқ раҳбари! Маҳалла
устунликка ҳам эга. Хўш, ва оилани қўллаб-қувват- Хулоса сифатида айтиш
амалда ҳам шундай бўляп- лаш бўлими раҳбари улар- керакки, «маҳалла – сектор
тими? Маҳалла фуқаро- га лом-мим дея олмайди. – Халқ қабулхонаси – ма-
лар йиғини раислари Ҳокимга гапирай деса, ўзи ҳалла» тамойили асосида
белгиланган ваколатла- ҳоким ўринбосари, қолган- маҳалла раислари сектор ва
ри доирасида сектор ва лари ҳам ваколатли шахс- Халқ қабулхонасига бўйсу-
Халқ қабулхонаси билан лар... нувчи эмас, балки тенг ҳу-
тенг ҳуқуқда иш олиб қуқли ҳамкор ҳисобланади.
боряптими?
Хайрулло
АБДУРАҲМОНОВ
«Mahalla»
Жиноят ишларини назорат тартибида кўриш инстанцияси бекор қилинди.
2021 йил ХОЛИС НАЗАР 5
№2 (1984)
МАСЪУЛ КОТИБ
ВА МАІАЛЛА
ПОСБОНИГА
¿анчалик зарурат бор?
Эсласангиз, бир пайтлар маҳал- тириш билан банд. Маҳал- на ички ишлар ходимла- шу каби муаммоларга ечим
лаларда «Маҳалла посбони» шта- ла раиси бўлса, мажлисма- рининг иши(топшириғи)ни топилмоқда. Аслида маҳал-
ти бўлиб, улар, асосан, ҳудуднинг мажлис юради. Айтинг-чи, бажариб, маҳалланинг иши ла ходимларини ваколати-
тинчлик ва осойишталиги, жиноятчилик ҳам- идорада ким мурожаатчи- ўз ҳолига ташлаб қўйилди. дан ташқари ишларга жалб
да ҳуқуқбузарликка қарши курашишда асо- лар билан ишлайди? Маҳалла раиси топшириқ этмаслик бўйича уч марта
сий роль ўйнарди. Шунингдек, фуқаролар берса, менга «участкавой» Президент фармони чиқ-
йиғини раисларига ёрдамчи сифатида масъ- — Ўтган вақт мобайнида топшириқ берган, маҳал- ди. Бу ҳақда 57 00 - сонли,
ул котиб лавозими ҳам жорий этилганди. маҳалладан масъул котиб ланинг ишини ўзингиз ҳал 4944-сонли ва 5938-сонли
штати олиб ташланди, — қилинглар, деган гаплар фармонларда аниқ меъёр-
Камчиликлар кўзга самара бера бошлади. Аммо дейди Ўткир Пардаев. — ҳам айтилмоқда, — дейди лар белгиланган. Афсуски,
ташланиб қолди амалиётда тизимдаги исло- Балки бунинг яхши томон- Асқар Кешкенбаев. ҳудудларда унинг ижроси-
ҳотларнинг айрим камчи- ларини ўйлашгандир. Аммо да бироз сусткашлик куза-
Президентимизнинг 2020 ликлари ҳам кўзга ташла- амалиётда биз қийналяп- Юқоридаги фикрлардан тиляпти. Маҳалла ходими
йил 18 февралдаги «Жа- ниб қолди. Жумладан, ўтган миз, яъни, масъул котиб хулоса қилиш мумкинки, ўзига боғлиқ бўлмаган иш-
миятда ижтимоий-маъна- вақт мобайнида маҳалла ишини энди ким бажаради? аксарият маҳалла раислари лардан озод қилинса, фао-
вий муҳитни соғломлашти- фуқаролар йиғинида юқо- масъул котиб ёки «Маҳал- лиятини юритиши осонла-
риш, маҳалла институтини ридаги икки лавозимга эҳ- Маҳалла фуқаролар йи- ла посбони» штатини қай- шади. Мисол учун, шу кун-
янада қўллаб-қувватлаш тиёж мавжудлиги сезилмоқ- ғинлари раислари томони- тариш тарафдори. Чунки гача маҳалла ходимларига
ҳамда оила ва хотин-қиз- да. Бу маҳалла фуқаролар дан бизга келаётган муро- улар амалиётда топшириқ- бошоғриқ бўлган моддий
лар билан ишлаш тизи- йиғини ходимлари томони- жаатларнинг аксариятида ларни бажаришга қийнал- ёрдам ва нафақа тайинлаш
мини янги даражага олиб дан келаётган фикр-муло- биринчи галда маҳаллага моқда. Тўғри, бу талаб ёки Молия вазирлиги ҳузури-
чиқиш чора-тадбирлари ҳазаларда ҳам акс этмоқда. масъул котиб штатини қай- таклиф бирданига ҳал бў- даги бюджетдан ташқари
тўғрисида»ги фармони би- тариш зарурлиги билди- либ қолиши қийин. Лекин пенсия жамғармасига ўтка-
лан, фуқароларнинг ўзини «Маҳалла раиси рилган. Маҳалла ва оилани қўллаб- зилди. Келгусида маҳалла
ўзи бошқариш органлари мажлисма-мажлис қувватлаш вазирлиги ҳамда тизими рақамлаштирилади.
тузилмасида бир қатор ла- «Посбонларни бошқа мутасадди идоралар Тўғри, бунинг учун бироз
возимлар ва жамоатчилик юради» жойига қайтариш бу масалани кўриб чиқиб, вақт керак. Шу давр орали-
тузилмалари тугатилди. мавжуд меъёрий ҳужжат- ғида ходимларга қийин бў-
Жумладан, Вазирлар Маҳ- — Маҳаллага масъул ко- керак!» ларга ўзгартириш киритиш лиши мумкин. Юқоридаги
камасининг 2020 йил 19 тиб ва «Маҳалла посбони» бўйича таклиф тайёрлашса ҳолатларни инобатга олиб,
июндаги 391-сон қарори штати жуда зарур, — дей- — Айрим маҳаллаларда яхши бўларди. қўшимча штат ажратиш ма-
2-ИЛОВАсига кўра, Вазир- ди Наманган вилояти аҳоли сони кўп, аммо хо- саласини кун тартибидан
лар Маҳкамасининг 2017 Косонсой тумани «Ҳур- димлар сони кам. Маҳал- Вазирлик таклиф чиқариб ташлаш керак. Бу
йил 7 ноябрдаги «Фуқа- рият» маҳалла фуқаро- ла идорасида раис ўзининг кирита оладими? таклифга Молия вазирлиги
ролар йиғинининг масъул лар йиғини раиси Абдул- иши билан банд. Шулар- рози бўлмайди ва пул аж-
котиби фаолиятини янада лажон Олимжонов. — ни эътиборга олиб, ҳужжат Маҳалла ва оилани қўл- ратмайди. Кўплар эътироз
такомиллаштириш тўғриси- Фуқаролар йиғини раиси- ишларини олиб борадиган лаб-қувватлаш вазирлиги билдираётганидек солиқ
да»ги қарори ва 2018 йил нинг ободонлаштириш, то- ташкилотчи ходим штати ходимлардан тушаётган бу йиғиш маҳалла ходими иши
3 июлдаги «Фуқаролар йи- морқа ва тадбиркорлик ма- жорий этилиши керак, — таклифни кўриб чиқиш ва эмас. Тизим мутахассисла-
ғинининг «Маҳалла посбо- салалари бўйича ўринбоса- дейди Учқўрғон тума- уни ҳал қилиш ваколатига ри шу каби бошқа ташки-
ни» жамоатчилик тузилма- ри ўз йўналишидан ортмай- ни «Чек» маҳалласидан эгами? Вазирлик меъёрий лотлар ишини қилиб, ўз ва-
си фаолиятини тубдан та- ди. Уйма-уй юриб, ободон- Бахтиёр Холиқов. ҳужжатларга ўзгартириш зифалари қолиб кетяпти.
комиллаштириш ҳақида»ги лаштириш ва томорқа ма- киритиш бўйича таклиф
қарори ўз кучини йўқотган. салаларидаги муаммолар- — Ўринбосарларнинг ак- бера оладими? Бу савол- Хулоса қилиб, яқин кун-
ни ҳал этади. Хотин-қизлар сарияти масъул котиблик- лар билан вазирликнинг ларда маҳалла тизими
Бу ўзгаришлар, албатта, бўйича ўринбосар оилавий дан ўтказилган, — дейди Кадрлар бошқармаси муаммолардан халос бўли-
соҳа ривожи учун ижобий низоларни ҳал этиш, яраш- Абдуғаффор Шодмонов. етакчи мутахассиси Со- шига умид қиламиз. Ўйлай-
— Улар шу вақтга қадар биржон Исмоиловга му- мизки, тизим ходимлари ҳу-
масъул котибликни зўр ба- рожаат қилдик: дудларда ташкилотларнинг
жаришган. Агар маҳалла югурдаги эмас, балки тенг
фуқаролар йиғинига яна — Бугун маҳалла ходим- шерик ва ҳамкори бўлиши-
қайтадан қўшимча иш юри- лари томонидан шу каби да вазирлик аниқ чора-тад-
тувчи ёки котиб штати бе- таклифлар бўлаётгани та- бирлар белгилайди. Ва хо-
рилса яхши бўларди. биий, — дейди С.Исмои- димлар ҳуқуқ-манфаатла-
лов. — Бунинг сабаби ак- рини ҳимоя қилувчи ишонч-
— Аввалги масъул ко- сарият маҳалла фуқаро- ли идорага айланади.
тиб, посбонларни ўз жо- лар йиғинларида ходимлар
йига қайтариш керак, деб ваколатига кирмайдиган Хайрулло
ўйлайман. Холис айтган- ишларга жалб қилиняпти. АБДУРАҲМОНОВ
да, профилактика инспек- Аммо аста-секинлик билан
торининг ёрдамчиси штати вазирлик томонидан мана «Mahalla»
жорий этилгани самарасиз
бўлди. Аксарият жойлар-
да бу ходимлар фақатги-
1 январь ҳолатига республикамизда жами 40 минг 950 та қурилиш
корхоналари фаолият кўрсатмоқда.
6 ХОЛИС НАЗАР 2021 йил
№2 (1984)
««Холис назар» телеграм гуруҳимизга Жадвал, рºйхат ва
кўплаб маҳалла фуқаролар йиғини хо- ³исоботлар кимга керак?
димларидан мурожаат, таклиф ва му-
лоҳазалар келмоқда. Жумладан, гу- Ҳурматли вазир жаноблари!
руҳда Маҳалла ва оилани қўллаб-қув- Кўпгина маҳалла ходимлари ёзганидек, йил боши-
ватлаш вазири Раҳмат Маматов номига дан турли топшириқ ва талаблар кўпайиб кетди. Юбори-
ҳам мурожаатлар жойланмоқда. Қуйи- шимиз мажбур бўлаётган жадвал, рўйхат ва ҳисоботлар
да уларнинг айримлари билан таништирамиз. нимага ёки кимга кераклигини ҳеч ким тушунтириб бе-
ролмайди: на бўлимдан, на сектордан.
«Бир-бирини такрорловчи Мен бир масалага аниқлик киритмоқчи эдим. Ма-
топшири¿лар кºпайиб кетди» ҳалламиздан «Темир дафтар»га 20 та оилани киритган
эдик. Кейинчалик улардан 6 таси дафтардан чиқарил-
— Сизнинг 64-сон буйру- ми? Демак, уни маҳалла бўйича мутахассис ҳам кун- ди. Эндиликда бизга сектордан 21 оилани дафтардан чи-
ғингизга асосан, маҳаллада раиси фуқароларнинг муро- далик иш дафтарига ёзади. қаришни талаб қилишмоқда. Кеча секторга бориб, ўша
йиғма жилд ва 14 та даф- жаатини қабул қилиш даф- Агар мурожаатчи ёшлар рўйхатни олиб келдим. Унда биз дафтарга киритмаган
тар юритилди. Жорий йил тарига ҳам киритиб қўйиш- таркибида бўлса, маҳаллада- шахслар ҳам бор экан. Улар қаердан пайдо бўлганини
бошидан тутилган дафтар- га мажбур. ги ёшлар масалалари бўйи- сўраганимда, ёрдам пули олган эҳтиёжманд оилалар ва-
ларда бир-бирини такрор- ча маслаҳатчиси ҳам ёзишга киллари ҳам «юқорининг» талаби бўйича «Темир даф-
ловчи бир хил ёзишмалар Шундан кейин яна бит- тўғри келади, агар ёши улуғ тар»га киритилган экан. Кейинчалик улар шаҳар кенга-
бўляпти, — дейди Навоий та дафтар — яъни юридик бўлса яна ўша гап. ши сессиясида дафтардан чиқарилган экан. Энди биздан
вилоятидан Эркин Жо- ва жисмоний шахсларнинг шунга ҳужжат – ўша кишининг аризаси ва далолатнома
биров(исм-фамилия шарт- мурожаатларини қайд этиш Агар мурожаатчи про- тайёрлаб беришимизни талаб қилишмоқда.
ли). — Ушбу дафтарлар сони дафтарига ҳам киритилади. филактик ҳисобда турган Қандай қилиб биз «Темир дафтар»га киритмаган ода-
маҳалланинг 4 та ходимини Ундан кейин маҳалла раиси шахс бўлса-чи? Мана, бит- мимизга «ариза ёзинг, сизни «Темир дафтар»дан чиқара-
бир жойга михлаб қўймоқ- у билан ҳақиқатан ҳам, суҳ- та маҳаллага келган фуқа- миз» деймиз? Ким қандай киритган бўлса, шундай чиқа-
да. Масалан, фуқаро мод- батлашгани учун ўзининг ро юқорида санаб ўтил- риши керак эмасми?!
дий ёрдам нафақаси сўраб кундалик иш дафтарига ҳам ган қанча дафтарга кири- Яна бир тушунарсиз ҳолат. «Темир дафтар»га кирит-
келди. Фуқарога бу бўйича ёзиб қўйишга мажбур. Би- тиляпти. Ҳақиқатан ҳам, ган оила бошлиғи ногирон, икки нафар вояга етмаган
тушунча бериб, ундан ари- ласиз, аксарият мурожаат бир-бирини такрорловчи фарзанди бор, хотини фаррош. Ана шу оила ҳам шаҳар
за олинади. Шундан сўнг қилувчилар хотин-қизлар. топшириқлар кўпайиб кет- Кенгаши қарори билан дафтардан чиқарилганлар рўй-
ўринбосар ўз дафтарига Демак, уларнинг муро- маяптими? Маҳаллага му- хатида бор. Биз бу ҳақда маҳалладан ҳеч қандай ҳужжат
қайд этиб қўяди. Бундан ке- жаатини маҳалла раисининг рожаат қилган ҳар бир фу- берганимиз йўқ. Афсуски, бундай чалкашликлар анча-
либ чиқадики, ўша моддий оила ва хотин-қизлар ҳамда қаро бир-бирини такрор- гина. Улар ва қоғозбозликлар маҳалладаги ишларимиз-
ёрдам сўраб келган аризачи ижтимоий масалалар бўйи- ловчи дафтарга киритиляп- ни кўнгилдагидек бажаришга тўсиқ бўлмоқда.
маҳаллага мурожаат қилган ча ўринбосари ҳам дафта- ти-ку?! Буни тушунтириб
шахс ҳисобланади, шундай- рига қайд этади. Табиийки, берадиган бирор масъул Ҳурмат билан,
шундан сўнг хотин-қизлар мутасадди борми? Самарқанд шаҳар «Боғимайдон» маҳалла
фуқаролар йиғини раиси Тошпўлат Раҳматуллаев.
Ма³алла орти¿ча юмушлардан
¿ачон озод ¿илинади? ***
Ассалому алайкум, ҳурматли Раҳмат ни ва бошқа турдаги ундурувларни биздан Биз Маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш вазир-
Маматов! Маҳалла тизимини мавкейини соқит қилиш учун ҳар бир маҳаллага ком-
ошириш учун ҳар кандай турдаги маб- мунал департаменти штати ажратилсин! лигидан ушбу мурожаатларга жавоб кутиб қоламиз.
лағ ундурувларни ва унга жавобгарлик- Уларнинг ойлигини ҳам ўша ташкилот-
ни маҳалла зиммасидан соқит қилиш ке- лар молиялаштирсин. Маблағларни шу де- Мавзуга яна қайтамиз.
рак, деб ўйлайман. Албатта, бу менинг партамент ходимига шакллантириб берса,
шахсий фикрим. Биз маҳалла аҳолисининг битта маҳаллада 4-5та назоратчининг иши- Мурожаатларни «Mahalla» мухбири
манфаатларини кўзлаб, ҳимоя қилиши- ни ўша ходим бажараверади. Бўлмаса, бу
миз, уларнинг муаммоларини ҳал этишда каби ортиқча, тизимга доир бўлмаган иш- Хайрулло АБДУРАҲМОНОВ саралади.
фаол бўлишимиз керак. Шу ўринда так- ларни маҳалладан олиб ташлаш керак!
лифимни ҳам билдириб ўтмоқчиман. Ком-
мунал соҳа — табиий газ, ичимлик суви, Абдулло АБДУЛЛАЕВ,
электр энергияси, ер ва мулк солиқлари- Наманган вилояти.
«Эконометрика ва иқтисодий-математик моделлаштириш»
илмий мактаби ташкил этилди.
2021 йил ИМТИЁЗ 7
№2 (1984)
Фуқаролар йиғини раи-
си — масъулиятли ла-
возим, у халқ ва дав-
лат ўртасидаги кўп-
рик вазифасини бажариши
лозим. Бундай масъулиятли
вазифа эгаси ўзининг ташки-
лотчилиги, хулқ-атвори, ижти-
моий фаоллиги билан ажралиб
туриши, эл орасида обрў-эъти-
Кадрлар тайёрлаш тизими:бор қозонган бўлмоғи даркор.
СИРТЇИ ТАЪЛИМ АБИТУРИЕНТ МАНФААТИГА ЗИДМИ?
Маълумотларга кўра, этилади. ходимларининг ўқишини — шулар ҳам тавсиянома Яна бир гап: тавсияно-
айни пайтда республика Мазкур қарор эълон қи- бошқа йўналишга кўчири- беришда инобатга олинади. ма олиш жараёнида кор-
бўйича маҳалла раисла- шига рухсат берилмайди. рупция ҳолатлари, ортиқча
рининг 40 фоиздан ортиғи лингач, кўпчиликда тур- Контракт оворагарчиликларнинг ол-
ўрта, ўрта-махсус маълу- ли фикр-мулоҳазаларни Қандай талаблар тўловида имтиёз дини олиши мақсадида тав-
мотга эга. Бу эса, ўз навба- уйғотгани рост. Кимдир қўйилади? сиянома бериш Ҳукумат-
тида, уларнинг малакасини ўқишга киришда яна бир бериладими? нинг 2020 йил 23 июндаги
ошириш, олий маълумотли тоифа вакилларига имтиёз Яна бир муҳим жиҳат: 402-сонли қарори асосида
кадрларга бўлган эҳтиёжни берилаётганини қоралаган маҳалла ходимлари (ҳатто Айтиш керакки, сирт- тасдиқланган Низомга му-
қондириш заруратини кун бўлса, бошқа бири бундай тавсиянома олганлари ҳам) қи таълимда фуқаролар- вофиқ амалга оширилади.
тартибига қўймоқда. Вазир- имтиёзлар бошқа абиту- ўқишга тўғридан-тўғри қа- нинг ўзини ўзи бошқариш Яъни бунда тавсиянома те-
лар Маҳкамасининг 2021 риентлар манфаатига зид бул қилинмайди. Бошқача органларида фаолият олиб гишли вазирлик ва идора-
йил 8 январдаги «Фуқаро- эканини айтмоқда. Хўш, айтганда, Маҳалла ва ои- бораётган умумий ўрта, лар ходимларидан ташкил
ларнинг ўзини ўзи бошқа- аслида қарор моҳиятан ни- лани қўллаб-қувватлаш ва- ўрта махсус маълумотга эга топган махсус комиссия қа-
риш органлари учун кадр- мани назарда тутади? зирлиги томонидан берил- ходимлар таълим олади. рори асосида берилади.
лар тайёрлаш тизимини та- ган тавсияномага эга бўлиб Хўш, улар учун жой қандай
комиллаштириш чора-тад- — Айтиш керакки, бе- туриб ҳам кириш имтиҳон- ажратилади? ***
бирлари тўғрисида»ги қа- рилаётган мазкур имтиёз ларидан муваффақиятли Умуман олганда, бун-
рори айни шу мақсадларга барча ОТМларга ўтмайди, ўтилмаса, маҳалла орган- — Фуқароларнинг ўзи- дай амалиёт орқали ходим-
қаратилган. қолаверса, барча йўналиш- лари ходимлари талаба- ни ўзи бошқариш орган- ларнинг ўз касбига бўлган
ликка тавсия этилмайди. лари ходимлари учун олий садоқати ва фидойилиги
Унга асосан, эндиликда ларга нисбатан ҳам татбиқ таълимда алоҳида қўшим- ортишига эришилади. Ма-
маҳалла ходимлари тав- этилмайди, — дейди Ма- — Айтиш керакки, бу бў- ча квоталар белгиланади, ҳалла органларини етук ва
сиянома асосида ўқишга ҳалла ва оилани қўл- йича мурожаат қилган ҳар малакали мутахассислар
имтиёзли қабул қилинади. лаб-қувватлаш вазир- бир маҳалла ходими тав- — дейди Олий ва ўрта билан тўлдириш, олий маъ-
Хўш, тавсиянома кимлар- лиги бошқарма бошлиғи сияномали бўлиб қолмай- махсус таълим вазирли- лумотли кадрларга бўлган
га берилади? Тартиби қан- Ўғилой Ўрозова. — Яъни ди, — дейди Маҳалла ва ги масъул ходими Аб- эҳтиёжни қондириш имко-
дай? Тавсиянома асосида маҳалла ходимлари учун оилани қўллаб-қувват- дусамат Маманазаров. нияти пайдо бўлади. Қола-
ўқишга имтиҳонсиз кириш педагогика ва молия-иқти- лаш вазирлиги бошқар- — Улар ижтимоий иш йў- верса, маҳалла органлари
мумкинми? Бу имтиёз бош- сод соҳаларидаги ОТМлар- ма бошлиғи Дилшода налишидаги сиртқи таъ- ходимларига иш фаолия-
қа абитуриентлар ман- да фақат (эътибор беринг!) Мирзажонова. — Яъни лим шаклига йўналтирила- тини давом эттирган ҳолда
фаатига зид келмайдими? «5520100 – Ижтимоий иш ди. Ҳозирда юртимиздаги 5 таълимни иш билан бирга
(фаолиятнинг турли соҳа- тавсиянома олишнинг бел- та ОТМда мазкур йўналиш олиб бориш учун шароит
Имтиёз барча лари бўйича)» бакалавриат гиланган мезонлари бор. бўйича кадрлар тайёрла- яратиб берилади. Улар ўз
ОТМга ўтмайди таълим йўналишида сиртқи Бунинг учун маҳалла хо- нади. Айтиш керакки, ма- соҳаларидан ташқари, пе-
ўқиш имконияти берилмоқ- дими, энг аввало, эгаллаб ҳалла ходимлари учун аж- дагогика ва молия-иқтисод
Қарорга кўра, 2021/2022 да. Қолаверса, ушбу йўна- турган лавозимида сўнгги ратиладиган квота бошқа бўйича ҳам зарур кўникма-
ўқув йилидан бошлаб пе- лишга имтиёзли равишда бир йил давомида фаолият абитуриентларнинг ўрнига ларга эга бўлади.
дагогика ва молия-иқтисод қабул қилинган маҳалла юритаётган бўлиши керак. таъсир кўрсатмайди. Улар
соҳаларидаги олий таълим Маҳалла тизимида камида ҳамма қатори умумий им- Фарҳод ЭШМЎМИНОВ
муассасаларида «5520100 3 йиллик иш стажига эга тиҳонда иштирок этади, тайёрлади.
– Ижтимоий иш (фаолият- бўлиши, фаолият юритаёт- бироқ фақат ўзлари учун
нинг турли соҳалари бўйи- ган маҳалла органи рей- ажратилган квота бўйича ДАРВО¯Е...
ча)» бакалавриат таълим тинг кўрсаткичи бўйича ўқишга қабул қилинади.
йўналиши бўйича фуқаро- «намунали» деб топилган Кадрлар тайёрлаш
ларнинг ўзини ўзи бошқа- бўлиши лозим. Таъкидлаш керак, маз- бўйича малака талаб-
риш органлари учун сиртқи кур сиртқи таълим шакли лари, ўқув режалари,
таълим шаклида кадрлар Қолаверса, маҳалла хо- доирасида ўқитиш тўлов- фан дастурларини иш-
тайёрлаш тизими жорий дими ижобий тавсифлан- контракт асосида амалга лаб чиқиш учун Ўзбе-
ганми, иш фаолияти ижо- оширилади. Тўловни амал- кистон Миллий универ-
бий баҳоланганми, унга га оширишда имтиёз бел- ситети таянч ОТМ ҳи-
нисбатан интизомий жазо гиланмаган, уни бевосита собланади. Маҳалла ва
чоралари қўлланилмаганми таълим олувчининг ўзи тў- оилани қўллаб-қувват-
лайди. лаш вазирлиги томони-
дан берилган тавсияно-
мага эга бўлган ҳамда
кириш имтиҳонларидан
муваффақиятли ўтган
фуқароларнинг ўзини
ўзи бошқариш органла-
ри ходимлари талаба-
ликка тавсия этилади.
Ҳудудларнинг ҳуқуқ устуворлиги индекси жорий этилади.
8 ИЖТИМОИЙ ҲИМОЯ 2021 йил
№2 (1984)
Агар аёл зотининг боқувчиси, яъни таъминотчиси бўлмаса, у
бир дунё муаммо гирдобида қолди, деяверинг. Қўлида
касби ёки ҳунари борми, тақдир зарбасига учра-
ган опа-сингилларимиз ўзини ўтга-чўққа уриб, дил-
бандини оёққа турғизишга мажбур бўлади. Маълумоти
бўлса-да, ишсиз қолган ёки ҳеч қандай мутахассисли-
ги йўқ аёл бошини қаерга урсин? Кимга мурожаат қил-
син? Арзу шикояти хоҳ ёзма, хоҳ оғзаки бўлсин, ино-
батга олинмаса, унинг дардини ким тинглайди?
«Аёллар
дафтари» бºйича
ВА¯ТИНЧАЛИК ТАРТИБ БЕЛГИЛАНДИ
Ҳа, аввало, тақдирнинг гида бўлган, 2,4 фоизи бо- Хўш, бунга кимлар ки- малари томонидан ҳам қатъ- — Бирорта давлатда эҳ-
ўзи аёлни сийласин, ардо- қувчисиз қолган ва ёлғиз, ради? Ижтимоий ҳимояга ий ҳимоя қилиниши керак. тиёжманд аёлларга шундай
ғига олсин! Аммо, бу ҳаёт... 2,2 фоизи эса уй-жой ша- муҳтож ишсиз, боқувчиси- имконият яратиляптими?
кимга нимани раво кўра- роитини яхшилашга муҳ- ни йўқотган, эҳтиёжманд, — Нима учун бу тартиб — дея давом этади Ўғи-
ди, аён эмас. Шукр қилиш тож. Бу рақамларга кирмай I ва II гуруҳ ногиронлиги вақтинчалик жорий этил- лой Ўрозова. — Тўғри, шу
керакки, мамлакатимизда қолганлар яна қанча? Мана бўлган, уй-жойини таъмир- моқда, — дея масалага пайтгача ҳам хотин-қизлар-
қийналган тоифадаги хо- шу вазиятни яхшилаш юза- лашга муҳтож I гуруҳ но- аниқлик киритади Ўзбе- нинг ижтимоий масалала-
тин-қизлар ёлғизлатиб қў- сидан Вазирлар Маҳкама- гиронлиги бўлган, нотурар кистон Касаба уюшмала- ри кун тартибига қўйилган,
йилмайди, улар доимий қўл- сининг 2021 йил 8 январ- жойда истиқомат қилаёт- ри федерацияси бўлим аммо ҳозиргидек мақсад-
лаб-қувватланади. Нақадар даги «Хотин-қизларни иж- ган, ўзи ёки оила аъзола- мудири Раҳматилла Ка- ли, манзилли дастур ишлаб
мушкул бўлмасин, боши де- тимоий қўллаб-қувватлаш ри номида тураржойи йўқ, рабаев. — Қарор ижроси чиқилмаган. Янги қарорга
ворга урилган аёл суяб тур- бўйича қўшимча чора-тад- қарамоғида бир ёки ундан учун қисқа муддатнинг бел- биноан, уларнинг муаммо,
ғазилса, у қонун ҳимоясига бирлар тўғрисида»ги қаро- ортиқ I ва II гуруҳ ногирон- гиланишида «Аёллар даф- эҳтиёж ва қизиқишлари ҳар
олинса, бу борадаги муам- ри қабул қилинди. Хўш, ҳа- лиги бўлган болалари бор тари» асосида шаклланти- ярим йилнинг биринчи ойи
молар анча қисқаради. қиқий ҳолат қандай? ёлғиз, касалманд, ҳуқуқий рилган рўйхат маълум вақт 15 кунлигида ўрганилгач,
ҳамда психологик масла- ўтгач, ўзгариб қолиши ино- хулоса 3 кун ичида шахсий
Янги қарор нима — Ҳам моддий, ҳам маъ- ҳатга муҳтож хотин-қизлар батга олинди. Республи- индивидуал анкетага кири-
мақсадда қабул навий кўмакка муҳтож хо- ана шу қатламга мансуб ка ишчи гуруҳи таркибига тилади. Агар унинг ҳақиқа-
тин-қизлар жамиятнинг оғ- ҳисобланади. Санаб ўтил- киритилган тегишли вазир- тан ҳам, ижтимоий ҳимоя-
қилинди? риқли нуқтасидир, — дейди ган тоифа вакиллари ўз йў- лик, қўмита, агентлик ва- га муҳтожлиги аниқланса,
Маҳалла ва оилани қўл- налишида қўллаб-қувват- киллари Чирчиқ шаҳри ва 7 кундан ошмаган муддат
Статистик маълумотлар- лаб-қувватлаш вазир- ланади. Янги тартиб вақ- Оққўрғон туманида истиқо- ичида анкета соҳибаси халқ
га кўра, мамлакатимиз- лиги бошқарма бошлиғи тинчалик бўлиб, бу жараён мат қилувчи, аввал «Аёллар депутатлари туман (шаҳар)
да 30 ёшдан юқори бўлган Ўғилой Ўрозова. — Улар- Чирчиқ шаҳри ва Оққўрғон дафтари»га киритилган ёки Кенгашига юбориладиган
6,5 миллионга яқин хотин- нинг аҳволини қандай қи- тумани тажрибасини бутун киритилмасдан қолган хо- «Йўл харитаси»га кирити-
қиздан 8,5 фоизи ишсиз, либ ўнглаш мумкин? Ҳуку- республикамизда синовдан тин-қизларнинг яшаш тар- лади. Рўйхат тасдиқланди-
4,5 фоизи тадбиркорликни матнинг мазкур қарори ама- ўтказишга асос бўлмоқда. зини чуқур ўрганиб, уларни ми, у қонуний характерга
йўлга қўйиш учун кредит лиётга яқиндагина жорий муайян тоифаларга ажра- эгадир, яъни «Маҳалла яго-
сўраган, 2,6 фоизининг но- этилган «Аёллар дафтари»- Нима учун тиш бўйича бир тўхтамга на ахборот тизими» дасту-
гиронлиги бор, 2,5 фоизи нинг ролини янада оши- вақтинчалик келдилар. Ҳозирги вақтда рига киритилган хотин-қиз-
касб-ҳунар ўрганиш иста- ришга қаратилмоқда. Агар ҳукуматнинг кучга кирган ларнинг барчаси БҲМнинг
ноябрь ойидан бошлаб бу тартиб? янги қарори бўйича мамла- 150 бараваригача бўлган
МАВЗУГА ОИД дафтарга ишсиз, касб-ҳу- катимизнинг 14 та ҳудудида миқдорда кредит олиш-
МАЪЛУМОТ: нари бўлмаган, бошпанаси Хотин-қизларга доир иж- «Аёллар дафтари»ни юри- га ҳақлидир. Кредитнинг
йўқ аёллар киритилган бўл- тимоий масалалардан чет- тишнинг янги, вақтинчалик фоиз ставкасини Марказий
Нодавлат касб-ҳу- са, янги қарор ҳақиқатан да турувчи ёки холи бўлган тартибини қўллаш саъй-ҳа- банкнинг асосий ставкасида
нар таълими марказла- ҳам, қийналган, 30 ёшгача вазирлик ҳам, қўмита ҳам, ракатлари бошланди. белгилаш мўлжалланяпти.
ри орқали хотин-қиз- бўлган 9 тоифадаги хотин- ташкилот ҳам йўқ. Гендер
лар ва ёшларда касбий қизлар манфаатини яна ҳам тенглик кенг тарғиб қили- Ким, қандай қўл- Қўли калталик, ночорлик
кўникмани шакллан- кўпроқ ҳимоя қилади. наётган даврда уларнинг лаб-қувватланади? айб эмас, балки инсон тақ-
тириш, уларни молия- ҳақ-ҳуқуқлари касаба уюш- диридаги синовдир. Ана шу
вий қўллаб-қувват- Туман, шаҳар, вилоят синовни бошдан кечираёт-
лашга Тикланиш ва миқёсида «Аёллар дафта- ган ожиза кимдандир му-
тараққиёт жамғармаси- ри» шакллантирилиб, энг рувват кўрса, боши кўкка
дан 100 миллион дол- қийналган тоифа вакилла- етади. Агар бу хайрли та-
лар миқдорида маб- ри аниқлангач, кимга, қан- шаббус ҳукумат даражаси-
лағ йўналтирилмоқда. дай имконият яратилади? да бошланса, битта-иккита
Шундан 10 миллиони Кўзбўямачилик, таниш-би- эмас, балки юзлаб аёллар
касб-ҳунар ўргатишга, лишчилик, қариндош-уруғ- ундан баҳраманд бўлиши
90 миллиони эса ўқув чилик каби иллатлар ўз ку- аниқ. Қарорнинг аҳамияти
курсини тамомлаб, чини кўрсатмаса, янги им- ҳам шунда...
сертификат олганларга кониятлар, шубҳасиз, ўзи-
имтиёзли кредит ажра- нинг ҳаққоний эгаларига Ҳулкар КУЗМЕТОВА
тиш учун сарфланади. насиб этади. «Mahalla»
Ўзбекистонда 2020 йилда инфляция - 11,1 фоизни ташкил қилди.
2021 йил МОҲИЯТ 9
№2 (1984)
Пойтахт, йирик ша-
ҳарлар, вилоят мар-
казлари кишининг
имкониятлари, ис-
теъдоду қобилиятини юза-
га чиқариш учун қулай,
албатта. Шу боис ҳозирда
кўпчилик ёшлар, айниқса,
олий маълумотли мутахас-
сислар шаҳарга интилиша-
ди. Бироқ шаҳарда яшаш,
ишлашнинг ҳам ўзи бўл-
Мутахассислармайди. Демак, чекка ҳудуд-
ларга ҳам кадрларни жалб
этиш, қишлоқда ишлашнинг
афзал томонларини кўзда
ЇИШЛОЇЇА ЇАЧОН ЇАЙТАДИ?тутувчи тизим яратиш ма-
саласи ўз-ўзидан кун тар-
тибига чиқмоқда.
Бу, бир томондан, олис тини битираётган йигит- Ўктам Исмоилов. — Ушбу тугагунга қадар давом эт- каларига 50 фоиз, бошқа
туманларда ёшларнинг қизлар ўша жойларга бо- муассасалардаги энг муҳим тирилади. Малакали мута- вилоятдан келиб фаолият
яшаш, ишлаш шароитлари- риб ишлашни исташмайди? масалалардан бири — кадр- хассис тегишлилиги бўйича юритаётган ўқитувчилар-
ни яхшиласа, иккинчи то- Тўғри, нотаниш жой, нота- лар етишмовчилигидир. олис ва чекка ҳудудда жой- нинг базавий тариф ставка-
мондан, таълим, соғлиқни ниш одамлар, масофа узоқ, Жумладан, ҳозир уларда лашган ташкилотдаги фао- ларига 100 фоиз махсус ус-
сақлаш ва бошқа соҳалар- маош кам. Бироқ қишлоқ 500 нафарга яқин мутахас- лиятини 36 ойигача бўл- тамалар тўланади. Мазкур
нинг сифатини кўтаришга болалари ҳам бегона эмас- сисга эҳтиёж мавжуд. Қа- ган муддат ичида тўхтатган устамалар олий ва биринчи
хизмат қилади. Давлатимиз ку?.. рор билан олис ҳудудлар- тақдирда, бошланғич ёрдам тоифага эга ўқитувчи-педа-
раҳбарининг «Олис ҳудуд- га бориб ишловчи мутахас- пули тўлиқ ҳажмда бюджет- гоглар улар борган мактаб
лардаги бюджет ташкилот- — Юқоридаги қарор би- сисларга рағбат чоралари га қайтарилади. таълим сифати паст мактаб-
ларига малакали мутахас- лан олис ҳудудларда жой- белгилангани, ўз навбати- лар рўйхатидан чиқарилган
сисларни жалб қилиш чора- лашган бюджет ташкилот- да, аҳолига кўрсатилаёт- Директорнинг йилдан кейинги йил учун
тадбирлари тўғрисида»ги ларида бошқа ҳудудлардан ган бирламчи тиббий хизмат «қўли калта»лигига ҳам тўланади.
қарори айнан чекка қиш- келиб фаолият юритаётган сифати, самарадорлиги ва
лоқларга марказдан ва бош- олий маълумотли мутахас- оммабоплиги ошишига ҳам барҳам берилади ***
қа ҳудудлардан келиб иш- сисларга бир марталик бош- таъсир кўрсатади. Ўзбекистоннинг ҳар бир
лайдиган олий маълумотли ланғич ёрдам пули ва уй- Маълумки, яқинда ўқув- фуқароси қаерда яшашидан
мутахассислар меҳнатини жойларни ижарага олган- Қандай ҳолларда чиларининг ОТМларга кириш қатъи назар сифатли таъ-
рағбатлантириш мақсадида лик (ижарада турганлик) компенсация кўрсаткичи паст бўлган умум- лим ва тиббий хизмат олиш
қабул қилинди. учун ҳар ойлик пул компен- тўхтатилади? таълим мактаблари раҳбарла- ҳуқуқига эга. Буни эса би-
сацияси берилади, уларни рига тегишли чоралар кўрил- лимли ва малакали кадрлар
Шифокорларга уй-жой билан таъминлаш Мазкур имтиёзлардан ди. Айтиш керакки, мактаб орқалигина амалга ошириш
қандай шарт тизими жорий қилинади, — ОТМнинг бакалавриати ёки директорининг бошқа ҳудуд- мумкин. Зеро, ёшлар чек-
дейди Бандлик ва меҳнат магистратурасини (таъ- лардан тажрибали ва малака- ка ҳудудларда ҳам рағбат,
билан 30 млн. сўм муносабатлари вазир- лим шаклидан қатъи назар ли ўқитувчиларни ишга жалб эътиборга муҳтож. Демак,
берилади? лиги бошқарма бошлиғи – кундузги, сиртқи, кечки, қилиши ҳамда уларни қўшим- юқоридаги қарордан кўз-
Шуҳратжон Пўлатов. — шунингдек, иккинчи мута- ча рағбатлантириш имкония- ланган мақсад ҳам тайин:
Тан олиш керакки, чек- Бунда бир марталик бош- хассислик) тамомлаганидан ти йўқлиги ушбу муаммонинг бу йўлда жонбозлик кўрса-
ка қишлоқлардан олийгоҳ- ланғич ёрдам пули БҲМнинг кейин уч йил мобайнида сабабларидан бири эди. Қа- таётганлар рағбатга лойиқ,
га кирганлар ҳам ўқишни 50 бараварига (11 млн. 150 олис ва чекка ҳудудларда рорда шу каби масалалар- уларга муносиб шароит яра-
тугатиб, яшаш учун, ишлаш минг сўм), ҳар ойлик пул жойлашган бюджет ташки- нинг ҳам аниқ ечимлари кўр- тиб берилиши зарур.
учун шароитлар нисбатан компенсация БҲМнинг 2 ба- лотлари, шу жумладан, тиб- сатиб ўтилган.
яхши бўлган шаҳарларда раварига (446 минг сўм) биёт муассасаларига ишга Мавлуда ПЎЛАТОВА,
қолиб кетмоқда, қишлоғига тенглаштирилади. Мазкур кирган битирувчилар фой- — Таҳлилларга кўра, ай- ўқитувчи.
қайтмаяпти. Натижада чек- тизим 2021 йил 1 январдан даланиш ҳуқуқига эга. нан чекка қишлоқлардаги
ка ҳудудлардаги ижтимоий жорий қилинади. мактаблар фаолияти талаб МАВЗУГА ОИД
соҳа объектларида малака- Бунда уй-жойи бўлмаган- даражасида эмаслиги, ўқув- МАЪЛУМОТ:
ли ва тажрибали мутахас- Шунингдек, ҳужжатга му- ларга ҳар ойлик пул ком- тарбия сифати тушиб кет-
сислар етишмовчилиги ўт- вофиқ, оилавий шифокор пенсацияси мутахассис ишга гани туфайли айрим ҳудуд Қарорда 56 та
кир муаммога айланди. Ай- пунктлари ва оилавий по- қабул қилинган ойдан бош- ёшлари ОТМларга кириш туман-шаҳарда-
ниқса, жойларда олий маъ- ликлиникаларга ишга қа- лаб 36 ой мобайнида тўла- имтиҳонларидаги кучли ра- ги 424 та маҳал-
лумотли шифокор, ўқитувчи бул қилинган шифокорлар- нади. Ходим ушбу ҳудудда қобатга дош бера олмаяпти, ла, овул, қишлоқ
ва мураббийлар танқис. га камида 3 йил ишлаб бе- шахсий уй-жойга эга бўл- — дейди Халқ таълими олис ва чекка ҳу-
риш шарти билан 30 млн. ганда, унга хизмат турар- вазирлиги молия депар- дудлар сифати-
Хўш, нега олий ўқув юр- сўм миқдорида бир марта- жойи берилганда ёки у би- таменти директори Ил- да белгиланган.
лик бошланғич ёрдам пули, лан тузилган меҳнат шарт- ҳом Сирожов. — Шу боис Ҳозирда мазкур
ДАРВО¯Е... уй-жойи бўлмаганларга эса номаси бекор қилинганда, қарор билан 1 мартдан таъ- ҳудудлардаги 853
3 йил давомида хизмат уй- пул компенсациясини тўлаш лим сифати паст мактаблар- та бюджет ташки-
Бошланғич ёрдам жойлари берилади ёки БҲМ- тўхтатилади. да дарс бериш учун бошқа лотида олий маъ-
пули ва ҳар ойлик пул нинг 2 баравари миқдорида ҳудудлардан жалб қилин- лумот талаб эти-
компенсацияси солиқ ҳар ойлик пул компенсация- Шунингдек, олий маълу- ган олий ва биринчи тоифа- ладиган 1017 та
тўловчининг жами да- си тўланади. мотли мутахассис ёки тиб- га эга ўқитувчи-педагоглар- вакант штатлар
ромадига киритилмай- биёт ходими тегишлилиги нинг базавий тариф став-
ди ҳамда жисмоний — Ҳозирда мамлакати- бўйича олис ва чекка ҳу- каларига махсус устамалар мавжуд.
шахслардан олинади- мизнинг 243 та чекка ҳу- дудда жойлашган бир бюд- жорий қилинмоқда.
ган даромад солиғи- дудида 150 га яқин давлат жет ташкилотидан, тиббиёт
нинг солиқ солиш объ- тиббиёт ташкилоти фао- муассасасидан бошқаси- Бунда бир вилоят дои-
екти ҳисобланмайди. лият кўрсатмоқда, — дейди га ўтказилганида, ҳар ой- расида бошқа туман ва ша-
Соғлиқни сақлаш вазир- лик пул компенсациясини ҳарлардан келиб фаолият
лиги бошқарма бошлиғи тўлаш белгиланган муддат юритаётган ўқитувчилар-
нинг базавий тариф став-
Туризм соҳасида давлат тили қонунчилигига риоя этилиши юзасидан
асосий чора-тадбирлар белгиланди.
10 ДОЛЗАРБ МАВЗУ 2021 йил
№2 (1984)
Давлат хизматчиларининг даромадлари ва мол-
мулклари ҳақида декларацияни тўлдириши би-
лан боғлиқ мавзу бир неча йиллардан буён му-
ҳокама қилинмоқда. Бироқ бугунгача айни йўналиш-
да кўзга кўринадиган биронта иш қилинмади. Яқин-
да Коррупцияга қарши курашиш агентлиги амалдор-
ларнинг даромадлари декларация қилинишини на-
зарда тутувчи қонун лойиҳасини ишлаб чиқди.
ДЕКЛАРАЦИЯ ТªЛДИРГАН АМАЛДОР
ДАРОМАДИНИ ЯШИРОЛМАЙДИ
2019 йилда Бандлик ва давомида тадбиркорлик жуд эмас. Ҳар бир мамла- ҳозирда тегишли органлар ни бошлагач, турли сохта
меҳнат муносабатлари ва- орқали даромад топган катнинг декларация тизи- билан келишиш жараёни- тўсиқ, қийинчилик, маҳорат
зирлиги тайёрлаган шунга бўлса ёки иш жойидан ой- ми ўзига хос хусусиятларга да. Қонун лойиҳаси 2021 билан қонунни четлаб ўтиш,
ўхшаш қонун лойиҳасидан лик, мукофот пули олган эга. Бироқ бу борада барча йилда қабул қилиниши ку- фирибгарлик, порахўрлик,
фарқли ўлароқ, (вазирлик бўлса, банкдан қанчадир тизимларнинг умумий мақ- тилмоқда, тегишли ташки- таъмагирлик каби ҳолатлар-
лойиҳаси бўйича ушбу тар- кредит олган бўлса, марҳа- сади иккита асосий масала лотлар хулосалари олин- га дуч келади ёхуд шундай
тиб 2020 йил 1 январдан мат, барчасини кўрсатсин. атрофида бирлашган: но- гандан кейин жараён яна- ҳолатнинг гувоҳи бўлади.
жорий этилиши керак эди), Бу — кимнингдир чўнтаги- қонуний бойишнинг олдини да тезлашиши мумкин.
агентлик таклиф қилаёт- даги пулни санаш ёки бош- олиш ва манфаатлар тўқна- Порахўрлик эса ўз-ўзи-
ган лойиҳада қуйидан тор- қа бировнинг шахсий ҳаё- шувини ҳал қилиш. — Нафақат даромадлар, дан пайдо бўлмайди, ҳеч
тиб юқоригача бўлган бар- тига аралашиш эмас, айнан балки харажатлар декла- ким жиноятчи бўлиб туғил-
ча мансабдорлар — ҳатто коррупция, «яширин иқти- — Деярли барча дав- рациясини ҳам жорий қи- майди, унинг ижтимоий ва
Президент ва Бош вазир содиёт» камайишига қара- латларда мазкур тизим лишимиз керак, — дейди иқтисодий омиллари та-
ҳам декларация тўлдириши тилган жараёндир. мавжуд ва биз ҳам бунга лайгина. Кўпчилигимиз Ев-
таклиф қилинган. ўтишимиз керак, — дей- Иқтисодий тараққиёт ва ропага ҳавас қиламиз, у
— Эртами-кечми, давлат ди Давлат солиқ қўми- камбағалликни қисқар- ердаги давлат органлари-
Ҳатто Президент бюджетидан ойлик ола- таси раисининг бирин- тириш вазирининг би- нинг фаолиятини маълум
ҳам декларация диган барча давлат хиз- ринчи ўринбосари Илҳом қадар илғор деб биламиз.
матчиларининг мол-мул- чи ўринбосари Мубин Норқулов. — Чунки хара- Бироқ унинг энг асосий са-
тўлдиради... ки декларация қилиниши Мирзаев. — Агар мамла- жатлар тарафдан ҳам на- баби — мукаммал қонунлар
керак, — дейди Корруп- катда коррупция бўлмаса, зорат қилса бўлади. Ўйлай- ёки ривожланган техноло-
Ривожланган давлатлар- цияга қарши курашиш ўша давлат, албатта, ри- манки, бу жуда долзарб ва гиялар эмас, балки инсон
да амалдор ва қариндош- агентлиги директори Ак- вожланади. Коррупция бор керакли нарса. Бу, бир та- омили эканига кўп ҳам
ларининг ҳисобида қандай мал Бурҳонов. — Буни давлат ҳеч қачон тарақ- рафдан, давлат бошқаруви эътиб ор қаратмаймиз.
мулклар бор, қанча пул қий этмайди. Ушбу тизимни соҳасидаги ходимларнинг
топади ва бошқа даромад- қуйидан эмас, юқоридан олдинроқ йўлга қўйса ҳам амалга ошираётган хара- Коррупция фақатгина
лар тўғрисида деклара- бошлаш керак. Биз шундай бўларди. Лекин вақти-соа- жатлари ва уларни олаёт- қонунга итоаткор жамиятда
ция тўлдирилади. Бу ҳақда қилмоқчимизки, деклара- ти энди келди. Деклара- ган даромадлари қанчалик ривожлана олмайди, чунки
тегишли сайтларга кириб, цияда давлат раҳбаридан цияни жорий этиш, даро- қонунийлиги ҳамда ўзаро ҳар қандай «амалдор»ни
бемалол танишиш мум- тортиб, Бош вазир, судья- мадларни тўғри кўрсатиб, мутаносиблигини кўрсата- ўша жамият тарбиялайди
кин. Бизда ҳам ана шундай лар, прокурорлар, ҳоким- ҳалол ишлаш, коррупцияни ди. Иккинчи тарафдан эса,
платформага эҳтиёж кат- лар, вазирлик ва идоралар максимал даражада қис- бу борада жамоатчиликнинг «Эртами-кеч-
та. Негаки, даромадларни раҳбарлари босқичма-бос- қартириш, бу — халқнинг самарали назорати йўлга ми, давлат бюд-
легаллаштириш, солиқдан қич декларация тизимига талаби, сиёсат ва Прези- қўйилса, шаффофлик бўла- жетидан ойлик
қочиш ёки яшириш ҳам- ўтилади. Босқичма-босқич дентнинг талаби. Мазкур ди ва давлат бошқарув ти-
ма секторда бўлади. Аммо деганда ҳам энг юқоридан қонун лойиҳасига хоҳишим зими вакилларига бўлган оладиган бар-
давлатдан ойлик олиб, тортиб, пастга қараб кета- баланд, бу — Давлат солиқ ишончни янада орттиради. ча давлат хиз-
қандайдир лавозимда иш- ди. Энг пастдан юқорига қўмитаси раиси ўринбоса- матчиларининг
лаётган бўлса, албатта, эмас. Нега босқичма-бос- ри сифатида менга жуда Ҳар қандай мол-мулки дек-
жамоатчилик олдида ҳисо- қич? Чунки тизим керак. керакли ҳужжат. Уни тез- «амалдор»ни ларация қили-
бот бериши лозим. Пировардида барча давлат роқ қабул қилиб, амалиёт- ўша жамият
хизматчилари даромадла- га жорий этиш лозим. тарбиялайди ниши керак»
Даромад манбасини — рини декларациялаш ти-
кимдан ёки қаердан олга- зимига ўтамиз ва ҳеч ким Харажатлар Аслида, ҳалоллик ва ва назорат қилади. Бугун-
нини ошкор қилсин. Йил четда қолиб кетмайди. декларацияси ҳам ростгўйлик миллатимизга гача ҳам декларация маса-
хос бўлган азалий фази- ласи кўп марта айтилган.
БИЛАСИЗМИ? «Вақти-соати энди керак...(ми?) латлардир. Хоҳ деҳқон, хоҳ Вақти-соати келиб, мана,
келди...» зиёли оиласи бўлсин, фар- қонун лойиҳаси ҳам ишлаб
Жаҳон банки маълу- Декларация қилиш ма- зандини ёлғон гапирмаслик- чиқилди. Ўйлаймизки, бу
мотларига кўра, дунёда Айтиш керакки, актив- саласи иқтисодиёти ривож- ка, бировнинг ҳаққига хиё- сафар мазкур масала шун-
160 тадан ортиқ мамла- ларни декларациялаш тизи- ланган давлатларда устун нат қилмасликка ўргатади. чаки гап бўлиб қолмайди.
кат активлар деклара- ми аксарият мамлакатларда қонун ҳужжатларидан бири Лекин шахс улғайиб, жа- Зеро, давлат ходимлари-
цияси талабларини жо- бор бўлишига қарамай, бу ҳисобланади. Айтиш ке- мият ва давлат билан турли нинг даромадлари қанча-
рий этган. ЕХҲТга аъзо борада ягона стандарт мав- ракки, агентлик томонидан муносабатларга киришиш- лик очиқ ва шаффоф бўл-
мамлакатларнинг акса- ишлаб чиқилган ҳужжат са, бу «яширин иқтисо-
риятида активларни дек- диёт»ни камайтиришга ҳам
ларациялашнинг кенг хизмат қилади. Шу билан
жамоатчилик учун ошко- бирга, бу жиҳат коррупция
ра тизими йўлга қўйил- даражасини қисқартириш-
ган. Декларацияларнинг да ҳам муҳим омиллардан
оммавийлиги, яъни жа- бири бўлади.
моатчилик учун очиқли-
ги уларнинг коррупцияга Санжар ИСМАТОВ
қарши курашишдаги аҳа- тайёрлади.
миятини янада оширади.
2021 йил ҲОЛАТ 11
№2 (1984)
ДАВЛАТ ХАРИДЛАРИДА
ЇАРИНДОШ-УРУЎЧИЛИК
¿ачонгача давом этади?
Ўзбекистон ушбу масканда яшовчи тур-
ли миллат ва элат вакиллари учун яго-
на оила. Айниқса, сўнгги йилларда юр-
тимизда истиқомат қилаётган турли миллат
вакилларининг ўз урф-одат ва анъаналари, қадрият-
ларини қадрлаш, тили, дини ва бошқа анъаналарини
авлодлар оша давом эттиришга зарур шарт-шароит-
лар яратиш борасида қатор ислоҳотлар амалга
оширилмоқда.
Сўнгги пайтларда гоҳ у ниб келишаётгани яшириб гарлик белгилаш, бюджет ёндашилсагина биз ижобий манфаатлар тўқнашуви бў-
ҳудудда, гоҳ бу ҳудудда бўлмас даражага чиқди, маблағларини ортга қайта- натижа кутишимиз мумкин. йича давлат харидларини
давлат харидларида қарин- — дейди Олий Мажлис риш масалалари очиқ қол- бузган, лекин жавобгарлик
дош-уруғчиликка йўл қў- Қонунчилик палатаси моқда. — Жиззах ва Андижонда қонунда белгиланмаган.
йилаётгани тўғрисида кўп- депутати Расул Кушер- бўлаётган воқеалар аслида Биз шу муаммони юқорида-
лаб хабарлар пайдо бўл- баев. — Бу ўзининг устун — Агентлик аниқланган ги янги қонун билан ечиб,
моқда. Жумладан, Андижон ҳолатлар бўйича тергов ва ўзи янгилик эмас, — дей- уни қабул қилдик. Ҳозир
вилоятида «Ягона буюрт- мавқеидан фойдаланиб суриштирув ўтказиш вако- ди Олий Мажлис Қонун- ҳужжат Сенатга юборил-
мачи хизмати» ИК раҳ- қилинаётган очиқ ўғир- латига эга эмас, — дейди чилик палатаси депутати ган. Қонун билан БҲМнинг
барига тааллуқли компа- лик. Бунинг бошқа шакли Коррупцияга қарши ку- Дониёр Ғаниев. — Фақат- 50 бараваргача миқдори-
ния 20 млрд. сўмлик дав- – коррупция! Ўғирлик ва рашиш агентлиги дирек- гина жамоатчиликка энди- да маъмурий жавобгарлик
лат буюртмаларини қабул коррупция эса доимо жи- тори ўринбосари Уми- гина ошкор қилингани учун белгилаяпмиз, техник хато
қилгани, Жиззах шаҳрини ноят ҳисобланган. Лекин да Тўхташева. — Ўрга- «хайп» яратяпти. Бу асли- бўлса, 10 бараваргача жа-
манзарали дарахтлар ва негадир бу ишлар ҳозирча да йиллар давомида амал- рима қўлланилади.
гуллар билан безаш учун 2 назорат органларига жи- нишлар натижасида агар га оширилиб келинаётган
млрд. сўм вилоят ҳокими- ноят бўлиб кўринмаяпти. жиноий иш қўзғатиш учун амалиёт. Биринчи маротаба ***
нинг қизига тегишли ком- Энг ёмони, бирор-бир ҳу- асослар етарли бўлса, ма- бўлаётгани йўқ, бу икки во- Хoрижий мaмлaкaтлaр
панияга ўтказиб берилгани дуд масъули бюджет маб- териаллар прокуратура ва қеа аслида «айсберг»нинг тaжрибacи шуни кўрcaтaди-
оммавий муҳокамалар мав- лағларини қариндош ва бошқа тегишли мутасад- учи. Ушбу муаммони деярли ки, дaвлaт хaриди бюджeт-
зусига айланди. яқинлари орқали ўзлаш- ди органларга юборила- ҳамма вилоятда топасиз. Бу нинг хaрaжaтлaр қиcмидa
тирилишини тайинли жа- ди. Улар жазоланадими ёки муаммога Жиззах ёки Анди- кaттa caлмoқни эгaллaйди,
«Бетимнинг қалини воб билан рад қилгани йўқми, бу масала ҳуқуқни жон мисолида эмас, балки ўз навбатида, у иқтиcoдиёт-
жонимни ҳузури... ҳам йўқ. Демак, буларнинг муҳофаза қилувчи орган- биз тизимли ечим таклиф ни бoшқaришнинг муҳим вo-
бари рост ва улар буни ин- ларга тегишли. Чунки жи- қилишимиз керак. cитacи ҳиcoблaнaди. Бу ха-
(ми?)» кор қилишмаяпти. ноий иш доирасида ўрга- ридлар аксарият мамлакат-
нишлар натижасидагина Депутатнинг айтишича, ларда ялпи ички маҳсулот-
Аслида бу каби жиноят- Мазкур ҳолатга нафақат шу хулосага келиш мумкин Олий Мажлис Қонунчилик нинг 10 фоизидан 30 фои-
лар 2020 йилда кўпай- Коррупцияга қарши кура- бўлади. Бу хулосани эса палатаси томонидан қабул зигача бўлган миқдорни ёки
гани йўқ: улар олдинги шиш агентлиги, прокура- биз чиқармаймиз, биз фа- қилинган янги таҳрирдаги давлат бюджетининг қарийб
йилларда ҳам бўлган ва тура, балки парламент ва қат материал тақдим қила- «Давлат харидлари тўғри- учдан бир қисмини ташкил
бундан-да каттароқ ҳо- жамоатчилик ҳам жим қа- миз. Тегишли органларнинг сида»ги қонун лойиҳасида қилади. Ҳеч қандай ҳисоб-
латларда бўй кўрсатган. раб турмаслиги, бу каби қарори асосида бу масала мазкур муаммо ўз ечимини китобсиз, хомчўтсиз ҳам бу
Аммо уларнинг аксарияти ўғирлик ва коррупцияга ҳал қилинади. топган. харидларнинг бўй-бастини
аниқланмай қолиб кета- тоқатсиз муносабатда бў- кўз олдимизда тасаввур қи-
верган. Кишилар олдин- лиши шарт. Булар аслида — Мазкур янги қонун, либ кўришимиз мумкин...
дан ишни пишитиб, кимга «айсберг»нинг ўйлайманки, мана шу муам- Юқоридаги ҳолатлар,
қанча қолишини чамалаб Жавобгарликни ким моларга тизимли ечим бў- улардаги рақамлар ҳам бу
бўлиб, кейин гўёки ҳалол назорат қилади? учи... йича илк қадам бўлади, — фикрларни исботлаб ту-
шартномалар тузиш учун сўзида давом этади Д.Ға- рибди. Давлатимиз раҳба-
биржаларда тасодифан Юқорида таъкидлагани- Коррупция ҳолатини ниев. — Бу қонун билан ри Олий Мажлисга йўлла-
кўришиб қолаверган. Бу- миз, ўтган ҳафталар даво- аниқлангани билан унинг биринчи марта маъмурий ган Мурожаатномасида ҳам
гун эса давлат харидла- мида бир нечта вилоятлар- олдини олиш, жазо муқар- жавобгарликни белгилай- бундан буён барча давлат
ри бўйича ягона ахборот даги йирик давлат харид- рарлигини таъминлаш, бу миз. Ҳозир Жиззах ва Ан- харидлари жамоатчилик ва
порталининг ишга туши- ларида қариндош-уруғчи- жараёнга аҳолини фаол дижондаги воқеада ҳуқу- парламент назорати остида
рилиши ва у ерда зарурий лик яққол кўриниб тургани жалб этиш масалалари ҳал қий жавобгарликнинг ўзи бўлишини алоҳида таъкид-
маълумотларнинг очиқла- аён бўлди. Бироқ уларнинг этилмаса, ҳар қанча ку- йўқ. Манфаатлар тўқнашу- лади. Бундан хулоса қилиш
ниши натижасида барча аксариятида маълум бир рашманг, ҳар қанча ҳуқуқ- ви бор. Лекин агар у пул- мумкинки, очиқлик, ошко-
харид жараёнлари тўғри- нормалар бузилгани аниқ- бузарни ушламанг натижа- ни ўмармаган бўлса, яъни ралик таъминланса, жазо
сида аҳоли хабардор бўл- ланган бўлса-да, жавоб- га эришиб бўлмайди. Қа- белгиланган маблағга хиз- муқаррар бўлса, ҳар бир
моқда. чонки, масалага комплекс мат кўрсатган бўлса, унга фуқарода коррупцияга му-
жавобгарлик йўқ. У фақат росасизлик кайфияти шакл-
— Ҳудудлардаги айрим лантирилса, жиноятчилар-
масъуллар: вилоят ҳоким- нинг ортидан қувлаб юриш-
лари, ўринбосарлари ва га ҳожат қолмайди. Ҳамма
тендер ўтказишга масъул нарса жамият кўз ўнгида ва
раҳбарларнинг «ўз чўнтак- назоратида бўлади.
лари» сифатидаги тадбир-
корлик субъектлари орқа- С.ИБРОҲИМОВ
ли бюджет маблағларини тайёрлади.
ўғирлаш билан шуғулла-
12 ЖАРАЁН 2021 йил
№2 (1984)
Шу вақтгача ҳеч
қачон ер хусу-
сий мулк бўлма-
ган, ҳатто ўзимиз
ДАВЛАТ яшаб турган уйнинг ҳам
иморати шахсий мулк, ос-
тидаги ер эса давлат-
нинг умуммиллий бой-
лиги эди. Шу боис ерни
исталган пайт давлат эҳ-
тиёжлари учун беришга маж-
ерга бºлган мулкдорлик бур эдик. Янги тартиблар асосида эн-
диликда истаган одам ер участкасини хусу-
сийлаштириб олиши мумкинлиги белгилан-
ди. Ер участкалари мажбурий тартибда олиб
қўйилишига эса йўл қўйилмайди.
ВАКОЛАТИДАН ВОЗ КЕЧАДИМИ?
Ернинг хусусий мулкка та-тўқимачилик клас- лаш, молиявий оборотга рашларнинг пайдо бўлиши МАВЗУГА ОИД
айланиши маънавий томон- терлари уюшмаси» раи- киритиш тизимини жорий мулкчилик муносабатлари- МАЪЛУМОТ:
дан фуқарога катта ишонч си Муртазо Раҳматов. — қилиш бўйича Ҳукуматга нинг тубдан издан чиқиши-
беради. Хусусий ерга ки- Қачонки, ердан фойдала- аниқ топшириқлар берил- га олиб келди. Қишлоқ хўжалигини
шининг меҳри бошқача бў- ниш ҳуқуқи бозорда талаб ди. модернизация қилиш,
лади. Ер эгаси ўзини оёқда юқори маҳсулотга айлан- Бу ҳолатлар мулкнинг рақамлаштириш, ер-
маҳкам тургандек ҳис қи- са, уни мулкдорнинг ўзи Собиқ иттифоқ давлат қўлида бундай да- нинг унумдорлигини
лади, узоқ келажакка доир тасарруф этса, бу борада тажрибаси нимани ражада тўпланиши иқтисо- ошириш, замонавий
режалар тузади ва истиқ- иккиламчи бозор ярати- диёт учун ҳам, кишилар- агротехнологиялар-
болини аниқроқ кўра бош- либ, унда мазкур ҳуқуқ эр- кўрсатади? нинг мулкка бўлган муно- ни жорий этишга илк
лайди. Ер хусусий мулкка кин олди-сотдиси амалга сабатлари учун ҳам салбий бор 600 миллион дол-
айлангач, ўз-ўзидан ер бо- оширилсагина бу жараён Сир эмас, кейинги йил- таъсир кўрсатиши билан лардан зиёд кредит
зори пайдо бўлади. Демак, амалга ошади. Қолавер- ларда давлат мулки объ- бирга, иқтисодий ривожла- ва грант маблағлари
ернинг ҳақиқий бозор ба- са, бунда гаровга қўйилган ектларининг катта қисми нишнинг тўхтаб қолишига, жалб қилинади.
ҳоси шаклланади. Бундан ҳуқуқ адолатли нархда ба- хусусийлаштирилди. Бу, ўз турғун бўлишига ҳам олиб
ташқари, ерни гаровга қў- ҳоланиши, ердан фойдала- навбатида, талаб ва так- келди. Кишилар мулкдан чилик МДҲ давлатларида
йиш, ижарага бериш каби ниш ҳуқуқини хатарлардан лиф, рақобат каби бозор сунъий равишда «бегона- Россия Федерацияси, Қо-
имкониятлар пайдо бўла- ҳимоялаш бўйича мустаҳ- иқтисодиётининг энг муҳим лаштирилди». зоғистон ва бошқа бир қа-
ди, яъни ер иқтисодий муо- кам суғурта тизими амалда қонуниятларини жамиятда тор давлатларда мавжуд.
мала объектига айланади. фаол ишлаши ҳам муҳим амал қила бошлашига олиб Ер фақат айрим Шу муносабат билан бизда
аҳамиятга эга. келди. Шу билан бирга, шахслар қўлида ҳам ердан фойдаланиш ҳу-
Ерни нега гаровга давлат тасарруфидан чи- тўпланиб қолади... қуқларини кафолатлаш ва
қўйиб бўлмайди? Шундагина ердан фой- қариш ижтимоий ҳаётнинг уларни бозор активлари-
даланиш ҳуқуқи ўз нар- кўплаб соҳаларида дав- (ми?) га айлантириш масаласини
«Манфаатдорлик ва адо- хига эга турли битимлар лат монополиясининг бар- кўриб чиқиш вақти келди.
лат бўлган жойда, албатта, объекти бўла олади. Содда ҳам топиши, соғлом рақо- Тўғри, ерга нисбатан ху-
ўзгариш ва ўсиш бўлади. қилиб айтганда, бозорда батнинг шаклланиши ҳам- сусий мулк ҳуқуқини жо- Ҳозирда Ўзбекистонда ер
Бу борада ердан фойда- талабгир товарга айлана- да давлатнинг мулкдорлик рий этиш жуда нозик маса- давлат мулкидир. Аммо ўр-
ланиш ҳуқуқларини кафо- ди. Бу, ўз навбатида, аграр мавқеи тубдан ўзгаришига ла. Айрим мутахассислар ганишлар шуни кўрсатмоқ-
латлаш ва ерларни бозор соҳанинг инвестициявий хизмат қилди. ернинг олди-сотди қили- даки, давлат ерга нисбатан
активларига айлантириш жозибадорлигини ошириб, ниши, бўлиб ташланиши мулкдорлик ваколатидан
масаласини кўриб чиқиш қишлоқ хўжалиги маҳсу- — Собиқ иттифоқ таж- муштарак ирригация тизи- воз кечиши лозим. Ерга
вақти келди». лотлари ишлаб чиқарувчи- рибаси шуни кўрсатдики, мининг бузилишига олиб нисбатан хусусий мулк ҳу-
лар фаолиятида янги саҳи- мулкни (ер мисолида) ҳад- келиши, ер фақат манфаат қуқининг жорий этили-
Давлатимиз раҳбари бе- фа очади. Уларга қўшим- дан ташқари марказлаш- изловчи шахслар қўлида ши секин-асталик билан,
жиз бу ҳақда тўхталма- ча имкониятлар яратади. тириш, жамиятнинг барча тўпланиб қолиши мумкин- яъни эволюцион йўл билан
ди. Зеро, ердан фойдала- Чунки давлатимиз раҳба- муаммоларини давлат зим- лиги, шунинг учун ерни амалга оширилиши керак
ниш ҳуқуқи номоддий ак- рининг ташаббуси билан масига юклаш ҳамда дав- давлат мулки сифатида бўлган жараён ва келажак-
тивлар тоифасига киради. ернинг, ундан фойдаланиш латнинг нималарга қодир- сақлаш мақсадга мувофиқ- да ерга нисбатан хусусий
Дейлик, қонунчилигимизга ҳуқуқининг қиймати белги- лигини четдан туриб куза- лигини айтади. мулкчиликнинг жорий эти-
кўра, кредит олиш учун ер- ланмоқда. Қийматли нарса- тиш охир-оқибат иқтисодий лиши мамлакат иқтисодий
дан фойдаланиш ҳуқуқи- нинг қадри баланд бўлиши таназзулга олиб келади, — — Бугунги кунда вазият ривожланишига ижобий
ни гаров сифатида қўйи- эса оддий ҳақиқат. дейди юридик фанлари мамлакатимизда ўткази- таъсир кўрсатади.
шига ҳеч қандай тўсиқ йўқ. доктори, профессор Ми- лаётган ислоҳотлар баро-
Лекин шу пайтгача амал- Шунингдек, номоддий родил Баратов. — Бун- барида тубдан ўзгарди, — Жавлон ВАФОЕВ,
да ундан фойдаланилмади. активларни худди моддий дан ташқари, ернинг дав- дейди Миродил Баратов. журналист.
Бу тижорат банклари учун активлар сингари сотиш, лат ихтиёрида марказла- — Ерга нисбатан хусусий
қизиқ эмас. Сабаби оддий: айирбошлаш, ижарага бе- шуви хўжасизликка, унинг мулкчиликнинг белгилани-
ердан фойдаланиш ҳуқуқи- риш, гаровга қўйиш, бош- талон-торож қилинишига, ши ривожланган бозор ша-
нинг қийматини ҳисоблаш қа компанияларнинг устав кўпайтириш ўрнига ўзлаш- роитининг зарурий шарт-
тизими йўқлиги боис уни капиталига ҳисса сифатида тиришга учради. Шу билан ларидан бири сифатида
молиявий оборотга кири- қўйиш ҳам мумкин. Муро- бирга, мулкка нисбатан амалга оширилиши мум-
тишнинг имкони йўқ эди. жаатномада ушбу масала- қатъий белгиланган «ме- кин. Масалан, Германия,
ларни ҳал этиш ва ердан ники», «ўзганики» тушун- Франция, Япония, Англия
— Банк қачон бундан фойдаланиш ҳуқуқини мус- чаларининг йўқотилиши ва ва бошқа кўплаб давлат-
манфаатдор бўлади? — таҳкамлаш, унинг иқти- унинг ўрнига «бизники», ларда ерга нисбатан хусу-
дейди «Ўзбекистон пах- содий қийматини белги- «ҳамманики» деган қа- сий мулк белгиланган. Ерга
нисбатан хусусий мулк-
Тошкент шаҳрида Санкт-Петербург давлат университети филиали ташкил этилади.
2021 йил МУАММОГА ЕЧИМ БЎЛАДИМИ? 13
№2 (1984)
ЯНГИ ВАКИЛЛИК ИНСТИТУТИ
Айни вақтда ННТларга їандай
мамлака- ёрдам беради?
тимизда 10
мингдан ортиқ олинмоқда. Жумладан, ечимлари бўйича таклифлар фаолиятига урғу берилиши- жара олмаслиги мумкин.
нодавлат нотижо- Олий Мажлис Қонунчилик ишлаб чиқиш, ижроси усти- ни, натижада ушбу ҳужжат Иккинчи масала — бу-
рат ташкилотлари палатасига қонун лойи- дан жамоатчилик назорати- орқали амалга оширила-
мавжуд бўлса-да, ҳалари биринчи ўқишга ни таъминлашга ижтимоий диган ишлар қонун тала- гунги кунда турли соҳалар
уларнинг аксария- киритилгунга қадар доимий буюртма асосида нодавлат бига асосан жамоатчилик бўйича вакиллик тузилма-
ти жамият ҳаётида вакилнинг хулосалари ва нотижорат ташкилотлари назорати остида бўлишини лари жорий этилган, аммо
ўз ўрнига эга эмас. таклифларини қонун ижод- кенг жалб этилади. Бу, англатади. Яна бир жиҳат, уларнинг жонли тарздаги
Бу халқнинг кучи- корлари томонидан қабул таъбир жоиз бўлса, мамла- ижтимоий шериклик масала- фаолиятига гувоҳ бўлгани-
ни намоён эта ола- қилиш ёки асослантирилган катимизда фаолият юри- си ҳам ННТларнинг давлат миз йўқ. Айтайлик, тадбир-
диган тузилмалар маълумотлар тақдим этиш таётган нодавлат нотижорат идоралари ва бошқа жамоат корлик ёки болалар ҳуқуқи
жуда камлигини бўйича механизм яратишни ташкилотлари ва фуқаролик ташкилотлари билан ҳамкор- масаласида жамоатчилик
англатади. таклиф қилдик. Шунингдек, жамиятининг бошқа инс- ликдаги фаолиятини кенгай- муҳокамасига сабаб бўла-
вакилни танлаб олишда титутлари томонидан узоқ тиради. Чунки бу ижтимоий диган бирор-бир муаммо
Президентимиз парла- Жамоатчилик палатаси ва- кутилган воқелик бўлди. юкни тенг тақсимлаб, давлат юзага келиб қолса, мазкур
ментга қилган Мурожаатно- килларини сайлаш тизими- Демоқчимизки, ҳар бир йў- ҳаётининг ортиқча зўри- йўналишлардаги вакиллар-
масида нодавлат нотижорат ни йўлга қўйиш зарур, деб налишдаги ишлар ўз йўлида қишларсиз давом этишига нинг муносабатига, бу бора-
ташкилотлари фаолиятини ҳисоблаймиз. Энг муҳими, уларнинг ривожланишига самарали хизмат қилади. да масъуллардан изоҳ талаб
қўллаб-қувватлаш бораси- бу институт нодавлат ноти- хизмат қилади. қилишига дуч келмаймиз.
даги вазифаларга алоҳида жорат ташкилотларининг Номигагина
эътибор қаратиб, жумла- қуйи палатада ҳақиқий Қуйи палатадаги доимий фаолият кўрсатиши Бу билан улар ҳеч қан-
дан, Олий Мажлис Қонун- маънодаги вакиллиги бўли- вакил эса ННТлар фаолияти- дай иш қилмаяпти, демоқ-
чилик палатасида нодавлат шига эришиш лозим. га оид ҳуқуқий асосларнинг керак эмас чи эмасмиз, лекин одамлар
нотижорат ташкилотлари- кучайтирилишида муҳим бундан хабардор эмас.
нинг доимий вакили инсти- Ижтимоий юк тенг ўрин тутади. Аҳамият бера- Шу ўринда бир жиҳатга Гап фақат шунда эмас,
тутини жорий этиш такли- тақсимланади диган бўлсак, у қуйи палата эътиборни қаратмоқчимиз. асосийси — муаммоларга
фини илгари сурди. йиғилишларида қонун лойи- Жамоатчилик палатаси ечим топишда жиддий бир
— Нодавлат нотижорат ҳалари муҳокама қилиниши томонидан танланадиган силжишлар кўзга ташлан-
Хўш, ушбу вакиллик ор- ташкилотлари фаолияти- жараёнида иштирок этар Қонунчилик палатасидаги маяпти. Демоқчимизки,
гани нодавлат нотижорат нинг жонланиши фақат бир- экан, нодавлат нотижорат ННТлар вакилининг қонун янги вакиллик институти
ташкилотларини жонлан- гина омилга боғлиқ эмас, — ташкилотлар томонидан лойиҳаларини ўқиб так- ҳам шулар каби фаолияти
тира оладими ва унинг ва- дейди Ўзбекистон истеъ- ўрганилган, олиб чиқилган лифлар бериш жараёнига кўринарсиз тузилмага ай-
зифаси нималардан иборат молчилар ҳуқуқларини муаммолар, таҳлилларни де- жисмонан улгуриши ҳамда ланиб қолмаслиги керак.
бўлади? ҳимоя қилиш жамиятла- путатларга доимий равишда унинг салоҳияти етарли
ри федерацияси раиси тақдим этиб боради, қонун бўлиши кераклигини ҳи- Шунга қарамай, Қонун-
Жамоатчилик Жаҳонгир Саримсоқов. ҳужжатларига таъсирчан собга олиш лозим. Акс ҳол- чилик палатасида ННТлар
назоратини — Шу маънода ННТларни жамоатчилик назорати ва да мазкур вакиллик инсти- бўйича вакил фаолият олиб
қўллаб-қувватлаш борасида ижтимоий шериклик маса- тути номигагина фаолият боришини ижобий ҳолат
кучайтиришга ҳар томонлама чора-тадбир- лаларини киритиш бўйича кўрсатиши ва ваколатлари деб баҳолаш жоиз. Чунки
хизмат қилади лар белгиланмоқда. Улар- таклифлар бера олади. Бу доирасидаги ишларни ба- мамлакатимизда ҳозирги
дан бири — эндиликда мав- дегани қабул қилинаётган пайтда авж олган иллат —
— Давлатимиз раҳба- жуд муаммоларни аниқлаш, ҳар бир қонунда нодавлат коррупцияга қарши кура-
ри ушбу вакил парламент уларни чуқур таҳлил қилиш, нотижорат ташкилотлари шиш жараёнида нодавлат
қуйи палатаси йиғилишла- нотижорат ташкилотларни
рида иштирок этиш, қабул жонли, таъсирчан кучга
қилинаётган қонунларга айлантириш, бу орқали
таъсирчан жамоатчилик на- жамоатчилик назоратини
зорати ва ижтимоий шерик- кучайтириш ҳал қилувчи
лик масалаларини киритиш кўмакни беради. Аслида
бўйича таклифлар бериш ҳаётимизда учраётган кўп-
ваколатига эга бўлиши лаб муаммоларнинг асосий
зарурлигини таъкидлади, сабабчиси ҳам коррупция
— дейди Олий Мажлис ҳолатлари эканини ҳисоб-
га олсак, айнан таъсирчан
Қонунчилик палатаси жамоатчилик назоратигина
депутати Шоҳиста Тур- унга кескин зарба бера
ғунова. — Ҳозирда маз- олишини унутмаслик керак.
кур вакиллик институтига Янги вакиллик институти
бериладиган аниқ ваколат- эса ўз фаолияти натижаси
лар, юклатиладиган вази- орқали унинг шаклланиши
фалар нималардан иборат ва ривожланишига замин
бўлиши депутатлар томо- яратиши зарур.
нидан атрофлича муҳока-
ма қилиниб, билдирилган Тўлқин ШЕРНАЕВ
асосли таклифлар инобатга «Mahalla»
Маъмурий ишлар бўйича
апелляция муддати узайтирилди.
14 ҚУЛАЙЛИК 2021 йил
№2 (1984)
Паспорт муаммолари
ЇАЧОН БАРІАМ ТОПАДИ?
2Хўш, ўзи нима гап? Жой- 021 йил 1 январдан Ўзбекистон фуқаролари чет элга жаат қилиши мумкин. Бу-
фақат хорижга чиқиш паспорти билан йўл олиши нинг учун паспорт ё унинг
лардаги катта навбатлар- мумкин. Амалдаги биометрик паспорт билан энди ўрнини босувчи ҳужжат-
нинг ҳосил бўлиши нима хорижга чиқиб бўлмайди. Айтиш керакки, бу ҳолат ни тақдим қилиш кифоя.
билан боғлиқ? «қизил паспорт»ни олиш истагида бўлган фуқаролар сони Гувоҳномани олиш учун
кескин ортишига олиб келди. Натижада айрим шаҳар ва my.gov.uz портали орқа-
Қанча фуқарога туманлардаги Миграция ва фуқароликни расмийлаштириш ли онлайн ариза бериш
паспорт берилди? ҳам мумкин. У зарур ҳуж-
жатлар қабул қилиб олин-
ИИВ Миграция ва фуқа- ган ва тўлов қилинганидан
роликни расмийлаштириш сўнг, 1 иш куни мобайни-
бош бошқармасининг маъ- бўлимлари олдида узундан-узун навбатлар кузатилди. да расмийлаштириб бери-
лади. Айни пайтда тўлов
лум қилишича, катта нав- миқдори БҲМнинг 89 фои-
зини ташкил этади.
батлар Россияга авиақат- ги маълумотлар кўрсатил-
***
новлар тиклангани ҳақи- майди, бу ҳақдаги маълумот ID-карта — қоғоз ҳуж-
жатларидан ва бюрокра-
даги миш-мишлар ортидан карта чипига киритилади. тик тўсиқлардан воз кечиш
ҳамда кўплаб муассасалар-
юзага келган. Ваҳоланки, — Халқаро тажриба- га электрон ҳамкорликни
енгиллаштириш имконини
пандемия сабаб Россия 27 га кўра, янги гувоҳнома- берувчи восита ҳисоблана-
ди. Бу амалиётга ўтиш фу-
мартдан бошлаб, ўз чега- лар жорий қилинган пайт- қароларни рақамли иден-
тификация қилиш тизими-
раларини ёпиб, халқаро да одамларга ноқулайлик ни жорий этишни жадал-
лаштиради, хизматлар кўр-
мунтазам парвозларни тўх- туғдирмаслиги учун эски сатишни осонлаштиради
ва оптималлаштиради. Энг
татиб қўйган. Ҳозирча Ўз- ҳужжатлар ўз муддати ту- муҳими, давлат хизматла-
ридан фойдаланиш сама-
бекистон билан парвозлар гагунча амал қилишда да- радорлиги ошади.
тикланмаган. вом этади, — дейди Миг- Севинч ҲУСАНОВА
тайёрлади.
Аслида бундай навбат- рация ва фуқароликни
МАВЗУГА ОИД
лар кузатилишига одам- расмийлаштириш бош МАЪЛУМОТ:
ларнинг ўзлари ҳам са- бошқармаси бошлиғи Президентимиз Му-
рожаатномада 2005
бабчи. Зеро, давлатимиз Фазлиддин Усмонов. — йилгача мамлакати-
мизга келиб доимий
раҳбарининг 2017 йил 16 этиши белгилаб қўйилган. лат божи тегишли ҳужжат- Худди шундай, 2011 йил- яшаётган, фуқароли-
августдаги ПФ-5156-сон- Ҳозирда фуқароларга қу- лар билан тасдиқланган, ги намунадаги биометрик ги бўлмаган шахслар-
ли фармонига асосан, 2019 лайлик яратиш мақсадида вазирлик нархни алоҳида паспорт, тегишли яшаш гу- га ҳам тўғридан-тўғри
йил 1 январдан хориж- уларнинг вақтинча рўйхат- белгиламайди. Бунда зарур воҳномалари 2030 йил 31 Ўзбекистон фуқароли-
га чиқиш учун биометрик дан ўтган манзиллари бў- ускуналар, керакли мате- декабрга қадар ҳақиқий- гини беришни таклиф
паспортлар бериш жорий йича ҳам бундай паспорт- риалларга кетадиган хара- дир. Бунда биометрик пас- қилди. Бу ўзгариш би-
этилган. Бундай паспорт- ларни бериш тартиби иш- жатлар ҳисобга олинган. портни ID-картага алмаш- лан яна 20 минг киши
лар халқаро стандартлар лаб чиқилмоқда. Бироқ бу бўйича тушаётган тириш 2022 йил 31 декабр- Ўзбекистон фуқароси
асосида тайёрланиб, фуқа- кўплаб мурожаатлар асо- гача ихтиёрийлик асосида, бўлиш имкониятига эга
роларга 10 йил муддатгача Давлат божи сида вазирлик нарх бора- 2023 йил 1 январдан 2030 бўлади. Бундан буён
берилади. қиммат эмасми? сида ҳукуматга таклиф ки- йил 31 декабргача мажбу- юртимизда 15 йил да-
вомида муқим яшаган
— 2020 йилнинг ўн икки Таъкидлаш керакки, хо- ритади. рий тартибда амалга оши- фуқаролиги бўлмаган
ойи давомида хорижга чи- рижга чиқиш паспортини рилади. шахсларга тўғридан-
қиш масаласида мурожаат олиш учун онлайн ариза ID-карта неча тўғри Ўзбекистон фу-
қилган 543 минг 173 на- тўлдириш имконияти яра- кунда расмийлаш- ID-картани қаердан қаролигини беришнинг
фар фуқарога хорижга чи- тилган. Бунда керакли на- олиш мумкин? доимий тартиби жорий
қиш биометрик паспорти мунадаги ариза Ягона ин- тирилади? қилинади.
расмийлаштириб берил- терактив давлат хизматла- Айтиш керакки, бугун-
ди, — дейди Миграция ва ри портали орқали юбори- Таъкидлаш керакки, жо- гача паспорт алмаштириш
фуқароликни расмий- лади. Фуқаролар фақатги- рий йил бошидан «қизил муддати яқинлашавергач,
лаштириш бош бошқар- на расмга тушиш ва бармоқ паспорт» билан бир қатор- кўпчиликни миграция бў-
маси бошлиғи ўринбо- изларини қолдириш учун да, янги туғилган болага, лимида узундан-узун нав-
сари Дилшодбек Мурод- Миграция ва фуқароликни Ўзбекистон Республикаси бат кутиш, қоғозбозлик,
беков. — Қонунчиликка расмийлаштириш бўлимига фуқаросига, мамлакатимиз турли асаббузарликлар ма-
мувофиқ, юртдошларимиз бориши мумкин. Электрон ҳудудида доимий яшайди- саласи ўйлантирарди. Боз
бундай паспортни расмий- навбат юритилади. Фуқаро ган фуқаролиги бўлмаган устига, мазкур жараён,
лаштириш учун доимий 15 кун ичида ҳужжатни қў- шахсга ва хорижий фуқа- дейлик, пойтахтда иш-
рўйхатдан ўтган манзили- лига олиши мумкин. рога белгиланган намуна- лаётган фуқаронинг дои-
даги маълумотларни йи- даги ID-картаси ҳам берил- мий яшаш манзилига бориб
ғиш пунктларига мурожаат Шу ўринда кўпчилик- моқда. У карта эгасининг келишини тақозо этарди.
ни «қизил паспорт» учун шахсини, фуқаролигини Хўш, бу тартиб қачонгача
тасдиқлайдиган ҳужжат
ДАРВО¯Е... тўланаётган давлат божи ҳисобланади ва мамлакат сақланиб қолади?
ўйлантираётгани бор гап.
ҳудудида фойдаланилади. — Янги тартибга кўра,
2020 йилда 8 минг Ҳозирда бундай ҳужжат- Маълумотларга кўра, 12 ID-карта олиш жараёни
310 нафар фуқароли- ни олиш учун БҲМнинг 120 январь санасига қадар 16 эктерриториал хусусиятга
ги бўлмаган шахс Ўз- фоизи миқдорида тўлов қи- минг 471 нафар Ўзбекис- эга, — дейди Фазлиддин
бекистон Республика- лиш керак, 16 ёшга етма- тон фуқаросига, 62 нафар Усмонов. — Яъни фуқаро-
си фуқаролигига қабул ганлар учун эса бу миқдор республика ҳудудида дои- ларга хоҳлаган тумандан
қилинган. Таққослаш БҲМнинг 80 фоизига тенг. мий яшовчи чет эл фуқаро- ID-карта олиш учун имко-
учун, 1992-2016 йил- Хўш, бу миқдор кўп эмас- сига, 21 нафар фуқаролиги ният яратилган. Тошкент
ларда бу миқдор 482 ми? Нарх-наво нималардан бўлмаган шахсга ID-карта шаҳридами ё бошқа ви-
нафарни ташкил этган. келиб чиқиб қўйилган? расмийлаштириб берилган. лоят миқёсидами, фуқаро-
Бундай карта бланкасида лар ўзи истаган, яқин миг-
Дилшодбек Муродбе-
эгасининг миллати ҳақида- рация бошқармасига муро-
ковнинг айтишича, дав-
Прокурорларнинг барча иқтисодий суд мажлисларида иштирок
этиш ҳуқуқи бекор қилинди.
2021 йил ЯНГИ ТАРТИБ 15
«ДРОН»ЛАР№2(1984)
ФУЇАРОЛАР ХАВФСИЗЛИГИНИ
ТАЪМИНЛАЙ ОЛАДИМИ? бормоқда. Германиянинг
«ATLAS International AG»
Жорий йилнинг 1 январидан бошлаб компанияси томонидан
Фарғона вилоятида йўл ҳаракати қои- жиҳозланган «Nexia 3»
дабузарликларини аниқлаш ва жамоат автомобиллари ҳайдовчи-
тартибини сақлаш мақсадида учувчисиз бош- лар хавфсизлигини таъ-
қариладиган «дрон» қурилмаларидан фойда- минлаш, йўл транспорти
ланиш бошланди. Бу каби замонавий қурил- билан содир бўладиган ҳар
маларнинг амалиётга жорий этилиши кўплаб қандай қонун бузилиш ҳо-
фуқаролар томонидан ижобий баҳоланаётган латларининг олдини олиш
бўлса, айрим ҳайдовчилар эътирозли фикрлар- имкониятини бермоқда. Бу
ни ҳам билдиришмоқда. хизмат машиналари тўлиқ
алоқа воситалари, бирин-
Хўш, учувчисиз бошқа- тартибли ҳай- довчиларни умрга ногирон бўлиб қо- чи тиббий ёрдам кўрсатиш
риладиган қурилмалардан довчилар бундан хурсанд ҳушёрликка лиши мумкин. Ана шундай учун зарур дори-дармон
фойдаланишга эҳтиёж бўлиши керак. чақиради, кўнгилсиз ҳодисаларнинг воситалари ва тиббий
бормиди? кўнгилсиз олдини олишда тарғибот ускуналар, фавқулодда
Ҳамма жойда ҳам ҳодисалар- ишларини кучайтириш му- ҳолатларда темирни кесиш
Қоидаларга амал йўл белгиларининг нинг олди- ҳим аҳамиятга эга. учун қайчи, лом, ёритгич,
қилинса, хавотирга ни олишга йўл транспорт ҳодисаси
сифати талабга хизмат қи- — Шу мақсадда «Йўл ҳа- рўй берганда ҳудудни
ҳожат йўқ жавоб бермайди лади, ҳам- ракати хавфсизлиги тарғи- чегараловчи махсус бел-
ма тартиб бот куни», «Автомобилсиз гилар, бундан ташқари,
Фарғона вилояти авто Йўл-транспорт ҳодисаси билан юриш- кун» акциялари ва бошқа инспекторга иссиқ овқат ва
транспорт воситалари со- шундай аянчли воқеаки, шу каби тарғибот-ташвиқот чой учун термослар билан
нининг кўплиги жиҳатидан ҳушёрликни унутган, қои- га мажбур тадбирлари тез-тез ташкил таъминланган. Эндиликда
Тошкент шаҳридан сўнг даларга беписанд қараган бўлади. Шахсан этилиб, асосий эътибор ана шундай мультирадар
иккинчи ўринда туради. ҳар қандай ҳайдовчи ёки мен бу тизим ишга йўл ҳаракати қоидаларини қурилмалари билан жиҳоз-
Қолаверса, оғир оқибатли йўловчи унинг қурбонига тушганидан хурсанд бузиш билан боғлиқ ҳо- ланган мобиль комплекс-
йўл-транспорт ҳодисала- айланиши мумкин. Шундай бўлдим. латларнинг келиб чиқиш ларидан яна 15 та олиб
ри ҳам бошқа вилоятлар- ҳодисага йўлиқиб, ногирон — Бу масаланинг бир сабабларини аниқлаш, келиш борасида иш олиб
га қараганда кўп содир бўлиб қолганлар қисмати жиҳати, — дея суҳбатга уларни бартараф этиш чо- борилмоқда.
бўлмоқда. Масалан, 2020 нақадар оғир. қўшилди ҳайдовчи Улуғ- раларини кўришга алоҳида
йил давомида вилоятда бек Нуриддинов. — Бош- эътибор қаратилмоқда, — Ҳаракатни тартибга
юз берган йўл-транспорт — Кўча-кўйда тасодифан қа томондан эса, жойларда дейди Элбек Қобилов. — солувчи қурилма
ҳодисалари оқибатида 215 йўл-транспорт ҳодисаси- ўрнатилган йўл белгилари, Вилоят бўйлаб ўрнатилган
нафар фуқаро ҳаётдан га учраган машиналарни хусусан, пиёдалар ўтиш фотовидеофиксация қурил- Йўл-транспорт ҳодисала-
кўз юмди, 836 нафари эса кўрсам, юрагим музлаб жойлари, огоҳлантирувчи малари ёрдамида «тўхташ ри содир бўлиши эҳтимоли
турли даражада тан жаро- кетади, — дейди фарғо- ҳаракат чизиқлари шунга ва тўхтаб туриш» қоидала- юқори бўлган ҳудудларга
ҳати олди. Тўғри, рақамлар налик Отабек Ҳакимов. мос тарзда сифатли, аниқ рини бузган, шунингдек, тезлик ўлчаш мосламалари-
аввалги йилларга нисбатан — Чунки менинг фарзан- кўрсатилган шаклда бў- «Тўхташ чизиғи», «Йўл нинг макетлари ҳам ўрна-
сезиларли камайган. Аммо дим шошмашошар ҳайдов- лиши мақсадга мувофиқ. ҳаракати қоидалари»нинг тилди. Таълим муассасалари
бу хотиржамликка асос чиларнинг хатоси туфайли Афсуски, ҳамма жойда ҳам 1.1 сидирға чизиғига, 3.19 ҳамда пиёдалар кўп ҳара-
бўлиб қолмаслиги керак. шундай ҳодисанинг қур- йўл белгиларининг сифа- «Қайрилиш тақиқланган» катланадиган ўтиш жойла-
бонига айланиб, ҳаётдан ти, кўриниш жиҳатлари йўл белгисига ҳамда белги- рида эса сунъий нотекис-
– Учувчисиз бошқари- эрта кўз юмган. Йўлларга талабга жавоб бермайди. ланган тезликка ҳамда све- ликлар ташкил қилинди. Бу
ладиган қурилмалар ор- камералар қўйилгани, Айниқса, пиёдалар ўтиш тофор ишораларига амал нотекисликлар автомобил-
қали қоидабузарликларни қоидабузарликлар дронлар йўлакларини кўрсатувчи қилмаган ҳайдовчиларнинг лар тезлигини пасайтириб,
аниқлаш амалиёти бекорга ёрдамида аниқланиши, бу чизиқлар ўз хусусиятини қоидабузарликлари онлайн пиёдаларнинг белгиланган
жорий қилингани йўқ, — — жуда тўғри иш. Ҳай- тез йўқотди. Бу ҳолат эса тартибда қайд қилинмоқда. жойдан хавфсиз ўтишини
дейди Фарғона вилояти табиий равишда транспорт таъминламоқда.
ИИБ ЙҲХБ катта инспек- эгалари ҳамда пиёдалар Эътиборли жиҳати, ушбу
тори, лейтенант Элбек чалғишига сабаб бўлиб қурилмаларнинг йўл ҳара- Албатта, йўл ва чорра-
Қобилов. — Бу замона- қолмоқда. Қолаверса, жа- кати хавфсизлигини таъ- ҳаларда замонавий қу-
вий қурилмалар, биринчи рима билан иш битмайди. минлашдаги самарадорли- рилмалардан фойдаланиш
навбатда, ҳайдовчиларни гини ҳисобга олган ҳолда борасида олиб борилаётган
ҳушёрликка чақириб, йўл- Тарғибот ишлари улар сонини янада кўпай- ишлар фуқаролар хавф-
транспорт ҳодисаларининг муҳим тириш режалаштирилган. сизлигини таъминлаш,
олдини олишга хизмат қи- йўл-транспорт ҳодисалари
лади. Ҳар қандай ҳайдовчи Дарҳақиқат, ҳайдовчи Ҳаракатдаги радар билан боғлиқ салбий ҳо-
йўлда белгиланган қои- ёки йўловчининг арзи- латларга қарши курашиш-
даларга амал қиладиган маган хатога йўл қўйиши Вилоят йўлларида тез- да қўл келмоқда.
бўлса, дронлардан хавотир ортидан кимдир ҳаётдан лик ўлчаш қурилмалари
олишга ҳожат йўқ. Чун- бевақт кўз юмиши ёки бир билан жиҳозланган авто- Расул КАМОЛ
ки бу қурилмалар фақат мобиллар ҳам хизмат олиб «Mahalla»
қоидабузарликларнигина
аниқлайди. Маданиятли,
Ёшларга 33 миллион сўмгача бўлган 6 ойлик имтиёзли давр
билан гаровсиз кредит берилади.
16 БОР ГАП 2021 йил
№2 (1984)
ЇАЧОНКИ, ІОКИМ АРАЛАШСА,
Январь ойининг ўтган қисқа даврида Бухоро
вилояти ҳокими томонидан ҳудуддаги 32 та
ишлаб чиқариш субъектига ташриф буюри-
либ, уларнинг табиий газ, электр, кредит ва бошқа
муаммолари ҳал этилди. Аммо факт шуки, вилоятда
23 мингга яқин кичик корхона мавжуд.
тадбиркор муаммоси
ечим топадими?
Бугунги кун тадбиркорлиги ривожи учун маълум ҳудуд казилди, – дейди вилоят тадбиркор фойдаланадиган
раҳбарининг иродасидан кўра, хизмат кўрсатувчи иқтисодий тараққиёт ва кунлик электр ёки газ ҳажми
камбағалликни қисқар- кўрсатилиб, лойиҳа қили-
ташкилотларнинг тизимли ва адолатли ишлаши зарур. тириш бошқармаси бош- нади. Демакки, ушбу лойи-
лиғи ўринбосари Улуғ- ҳани тасдиқлаган ташкилот
Албатта, ҳар бир корхо- бек Жўраев. – Ушбу йўл энергия етказиб беришни
нанинг ўзига яраша муаммо асфальтлаштирилиши ҳам ҳам кафолатлаши зарур.
ва ташвишлари бор. Шу режалаштирилган. Айни Айни ушбу ҳужжат келгу-
ўринда савол туғилади:иқ- пайтда лойиҳа ишлари сида тадбиркорга энергия
тисодиёт асосини ташкил якунланиб, тендер асо- узилишида кўрган зарарини
этувчи корхоналарнинг сида пудратчи ташкилот қоплаб бериш юзасидан суд-
барчаси барқарор ишлаши аниқланмоқда. Қолаверса, га мурожаат этиш учун асос
учун уларнинг ҳар бири- ҳавонинг совиши ҳам ушбу бўлмоғи керак.
га вилоят ҳокими бориши жараённи бироз ортга сур-
керакми? ди. Тез орада йўл таъмири Шу билан бирга, айрим
амалга оширилади. тадбиркорларнинг ҳокимлик
Шахсий иродага эмас, мажбур бўламиз. шароитида буюртма асосида масъуллари оғзаки ваъда-
тизим барқарорлигига кийим-кечак тикамиз, – Бундан ташқари, табиий сига таяниб иш кўргани,
Хўш, бу борада дейди Бухоро шаҳридаги газ босими пастлиги, банк- жараённи қонунчилик меъ-
боғлиқ мутасаддиларнинг М.Таробий номли маҳал- да, айрим рухсат берувчи ёрлари асосида мувофиқ-
лада яшовчи Салима Ка- ташкилотлардаги қоғозбоз- лаштириш ишларини иккин-
Юқоридаги фактлар фикри қандай? римова. – Кўчамизда кичик лик жараёнларининг кўпли- чи даражага суриб қўйиши
пиар учун мос келар, аммо саноат зонаси ташкил эти- ги ҳам тадбиркорлар учун алалоқибат зарар кўришига
умумий ракурсда тадбир- – Ўтган йилларга нис- лишини эшитиб, бирмунча сунъий тўсиқ бўлмоқда. сабаб бўлмоқда. Аксарият
корлик ривожини таъмин- батан туманимизда электр қувонгандик. Бошланишига ҳолларда қурилиш ишлари-
лай олмайди. Бугунги кун таъминоти нисбатан яхши- кичик саноат зонаси учун Иш ривожи учун да аҳвол шундай.
тадбиркорлиги ривожи ланди, – дейди номини сув қувури тортилди, юқори ҳуқуқни билиш керак
учун маълум ҳудуд раҳба- ошкор этишни истама- кучланишли электр токи Аввал ҳокимлик органи
рининг иродасидан кўра, ган Олот туман электр ўтказилди. Аммо бу ишлар Вилоят ҳокими ёки сектор пудратчи ташкилотга буюрт-
хизмат кўрсатувчи таш- тармоқлари корхонаси бизга қулайлик яратиш раҳбарларининг қабулида ма беради. «Ишни бошла»,
килотларнинг тизимли ва ходими. – Илгари олти-етти ўрнига қайтага бир қанча аксарият ҳолларда тадбир- дейди. Тендер жараёнлари
адолатли ишлаши зарур. соатлаб электр таъминоти- ноқулайликлар келтириб корларнинг ўз мурожаатлари эса кейин бўлади. Айни
да узилишлар кузатилган чиқарди. Сув ва электр билан келганини кўрамиз. пайтда тендер ишлари шаф-
Биринчидан, энер- бўлса, эндиликда кунора кабеллари ўтказилиши учун Хўш, ҳоким ўша мурожаат- фоф эмасми, ишини ярим
гия муаммоси. Аксарият бир ёки икки соат узилиш қазилган чуқурлар чала- ни ҳал қилди, дейлик. Аммо босқичгача олиб борган
ишлаб чиқариш субъект- бўлмоқда, холос. Аммо ушбу ярим кўмилиб, йўлимиз айнан шу турдаги муаммо тадбиркор тендерда бошқа
лари замонавий ускуналар узилишлар режасиз бўлгани абгор аҳволга келиб қолди. бошқа тадбиркор фаолияти- рақибига ютқазмаслик учун
асосида фаолият юритади. аҳолининг эътирозига сабаб Айтишларича, йил охирига да ҳам учраяпти-ку. қурилиш лойиҳасини арзон
Бунда бир соатгина электр бўляпти. Энди бу узилиш келиб маблағ тугагани са- кўрсатиб зарарига бўлса-да,
энергиясининг ўчиши кор- ҳам бизнинг қўлимизда эмас, бабли йўлимиз шу аҳволда Шу боис, аввало, тад- ютиб олишга мажбур бўлади.
хонанинг ишлаб чиқариш тармоқ Самарқанд вилояти- қолиб кетаркан. биркорларнинг ўзи вако- Қарабсизки, қурилиш ишла-
кўрсаткичларига сезиларли даги марказий подстанция- латли давлат ва хизмат ри сифатига путур етади.
даражада таъсир кўрсата- дан ўчириб қўйилмоқда. – Кичик саноат зонаси кўрсатиш субъектлари
ди. Айниқса, бугунги куз- инфратузилмасини яратиш олдидаги ҳуқуқларини би- Хулоса ўрнида эса шуни
қиш мавсумида мавсумолди Йўл масаласи. Ҳудуд- учун сув ва юқори кучла- лишлари зарур. Фаолият- айтмоқчимиз, бозор иқти-
янграган бир қанча ваъ- даги ички йўлларнинг ҳо- да муаммолар юз берган содиёти шароитида тад-
даларга қарамай, қишлоқ лати ҳам бизнес ривожига нишли электр тақдирда ҳокимлик ёки биркорликни ихтиёр этган
ҳудудларида кузатилаётган яхшигина тўсқин- токи секторга югурмай, тегишли шахс, биринчи навбатда,
электр узилишлари тадбир- лик қилмоқ- ўт- тартибда суд орқали ман- ҳуқуқи ва қонунчиликни ҳам
корлар манфаатига жиддий да. фаатларини ҳимоя қилмоқ- пухта ўзлаштириши керак.
зарар етказмоқда.
– ликлари талаб этилади. Ўз навбатида, тадбир-
– Ошхона фаолияти билан Уй Хусусан, ҳар бир корлик муҳитини ривож-
шуғулланамиз, – дейди Олот тадбиркор фаолият лантириш, ушбу жараённи
туманида яшовчи Байрам бошлашидан олдин бошқаришда маълум бир
Нормуродов. – Аммо куно- тегишли тартибда ҳудуд раҳбари ирода-
ра ток ўчиб қолади. Печ- газ, электр идо- си эмас, балки тизимли
ларимиз эса электр билан расидан рухсат қонуний асосларга суяниш
ишлайди. Айни тушлик олади. Ушбу вақти келди.
маҳали кўп мижозла- рухсатда
римизни қайтаришга АВРАНГЗЕБ.
Тошкент - Сеул - Тошкент йўналиши
бўйича қатновлар амалга оширилади.
2021 йил МУАММО 17
№2 (1984)
Таҳририятимизга Хўжайли туманидаги Кўлоб ва
Найман овули фуқаролар йиғини аҳолисидан му-
рожаат келиб тушди. Унда айтилишича, шунча
шароит, имконият яратилаётганига қарамай, ҳу-
дуд мутасаддилари ҳамон мурожаатлар билан ишлаш-
да сусткашликка йўл қўймоқда. Жумладан, одам-
лар уч-тўрт йилдан бери ичимлик суви масала-
сида мурожаат қилаётган бўлса-да, масъул-
лар қисқа фурсатда муаммони ҳал этиш-
ни ваъда беришдан нарига ўтмаётир.
Нега ваъдалар
ТЄРТ ЙИЛДАН БУЁН АМАЛГА ОШМАЯПТИ?
Мавжуд ҳолатни ўрга- на ёзилган жавоб хатлари ходими Ринат Индиами- жасини аниқлаш учун икки лар на уйимизнинг нархини
ниш, аниқ вазиятни билиш олинмоқда. нов. — Улар қаторида Най- йил олдин деворлардаги чиқариб, маблағини беради,
мақсадида Найман овулида ман овули учун 2401,2 млн. ёриқларга қоғоз ёпишти- на уй қуриб бериш ҳақида
бўлдик. Жумладан, Найман ову- сўм маблағ ажратилиши ҳи- риб кетишган эди. Бугунги ўйлайди. Улар тўрт йилдан
лининг бир гуруҳ фуқарола- собига 11,4 км. сув қувур- кунда ёрилиш давом этаёт- бери ёрдам беришни айта-
— Овулда истиқомат қи- ри 2019 йил 2 апрелда Бош ларини тортиш бўйича ло- гани ёпиштирилган қоғоз- ди, лекин натижа йўқ.
ладиган 130 га яқин хона- прокуратура ва 6 апрел- йиҳа ишлаб чиқилиб, 2022 лар узилиб, айрим жойлар-
дон ичимлик суви учун фа- да Уй-жой коммунал хизмат йил Давлат дастурига кири- да ички хоналарнинг ўзида Ваъдалар тўрт
қат бир дона босма кран кўрсатиш вазирлигига қил- тилиши тавсия этилган. ёриқ 2-3 см.дан ошгани- йилдан буён амалга
ва бундан 100 йил олдин ган мурожаати асосида Хў- дан билиш мумкин. Туман
қазилган битта қудуқдан жайли тумани «Сув тармоқ- Ваъдаларни ваъдага ҳокимлиги, кадастр, архи- ошмаяпти!
фойдаланишади, — дей- лари» филиали ходимлари улашдан нарига ўтмайдиган тектура бўлими ходимлари
ди кўчабоши Ендирбой томонидан ҳолат ўрганиб туман мутасаддиларидан бу келиб кўришди. Бироқ ҳеч — Водник йиғини ҳу-
Қўчқоров. — Ёзда ариқда- чиқилиб, 2020 йил Инвести- сафар ҳам қолипдаги жа- бир натижа бўлмаяпти. дудидаги 78-уйнинг 1- ва
ги сувни истеъмол қиламиз. ция дастурига киритилиши вобни олдик. Демак, Най- 2-йўлакларини тўлиқ бу-
Ҳозиргидек совуқ кунлар- учун тавсия этилгани ваъда ман овули аҳолиси яна бир Дарҳақиқат, ўтган асрда зиб, қайтадан қуриш бўйи-
да эса ариқда сув бўлмай- қилинган бўлса, 2020 йил йилдан кўпроқ вақт яроқ- қад ростлаган бу иморатлар ча 2020 йил 10 октябрда
ди ва барча эҳтиёж учун 14 мартдаги Президентнинг сиз сув истеъмол қилишга орадан 30 йил вақт ўтиб, туман ҳокимининг қарори
босма кран ҳамда қудуқдан «Ишонч» телефони орқали мажбур. Шунда ҳам бу гап сифатсиз қурилгани кўз- чиққан, — дейди Хўжай-
сув ташиймиз. Энг ёмони, қилинган мурожаат ўрганиб мурожаатни ёпиш илинжи- га ташланмоқда. Уй пойде- ли тумани ҳокимининг
эҳтиёж ортиши билан ерос- чиқилиб, тегишли чора-тад- да айтилган маълумот бўл- ворининг айрим жойлари- қурилиш ишлари бўйича
ти суви тортилиб, сифатига бирлар 2021-2022 йиллар маса, албатта... га ғишт тиқиштириб, цемент ўринбосари Жеткербай
ҳам путур етди. Ҳатто сув- бюджет маблағлари ҳисоби- билан суваб кетишган. 2017 Ешимбетов. — Қурилиш
дан қурт чиққан пайтлар дан босқичма-босқич амал- «Уйимизнинг девор йилда унинг авария ҳолати- ишлари маҳаллий бюджет
ҳам бўлди. Туман давлат га оширилиши ҳақида жа- ёриғидан қўшнимиз да экани маълум бўлгач, уй ҳисобидан амалга ошири-
санитария-эпидемиология воб хатлари берилган. чўкмаслиги учун 2018 йил- лиши кўзда тутилган.
назорати маркази бўлими- кўринади» да ертўлага туман ҳокимли-
дан ходимлар келиб сувни Туманда ичимлик суви ги топшириғи билан темир Афсуски, ҳоким ўринбо-
текшириб кўришди ва уни бўйича муаммолар етарли- Ҳудуддаги муаммолар шу тиргак қўйилган. Бугунга сари бундан бошқа тайин-
ичишга яроқсиз, деб то- ча. 2020 йилда «Mahalla» билан тугамайди. Жумла- келиб уй чўккани сабабли ли жавоб бермади. Ахир,
пишди. Бироқ биз ана шу газетасининг бир неч- дан, тумандаги Водник ша- тиргак учун қўйилган арма- ваъда бериш, қарор чи-
яроқсиз сувни ичишга маж- та сонларида Саришунгил ҳар фуқаролар йиғинидаги туралар ҳам қийшая бошла- қаришнинг ўзи билан иш
бурмиз. Бу борада туман овул фуқаролар йиғини- Т.Эшонов кўчаси 78-уйда ган. Бу дегани, уй одамлар- битганида юртдошларимиз
ҳокимлигига, Халқ қабулхо- нинг Боғдорчилик овули, истиқомат қилувчи бир гу- нинг кўз олдида чўкяпти. бунчалик сарсон бўлмасди.
насига мурожаат қилавериб Саманкўл овул фуқаролар руҳ фуқаролар мурожаати- Негаки, ваъдалар тўрт йил-
чарчадик. Ҳар сафар дас- йиғинининг Афғон овули да айтилишича, улар исти- — Яқинда Жиззах вилоя- дан буён амалга ошмаяпти!
турга киритамиз, деб жавоб аҳолисини қийнаётган қа- қомат қилаётган икки қа- тида кўп қаватли бинонинг Бугун одамлар яшаб турган
беришади. тор муаммолар билан бир- ватли тураржой анча йил- йиқилганини эшитиб, қўр- уй эса ҳокимнинг қарорини
га, сув масаласини ҳам ҳал лар аввал авария ҳолатига қувимиз икки ҳисса ошди, кутмасданоқ ўз-ўзидан бу-
Номигагина ёзилган этиш кераклиги ёритилган келиб қолган ва бу бўйича — дейди 2-хонадон со- зила бошлаган. Энди у ерда
жавоб хатлари эди. Лекин орадан шунча туман ҳокимлиги, тегишли ҳибаси Бозоргул Матка- яшаётган юртдошларимиз
вақт ўтса-да, бу ҳудудлар- ташкилотларга мурожаат- римова. — Биз яшайдиган учун бошқа уй қуриб бера-
муаммога ечимми? да ичимлик суви таъминоти лар қилинган, лекин улар 78-уйда 16 та хонадоннинг диган жўмардлар топилса
бўйича ҳеч қандай тадбир эътиборга олинмаётир. кўпчилиги ишсиз, кам таъ- бўлгани.
Дарҳақиқат, Хўжайли ту- амалга оширилмаган. минланган, улардан 4 на-
мани ДСЭНМ маркази то- — Бу ердаги икки қават- фари ёлғиз оналар. Ўзим Кейинги тўрт йил ичи-
монидан мазкур ҳудуддаги Ваъдаларни ли 16 хонадонга мўлжал- ҳам ёлғиз онаман. Автоҳа- да халқ дарди билан яшаш
сув текширувдан ўтказил- ваъдага улаб... ланган иккита уй ўтган аср- локат туфайли 21 ёшида янги босқичга чиққани аён.
ган. Марказнинг 2020 йил нинг 80-йиллари охирида ногирон бўлиб қолган қи- Аммо мазкур муаммолар-
25 августда берган хуло- — Хўжайли тумани аҳо- қуриб фойдаланишга топ- зимни парваришлаётганим, ни ўрганар эканмиз, бу ўз-
сасига кўра, босма кран ва лисини сифатли ичимлик ширилган, — дейди муро- ишсизлигим сабаб бошқа гаришлар Хўжайли тума-
қудуқдаги сувнинг яроқ- суви билан таъминлаш мақ- жаат муаллифларидан уй сотиб олишга ҳам қур- ни учун бегона эмасмикан,
сизлиги исботланган. Бун- садида 2021/2023 йиллар- бири, 11-хонадон эгаси бим етмайди. Шу боис уйи- деб ўйланиб қолдик. Умид
дан мутасадди ташкилот да Инвестиция дастурлари Даулетмурат Торемура- мизнинг муаммосини айтиб, қиламизки, бундай ўйлари-
вакилларининг ҳам хабари ҳисобидан 20 га яқин йи- тов. — Уйнинг ўз вақтида 2018 йилнинг январидан шу миз мутлақ асоссиз бўлиб,
бор. Лекин шунга қарамай, рик объектлар қурилиши жуда сифатсиз қурилгани кунгача мурожаат қилма- тез орада туман ҳокимлиги
аҳолининг ичимлик сувига режалаштирилган, — дей- бугунги кунда кўзга таш- ган жойимиз қолмади. Де- мазкур муаммоларни амал-
бўлган талабини қондириш ди «Қорақалпоқсув таъ- ланмоқда. 2017 йилда 1-йў- вор ёриғидан қўшнимнинг да ҳал этишга киришади.
бўйича биронта чора кў- миноти» МЧЖ Хўжайли лакнинг деворлари ёрилиб уйи кўринади. Мутасадди-
рилмаган. Фақат номигаги- тумани филиали масъул бошланган эди. Ҳозир 3-йў- Омирбай ЕСБЕРГЕНОВ
лакка етди. Ёрилиш дара- «Mahalla»
Ўзбекистонда ичимлик суви ва оқова сув хизматларининг янги нархлари
ўртача 1,9 фоизга ошади.
18 БАНДЛИК 2021 йил
№2 (1984)
Дипломдан кºра
МАЛАКА МУІИМРОЇ ЭМАСМИ?
Тан олиш керак, меҳнат бозоридаги талаб ва таклифни ўр- Иш қандай ташкил кил этган. Бу ишсиз қолган
ганмасдан иш кўриш оқибатида соҳада кўплаб муаммо- этилади? фуқаронинг эҳтиёжлари-
лар йиғилиб қолди. Тўғри, кейинги йилларда кўрилаётган ни қондирмаслиги кундек
чоралар ўз самарасини бера бошлади. Аммо таълимда- Йил бошида аниқ режа- равшан. Бу йил ушбу кўр-
ги квоталар кескин ошиб, шунга яраша иш ўрни яратилмас экан, лар тузиш билан уни амал- саткич уч баробарга оши-
икки орада қолган оддий ишчилар сафи ортиб бораверади. га ошириш орасида катта рилиши назарда тутилиб,
фарқ бор. Хўш, ушбу режа ишсизлик нафақасининг
Демак, масалани ҳал ликни таъминлаш йўна- Касбга ўқиганларга тўла амалга ошиши учун ўртача миқдори 670 минг
этиш учун айнан мана шу лишида ҳам муҳим вази- 1 миллион сўм қай жиҳатларга эътибор сўмга етказилади. Аммо бу
тоифадаги кишиларнинг фаларни белгилаб бер- берилади...(ми)?! бериш керак? ҳам ижтимоий харажатлар-
бандлигини таъминлашга ди, — дейди Бандлик ва ни қоплашга етмайди.
эътибор қаратиш зарур. Бу меҳнат муносабатлари Маълумотларга қараган- — Мурожаатномада тад-
тоифадаги инсонларнинг вазири Нозим Ҳусанов. да, жорий йилда 70 минг биркорликни ривожлан- Агар ишсиз фуқаро ои-
аксари ўрта таълим маълу- — Хусусан, фуқаролар нафарга яқин юртдошимиз- тириш, аҳолини тадбир- ланинг боқувчиси ҳисоб-
мотига эга бўлса-да, касб- бандлигини таъминлашда ни касб-ҳунарга ўқитиш корликка, касбга ўргатиш ланса, бу пул озиқ-овқат
ҳунарни мустақил эгалла- кўпроқ малакага эътибор режалаштирилган. Хўш, бу орқали банд қилиш ма- маҳсулотлари харажатини
ган бўлади. Хўш, маълу- қаратишга, яъни малака- борада қандай ўзгаришлар салалари илгари сурил- ҳам қопламайди. Ишсиз-
моти йўқ, аммо қўлида ҳу- ни баҳолаш тизимини жо- кутилмоқда? Уни қай йў- ди, — дейди Олий Маж- лик нафақасини реал ҳаёт-
нари бор кишига бугун иш рий этиш белгилаб берил- синда амалга ошириш мум- лис Қонунчилик пала- га мос равишда кўпайти-
топиш осонми? ди. Бугун 9,5 мингта касб- кин? таси депутати Олтиной риш зарур. Шу баробарда
нинг классификатори бор. Мамирова. — Жумладан, хусусий ўқув марказлари-
— Электр пайвандлаш Уларга ўрта махсус маълу- — Эндиликда нафа- 2021 йилда ёшлар тадбир- нинг касбга ўқитиш учун
ота касб бўлгани боис бу мот талаб қилинади. Янги қат вазирлик тизимидаги корлиги ва бандлигини рухсат олиши ҳам муам-
касбни пухта эгаллаган- жорий қилинаётган тизим мавжуд марказлар, бал- таъминлашга 100 миллион мога айланмаслиги, содда
ман, — дейди Тошкент бўйича кўпроқ малакага ки хусусий ўқув марказ- доллар, уларнинг бизнес қилиб айтганда, бу тармоқ
вилояти Юқори Чирчиқ эътибор берилади. Бу ти- лари ҳам юртдошларимиз- лойиҳаларини кредитлаш кимнингдир монопол тизи-
туманидаги Аҳмад Ясса- зимни яратиш учун жорий ни касбга ўқитиши мумкин ҳамда касб-ҳунарга ўқитиш ми бўлиб қолмаслиги шарт.
вий маҳалласида яшов- йилда ҳар бир ҳудуддаги бўлади, — дейди Н.Ҳуса- учун 1 триллион сўм ва 50 Шундагина кўзланган мақ-
чи Абдулла Саидов. — касбга ўргатиш марказла- нов. — Бундан ташқари, миллион доллар ажратила- садга етиш мумкин.
Лекин ўртада иш тополмай, ри, «Ишга марҳамат» моно- ўқув марказларида касб- ди. Оилавий тадбиркорлик
хорижга кетдим. У ерда марказлари қошида мала- ҳунар эгаллаган юртдош- дастурлари доирасида эса Боборавшан
электр пайвандловчи уста кани баҳолаш марказлари ларимизга 1 миллион сўм- 6 триллион сўм имтиёзли ҒОЗИДДИНОВ
оддий ишчилардан икки ташкил қилинади. Бу мар- гача субсидия ажратила- кредитлар ажратиш режа-
баробар кўп ҳақ оларди. казларда касб эгаси бўлган ди. Ушбу маблағ касб-ҳу- лаштирилган. Бу ишларни «Mahalla»
Қўлимда касб эгаси эка- юртдошларимиз тегишли нарга ўқиб, имтиҳонлар- амалга ошириш, ажратил-
нимни тасдиқловчи ҳужжат имтиҳонларни топшириб, дан муваффақиятли ўтган ган маблағларни самара- ДАРВОҚЕ...
йўқлиги сабаб оддий ишчи малакасини тасдиқловчи юртдошларимизга ўқиш ли ва мақсадли сарфлаш,
бўлиб қолишга мажбур ҳужжатни қўлга киритиши учун сарфлаган маблағ- албатта, мутасаддилардан Қарор билан 1 ап-
эдим. Ўшанда юртимизга ва шу бўйича ишга жойла- ларини қоплаш учун тў- юқори масъулият талаб қи- релгача «profstandart.
қайтиб келиб, электр пай- шиши мумкин бўлади. лаб берилади. Қолаверса, лади. Ҳар бир сўм маблағ uz» касбий стандарт-
вандлаш устаси эканимни касб-ҳунарга ўқиб бўлгач, ортида қайсидир ишсиз, ларнинг ягона очиқ
тасдиқловчи ҳужжат ол- Албатта, ҳар бир вази- ўз бизнес лойиҳаларини қийналган юртдошимиз- портали ишлаб чиқи-
моқчи бўлиб ярим йил сар- фанинг тўла адо этилиши амалга оширмоқчи бўл- нинг тақдири ётганини ҳис лади. 2021/2022 ўқув
сон бўлдим. учун қонуний асос бўлиши ган ва «Ёшлар дафтари», этган ҳолда ҳалоллик би- йилидан олий таълим
зарур. Президентимизнинг «Аёллар дафтари» ва «Те- лан ишни ташкил этиш ло- муассасаларида ама-
Юқоридаги ҳолат бир- 2020 йил 31 декабрда- мир дафтар»га киритил- зим. Бунинг учун Прези- лиётга йўналтирилган
гина мисол, аммо ҳаётда ги «Малакаларни баҳолаш ган юртдошларимизга 7 дентимиз Мурожаатномада таълим дастурлари-
бундай инсонлар кам эмас. тизимини тубдан такомил- миллион сўмгача субсидия такрор-такрор таъкидлага- ни жорий этиш мақ-
Хўш, қачондан юртдошла- лаштириш ва меҳнат бозо- берилади. Бу ишлар орқа- нидек, ҳар бир раҳбар би- садида дуал таълим
римиз ҳужжатга эмас, ма- рини малакали кадрлар би- ли эса жорий йил давоми- лимли, қатъиятли, корруп- тизими жорий этила-
лакасига қараб ишга қабул лан таъминлаш чора-тад- да 40 минг нафарга яқин цияга берилмаган бўлиши ди. Дуал таълим ти-
қилинади? бирлари тўғрисида»ги қа- фуқаронинг бандлигини керак. зими асосида ишлаб
рори айни мақсадга хизмат таъминлаш имкони пайдо чиқариш амалиётини
— Президентимиз 2020 қилади. бўлади. Биз халқ вакилларининг ўтаётган ўқувчиларга
йил 29 декабрда йўллаган бу борадаги асосий вази- иш берувчи билан ту-
Мурожаатномасида банд- фаси — ушбу ишларнинг зилган муддатли меҳ-
амалга оширилишида назо- нат шартномасига му-
рат ўрнатиш, ҳар бир маб- вофиқ иш ҳақи тўла-
лағ ва эътибор энг муҳтож ниши мумкин.
аҳоли қатламига етиб бо-
ришига кўмаклашишимиз
керак. Ижро ҳокимияти би-
лан елкама-елка ишлаш
орқали халқимизнинг ис-
такларини амалга ошириш
олий мақсадимизга айла-
ниши зарур.
Хулоса
Ўтган йили ишсизлик на-
фақасининг ўртача миқдо-
ри 230 минг сўмни таш-
Жанубий Корея Президенти Ўзбекистон билан Эркин савдо шартномасини
тузишни тезлаштиришни тасдиқлади.
2021 йил КЎЗГУ 19
№2 (1984)
Маҳалла ва оиладаги муаммолар, юзага келаётган
низоларнинг аксарияти ишсизликка бориб тақала-
ди. Кўрилаётган жиддий чора-тадбирларга қара-
май, ишсизлик масаласи Самарқанд вилоятидаги қатор
маҳалла фуқаролар йиғинларида ҳамон долзарб муаммо-
лардан бири бўлиб турибди. Йиллар давомида муносиб
иш тополмай юрган фуқаролар мардикор бозори орқали
тирикчилик қилишга мажбур бўлишяпти.
Мардикор бозорида
КИМЛАР ИШЛАЙДИ?
«Шу ердан бир — Аммо ўзимга муносиб, лоқ тумани аҳоли бандли- лик вақтинчалик иш би- ташкилот ва муассасалар-
бурда нон топиб, мутахассислигим бўйича гига кўмаклашиш маркази лан таъминлаш бюроси»- дан тақдим этилган бўш
яхшироқ иш топилса, жон ҳомийлигида «Бир марта- да бўш иш ўринлари бў- иш ўринлари тўғрисида-
қора қозонни деб ишлардим. Бир нечта лик вақтинчалик иш билан йича юзлаб маълумотлар ги маълумотлар ҳар ойнинг
қайнатаман...» ташкилотга ҳужжатларим- таъминлаш бюроси» барпо бор ва улар доимий ра- 5-санасига қадар Бандлик-
ни кўтариб бордим, бироқ этилди. Бинода хотин-қиз- вишда вақти-вақти билан ка кўмаклашиш маркази-
Нуробод туманидаги иш йўқлигидан қуруқ қай- лар ва эркаклар учун ало- янгиланиб турилади. га тақдим этилиши белги-
«Улус» маҳалла фуқаро- тавердим. Ноилож марди- ҳида-алоҳида кутиш зал- лаб қўйилган бўлиб, улар
лар йиғинида яшайдиган кор бозорига чиқяпман. лари, емакхона, қироатхо- Бандликка асосида тумандаги бўш иш
27 ёшли Жумабой Бўтаев на мавжуд. Бундан таш- кўмаклашиш ўринлари тўғрисидаги маъ-
ҳар куни тун ярмидан ош- Бу ерга келганлар ораси- қари, вилоятдаги бошқа маркази ўзи нимага лумотлар ҳар ойда маҳалла
гач, қарийб 50 чақирим да мардикор бозори орқали бандлик марказлари билан кўмаклашяпти? доскасига осиб борилади.
йўл босиб, Самарқанд ишлашни ўзига «касб» қи- мустаҳкам алоқа ўрнатил-
туманидаги «Шўрбойи- либ олганлар ҳам бор. ган. Улардан олинадиган Бундан бир неча йил Суҳбатдошимизнинг
ча» маҳалласи ҳудуди- маълумот асосида бўш иш муқаддам аҳолини иш би- фикрича, мардикор бозори-
да жойлашган мардикор — 3 йилдан бери мар- ўринлари бўйича эълонлар лан таъминлаш мақсади- га чиққан айрим олий маъ-
бозорига қараб югуради. дикор бозорига чиқиб, ус- тахтаси ҳам ташкил этил- да жойларда бандликка лумотли ишсизлар ё олий
Каттақўрғон иқтисодиёт тачилик билан шуғулла- ган. кўмаклашиш марказлари ўқув юртида яхши ўқима-
касб-ҳунар коллежини наман, иморатга пойдевор ташкил этилган эди. 2020 ган ёки мутахассислиги бў-
2012 йилда молия йўна- қўйишдан тортиб, шифе- — Иш излаб келувчи- йил декабрь ҳолатига йича билими ва кўникмаси
лиши бўйича битирган бу рини қоқишгача бемалол ларнинг айримлари шу кўра, ишсизлик даражаси етарли эмас. Чунки мала-
йигит ўқишдан сўнг бир эплайман, — дейди Ургут эълонлар орқали ҳам ўз- аҳолининг умумий сони- кали мутахассис ҳеч қачон
муддат туман ҳокимлиги- туманидаги «Баҳрин» ларига доимий иш топяп- га нисбатан 11,6 фоизни кўчада қолмайди.
да, сўнгра Нуробод иқти- маҳалласидан келган ти, — дейди бюро дирек- ташкил этган Тойлоқ ту-
содиёт коллежида ишла- Жўрабек Норов. — Шу тори Элёр Рустамов. — манида мазкур марказ иш- Бир қарасанг...
ди. 2019 йилда касб-ҳу- касб менга ёқади. Шунинг 2-3 соат оралиғида бу ерга сизликнинг олдини олишга
нар коллежлари тугати- орқасидан тирикчилик қи- тўпланганларнинг деярли қай даражада кўмаклаш Масъулларнинг жавоб-
лиши муносабати билан либ, оиламни боқаман. 80 фоизи ўз мижозларини япти? ларига қарасанг, ҳамма иш
у ҳам вилоятдаги минг- Бошқа иш ҳақида ўйлаб топиб, ишга кетишади. рисоладагидек кетаётганга
лаб тенгдошлари сингари ҳам кўрганим йўқ. — Тойлоқ туманида ишга ўхшайди. Жойларда бўлиб
ишсизлар қаторидан жой Иш излаб келувчиларга муҳтож аҳоли сони 9 минг одамлар билан бевосита
олди. Эски муаммога шароит яратилгани яхши, 808 нафарни ва ишсиз- мулоқот қилсанг, уларнинг
янги либос...(ми)? албатта. Аммо бу эски лик мақоми берилганлар иш тополмай қийналаёт-
— Дастлаб узоқ муддат муаммога янги либос кий- 130 нафарни ташкил эта- гани, белгиланган дастур-
мутахассислигим бўйича иш «Самарқанд — Қарши» дириш эмасмикан? Ишсиз- ди, — дейди туман аҳо- ларнинг бажарилмаётга-
изладим, аммо тополмадим, автомагистралининг шун- ларга шароит яратгандан ли бандлигига кўмакла- нига гувоҳ бўласан, киши.
— дейди Ж.Бўтаев. — То- доққина ёнида жойлашган кўра, бу одамларни иш би- шиш маркази директори Натижада кимга ишониш-
пилганлари ҳам бир ойга мазкур мардикор бозори- лан таъминлаш кўпроқ са- Маъмур Гадоев. — 2020 ни билмай, гоҳо иккиланиб
800 минг сўм маош таклиф га вилоятнинг Тойлоқ, Ур- мара бермайдими? йил давомида жами 2 минг қоласан.
қилишади. Бу пулга кун ке- гут, Нуробод, Самарқанд, 87 нафар фуқарони иш би-
чириб бўладими? Шу боис Жомбой каби туманлари- — Тўғри, шундай қи- лан таъминлаш режалаш- Аммо нима бўлганда ҳам
мардикор бозорига чиқиб дан ҳар куни эрта саҳар- линса, яхши бўлади, шу- тирилган бўлиб, амалда 1 Самарқанд вилоятидаги
кетдим. Бу ерда бир бурда дан тирикчилик илинжи- нинг учун ҳам вилоят- минг 345 нафар ишсиз кор- маҳаллаларнинг аксария-
нон топиб, вояга етмаган 3 да 300-400 нафар одам нинг шаҳар ва туманла- хона, ташкилот ва муасса- тида одамлар ишсизлик
нафар фарзандим, оиламни йиғилади. Кўчадан ўтаёт- рида 2020 йил мобайни- салардаги бўш иш ўрин- муаммосига дуч келаётга-
боқаман. Худога шукр, но- ганлар қаҳратонда ҳам, да 111 та бўш иш ўрни ларига марказ йўлланмаси ни, бу борадаги дастурла-
лимайман, қора қозон қай- саратоннинг жазирамаси- ярмаркалари ташкил асосида ишга жойлашти- ру режаларнинг охирига-
наб турибди. да ҳам тўхтаётган автома- этилиб, натижада 3 минг рилди. Шунингдек, 1 минг ча бажарилмаётгани бор
шиналарга иш илинжида 684 нафар киши доимий 666 нафар фуқаро ҳақ тў- гап. Йўқса, мардикор бо-
Тойлоқ туманидаги «Ўк- югуриб бораётган киши- иш билан таъминланди, ланадиган жамоат ишлари- зорларида «Бизга кимдир
рач» маҳалласида яшов- ларни кўришга кўникиб — дейди вилоят банд- га юборилди. Ишсиз фуқа- иш таклиф қилармикан»
чи Акобирхон Қаюмов эса ҳам қолишган. Масъуллар лик бошқармаси масъ- ролар бандлигини таъмин- деб умид билан йўлга кўз
Тошкент ахборот техноло- бу одамларни тарқатиш- ул ходими Яшнархон лаш мақсадида 2020 йил тиккан Жумабой, Жўрабе-
гиялари университетини га ҳам, уларни турли иш- Саитмалиев. — Аммо январь-декабрь ойларида гу Акобирлар камайган бў-
информатика йўналиши бў- ларга жалб қилишга ҳам ҳар қандай жамиятда ҳам жами 7 маротаба бўш иш ларди. Ушбу мулоҳазала-
йича битириб, иш излай- уриниб кўришди. Аммо бу ишсизлар бўлиши табиий ўринлари ярмаркаси ўтка- римизга изоҳ бериш масъ-
излай мардикор бозоридан ерга келувчиларнинг сони ҳол. Уларга муносиб ша- зилиб, 143 нафар ишсиз улларга ҳавола. Биз эса
паноҳ топди. кўпайса кўпайдики, ка- роит яратиб беришнинг, фуқаро ишли бўлди. мавзуга яна қайтамиз.
маймади. менимча, ҳеч бир салбий
— Ёмон эмас, ҳар ҳол- томони йўқ. Аксинча сиз Тумандаги корхона, Ёрмамат РУСТАМОВ
да тирикчилик ўтиб туриб- Шундан сўнг марди- кўрган ўша «Бир марта- «Mahalla»
ди, — дейди А.Қаюмов. кор бозори ўрнида Той-
20 БИР КЕЛИБ КЕТИНГ ҚИШЛОҒИМИЗГА... 2021 йил
№2 (1984)
ЇАШЇАДАРЁ ЭНГ ОЎИР ІУДУД:
700 МИНГ АІОЛИ КАМБАЎАЛ
Қашқадарё вилоятининг 3 миллион 290
минг нафардан ортиқ аҳолисининг 1832,2
минг нафари меҳнатга лаёқатлидир. Улар-
дан 175 минг 424 нафари эса ишсиз. Вилоятда
ишсиз фуқаролар бандлигини таъминлаш мақ-
садида ўтказилаётган меҳнат ярмаркаларининг
самарадорлиги жуда паст. Ушбу тадбирларга
ишсиз фуқароларнинг атиги 1 фоизи жалб
этилган. Таклиф этилган бўш иш ўринларидан
фақатгина 13 фоизга яқин қисмигина банд
этилган, холос.
Бироқ ўтган йилда Момохол Қурбонова. – Камбағаллик нисбий Кўҳнашаҳар қишлоқ Хўш, бундай оилаларни
ишсиз фуқаролар сонига Ишлайлик десак, аёллар тушунча бўлса-да, иқти- врачлик пуктига қарайди. ўзига тўқ, дея оламизми?
нисбатан Аҳоли бандли- тугул, эркакларимизда ҳам содчилар, ижтимоий маса- Агар бирор сабаб билан Ҳудудни айланар эканмиз,
гига кўмаклашиш марказ- қишлоқда иш йўқ. Деҳқон- лаларга масъул ходимлар ҚВП мудирига телефон қишлоқнинг ҳар жойида
ларига мурожаат қилган чилик қилиш учун эса сув томонидан унинг мезонла- қилсак, телефонини уму- қурилган пастқам,таъмир-
фуқароларнинг улуши 21, керак. Оғриқли муаммола- ри белгилаб берилган. Энг ман кўтармайди. га муҳтож уйларни кўриб,
ишсизлик нафақаси та- римиздан бири, маҳалла ачинарлиси, камбағаллик жуда афсусландик.
йинланганларнинг улуши идораси қишлоғимиздан ҳолатига тушиб қолишдан Демак, юқоридаги муло-
1,6, иш изловчи сифатида жуда узоқда жойлашган. кўра, ундан чиқиб кетиш ҳазалардан шундай хулоса 2017 йилда қурилган
рўйхатда турганлар эса 6,6 У ерга бориб келиш учун бирмунча қийинроқ кеча- чиқадики, аҳоли ижтимоий мактабда эса иситиш тизими
фоизни ташкил этган. йўлкирага 30 минг сўм диган жараён. Айниқса, ҳимояга муҳтож. яхши ишламагани сабабли
кетади. Бизда эса бу пул руҳий тушкунликка туш- синф хоналари совуқ. Қиш-
Қишлоқ қадрли. Шу сабабли муам- ган оила боқувчиларининг – Ҳар ойда ҚВПдан талаб- лоқда бирорта ҳам спорт
аҳолисининг 80 момиз бўлса ҳам маҳалла меҳнатга лаёқати сусайиб нома асосида дори-дармон майдончаси, маиший хизмат
идорасига боролмаймиз. боради, халқ тилида айт- оламан, – дейди фельд- кўрсатиш шохобчалари йўқ.
фоизи ишсиз Борига шукр қилиб яшаб ганда, беҳафсала бўлиб, шер Илҳом Асадов. – Ол-
келяпмиз. ишидан унум, оиласидан ган дориларим бир ҳафтага Бироқ...
Ниёзхон қишлоғи Мубо- файз-барака кетади... ҳам етмайди. Шу сабабли
рак туманининг энг чекка Хўш, хотин-қизларни аҳоли кўп сўрайдиган дори- – Ҳар ёмоннинг бир
ҳудуди ҳисобланиб, аҳоли қандай қилиб доимий да- Муаммолар ларни ўз ҳисобимдан сотиб яхшиси бор деганидек,
жуда тарқоқ жойлашган. ромад манбаи билан таъ- сон-саноқсиз, олиб келишга мажбурман. худога шукр, қишлоқда
Ушбу қишлоқ «Муборак» минлаш мумкин? Аввало, Ойлик маошим етмаганлиги электр таъминотида муам-
маҳалла фуқаролар йиғини аёлларга мос келадиган ечими эса... сабабли дориларда узилиш мо йўқ, – дейди «Мубо-
тасарруфига кириб, қиш- муқим иш ўринлари яра- бўлади. рак» маҳалла фуқаро-
лоқ маҳалла идорасидан тиш орқали. Бунда шубҳа- Йиллар давомида йиғи- лар йиғини раиси Толиб
45-50 километр узоқликда. сиз, тадбиркорлик фаолия- либ қолган муаммоларни – Ҳақиқатан ҳам, тиб- Авезов. – Газ баллони бир
Ниёзхон қишлоғида 183 тининг имконияти кенг. эса қисқа муддатда ҳал биёт бўйича қишлоқ ойда бир марта тўлдириб
та хўжаликда 1290 нафар қилишнинг иложи йўқ. аҳолиси томонидан ай- берилади. Ичимлик суви
аҳоли истиқомат қилади. – «Муборак» маҳал- Шу сабабли муаммо- тилган барча эътирозлар эса муаммо. Қишлоқ яқини-
Қишлоқда яшовчиларнинг ла фуқаролар йиғини- ларни ечишда, аввало, ўринли, – дейди туман дан ичимлик суви қувури
деярли 80 фоизи ишсиз. дан «Аёллар дафтари»га уларнинг долзарблигига тиббиёт бирлашмаси ўтган. Шундан қишлоғи-
киритилган 130 нафар қараш лозим. Масалан, бошлиғи Ойбек Наси- мизга тортиб келиш учун
– Қиш ойи биз учун жуда хотин-қизнинг 30 на- ўнта муаммони «жойига мов. - Қишлоқда тиббий тегишли ташкилотларга
оғир кечади, – дейди шу фардан ортиғи Ниёзхон чиқиб ўрганиб» кейин хизматни яхшилаш мақ- бир неча марта мурожаат
қишлоқда яшовчи фуқа- қишлоғи ҳиссасига тўғри ташлаб кетгандан кўра садида биринчи навбатда қилдик. Лекин натижаси
ро Санам Рўзиева. – Иш- келади, - дейди Маҳалла битта катта муаммони ҳал «Тез ёрдам» машинаси бўлмаяпти.
лайлик десак, иш йўқ. Фа- ва оилани қўллаб-қув- қилган тузук, бизнингча. ажратишга қарор қилдик.
қат пахта терими пайтида ватлаш туман бўлими Ана шундай ечими долзарб Молия бўлими билан ке- Таассуфки, Қашқад арё
аёлларимиз иш билан банд бошлиғи Ҳанифа Тўрае- бўлган муаммолардан би- лишган ҳолда фельдшер- вилояти камбағаллик муам-
бўлади. 5 нафар фарзан- ва. – Биринчи галда ушбу рига қишлоқ аҳолиси бир лик пунктига бир нафар моси бўйича энг оғир ҳудуд
дим бор. Турмуш ўртоғим хотин-қизларни касбга неча йиллардан буён дуч шифокорни ишга қабул ҳисобланади. 700 минг аҳоли
ҳам ишсиз. Ёлланма ишчи тайёрлаймиз. Масалан, сал келмоқда. Бу — тиббий қиламиз. Тақдимнома камбағал. Бу жами аҳоли-
сифатида бир ойда 750 қунт қилса, тикувчилик - хизмат. асосида биринчи ёрдам нинг қарийб 21 фоизини
минг сўм ойлик эвазига ҳамма хотин-қиз уддалай- кўрсатиш учун керак ташкил этмоқда.
бошқа вилоятларга бориб диган иш. Қолаверса, ушбу – Яқинда турмуш ўр- бўладиган дори-дармон-
чўпонлик қилиб келади. йўналиш бизнинг шароити- тоғимнинг қон босими ларни ҳам икки ҳиссага Президентимиз таъкид-
Топадиган даромадимиз мизда ҳар томонлама ўзини кўтарилиб, тоби қочди, кўпайтирамиз. лаганидек, бу вазиятда
шу. Энди ўйлаб кўринг, оқлайди. Шунингдек, – дейди Ниёзхон қиш- Қашқадарёда раҳбарлар
бу пул билан қорнимизни қишлоқ хотин-қизларининг лоғида яшовчи яна бир Ҳудуддаги 80 фоиз бир жойда ўтириши мум-
тўйдирамизми, уст-бош бандлигини таъминлаш фуқаро. – Қишлоғимиз оилаларнинг топаётган кин эмас. Одамларимизни
оламизми? Бу ҳолат деярли мақсадида уларга имтиёзли фельдшерини чақирдик. ойлик даромади ниҳоятда бундай оғир шароитдан
барча хонадонга бегона кредит олиб, паррандачи- Келишга келдию, биринчи паст. Худо кўрсатмасин, қандай чиқариб оламиз,
эмас. лик, тикувчиликни йўлга ёрдам кўрсатиш учун унда бу хонадонларда кимдир деган саволни ўзига бери-
қўйишларига ёрдам бера- на бирор дори-дармон, на оғир бетоб бўлса, топаёт- ши лозим...
– Гилам тўқиймиз. миз. қон босимини ўлчайдиган ган пули ҳеч нарса бўлмай
Қишда эса ип йигирамиз, асбоб бор. Қишлоғимиз қолади. Аксига, кўпчили- Шоҳиста БОЗОРОВА
– дея суҳбатга қўши- ги электр таъминотидан, «Mahalla»
лади яна бир фуқаро солиқдан қарздор.
Эски намунадаги банкнотлар ва тангалар
2022 йил 1 январгача алмаштирилади.
2021 йил МАСЪУЛЛАР МАСЪУЛИЯТСИЗЛИГИ 21
№2 (1984)
ЯНГИЛИКЛАР АІОЛИГА ОЎИРЛИК ЭМАС,
енгиллик учун жорий этилиши керак
Андижон шаҳрини ичимлик суви – Вилоятимизда аҳо-
билан таъминловчи «Хонобод– лининг ичимлик суви
Андижон» марказий ичимлик билан таъминланганлик
суви қувурининг сув тақсимлаш зулфи даражаси 75,2 фоизни
об-ҳавонинг совиб кетиши натижаси- ташкил қилади. 24,8 фои-
да ёрилган. Тошкент вилояти Зангио- зи эса алтернатив шакл-
та туманидаги «VU1» сув иншоотининг да ичимлик сувидан фой-
асосий сув қувурида носозлик кузати- даланади, – дейди «Тош-
лиши сабаб 20 га яқин маҳалла аҳоли- кент сувтаъминот» МЧЖ
си ичимлик сувидан узилди. ахборот хизмати раҳба-
ри Шаҳзод Миразимов. –
Икки ҳудудда – турлича марасиз инвестициялар- Жаҳон тажрибаси фатли етказиб беришда
вазият. Масъуллар мазкур га йўл қўймаймиз. Соҳа- бизга нега керак? самарадорликка эришиш Паркент, Бекобод, Зангио-
муаммоларни ҳал этишди. да тендерларни ўтказиш, мақсадида соҳада тариф- та, Оққўрғон туманлари ва
Бироқ, ҳақли савол туғи- пудрат ташкилотларини Эндиликда сув қувурла- ларни ошириш эҳтиёжи ту- Ангрен шаҳрига эса ичим-
лади: нега бундай ҳолат- танлаш жараёнлари шу ри модернизациясида Ко- ғилди, — дейди «Ўзсув- лик суви график асосида
лар кузатилмоқда? Чекка йилдан бошлаб фақат он- рея билан ҳамкорлик қили- таъминот» АЖ бошқа- етказиб берилади. Аҳоли-
ҳудудларда ичимлик суви лайн ўтказилади, инсон нади. «K water» компания- рув раисининг биринчи нинг ичимлик сувига бўлган
етишмаслигидан, баъзи омили тўлиқ чиқарилади. си билан имзоланган ме- ўринбосари Тоҳир Ҳай- эҳтиёжини тўлиқ қондириш
жойларда қувурлар ёри- Энг катта муаммолардан морандумга кўра, Тошкент даров. — Кўп йиллар да- мақсадида сув иншоотла-
лаётганидан ёзғириша- бири — сувнинг йўқоти- шаҳрининг Миробод тума- вомида сув таъминоти ва ри қуриляпти, қувурлар ян-
ди. Ўзи сув таъминотида- лиши. Қувурларнинг 35 нининг Ц-7 ҳамда Қўйлиқ канализация корхоналари гиланяпти. Аммо бу каби
ги муаммолар ечими билан фоизи эскирган, уларни массив-2 аҳоли пунктида қаровсиз бўлгани сабаб- ишларни қилиш учун катта
кимдир шуғулланяптими? алмаштириш керак. Бу сувни назорат қилиш ло- ли соҳада энг кам миқдор- маблағ талаб этилади. Аф-
Наҳот, сув иншоотлари борада белгиланган ва- йиҳаси амалга оширилади. ли тариф сиёсати юритил- суски, истеъмолчилар сув
барпо этилаётганда ҳудуд- зифалар, албатта, бажа- Сув тармоқларига махсус ган. Бундай эскича тариф учун тўланиши керак бўл-
нинг жойлашуви, фасллар- рилади. Сув иншоотла- ўлчов техникалари ўрнати- сиёсати аҳолини сифат- ган тўловларни ўз вақтида
нинг алмашинуви ҳисобга рида ҳам янги, энергия лади. ли тоза ичимлик суви би- амалга оширмайди. Тош-
олинмаган бўлса? тежамкор ускуналар ўр- лан таъминлашга салбий кент вилоятида аҳолининг
натилади. Сув бошқариш — Шу тариқа ҳудудга таъсир кўрсатиб келаётган қарздорлиги 76 миллиард
Мутасадди қандай тизимида эса рақамли сув қанча сув кираётгани ўл- эди. Хизматлар таннархи сўмни ташкил қилмоқда.
изоҳ беради? таъминот дастури ишлаб чаб борилади ва истеъ- тўлиқ қопланмаган ва кор- Натижада қувурларни янги-
чиқилади. Очиғини айтиш молчи ўлчагичлари би- хона рентабеллик даража- лаш, электр тежамкор тех-
— Ҳақиқатан ҳам, ло- керак, энергия самара- лан таққосланади, — дей- си доим паст бўлган. Мисол нологияларни ўрнатиш каби
йиҳаолди ўрганишлар ва дорлиги бўйича ҳозирги ди «Тошкент шаҳар Сув учун, республика бўйича қилиниши лозим бўлган иш-
гидрогеология изланиш- насосларнинг 30-35 фои- таъминоти» МЧЖ ах- ўртача 1 метр куб сувни лар ортга сурилмоқда.
ларини сифат жиҳати- зи эскирган. Кўп энергия борот хизмати раҳбари ишлаб чиқаришга 1080 сўм
дан янги босқичга кўта- сарф қилади. Равшан Ёқубжонов. — харажат қилинган, аҳоли- «Қарс икки қўлдан чи-
ришимиз керак, — дей- Ўртадаги тафовут солиш- га эса 1 метр куб ичимлик қади», деб шунга айтиш-
Таққосдан тирилади. Мақсад, йўқо- суви ўртача 800 сўмдан ет- са керак. Ахир, йўқдан бор
ди «Ўзсувтаъминот» чиқарилган хулоса тилаётган сувнинг сабаб- казилган. қилиб бўлмайди. Масъул-
АЖ бошқаруви раиси ларини аниқлашдир. Сув нинг айтишича, қарздор-
Соҳиб Саифназаров. — Эътибор қаратинг, биз- ўғирланяптими, кўзга кў- Чекка ҳудудлардаги лик энг юқори бўлган ҳу-
Янги лойиҳалар энди на- да электр энергиясининг ринмас тешиклардан ер ос- муаммолар-чи? дуд – Ангрен шаҳри. На-
фақат вилоят кесимида, сув таъминотидаги улу- тига сизиб кетяптими каби ҳотки, шу ҳудуд масъулла-
балки туман ва маҳалла- ши 47, бошқа давлатлар- саволларга жавоб топила- Масъулларнинг сифат ри тўловларни ўз вақтида
лар кесимида танлана- да 20-25 фоизни ташкил ди, уларни бартараф этиш ва самарадорликка эри- амалга ошириш учун ту-
ди. Бу лойиҳалар аҳоли, қилади. Айни жиҳатларни чоралари кўрилади. Нати- шиш борасида қилаётган шунтиришлар ўтказмаган?
депутатлар билан кўриб эътиборга олиб, 2021 йил- жада сув етказиб беришда ишларини олқишлаймиз. Ахир, кимнингдир эъти-
чиқилади. Бугун жуда дан мингга яқин насосни ортиқча сарф-харажатлар- Аммо нега ҳануз узоқ- борсизлиги, масъулиятсиз-
кўп тураржой мавзела- алмаштириш режалашти- нинг олди олинади. Яъни қа бормаймиз, пойтахтдан лиги учун бошқалар азият
ри қурилмоқда. Лекин рилган. Қуёш панеллари камчиликлар бартараф унча узоқ бўлмаган Тош- чекиши, қировли кунларда
уларнинг қай даражада эса 200 га яқин сув ин- этилгач, насослар орқа- кент вилоятида ҳам ичим- икки кўча наридан ичим-
сув билан таъминланга- шоотига ўрнатилади. Кўп ли сарф этилаётган электр лик суви танқис. лик суви ташиб ичиши ҳам
ни — жиддий масала. Бу энергия сарфланадиган энергияси тежалади, сув тўғри эмас-ку...
борада Қурилиш вазир- тизим бутунлай ўзгартири- сарфи камаяди. Биргина Паркент тума-
лиги билан биргаликда лади. ни «Қуёш» маҳалласи ҳу- Садоқат МАХСУМОВА
ишлаймиз, натижада са- Сув нархи нега дудидаги кўп қаватли уй «Mahalla»
Яна бир ҳал этили- оширилганди? ва хонадонларда яшовчи
ши керак бўлган масала, аҳолига ҳафтада бир мар-
бу – сув соҳасида хусу- Cоҳага инновацион ва тадан ичимлик суви бе-
сий улушнинг камлигидир. тежамкор технологиялар рилади. Бундай шароитга
Шунинг учун Наманган татбиқ этилмоқда. Унда кўп қаватли уйда истиқо-
шаҳри, Тошкент шаҳрида- нега сувнинг нархи ош- мат қилаётганлар қандай
ги Бектемир, Янги ҳаёт ва ган эди? Ахир, янгиликлар мослашди экан? Ҳолатдан
Сергели туманидаги оқова аҳолига оғирлик эмас, ен- масъуллар хабардорми?
сув тозалашнинг техник- гиллик бериш учун жорий Аслида мана шундай сув-
иқтисодий асоси тайёрла- этилиши керак-ку. дан узилишларга асосий
няпти. сабаб нимада?
– Ичимлик сувини си-
Марказий банк қошида Киберхавфсизлик маркази ташкил этилади.
22 ОҒРИҚ 2021 йил
№2 (1984)
МАКТАБ ДАРСЛИКЛАРИ
НЕГА КЄП АЛМАШАДИ?
Мактаб ҳақида гап кетганда ранг-баранглиги, қизиқарлили-
ги билан китобга бўлган меҳримни уйғотган алифбо ёдим-
га тушади. Йиллар давомида олган билимларим манбаи
бўлган ўша дарсликлар қизиқарли эди. Устозлар ҳали мавзуни
ўтмасидан олдин мустақил ўқиб, дарров тушуниб олардик. Бе-
рилган мисол ва масалаларни ҳам ишлаб кўрардик.
Ҳозирчи? Бугун мактаб- тили ва адабиёт ўқитув- ишлатиш мумкинми? дастурига кўра, мактаб лиятни оладиган бўлсагина
лардан берилаётган дарслик- чиси Абдулла Абдуҳами- Мана шунинг учун ҳам дарсликлари уч босқичда хато ва камчиликларнинг
ларни қўлингизга олиб кўр- дов. — Сабаби мактабларда янгиланади. Булар 1-2 синф, олди олинади. Бундан буён
дингизми? Мактабда ўқиётган таълим билан бир қаторда, ота-оналар фарзандини ре- 3-8 синф ҳамда 9-11 синф дарсликларни яратиш жараё-
фарзандингиздан «китобда тарбияга ҳам урғу берилади. петиторга беришга мажбур дарсликларидир. нида жавобгар томон аниқ
берилган мавзуларни қий- Бироқ имтиҳонлар тарбия бўлади. белгилаб берилади. Айни
налмасдан тушуниб оляпсан- билан боғлиқ эмас. Қолавер- Яна янги дарсликлар пайтда муқобил дарсликлар-
ми?», деб сўраб кўринг-чи, са, дарсликлар янгиланиб, Замон талабига жавоб яратилади, аммо унинг маз- ни яратиш бўйича норматив-
қандай жавоб беришар экан? ўзгартириш киритилаверади. бермайди... муни, моҳияти-чи? Биргина ҳуқуқий асос мавжуд, бироқ
Биз шу хусусида ота-оналар Баъзи фикрлар аввалгисини математика дарслигини бу тизим амалиётга тўлақон-
билан суҳбатлашдик. инкор қилади. Бир дарсликда Хўш, аслида мактаб дарс- олайлик. Йил сайин ушбу ли жорий этилмаган. Бу ти-
бу нарса тўғри дейилса, беш ликлари қанча вақтда ва китобда бериладиган мисол зим кейинги йилларда жорий
— Фарзандим доим дарс йилдан сўнг чиққан нашрда у қай тартибда янгидан нашр ва масалалар мураккаб- этилиши режалаштирилган.
қилишига ёрдам беришим- хато, бошқаси тўғри дейила- қилиниши керак? Нега кўп лашиб бормоқда. Бунинг
ни сўрайди, чунки мустақил ди. Яна янгиси чиқса, икки- ўзгартирилмоқда? сабаби нима? Нега уй вазифаси фақат
ўқиб ҳам, баъзан, дарсда си ҳам хато, умуман бошқа конспект ёзишдан
ўтириб ҳам мавзуни тушун- фикр тўғри дейилади. Бу — Ўқув дастурларининг Азизбек Ортиқовнинг таъ- иборат?
майди, — дейди бухоро- вақтга келиб эса бола ОТМга такомиллаштирилиши ян- кидлашича, айнан математи-
лик Низомжон Каримов. имтиҳон топширади. Мана гидан ишлаб чиқилишининг ка бўйича кўплаб эътирозлар Қандай дарслик яратили-
—Бошланғич синф дарслиги шу ерда иккиланиш бошла- асосий сабабидир, — дейди бор. Бунинг асосий сабаби, шидан қатъий назар, унинг
нега бунчалик мураккаблаш- нади. Имтиҳон саволлари дарсликнинг тақдири бирги- фойдаланувчиси мактаб
тириб юборилган? Балки энг сўнги нашрдан берилган Халқ таълими вазирлиги на муаллифнинг салоҳиятига ўқувчилари ҳисобланади.
замон талаби ўзгаргандир, маълумот асосида тузилади, ҳузуридаги Республика боғлиқлигида эди. Энди- Бугун мавжуд китоблар
лекин биз катталар ўқиб ваҳоланки, бола ўқиган вақт- таълим маркази дирек- ликда дарслик ёзиш бўйича ўқувчиларни қизиқтира
тушуна олмайдиган мак- да бошқа нашр, бошқа фикр торининг биринчи ўрин- аниқ меъёр белгилаб қўйил- оляптими? Улар ўтилган
таб дарслигини 9-10 ёшли тўғри деб берилган бўлади. босари Азизбек Ортиқов. ди ва дарслик белгиланган мавзуларни қай даражада
болалар қандай тушунади? Дарсликлардаги хилма-хил- — Жорий йилда эса мактаб тартибда муаллифлар жа- ўзлаштирмоқда?
Фарзандларимиз дарс қилса лик бартараф этилмаса бу дарсликлари ҳозирги за- моаси томонидан яратилади.
фақат дафтарга ёзиб бораве- муаммолар ҳал бўлмайди. мон талабига жавоб бермай — Мактабда ўтилган мавзу-
ради, устози баҳо қўяверади. қолгани, давлат таълим Муаллифлар жамоаси ни такрорлаб, мустаҳкамлаш
Тушундими ёки йўқми, эрта- Ўқитувчилар орасида ўтка- стандарти ўрнига ўқувчи- томонидан яратиладиган ўрнига биздан фақат конспект
га назорат ишида ишлай ола- зилган сўровномада, асосан, ларда амалий кўникмаларни дарслик мавжуд муаммо ва талаб қилишади, — дейди
дими, бу билан ҳеч кимнинг бошланғич синф математика шакллантиришга қаратилган камчиликлар, хатоликларни 10-синф ўқувчиси Беҳруз
иши йўқ. Сони бору сифати фанида хатоликлар кўплиги, миллий ўқув дастурининг камайтиришга ечим бўла Маъмуржонов. — Дарсликни
йўқ, дарсликлардан кимга мисоллар мураккаблашти- амалиётга жорий этилиши оладими ўзи? ўқишга ҳам вақт йўқ, фақат
фойда? Бу ҳолатда кела- риб юборилгани, бу айниқса сабаб бўлди. Янги дастурда дафтар тўлдирамиз. Бу ҳам ет-
жакда минглаб болаларнинг 2-3 синфларда қийинчилик ўқувчи мактабдан олаётган — Дарсликнинг муаллиф магандек, математика фанидан
саводи паст бўлиб қолмай- туғдираётганини айтишди. билимини ҳаётда қўллай ёки муаллифлар жамоаси то- мисолларнинг берилиши жуда
дими? Ҳолат шундай бўлга- Шунингдек, берилган мав- олишини таъминлаш тала- монидан яратилиши муаммо мураккаб ва кўплаб ўқувчилар
ни учун ҳам болам ўқисин, зуларнинг кўплиги, мустаҳ- би қўйилган. Миллий ўқув ва камчиликларнинг олдини тушунмайди. Шу сабабли тенг-
ўргансин деб бор пулимизни камлаш учун мисолларнинг олишга ечим бўла олмайди, дошларимнинг деярли ҳаммаси
репетиторларга сарфлаши- кам берилиши болаларнинг — дейди Азиз Ортиқов. — репетиторга боради. Устоз-
мизга тўғри келади. мавзуни яхши ўзлаштира Ечим учун, аввало, дарслик- лардан сўрайвериш эса дакки
олмаслигига сабаб бўлмоқ- ларни чоп этишда иштирок эшитишимизга сабаб бўлади.
Чиндан ҳам, давлат да экан. Илгари 5-синфда этаётган томонларнинг маж-
имтиҳони мактаб дарслик- ўқитилган каср тушунчаси буриятлари шартномада аниқ ***
лари асосида тузилади, ҳозирда 3-синф дарслигида кўрсатилган бўлиши керак. Ёшликда олинган билим-
бироқ мактабда аъло баҳога берилганига нима дейсиз? 9 Ҳар бир томон ўз фаолияти ни бежизга тошга ўйилган
ўқиган ўқувчи ўша имтиҳон- ёшли бола каср мавзусини натижасига нисбатан масъу- нақшга қиёслашмаган. Мак-
дан йиқилади. Репетиторга қай даражада тушуна олади? таб дарсликлари фарзандла-
борган ўқувчи эса олий римиз ҳаётида муҳим ўрин
таълим муассасаси талабаси Бошланғич синф ўқитувчиси тутади ва ундан олинадиган
бўлишга муваффақ бўлади. Раҳбарой Мелибоева «Бугун билимлар келгусида илм йў-
Нима учун бугун ана шундай диаграмма мавзусини ўтдим. лидан боришига асос, пой-
ҳолатга дуч келяпмиз? Дарсликда диаграмма тушун- девор бўлиб хизмат қилади.
часи ҳақида маълумот берил- Шундай экан, келажагимиз
Дарслик ва имтиҳон май туриб машқ берилган», эгалари ўқиётган дарслик-
орасида фарқ бор...(ми?) дея эътироз билдирди. Унинг ларга бефарқ бўлмайлик.
эътирози қанчалик ўринли?
— Афсуски, мактаб ва Бир ўйлаб кўринг, болага мав- Ноилахон АҲАДОВА
олий таълим ўртасида зуни тушунтирмай туриб мисол «Mahalla»
узилиш бор, — дейди она
Лицензиялаш, рухсат бериш ва хабардор қилиш тартиб-таомиллари
«Лицензия» АТ орқали амалга оширилади.
2021 йил ТАЪЛИМ 23
№2 (1984)
Юртимизда халқ таълими соҳасида кўплаб камчи-
ликлар тўпланиб қолгани сир эмас. Мактабларда
ўқитиш сифати пасайиб кетгани, чекка ҳудуд-
ларда баъзи ёшларимиз ҳалиям ибтидоий шароитларда
таълим олишаётгани кейинги пайтда очилиб қолди.
ªзбекистондаги
«¯ИЗИЛ МАКТАБ»ЛАР
¿ай тартибда тугатилади?
Шу боис давлатимиз раҳ- ушбу тоифалардан қайси
бари томонидан тизимда бирига мансублигини ҳи- тувчи топилмайди, дейиш эгалари ўртасида рақобат лояти Зомин туманида
жиддий ислоҳотлар бошлаб собга олиб ёндашамиз. энди хомхаёлга айланди. юзага келади. яшовчи Баҳром Умрзо-
юборилди. Лекин ҳозир- қов. — Ушбу шароитларни
ча мақтангулик натижалар Таълим сифати жуда паст Яна бир жиҳат, вазирлик, – Биз битирувчилар юз яратмай туриб, рисолада-
кўзга ташланяпти, дейиш- бўлган «қизил мактаб»лар вилоят ва туман бўлинма- фоиз ўқишга кирсин, деган гидек таълим беришни йўл-
га бироз эрта. Чунки оддий сонини камайтириш олди- лари ходимлари ҳам бундан талабни қўймаяпмиз, фақат га қўйиш имконсиздир. Ай-
мактабларда ўқувчиларга мизда турган муҳим вази- буён фақат «қизил мактаб» кўрсаткич 30 фоиздан оши- тайлик, қиш кунларида со-
билим бериш аҳволи деяр- фадир. Тўғри, ҳозиргача (10 фоизгача кўрсаткич- ши керак, – дейди Халқ вуқ синфхонада дийдираб
ли ўзгармаган. ҳам бу борада маълум бир ли)ларга бориб, улардаги таълими вазири Шерзод ўтирган боланинг миясига
қатор ишлар қилинди. Жум- аҳволни яхшилаш бўйича Шерматов. — Янги тар- дарс кирадими? Ёки ривож-
Янги йил арафасида Пре- ладан, битирувчисининг ишлайди. «Яшил» катего- тибга кўра, бу ўқитувчи ё ланган ахборот техноло-
зидентимиз Олий Мажлисга биронтаси ҳам олий таълим риядаги мактабларга уму- ўз устида ишлайди, ё унинг гияларидан узоқ ўқувчи за-
қилган Мурожаатномасида муассасасига кирмаган мак- ман бормаса ҳам бўлади, ўрнини бошқа мутахассис мон нафасини қаердан ҳис
мактаб таълимини ривож- табларда узоқ вақт ишлаган асосийси, уларга халақит эгаллайди. Чунки республи- этсин. Бу эса, энг аввало,
лантириш борасида белги- раҳбарларни лавозимдан қилинмаса бўлди. Улар- ка бўйича педагогик став- қишлоқ муаммоларига етар-
лаб берган муҳим вазифа- олиш бўйича чоралар бош- да яхши ёш кадрлар бўл- ка ва ҳақиқий ўқитувчилар ли эътибор қаратишни та-
лар соҳада ижобий ўзга- лангани сабаб, ушбу мак- са, «қизил» категорияда- фарқини таққослаганда 80 лаб этади.
ришлар юз беришига умид- таблар жамоаси ҳаракатга ги мактабларнинг раҳбар мингдан зиёд ортиқча иш-
лантирди. Хусусан, ўқитиш тушиб, бир йил ичида бун- лавозимларига тавсия этиш лаб турган ўқитувчилар бор. — Энг оғриқлиси, ота-
даражаси энг паст бўлган дай мактаблар сони 3 баро- керак, холос. Шундагина оналар ва ўқувчиларнинг
умумтаълим муассасала- бар камайди. Эндиги иши- ушбу «яшил мактаб»лар- Бугунги ўзгараётган дунё ўқитувчига нисбатан муно-
ри — «қизил мактаб»лар миз — энг ёмон кўриниш- даги ижобий муҳит «қизил да қанақа касбларга қизи- сабатини ўзгартирмасак,
сонини камайтириш мақса- даги мактаблар қолмаслиги мактаб»ларга ҳам тезроқ қиш, талаб борлигини эсдан яна муаммога дуч келамиз,
дида бошқа ҳудуддан ушбу керак. Чунки олис қишлоқ- тарқалади. чиқармаслик муҳим. Дунёда — дейди тажрибали пе-
мактабларга бориб ишлай- даги ўқувчи ҳам яхши ша- шахсни ривожлантириш де- дагог Холбозор Тиловов.
диган малакали ўқитувчи- роитларда ва сифатли таъ- Муддатли малака ган йўналиш бор. Ўқитувчи- — Педагог минг маҳоратли
ларга қўшимча иш ҳақи тў- лим олишга ҳақли. ошириш эмас, ларга шундай талаб қўйила- бўлган тақдирда ҳам, билим
ланадиган бўлди. Албатта, дики, болаларимизга фақат олиш хоҳиши йўқ, устозини
моддий рағбат ўқитувчини Эндиликда таълим си- доимий ўз устида мавзуларни, тест савол-жа- ҳурмат қилмайдиган болага
ўз устида кўпроқ ишлашга, фати паст мактабга бошқа ишлаш талаб вобларини ёдлатиш эмас, ҳеч нарсани ўргатолмайди.
ўқувчиларга чуқур билим тумандан борган малакали қилинади олган билимларини ҳаётда Бу жамиятдаги маънавий-
беришга ундаши аниқ. Ле- ўқитувчи учун 50 фоиз ус- қўллай олишга ўргатишлари тарбиявий муҳитни соғлом-
кин бу юмуш қандай амалга тама, бошқа вилоятдан кел- Президентимиз таъкид- керак бўлади. Шундагина лаштириш билан боғлиқ ма-
оширилади? ганига эса 100 фоиз устама лаганидек, педагогларимиз ижобий ўзгаришларни кути- саладир. Демак, бу борада
бериш кўзда тутиляпти. энди беш йилда бир марта шимиз мумкин. кенг жамоатчилик, жамият-
Олис қишлоқдаги малака ошириши эмас, ҳар да обрў-эътиборли инсон-
ўқувчи ҳам сифатли Буёғига ўқувчилар бити- доим ўз устида ишлашига Талаб қилиш билан лар ўрнак бўлиши керак.
ришига атиги ярим йил қол- тўғри келади. Чунки замон иш битмайди, Яна ўқитувчининг моддий
таълим олишга ди. Ушбу графикда кўрса- тез ўзгаряпти. Бундан ке- манфаатдорлигини етарли
ҳақли тилган тўқ қизил рангдаги йин ўқитувчини фақат ўз шароит ҳам зарур даражада таъминламай ту-
(0 фоиз) ва қизил рангда- фани бўйича билими эмас, риб, ишласанг — шу, ишла-
— Президентимиз Муро- ги (10 фоизгача кўрсаткич- педагогик маҳорати, психо- Албатта, бугунги кун- масанг — катта кўча, дейиш
жаатномада халқ таълими га эга) мактаблар учун бу логик тайёргарлиги бўйи- да таълим соҳасига ин- билан бирор натижага эри-
тизими учун жуда катта им- йил жуда катта синов йили ча баҳолашга ҳам эътибор новацион ёндашув зарур. шиш амримаҳол.
тиёзлар билан бирга, вази- бўлади. Шунинг учун ушбу қаратилади. Натижада касб Эски қарашлардан тезроқ
фаларни ҳам белгилаб бер- мактаблар жамоаси бирла- воз кечмасак, ёш авлод- Умуман олганда, мактаб
ди, — дейди Халқ таъли- шиб, натижага ҳаракат қи- муаммолари билан шуғул-
ми вазири Шерзод Шер- лиши зарур. Аввалгидек, нинг имкониятларини ке- ланганда, уларни тоифа-
матов. — Бугунги кун- биз кетсак, ўрнимизга ўқи- чиктирган бўламиз. Халқ ларга ажратиб масалага ён-
даги энг асосий вазифа таълими соҳасида амалга дашиш самарали эканини
— мактаблардаги таълим оширилаётган ислоҳотлар тан олиш лозим. Боиси ма-
сифатини ўзгартиришдир. ҳам айни шу эҳтиёждан салага умумий тарзда эмас,
Шундай мактабларимиз келиб чиқмоқда. Аммо алоҳида тарзда, тўғридан-
борки, уларда таълим си- шуни эсдан чиқармасли- тўғри эътибор қаратилиши
фати юқори бўлиб, кела- гимиз керакки, ҳар қан- унинг ечимини осонлашти-
жак учун ишлашади. Ёки дай илғор услуб ҳам юза- ради. Фақат буни тизимдаги
аксинча, ўқитиш дара- ки ёндашувлар туфайли масъуллар ва жойлардаги
жаси, мавжуд шароитла- чиппакка чиқиши тайин. маҳаллий раҳбарлар онг-
ри қониқарсиз, ўз ҳоли- ли тарзда тушуниб амалга
га ташлаб қўйилган ўқув — Чекка ҳудудларнинг оширишса, натижаси янаям
масканлари ҳам, афсус- муаммоси фақат марказ- юқори бўлади.
ки, йўқ эмас. Шу нуқтаи дан узоқлигида эмас, энг
назардан, биз мактаблар асосийси, электр энер- Тўлқин ШЕРНАЕВ
даражаси бўйича график гияси, табиий газ таъми- «Mahalla»
қилганмиз: «қизил», «са- ноти, интернет алоқаси
риқ» ва «яшил» мактаб- билан боғлиқ муаммола-
лар. Умумтаълим муасса- рида, десак хато бўлмай-
салари билан ишлаганда ди, — дейди Жиззах ви-
24 ИЖТИМОИЙ ҲИМОЯ 2021 йил
№2 (1984)
Фарзанд учун ота-она ғамхўрлиги-
дан устун турувчи бахтнинг ўзи
йўқ. Аммо айрим ҳолларда инсон
тақдири чигаллашиб, сарсон-сар-
гардонлик бошланади. Туғишгани етимнинг
бошини силашдан бош тортса, давлат уни
ёлғизлатиб қўймайди. Тураржой, кийим-ке-
чак, озиқ-овқат, ўқув қуроли, дори-дармон,
хуллас, бир товуққа ҳам дон, ҳам сув ке-
578 НАФАР ТАРБИЯЛАНУВЧИрак,деганларидек,баримуҳайёқилинади.
тураржойга му³тож
Андишани яшаши учун уй-жой аж- ди. 2020 йилда эса Тош-
бир чеккага ратилишини ўша ота-она- кент шаҳри, Қорақалпо- эмас. Эгаси бор ёки ком- лади, — дейди муассаса
йиғиштириб лар жуда яхши билишади. ғистон Республикаси ва мунал қарздорлиги бўлган раҳбари Дилбар Орзие-
қўйишади... Кўряпсизки, ўроқда йўқ, вилоятлар кесимида жами уй-жойнинг ажратилаётга- ва. — 2001-2020 йиллар
машоқда йўқ, хирмонда 96 нафар тарбияланувчи- ни туфайли тарбияланувчи оралиғида 222 нафар ўс-
Мавзусидан қатъи на- ҳозир, деганларидек, ота- га маҳаллий ҳокимликлар норози бўлиб, у ерни тарк мирни вояга етказган бўл-
зар, статистикага таяниб она боласини Меҳрибонлик томонидан уй-жой ҳадя этишга мажбур бўлмоқда. сак, аксарияти ҳаётдан ўз
фикр юритиш ва хулоса уйига топширишдан уял- қилингани яхши, албат- ўрнини топишга улгурди.
қилиш керак. Ўтмишда ўз- майди. Унга боланинг пули та. Саккиз йил оралиғида Бунинг ечими Васийлик ва ҳомийлик ор-
бек халқи ота-онаси ма- ва уй-жойи керак. Қани, 21 та муассасадан «учир- борми? ганлари, саховатпеша ин-
йиб-мажруҳ бўлиб қолса ўзбекнинг андишаси, ғуру- ма» қилинган 2 минг 581 сонлар туфайли «юкимиз»
ёки вафот этса, унинг дил- ри? «Боламни давлат бо- нафар тарбияланувчидан Дўппини бошдан олиб, ерда қолмаяпти. Яқинда-
бандини кўчага чиқариб қиб беради, мулкига эса 578 нафари эса тураржой- чуқурроқ мулоҳаза қилиб гина вилоят ҳокими буй-
қўймас, ўз боқувига олар мен эгалик қиламан», деб га муҳтожлигича қолмоқда. кўрсак, давлат томонидан руғи билан 4 нафар тар-
эди. Меҳрибонлик уйи эса ўйлайдиган шахсларнинг ғамхўрлик кўрсатилаётган, бияланувчимизга 2 хона-
ана шу инсоний муносабат танобини тортиб қўядиган Ҳокимлик- вояга етиб, оила қуриш лик квартира калитининг
йўқолгани туфайли пайдо замон келди. лар балансида остонасида турган ёшлар- топширилишидан бошимиз
бўлган муассасадир. Фа- нинг тураржойга бўлган кўкка етди.
ровонлик ошгани, яшаш Қарор ижроси етарлича уй- эҳтиёжини ўрганмаслик
учун енгилликлар кўпай- нега суст? жой ресурси ёки бу масалага совуққон- Дарҳақиқат, етимнинг
гани сари етимлар сони мавжуд. Аммо лик билан қараш фақат бошини силаш, каму кўс-
ошиб бораётгани «тўқлик- Вақт тезкор, кечаги бо- улар ҳақиқий қораланади. тини тўғрилашнинг ажру
ка шўхлик»дан далолат лакай кўз очиб-юмгунча эҳтиёжманд савоби кўп. Демак, ҳар то-
бермаяптими, деб ўйлаб ўсмирга айланмоқда. Тур- қатламга бе- — Қайси вилоят, туман, монлама ҳимояга муҳтож
қоласан киши... ли типдаги давлат муасса- риляптими, шаҳар бўлмасин, унинг шахснинг қўллаб-қувват-
саларида тарбияланаётган инфратузилмаси ўзгариб ланиб, унинг бундан мам-
Рақамларни «сўзлатиб» ёшларнинг кейинги тақди- гап шунда. бормоқда, — дея таклиф нунлигига эришсак, давлат
кўрайлик: Халқ таълими ри, шубҳасиз, касб-ҳунар беради С.Холиқов. — На- миқёсида қўйилаётган дол-
вазирлиги тасарруфидаги ўрганиш, уй-жой билан Мазкур ҳолат, ўз навба- мунавий лойиҳа асосида зарб вазифани муваффа-
17 та Меҳрибонлик уйи ва таъминланишдек мурак- тида, Вазирлар Маҳкама- қурилаётган арзон уй-жой- қиятли адо этган бўламиз.
4 та Болалар шаҳарчаси- каб жараён билан кечади. сининг «Етим болалар ва лардан камида 5-7 фоизи-
да 3 ёшдан 16 ёшгача бўл- Давлатимиз раҳбари Олий ота-она қарамоғидан маҳ- ни чин етим ва ота-она қа- Ҳулкар КУЗМЕТОВА
ган 2 минг 49 нафар етим Мажлисга йўллаган Муро- рум бўлган болаларни ту- рамоғидан маҳрум бўлган «Mahalla»
ва ота-онаси қарамоғидан жаатномасида 900 нафар раржойлар билан таъмин- болалар учун ажратиш
маҳрум бўлган бола тар- чин етимни уй-жой билан лаш чора-тадбирлар тўғри- лозим. Уй-жойга муҳ- МАВЗУГА ОИД
бияланмоқда. Аммо улар- таъминлашга жорий йил- сида»ги қарори сусткаш- тожлиги бўлиб, ҳоки- МАЪЛУМОТ:
дан бор-йўғи 316 нафа- да биринчи марта 50 мил- лик билан, номига бажари- мият рўйхатида турган
ри чин етим, қолгани эса лиард сўм маблағ ажрати- лаётганини кўрсатмоқда. собиқ тарбияланувчи- Давлат муассасасида
ярим етим, яъни бири ҳаёт лишини маълум қилди. Бу Ҳокимликлар балансида га арзон уй-жой олиш бир нафар тарбияла-
бўла туриб, ўз нуридийда- шунчаки қайд қилинадиган етарлича уй-жой ресурси учун трансферт ажра- нувчининг моддий-маъ-
сини давлат боқувига топ- рақам эмас. мавжуд. Аммо улар ҳақи- тиш мақсадга муво- навий эҳтиёжларига
ширган кишиларнинг зур- қий эҳтиёжманд қатламга фиқдир. бир ойда 2,5 миллион
риёдларидир. — Ота-онасиз қолган бериляптими, гап шун- сўм маблағ сарфла-
ёки уларнинг ғамхўрли- да. Баъзи туман ва шаҳар Вилоят нади. Агар бу жараён
— Савол туғилади, нима гидан бенасиб бўлганлар ҳокимликларида уй-жой ҳокимининг патронат тизими асоси-
учун фарзандни дунёга чин етим ёки ярим етим майдонини ҳисобга олиш да ташкил қилинса, бо-
келтирган ота-она андиша- ҳисобланади, — дейди ва тақсимлаш комиссия- туҳфаси лага уй шароитида 855
ни бир четга йиғиштириб Халқ таълими вазир- си мавжуд эмас. Давлат минг сўм ажратилади.
қўйган ҳолда уни давлат лиги бошқарма бошли- бюджети ёки бюджетдан Хурсандчиликка нима
тасарруфидаги муассасага ғи ўринбосари Суҳроб ташқари маблағ ҳисоби- етсин? Навоий шаҳридаги
топширади,— дейди Халқ Холиқов. — Узоқ муддат дан мақсадли трансферт 66 нафар чин ва ярим етим
таълими вазири ўринбо- ҳукумат тасарруфидаги ажратиш амалиётидан фарзандни ўз бағрига олган
сари Дилшод Кенжаев. масканда яшаб, мустақил деярли фойдаланилмаяп- Меҳрибонлик уйининг 4 на-
— Муассасада тарбиялан- ҳаётга тайёрланган ўсмир- ти. Бундан ташқари, етим фар тарбияланувчиси учун
ган ва вояга етган ҳар бир ни уй-жой билан таъмин- болаларга ажратилган ту- шу йилнинг 9 январи уну-
тарбияланувчига ўзини лаш масаласи амалдаги раржой талаб даражасида тилмас санага айланди.
тўлиқ тиклаб олиши учун ҳуқуқий-меъёрий ҳужжат-
БҲМнинг 105 баробари ларда белгилаб қўйилган — 1995 йилдан бери ўз
(23,4 млн. сўм) ёрдам пули бўлса ҳам 2011-2019 йил- фаолиятини давом эттириб
берилишини, маҳаллий ҳо- ларда 574 нафар тарбия- келаётган муассасамизда
кимият томонидан уларга ланувчига уй-жой берил- қувончли кунлар кўп бў-
Ўзбекистон халқ артисти Нуриддин Ҳамроқулов «Дўстлик» медали билан тақдирланди.
2021 йил 25-КАДР 25
№2 (1984)
«Шабнам», «Жаноб ҳеч ким», «Ўзимдан ўзимгача», «Фаришта» бу ном-
ларни ўқиб кўз ўнгингизда картина қаҳрамонлари гавдаланган бўлса ажаб-
мас. «Исломхўжа», «Элпарвар», «Илҳақ» ва «Ибрат» эса ўзбек киносида
бурилиш ясай олган фильмлар. Ҳақли савол туғилади, буларнинг бир-бирига
қандай алоқаси бор? Гап шундаки, кинематографиямиз фондидан ўз ўрнини
топа олган бу картиналарнинг продюсери битта – Зафар ЙЎЛДОШЕВдир.
Депутат, тадбиркор ва продюсер билан суҳбатимиз кино санъати ва са-
ноати хусусида бўлди.
Продюсер:
ТАДБИРКОРМИ ЁКИ
ИЖОДКОР?
Кино учун яхши
Бугунги кун ҳоланки, дунёда машҳур лик ҳуқуқининг бузилиши- Кинотеатрлар ҳувиллаб қо- янгилик
продюсери қандай ёзувчиларнинг ўз продю- дир. Бунга асосий айбдор- лаётганининг энг катта са-
серлари бор. лар хусусий телеканаллар, бабларидан бири ҳам шу. – Президент Олий Маж-
бўлиши керак? деб ҳисоблайман. Боиси лисга йўллаган Мурожаат-
Пули бор ҳамма Назаримда, бундан кейин номасида илгари кўп йил-
– Продюсер фақат беш продюсерми? муаллифлик ҳуқуқи кинотеатрларнинг келажаги лар давомида ўтказиб ке-
сўмини ўн сўм қилиш учун масаласига хусусий йўқ. Телевидение ва интер- линган Тошкент халқаро
пул тикадиган одам эмас, – Бу саволингиз қисман телеканаллар деяр- нет каби воситалар «улов»- кинофестивали «Ипак йўли
– дейди Зафар Йўлдошев. тўғри, қисман нотўғри. Нега ли эътибор бермайди. ни олиб кетди. Буёғига дурдонаси» – Тошкент хал-
– Ҳар ким олдига мақсад деганда, кинодан бизнес Хориж кинопрокати- фильмларнинг муаллифлик қаро кинофестивали номи
қўяди, шунга қараб маҳ- мақсадида фойдаланиш қо- да айланаётган, ҳали ҳуқуқини мустаҳкамлаш ва билан қайтадан тиклани-
сулот яратади. У менежер- нун билан тақиқланмаган. прокатдан олинма- ўзимизда ҳам онлайн-кино- шини маълум қилди. Бу,
лик қобилиятига эга бўли- Бу демократик принциплар- ган фильмлар «қа- театрларни яратиш ҳақида биз ва кино соҳаси учун
ши лозим. Чунки ташкилий га мос келади. Демак, пули роқчилик» йўли би- ўйлашимиз керак. яхши янгилик бўлди. Нега-
жараёнлар, барча молия- бор одам продюсерлик қи- лан, муаллифларнинг ки, давлатимизда халқаро
вий масалаларни продюсер лишга қонунан ҳақли. Фа- розилигисиз таржи- «Бўйсунмас» – кинофестиваллар ўтказил-
ҳал қилади. Шунинг учун қатгина унинг маънавий ма қилинади ва на- нима ҳақида? май қўйганди. Бундай тад-
маданият ва санъат соҳа- жиҳатдан ҳақли ёки ҳақли мойиш этилади. Ёки бирлар ўзбек кинематог-
сида продюсерликка фа- эмаслиги, бу – бошқа маса- ўзимизда прокатда – «Ўзбеккино» Миллий рафиясини жаҳонга олиб
қат даромад топиш восита- ла. Продюсер шунчаки ки- агентлиги буюртмасига чиқиш учун жуда керак.
си сифатида қараш керак нога пул тикувчи, маблағи турган фильмлар ҳам ҳеч асосида «Ezgu film» кинос-
эмас. Бу ишга қўл урган бор одам эмас, балки узоқ- қанча вақт ўтмай телека- тудиясида кинорежиссёр Фарзандларимиз
одам миллат тақдири учун ни кўра оладиган тадбир- наллар орқали кўрсатиляп- Жаҳонгир Аҳмедов билан ўзгаларга тақлид
ўзини дахлдор деб били- кор, соҳани яхши тушуна- ти. Фильм камида бир йил «Жиззах қўзғолони» («Бўй-
ши лозим. Продюсерлик диган, дунёқараш ва фикр- прокатда туриши керак. сунмас») тарихий-бадиий қилмасин!
ҳам, аслида касб. Фақат бу лаш доираси кенг, ташки- фильми устида ишлаяпмиз.
соҳада битта шу иш билан лотчи, тез ва тўғри қарор Кинотеатрга оилавий ту- Кинолойиҳа Президенти- – Тарихимиз бой, буюк
чекланиб қолиш ярамай- қабул қила оладиган мута- шиш учун тахминан 250 мизнинг 2020 йил 8 октябр- алломаларимиз, саркар-
ди. Продюсернинг бошқа хассис. Афсуски, бизда бу минг сўм пул сарфланади. даги «Қатағон қурбонлари- далару хонларимиз, жа-
ишлари, маблағ келадиган соҳани ўргатадиган продю- Билет сотиб олинади, яна нинг меросини янада чуқур дидларимиз ҳақида қанча
«манба»лари бўлиши шарт. серлик мактаби йўқ. бошқа эрмаклар олинади ўрганиш ва улар хотираси- кўп фильм олсак, халқи-
ва ҳоказо. Бу пулга биров- ни абадийлаштиришга доир миз учун шунчалик фой-
Бир қолипдаги, бош- Кинотеатрларнинг нинг имкони етади, биров- қўшимча чора-тадбирлар дали. Ёшларимиз хориж
қа иш қилмайдиган, умри келажаги йўқ ники эса йўқ. «Шунча пул тўғрисида»ги фармойиши қаҳрамонларига ҳавас қи-
фақат продюсерлик билан сарфлагандан кўра, озроқ ижросини таъминлаш мақ- либ юради, уларга ўхшаш-
ўтадиганларни мен касби- – Асосий масалалардан кутсам, ТВда берилади- садида амалга ошириляпти. га интилади. Чунки биз
нинг эгаси, деб билмай- бири, бу – кинотеатрларга ку», демайдими томоша- ҳануз ўз аждодларимизни
ман. Кино продюсер, авва- томошабинларнинг кири- бин? Чунки хусусий теле- Янги фильм орқали та- экранда кўрсата олмадик.
ло, ҳунари кўп, «универ- ши камайгани ва муаллиф- каналлар шу нарсага ўрга- рихда ватанимиз озодлиги Менинг бирдан-бир ния-
сал» одам бўлиши керак. тиб қўйди. Давлат телека- учун курашган, бу йўлда тим – Имом ал-Бухорий,
Соҳани яхши биладиган, налларида бунақа ҳолат жасорат кўрсатиб, мар- Абу Наср Форобий, Абу
тушунадиган инсон бўлса кам учрайди. Қолаверса, донавор ҳалок бўлганлар Райҳон Беруний, Абу Али
у яхши асарларни экран- хусусий телеканалларнинг хотирасини абадийлашти- ибн Сино каби алломала-
лаштириш ишларига бош аудиторияси кенг. Нати- ришни мақсад қилганмиз. римиз, Амир Темур, Заҳи-
қўшади. Йўқса, енгил-ел- жада томошабин учун ки- риддин Муҳаммад Бобур,
пи мавзуларни кино қилиб, нотеатрга боришдан кўра Мирзо Улуғбек каби бобо-
томошабиннинг ҳам вақти- телевизорда кўриш ҳам те- ларимиз, маърифатпарвар
ни, ҳам пулини ўғирлайди. кин, ҳам қулай кўринади. ва жадидларимиз ҳақида
Фақат кинода эмас, мада- кўпроқ фильмлар яратиш.
ниятнинг бошқа йўналиш- Тарихий фильмларимиз би-
ларида ҳам продюсерлар лан ёшларга тарихни, буюк
ишлаши керак. Масалан, аждодларимизни таниш-
бизда адабиётда продю- тириб, уларда фахр туйғу-
серлар ишламайди. Ва- сини шакллантирамиз. Шу
билан бирга, бутун дунёга
ўзбек халқининг куч-қуд-
ратини, маърифатини на-
мойиш этган бўламиз
– Мазмунли суҳбатин-
гиз учун раҳмат.
Садоқат МАХСУМОВА
суҳбатлашди.
ТУЎМА ЮРАК НУЇСОНИ26Болада САЛОМАТЛИК 2021 йил
№2 (1984)
бºлса ¿андай даволаш мумкин?
Жаҳон соғлиқни сақлаш таш- муаларида ҳар бир чақа- жуда ҳам қийин ҳисоблана- алоҳида бўлим мавжуд.
килоти маълумотларига лоқ чуқур кўрикдан ўтка- ди. Бундай ҳолатларда бола Диагностика ва даво-
кўра, ҳар йили ҳар юз минг зилади. Болада туғма нуқ- ҳаёти учун хавф туғдираёт-
чақалоқдан 6-10 нафари туғма юрак сон бўлса, шу ернинг ўзида ган ҳолат биринчи бўлиб лаш жараёнида компью-
нуқсони билан дунёга келади. Минг аниқлаш имкони мавжуд. даволаниши керак. тер томографияси, магнит
афсуски, мамлакатимизда ҳам кей- резонансли томография,
инги йилларда туғма юрак нуқсони Кейинчалик бола токи Боланинг лаблари, рақамли рентген аппара-
билан туғилаётган чақалоқлар сони соғайгунича тегишли мута- юзи ва бармоқлари ти, ультратовуш таҳлил
ортиб бормоқда. Хўш, ушбу хаста- хассисларнинг доимий ку- тез-тез кўкариши аппарати каби замонавий
ликнинг олдини олиш, эрта аниқлаш затувига, шунингдек, их- технологиялардан самара-
ва бемор болаларни дарддан фориғ тисослашган бўлимларга юрак хасталиги ли фойдаланилади. Ҳозир-
этишнинг имкони борми? Энг муҳи- етказилиб, чуқур инвазив белгисими? га келиб 5 та вилоятда бо-
ми, болаларнинг туғма юрак нуқсони текширишлар ўтказилади. лалар кардиохирургияси
билан дунёга келишининг асосий са- Бу кўкариш (цианоз) би- бўлимлари фаолият кўр-
баблари нимада? Бундан мақсад — бола- лан кузатиладиган ҳолат- сатишни бошлади. Қолган
даги туғма юрак нуқсонла- лар туғма юрак нуқсонла- вилоятларда ҳам шундай
Ҳакимжон АБРОЛОВ, касаллиги, вирусли касал- рининг турини, асорат да- рининг бир белгиси ҳисоб- бўлимларни ташкил қилиш,
Соғлиқни сақлаш ва- ликлар, гармонал ва ней- ражаси ва энг муҳими, оп- ланади. Бундан ташқари, юқори технологик асбоб-
зирлигининг болалар рогуморал факторлар ҳам- тимал даволаш тактикаси- тез-тез шамоллаб, тузалиши ускуналар билан таъмин-
кардиохирургияси бўйи- да яқин қариндошлар ўр- ни белгилаб олишдир. чўзилаётган ёки пневмония- лаш ва шу йўналишдаги
ча бош мутахассиси, тиб- тасидаги никоҳ ҳам шулар га чалинадиган бемор бола- мутахассисларни тайёрлаш,
биёт фанлари доктори, сирасидан. Неча ёшга тўлганча ларни ҳам кардиолог чуқур аҳолига юқори технологик
даволаш талаб текшириши керак. Ота-она ёрдам кўрсатишда яна ҳам
профессор. Шуни унутмаслик керак- этилади? бунга эътиборсизлик қилиб, кенг кўламли ишлар амалга
ки, камқонлик, ҳомиладор- болага ўз билганича дори ошириш мўлжалланган.
Келиб чиқиш ликнинг дастлабки уч ой- Туғма юрак нуқсонлари- ичириши мумкин эмас.
сабаблари лигида аёлнинг гриппга ча- нинг турлари жуда кўп. Шу МЕНДА САВОЛ
линиши ва бунга қарши да- боис даволаш ишлари ка- Бундай ҳолатларнинг БОР...
Туғма юрак нуқсонлари воланмаслиги, қолаверса, салликнинг турига қараб олдини олиш учун бола-
ёки умуман туғма анома- буйрак ва бошқа аъзолар- белгиланади. Дейлик, очиқ лар тарбияси ва соғлиғига Туғма юрак нуқ-
лияларнинг ривожланиши- даги сурункали хасталик- артериал проток —шундай эътиборли бўлиш, тез-тез сонли болаларни эм-
га, асосан, олтита фактор лар, онада учрайдиган тур- турлардан бири. Бола олти шамоллайдиган, инжиқ, лаш мумкинми?
таъсир қилади. Биринчиси, ли инфекциялар ва вирус- ойлик бўлгунича, организм- нимжон болаларни алоҳида
ҳомиладор аёллардаги ане- ли касалликлар ҳомиланинг даги физиологик ўзгариш- кузатувга олиши мақсад- – Иккинчи фарзан-
миядир. Аёлнинг сурунка- соғлом ривожланишига им- лар туфайли бу туғма юрак га мувофиқ. Шунда туғма дим ҳам туғма юрак
ли ёки ўткир инфекцияли кон бермайди. Бунинг нати- нуқсон тури кичик ҳажм- юрак нуқсонли бемор бо- нуқсони билан туғил-
жада болада туғма нуқсон- да бўлса, ўз-ўзидан ёпилиб лаларни ўз вақтида аниқ- ди. Поликлиника ши-
ДАРВОҚЕ... лар пайдо бўлиши мумкин. кетиш имкони бўлади. Шу лаб соғломлаштиришга фокорлари полиомие-
боис ҳар бир касалликни эришиш мумкин. литга қарши эмлашга
Бундай бемор бола- Бу муаммонинг олдини даволашнинг ўз стандарт- чақиришяпти. Лекин
ларни жисмоний тар- олиш учун ҳомиладорлик- лари бор. Даволаш ишлари- Тиббий ёрдам айримлар туғма юрак
бия дарсида қатнаши- ни режалаштиришдан ол- ни шу асосда ташкил этиш кўрсатишда қандай нуқсонли болаларга эм-
ши муаммо туғдира- дин бўлажак ота-она тор учун бемор доимо шифокор лаш мумкин эмас деган
ди. Шу боис, аввало, мутахассислар кўригидан кузатувида бўлиши лозим. имкониятлар фикрда. Шу тўғрими?
даволаниб, саломат- ўтиб, касаллик аниқланса, яратилган?
лигини тўлиқ тиклаб, даволаниши лозим. Бунинг Шуни унутмаслик ке- Умрзоқ
сўнгра соғлом тенг- учун оилада тиббий мада- ракки, туғма юрак нуқсони Бугун юртимиз тиббиёти БОЙҚУЛОВ.
дошлари қатори маш- ният юқори бўлиши керак. билан хасталанган бола- болалар кардиохирургия- Қашқадарё
ғулотларда бемалол ни парваришлашда тўғри си соҳасида жаҳоннинг та-
қатнашиши мумкин. Эрта аниқлашнинг овқатлантириш, ўз вақти- раққий этган мамлакатлари вилояти.
энг самарали усули да ухлатиш баробарида, тиббиётидан қолишмайди-
оилада тозалик ва гигиена ган имкониятга эга. Дунё- Ҳакимжон АБРОЛОВ,
қандай? қоидаларига ҳам тўла риоя нинг илғор мамлакатларида тиббиёт фанлари
этилиши керак. Акс ҳолда, қўлланилаётган ноёб диаг-
Бунинг энг самарали болада сурункали инфек- ностика ва даволаш техно- доктори, профессор:
йўли ҳомиладор аёлларни цияли жараёнлар юзага ке- логиялари бизда ҳам мав- – Баъзи вакциналар-
скрининг кўригига ўз вақ- лиши бошқа касалликлар- жуд. Масалан, академик
тида жалб этишдир. Бугун- ни ҳам келтириб чиқариши, В.Воҳидов номидаги Рес- ни қилиш мумкин. Ми-
ги кунда мамлакатимизда беморнинг аҳволини янада публика ихтисослаштирил- сол учун, полиомиелит-
она-бола скрининг хизма- оғирлаштириши мумкин. ган хирургия илмий-ама- га қарши ёки қизамиқ
ти ривожланиб боряпти. лий тиббиёт марказининг каби инфекцияларга
Қолаверса, туғуруқ маж- Яна бир муҳим ҳолат, туғ- кардиохирургия бўлимида қарши эмлаш ўтказса
ма аномалиялар, яъни туғма болаларда учрайдиган туғ- бўлади. Лекин қолган
юрак нуқсони ва марказий ма юрак нуқсонларини да- вакциналарни бола да-
нерв системаси, ошқозон- волаш учун эллик ўринли воланиб, диспансер на-
ичак тизими ва бошқа аъзо- зоратидан тўлиқ чиқа-
системаларнинг туғма ано- рилгач, яъни бутунлай
малияси билан биргаликда дарддан фориғ бўлгач
келиши ҳолатларида даво- бажариш керак.
лаш тактикасини белгилаш
2021 йил ПСИХОЛОГ 27
№2 (1984)
ЄЗ ЖОНИГА
ЇАСД ЇИЛИШНИНГ
Ўсиб келаётган йигит-қиз- САБАБИ НИМА?
лар орасида психологик берилиб кетмасдан, болага Ўз қўлимизда...
ёрдамга, маслаҳатга бўл-
ган эҳтиёж катта. Боиси оила- вақт ажратиб у билан сами- Президентимизнинг 2018
вий ҳамда ижтимоий муҳит, мий ва дўстона муносабатни йил 16 мартдаги «Психиат-
атрофдагилар уларнинг онги ва ўрнатиш лозим. рия ёрдами кўрсатиш
онг остига турлича таъсир қи- тизимини тубдан тако-
лади. Мана шу жараёнда бугун Қолаверса, мактаб ва миллаштириш чора-тад-
биз кўп кузатаётган, эшитаётган коллежларда психолог шта- бирлари тўғрисида»ги
оғир бир ҳолат, ўз жонига қасд тини кўпайтириш зарур. қарорида аҳолининг руҳий
қилишга бўлган мойиллик пай- Чунки ўсмир ёшдаги йигит- соғлиғини текширувдан ўт-
до бўлади. Афсуски, бугун ўз қизларда суиқасдга бўлган казиш, руҳий ҳолати бузил-
жонига қасд қилишга мойиллик мойиллик ортиб бормоқда. ган шахсларни профилак-
ёшлар орасида ортиб бормоқда. Муаммоли болалар жуда тика қилиш, уларга ташхис
Бунинг сабаби нима? кўп ва улар билан кўп- қўйиш, уларни даволаш,
роқ ишлаш, суҳбатлашиш парваришлаш ва тиббий-
Табиийки, бу каби ҳолат- Яқинда ана шундай орқали ички мойилликни керак. Мактаб ва коллеж- ижтимоий жиҳатдан тиклаш
га дуч келган ота-она са- ҳолатга тушган қиз билан аниқлаш мумкин. Турли даги психолог эса битта. тиббиёт соҳасидаги давлат
баб қидиради. «Фарзандим- ишладим. Акаси бахтсиз хил расмлар ўша инсоннинг Унинг ҳам ҳужжатбозлик- сиёсатининг муҳим йўнали-
га яхши қараган эдим-ку», ҳодиса туфайли, кутилма- олдига қўйилади ва улардан дан боши чиқмайди. Келган ши ҳисобланиши айтилган.
дея асл муаммо нимада ганда вафот этгани қизга бирортасини танлаши айти- текширувчи ҳам ҳужжатига Қолаверса, ўз жонига қасд
бўлганини билмай, «қаерда кучли таъсир қилган. Шу лади. Ички мойиллиги бор қараб, ишини баҳолайди. қилишга уринган шахсларга
хато қилдим», деб ўз-ўзини боис унда ўз жонига қасд кишилар ўлик ёки ўлимни туну кун шошилинч ёрдам
айблайди. Асл сабабни шу қилиш истаги уйғонган. акс эттирувчи ҳайвонча, Табиийки, психологнинг кўрсатилишини таъминлаш,
фикрга келишнинг ўзидан Фақат вафот этган акаси ҳа- мультфильм қаҳрамони ёки болалар билан ишлашга шу жумладан, ўз жонига
ҳам билиш мумкин. Яъни қида ўйлаб, унинг ортидан одам расмини танлайди. Бу вақти қолмайди. Шу сабаб- қасд қилишнинг асл сабаб-
бугун ота-оналар фарзан- боришни хоҳлайдиган бўлиб танлов ундаги суиқасдга мо- ли психолог штатини оши- лари ва шарт-шароитла-
дини моддий жиҳатдан қолган эди. Шу сабаб у би- йилликнинг ифодаси бўлади. риш ва уларга юкланадиган рини аниқлаш, ўз вақтида
таъминлаш ҳақида кўпроқ лан махсус тренинглар асо- ҳужжатларни камайтириш, ихтисослаштирилган ёрдам
ўйлайди. Яхши едирсам, сида алоҳида шуғулланишга Ечим нимада? унинг ўрнига ўқувчилар кўрсатиш чораларини кў-
яхши кийдирсам, деб ҳара- тўғри келди. Уни тинглаб, билан эркин ишлашига им- риш, ўз жонига қасд қилиш-
кат қилади. Аммо уларнинг ҳаётнинг асл моҳиятини Ўз жонига қасд қилишга коният яратиш лозим. Ана нинг ҳар бир ҳолати ҳақида
ички дунёси, хоҳиш-иста- тушунтирдик ва яқинлари бўлган мойилликнинг олди- шунда муаммоли болалар психиатрия муассасаларини
ги билан ўртоқлашмайди. учун ҳам яшаши, кураши- ни олиш, аввало, ота-онага, онгидаги ўз жонига қасд қи- зудлик билан хабардор қи-
Ўртада дўстона муносабат, ши кераклигини сингдир- оилавий муҳитга боғлиқ. Бу лиш фикри ўрнини мақсад, лиш белгиланган.
ўзаро сирдошлик, маслак- дик. Мунтазам ишлашимиз, муаммонинг ягона ечими орзу-истаклар эгаллайди.
дошлик бўлмайди ва бу суҳбат ва маслаҳатларимиз ота-оналарнинг фарзандга ***
болани кўчадан дўст ахта- билан қизнинг фикрини бўлган муносабатида. Ҳар Асосийси, масалани Афсуски, аҳоли орасида
ришига олиб келади. ўзгартиришга эришдик. қандай ёшдаги суиқасд ташқаридан эмас, ичкари- ҳали ҳам психолог маслаҳа-
барибир болаликка бориб дан туриб ҳал қилиш лозим. тига боришга салбий қараш
Боладаги суиқасдга Баъзи инсонларда руҳий тақалади. Болаликдаги Муаммонинг асл моҳияти- мавжуд. Бундай хизматдан
мойилликнинг биринчи ва иммунитет паст бўлади. эътибор ва меҳрнинг кам- га кирилмаса, ўз жонига фойдаланганларни «руҳий
асосий сабаби — эътибор Оддийгина нарса ёки воқеа лиги келажакда қайсидир қасд қилиш кўрсаткичлари касал» деб ҳам ўйлашади.
камлигидир. Ота-она бола- ҳам уларни суиқасдга ун- вазият сабаб юзага чиқади. кўпайиб бораверади. Ўсмир- Мана шундай қараш ва
га меҳрни етарлича бера дайди. Мақсадсизлик, ўзи- Болага 3 ёшгача энг кўп ларнинг бундай ҳолат билан фикрлар кўп ҳолатларда
олмайди. Меҳр бериш уни ни кераксиз деб билиш ҳам меҳр берилади. Ўша меҳр тўқнашишининг олдини ўлим билан тугашига сабаб
эркалатиш эмас, аксинча суиқасдга сабаб бўлади. унинг онгида, қалбида бир олишда, энг аввало, унинг бўлмоқда. Одамларнинг
суҳбатлашиш, қилган ва умрга қолади. Шу сабаб- руҳиятини емираётган хаёл- гапи, ғийбат қилиши нати-
қилмоқчи бўлган ишлари Мойилликни ли ота-оналар фарзандига лардан қутқаришимиз керак. жасида қанчадан-қанча йи-
ҳақида гаплашиш, қўллаб- қандай билиш кўпроқ эътибор қаратиши Носоғлом ғоя нима эканини гит-қизлар ўз жонига қасд
қувватлаш ва мақташдир. зарур. Иш ва пул топишга англашга туртки бўлсаккина, қилмоқда. Гап-сўзни кўтара
Камчилик ва хатоларини мумкин? у ўзини ичкаридан туриб олмай, андиша қилиб, но-
юзига солмаслик керак. тафтиш қила олади. мусга чидолмасдан шундай
Хотиржамлик билан қи- Ўз жонига қасд қилишга оғир ва аянчли ишга қўл
лаётган иши нотўғрилиги- мойиллик ҳам ички ва ташқи урганлар озми?
ни тушунтириш ва тўғри кўринишда бўлади. Таш- Муаммонинг асл сабаби
йўлни кўрсатиш лозим. қисини билиш осон, боиси ҳам, ечими ҳам ўзимизда.
бунда ўша инсон суиқасд- Оила ва жамиятнинг таъси-
Иккинчидан, суиқасдга га уриниб кўради. Бундай ри суиқасдларнинг кўпа-
мойил одамларда яшашга инсонларни дарҳол мутахас- йишига ҳам, камайишига
бўлган кураш йўқ. Уларнинг сисга олиб бориш лозим. Ана ҳам туртки бўлади. Қайси
бошига бирор ташвиш тушса, шунда оғир оқибатнинг олди томондан ёндашиш эса
яқинларини йўқотса, муам- олинади. Ички мойиллик, бу ўзимизга боғлиқ.
моларга дуч келса кура- – уриниб кўрилмаган, фақат
шишга ҳаракат қилишмайди. фикр сифатида, хаёлда Дилноза МИРҲАМИДОВА,
Осон йўл билан ҳаммасини бўлади. Юзага чиқмагани психолог-консультант.
ташлаб кетишни исташади. боис буни кўпчилик билмай-
ди. Аммо «Арт терапияси»
ХТВ мактаблардаги қурилиш ва таъмирлаш ишлари
устидан сифат назорати олиб боради.
28 ҲИДОЯТ ЁҒДУСИ 2021 йил
№2 (1984)
ФАРЗАНДИНИ ТИРИК
ЕТИМ ЇИЛГАН ОТА
Тақдир тақозоси билан го- ГУНОІИ НАЇАДАР ОЎИР
ҳида болалар ёшлигиданоқ
ота-онасидан ажраладилар.
Улар учун ота-онанинг ўрни-
ни босувчи кишиларга эҳтиёж
туғилади. Етим болалар айнан
ёрдам ва эътиборга лойиқ жа-
мият аъзоларидир. Аллоҳ таоло «Мусулмонларнинг Зайниддин
жамиятдаги бошқа шахсларнинг уйи ичида энг яхшиси ЭШОНҚУЛОВ,
етимларга бўладиган муносаба- етимга яхши муноса-
ти, уларнинг мол-мулкларига оид батда бўлган уйдир. Самарқанд
ҳукмларни ҳам Қуръони карим- Мусулмонларнинг вилояти бош
да ва Пайғамбаримиз Муҳаммад уйи ичида энг ёмони имом-хатиби.
(с.а.в.)нинг ҳадиси шарифлари етимга ёмонлик қи-
орқали баён қилиб берган. линадиган уйдир», —
деганлар (Имом Бухорий
«Балоғатга ҲАДИС Энг яхши уй... ривоятлари). ми бирмунча қийинчилик-
етгандан сўнг ка дуч келди. Жумладан,
етимлик йўқдир» Пайғамбаримиз Етимни кафолатига «Агар қалбинг отасини йўқотган етим-
(с.а.в.) бундай марҳа- олишнинг фазилати, юмшашини ларнинг ҳам вазияти оғир
Мусулмон жамиятининг мат қилдилар: «Етим, унга бериладиган са- хоҳласанг...» бўлди, лекин халқимизнинг
етимларга кўрсатадиган тул аёл ва мискинлар вобларнинг улуғлиги саховатли фарзандлари
биринчи эътибори, улар- ҳожати йўлида ҳара- ҳақида Пайғамбаримиз Етимни ўз қарамоғига айни мана шу машаққатли
нинг дилини оғритмаслик, кат қилувчи киши Ал- (с.а.в.) шундай деганлар: олишга ҳақлироқ киши, даврда етимларга ўзлари-
уларнинг ҳаққини емаслик лоҳ йўлида жон фидо «Етимни ўз қарамоғига аввало, унинг энг яқин нинг хусусий мол-мулк-
ва улар балоғат ёшига этувчи, кундузлари олган киши жаннатда қариндошларидир. Чунки лари ёки турли фонд ва
етгандан кейин мол-мулк- рўзадор, кечалари мен билан мана шун- бошқаларга қараганда қа- жамғармалар орқали ёрдам
ларини ўзларига қайтариб уйқусиз тоатда бўлув- дай ёнма-ён туради», риндошлари, яқин кишилари беришмоқда. Албатта, Ал-
беришдир. Бу ҳақда Аллоҳ чи киши кабидир». — деб кўрсаткич ва ўрта етимга нисбатан мушфиқ ва лоҳ таоло улар сарфлаган
таоло Қуръони каримда бармоқлари орасини очиб меҳрибонроқ бўлади. Шариа- маблағларнинг ўрнини бир
шундай марҳамат қилади: етим деб, балоғатга етма- кўрсатдилар» (Имом Бухо- тимизда етимларнинг таъми- неча баробар қилиб тўлди-
сидан олдин отаси вафот рий ривоятлари). нотини, агар унга мол мерос ради ва ваъда қилган катта
«Етимларни, то балоғат этган болага айтилади. Кейинги пайтларда «ти- қолган бўлса, ўшандан, мол ажрларини беради.
ёшига етгунларига қадар Балоғат ёшига етганидан рик етимлар» деган ибора- қолмаган бўлса, яқин қарин-
назорат қилиб (вояга етиш сўнг етим ҳисобланмайди. нинг кўп эшитилишига ҳам дошларининг маблағидан Динимиз қоидаларига
вақтини кузатиб) турин- Бу хусусда Расулуллоҳ асослар бор. «Тирик етим» таъминланиши белгилаб кўра, ҳеч кими бўлмаган
гиз: вояга етганларини (с.а.в.) шундай деган- деганда, отаси тирик бўла қўйилган. Масалан, етимни етимларнинг ҳомийси —
сезсангиз, (қўлингиздаги лар: «Эҳтилом(балоғатга туриб, фарзандларини таш- бобоси ёки балоғатга етган давлатдир. Ҳозирги кунда
омонат) мол-мулкларини етган)дан сўнг етимлик лаб кетган, уларни нафақа- акаси ёки бўлмаса, амакиси давлатимиз томонидан ҳам
ўзларига топширингиз! йўқдир. Кундузи то кеч- сиз, тарбиясиз, қийин ша- моддий жиҳатдан таъминла- етимлар учун Меҳрибон-
Уларни исроф қилиб ва гача сукут қилиб, (бош- роитда яшашга мажбур қил- ши вожиб бўлади. лик уйлари ташкил қили-
(улғайиб қолмасинлар деб) қа диндагиларда бўлгани ган инсофсиз, виждонсиз ниб, у ерда тарбия топаёт-
шошқалоқлик билан еб каби) жим туриш ҳам оталарнинг фарзандлари Яқин қариндошлардан ган болаларга ғамхўрлик
юбормангиз! Ким бой йўқдир» (Имом Абу Довуд тушунилади. Ахир, ўзининг ташқари, етимларни қара- қилиб келинмоқда. Бироқ
бўлса, (етимнинг мулки- ривоятлари). роҳатини кўзлаб, оиласини моғига олмоқчи бўлганлар, ҳар қанча бўлса-да, ота-
дан ейишдан) сақлансин. ва гўдак фарзандларини қа- уларни ўз қариндошлари онасининг меҳрини ҳеч
Агар камбағал бўлса, Демакки, юқоридаги оят ровсиз қолдириб кетаётган даврасида (масалан, бобо ким беролмайди. Шунинг
яхшиликча (меъёрида ва ушбу ҳадиснинг дало- инсонларни комил мусулмон ва бувилари) қолдириб, учун фарзандларини ти-
олиб) есин. Мол-мулк- латига кўра, етимларнинг деб бўладими!? ҳомийлик қилсалар яна ҳам рик етим қилаётган ота-
ларини ўзларига қай- вояга етишлари, уларнинг Етимни кафолатга олиш- яхшироқ бўлади. Муҳаммад лар, ўз жигарларидан воз
тарганингизда, уларга мустақил ҳаётга қадам нинг фазилатли бўлиши ибн Восеъдан ривоят қили- кечиб кетаётган оналар
гувоҳ чақирингиз. Аллоҳ қўйишлари билан шарт- муқобилида, Қуръони нади: Абу Дардо Салмонга нақадар оғир гуноҳ қи-
ҳисоб-китобда кифоя шароитлар ўзгаради. каримда етимга қаҳр қил- ёзган мактубида айтилиши- лаётганларини англамоқ-
қилувчи зотдир» («Нисо» маслик, унга мерос қолган ча, бир киши Расулуллоҳ лари лозим.
сураси, 6-оят). молга кўз олайтирмаслик (с.а.в.) ҳузурларига қалби-
таъкидланади: «Бас, энди нинг қаттиқлигидан шикоят Пандемия сабабли бир
Фиқҳий қонун-қоида- Сиз (ҳам) етимга қаҳр қилиб келганида, Пайғамба- қанча оилалар боқувчиси-
ларга кўра, шариатимизда қилманг!» («Зуҳо» сура- римиз (с.а.в.): «Агар қал- ни йўқотди. Улар қаторида
си, 9-оят). бинг юмшашини хоҳла- етим қолган болалар ҳам
Ваҳоланки, етимларга санг, етимнинг бошини бор. Барчамиз атрофи-
ғамхўрлик қилиш борасида сила ва унга таом бер», миздагиларга эътиборли
Пайғамбаримиз (с.а.в.): — деганлар (Имом Аҳмад ва бўлиб, қийин аҳволда қол-
Байҳақий ривояти). ган етимлар ва бева-бечо-
ралардан хабардор бўлиб
Ота-она меҳрини туришимиз, уларга озми-
ҳеч ким беролмас... кўпми, қўлимиздан келган-
ча ёрдам бериб туришимиз
Тан олиш керак, пан- динимиз тарғиботи ва
демия даврида аҳолининг одамийлик талабидир.
даромади кам бўлган қис-
Солиқ текширувларини ташкил этиш ва
ўтказиш тартиби белгиланди.
2021 йил ХАЛҚАРО ШАРҲ 29
САДИР№2(1984)
ЖАПАРОВ
ЇИРЎИЗ ХАЛЇИГА НИМАНИ ВАЪДА ЇИЛМОЇДА?
2021 йил 10 январь куни Қирғизистон- Олий суд томонидан оқлан-
да муддатидан аввал президентлик ган, унга қўйилган барча
сайлови ва давлатнинг бошқарув айбловлар олиб ташланган.
шакли бўйича референдум ўтказилди.
Сайловда қатнашган 17 нафар номзод Сайлов тинч ва
орасида октябрь ойидаги халқ инқилоби осойишта ўтди
пайтида қамоқдан озод этилиб, аввалига
Бош вазир, кейинчалик эса Президент ва- Қўшни давлатдаги ҳар
зифасини бажарган Садир Жапаров ғолиб қандай ўзгариш, сиёсий
чиқди. жараён бизни қизиқтира-
ди, албатта. Биринчидан,
Қирғизистон ички ва ташқи сиёсатини сиёсий жараёнлар жорий Жўғорқу Кенгашга депутат минтақанинг «локомотив»
президентлик белгилайди. Давлат раҳба- йилнинг 1 июнигача якун- бўлиб келган. давлатларидан бири си-
республикасига ри икки марта беш йиллик ланади. Халқ президент фатида қўшни давлат-
муддатга сайланиши мум- бошқарувини танлади. 2013 йилда эса бўлиб лардаги бақарорлик ва
айланади кин, у ҳукумат тузилиши Конституциявий кенгаш ўтган Иссиқкўлдаги «Қум- хавфсизликдан манфаат-
ва таркибини тасдиқлайди. янги Бош қомус лойиҳа- тор» олтин конини мил- дормиз. Иккинчидан, олти
Сайловчиларнинг қарийб Шунингдек, лойиҳада ижро сини парламентга тақдим лийлаштиришга чақирган миллиондан сал ошувчи
80 фоиз овозини олган этувчи ҳокимият бошлиғи этиши керак. Депутатлар норозилик намойишлари мамлакат аҳолисининг бир
Садир Жапаров ўз сайлов- президент ва унинг ходим- референдум ўтказиш куни- ва Бишкекдаги митингдан миллиондан кўпроғини
чиларига қўллаб-қувват- лари экани таъкидланади. ни белгиласа, кейин исло- сўнг депутат Садир Жапа- ўзбеклар ташкил этади.
лагани учун миннатдорлик Энди парламентдаги депу- ҳотлар бошланади. Янги ров «ҳокимиятни эгаллаб
билдириб, халқ қўллови ва татлар сони 120 нафардан ҳокимият тузилади, янги олишга уриниш» айблови Таъкидлаш жоизки, 11
сиёсий барқарорлик билан 90 кишига камайтирилади. парламент бўлади, у бир билан ҳибсга олинган. Би- январь куни Президент
икки-уч йил ичида инқи- Якшанба кунги референдум мандатли сайлов округлари роқ 2013 йилда суд депу- Шавкат Мирзиёев Садир
розни енгишини маълум ортидан энди Қирғизистон- орқали ва ярми партиявий татни оқлаган. 2013 йил 7 Жапаров билан телефон
қилди. Қирғизистон янги да ҳам президент ваколат- равишда, партия тизимида октябрда Иссиқкўл вилояти орқали мулоқот қилиб, уни
сайланган президентининг лари кучаяди. сайланади. маркази Қоракўлда яна сайловдаги ишончли ға-
баён қилишича, ҳукумат митинг уюштирганликда ва лабаси ҳамда Қирғизистон
эшиклари ҳар доим халқ «Олдинги президентлар- Садир Жапаров ўша пайтдаги ҳукуматнинг Конституциясига ўзгарти-
учун очиқ бўлади. Сиёсий дан бири 15 йил ишлаган. ким ўзи? вилоят бўйича махсус ва- ришлар киритиш бўйича
таъқиблар бўлмайди. У биринчи беш ярим йил кили Эмилбек Қаптагаевни референдумнинг муваффа-
давомида яхши ишлади. Ўтган йилнинг 5 ўғирлашда қатнашганликда қиятли ўтказилгани билан
Шу билан бирга, Қирғи- Кейин унга атрофидагилар о ктябридаги халқ инқило- гумонланиб, Садир Жапа- чин дилдан табриклади.
зистон президент бошқа- таъсир кўрсатди. Ҳамма би пайтида қамоқдан озод ров қидирувга берилган.
рувига қайтади. Дастлабки уни танийди, таҳлил қи- этилган Садир Жапаров Шундан сўнг сиёсатчи Қир- Айтиш керакки, кўпгина
маълумотларга кўра, сай- лади. Иккинчи президент энди мустақил Қирғизис- ғизистондан чиқиб кетади. давлат раҳбарлари, халқа-
ловчиларнинг 81,03 фоизи ҳам 2-3 йил давомида тоннинг расман олтинчи ро ташкилотлар вакиллари
президентлик шаклини, яхши ишлади, кейин ат- давлат раҳбари сифатида Фақатгина тўрт йиллик ҳам сайлов ва референдум-
10,95 фоизи эса парламент рофидагиларга бошқарув- бошқариш арафасида. 52 муҳожирликдан сўнг Садир лар бўйича Қирғизистон
шаклини афзал кўришган. ни олдириб қўйди. Ундан ёшли сайланган президент Жапаров 2017 йил 25 март Марказий сайлов комиссия-
Айтиш керакки, мамлакат кейинги президентимиз ҳам сиёсий фаолиятини 2005 куни мамлакатга қайтиб сининг ишини юқори баҳо-
Марказий Осиёда парла- ёрдамчилари, ҳайдовчи- йилда бошлаган. У ўша келишга қарор қилади ва лади. Энг муҳими, сайлов
мент бошқарувига ўтган ларига бошқарувни бериб йили Қирғизистонда юз чегарани кесиб ўтаётганда тинч ва осойишта ўтди.
ягона давлат эди. Парла- қўйган. Аммо менда бундай берган «Лола инқилоби»- ҳибсга олинган. Бишкек- Оғир молиявий қийинчи-
мент тизими бу мамлакатда хатолар бўлмайди. Сабаби, дан сўнг ўтказилган парла- даги Первомайский тумани ликларни бошдан ўтка-
10 йилдан буён амал қилиб биз тарихдан сабоқ олган мент сайловида Иссиқкўл суди С.Жапаровни Жиноят заётган қўшни мамлакатга
келаётганди. Халқ томони- инсонлармиз. Худо хоҳла- вилоятининг Туп тумани- кодексининг 227-моддаси ёрдам керак. Ўзбекистон
дан референдумда тасдиқ- са, мен давлатни неча йил дан иштирок этиб, депутат («ҳукумат вакилини гаров- ва Қозоғистон энг оғир
ланган янги Конституция бошқарсам, фақат ўзим бўлган. 2008 йилдан 2010 га олиш») бўйича 11 йилу дамларда кўмак қўлини
лойиҳаси президент вако- бошқараман. Дўстларим, йилгача Порахўрликнинг 6 ойга муддатга озодлик- чўзди. Ҳозирги энг муҳим
латларини кенгайтириб, ҳайдовчиларим, ёрдамчи- олдини олиш миллий дан маҳрум қилган. 2018 вазифа — қонун устуворли-
давлат бошқарувига халқ лар ва қариндошларим агентлигининг раҳбари йил апрелида Олий суд ги ва ҳар жабҳада тартиб
қурултойи институтини ки- бошқарувига йўл бермай- бўлиб ишлаган. 2010 йилги Жапаровнинг жазосини 1,5 ўрнатиш. Янги сайланган
ритишни кўзда тутади. ман», — деган Садир Жапа- парламент сайловларида йилга қисқартиради. 2020 президент Қирғизистон
ров матбуот анжуманида. «Ата-Журт» партияси рўй- йил 5 октябрдаги инқи- барқарорлигининг кафо-
Президент — давлат бош- хатида қатнашган ва яна лобда озод этилган Садир латчиси бўлишга тайёрли-
лиғи бўлиб, ижро этувчи Сайланган президент- Жапаров орадан кўп ўтмай, гини маълум қилмоқда.
ҳокимиятни бошқариш би- нинг сўзларига кўра, барча
лан биргаликда, давлатнинг Абдували САЙБНАЗАРОВ,
сиёсий шарҳловчи.
ЖССТ коронавируснинг мутацияга учраган штамми
Европанинг 22 мамлакатида аниқланганини маълум қилди.
30 МУТОЛАА 2021 йил
№2 (1984)
Атоқли адиб Хайриддин Султон билан бундан ўттиз ТААССУРОТ
йилча илгари Хўжаилмкони қишлоғида учрашган-
ман. Ўшанда, адашмасам, тўққизинчи ё ўнинчи
синфда ўқирдим. У киши офтоб чарақлаган ажойиб кун-
ларнинг бирида уйимизга кириб келди. Китобга, китоб
мутолаасига ўч, улуғ адибларга ихлосманд, маърифат-
парвар дадам кўз қири билан секин ишора қилди.
— Бу ёзувчини танийсанми? Ёзувчилари уюшмаси қошидаги «Ижод» маҳзунликка бериласиз. Лекин униси- ҳам мен учун ғоят қадрдон инсондир.
Очиғи, у-бу нашрларда чоп этилган жамоат фонди ҳомийлигида «Адабиёт» дан ҳам, бунисидан ҳам лаззатланасиз. У киши билан бир гуруҳда Ҳиндистон
айрим асарларига аҳён-аҳён кўзим нашриёти томонидан чоп этилган мамлакатига сафарда бўлганман. Бир
тушган, шу боис жуда яхши танийман, «Одамлардан тинглаб ҳикоя» деб ном- Менимча, чинакам бадиий сўз, чин пайтлар машҳур сайёҳ Христофор Ко-
жуда яхши кўраман, дейишга тилим лаган тўплам ўқувчилар илкига етди. сўз қудрати ана шунда! лумб Америка қитъасига бориб қолиб,
бормади. мен Ҳиндистонни кашф этдим, дея жар
— Хай, энди танишамиз-да? — дедим Атоқли адибнинг худди бошқа Китобдаги ровийларнинг кўплари солган, мақтанган экан. Лекин мен ўша
қизиқишим, ҳаяжоним тобора ошиб. асарларидек бу китобни ҳам шунчаки менга ҳам таниш. Уларнинг суҳбатида афсонавий диёрнинг айнан ўзига борган
— Ма, ўқи, — деди дадам қўлидаги варақлаб, шунчаки кўз ташлаб бўл- бўлганман, ҳатто, сафарларга бирга бўлсам-да, андаккина бошқачароқ мақ-
китобни эҳтиром билан узатиб, — сен майди. Ундаги ҳар бир ҳикоя ўзининг чиққанман. Ўша инсонларнинг билими- таниш, ғурурланиш истагидаман.
ҳам чин сўзнинг таъмини татиб кўр, бу тиниқ тасвирлари, жонли, ширали дан, маънавий ўгитларидан баҳраманд
ёзувчини яхшилаб таниб ол. тили, бадиий нафосати билан муто- бўлганман. Ўша олис сафарда, мен Ҳиндистонни
Олдим. Қарадим: «Бобурнинг туш- лаага ҳорислик уйғотади. эмас, Зокиржон Машрабовни ўзим учун
лари». Дадам менга тутқазган, ёзувчи Масалан, тўпламдаги илк ҳикоя – кашф этдим.
Хайриддин Султон қаламига мансуб ки- Матн, ифода шу қадар равон, шу «Омад»нинг ровийси, марҳум устоз
тоб шундай аталарди. Аввалига, шунча- қадар соддаки, гўё муаллиф уларни Анвар қори Турсуновни нафақат мен, Салкам тўқсон ёшни қаршилаётган
ки, бир-икки варақладим, бир-икки сатр бир ўтиришда битгандек, қайта-қайта балки юртимиздаги, ҳатто, хориждаги бу нуроний инсон худди бир юмалаб
ўқиган бўлдим. Сўнг... худди сеҳрлаган- ишлашга, пишитишга ҳеч бир эҳтиёж юзлаб, минглаб мухлислар, ёру биро- отахон қиёфасига кириб қолган бола-
дай китобга «ёпишиб қолдим». Асардаги туғилмагандек таассурот уйғотади. дарлар яхши билади. Беихтиёр кўзла- кайга ўхшарди. Беғуборлиги, сами-
сўзлар, тасвирлар жилоси, самимият, римга ёш қалқди. Йўқ, ҳикоя қайғули мияти, ғайрат-шижоати менда шундай
ҳарорат мени буткул ўзига ром этди. Ёзувчи кимлардандир, қачонлардир эмас, у анчайин юморга, беозор кулгу- таассурот уйғотган эди. Зокиржон ака-
Муаллиф гоҳ Мирзо Бобур бўлиб, гоҳ эшитган, баъзан ўзи гувоҳи бўлган во- га йўғрилган, лекин мутолаа жараёни- нинг улуғ шоир, мутафаккир, саркарда
Мирзо Бобур муаллиф бўлиб кўз ўнгим- қеаларни ҳикоя тарзида қаламга олади. да кўз ўнгимда ҳазрат жонланиб кетди, Заҳириддин Муҳаммад Бобурга бўл-
да жонланиб турди. Китобни ўша ку- Уларни ўқувчига тўлақонли бадиий асар унинг тиниқ, ширадор овози қулоқла- ган ихлоси, муҳаббати ўзи бир улкан
ниёқ, то тонгга қадар ўқиб тугатганимни сифатида тақдим этади. Яъниким, ўша рим остида жаранглагандек туюлди. достон, ёзиб ҳам, айтиб ҳам адо қилиб
билмай қолдим. Дадам айтгандай, чин оддийгина, жўнгина, андаккина табас-
бадиий сўз таъмини тотиб, ширинликка сум, андаккина маъюслик улашадиган Муаллиф Анвар қори Турсуновга хос
тўймаган боладай тамшаниб қолдим. ҳодисалардан залворли, чуқур маъно- ривоят қилиш оҳангини, қандай сўз-
Мана, шу тарзда, Қашқадарёнинг мазмун топади, фалсафий, маърифий, ларга кўпроқ урғу беришини, айтган-
олис бир қишлоғида ёзувчи Хайриддин маънавий хулосалар ясайди. Чинакам ларига қандай мазмун юклашини ғоят
Султон билан илк бора учрашдим, илк истеъдоднинг куч-қудрати, ёрқин жило- билгичлик, ғоят маҳорат билан тасвир-
бора танишдим. си худди шу хусусиятларда бўлса керак. лаган. Кўнглимга соғинчми, қўмсашми,
Фаҳм этганингиздек, албатта, ғойи- ҳасратми ёпирилиб кирди. Халқимиз
бона, албатта, китоб орқали. «Одамлардан тинглаб ҳикоя»дан шундай бир аллома, донишманд, чин
Шундан сўнг бу ҳассос адибнинг чи- жой олган жажжи асарлар гўё туйқус зиёли ўғлидан айрилиб қолганини яна
накам мухлисига айландим. Кутубхо- тугаб қолгандай туюлади. Унинг яна бир карра чуқур ҳис этдим.
налардан, китоб дўконларидан у киши давом этишини, яна кўпроқ завқ-
қаламига мансуб асарларни излаб шавқ, лаззат олишни хоҳлайсиз. Аммо Айни пайтда, «Омад»да тилга олин-
юрадиган бўлдим. бироздан сўнг англайсизки, ҳозирги- ган улуғ мутафаккир, илоҳиётнинг,
Мана, бугун севимли ёзувчимиз на ўқиган ҳикоянгиз ҳали тугамаган, адабиётнинг улкан билимдони шайх
адабиёт ихлосмандларига ўзининг янги у хаёлотингизда, тафаккурингизда, Алоуддин Мансур бизларни тарк этиб
китобини туҳфа қилди. Ўзбекистон тасаввурларингизда давом этаяпти. кетгани яна бир карра ёдимга тушиб,
Чунки ўша ҳикоялар сизни ўйлашга, маъюс ва эзгин ҳислар исканжасида
фикр юритишга, мулоҳазага ундай- қолдим.
ди. Сиз беихтиёр унинг измига тушиб
қоласиз. Гоҳ кўнглингиз ёришса, гоҳ Мазкур тўпламдан жой олган «Ҳар иш
бўлса – Худодан» ҳикоясининг қаҳра-
мони ва ровийси Зокиржон Машрабов
ТАРИХ ҲАҚИҚАТЛАРИ МАРКАЗИЙ ОСИЁНИНГ
Географик тарихий жиҳатдан Турон ҳудудлари Тинч ди. Қадимги туркий, паҳлавий,
океанидан Ўрта Ер денгизидаги Эгей Адриатикагача, хитой, ҳинд, араб, яҳудий,
Шимолий муз океанидан Тибет, Ҳимолай тоғларигача, арман, юнон, лотин, славян ва
Шимолий Ҳиндистондан Онадулигача, яъни ҳозирги бошқа ёзма манбаларда юрти-
Туркиягача бўлган ҳудудларни, уларда яшовчи туркий миз шу ном билан аталган.
халқлар ватанини англатади.
Туркистон атамаси мило-
Туроннинг марказий қисми хонликлари мавжуд бўлган. дий 445 йилдан бошлаб турли номи билан IX – XIII асрлардаги маси телелар таркибидаги бир
географик жиҳатдан «Турон Хуллас, «Турон» атамаси манбаларда тилга олина- араб муаррих ва географлари- қабиланинг номи сифатида
пасттекислиги» деб аталади ди. Бу атама илк марта 639 нинг асарларида қайд этилган. майдонга келган. VII асрдан
ва асосан, Марказий Осиёнинг туркийлар яшаган ҳудуд деган йил Турфонда тузилган сўғд бошлаб у теле қабилалари-
шимоли-ғарбий ҳамда Қозо- маънони билдирганлиги учун ҳужжатларида Марказий Осиё Муаррих ва географ Маҳмуд нинг умумий номига айлан-
ғистоннинг жануби-ғарбини ўз ўз чегарасида барча халқларни минтақасининг номи сифати- ибн Валининг (XVII аср) «Баҳр ди. Масалан, «Танг сулоласи
ичига олиб, унинг чегаралари қамраб олган умумий бир ном да ишлатилган. «Туркистон» ул асрор» («Сирлар денгизи») кўҳна тарихи» китобининг
Каспий денгизи, шимолда Урал ҳисобланади. Турк сўзини бар- атамаси Марказий Осиё, Мова- асарида ёзилишича, «Туркис- 199-бобида Ғарбий Турк ҳоқо-
тоғигача, шарқда Тяньшань ча шўъбаларини ўз ичига ола- роуннаҳр номларидан фарқли тон кенг ва кўнгилли юртдир. ни Чулу кучайганидан кейин
этакларигача, жанубда эса диган улуғ Туркистон дейишга равишда нафақат географик, Бу юрт узунлиги Сайҳун дарё- барча теле қабилалари унга
Помир ва Копетдоғ тоғлари- тўлиқ асослар мавжуд. Тарихчи балки этнографик тушунчани сининг қирғоғидан Қорамурин итоат қилиб, ўзларини ҳам
гача бориб тақалади. Туронда Ш.Камолиддин фикрича, Мар- англатиб, сиёсий-ҳуқуқий аҳа- дарёсининг қирғоғигача бў- турк деб атай бошлашди, деб
қадимдан XX аср бошларига- казий Осиё минтақасининг энг миятга ҳам эга бўлган. либ, бу ерни Мўғулистон номи ёзилганини учратамиз. Жю
ча Алп Эр Тўнга, Афросиёб, қадимги номи «Турон» бўлиб, билан аташган». Муаллиф Танг Шу (Танг сулоласи кўҳна
Кушон шоҳлари, Шарқий ва бу атаманинг кейинги асрлар- Араблар истилосидан сўнг ҳам Туркистоннинг яна бир номи, тарихи) 941-945 йиллари кат-
Ғарбий Турк ҳоқонликлари, даги давомчиси ва эквиваленти «Туркистон» топоними ўзининг бу – «Турон ва унинг аҳолиси та бир гуруҳ сарой тарихчила-
Атилла, Парфия, Қорахо- Туркистон ҳисобланади. сиёсий-ҳуқуқий маъносини йў- турклар» деб кўрсатган. ри томонидан ёзиб битирилган
нийлар, Ғазнавийлар, Сал- қотмаган. Унинг сарҳадлари узоқ китоб.
жуқийлар, Хоразмшоҳлар, Ёзма манбаларда қандай шимол ва шарқда Араб халифа- Турк атамаси қандай
Чингизхон, Чиғатой, Темурий- ном билан аталган? лиги, Қарлуқ ва Уйғур ҳоқонлик- майдонга келган? XIX аср ўрталарида Туркис-
лар, Усмонийлар, Эдил бўйи, лари билан чегарадош бўлган тон ҳудуди ғарбда Урал тоғлари
Сибирь хонлари, Шайбоний- Туркистон – Марказий ҳудудларгача ёйилган. Айни V-VI асрларда «турк» ата- ва Каспий денгизи, шарқда Ол-
лар, Аштархонийлар, Манғит- Осиёнинг ўрта аср тарихий мана шу давлатлар Туркистон
лар давлатлари, Хива ва Қўқон географик адабиётларида
учрайдиган номи ҳисоблана-
2021 йил МУТОЛАА 31
№2 (1984)
ЁКИ ДАВРНИНГ БАДИИЙ ТАЛ¯ИНИ
бўлмайди. дай бўлдим. худди шундай муаммолар билан тўқнаш Ғайрат МАЖИД.
У кишининг фидойилигидан, дарё- Бу жажжи асар, энг аввало, ўзи- келмаган юртдошларимиз камдан-кам
топилса керак. Худди шундай оворагар- кириб борган шифокор, охир-оқибат,
дек тошқин қалбидан ҳайратланиб, нинг ҳаққонийлиги, холислиги билан чиликлар, қоғозбозликлар таъсиридан- ўзи дунё бўйлаб тарқалган касал-
мана бундай шеърий сатрлар ҳам ажралиб туради. Тасвирлар, ифода шу ми, ё ўзлари ўша тўралар тоифасидан- ликнинг илк қурбонларидан бирига
қоралаган эдим... қадар тиниқ ва жонлики, ўзингизни ми, ҳартугул, кўпгина раҳбарларнинг айланяпти.
беихтиёр ровий билан ёнма-ён юрт эшигига «Джамолов», «Джаббаров»,
Отам ўтди, падарим покиза дилбандиман, кезиб юргандек ҳис этасиз. Ўша но- «Иргашев» тарзида билдиргилар ёзиб Ҳикояни ўқиб, қалбимиз ларзага
Буюк шажарада бир ҳалқаман – пайвандиман. тинч юртлар манзараси кўз ўнгингизда қўйилганига гувоҳ бўламиз. келади. Ҳаёт ва тирикликнинг ному-
Кўнглимдаги ўйимни айтмоғим керак сизга, аниқ-тиниқ жонланади. Ҳикоя қаҳра- каммаллигидан, яхши инсонларнинг
Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг фарзандиман. монининг ҳар қандай оғир, мураккаб Албатта, бундай қусурлар кичкина, орамиздан бевақт кетишидан афсусла-
вазиятда ҳам хотиржамликни, вазмин- арзимасдек туюлса-да, аммо уларнинг намиз, ғамгин ўйларга чўмамиз.
Боболарим изи бор йўллардан юриб келдим, ликни қўлдан бой бермаслиги, тавак- замирида миллатга, қадриятларга
Йўллар эмас, неча юз йиллардан юриб келдим, калчилиги, тадбиркорлиги ўқувчини нисбатан улкан бефарқлик, лоқайдлик Шунча дард-қайғу етмагандек,
Дўллардан ҳам юрдиммен, селлардан юриб келдим, ҳайратга солади. Ўзини чин мўмин-му- ётгани сезилади. Ҳикояда муаллиф шу ҳикоя ровийси Ҳамид Шоназаровнинг
Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг фарзандиман. сулмон санаган ҳар бир инсонда худди нуқтаи назарни юксак бадиий чизги- ўзи ҳам коронавирус касаллигидан
шундай хислатлар жам бўлиши лозим, лар билан ифодалай олган. вафот этганига нима дейсиз? Беихтиёр
Қуриб кетсин дунёнинг йиртиқ, жулдур жомаси, деган ўй-хаёлимиздан ўтади. Яна хаё- кўзларимизга ёш сизиб чиқади. Шу-
Ёзмиш кўнгил қони-ла ошуфта дил хомаси, лимиздан ўтадики, ҳар бир эзгу иш- Тўпламдаги «Бир умрнинг уч фас- нинг баробарида, шифокорлар бугун-
Шундан хатти Бобурий, неъмат Бобурномаси, нинг мададкори, қўлловчиси Худодир! ли» ҳам ўзига хос рамзий маънога эга. нинг чинакам қаҳрамонлари эканини,
Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг фарзандиман. Айнан ушбу улуғвор ғоя ҳикоя мағзига Унда биргина шахснинг эмас, муҳит- Президентимиз, ҳукуматимиз бу соҳа
Етти кўкни тутмасми, ё Аллоҳ, овоз деган, нурдек сингиб кетган. нинг, орамизда чуқур илдиз отган ходимларига эҳтиром, ғамхўрлик кўр-
Ҳақдан садо бермаса ўтиндай гап соз деган, ножоиз, номаъқул иллатларнинг чуқур сатаётгани бежиз эмаслигини яна бир
Ўжар, қайсар юрагим шундайин бир сўз деган, Атоқли адибнинг ушбу китоби сўнг- фожиасини кўрамиз. Ҳикоя ўқувчида карра чуқур англаймиз.
Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг фарзандиман. ги ўттиз йиллик тарихимизнинг ўзига ачиниш, надомат кайфияти билан бир-
хос бадиий солномаси, десак, асло га, дўстга, бурчга садоқат, масъулият Хулоса сифатида бир фикрни
Ёлғон пойи патакдир, ҳақ калом кайвонидир, муболаға эмас. Чунки тўпламдаги ҳар ҳиссини уйғотади. Огоҳликка, хайри- алоҳида таъкидлашни истардим. Бу
Дилга нурдир Тожмаҳал, муҳаббат айвонидир, бир ҳикоя ортида айнан шу даврда хоҳликка чорлайди. китоб мутолааси ўқувчи юрагига
Асли баҳор айёми йигитлик овонидир, ҳаёт кечирган, ҳаёт кечираётган юрт- туганмас завқ-шавқ, ёруғ таассурот-
Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг фарзандиман. дошларимизнинг руҳияти, дунёқараши, Китобнинг сўнгги саҳифаларидан лар олиб киради. Шу асно, ҳар бир
кечинмалари, қувончу ташвишлари жой олган «Мактуб» ҳикоясида айнан китобхон миллий адабиётимиз ба-
Олов ошно бўлгайдир киборга, билганим шул, турли ракурслардан, турли тарзда кўр- шу кунларнинг нафаси сезилади, дея диий юксак, сермаъно ва сермазмун
Зафар насиб, қўл берса Аҳрорга, билганим шул, сатиб берилган. рўй-рост айтиш мумкин. янги бир асар билан бойиганини ҳис
Келди Бобур, минг шукур, диёрга, билганим шул, этади. Шу боис сўз санъатининг, жо-
Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг фарзандиман. Қолаверса, тўпламдаги ҳар бир Машаққатли ўқиш-ўрганиш натижа- зибали насрнинг барча ихлосмандла-
битикнинг маълум бир ровий тилидан сида Тошкент тиббиёт институти та- рига ушбу китобни, албатта, ўқишни
На топгум ва на бергум, тентираб, дайдиб, эй дил, берилиши ҳам ўқувчида шундай таас- лабаси бўлган, таҳсилдан сўнг ўз ум- тавсия этиб қоламиз.
Англагил, бу давронга келганмиз қайтиб, эй дил, сурот уйғотади. Жумладан, «Миллатчи- рини шу касбга бағишлаган, биргина
Мусаввиди авроқ ҳам турибди айтиб, эй дил, нинг жазоси» ҳеч бир китобхонни бе- шифохонада бир умр ишлаган фидойи
Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг фарзандиман. фарқ қолдирмайди, деган фикрдаман. юртдошимизнинг қисмати, ҳаётий
тутуми рангин бўёқларда таъсирчан
Тўпламдаги «Ҳар иш бўлса – Худо- Ҳикоя гарчанд енгил кулгуга, ним- очиб берилган. Қарангки, неча-неча
дан» ҳикоясини ўқигач, бобуршунос, табассумга йўғрилган бўлса-да, хаёлда беморларни даволаган, энг оғир пал-
толмас сайёҳ Зокиржон Машрабов оғриқли ўйлар, кўнгилда изтиробли лаларда ўз ўрнини ярадорлар, жабр-
билан яна бир карра учрашгандай, кечинмалар ҳосил қилади. дийдалар орасида дея билиб, жанжал,
мароқли суҳбатларидан баҳра олган- ур-тўполон авжида бўлган нуқталарга
Айтиш мумкинки, ҳужжат масаласида
ТАРИХИЙ НОМЛАРИ ЇАНДАЙ БЄЛГАН?
той тоғлари ва Хитой, жанубда ланила бошланган «Туркистон чўчир эди. ғоқларидан, шарқда Хитойга- яқин бўлган бу мамлакатларни
1924-1925 йилларда ча, шимолда Ғарбий Сибирь бир-бирига жипслаштирувчи янги
Хитой ва Афғонистон, шимолда ўлкаси» ҳам муайян маънода текислигидан, жанубда Нишо- ва истиқболли омиллар пайдо
Туркистонда миллий ҳуду- пур, Сафедкўҳ ва Ҳиндиқуш бўлди. «Ўрта Осиё ва Қозоғистон»
Томск ва Тобольск губерния- Россия подшолигининг страте- дий чегараланиш ўтказилиб, тоғларига чўзилган йирик тушунчаси ўрнини «Марказий
«Туркистон» атамаси сунъий табиий географик ўлкадир. Осиё» тушунчаси эгаллади. Бу
лари билан чегарадош бўлган. гик манфаатларини тўла ифо- равишда муомаладан чиқа- беш давлат раҳбарларининг 1993
рилди ва унинг ўрнига расман Марказий Осиё минтақа- йил январь ойи бошида Тошкент
Туркистон тарихий анъанавий далар эди. Советлар тузуми Ўрта Осиё географик атамаси сининг яна бир тарихий номи шаҳрида бўлиб ўтган учрашувида
жорий қилинди. мавжуд бўлиб, у ҳам бўлса мамлакатимизнинг Биринчи Пре-
жиҳатдан кенг маънода Марка- даврида эса «Туркистон» ата- «Ўзбекистон»дир. Бу атама- зиденти Ислом Каримов ташаб-
Марказий Осиё атамаси нинг лотинча эквиваленти буси билан минтақани номлашда
зий Туркистон (ҳозирги Ўзбе- масини географик, тарихий, қўллана бошланди бўлган «Ўзбек» ва «Ўзбекия» бундан буён «Марказий Осиё»
атамалари XVI-XVIII асрларда атамасини қўллаш тўғрисида
кистон, Қозоғистон ва қисман этник ва сиёсий истилоҳлар Машҳур немис географи Ғарбий Европа мамлакатла- келишиб олинди.
Фердинанд Рихтгофен ўзининг рида нашр этилган тарихий,
Тожикистон), Шарқий Туркис- тизимидан чиқариб ташлаш- «Хитой» асарида ушбу ҳудудга сиёсий ва этник хариталар- Кўриниб турибдики, инсо-
нисбатан янги, анча аниқроқ да ҳамда глобусларда қайд ният цивилизацияси бешик-
тон (ички Мўғулистон, Хитой- га, ҳатто, унутилишга маҳкум таърифни таклиф этган. Унинг этилган. ларидан ҳисобланган азим
фикрича, жанубда Тибетдан, Сирдарё ва Амударё оралиғи-
нинг Синьзян Уйғур автоном этилди. Россия босиб олган шимолда Олтойгача, ғарбда Бироқ расмий ҳужжатларда даги бепоён ҳудудлар турли
Помирдан, шарқда Хингонгача ва кундалик ҳаётда «Ўрта Осиё» даврларда сиёсий, тарихий ва
тумани, Қорақурум), Ғарбий ғарбий Туркистон ҳудудида бўлган ҳудудлар бу — Марка- ва «Қозоғистон» тушунчаси кенг географик асарларда Турон,
зий Осиёдир. Олим Орол Кас- ишлатилар эди. Совет иттифоқи Туркистон, Мовароуннаҳр, Ўрта
Туркистон (Эроннинг шимо- 1867 йилда Туркистон гене- пий пасттекислигини оралиқ парчалангач, унинг таркибида Осиё, Марказий Осиё номлари
чизиққа мансуб, деб таъкидла- бўлган Ўзбекистон, Қозоғистон, билан аталиб келинган.
ли, Кавказ, Каспий денгизи рал-губернаторлиги тузилди, ган эди. Тожикистон, Қирғизистон ва Турк-
манистон мустақил давлатларга Шоҳистахон ЎЛЖАЕВА,
ҳавзаси), Шимолий Туркистон 1886 йилдан расман Туркистон Марказий Осиё ЕвроОсиё айлангандан сўнг ҳудуди, тарихи, тарих фанлари доктори.
материгининг Ўрта қисмидан, маданияти, кўп жиҳатдан тиллари
(шимолий Қозоғистон, Волгабў- ўлкаси деб аталган. ғарбда Каспий денгизи қир-
йи, Шарқий Урал тоғларигача Октябрь тўнтаришидан сўнг
чўзилиб кетган Турон пастте- ғарбий Туркистон ҳудуди-
кислиги, Обь, Енисей, Лена да Туркистон АССР тузилди.
дарёлари оралиғи, Сибирь), тор Туркистонда миллий ҳудудий
маънода Туркистон деб, асосан, чегараланишнинг ўтказилиши,
марказий Туркистон тушуни- яъни унинг 3 та Республика ва
лади. 2 та автоном вилоятга бўлини-
«Туркистон» атамаси ши туфайли советлар давлатида
унутилэи?тши?лг?ад?им?а?ҳ?кум Туркистон номи ишлатилмай-
диган бўлди. Чунки советлар
ҳукумати мустақил Туркистон-
1867-1886?й?и?л?ла?р?да?н?қ?ўл?-???н?и?ти?к?ла?ш?ғ?оя?сидан ниҳоятда
32 СЎРАГАН ЭДИНГИЗ... 2021 йил
№2 (1984)
Энди уйлар
УЙ-ЖОЙ«коробка» ³олатида ИЖТИМОИЙ ҲИМОЯ Кимларга бепул ¿орамол ажратилади?
топширилмайдими?
— Оилада тўрт нафар вояга етмаган фарзандим бор, эҳтиёж-
— Пойтахтимиздаги янги қурилаёт- манд оилалар рўйхатида турамиз. Қишлоғимиздаги айрим кам
ган уйлардан сотиб олмоқчи эдим. Би- таъминланган оилаларга бепул қорамол тарқатишди. Айтинг-чи,
роқ уларнинг аксарияти хоналарга бў- биз ҳам шу имтиёздан фойдалансак бўладими?
линмаган («коробка») ҳолда сотилар
экан. Бу истеъмолчилар ҳуқуқининг Нуриддин ЎРОЛОВ.
бузилиши эмасми? Сурхондарё вилояти.
Иброҳим АЛИЕВ. Фаррух Унга кўра, «Уй-жой шароитларини ях-
Тошкент шаҳри. ЖЎРАЕВ, шилашга муҳтож бўлган фуқароларни
Адлия вазир- ҳисобга олиш, давлат уй-жой фондида-
Шерзод ҲИДОЯТОВ, лиги масъул ги тураржойларни тақсимлаш ва тақдим
Қурилиш вазирининг ходими: этиш тартиби тўғрисида»ги Низомга ўз-
биринчи ўринбосари: гартириш киритилиб, кўп болали оила-
— Албатта, бундай мурожаат- — Оила кодексига мувофиқ, тўрт ларга уй-жой ажратишда 16 ёшгача етти
лар вазирлигимизга кўп бўлмоқ- нафар ва ундан ортиқ 18 ёшга тўл- нафар ва ундан зиёд болалари бўлиши
да. Шу боис аҳолига янада қулай маган боласи бўлган оила кўп бола- лозимлиги талаби бекор қилинди. Худ-
шарт-шароит яратиш мақсадида те- ли ҳисобланади. Вазирлар Маҳка- ди шундай, «Қишлоқ жойлардаги кам
гишли норматив ҳужжатларга ўзгартиришлар масининг 2020 йил 31 декабрдаги таъминланган ва кўп болали оилаларга
киритилди. Унга кўра, бундан кейин янги уйлар 830-сонли қарори билан қонунчилик қорамолни бепул бериш шартлари тўғ-
«коробка» ҳолатида топширилмайди. ва ҳуқуқни қўллаш амалиётида кўп рисида»ги Низомга киритилган ўзгарти-
Бу тартиб-тамойил 3 ойдан кейин, яъни ап- болали оила тушунчасининг бир хил- ришга кўра, кўп болали оилаларга бепул
рель ойидан кучга киради. Эндиликда пудрат да қўлланилишини таъминлаш мақса- қорамол берилишида вояга етмаган беш
ташкилотлари қуриб топшираётган барча уй- дида Ҳукуматнинг айрим қарорларига нафар ва ундан ортиқ болалари бўлиши
ларнинг 100 фоиз деворлари, коммуникация ўзгартиришлар киритилди. лозимлиги талаби бекор қилинди.
тармоқлари тортилган бўлади.
ТРАНСПОРТ Машинани ¿анча ТАЪЛИМ Стипендия ошди, биро¿...
муддатда кºрикдан
— Президент фармонига кўра, 1 февралдан иш ҳақи ва стипен-
ºтказиш керак? диялар миқдори оширилди. Бироқ Олий ва ўрта махсус таълим
вазирлиги контрактлар ошмаслигини билдирди. Бунинг тартиби
— Автомобилларни мажбурий техник қандай бўлади?
кўрикдан ўтказиш муддатлари қандай?
Яъни 2020 йил март ойида харид қил- Темур РАҲМОНҚУЛОВ.
ган шахсий автомашинамни 2021 йил Қашқадарё вилояти.
техник кўрикдан ўтказишим керакми?
Хушнудбек лат грантида ўқийдиган қўшимча тўлов қилишига
Тўлқин НАМОЗОВ. ХУДОЙБЕРДИЕВ, талаба семестр якунида тўғри келади.
Навоий вилояти. барча фанлардан «аъло»
ҳуқуқшунос: баҳо олса, унда унга Агар талаба сессияни
Севара ЎРИНБОЕВА, стипендиянинг базавий «5»га ёпса, стипендия-
Адлия вазирлиги матбуот — Бунда умумий қои- миқдори 20 фоизга оши- сига қўшимча 94 минг
хизмати раҳбари: дага кўра, давлат гран- рилган ҳолда тайинла- 160 сўм рағбатлантириш
тида ўқийдиганларнинг нади. олади. Бунинг учун ҳеч
— Транспорт воситаларини стипендияси 10 фоиз- қандай қўшимча тўлов
мажбурий техник кўрикдан ўтка- га оширилиб, 42 минг Агар талаба стипен- қилиш шарт эмас, фа-
зиш тартиби тўғрисидаги низомга 800 сўм қўшилади, яъни дияли контрактни тан- қат сессияни «5» баҳога
кўра, ишлаб чиқарилганига 5 йил- 470 минг 800 сўм (аввал лаган бўлса, гарчи 1 ёпса кифоя. Худди шун-
дан кўп бўлмаган транспорт воситала- 428 минг сўм эди) этиб февралдан стипендия- дай, стипендиясиз тў-
ри — 2 йилда бир марта, ишлаб чиқарилганига белгиланади. Агар дав- ларнинг базавий миқдо- лов-контрактни танлаган
5 йилдан ортиқ бўлган, шунингдек, ишлаб чи- ри оширилаётган бўлса- талабалар ҳам семестрда
қарилган вақти аниқланмаган транспорт воси- да, уларнинг стипендия- барча фанларни «5» ба-
талари — 1 йилда бир марта мажбурий техник си оширилмайди. Чунки ҳога ёпса, унда 94 минг
кўрикдан ўтказилиши керак. Транспорт восита- улар ҳар ойлик базавий 160 сўм (илгари 85 минг
си техник кўрикка белгиланган муддатлардан 428 минг сўмга мўлжал- 600 сўм эди) стипендия
олдин тақдим этилиши ҳам мумкин. лаб контракт тўлаган. олади. Демак, 10 фоиз
Эслатиб ўтамиз, Маъмурий жавобгарлик Бундай вазиятда оши- кўтарилади. Бунинг учун
тўғрисидаги кодексга мувофиқ, ҳайдовчилар- рилган стипендия олиш ҳеч қандай қўшимча тў-
нинг мажбурий техник кўрикдан ўтказилма- учун улар контрактига лов қилиш шарт эмас.
ган транспорт воситаларини бошқариши 111
минг 500 сўм миқдорида жарима солишга са-
баб бўлади.
Ўзбекист он Бош муҳаррир Таҳририят манзили: Газета
Республикаси Санжар ИСМАТОВ Тошкент шаҳри, Мустақиллик таҳририят
Президенти шоҳкўчаси, 59-уй. Индекс: 100192 компьютер
Администрацияси Нашр навбатчиси: Р. Юсупов марказида
Ижтимоий-сиёсий, ҳузуридаги Ахборот Мусаҳҳиҳлар: Н. Азимова, Телефонлар: саҳифаланди ва
маънавий-маърифий газетаси ва оммавий М. Назарова Қабулхона: 71 233-39-89, офсет усулида
коммуникациялар Навбатчи: У. Ибодинов Котибият: 71 237-56-80, босилди.
МУАССИС: агентлиги томонидан Саҳифаловчилар: И. Болтаев Факс: 71 233-10-73.
«Mahalla» nashriyot-matbaa uyi» 2019 йил 24 сентябрда Ш. Бароқов Нашр кўрсаткичи: 148
масъулияти чекланган жамияти 0019 рақами билан Баҳоси келишилган нархда.
давлат рўйхатидан
Бош директор ўтказилган. «Шарқ» нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси босмахонасида чоп этилди. Босмахона манзили: Тошкент шаҳри,
Бахтиёр АБДУСАТТОРОВ Буюк Турон кўчаси, 41-уй. Формати — А-3, 8 босма табоқ. 9025 нусхада чоп этилди. Буюртма Г-118 123456
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
«Mahalla» газетаси Ижтимоий-сиёсий, маънавий-маърифий газета 2021 йил 14 январь 2-сони (1984)
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
2-сон
- 1 - 32
Pages: