«Mahalla» газетаси

ДЕПУТАТЛИК АМАЛДОР 9
НАЗОРАТИ ЁМОН БЎЛСА,
www.mahalladosh.uz
бюджет маблағлари талон- энг яхши қонунлар
ҳам ёрдам бермайди
торожига барҳам берадими? 5
@mahalladoshuz @mahalladosh_uz
№39-40

(1969-1970) 2020 йил
12 — 19 ноябрь

Ижтимоий-сиёсий, маънавий-маърифий газета

СОЛИҚ СОҲАСИДА

салоҳиятли кадрлар
қандай тайёрланади?

4

ИНСОН ҲАЁТИНИ

сақлаб қолиш
соғлом турмуш
тарзига боғлиқ

10

ЎЗИНИ ЎЗИ

БАНД ҚИЛГАН

меҳнат мигранти

қайси солиқларни

тўлайди? 12

МАСЪУЛЛАР

ер давлат мулки

эканини қачон 23

ЄЇУВЧИНИтушунади?

ЕТИМ ІАЁТГА ЇАНДАЙ
БОЛАЛАРНИНГ

мустақил яшашига 3.
ким шароит яратади?

ТАЙЁРЛАШ КЕРАК?28

м ОБУНА
ИНДЕКСИ: 148
МАІАЛЛАНИ «MAHALLA»СИЗ ТАСАВВУР ЭТИШ ЇИЙИН...

2021ОБУНА БЄЛИШГА ШОШИЛИНГ!

2 КУН НАФАСИ 2020 йил
№39-40 (1969-1970)

ШАНХАЙ ІАМКОРЛИК ТАШКИЛОТИ:

саммитда ªзбекистон томонидан хий ролини қайтаришга хизмат
¿андай таклифлар илгари сурилди? қиладиган транспорт йўлаклари-
ни барпо этиш ташаббусларига
Президент алоҳида эътибор қаратилди. Шу
Шавкат Мирзиёев ва бошқа масалалар Ўзбекистон
10 ноябрь куни ташаббуси билан 2021 йилнинг
Шанхай ҳамкор- апрель ойида Тошкент шаҳрида
лик ташкилотига аъзо ўтказилиши режалаштирилган
давлатлар раҳбарлари кен- «Марказий ва Жанубий Осиё:
гашининг видеоанжуман минтақавий ўзаро боғлиқлик.
шаклида ўтган навбатдаги Хатар ва имкониятлар» халқаро
мажлисида иштирок этди конференциясининг кун тарти-
ва нутқ сўзлади. Давлати- бига киритилиши мумкин.
миз раҳбари ўз нутқида
яхши қўшничилик, тенг Келгуси йилда Шанхай ҳамкор-
ҳуқуқлилик, ўзаро ишонч лик ташкилоти 20 ёшга тўлади.
ва манфаатларни ҳисобга Президентимиз ушбу муҳим сана
олиш анъаналарини асраш арафасида «ШҲТнинг замонавий
ва кўпайтиришга чақирди. халқаро муносабатлар тизими-
даги роли» халқаро форумини
Ўзаро қўллаб-қувватлаш, кун бўйича дастурини ишлаб чиқиш даволашда телемедицина услубла- ўтказишни таклиф этди.
тартибидаги асосий масалаларга таклифини илгари сурди. Мазкур рини эгаллаш учун ўқитиш ҳамда
биргаликда муроса излаш кенг саммитда Рақамли иқтисодиёт мазкур соҳадаги илғор тажриба Ўзбекистон ташаббуси
Евроосиё маконида хавфсизлик, соҳасидаги ҳамкорликка доир алмашишни назарда тутиш муҳим. маъқулланди
барқарор тараққиётни таъмин- баёнот ўз вақтида қабул қилинаёт-
лашнинг бош шарти сифатида гани маълум қилинди. Давлатимиз раҳбари янги Давлатимиз раҳбари ўз нутқи-
қайд этилди. «Ҳар биримиз кучли шакллар касб этаётган терро- да Ўзбекистон энг яқин қўшни ва
бўлсаккина ШҲТ ҳам кучли бўла- Ўзбекистон раҳбари камбағал- ризм, экстремизм ва наркобиз- стратегик шерик сифатида қар-
ди». Шу муносабат билан, Пре- ликни қисқартириш масалалари- нес таҳдидларига қарши кураш дош Қирғизистон халқини тинч
зидентимиз томонидан Шанхай да яқиндан ҳамкорликни йўлга масалалари Шанхай тараққиёт ва фаровонлик сари
ҳамкорлик ташкилоти доираси- қўйишнинг долзарб аҳамиятини ҳамкорлик таш- интилишини ҳар томонлама қўл-
даги амалий ҳамкорликни янада алоҳида қайд этди. Ташкилот килоти эътибори лаб-қувватлашини маълум қилди.
ривожлантиришга қаратилган доирасида мутасадди вазирлик марказида бўли- Шунингдек, Тоғли Қорабоғ можа-
қатор долзарб ташаббуслар илга- ва идоралар раҳбарлари йиғи- ши лозимлигини роси ҳудудидаги ўт очиш ва барча
ри сурилди. Хўш, улар нималардан лишлари механизмини яратиш таъкидлади. Жорий ҳарбий ҳаракатларни бутунлай
иборат? ва тегишли дастурий ҳужжат вазиятни мунтазам тўхтатиш тўғрисида Россиянинг
тайёрлаш таклиф этилди. Камба- муҳокама қилиш, шу фаол кўмагида эришилган кели-
«Ностандарт» ғалликка қарши курашиш бўйича жумладан, ахборот
ёндашувлар ишлаб келишилган чора-тадбирларни маконидаги хатар шувларни эътироф этилди.
ишлаб чиқиш мақсадида мамлака- ва таҳдидларга Ўзбекистон Президенти тинч-
чиқилади тимиз халқаро форум ўтказишга қарши курашиш
тайёр экани билдирилди. Ушбу борасидаги қўшма ликка эришиш, Афғонистон хал-
Пандемия салбий оқибатларини ташаббусни рўёбга чиқаришда чора-тадбирларни қига иқтисодий ёрдам кўрсатиш
юмшатиш мақсадида ШҲТнинг Хитой Халқ Республикасининг му- келишган ҳолда йўлидаги ижобий интилишларни
савдо-иқтисодий ҳамкорлик, ваффақиятли тажрибаси фойдали амалга ошириш қўллаб-қувватлаш учун саъй-ҳара-
озиқ-овқат хавфсизлиги ва саноат бўлиши айтиб ўтилди. муҳим. ШҲТ минта- катларни бирлаштириш муҳимли-
кооперациясини рағбатлантириш қасида тинчлик ва барқарорликни гини таъкидлади.
бўйича узоқ муддатли ҳужжатла- Телемедицина соҳасида мустаҳкамлашга қўшадиган уму-
рини қабул қилиш орқали савдо- ҳамкорлик зарур мий ҳиссамиз пировард натижада Саммит якунида ШҲТга аъзо
иқтисодий ва инвестициявий шунга боғлиқ. давлатлар раҳбарлари кенгаши-
алоқаларни кучайтириш, бунда Президентимиз бугун инсоният нинг Москва декларацияси қабул
«ностандарт» ёндашувларни илгари маълум бўлмаган инфек- Афғонистон масаласи қилинди ҳамда ташкилот доира-
биргаликда ишлаб чиқиш так- циялар билан дуч келаётганини ва яна кун тартибида сидаги ўзаро манфаатли кўп қир-
лиф этилди. Ушбу дастурлар уларга қарши курашиш кундалик рали ҳамкорликни кенгайтиришга
Савдо-иқтисодий ҳамкорлик турмушимизнинг бир қисмига Ўзбекистон Президенти саммит қаратилган ҳужжатлар тўплами
дастурини амалга ошириш бўйича айланаётганини таъкидлади. Шу иштирокчиларини Афғонистонда- имзоланди. Ўзбекистон ташаббуси
ШҲТ режасининг асоси бўлиши муносабат билан ШҲТнинг Эпи- ги тинчлик жараёнларини ва ушбу билан ШҲТга аъзо давлатлар раҳ-
лозим. Шунингдек, ишбилармон демия таҳдидларига қарши кураш мамлакатни минтақавий савдо-иқ- барларининг Рақамли иқтисодиёт
доиралар ўртасида Саноат коо- бўйича қўшма чора-тадбирлар- тисодий алоқаларга жалб этишни соҳасидаги ҳамкорлик тўғрисида-
перациясини рағбатлантириш нинг комплекс режаси тасдиқлан- қўллаб-қувватлашга чақирди. Шу ги баёноти қабул қилинди.
дастурини қабул қилиш лозимлиги ганини маъқуллаб, хавфли инфек- муносабат билан «ШҲТ – Афғо-
айтиб ўтилди. цион касалликларнинг тарқали- нистон» мулоқот гуруҳи доира- ЎзА материаллари асосида
шига қарши ҳамкорликни янада сида Афғонистоннинг ижтимоий- тайёрланди.
Шунингдек, давлатимиз раҳбари фаоллаштириш, юқумли касал- иқтисодий тикланишига кўмак-
иқтисодий ўсишни таъминлашда ликлар бўйича тиббиёт муассаса- лашиш бўйича амалий чора-тад-
ахборот технологияларининг роли лари тармоғини яратиш, Телеме- бирлар режасини тез фурсатда
ортиб бораётганини қайд этиб, дицина соҳасидаги ҳамкорлик қабул қилиш таклиф этилди.
юқори малакали мутахассисларни концепциясини ишлаб чиқишни
тайёрлаш ва аҳолини ўқитишга таклиф этди. Концепцияда врач- Афғонистонга унинг Марказий
қаратилган ШҲТнинг рақамли ларни кенг турдаги касалликларни ва Жанубий Осиёни боғлаб ту-
саводхонликни ривожлантириш рувчи кўприк сифатидаги тари-

Ўзбекистон Президенти Афғонистон Миллий ярашув
олий кенгаши Раисини қабул қилди.

2020 йил МОҲИЯТ 3
№39-40 (1969-1970)

Ҳар бир ота-она фарзанди билимли, маърифатли, ўз касбини пухта
эгаллаган шахс сифатида камолга етишини орзу қилади. Унинг бах-
ту саодатини ўқиш, изланиш, ўзи танлаган соҳанинг билимдони
бўлишда кўради. Худдий шунингдек, янги Ўзбекистон остонасига қадам
қўяр эканмиз, фикрлаши, ҳаётга муносабати бутунлай ўзгача бўлган,
муаммолардан қўрқмайдиган, руҳияти тетик янги авлодни вояга етказиш-
дек тарихий бурч, улкан масъулиятли вазифа зиммамизда турибди.

МУСТАЇИЛ ФИКРАЙДИГАН АВЛОДНИ
ҚАНДАЙ ВОЯГА ЕТКАЗАМИЗ?

Бурчни адо этиш, вазифани шахс бир вақтнинг ўзида меҳнат
бажариш учун таълим-тарбия дафтарчасига муҳрланган иш таж-
тизимини тубдан ўзгартириш рибаси ва дипломга эга бўлади,
зарур. Давлатимиз раҳбарининг сўнг битирувчи, табиийки, шарт-
2020 йил 6 ноябрда имзоланган нома тузган ва ўқиш харажатла-
«Ўзбекистоннинг янги тараққиёт рини қоплаган корхонага ишга
даврида таълим-тарбия ва илм- киради ҳамда иш қидириш юкидан
фан соҳаларини ривожлантириш ҳам озод бўлади.
чора-тадбирлари тўғрисида»ги
фармонида кўзда тутилган вазифа- Фармон билан миллий рейтинг-
лар айни мақсадларга қаратилгани да сўнгги 5 йил давомида доимий
билан аҳамиятлидир. равишда 1-, 2-, 3-ўринни эгаллаб
келаётган ОТМларга академик ва
Мактаблар молиявий мустақиллик ҳам бери-
хусусийлаштирилади... лади.

(ми?) Ҳудудларда нодавлат
ОТМлар ташкил этилади
Тан олиш керак, айни пайтда Шунингдек, 2021/2022 ўқув йи- бугунги илғор даврга тўғри келмай
қолди. Ҳозир шундай ёшлар борки, Сир эмас, ҳар йили ўқишга
таълим сифати пастлиги, моддий- лидан умумтаълим муассасала- интернет орқали дунёнинг нариги ҳужжат топширган абитуриент-
томонидаги мамлакатда ишлаяпти. ларнинг атиги 10-15 фоизи талаба-
техника базаси етарли бўлмагани рида ишлаётган, олий педагогик Фармонда ёшлар учун ишлаш, ўзи- ликка қабул қилиняпти. Натижада
нинг йўлини топишга шароит яра- уларнинг аксарияти хорижда,
сабабли айрим мактаблар тўлиқ маълумотга эга бўлмаган ўқи- тиш масаласи ҳам алоҳида ўрин хусусан, Қирғизистон, Тожикис-
олган. Жумладан, масъул ташки- тон, Қозоғистондаги нодавлат
қувватда ишламаяпти. Масалан, тувчилар учун бакалавриатнинг лотлар Хизматчиларнинг асосий ОТМларда таълим олишга мажбур
лавозимлари ва ишчи касблари бўляпти. Улардаги таълим сифа-
Тошкент шаҳридаги 32 та мактабда сиртқи таълим шакли бўйича классификаторида умумтаълим тига эса кафолат бериб бўлмайди.
Айни жиҳат ҳисобга олиниб, 2021
ўқувчиларни қамраб олиш дара- алоҳида мақсадли қабул пара- муассасалари битирувчилари йил 1 сентябргача ҳар бир ҳудудда
шуғулланиши мумкин бўлган нодавлат, жумладан, давлат-ху-
жаси паст. Шу боис фармон билан метрлари ажратилади. касб ва лавозимларни белгилай- сусий шериклик асосида камида
ди, профессионал стандартлар- биттадан олий таълим ташкилоти
тажриба сифатида умумтаълим Соҳадаги яна бир муаммо — ни ҳам ишлаб чиқади. ташкил этилиши белгиланди.

муассасалари кейинчалик кенгайти- кадрлар етишмовчилиги. Тан Дуал таълим 2022/2023 ўқув йилидан бошлаб
тизими нима? умумий ўрта, ўрта махсус таълим
риш ҳуқуқи билан 5 йилга хусусий олиш керак, чекка қишлоқлар- муассасалари ва касб-ҳунар мак-
Фармонда кўзда тутилган таблари битирувчиларининг ша-
секторнинг ишончли бошқа- ўзгаришлардан яна бири, бу — ҳодатномаси(диплом иловаси)га
2021/2022 ўқув йилидан профес- мажбурий 11 йиллик таълимнинг
рувига ўтказилади. сионал таълим муассасаларида сўнгги 6 йиллик баҳолари ўртача
дуал таълим тизими жорий кўрсаткичи киритилади ва ушбу
Бунда Тошкент шаҳри, Тош- этилишидир. кўрсаткич ОТМга кириш имтиҳон-
ларида инобатга олинади. Бунда
кент вилояти, Нукус шаҳри МАКТАБ ЎҚУВЧИНИ ИМТИ­ — Таълимдаги «дуаллик» шун- ўқувчилар билимини баҳолаш
дан иборатки, бутун ўқув жараё- жараёнини рақамлаштириш ва
ва вилоятлар марказларидаги ни амалий ва назарий қисмларга шаффофлигини таъминлаш мақ-
бўлиниб, ўқиш давомида алмашти- садида барча умумтаълим муасса-
навбатлилик коэффициенти ҲОНГА ЭМАС, ҲАЁТГА ТАЙ­ риб турилади, — дейди Тошкент саларида «Электрон кундалик»
0,7 дан паст бўлган мактаблар ЁРЛАШИ КЕРАК. 2021 ЙИЛ 1 давлат юридик университети дастури жорий қилинади.
хусусий секторга берилади. Ўз МАРТГА ҚАДАР ИШЛАБ ЧИ­ ўқитувчиси Анвар Раҳматов. —
навбатида, улар муассасада ҚИЛАДИГАН МИЛЛИЙ ЎҚУВ ОТМларда анъанавий тарзда олиб ***
таълим олаётган ҳамда унга ДАСТУРИНИНГ АСОСИЙ бориладиган назарий машғулот- Ўйлаб қарасак, бир боланинг
бириктирилган микроҳудуд лар 3 ой давом этади. Амалиёт таълимдаги илк қадамидан бош-
ЙЎНАЛИШИ АЙНИ ШУ ҒОЯГА эса ўқиш учун шартнома тузилган лаб, касб танлаши, ҳаётга муста-
ўқувчиларини бепул ўқитиш, корхонада ўтказилади ва бу жа- қил қадам қўйиши ва турмушида
раён ҳам ўртача 3 ой давом этади, ҳалқасимон узвийлик бор. Пре-
биноларни таъмирлаш, мод- ҚАРАТИЛГАН. кейин у назария билан алмаштири- зидент фармонида ана шу узвий-
лади, бутун ўқув жараёни шу тарз- ликни таъминлаш бўйича чуқур
дий-техник базани мустаҳ- да давом этади. Бунинг аҳамиятли ўйланган вазифалар белгилаб
жиҳати шундаки, талаба ташки- берилди. Мазкур кенг қамровли
камлаш мажбуриятини олади. лотдаги иш жараёнлари тўғрисида ҳужжатни ҳаётга татбиқ этсак,
бевосита тасаввурга эга бўлиши, жамиятимизда нафақат таълим-
Кимларга ҳар ойлик дан олийгоҳга кирганлар ҳам ҳақиқий тажриба орттириши ва тарбия, балки тараққиёт ҳам
компенсация берилади? ўқишни тугатиб, яшаш учун, ички лойиҳаларда иштирок этиши ўзгаради.
учун яхши имкониятга эга бўлади,
Фармонда педагогларни рағ- ишлаш учун шароитлар нис- бу учун маош ҳам олади. Қолавер- Санжар ИСМАТОВ
са, таълим муассасасини битирган «Mahalla»
батлантириш, уларнинг меҳнатига батан яхши бўлган шаҳарларда
муносиб ҳақ тўлаш масаласига ҳам қолиб кетмоқда, қишлоғига
қайтмаяпти. Айни ҳолат ҳисобга
алоҳида эътибор қаратилган.
— Жумладан, 2020 йил 1 ноябрдан олиниб, фармон билан, 2021
йил 1 январдан олис ҳудудлар-
бошлаб синф (гуруҳ) раҳбарлиги
да жойлашган бюджет ташки-
учун қўшимча тўловлар 1,5 бара-
лотларига бошқа ҳудудлардан
варга оширилади, — дейди Халқ
ишлашга келган олий маълумот-
таълими вазирининг биринчи
ўринбосари Усмон Шарифхўжаев. ли мутахассисларга БҲМнинг
— Эндиликда битирувчиларнинг 90 50 баравари миқдорида (11
фоизи ўқишга ёки ишга кирган мак- млн. 150 минг сўм) бир марта-
таб директорига ойлиги, директор лик бошланғич ёрдам пули ва
ижарада турганлик учун БҲМ-
фонди қўшимчаларидан ташқари,
бир марталик ўқув йили учун 8 млн. нинг 2 бараварида (446 минг
сўм) ҳар ойлик пул компенса-
сўмлик мукофот, ўринбосарига 4
цияси берилади.
млн. сўм берилади. Ўзининг тума-
дниирдеакртеойртлианргг?иа ?ҳэан?мг ?юмқ?аоъ?рлуи?мб?ўбл?игра?н????у?чу«?нЎ?,зиа?либ?сат?татг?аа,?нол?ииш?йд?амаиъшллуамшотли
молиявий рағбатлар белгиланмоқда. бўлиш керак», деган тушунча

4 МОҲИЯТ 2020 йил
№39-40 (1969-1970)
СОЛИҚ СОҲАСИДА
Мамлакат иқтисодий сиёсати-
нинг муҳим қисмларидан бири
салоҳиятли кадрларсолиқ тизимидир. Солиқ сиёса-
тини тўғри белгилашда ва йўлга
қўйишда соҳада фаолият юри-
қандай тайёрланади?таётган ходимлар илмий салоҳия-
тининг юқорилиги муҳим аҳа-
мият касб этади. Соҳада қанчалик
юқори билимга эга мутахассис
ходимлар кўп бўлса, тизим ишини
ташкил этиш ва амалга ошириш
шунчалик самарали кечади.

Давлатимиз раҳбарининг 2020 солиқ органларида амалиётда ўт-
казади. Шунингдек, ўқиш жараёни
йил 4 ноябрдаги «Ўзбекистон хорижий давлатларнинг олий таъ-
лим муассасалари билан бевосита
Республикаси Давлат солиқ қў- қўшма таълим дастурлари асоси-
да амалга оширилади. Хорижий
митаси ҳузурида Фискал инсти- олимлар ва мутахассислар жалб
қилинади.
тутни ташкил этиш тўғрисида»ги
Уч йиллик таълим
қарори мазкур соҳадаги кадрлар
Ха, чиндан ҳам, янги инс-
муаммосини ҳал этишга қаратил- титутда халқаро ташкилотлар
— Quacquarelli Symonds World
гани билан аҳамиятлидир. University Rankings, Times Higher
Education ва Academic Ranking of
Бу кўпчиликни қувонтириш тугатган 523 та мутахассисдан тайёрлаш муассасаси сифатида World Universities рейтинглари-
баробарида, Бундай институтни атиги 123 таси ёки 24 фоизи солиқ фаолият кўрсатгани барчага маъ- нинг барчасида энг кучли 1000
ташкил этиш нимага керак? Маз- органларига ишга кирган. лум. Янги институт нимаси билан та ўринни эгаллаган олий таълим
кур институт қандай мақсадларга афзал? Солиқ академияси ва Фис- муассасаларининг таълим дас-
хизмат қилади? Солиқ академияси Бундан ташқари, солиқ соҳаси- кал институтида тайёрланадиган турларидан фойдаланган ҳолда
ўзини оқламадими? сингари савол- да олган назарий билимларининг кадрлар орасида фарқ борми? ўқитиш режалаштирилган. Ўз-
ларга сабаб бўлди. Шу боис Давлат амалиёт билан уйғунлашмаганли- ўзидан мазкур ўқитиш тизимида
солиқ қўмитаси ҳузуридаги Ма- ги сабабли, 2019 йилда тизимда — Солиқ академиясининг кадр- таълим олган талабалар Солиқ
лака ошириш маркази ва Давлат кадрлар қўнимсизлиги 8,8 фоизни академияси талабаларидан кескин
солиқ қўмитаси мутахассислари- ташкил этган бўлса, ўтган йилда Солиқ техникумларини фарқ қилади.
нинг фикри билан қизиқдик. ўтказилган аттестация натижаси- (коллежларини) битир-
да 25,5 фоиз ходимлар лавозимига ганлар учун имтиёзли Яна бир фарқи шундаки, Солиқ
Ходимлар лавозимига шартли равишда лойиқ, 11,2 фоизи қабул тизими мавжуд академияси фақат солиқ коллеж-
нолойиқми? лавозимига нолойиқ деб топил- бўлиб, абитуриентлар лари битирувчилари учун бўлиб,
ган. Бу олий маълумотли кадрлар институтнинг иккинчи ўқиш муддати 4 йил. Талабалар
— Бугунги кунда тизимда хизмат тайёрлайдиган махсус институтни курсига қабул қилина- биринчи курсдан бошлаб тўрт йил
қилаётган ходимларнинг барча- ташкил этилишига сабаб бўлди. дилар. давомида академияда таълим ол-
сини ҳам етук мутахассис деб ган. Фискал институтида таълим
бўлмайди, — дейди Давлат солиқ Ечими Фискалми? лар тайёрлаш салоҳияти юқори муддати уч йил ва бакалавриат
қўмитаси ҳузуридаги Малака бўлганлиги билан, сони жиҳати- таълим йўналишининг битирув
Хўш, Фискал институти солиқ дан жуда кам эди, — дейди Дав- босқичи, яъни учинчи курсда
ошириш маркази тизимидаги кадрлар билан боғлиқ лат солиқ қўмитаси бошқарма бевосита ҳудудий солиқ органла-
Солиқлар ва со- муаммоларни бартараф этишда бошлиғи ўринбосари Музаффар рида амалиётдаги мутахассислар
лиққа тортиш ечим бўла оладими? Юсуфназаров. — Ҳар йили юзга билан биргаликда ўтилади. Ўз
кафедраси яқин бакалавр ва магистрлар навбатида, солиқ техникумларини
катта ўқитув- — Фискал институти қарорда тайёрланарди. Бу эса кўп минг (коллежларини) битирганлар учун
чиси Содиқ белгиланган даражада ташкил кишилик солиқ тизими эҳтиёжи- имтиёзли қабул тизими мавжуд бў-
Боймуродов. этилиб, фаолиятини кенг йўлга ни қондирмайди. Академиядаги либ, абитуриентлар институтнинг
— Хусусан, қўйиш билан боғлиқ, — дейди бакалавриат таълим йўналиши иккинчи курсига қабул қилинади-
солиқ тизимининг С.Боймуродов. — Ана шунда на- бўйича дарс жараёнларини бе- лар. Бу тоифадаги талабалар учун
фақат солиқ тизимида мутахассис восита солиққа солиш амалиёти Фискал институтида ўқиш мудда-
деярли учдан бир кадрлар билан боғлиқ муаммо- билан узвий боғланмаганлиги ти икки йил бўлади.
қисмини солиқ коллежлари би- ларни, балки бошқа иқтисодий талабаларнинг назарий билим-
тирувчилари ва номутахассислик соҳалар (молия, аудит, солиқ лар билан чекланиб қолишларига Бугунги кун талабига жавоб
билимига эга ходимлар ташкил маслаҳати, иқтисодий ҳуқуқ ва сабаб бўлган. бера оладиган олий таълим
этган. Афсуски, ҳозирги кунда бизнес-таҳлил) учун ҳам бугунги муассасалари солиқ соҳасида ҳам
республикамизда солиқ соҳасида кун талабларига тўлиқ жавоб бе- Фискал институтида ўқитиш жуда керак. Ўйламизки, Фискал
ҳар томонлама етук назарий ва радиган кадрларга бўлган эҳтиёж- тизими Солиқ академиясидагидан институти республикамиздаги
амалий кўникмаларга эга бўлган ни бартараф этишда ечим бўла бутунлай фарқ қилади. Бу инсти- таълим муассасалари орасида
олий маълумотли мутахассислар- олади, деб айтишимиз мумкин. тутда таҳсил оладиган бўлғуси ўзига муносиб ўрин эгаллайди
ни тайёрловчи функционал олий 2021-2022 ўқув йилидан бошлаб мутахассислар солиққа тортиш ва янгича фикрловчи, дуёқараши
таълим муассасаси йўқ. Тўғри, тўлиқ тўлов-контракт асосида соҳасини мукаммал ўзлаштиради. янада кенг бўлган солиқчиларни
Тошкент давлат иқтисодиёт уни- ўқишга қабул бошланади. Унда ба- Яъни нафақат назарий билимлар, тайёрлашга, солиқ идоралари
верситети ва Молия институтида калавриат ва магистратура йўна- балки амалиётни ҳам тўлиқ ўрга- фаолиятини трансформация қи-
солиққа тортиш йўналиши бўйича лишлари бўйича қабул сонига ҳеч нади. Бунинг учун улар бакалав- лишга ўз ҳиссани қўшади.
мутахассислар тайёрланади. Лекин қандай чекловлар белгиланмаган. риат таълим йўналишларининг
ушбу даргоҳларда соҳага оид Демоқчимизки, ўқиш истагини битирув босқичини бевосита Ноилахон АҲАДОВА
назарий билимлар амалий кўник- билдирган талабгорлар учун ўқиш «Маhаllа»
малар билан узвий боғланган эмас. имконияти мавжуд.
Оқибатда, битирганларнинг ярми-
дан кўпи иқтисодиётнинг бошқа Назария ва амалиёт
соҳаларига ишга боради. Масалан, узвий боғланмаганми?
давлат солиқ қўмитасининг буюрт-
маси бўйича 2017-2019 йилларда Давлат солиқ қўмитаси қошида
ушбу олий таълим муассасаларини Солиқ академияси солиқ тизими
учун олий маълумотли кадрлар

Ҳамид Олимжон ва Зулфия ҳаёти ва ижодига
бағишланган бадиий фильм суратга олинмоқда.

2020 йил КЎЗГУ 5
№39-40 (1969-1970)
ДЕПУТАТЛИК НАЗОРАТИБугуноммавий
бюджет маблағлари талон-ахборот воситалари-
ни кузатар экансиз,
бюджет маблағла-
торожига барҳам берадими?рининг мақсадсиз
сарфланиши, ка-
момад ва ўзлашти-
ришлар, ноқонуний
фойдаланиш ҳолат-

“ларига оид далиллар
нинг белгиланган муддатларда ҳи-
соботларини эшитиб бориш ҳам
таъсирчан воситалардан биридир.

Халқ вакиллари ўз
номига муносиб бўлиши
тез-тез ёритилаёт- керак

гани, бу мавзу жа-

моатчилик ўртасида Аслида бюджет маблағларининг

кенг муҳокама ва тўғри сарфланиши билан боғ-

эътирозларга сабаб лиқ муаммолар фақат ижтимоий

бўлаётганига гувоҳ Аввало, тизимга оид тармоқларда эмас, балки биринчи
бўласиз. Мазкур меъёрий-ҳуқуқий навбатда, парламент минбаридан
масала парламент ва ҳужжатларни туриб ҳамда маҳаллий Кенгашлар
ҳукумат даражасида билиш лозим йиғилишларида ўртага ташланиши
ҳам танқидий ўрга-
нилиб, мансабдор- керак. Ҳозир айни жараён сари
ларнинг бу борадаги қадам ташланяпти. Аммо шу
қонунбузарликлари- кунгача бирор-бир масалада
га чек қўйиш юзаси- ўзининг борлигини намоён
дан қатор чора-тад- этмаган маҳаллий Кенгашлар
давлат ва халққа тегишли
пулларни баъзи нафси ўпқон

бирлар белгиланга- — Маҳаллий вакиллик унга ўзгартиш ва қўшимчалар кимсалардан ҳимоя қила
нига қарамай, ҳамон органлари халқ билан киритиш, жорий назорат — ма- оладими? Бир-икки йил аввал
бундай ҳолатлар бевосита мулоқот қилувчи, ҳаллий бюджет ижросини Кенгаш матбуотда Сурхондарё вилоя-
кузатилаётир. жойлардаги долзарб маса- доимий комиссияси йиғилишида тидаги туманлардан бирида
лаларнинг ечимини топишда кўриб чиқиш ҳамда сессия муҳо- маҳаллий Кенгаш йиғилишлари-
Хусусан, ҳуқуқ-тартибот идора- назорат фаолиятини амалга камасига олиб чиқишдан иборат. да халқ депутатларининг муҳим
лари маълумотларига кўра, жорий оширувчи, энг асосийси, халқ ва Якуний назорат эса — маҳаллий масалаларда муносабати сезил-
йилнинг ўтган даврида қарийб 8 давлат ўртасида мустаҳкам кўп- бюджетнинг молиявий йил якуни май, лоқайдларча ўзини тутиши,
миллиард сўм бюджет маблағлари рик вазифасини бажарувчи муҳим бўйича ижроси ҳақидаги ҳисо- энг ёмони, ноқонуний ишларга
талон-торож қилинган. Тўғрисини восита ҳисобланади, — дейди ботни эшитиш, муҳокама қилиш розилик бериб юборилгани ҳақида
айтганда, номаъқул қилмишлар- Олий Мажлис Сенати қўмита ҳамда тегишли қарор қабул қилиш бонг урилганди. Бундай ҳолатни
га нисбатан жазо борлиги учун раиси ўринбосари, Сенатнинг ҳисобланади. бошқа жойларда ҳам учратиш
одамлар ундай ҳаракатлардан маҳаллий ҳокимият вакиллик мумкин. Боиси, маҳаллий Кенгаш
тийилишади. Табиийки, бизнинг органлари фаолиятини кучайти- Депутат сўрови — раиси ҳокимнинг ўзи бўлса, халқ
қонунчилигимизда давлат маб- ришга кўмаклашувчи комиссияси самарали назорат усули депутатлари деб аталмиш вакил-
лағларининг талон-торожи учун раиси Толибжон Мадумаров. — ларнинг аксарияти эса «ҳеч қачон
тегишли жиноий жавобгарлик Чунки халқ депутатлари маҳаллий Аҳамиятлиси, бу навбатдаги йил амалдорларга қарши фикр айтмай-
бор, лекин негадир бу жазолар Кенгашлари маҳаллий вакиллик учун ишлаб чиқилган маҳаллий ман» деб қасам ичишгандек таас-
қўли эгри мансабдорларни «тарки органи сифатида қуйи бўғиндаги бюджет лойиҳасининг бюджет ва сурот уйғотади.
одат» қилишга мажбур этмаяпти. муаммоларни бевосита аниқлаш, бошқа қонунчиликка мувофиқли- Албатта, бу масалани халқ
таҳлил қилиш ва ҳудуддаги мав- гини аниқлаш, маҳаллий бюджет вакиллари назорат қилишлари,
Бу вазиятда бюджет маблағла- жуд вазиятдан келиб чиққан ҳолда даромадлари ва харажатлари ре- уларга кенг ваколатлар берили-
рининг қандай мақсадларга иш- уларни бартараф этиш бўйича жасининг объективлигини таҳлил ши зарур. Лекин маҳаллий Кен-
латилиши устидан жамоатчилик мақбул таклифларни бериш им- қилиш, энг муҳими, аҳоли томо- гашларга сайланган инсонлар ўз
назоратини ўрнатиш, бу соҳада кониятига эга. Барчамизга маъ- нидан кўтарилаётган, уларнинг ваколатларини ҳимоя қила оли-
шаффофлик ва очиқликни таъ- лумки, сўнгги йилларда маҳаллий эътирозларига сабаб бўлаётган шадими, умуман, уларда бунга
минлашдан бошқа чора йўқлиги Кенгашларнинг назорат фаолия- муаммоларни ҳал этиш масалала- хоҳиш, интилиш борми? Аввало,
барчамизга аён. Давлатимиз раҳ- тини кучайтиришга қаратилган рининг бюджет лойиҳасида кўзда шу жиҳатни ўйлаб кўриш керак.
бари ташаббуси билан бу борада ҳуқуқий асослар яратилди. Шун- тутилганлигини кўриб чиқиш Хуллас, маҳаллий Кенгашларни
қатъий ўзгаришларни амалга оши- дай бўлса-да, бу амалда кутилган мақсадларига хизмат қилади. холис ва адолатли назорат органи-
ришга киришилмоқда. Жумладан, натижаларни бермаяпти. га айлантириш учун уларни ҳоким-
бюджетни шакллантиришда ма- Шу билан бирга, бюджет ижро- ларнинг «чангали»дан озод қилиш,
ҳаллий Кенгашлар ваколатларини Маҳаллий бюджетлар устидан си бўйича депутат сўрови депу- ўз навбатида, халқ депутатларининг
янада кенгайтириш, бунда давлат самарали депутатлик назорати- татлик назоратини амалга оши- сайланган давридаги фаолиятига
идоралари томонидан амалга ни олиб бориш учун депутатлар, ришнинг энг муҳим ва зарурий тегишли баҳо бериб, қатъиятсиз,
оширилган харажатлар таркиби ва аввало, бюджет тизимига оид шаклларидан ҳисобланади. Айни ўз фикрига эга бўлмаган вакиллар-
натижадорлиги уларнинг рас- меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларни дамда маҳаллий бюджет, ҳудудни дан воз кечиш чораларини кўриш
мий сайтларида эълон қилиниши билишлари ҳамда ўзларининг ижтимоий-иқтисодий ривожлан- лозим бўлади. Шу билан бирга,
доимий назоратга олиб борилиши ваколатларидан тўлақонли фой- тириш дастурлари ижроси юзаси- қонунчилигимизда айни масалада
ушбу вазифалардан биридир. Ўз даланишлари мақсадга мувофиқ- дан масъул мансабдор шахслар- жавобгарлик кучайтирилмас, энг
навбатида, маҳаллий бюджетлар дир. Маҳаллий бюджет ижроси асосийси, давлатнинг чўнтагига,
устидан самарали депутатлик на- устидан депутатлик назоратини халқнинг ҳаққига кўз олайтирган
зоратини олиб бориш тизимини амалга оширишни учта, яъни шахслар муқаррар жазоланиши
йўлга қўйиш кўзда тутилмоқда. дастлабки, жорий ва якуний назо- таъминланмас экан, кутилган нати-
рат босқичларига ажратиш мум- жага эришиш мушкул.
Хўш, бюджет маблағлари талон- кин. Жумладан, дастлабки назорат
торожининг олдини олиш учун — навбатдаги молиявий йил учун Тўлқин ШЕРНАЕВ
депутатлик назоратини қандай маҳаллий бюджет лойиҳасини «Mahalla»
ташкил этиш зарур? муҳокама қилиш ва қабул қилиш,

ОТМга киришдаги тест синовлари мазмуни
мактаб дастурларига мослаштирилади.

6 МАҲАЛЛАДА НИМА ГАП? 2020 йил
№39-40 (1969-1970)

ТОШКЕНТ ШАҲРИ Маҳаллалардаги БУХОРО ВИЛОЯТИ

ижтимоий-маиший

муаммоларни аниқлаш,

ҳуқуқбузарликлар про-

филактикаси ва жамоат

хавфсизлигини таъ-

минлаш соҳасида олиб

борилаётган ишларни

мониторинг қилиш мақ-

садида Республика ишчи

гуруҳи аъзолари Бухоро МУАММОЛАР ЭЪТИБОРДАН ЧЕТДА

вилоятида бўлди.

ВАТАН ФИДОЙИЛАРИНИНГ Ишчи гуруҳ томонидан ҚОЛМАЙДИ
НОМИ УНУТИЛМАЙДИ Бухоро ва Когон шаҳар-
лари, Жондор ва Ромитан иш фаолияти билан яқин- ларига зарур тавсия ва
Пойтахтимиздаги «Шаҳидлар хотираси» ёдгорлик туманлари маҳалла ва дан танишилди. Ўрга- кўрсатмалар берди.
мажмуасида Маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш оилани қўллаб-қувватлаш нишлар якунида маҳалла
вазирлиги томонидан «Қатағон қурбонлари — Ва- бўлимлари иш фаолияти фаоллари билан фуқаролар Маълумот ўрнида айтиш
тан фидойилари» мавзуида тадбир бўлиб ўтди. Унда ўрганилиб, соҳа вакилла- йиғини фаолиятини сама- жоиз, Республика ишчи гу-
суронли йилларни бошидан кечирган бир гуруҳ ну- рига услубий ва амалий рали ташкил этиш бўйича руҳи аъзолари томонидан
ронийлар, уруш ва меҳнат фахрийлари, таниқли илм, ёрдам кўрсатилди. давра суҳбати ташкил жорий йилнинг 5-8 ноябрь
фан ва санъат намояндалари билан бирга, бир гуруҳ этилди. Бундан ташқари, кунлари вилоятнинг 13
ёшлар иштирок этди. Жумладан, Когон шаҳар Ишчи гуруҳ Бухоро шаҳ- та шаҳар ва тумани, шу-
маҳалла ва оилани қўл- ридаги «Беҳиштиён» ва нингдек, танлов асосида
Тадбир қатнашчилари ҳисса қўшиш ҳар биримиз- лаб-қувватлаш бўлими ва «Садриддин Айний» маҳал- ҳудудлардаги маҳалла
дастлаб «Шаҳидлар хоти- нинг муқаддас бурчимиз ҳудуддаги «Темирйўлчи- ла фуқаролар йиғинларида фуқаролар йиғинларида
раси» ёдгорлик мажмуаси эканлигига яна бир бор лар» маҳалла фуқаролар ҳам бўлиб, соҳа ходим- ўрганишлар ўтказилди.
ҳамда «Қатағон қурбонла- амин бўлдим, — деди тад- йиғини ходимларининг
ри хотираси» давлат му- бир иштирокчиси, «Буюк Севинч ҲУСАНОВА.
зейи экспонатлари билан Турон» маҳалласи фаоли
танишди. Уларга музейдан Насиба Мақсудова. — Энг САЙЁР ҚАБУЛДА ҚАНДАЙ СУРХОНДАРЁ ВИЛОЯТИ
жой олган ҳар бир экспо- асосийси, ушбу даргоҳга
нат, унинг тарихи ҳақи- ўғил-қизларимиз, наби- МАСАЛАЛАР ҲАЛ ЭТИЛДИ?
да атрофлича маълумот раларимиз билан келиб,
берилди. Иштирокчиларда, уларни музей экспонатла- Музработ туманидаги Ал-Ҳаким
айниқса, қатағон қурбонла- ри, аждодларимиз ҳақидаги ат-Термизий номли маҳаллада ви-
ри ҳақида ўзбек киноижод- тарихий ҳақиқат билан лоят ИИБ бошлиғи, учинчи сектор
корлари томонидан тай­ яқиндан таништириш раҳбари, полковник А.Исмоилов
ёрланган «Катта қирғин» биз, бобо ва бувиларнинг иштирокида ёшлар ва аёллар учун
ҳужжатли фильми ўзига хос вазифамиз эканлигини сайёр учрашув ташкил этилди.
таассурот қолдирди. дилимизга мақсад қилиб
қайтяпмиз. Мулоқотда 230 нафардан зиёд Шу куни йигирмага яқин мурожаат
— Не-не машаққатлар, ёшлар ва аёллар иштирок этиб, жойида ҳал этилди. Ечими вақт талаб
синовли кунлар ва минг- Бу каби маърифий тад- имтиёзли кредит олиш, ишга жой- этадиган масалаларни ҳал этиш учун
лаб ватанпарварлар ҳаёти бирлар мамлакатимизнинг лашиш, уй-жой ҳужжатларини муддат белгиланиб, ижроси қатьий
эвазига етишган бугунги турли ҳудудларида бўлиб расмийлаштириш, тадбиркорлиги- назоратга олинди. Айрим мурожаатлар
дориломон ҳаётимизнинг ўтмоқда. ни кенгайтириш ва ҳунармандчилик бўйича ҳуқуқий маслаҳат берилди.
қадрига етиш, Ватанимиз билан шуғулланиш каби масалалар-
равнақига баҳолиқудрат Носир ҲАЙДАРОВ. да мурожаат этди. Элбек ШАРИПОВ.

ҚОРАҚАЛПОҒИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ Жумладан, мазкур маҳаллада
яшовчи Ҳасан Соатов ҳунармандчиликни
«ЭНДИ ҚИЗИМ ҚИЙНАЛМАЙДИ...» ривожлантириш учун имтиёзли кредит
ажратиш, Аброр Аймуратов қуёнчилик
Қорақалпоғистон Республикаси маҳалла ва оилани қўл- йўналишини кенгайтириш, Шоҳиста
лаб-қувватлаш вазирлигида саховат тадбири бўлиб ўтди. Очилдиева уй-жой, Раҳим Широв ўз
мутахассислиги бўйича ишга жойлашиш
Тадбирда «Хотин-қиз- масаласида ёрдам кўрсатишни сўради.
ларни ва оилани қўл-
лаб-қувватлаш давлат НАМАНГАН ВИЛОЯТИ
мақсадли жамғармаси»
маблағлари ҳисобидан «СОҒЛОМ АЁЛ — СОҒЛОМ ЖАМИЯТ»
ҳудуддаги оғир ижти-
моий шароитда яшаётган, Наманган шаҳрида «Соғлом аёл — соғлом жамият» шиори остида хотин-қиз-
ногиронлиги бўлган хо- лар ўртасида марафон — эрталабки бадантарбия машқлари ўтказилди.
тин-қизларнинг 61 нафа-
ри реабилитация восита- Марафонда тадбиркор аёллар, фан, йиғилишида одамлар ўртасида пиёда
лари билан таъминланди. таълим, маданият, тиббиёт соҳаларида юриш, югуриш бўйича тарғибот ишлари-
ишлаётган хотин-қизлар, фаол маҳалла ни олиб бориш бўйича алоҳида топши-
— Қизим Лейла 25 аёллари, спортчи қизлардан иборат 300 риқ берилди, — дейди Наманган вилоя-
ёшда, болалигидан II нафардан зиёд спортсеварлар иштирок ти ҳокимининг хотин-қизлар масаласи
гуруҳ ногирони, — дейди этди. бўйича маслаҳатчиси — вилоят маҳал-
Нукус шаҳрининг «Жеке ла ва оилани қўллаб-қувватлаш бош-
терек» йиғинида истиқомат қилувчи Г.Атажанова. — — Президентимиз раислигида 6 қармаси бошлиғининг биринчи ўрин-
Маҳаллага тирсакли ҳасса олиш учун ариза билан муро- босари Ирода Қўчқорова. — Айни шу
жаат қилгандик. Уларнинг ёрдами билан масаламиз ижо- ноябрь куни ўтказилган видеоселектор мақсадда вилоят марказига кирувчи ҳаво
бий ҳал бўлди. Энди қизим кўчага чиқишда, тенгдошлари дарвозаси — Халқаро аэропорт атрофида
билан суҳбатлашишда қийналмайди. аёллар марафонини ўтказдик. Келгусида
Маълумот учун, жорий йил якунига қадар яна 130 нафар мазкур марафонни анъавий тарзда ўтка-
қорақалпоғистонлик хотин-қизга ана шундай тиббий реаби- зиб борамиз. Бу эса, ўз навбатида, хотин-
литация воситалари топширилиши режалаштирилган. қизлар саломатлигини мустаҳкамлаш,
улар ўртасида соғлом турмуш тарзини
Имона ИБРОҲИМОВА. тарғиб этишга хизмат қилади.

Мафтуна ШУКУРОВА.

«Visit Uzbekistan»нинг ноябрь сони қадим
Бухорога бағишланди.

2020 йил МАҲАЛЛАДА НИМА ГАП? 7
№39-40 (1969-1970)

Пойтахтимизнинг ТОШКЕНТ ШАҲРИ
Яшнобод туманидаги
«Яшнобод» маҳалласида
жойлашган 244-умум-
таълим мактабида ўқи-
тувчилар ўртасида «Биз
— соғлом турмуш тарзи
тарафдоримиз» шиори
остида спорт мусобақа-
лари ўтказилди.

ФИДОЙИЛИК ҲАМИША Волейбол, велоспорт, «БИЗ — СОҒЛОМ ТУРМУШ ТАРЗИ
ЭЪЗОЗЛАНАДИ арқон тортиш, шахмат- ТАРАФДОРИМИЗ»
шашка, стол тенниси ва
Маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш вазирлигида «Қувноқ стартлар» мусо- қилганмиз, 40 нафардан туман халқ таълими бў-
«Меҳр-саховат» кўкрак нишонини топшириш мароси- бақалари бўйича ўтказил- зиёд ўқувчига бу спорт лими томонидан ғолиб ва
ми бўлиб ўтди. ган баҳсларга мактабнинг тури сирларини ўргатиб совриндорларга, шунинг-
98 фоиз педагоглари жалб боряпман. Мактаблараро дек, ўйинларда ўзининг
Айтиш керакки, мазкур — Коронавирусга қарши қилинди. мусобақаларда ҳам фаол чаққонлиги, моҳирона ҳа-
кўкрак нишони билан гло- курашиш, унинг оқибатла- иштирок этамиз. Шахмат ракатлари билан ажралиб
бал пандемия ҳамда турли рини бартараф этиш бугун — Шахмат билан бола- ақлни чархлайди, матема- турган иштирокчиларга
табиий офат ва фавқулодда барча халқларнинг якдил тик қобилиятни кучайти- диплом ва эсдалик совға-
ҳолатларга қарши кура- мақсадига айланиб бормоқ- ликдан шуғулланиб кела- ради. Бизга бунинг учун лари топширилди. Тақдир-
шиш, уларнинг оқибатла- да, — дейди Маҳалла ва ман, — дейди бошланғич шароит яратиб бергани лаш маросими куй-қўшиқ
рини бартараф этиш, аҳо- оилани қўллаб-қувватлаш синф ўқитувчиси Ҳило- учун мактаб раҳбарияти- ва рақсларга уланди.
лининг ижтимоий ҳимояга вазирлиги бошқарма бош- ла Рустамова.— Бугунги дан миннатдормиз.
муҳтож қатламларини ҳар лиғи Ўғилой Ўрозова. — Бу мусобақада гуруҳимиз Ғулом ХИДИРОВ
томонлама қўллаб-қувват- ўринда маҳалла ходимлари Мусобақа сўнггида «Mahalla»
лаш, бу борадаги ишларни ҳам улкан жонбозлик кўрса- билан биринчи ўринни
умумхалқ ҳаракати дара- тишди. Хусусан, давлатимиз,
жасига кўтаришга катта ҳомий ташкилот ва фуқаро- эгалладик. Мактабимизда
ҳисса қўшган, жамиятимиз- лар томонидан ажратилган
да тинчлик-осойишталик, ҳомийлик маҳсулотларини шахмат тўгараги ташкил
дўстлик ва тотувлик муҳи- белгиланган ҳар бир хона-
тини мустаҳкамлашда фаол донга манзилли етиб бо- ОВУЛ АҲОЛИСИГА ГАЗ НАВОИЙ ВИЛОЯТИ
иштирок этаётган, беғараз ришида уларнинг заҳматли
ҳомийлик ёрдами ҳамда меҳнати ётибди. Бугунги БАЛЛОНИ ЕТКАЗИБ БЕРИЛДИ
эзгу ишлари билан барчага эътироф фидойи, ташаб-
ўрнак бўлаётган юртдош- бускор ва саховатли инсон- Томди тумани марказидан 150
ларимиз тақдирланади. Шу ларнинг хизмати ҳамиша километр узоқликда жойлашган, Қо-
куни бир гуруҳ вазирлик халқимиз томонидан қадр- зоғистон Республикаси билан чегара-
ходимларига ҳам кўкрак ланиб, эъзозланиб келинга- дош Шиели овул фуқаролар йиғинида
нишонлари топширилди. нининг яна бир тасдиғидир. вилоят адлия бошқармаси ташаббуси
билан сайёр қабул ўтказилди.

Сайёр қабулда фуқаролар тоза ичим- дорининг 2 бараваридан кўп бўлмаган
лик суви, газ баллонлари таъминоти, миқдорда ойлик пул компенсацияси
мобиль алоқа тизимидаги муаммолар, тўлаб берилиши назарда тутилган. Шу
ишга жойлашиш, олис ҳудуддагилар учун имтиёздан фойдаланишда амалий ёрдам
олий таълимдаги имтиёзлар, кредит сўраб мурожаат қилдим. Мурожаатим иш
олиш, давлат мулкини хусусийлаштириш юритувига қабул қилинди.
каби масалаларда ўзларини қизиқтирган
саволларга жавоб олди. Тадбир давомида мактаб кутубхона-
си ва таълим даргоҳи ўқувчилари учун
— Шиели овулидаги 8-умумтаълим китоблар жамланмаси тақдим этилди.
мактабида тарих ва ҳуқуқ фанларидан Шунингдек, сайёр қабулдан бир кун
дарс бериб келаётганимга 3 йил бўлди, ўтиб, овул аҳолисига 196 дона газ балло-
— дейди Нодир Ҳамроев. — Президен- ни етказилди.
тимизнинг тегишли қарорида бир қатор
имтиёзлар, жумладан, хизмат уйи билан Ноила АБДУРАҲМОНОВА.
таъминлаш ёки уй-жойларни ижарага
олганлик учун базавий ҳисоблаш миқ- ҚАШҚАДАРЁ ВИЛОЯТИ

ОИЛАЛАРДА ДАРОМАД МАНБАИ ЯРАТИЛАДИ

Андижон вилояти Избоскан туманидаги маҳалла фуқа- Шаҳрисабз туманида «Саховат ва кўмак» умумхалқ ҳаракати доирасида ўт-
ролар йиғинларининг 79 нафар ходими ҳамда 15 нафар казилган тадбирда «Темир дафтар»да қайд этилганларга фақат моддий ёрдам
ички ишлар профилактика инспекторига ҳам «Меҳр-са- бериш эмас, уларнинг реал даромад манбаларини яратиш чоралари кўрилди.
ховат» кўкрак нишони топширилди.
Тумандаги «Мевазор» маҳалласида машинасида тикувчилик қиламан ва шу
— Маҳалламизда 3 минг 800 нафарга яқин аҳоли яшай- яшовчи Феруза Қандарованинг турмуш орқали оиламизнинг иқтисодий аҳволи-
ди, — дейди «Марказ» маҳалла фуқаролар йиғини ўртоғи ҳам, ёлғиз қизи ҳам касалманд. ни тиклаб оламиз, насиб этса. Албатта,
раиси Муаззамхон Абдураҳматова. — Кам таъминланган, Топганлари дори-дармондан ортмайди. оила аъзоларимиз билан меҳнат қилиб,
ижтимоий муҳофазага муҳтож, айниқса, «темир дафтар»- Шу сабаб, баъзан қора қозон ҳам қай- бизга билдирилган ишончни оқлаймиз.
га киритилган оилаларга кўмак бериш, уларнинг муаммо- намай қолади. Амал-тақал қилиб кун
ларини ҳал этиш борасида эътиборга молик ишлар олиб кечираётган бу оилага тадбир доира- Тумандаги секторлар раҳбарларининг
борилмоқда. Ана шу тоифага кирувчи 20га яқин эҳтиёж- сида бир бош қорамол, икки бош қўй, ташаббуси билан ўтказилган тадбирда
манд оила вакилларига қурилиш материаллари ажра- 20 та товуқ ҳамда тикув машинаси, бир ана шундай 441 та оилага шодлик кириб
тилди, хонадонига иссиқхона қуриб берилди, 10 нафарга оила асалари берилди. Товуқлар учун борди. Уларга 50 та қорамол, 300 га яқин
яқин фуқаро эса турли муассаса ва ташкилотларга ишга катак етказилди. Бундан муштипар аёл қўй, 500 дан зиёд товуқ ва қуён, 40 дан
жойлаштирилди. Аҳоли турмуш фаровонлигини юксалти- жуда хурсанд бўлди. зиёд тикув машинаси берилди. Илгари
риш, умуман, маҳалла раиси сифатида зиммамизга юкла- бундай ёрдамларнинг бир қисмини ол-
тилган вазифаларни сидқидилдан бажариш учун астойдил — Оиламизга кўрсатилган бундай ган оилаларга ўша куни бошқа даромад
меҳнат қиламан. манбалари улашилди.
ғамхўрликдан жуда миннатдормиз, —
Фарҳод ЭШМЎМИНОВ. дейди Ф.Қандарова. — Берилган чорва Шавкат КАРОМОВ.
молларини боқиб кўпайтирамиз, тикув

Қудратилла Рафиқов Ўзбекистон касаба уюшмалари
Федерацияси раиси этиб сайланди.

8 ИҚТИСОДИЁТ 2020 йил
№39-40 (1969-1970)

КОРПОРАТИВ БОШ¯АРУВ Корпоратив бошқа-
рув муаммоси ХIХ-ХХ
ДАВЛАТ КОРХОНАЛАРИГА асрларда йирик кор-
КЕРАКМИ? порациялар пайдо бў-
лиши билан юзага кел-
Кейинги вақтларда корпоратив ган, яъни ўша кезларда
бошқарувнинг самарадорлиги мулкчилик ҳуқуқининг
ҳақида кўплаб фикрлар бил- ва ушбу мулкни бошқа-
дирилмоқда. Унга иқтисодий риш ҳуқуқининг бўли-
барқарорликни таъминлашда ҳал ниши жараёни бошлан-
қилувчи куч сифатида баҳо берил- ган. Бу пайтда «Рокфел-
моқда. Ҳақиқатан ҳам, корпоратив лерлар» ва «Морган-
бошқарув иқтисодий барқарорлик- лар» корхоналарнинг
ка хизмат қиладими? Унинг қандай тўла ҳуқуқли хўжайин-
афзалликлари бор? Умуман олганда, лари бўлиб, ижро функ-
корпоратив бошқарув нима? цияларини ҳам, назорат
функцияларини ҳам ўз
қўлларида сақлаган.

Корпоратив бошқарув лар, шунингдек, бошқа манфаат- — дейди Давлат активларини корхоналарнинг бошқарув тизими
нима дегани? дор шахслар ўртасида адолатли бошқариш агентлиги мутахас- юзасидан аниқ маълумот шаклла-
ва тенг тақсимланишини таъ- сиси Бекзод Сафаров. — Тан нади.
— Корпоратив бошқарувни минлайдиган усул ҳисобланади. олиш керак, ўтган йиллар даво-
бир қанча илмий жиҳатлар би- Компания менежерлари ва унинг мида бу борада қатор муаммо- Шуни алоҳида таъкидлаш
лан изоҳлаш мумкин, — дейди эгалари ўртасида фаолият сама- лар йиғилиб қолган эди. Давлат керакки, корхоналарнинг бош-
Давлат активларини бошқариш радорлигини таъминлаш, тараф- улуши юқори бўлган корхона- қарув тизимини баҳолаш уларни
агентлиги бош мутахассиси лар манфаатларини ҳимоя қилиш лар фаолиятига турли органлар ислоҳ қилиш ва ривожлантириш-
Шохаббос Абдуазимов. — Жум- масалалари борасидаги муноса- аралашувининг юқори даражада да муҳим ўрин тутади. Шу боис
ладан, корпоратив бошқарув батлар тизими ҳам ҳисобланади. экани, стратегик режалаштириш, ривожланган давлатларда баҳолаш
компанияга жорий раҳбарлик қи- Корпоратив бошқарувнинг туб хавф-хатарларни таҳлил қилиш мезони жорий қилинган. Буни юр-
лиш топширилган кишиларнинг моҳияти акциядорларга менеж- ва бошқариш тизимининг йўқли- тимизда ҳам ҳаётга татбиқ этиш
акциядорлар олдида ҳисобдорли- мент фаолиятини самарали назо- ги шулар жумласидан. мақсадида «Давлат иштирокидаги
ги тизимини яратади. Қолаверса, рат ва мониторинг қилиш имко- корхоналарда кузатув кенгашлари
корхонанинг бошқариш фаолияти нини бериш, шу тариқа компания Таъкидлаш керак, бундай маса- аъзоларини тайинлаш тартиби
натижаларини барча акциядор- капиталлашувини (компания лани тезгина ҳал этиш осон иш тўғрисида»ги Низом, махсус ин-
эмас. Бунинг учун хориж таж- тернет порталини яратиш бўйича
акцияларининг бозор рибасини пухта ўрганиш, ютуқ- концепция лойиҳаси ишлаб чи-
ларни ўзлаштириб, йўл қўйилган қилди.
қийматини) оширишга камчиликларни четлаб ўтиш айни
муддао бўлади. Шунингдек, бу Бу ишлар тўла амалга оширил-
ДАРВОҚЕ... кўмаклашишдан иборат. борада ҳуқуқий асосни таъмин- са, хорижлик сармоядорларни
лаш ҳам зарур. Шу боис Осиё та- жалб этиш учун ортиқча тарғи-
Бундай назорат ички раққиёт банки билан ҳамкорлик- ботга зарурат қолмайди. Уларнинг
бошқарув жараёнларини да давлат корхоналарида илғор ўзи бизни излаб келадиган бўлади.
хорижий тажрибага асосланган Бугунги кунда ана шу даражага
Жорий йилнинг 9 ойида 611 ҳам, ташқи ҳуқуқий ва корпоратив бошқарув тизими етиш учун амалий ишлар олиб
та давлат активи 904,4 млрд. бошқарув тизимларини жорий этилмоқда. Корпоратив борилмоқда.
сўмга 6,3 трлн. сўм инвести- ҳам назарда тутади. Ак- бошқарув соҳасини ривожланти-
циядорлар компаниянинг ришга қаратилган баҳолаш мезо- Хулоса ўрнида
ни ишлаб чиқилди.
ция киритиш ва 11 минг 519 юқори мансабдор шахс- Бугунги кунда республикамиз-
та янги иш ўрни яратиш шар- лари эришган натижалар Ушбу мезон тўрт асосий та- даги деярли барча йирик корхо-
ти билан инвесторларга со- учун улар олдида қандай мойилни ўз ичига олади. Булар налар МЧЖ ва АЖ жамиятларига
тилди. Бироқ шунга қарамай, жавобгарликка эгалили- — G20/Иқтисодий ҳамкорлик айлантирилиб, корпоратив бош-
мамлакатимизда самарасиз гини аниқ билишни ис- ва тараққиёт ташкилоти (OECD) қарув усуллари жорий этиляпти.
тайдилар. Ўз навбатида, корпоратив бошқарув тамойилла- Хўжалик юритувчи субъектлар
ри, давлат корхоналарини кор- сони кун сайин кўпаймоқда. Бу-
фойдаланилаётган уч мингга инвесторлар ҳам муҳим поратив бошқариш бўйича OECD нинг барчаси юртимизда кечаёт-
яқин давлат иштирокидаги қарорлар қабул қилишга қўлланмаси, Базель қўмитасининг ган хусусийлаштириш жараёни-
корхоналар фаолияти ўрга- улар қанчалик таъсир банкларда корпоратив бошқарув ни жадаллаштириш, иқтисодиёт
нилганда, таҳлиллар шуни кўрсата олишларини юзасидан кўрсатмалари ҳамда тармоқларига жалб қилинаётган
кўрсатдики, давлат улуши тушунишни хоҳлайдилар. корпоратив бошқарув қоидалари. тўғридан-тўғри хорижий ин-
Бундай муносабат инвес- вестицияларни кўпайтириш,
Баҳолаш мезони нимани акциядорлик жамиятлари бош-
сақланиб қолаётган айрим торлар ўзига жалб этиш ифодалайди? қаруви самарадорлигини тубдан
тармоқларда бозор меха- билан бирга, корхона- яхшилаш, замонавий корпоратив
низмларига ўтишнинг кечи- ларни очиқ бозор тамо- Корпоратив бошқарув тизими- бошқарув услубларини жорий
каётгани янги турдаги маҳсу- йилида ишлашга мажбур ни баҳолаш мезони давлат актив- қилишда янги уфқларни очади.
лотларни ишлаб чиқариш, ил- қилади. лари нечоғли самарали ва масъ- Ҳар ҳолда бугунги жараён шуни
ғор технологияларни жорий улият билан бошқарилаётганини кўрсатмоқда. Умид қиламизки,
этиш, меҳнат унумдорлигини Хориж тажрибаси ифодалайди. Қолаверса, мазкур ушбу хайрли ишлар охиригача
муҳим мезондан фойдаланиш давлат етказилиб, қисқа фурсатда кўз-
корхоналарини хусусийлашти- ланган натижага эришилади.
ошириш, хусусий капитални — Иқтисодий барқа- ришда ҳам қўл келади. Бунда
фаол жалб қилган ҳолда янги рорликни таъминлаш, маҳаллий ва хорижий инвестор- Боборавшан ҒОЗИДДИНОВ
иш ўринларини яратишга инвестицияларни жалб лар учун давлат иштирокидаги «Mahalla»
тўсқинлик қилмоқда. қилишда иқтисодиёт-
да давлат иштирокини

қисқартириш орқали

соғлом рақобат муҳи-

тини яратиш зарурлиги

ҳеч кимга сир эмас,

Агриппина Шин Корея Республикаси президентининг
энг юқори даражадаги мукофоти билан тақдирланди.

2020 йил КОРРУПЦИЯГА ҚАРШИ КУРАШ 9
№39-40 (1969-1970)

АМАЛДОР ЁМОН БЎЛСА,
ЭНГ ЯХШИ ЇОНУНЛАР
ІАМ ЁРДАМ БЕРМАЙДИ
Шубҳасиз, ўтган ҳафтанинг энг долзарб ва жамиятимизда қарама-қарши
фикрлар уйғонишига сабаб бўлган, шов-шувли воқеаларидан бири, бу — Нима қилмоқ керак?
мамлакатимиз Бош прокурори Ниғматилла Йўлдошев бошчилигида ўтка-
зилган Коррупцияга қарши кураш бўйича идоралараро комиссия йиғили- Умуман олганда, прокуратура
ши бўлди. Йиғилишда келтирилган фактлар ҳар қандай инсонни ўйлантириб қўйиши, органлари тақдим қилган маълу-
мамлакат келажаги, тараққиёти хусусида бош қотиришга сабаб бўлиши табиий. мотлар асосида бемалол 20-30
томлик китоб ёзса бўлади. Бу ил-
Биргина мисол: Бош прокурор келгандек. Зеро, фақатгина фош ниқса, кредит лат жамиятнинг барча қатламла-
келтирган далилларга кўра, сўнгги этилган жиноятларни ўзини санаб ажратишдаги ри ва тизимларига сизиб кириб,
икки йил давомида фош этилган адоғига етиш қийин. Биргина Бош суиистеъ- мустаҳкам ўрнашганини Пре-
коррупцион жиноятлар давлатга прокуратура томонидан эълон молчилик зидентимиз ҳам бир неча марта
2 триллион сўмдан кўпроқ зарар қилинган манбаларнинг ўзи бир ҳолатлари ҳам такрорлаган. Муаммолар очиқ тан
келтиргани аниқланган. Яхшироқ неча китоб саҳифалашга етади. бисёр. Ўтган олиняпти. Гап энди коррупцияга
тасаввур ҳосил қилиш учун трил- Масалан, давлат молиявий назора- икки йил мо- қарши кураш масаласида қандай
лион рақами 12 та ноль билан ёзи- ти департаментининг Сурхондарё байнида банк- йўл тутиш лозимлигида қолди,
лишини айтиб ўтиш керак. Агар вилояти бошқармаси бош назо- ларнинг 166 холос. Айримлар бу борада ўта
минг сўмлигимизнинг оғирлиги 3 ратчи-тафтишчиси Н. Узун қури- нафар мансаб- қатъий чоралар кўриш тарафдори.
граммлигини ҳисобга олсак, бунча лиш коллежида аниқланган 265 дор шахслари Масалан, кейинги пайтларда, ҳат-
пул 6 минг тонна вазн босади. 300 млн. сўмлик камомадни яшириш коррупциявий то, айрим депутатлар жазоларни
та «фура»(замонавий юк машина- эвазига коллеж бош ҳисобчиси жиноятлари кескин кучайтиришни қўллаб-қув-
си)га жой бўлади. А.дан икки минг доллар ва 500 учун жавоб- ватламоқда.
минг сўм олгани учун суд ҳук- гарликка
Энг ачинарлиси, булар ҳали ми билан жазога тортилган. Ёки тортилган. — Нима эмиш, божхоначининг
айсбергнинг учи эканини таъкид- Ғазначиликнинг Андижон вилояти Масалан, «Халқ банки» ва «Мик- уйидан пора сифатида тўпланган
лаётганлар ҳам талай. Эҳтимол, бошқармаси мансабдор шахсла- рокредитбанк»да бошқарув раиси нақд 311 минг доллар чиқибди, —
фош этилмаган коррупцион жи- ри ходимларга иш ҳақи бериш лавозимларида ишлаб келган Э. ўз дейди Олий Мажлис Қонунчилик
ноятлар ҳажми «минглаб фура»- важи билан банкдан 1 млрд. сўм мансабидан фойдаланиб, қатор палатаси депутати Умиджон
ларга ҳам сиғмас. Мавзу юзасидан ортиқча пул олишга эришиб, уни коррупциявий жиноятларга қўл Жабборов. — Яна жиноий йўл
жамоатчилик вакиллари ва мута- шахсий эҳтиёжлари учун сарфлаб урган. Хусусан, муқаддам қатор билан топилган 8 сотихли дача,
хассислар фикри билан қизиқдик. юборгани юзасидан жиноят иши жиноятларни содир этиб, АҚШда «Тошкент сити»дан 2 та квартира
қўзғатилиб, тергов ўтказилмоқда. яшириниб юрган фуқаро билан ва битта нотурар жой, «Капти-
Отто фон Бисмарк тил бириктириб, Сирдарё вилоя- ва» машинаси... Хуллас, божхона
ҳақ эди... Бюджетдан ташқари Пенсия тида 4 та сохта фирма ташкил пости бошлиғи бош жиноий гуруҳ
жамғармасининг 22 нафар ходи- қилган. Бу фирмаларни амалда порани олаверган, давлатга сал-
— Амалга оширилаётган кенг ми ҳам пенсия учун ажратилган бошқариш учун 18 нафар шахслар- кам 9 млрд. сўм зарар ҳам етган.
кўламли ишларга қарамай, кор- маблағларни талон-торож қилган. дан иборат уюшган гуруҳ фаолия- Бу биринчиси эмас, йил бошида
рупция иллати тугатилгани йўқ, Масалан, жамғарманинг Пискент тини йўлга қўйишган. ҳам божхоначининг уйидан 400
— дейди Ўзбекистон Республика- тумани бўлими бош инспектори Уюшган гуруҳ 2019 йил сўнгги минг доллар топилгани ҳақида
си Бош прокурори Ниғматилла «Халқ банки» кассири билан бир- 9 ойида қарийб 732 млрд. сўм- Президентимиз куюниб гапир-
Йўлдошев. — Немис давлат арбо- га, 142 нафар вафот этган фуқаро ни қонунга хилоф тарзда нақд- ган эди. Афсус, минг афсус ва
би Бисмаркнинг «Ёмон қонунлар номига пенсия расмийлаштириб, лаштириб, 7 млрд. сўмга яқин ҳайф шунча ишонч, шунча ҳуқуқ...
ва яхши амалдорлар билан давлат- жами 86 млн. сўмни ўзлаштириб бюджет маблағини талон-торож Одатда, қонунларга кичик чеклов-
ни бошқарса бўлади. Аммо амал- юборган. Бу рўйхатни ҳали яна қилган. 215 млрд. сўм турли плас- лар ёки мажбурий тартиб, янги
дор ёмон бўлса, энг яхши қонун- узоқ давом эттириш мумкин. тик карталарга молиявий ёрдам жазолар таклиф этилса, «инсон
лар ҳам ёрдам бермайди», деган кўринишида ўтказилиб, 22,5 млн. ҳуқуқлари» тарафдорларининг
пурмаъно сўзлари бугунга қадар Банк тизими катта доллар нақд пулга айлантирилиб, қаршилиги кучаяди. Кўпинча ўзим
ҳам долзарблигини йўқотмади. ўғирликлар маконими? хорижга олиб чиқиб кетилган. ҳам шуни мақбул биламан. Аммо
Таассуфки, республикамизда ўтган Уюшган гуруҳ раҳнамолик қилган жамиятнинг тугамас муаммоси —
икки йилда 1 минг 986 нафар Бюджет тизимидан бошқа фирмалар 101 млрд. сўм солиқ коррупция масаласида тақиқ, жазо
мансабдор шахс коррупциявий соҳалар ҳам оппоқ эмас, албатта. тўловларидан ҳам бўйин товла- – кераккина эмас, шарт деб ҳи-
жиноятларни содир этгани учун Масалан, банк тизими ходимлари ган. соблайман. Бўлгандаям, қақшатқич
жиноий жавобгарликка тортилган. маблағларни талон-торож қилиш- Бундан ташқари, Э. «Халқ бан- ва кечиримсиз қатъий нормаларга
Иқтисодий соҳадаги коррупция- да ҳеч кимдан қолишаётгани йўқ. ки» бошқаруви раиси лавозимига эга ишлайдиган қонунлар бўлсин.
вий ҳолатлар, асосан, бюджет Банк хизматларини кўрсатиш, ай- тайинлангач, банк биноси қурили- Хуллас, коррупция масаласида йи-
маблағларидан фойдаланиш шини олиб бораётган пудратчи- ғиштирайлик, бунақа бир томон-
жараёнида содир этилаётир. Ўтган ларни ўзига таниш пудратчиларга лама, абсурд ҳуқуқ мувозанатини.
икки йилда республика бўйича 371 алмаштириб, объект қурилишида Балки йирик коррупционер шахсга
млрд. сўм бюджет маблағларини 5,5 млрд. сўмлик банк маблағини энг олий жазо беришни жорий
талон-торож қилиш ҳолатлари талон-торож қилган. қилиш ҳам керакдир?!
аниқланиб, бу қилмишлар учун «Микрокредитбанк»ка раҳбар
2 минг 477 нафар шахс жиноий этиб тайинланганда эса, ўз раҳ- Бизнингча ҳам, жазо чоралари
жавобгарликка тортилган. намолигидаги фирмалар орқали кучайтирилмас, бугун пора олиб,
биргина хизмат кабинети учун 100 давлат мулкини талон-торож
Санаб адоғига етиб млн. сўмлик мебель жиҳозларини қилиб судланган шахсларга арзи-
бўлмайди... 273 млн. сўмга, банкнинг Сирдарё мас жазо тайинланиб, эртага яна
филиали учун 700 млн. сўмлик би- мансаб тақдим қилинаверса, бу
Дарҳақиқат, юртимизда кор- нони 4 млрд. 700 млн. сўмга сотиб иллатдан ҳеч қачон қутула олмай-
рупция билан боғлиқ ҳолат жа- олиб, маблағларни ўмарган. миз. Аксинча, янада «гуллаб-яшна-
моатчиликни хавотирга солаёт- шига» хизмат қиламиз, холос.
гани бор гап. Бу борада кескин
чоралар кўриш пайти аллақачон Улуғбек ИБОДИНОВ
«Mahalla»

Ботир Зарипов Бухоро вилояти ҳокими вазифасини
бажарувчи этиб тайинланди.

10 БУГУННИНГ ГАПИ 2020 йил
№39-40 (1969-1970)
Бутун дунёни ларзага солган пандемия юртимизни ҳам
четлаб ўтгани йўқ. Карантин ҳолати бошланиши билан
минглаб шифокорлар шифохоналарга сафарбар этилди.
Шу пайтгача ўнлаб шифокорлар айнан коронавирус ту-
файли вафот этгани ҳам бор гап. Мана шундай синовли кунлар-
да соғлиқни сақлаш соҳасини ислоҳ қилиш зарурлиги сезилиб
қолди. Тизимдаги муаммолар ва уларни келтириб чиқараётган
бошланғич нуқта ҳам айнан қаердалиги маълум бўлди.

ИНСОН ҲАЁТИНИ
САҚЛАБ ҚОЛИШ
марказнинг минтақавий филиалла-
СОЎЛОМ ТУРМУШ ТАРЗИГА БОЎЛИЇ ри ташкил этилади.

Шу боис жорий йил 6 ноябрь бўлганидан кейин аниқланмоқда. нинг қарийб 30 фоизида юқори қон Маҳаллалар кесимида
аниқланади
куни Президентимиз раислигида Биринчи бўғинда сифат пастлиги босими ва 46 фоизида холестерин
миқдори нормадан ортиқ, — дейди 2021 йилдан бошлаб, аҳоли
соғлиқни сақлаш тизимининг бир- учун аҳоли тўғридан-тўғри мар- Вирусология илмий текшириш эҳтиёжидан келиб чиққан ҳолда
институти бош шифокори Муҳайё 100 та қишлоқ врачлик пункти ва
ламчи бўғинини такомиллашти- казий шифохоналарга ёки хусусий Асилова. — 60 фоиз ҳолатда коро- 24 та оилавий поликлиника ташкил
навируснинг оғир кечиши нотўғри этилади. Иш жараёни эса тўлиқ
риш ҳамда аҳоли ўртасида соғлом клиникаларга боришга мажбур рақамлаштирилади. 5 ёшгача бўлган
турмуш тарзидан келиб чиққан болалар, ҳомиладор, туғиш ёши-
турмуш тарзини шакллантириш бўлмоқда. Чунки шароит билан даги ва 35 ёшдан ошган аёллар,
йўлдош касалликларга боғлиқли- 40 ёшдан ошган шахслар доимий
чора-тадбирлари юзасидан ви- талаб, иш ҳажми мутаносиб эмас. назоратга олиниб, скрининг тек-
гини кўрсатди. Яъни соғлом тур- ширувлари ўтказилади. Касаллик-
деоселектор йиғилиши ўтказилди. Маълумотларга кўра, қишлоқ ка мойил бўлганлар индивидуал
муш тарзи — тўғри овқатланиш ва патронажга олинади. Бундан буён
Унда соҳани ўзгартиришга қара- врачлик пунктининг умумий ама- бепул тиббий ёрдам учун йўллан-
жисмоний фаоллик орқали қанча- мани ҳамда бепул тарқатиладиган
тилган қатор ташаббуслар ўртага лиёт шифокори зиммасига 146 дориларга рецептни ҳам оилавий
дан-қанча касалликларнинг олдини шифокор беради. Маҳалладаги аҳо-
ташланди. Хўш, эндиликда тизим- турдаги касалликка диагноз қўйиш лининг саломатлик кўрсаткичлари,
олиш ва инсонлар ҳаётини сақлаб касалликларнинг эрта аниқлани-
да қандай ўзгаришлар бўлади? ва даволаш, 213 турдагисига бир- шига қараб, оилавий шифокорлар
қолиш мумкинлигини барча бирдек меҳнати рағбатлантирилади.
Қанча штат бўш ламчи диагноз қўйиш ва йўлланма
турибди? бериш, шунингдек, реабилитация, тушуниши керак. Нотўғри овқат- Бунинг учун чекка ҳудудлардаги
диспансеризация ва профилактика бирламчи бўғин тиббиёт тизими
ланиш ва носоғлом турмуш тарзи учун «Қишлоқ шифокори» дасту-
— Бирламчи бўғинлар, бу — бўйича жуда кўп вазифалар юкла- ри жорий қилинади. Бу дастур-
қишлоқ врачлик пунктлари ва тилган. Шу боис улардаги тиббий қандай оғир оқибатларни келтириб га мувофиқ, олис ҳудудлардаги
оилавий поликлиникалар ҳисобла- хизмат тизими, шифокорлар ва ўрта бирламчи бўғинга ишга кирган
нади, — дейди Соғлиқни сақлаш тиббиёт ходимларининг вазифа ва чиқариши ёшларга болаликданоқ тиббиёт ходимларига 30 миллион
вазирининг биринчи ўринбо- функцияларини тўлиқ қайта кўриб сўм миқдорида бир марталик пул
сари Амрилло Иноятов. — Айни чиқиш зарур. Айни дамда бундай ўргатилиши керак. маблағи берилади, улар хизмат уйи
дамда улар фаолиятида муаммо- муассасаларда 20 мингдан зиёд билан таъминланади ёки ижара
лар талайгина. Мисол учун, 2019 шифокор штати бор, лекин атиги Аниқланишича, 40 фоиз аёлларда тўлови компенсация қилинади.
йилги ўлим ҳолатларининг 60 12 минг мутахассис ишламоқда. фолий кислотаси ва темир моддаси Шифокорларга бўлган эҳтиёжлар-
фоизи шу бўғинда олдини олиш Нима учун? Чунки бугунги кунда етишмаслиги кузатилмоқда, 5 ёш- ни маҳаллалар кесимида аниқлаб,
мумкин бўлган юрак-қон томир олий ўқув юртлари битирувчилари гача бўлган болаларнинг 55 фои- тиббиёт олий ўқув юртларида
касалликлари ҳисобига тўғри умумий амалиёт шифокори бўлиб зида темир моддаси етишмаслиги квотани ошириш, ипотека асосида
келган. Онкология йўналишидаги ишлашни ўзига эп кўришмайди. сабабли камқонлик келиб чиқяпти. қурилаётган уй-жойларни, аввало,
беморларнинг ярмида касаллик Яхшироқ шифохонада ёки хусусий Боғча ва мактаб ёшидаги 70 фоиз бирламчи бўғин шифокорлари учун
иккинчи ва учинчи босқичга ўтиб клиникаларга ошиқишади. Чунки бу болаларда ичак паразитар касал- ажратилиши белгиланди.
ликлари мавжуд. Шу боис келгуси
бўғинда ходимларни рағ- йил 1 июндан бошлаб, 5 ёшгача Демак, соғлиқни сақлаш тизи-
бўлган болалар витаминлар ва мик- мида бирламчи бўғинларни ривож-
батлантириш, малакаси ронутриентлар билан, 10 ёшгача лантириш орқали касалликларнинг
ўғил-қизлар паразитларга қарши олдини олиш ёки вақтида даво
ва лавозимини оширишга дорилар билан, ҳомиладор, эми- чораларини кўришга эришилади.
зикли аёллар ва 15 ёшгача бўлган Бунинг учун юқоридаги ислоҳот-
ДАРВОҚЕ... эътибор йўқ. болалар йод препаратлари билан, лар амалга оширилса, фуқаролар
35 ёшгача аёллар фолий кислотаси маблағ ва вақт сарфлаб, шаҳардаги
ТИББИЁТ КЛАСТЕРЛАРИ Кимлар бепул ва феррум билан бепул таъмин- катта шифохоналарга бориб, навбат
витаминлар билан ланади. Ушбу дори воситалари ва кутиб чарчамайди. Ўз ҳудудида ҳам
ТАШКИЛ ЭТИЛАДИ таъминланади? витаминлар оилавий шифокорлар даволаниши ёки ташхисланиши
томонидан тарқатилади. учун имконият яратилади. Бу эса
Соғлиқни сақлаш вазирлиги Жаҳон соғлиқни сақ- юртимизда ҳар бир фуқаронинг
Ҳар бир ҳудудда касалликлар саломатлиги эътиборда эканидан
ва Сирдарё вилояти ҳокимли- лаш ташкилоти таҳлили- таркибига қараб ихтисослашган далолатдир.
гига йил якунига қадар хори- га кўра, даволаш инсон даволаш муассасалари ташкил
жий экспертларни жалб қил- саломатлигини таъмин- этилади. Мисол учун, Фарғона ва Нилуфар ЮНУСОВА
ган ҳолда, «Гулистон тиббиёт лашнинг 10 фоиз омили, Сирдарёда нафас йўллари, Қашқа- «Mahalla»
кластери»нинг лойиҳасини холос. Ирсий омиллар дарёда эндокринологик, Тошкент
15 фоиз, атроф-муҳит 20 шаҳрида ошқозон-ичак, Андижонда
юрак қон-томир, Қорақалпоғистон
ишлаб чиқади. Кейинчалик фоиз, энг асосийси, тур- ва Хоразмда буйрак касалликлари
ҳар бир вилоятда Сирдарё муш тарзи 55 фоизни таш- энг кўп қайд этилган. 17 та ихтисос-
тажрибаси асосида илғор кил этади. Коронавирус лашган тиббиёт марказини ҳудудий
хорижий клиникалар билан касаллиги ҳам нотўғри шифохоналар билан боғлаш, теле-
ҳамкорликда «тиббиёт клас- турмуш тарзи оғир оқи- медицина орқали тажриба алмаши-
батларга олиб келишини нувни ривожлантириш, касаллик-
лар тури ва динамикасидан келиб
терлари» ташкил этилади. кўрсатди. чиқиб, жойларда ихтисослашган
— Паст жисмоний

фаоллик, меъёрдан кўп,

айниқса, кечки пайт овқат-

ланиш оқибатида аҳоли-

«Келажакка нафас» дарахт экиш
акциясига старт берилди.

2020 йил БУГУННИНГ ГАПИ 11
№39-40 (1969-1970)

COVID-19 коронавирус инфекцияси, аввало,
юрак-қон томир ва нафас олиш йўллари ҳамда
семизлик касаллигига чалинган фуқаролари-
мизнинг соғлиғига салбий таъсир кўрсатди.
Натижада бугунги пандемия орамиздан кўплаб ҳамюрт-
ларимизнинг бевақт дунёдан кўз юмишига сабаб бўлди.

СОҒЛОМ ОВҚАТЛАНИШ —
ІАМ ДАВО, ІАМ ШИФО
ланиш ва соғлом турмуш тарзи»
Барчамиз бундан жиддий хулоса хоналари ташкил этилади.

қилган ҳолда зарарли одатлардан — Қарорга кўра, 2021/2022
ўқув йилидан бошлаб, мактабгача
воз кечиб, оммавий спорт билан таълим ташкилотларида «Шахсий
гигиена ва жисмоний тарбия асос-
доимий шуғулланиш, тўғри овқат- лари» машғулотлари ўтказилади,
— дейди Тошкент тиббиёт акаде-
ланиш тамойилларига риоя қи- мияси кафедра профессори Гули
Шайхова. — Умумтаълим мактабла-
лиш, хусусан, таркибида туз, қанд рида эса 1-4-синфлар учун тегиш-
ли фанлар таркибида «Саломатлик
ва ёғ миқдори кўп бўлган ҳамда сабоқлари» мавзулари киритилади.
Тегишли ўқув муассасаларининг
хамирли таом ва ширинликларни, барча йўналишларида тўғри овқат-
ланиш мавзулари алоҳида циклда
нон маҳсулотларини меъёридан ўқитилади. Уларда тўғри овқатла-
ниш ва соғлом турмуш тарзини
ортиқ истеъмол қилмасликни, бир шакллантириш бўйича кенг тушун-
чалар берилади. Бу жараёнда боғча
сўз билан айтганда, соғлом тур- ёшидаги боладан нуроний кекса-
ларгача қамраб олинади.
муш тарзини кундалик ҳаётимизга
Тамғалаш нега керак?
айлантиришимиз зарур эканли-
Яна бир муҳим масала: 2021
гини бугунги даврнинг ўзи тақозо йил 1 июлдан таркибида туз, ша-
кар ва ёғ миқдори юқори бўлган
этмоқда. ҳомиладор ва бола эмизувчи аёл- ўсмирлар, ҳомиладорлар, туғиш маҳсулотлар, шунингдек, соғлиқ
Ана шу йўналишдаги вазифалар- лар ҳамда 3-15 ёшдаги болаларга ёшидаги аёллар ўртасида камқон- учун зарарли бошқа қўшимчалар
йод препарати, 35 ёшгача туғиш лик касалликлари, витамин етиш- мавжуд маҳсулотларга белгилар
нинг ҳуқуқий асоси сифатида дав- ёшидаги аёлларга темир ва фолий мовчилиги ҳолатларининг олдини қўйиш бошланади.
латимиз раҳбари томонидан 2020 кислотаси препарати бепул бе- олган бўламиз, — дейди Аҳоли-
йил 10 ноябрда «Аҳолининг соғлом рилади. Ушбу дори воситалари ва нинг соғлом турмуш турзини — Белгилаш икки босқичда
овқатланишини таъминлаш бўйича витаминлар оилавий шифокорлар қўллаб-қувватлаш ва жисмоний амалга оширилади — 2021 йил
қўшимча чора-тадбирлар тўғриси- томонидан тарқатилади. фаоллигини ошириш маркази июлдан ихтиёрий, 2025 йил 1 ян-
да»ги қарори имзоланди. Хўш, ҳуж- директори Барно Одилова. — вардан мажбурий бўлади, — дей-
жатнинг аҳамияти нимада? У билан Болаларнинг ёшлик чоғиданоқ ди Санитария-эпидемиологик
қандай вазифалар белгиланмоқда? Бойитилмаган ун сотуви керакли микронутриентлар билан осойишталик ва жамоат сало-
Ижроси қандай таъминланади? чекланадими? бойитилган таомларни истеъмол матлиги хизмати раҳбари ўрин-
Инсон саломатлиги учун му- қилиши эса уларнинг ҳам ақлий, босари Нурмат Отабеков. — Бу
Маълумки, 2019 йилда ишлаб ҳам жисмоний жиҳатдан ўсишини ўзгариш мамлакатга олиб кирил-
ҳим бўлган микроэлементлар ва чиқарилаётган ва барча навда- таъминлайди. Бунинг иқтисодий ган маҳсулотларга ҳам, республика
биологик моддаларни асосан, ги импорт қилинаётган буғдой жиҳатдан ҳам самарали экани ичида ишлаб чиқарилган маҳсу-
мева-сабзавотлардан олади. Бироқ унининг 30 фоизигина микро- исботланган. Яъни тадқиқотлар лотларга ҳам бирдек тегишлидир.
тадқиқотлар шуни кўрсатмоқдаки, нутриентлар билан бойитилгани кичик ёшда соғлом овқатланиш Товарларга ушбу рангли белгилар-
юртимиз аҳолисининг 67 фоизи аниқланган эди. Ваҳоланки, бу учун сарф этилган ҳар бир доллар ни қўйишдан мақсад — истеъмол-
етарлича мева-сабзавот истеъмол каби унни Ўзбекистон аҳолиси- кейинчалик давлат бюджетига 4 чиларга ишончли маълумотларни
қилмайди. Бу эса турли касаллик- нинг 56 фоизга яқини истеъмол доллардан 35 долларгача фойда етказиш ва фойдали маҳсулотлар-
ларнинг пайдо бўлишига олиб қилади. Жаҳон соғлиқни сақлаш келтиришини кўрсатган. ни танлашига ёрдам беришдан
келяпти. ташкилоти маълумотларига кўра, иборат. Масалан, шакар, тўйинган
70 фоиз кўрсаткич ҳам анемия да- Барча ёш тоифаси ёғ кислоталари ва тузни ҳаддан
Шу боис ҳужжатга мувофиқ, ражасининг сезиларли даражада қамраб олинади ортиқ истеъмол қилиш юрак-қон
2021 йил 1 июндан бошлаб, 6-23 камайишига имкон беради. томир касалликлари, артериал
ойлик болалар учун уй шароитида Қарор билан аҳолини соғлом гипертензия, қандли диабет касал-
тайёрланган овқатларни бойитиш Шу боис 2020 йил 1 апрелдан Ўз- турмуш тарзига ундовчи «Соғлом ликларининг пайдо бўлишига ва
мақсадида микронутриент кукуни бекистон ҳудудига фақат микронут- турмуш тарзи» платформаси иш- ривожланишига олиб келади.
билан, 6 ойликдан 5 ёшгача бўлган риентлар билан бойитилган биринчи лаб чиқилади. Мазкур платформа-
болалар «A» витамини билан, 2-10 навли буғдой унини олиб киришга да инсоннинг тана вазни индек- Умуман олганда, ушбу қарор
ёшдаги болалар гельминтоз про- рухсат берилди. Бундан ташқари, би- сини ҳисоблаш, унинг ҳаёт тар- ижросини амалга ошириш орқали
филактикаси бўйича махсус пре- ринчи навли буғдой уни фақат мик- зини ҳисобга олган ҳолда кунлик юртимизда нотўғри овқатланиш
паратлар билан бепул таъминла- ронутриентлар билан бойитилган овқатланиш меъёрини тавсия билан боғлиқ касалликларни
нади. 2022 йил 1 июлдан бошлаб, этиш ҳамда истеъмол қилинаётган камайтириш, йод етишмаслиги,
ҳолда ишлаб чиқарилиши ва таом, озиқ-овқат маҳсулотлари ва камқонлик, болаларда учрайдиган
ичимликларнинг калориясини ҳи- бўй ва вазн хасталикларининг ол-
сотилиши белгилаб қўйилди. соблаш имконини берувчи тўғри дини олиш, энг асосийси, инсон
овқатланиш бўлими яратилади. умрини узайтиришга эришилади.
Эндиликда юқоридаги қарор Демакки, қарор ижроси соғлом
Шунингдек, болаларнинг 5 ёшга- кишилар сафининг кенгайишига
билан 2021 йил 1 апрелдан ча бўлган даврда оптимал ривож- хизмат қилади.
ланиши ва ўсишини таъминлаш
ЎРГАНИШЛАР ЮРТИМИЗ бошлаб, биринчи нав буғдой мақсадида патронажнинг универ- Санжар ИСМАТОВ
сал-прогрессив модели 2022 йил «Mahalla»
АҲОЛИСИНИНГ 56 ФОИЗИ­ уни билан бир қаторда олий 1 январга қадар босқичма-босқич
ДА ОРТИҚЧА ВАЗН, ШУНДАН нав буғдой уни ҳам микро- жорий этилади. Сирдарё вилояти-
24 ФОИЗИДА СЕМИЗЛИК, нутриентлар билан бойи- нинг туман (шаҳар) кўп тармоқли
46 ФОИЗИДА МЕЪЁРИДАН тилган тақдирда республика марказий поликлиникаларида 2021
ОРТИҚ ХОЛЕСТЕРИН, 31 ҳудудида реализация қилишга йил 1 январдан бошлаб, экспери-
рухсат этилади. мент тариқасида, «Тўғри овқат-

ФОИЗИДА ЭСА ЮҚОРИ АР­ — Олий ва биринчи

ТЕРИАЛ ҚОН БОСИМИ МАВ­ навли унларнинг микро-
ЖУДЛИГИНИ КЎРСАТДИ. нутриентлар, яъни темир,
фолий кислотаси, вита-

минлар комплекси билан

бойитилиши ҳисобига биз

аҳоли орасида, айниқса,

12 ИМТИЁЗ ВА ИМКОНИЯТ 2020 йил
№39-40 (1969-1970)

Авваллари ўзбек меҳнат мигрантларининг асосий
қисми Россия давлатига кетарди. Аксарият қис-
мининг қўлида бирор ҳунари йўқ эди. Энг ёмони
рус тилида оддий сўзлашувни ҳам билмасди. Шу
боис мулоқот ва ҳақ-ҳуқуқларини билмасдан сарсон-
саргардон бўлганлари анчагина эди. Кўплари алданиб,
бир тийинсиз, қарз-ҳавола қилиб қайтиб келарди.

Расмий тарзда эса, асосан, Жанубий Кореяга кетилар-
ди. У ҳам бир азоб эди. Буни ўша пайтда Кореяга кетган-
лар яхши билишади.

ªЗИНИ ªЗИ БАНД ¯ИЛГАН
МЕ²НАТ МИГРАНТИ

ҚАЙСИ СОЛИҚЛАРНИ ТЎЛАЙДИ?

Кейинги йилларда меҳнат томонидан яна бир бор халқимиз- қилиб, ўзини ўзи банд қилган шахс лайсан, кўпи билан хоҳлаганингча
мигрантларининг ҳақ-ҳуқуқлари- га бу борада батафсил, оддий ва сифатида ҳисобда турган миг- тўлагин, деб қўйганмиз.
ни ҳимоя қилиш, уларга муносиб содда тилда тушунтириш бериб рантлар Ўзбекистонга қайтгандан
иш ўрнини топиш давлат сиёса- ўтилди. сўнг тадбиркорликка жалб қили- Фуқаронинг ўзи учун пенсия
тининг асосий йўналишларидан нади ва тадбиркорлик истагида кўпроқ керакми? Марҳамат, пу-
бирига айланмоқда. Бу йўналишда Ўзини ўзи банд қилган бўлганларга имтиёзли кредит лингиз борми, 111 минг сўм эмас,
хорижий давлатлар билан мустаҳ- меҳнат мигранти қайси ажратилади. 1 млн. сўм тўланг. Албатта, 1 млн.
кам ҳамкорлик алоқалари ўрна- сўм тўлаган (чет элда ишлаб кел-
тилиб, меҳнат мигрантлари учун солиқларни тўлайди? Кўриниб турибдики, меҳнат ган) фуқаронинг пенсияси билан
муносиб шарт-шароитлар, имко- мигрантларининг ўзини ўзи банд 111 минг сўм тўлаган фуқаронинг
ният ва имтиёзлар яратилмоқда. Шуҳрат ИСМОИЛОВ, қилган шахсга тенглаштирилиши пенсияси икки хил бўлади.
Давлат солиқ қўмитаси бош- уларни ижтимоий қўллаб-қувват-
Энг муҳими, бугун нафақат қарма бошлиғи: лашга қаратилган. Демак, ўша фуқаро иш стажини
Россия давлати, балки кўплаб – Ушбу масалада айрим тушун- бажарса, пенсия жамғармасига
хорижий давлатлар билан мигра- мовчиликлар бўлаётгани сабабли, Чет элда ишлаб келган қанча кўп пул ўтказса, бу фуқаро-
ция бўйича ҳамкорлик алоқалари яна бир бор ойдинлик киритиб фуқарога қанча нинг пенсияси ҳам кўпроқ бўлади.
ўрнатилиб, хавфсиз, тартибли ва ўтмоқчиман. Президентимизнинг миқдорда пенсия
қонуний меҳнат миграция тизими «Хавфсиз, тартибли ва қонуний белгиланади? Касбга нима учун
яратилмоқда. Бу борада Прези- меҳнат миграцияси тизимини жо- ўқитилади?
дентимизнинг «Хавфсиз, тартибли рий этиш чора-тадбирлари тўғ- Аброр ХОЛМАТОВ,
ва қонуний меҳнат миграцияси рисида»ги қарорига асосан, 2021 Молия вазирлиги ҳузуридаги Азим АҲМАТОВ,
тизимини жорий этиш чора-тад- йил 1 январдан бошлаб меҳнат бюджетдан ташқари Пенсия Ташқи меҳнат миграцияси
бирлари тўғрисида»ги қарори миграцияси йўли билан хориж- жамғармаси бўлими бошлиғи: масалалари агентлиги бўлим
муҳим аҳамият касб этмоқда. да вақтинча меҳнат фаолиятини – Шуни адаштирмаслик ке- бошлиғи:
амалга ошириш ўзини ўзи банд ракки, пенсиялар — ёшга доир — Республика бўйича 191 та
Қарорга асосан, келаси йил 1 қилган шахслар шуғулланиши пенсия, ногиронлик пенсияси ва касбга ўқитиш марказидан иборат
январдан бошлаб бўлажак миг- мумкин бўлган фаолият (ишлар, боқувчисини йўқотганлик ҳақи- тизим яратилди. Бунинг ичига 14
рантларнинг оила аъзолари кам хизматлар) турларига тенглаш- даги пенсияга бўлинган. Нафақа та «Ишга марҳамат» моно-мар-
таъминланган оила сифатида тирилади. Уларга ўзини ўзи банд бу пенсия эмас. Кўп ижтимоий казлари, 136 та маҳаллалардаги
рўйхатга олиниб, хорижга чиқиб қилган шахслар учун белгиланган тармоқларда нафақа ва пенсия касбга ўқитиш масканлари, 30 та
кетиши учун микроқарзлар аж- солиқларни тўлаш ҳамда пенсия тушунчаларини чалкаштириб касб-ҳунар коллежлари ва ҳока-
ратилади. Бундан ташқари, йўл миқдорини ҳисоблаш тартиби юборишади. Бу икки хил нарса. золар киради. Шулар орқали ҳар
пули ва дастлабки харажатларни қўлланилади. Нафақа — иш стажи йўқ одамга бир фуқарони ташкилий тартибда
қоплаш учун бериладиган микро- Шуни унутмаслик керакки, берилади. Бу давлат томонидан хорижга йўналтираётганимизда
қарзлар 10 млн. сўмгача бир йил ўзини ўзи банд қилган шахслар кафолатланган маблағ. Пенсияда уларнинг бирор-бир касбга эга-
муддатга паст фоиз ставкасида даромад солиғи тўламайди, ижти- эса — шу фуқаро фақат пенсия лигини таъминлашга қаратилган
берилади. моий солиқни эса пенсия ҳисоб- жамғармасига ўз ҳиссасини қўш- чоралар кўрилади.
ланиши ва иш стажига эга бўлиши гандан кейингина, унга пенсия Касбга ўқитишдан асосий мақсад
Шунингдек, 2021 йил 1 январ- учун Пенсия жамғармасига ихтиё- тайинланади. — фуқароларимизни юқори маош
дан бошлаб ташкиллаштирилган рий равишда тўлаши мумкин. Бу Бу нима дегани? Чет элда иш- таклиф этиладиган, меҳнат муҳо-
ҳолда хорижда меҳнат фаолия- 2020 йил учун камида БҲМнинг лаётган фуқаро ихтиёрий тарзда фазаси кафолатланадиган иш ўрин-
тини амалга ошириш – ўзини ўзи 50 фоизи ҳажмида (111 минг 500 жамғармага ўз ҳиссасини қўшса, ларига йўналтиришдан иборат.
банд қилган шахслар шуғуллани- сўм) белгиланган. Агар чет элда қонунчиликда белгиланган миқ- Бандлик ва меҳнат муносабат-
ши мумкин бўлган фаолият тур- вақтинчалик меҳнат фаолиятини дорда ижтимоий солиқларни ўт- лари вазирлиги ҳузуридаги Банд-
ларига тенглаштирилади ҳамда амалга ошираётган фуқаролар казган тақдирда, ушбу фуқаронинг ликка кўмаклашиш жамғармаси
ушбу шахсларга ўзини ўзи банд Ўзбекистонда пенсия ва иш ста- иш стажи ҳисобланади. Ва тўлан- томонидан тадбиркорликни йўлга
қилганлари учун белгиланган жига эҳтиёж сезмаса, унда Пенсия ган маблағларидан келиб чиқиб, қўйиш истагида бўлган, чет элдан
солиқларни тўлаш ҳамда пенсия жамғармасига ижтимоий солиқ пенсия миқдори белгиланади. қайтиб келган фуқароларимизга
миқдорини ҳисоблаш тартиби тўлашнинг ҳожати йўқ. Мисол учун, бир фуқаро чет базавий ҳисоблаш миқдорининг
қўлланилади. Чет элда ишлаётган фуқаролар элда, дейлик Россияда ишлаб кел- 10 бараваригача бўлган миқдорда
қанча даромад олишидан қатъи ди. У (эркак) 25 йиллик иш стажига субсидиялар ажратиш белгиланди.
Минг афсуски, кейинги пайтлар- назар, жисмоний шахслардан эга. Ижтимоий суғурталанган иш Бу субсидиялар нимага қарати-
да қарорнинг айни шу бандини, олинадиган даромад солиғига стажи бор. Ва бундан ташқари, чет лади? Мазкур маблағлар ўз ишини
яъни 2021 йилнинг 1 январидан тортилмайди. Солиқ кодексининг элда ишлаган 5 йиллик иш стажи ташкил қиладиган янги тадбир-
бошлаб меҳнат мигрантлари 369-моддасига мувофиқ, ўзини ҳам бор. Пенсия жамғармасига корнинг дастлабки 3 ойдаги ижа-
ўзини ўзи банд қилган фуқаро- ўзи банд қилган шахслар жисмо- тўланадиган ихтиёрий ижтимоий ра тўловларини тўлаш (жойларни
лар сифатида рўйхатга олинади ний шахслардан олинадиган даро- тўлов суммасининг юқори поғо- ижарага олган бўлса), уларни
ва белгиланган тартибда солиқ мад солиғидан озод этилади. наси белгиланмаган, минимуми тадбиркорлик асосларига ўқитиш
тўлайди, деган жумлани кўпчилик Қолаверса, чет элда даромад белгиланган. Ками билан бунча тў- каби чораларга қаратилади.
фуқароларимиз тушуниб-тушун-
май нотўғри талқин этишяпти. Шу Рустам ЮСУПОВ тайёрлади.
боис масъул ташкилот вакиллари

Самарқанд вилояти ҳокими «Автомашинасиз 10 кун»
акциясини ўтказишни таклиф қилди.

2020 йил МОЛИЯ 13
№39-40 (1969-1970)

Ўтган ҳафта иқтисодий майдонда содир бўлган муҳим янги-
ликлардан бири, бу — Марказий банк хорижий валюталар-
нинг сўмга нисбатан яна янги қийматини белгилагани бўлди.
Унга кўра, АҚШ доллари қиймати 12,02 сўмга кўтарилди. Тан
олиб айтиш керакки, шундоқ ҳам инфляция даражаси мақтанарли
бўлмаган юртимизда шу 12 сўм ҳам импорт қилинадиган товарлар
қийматига жиддий таъсир кўрсатиши мумкин. Бу яна ўша истеъмол
ёғи, тухум, шакар ва ҳоказоларнинг нархи ошишига олиб келади.

ВАЛЮТА КУРСИДАГИ
ЄЗГАРИШЛАР НАРХЛАРГА ЇАНДАЙ ТАЪСИР КЄРСАТМОЇДА?

Шу ўринда юртимизда доллар рантлари томонидан қилинадиган
кўтарилиши ёки тушишига нафа- пул ўтказмалари ҳажми ҳам кес-
қат Ўзбекистондаги, балки халқаро кин тушиб кетиши эҳтимоли бор.
иқтисод ва молия «жанггоҳлари- Биламизки, мигрантлар ҳисобига
да» содир бўлаётган воқеалар ҳам ҳар йили юртимиз иқтисодиётига
катта таъсир этаётганини айтиб миллиардлаб доллар миқдорида
ўтиш лозим. Хўш, бу сафар нима маблағ қўшишади. Аммо рубль
бўлди? Бу ҳақиқий коронавирус, қиймати пасайса, улар жўнатади-
«буюк карантин» инқирозининг ган валюта ҳам ўз-ўзидан камаяди.
дастлабки қадамларими?
Нима қилмоқ керак?
«Бошланиш» бўлмайди фундаментал омиллар хатарлари дий таъсир ўтказмоқда. Масалан,
эҳтимоли пастлиги кузатилмоқда. АҚШда Жо Байден президентлик Аммо шунга қарамай, Ўзбекис-
Асло йўқ. Бу инқироз бошланяп- Бунда йил сўнгига қадар ички вал­ сайловида ғолиб бўлгани тобора тоннинг вазиятдан енгил ўтиб
ти, дегани эмас. Зеро, валюта кур- юта бозорида хорижий валютага ойдинлашмоқда. У Барак Обама- кетиш учун жиддий имкониятлари,
сида қисман тебранишлар ҳамиша бўлган талаб ва таклиф мутаносиб- га вице-президентлиги даври- захира ёстиқчалари мавжуд. Мисол
бўлиб турган. Бундан ташқари, лигини сақлаш юзасидан етарли да Россияга қарши санкциялар учун, доллар нархи ошгани билан
иқтисодчилар, халқаро молиявий шароитлар мавжуд. тарафдори эди. Айнан Байден жорий йил олтин нархи мисли кў-
экспертларнинг ҳисоб-китоблари 2014 йилда Россияга қарши янги рилмаган даражада кўтарилди. Би-
ҳам Ўзбекистон аста-секин тикла- Аммо рубль қуламоқда... санкцияларни эълон қилинишига ламизки, мамлакатимизнинг олтин
ниш даврига кириб бораётганидан бош-қош бўлганди. Экспертларга валюта захираси дунёда салмоқ-
дарак бермоқда. Жумладан, Осиё Шунга қарамай, яқин иқтисодий кўра, янги санкциялар эҳтимоли лилардан бири ҳисобланади. Бу
тараққиёт банки ва Жаҳон банки- ҳамкорларимизда кейинги кун- ҳам рубль заифлашувининг асосий эса сўм курсини барқарор ушлаб
нинг хулосаларига кўра, юртимиз ларда содир бўлаётган иқтисодий сабабларидан бири бўлиши мум- туришда жуда муҳим омил сана-
хавф зонасига кирмайди ва муам- ҳолат қувонарли эмас. Жумладан, кин. Рублнинг қадрсизланишида лади. Ҳукумат мазкур ҳолатдан
моларни самарали ҳал этаётган ўтган ҳафта бошида Россия рубли яна Кавказдаги ҳолат ва Туркия унумли фойдаланиб қолиш пайи-
давлатлардан ҳисобланади. евро ва АҚШ долларига нисбатан билан муносабатлардаги муаммо- да. Зеро, бу каби нархлар келгуси
кескин қадрсизлангани Ўзбе- ларнинг ҳам таъсири бор. йили бўладими, йўқми, номаълум.
— Маълумки, чет эл валютала- кистон, умуман, Марказий Осиё Аниқроғи, пандемия тугаши билан
рининг миллий валютага нисбатан иқтисодиёти учун жиддий таъси- Қозоқ тенгеси ҳам олтин нархи яна эски ҳолатга
расмий курслари ҳафтада бир мар- ри борлигини ҳам ҳисобга олиш қадрсизланяпти қайтиши эҳтимоли жуда юқори.
та белгиланиб, душанба куни эълон даркор. Душанба куни Москва Бундан ташқари, мева-сабзавот
қилиб келиняпти,— дейди Марка- биржасидаги валюта савдосида Дарҳақиқат, рубль курси, Ев- экспорти ҳам 2020 йилда жиддий
зий банк департамент раҳбари бир евронинг қиймати 94 рублдан роОсиё Иқтисодий Иттифоқига ўсди. Пахта тўлиқ қайта ишланиб,
Акмал Назаров. — Бунда АҚШ дол- кўпроқни ташкил этди. Бунақаси аъзо давлатлар, жумладан, Қозо- экспорт қилинмоқда. Натижада
ларининг сўмга нисбатан курсини 2014 йилдан буён кузатилмагани ғистоннинг тенгеси курсига ҳам банклар воқеаларнинг юқоридаги
белгилашда ҳафта давомида рес- билан экспертларнинг эътибори- салбий таъсир қилади. Сўнгги 2-3 каби ривожланишига етарлича
публика валюта биржасидаги кун- ни ўзига тортиб, жиддий хавотир- кунда тенгенинг қиймати 1 АҚШ тайёргарлик кўриб улгурди.
лик банклараро савдо сессияларида ларни уйғотмоқда. долларига нисбатан 427 тенгедан
мавжуд талаб ва таклиф нисбатига 434 тенгега пасайди. Бу ўзгариш- Бундан ташқари, мамлакати-
кўра шаклланган курсларнинг ўр- — АҚШ доллари нархи эса 80 лар қолган Марказий Осиё дав- миз сўм курсини барқарор сақлаб
тача тортилган миқдоридан келиб рублдан ошяпти, — дейди иқти- латлари валюталари курсига ҳам туриш учун қўшимча имконият-
чиқилади. Жорий йилнинг апрель сод фанлар доктори, профессор таъсир қилиши табиий. лардан ҳам фойдаланиши мумкин.
ойидаги тўғирланишдан сўнг, сўм Самариддин Элмирзаев. — Сўнгги Экспортни кўпайтириб, импортни
алмашув курси нисбатан барқарор бор бунга яқин ҳолат 2016 йилда Доллар курсининг Россия ва Қо- қисқартиришга қаратилган чора-
динамика кўрсатмоқда. Хусусан, қайд этилган. Ўшанда бир АҚШ зоғистонда ўсиши натижасида Ўз- лар шулар жумласига киради. Бу
миллий валюта курси январь-ап- долларининг қиймати қарийб 86 бекистон импорт қиладиган барча каби ҳаракатлар оқибатида эса
рель ойларида 6,6 фоизга пасайган рублга чиққан. Воқеалар бундан ҳам товар ва транспорт харажатлари импорт товар қиммат бўлгани
бўлса, май-сентябрь ойлари даво- ёмонроқ ривожланиши мумкин, де- ошиши мумкин. Ҳаммамизга учун ўз-ўзидан камаяди ва маҳал-
мида 2 фоизга пасайди. ган башоратлар бор. Зеро, ноябрда маълумки, Россия ва Қозоғистон лий ишлаб чиқаришга жой бўшата
илгари Россия рублининг қулашига Марказий Осиё республикаларига бошлайди. Шу боис, бизнингча
Умуман олганда, 2020 йил 9 ойи олиб келган барча омиллар қайта кўпроқ озиқ-овқат маҳсулотлари: ҳам, яқин келажакда сўм курси-
давомида миллий валютанинг АҚШ бўй кўрсатиб турибди. Жумладан, ун, буғдой, гўшт, ўсимлик ёғи, сут, нинг рублга қараб жиддий тебра-
долларига нисбатан алмашув кур- пандемия сабаб нефть арзонлашиб сариёғ ва яна бошқаларини экс- нишини кутиш асоссиз. Бу 2010
си 8,6 фоизга қадрсизланди. Ички бормоқда, дунёнинг турли давлат- порт қилади. Бу маҳсулотлар Ўз- йиллардаги иқтисодий воқеликдан
иқтисодий фаолликнинг тикланиш лари, энг аввало, Европага каран- бекистон учун импорт саналади. келиб чиқиб, баҳо бериш бўлади.
суръатлари ва асосий ташқи савдо тин чоралари қайтяпти. Москвада Натижада бутун Марказий Осиё Зеро, ўтган йиллар мобайнида
ҳамкорларимиздаги макроиқтисо- карантин кучайтирилди. ҳудудида озиқ-овқат маҳсулотла- юртимизда иқтисодиёт, молия
дий шароитларда 2020 йил якунига ри нархи кўтарилиши мумкин. мутлақо бошқа тартиблар билан
қадар ички валюта бозорида ҳолат- Экспертларнинг фикрича, ва- ишлай бошлаган.
нинг нисбатан барқарор шаклла- зиятга геосиёсий ҳолат ҳам жид- Бундан ташқари, меҳнат миг-
ниши, алмашув курсининг кескин Улуғбек ИБОДИНОВ
тебранишларига олиб келувчи «Mahalla»

«Жанубий Устюрт» миллий табиат
боғи ташкил этилади.

14 ИННОВАЦИЯ 2020 йил
№39-40 (1969-1970)

РАҚАМЛИ БОЖХОНА
КОРРУПЦИЯнинг
“Божхона тизимида олдини оладими?
содир этилаётган
коррупцион ҳолатлар Бюрократияга барҳам ўртасида автоматик тақсимотни ди. Расмийлаштириш жараёнида
сўнги бир неча йил- берилади...(ми?) йўлга қўйиш бўлди. Илгари дек- эса вақт тежалади. Бу йил тўлиқ
ларда ошкора айтила лорацияни рўйхатга олиш хо- ишга туширилган мазкур тизим
бошланди. Давлат Президентимизнинг 2020 йил 5 димларнинг ўзи танлови асосида орқали давлат бюджетига салкам
божхона қўмитаси- июндаги «Божхона маъмуриятчи- амалга оширилган бўлса, ҳозир 90 миллиард қўшимча божхона
нинг Коррупцияга лигини ислоҳ этиш ва Ўзбекистон тизим бунга йўл қўймайди. Мах- тўловлари ундирилди.
қарши кураш бош- Республикаси давлат божхона сус алгоритм мавжуд бўлиб, бир
қармаси томонидан хизмати органлари фаолиятини тадбиркорнинг божхона деклора- Инспекцион кўрик
божхона органларида такомиллаштириш тўғрисида»ги циясини расмийлаштирган ходим,
олиб борилган тек- фармони соҳани ислоҳ қилишда иккичи бор амалга оширмайди. — Тадбиркорлар томонидан
ширувлар натижаси- муҳим қадам бўлди. Бу божхона Яъни кейинги гал ўша тадбиркор энг кўп мурожаат қилинаётган
да, Тошкент шаҳар хизматида замонавий ахборот- тақдим қилган деклорацияси бош- йўналишлар ўрганиб чиқилганда,
божхона бошқармаси коммуникация технологияла- қа ходим томонидан кўрилади. Бу имтиёз, божхона қиймати ҳамда
«Арк булоқ» божхо- ридан самарали фойдаланишда ходимлар орасида иш ҳажмининг тўловларни ҳисоблаш бўйича энг
на постида содир асосий дастуриламалдир. Бугун тенг тақсимланиши баробарида, кўп мурожаат қилиниши куза-
этилган жиноятнинг мутасаддилар «Рақамли божхо- коррупциянинг олдини олишга тилди, — дейди Давлат божхона
фош этилгани бунинг на»га ўтиш борасида қилинаётган ҳам хизмат қилади. қўмитаси ахборот-коммуникация
мисоли. ишлар ҳақида айтмоқда. Аслида технологиялари бошқармаси
тадбиркорлар ҳамда давлатимизга Икки дақиқа кифоя бошлиғи Элдор Раззоқов. — Дав-
Унда тадбиркорлар ҳамда бож- қандай фойда келтира- лат божхона идоралари ушбу
хона ходимлари биргаликда амал- ди? Шу орқали бюро­ Қувонарлиси, мазкур тизим йўналишларда интерактив хизмат-
га ошириб келган жиноят фош кратияга барҳам бери- илгари икки соат вақтни олади- лардан кенг фойдаланишни йўлга
этилиб, уюшган жиноий гуруҳ ладими? ган ишларни энди икки дақиқада қўйди ва бугун божхона тизимига
қўлга олинди ва қонунга мувофиқ бажариш имконини беради. 56 та ахборот хизматлари, 30 та
жавобгарликка тортилди. — Божхона маъмурчи- интерактив хизматлар татбиқ қи-
лигини соддалаштириш Берилган маълумотларга кўра, линган. Энди товарларнинг чега-
Бугун ана шундай ҳолатларнинг мақсадида бир қатор бугунги кунда 65 фоиз товарлар радан кирган ёки кирмаганлигини
олдини олиш масаласига эътибор йўналишларда ишлар божхона кўригисиз, соддалашти-
кучайди. Рақамлаштиришнинг амалга оширилди, — тадбиркор мавжуд
божхона тизимида жорий этили- дейди Давлат божхона рилган тартибда чиқарилмоқда. рақамларни сайтга
ши орқали инсон аралашувини қўмитаси божхона маъ- 2018 йилда 25 мингдан ортиқ киритиб, қидириш
камайтиришга эришилмоқда. мурчилигида илғор ва божхона экспертизаси ўтказил- орқали билиб олиши
инновацион усулларни ган бўлса, 2020 йил 3 мингга ҳам мумкин. Шунингдек,
Хўш, «Рақамли божхона»га ўтиш жорий этиш бошқар- етмайди. Янги тизим жорий қи- «Сирдарё», «Довут-
чиндан ҳам, коррупцияга қарши маси бошлиғи Фарҳод лингандан сўнг божхона кўриклар ота», «Ғишткўприк»,
курашишда ечим бўла оладими? Олимжонов. — Бирин- сони ҳам камайди. Бундай кўрик- «Яллама», «Шовот»,
Бу орқали тизимдаги коррупцияга чиси, божхона расмийлаштирув ларни амалга ошириш учун ками- «Сариосиё» сингари
барҳам бериш мумкинми? жараёнларида мавжуд бўлган да бир соат вақт, куч, молиявий божхона постлари
бюрократик тўсиқлар ва қоғозбоз- харажатлар талаб этилган. Бугун тўлиқ реконструкция
— Афсуски, божхона ходими- ликни камайтириш, иккинчиси, ана шундай оворагарчилик ва ха- қилинди. Натижада
нинг бири ёки бир нечтаси то- тизимдаги барча жараёнларни ав- ражатлар камайди. Тўғри, «Бунинг йўловчи ўтказиш ҳаж-
монидан қилинган жиноят бутун томатлаштиришдир. Учинчи йўна- натижасида самарадорлик пасай- ми 2 баробарга ошди.
тизимнинг обрўсини тўкмоқда, лишимиз тадбиркорларга ишонч ганми?» деган ҳақли савол туғи-
— дейди Давлат божхона қўмита- билдириш бўлса, тўртинчиси, лади. Мутасаддининг айтишича, Мазкур постлар-
си кадрлар бошқармаси бошли- божхона постларидаги мавжуд бу самарадорликнинг пасайишига да инсон танасини
ғи Илҳом Мухторов. — Масалан, инфратузилмани яхшилаш ҳисоб- эмас, аксинча тизим кўрсатиб сканер қилувчи «Body scan», юк
Сурхондарё вилояти «Гулбаҳор» ланади. Ана шу йўналишлар бўйи- берган хавфли товарларга кўпроқ автотранспортларини сканер
божхона постида бизнинг ходими- ча мақсад ва чораларни белгилаб эътибор қаратишга имкон беради. қилувчи инспекцион кўрик маж-
мизга 15 минг АҚШ доллари эвази- олганмиз. Айтиш лозимки, ҳозир- муалари, электрон шлагбаум,
га юк ўтказишни таклиф қилишган. да божона ходимлари томонидан Шунингдек, божхона қийма- давлат рақамини аниқлаш тизи-
Бунинг натижасида давлатга 20 бериладиган рухсатномалар сони тини назорат қилиш модули ми сингари инновацион назорат
миллиард АҚШ доллари миқдорида кескин қисқартирилган. Экспорт яратилгани ҳам тадбиркорлар воситалари билан таъминланган,
зарар етиши мумкин эди. Ана шун- ва импорт бўйича шартномларни учун қулайлик яратди. Масалан, «Рақамли божхона» талабларига
дай вазиятларда коррупцион ҳолат рўйхатга олиш ҳам бекор қилинди. божхона деклорацияси тақдим мослаштирилган.
ҳақида ходим ўз раҳбарига ҳамда Барча постларда юритилаётган қилинган заҳоти тадбиркорлик Мутасаддиларнинг таъкидла-
Коррупцияга қарши кураш бошқар- хизмат китобларидан ҳам воз субъектига тизимнинг ўзи товар шича, инспекцион назорат сама-
масига айтишга мажбур. Агар айт- кечилди. Рўйхатга олиш ва қайд нархининг баланд ёки пастлиги- раси туфайли, куни кеча «Сарио-
маса ва буни яширса ишдан олина- этиш жараёнларининг барчаси ни бошқа тарихий маълумотлар сиё» темир йўл божхона постида
ди, жиноят содир этган тақдирда электронлаштирилди. билан солиштириб кўрсатиб бера- қўшни давлатдан мамлакатимиз
қонуний чоралар кўрилади. Бизда ҳудуди орқали олиб ўтиш мақсад
ана шундай тизим йўлга қўйилган. Китобларни бекор қилиш, қилиниб, вагонларнинг ост қис-
Биз коррупцияни камайтириш қоғозлардан воз кечишда соҳани мига яширилган 172,5 кг. гиёҳванд
йўлида кимларнидир қамашимиз, автоматлаштиришга катта эҳтиёж моддалар аниқланди.
ишдан олишимиз мумкин, лекин сезилди. Бу бўйича қилинган би- Бундан кўриш мумкинки, «Ра-
соҳани рақамлаштирмасак, инсон ринчи иш божхона деклорацияла- қамли божхона»га ўтиш, тизимда
омилини камайтирмасак, тўлиқ рини рўйхатга олиш ва ходимлар инновацион технологиялардан
бунга барҳам бера олмаймиз. фойдаланиш нафақат коррупцияни
камайтиради, балки бошқа турдаги
жиноятларнинг олдини олишга,
тадбиркорларга кенгроқ имконият
яратишга ҳам хизмат қилади.

Ноилахон АҲАДОВА
«Маhаllа»

Йилнинг ўтган даврида давлат бюджетига
18,7 триллион сўм божхона тўлови ундирилди.

2020 йил ҲОЛАТ 15
№39-40 (1969-1970)

Кўпчилигимиз бирон иш бошламоқчи, ё бўлмаса, қаергадир бормоқчи
бўлсак, албатта, об-ҳаво маълумотларига эътибор қаратамиз. Айрим
ҳолларда эса қишлоқ жойларида ҳатто тўй-ҳашамларни ҳам айнан си-
ноптиклар ахборотига қараб белгилаймиз. Бироқ ҳар доим ҳам берил-
ган маълумотлар тўғри чиқавермайди. Хўш, нега шундай бўлади? Нега айтил-
ган маълумотлар баъзан ўзини оқламайди? Соҳада қандай муаммолар куза-
тилмоқда? Гидрометеорологиянинг бугунги ҳолати талабга жавоб берадими?

ЭСКИ ТЕХНОЛОГИЯ

ИШОНЧЛИ МАЪЛУМОТНИ УЗАТА ОЛМАЙДИ

Моддий-техник база рўй бериши мумкин бўлган Ойлик иш ҳақи
қачон янгиланади? табиий офатлардан олдиндан 800 минг сўм (!)
хабардор бўлиш тизими йўлга
Маълумки, гидрометеороло- қўйилади. Маълумотларга кўра, бугунги
кунда «Ўзгидромет» ходимлари-
гия хизмати қишлоқ хўжалиги, Пулли хизматлар нинг ўртача иш ҳақи 1,3 млн. сўм,
қамрови ҳудудий бошқармаларда 1,2 млн.
энергетика, транспорт, эколо- сўм, туман ва шаҳарлардаги ку-
кенгайтирилади затув бўлинмаларда эса 800 минг
гия каби бир қанча соҳалар учун сўмни (!) ташкил этади. Бу рес-
Таъкидлаш керакки, соҳа- публикадаги ўртача кўрсаткичдан
жуда муҳим. Бироқ, тан олиш нинг иқтисодий рентабеллиги деярли икки марта камдир.
ҳам паст даражада. Хусусан,
керак, соҳага йиллар давомида марказ ўтган 9 ойдаги хара- — Ўз навбатида, иш ҳақининг
жатларнинг атиги 6 фоизини пастлиги соҳага малакали мута-
эътибор берилмагани оқибати- ўз даромадидан қоплаган. Бугунги хассислар, айниқса, олий таълим
кунда метеорологик маълумотлар муассасалари битирувчиларини
да бу йўналиш замондан орқада 35 та идорага, жумладан, 20 га яқин жалб қилишга салбий таъсир кўр-
тижорат ташкилотига бепул берил- сатмоқда, — дейди
қолиб кетди. Аэрологик кузатув моқда. Хизмат нархлари харажатга Гидрометеоро-
нисбатан кам бўлиб, 15 йилдан буён логия хизмати
1995 йилдан буён ўтказилмайди. кўриб чиқилмаган. маркази масъул
Масалан, тупроқ ҳароратини ходими Малика
Бу эса об-ҳаво ҳақидаги маъ- аниқлаш харажати 12 минг сўм- Миржамолова.
га баҳоланган бўлса, бу хизматни — Бундан таш-
лумотларнинг ишончлилигини бўйича асосий йўналишлар белги- амалга ошириш учун 20 минг сўм- қари, бу ҳолат 5-10
лик харажат қилиниши керак. Ёки йил ва ундан кўп меҳнат тажри-
пасайтиради. Халқаро стандарт лаб берилди, — дейди Вазирлар бўлмаса, тупроқ намлигини аниқ- басига эга бўлган юқори малакали
лаш баҳоси 15 минг этиб белгилан- мутахассислар ҳам бошқа соҳалар-
бўйича қаралса, мамлакат ҳуду- Маҳкамаси ҳузу- ган, аммо хизматни кўрсатиш даво- га ўтиб кетишига сабаб бўлмоқда.
мида сарфланувчи харажат 35 минг Биргина маълумот: шу йилнинг 1
дида 4 мингта станция бўлиши ридаги Гидроме- сўмга тенг. Табиийки, уловидан ту- октябрь ҳолатига марказ ва унинг
шови қиммат қабилидаги биргина ҳудудий бўлимларида жами 93 та
зарур, амалда эса бизда 335 та теорология хиз- шу тизим ҳам соҳа ривожига тўсиқ бўш иш ўрни мавжуд. Энг ёмони,
бўлиб келган. Шу боис эндиликда иш ҳақининг пастлиги «Ўзгидро-
бор, холос. мати маркази ҳам метеорологик хизмат сифати мет» ходимларида улар ишининг
оширилади, ҳам хизматлар босқич- нуфузи йўқлиги ва кераксизлиги
Шунингдек, гидрометеорология бош директори ма-босқич тижоратлаштирилади. тўғрисида тасаввур ҳосил қилган.
— Метеорология маълумотлари
хизмати марказининг моддий- Шерзод Ҳаби- қишлоқ хўжалиги учун ҳам зарур Шу боис Президент раислиги-
манба саналади, — дейди Гидро- даги йиғилишда соҳа ходимлари-
техник базаси ҳам талабга жавоб буллаев. — Жум- метеорология илмий-текиши- нинг ойлик маошини ошириш ва
риш институти директори в.б. узоқ муддатли хизмат учун устама
бермайди, ускуналар аллақачон эс- ладан, эндиликда Бахтиёр Холматжонов. — Экинни тўлаш тизимини жорий этиш бў-
экишдан бошлаб, уни йиғиштириб йича кўрсатмалар берилди.
кирган. Мавжуд 70 та станциянинг замон талабига мос келмайдиган олгунча бўлган жараёнда бевосита
об-ҳаво маълумотларига эҳтиёж ***
атиги 14 таси автоматлашган. Прог- 80-90-йиллардаги техникалар ян- бор. Бироқ талабга яраша таклиф Дарҳақиқат, стратегик соҳа
йўқ эди. Афсуски, соҳанинг бу ҳисобланган гидрометеорология
нозлар ўн йил олдинги дастурий гиланади. Уларни шунчаки янгилаш йўналишда ҳам қўли боғланган хизматини кескин ўзгаришлар,
эди. Яъни бугунгача аграр турдаги катта модернизация ва жадал
маҳсулотлар асосида тайёрлан- эмас, замонавий постлар яратиш, корхоналар учун атиги 9 турдаги рақамлашиш жараёнлари кут-
хизматлар таклиф этилган. Ҳолбу- моқда. Бу саъй-ҳаракатлар билан
моқда. Оқибатда об-ҳаво ва табиий автоматлаштирилган тизимга ки, хорижда айнан қишлоқ хўжа- маълумотларни аввалгидек 3-6
лиги учун ўсимлик намлиги, ёмғир соатда эмас, балки реал вақт
офатлар ҳақидаги маълумотлар уч солиш, замон талабларига мос ра- миқдори, чуқурликдаги тупроқ режимида олишга эришилади,
ҳароратини аниқлаш каби 20 дан уларнинг аниқлиги ҳам ортади.
соатгача кечикмоқда. Ваҳоланки, вишда реал вақт ичида маълумот- ортиқ хизматлар кўрсатилади. Шу Энг муҳими, халқаро стандартлар
боис эндиликда ҳар бир вилоят- асосида фавқулодда ҳолатларни
жаҳон тажрибасида бу кўрсаткич 10 лар олиш бўйича тизим яратилади. да қўшимча агрометеорология олдиндан прогнозлаш имконияти
постлари ташкил этилади. Фермер пайдо бўлади. Гапнинг индаллоси,
дақиқани ташкил этади. Тошкент, Бу орқали маълумот олиш вақтини хўжалиги ва кластерларга онлайн шу кунгача ишга солинмаган жуда
хизмат кўрсатадиган дастурий катта салоҳият мамлакат ҳаётида
Самарқанд ва Нукусдаги 3 та ме- ҳозирги 5-6 соатдан реал вақт ре- таъминот ишлаб чиқилади. бўй кўрсатади.

теорологик локатор маълумотлари жимига ўтказишга эришамиз. Санжар ИСМАТОВ
«Mahalla»
эса етарли бўлмаяпти. Яна бир жиҳат: ҳозирда фой-

— Давлатимиз раҳбари раис- даланиб келинаётган сунъий

лигида 3 ноябрь куни бўлиб ўтган йўлдош маълумотлар базаси, ер

йиғилишда соҳани ривожлантириш усти постлар, ер усти станцияла-

ри мавжуд эмаслиги ва

уларнинг ҳаммаси авто-

матлашмагани ҳисобига

ДАРВОҚЕ... тизимдаги маълумот-
ларнинг аниқлик дара-

жаси паст эди. Шундан

Гидрометеорология келиб чиқиб, ҳавонинг

хизмати асосини кузатув ўзгариши, булутларнинг
тармоғи ташкил қилади. юриши, шамол, сувлар-
Ҳозирда мамлакатимизда нинг оқим бўйича ягона
давлат геоахборот стан-
323 та метеорологик ва
цияси ишга туширилади.

авиаметеорологик кузатув 2021 йил якунигача барча

станциялари, гидрологик ва туманларда биттадан
агрометеорологик постлар, янги гидрометеороло-
атмосфера ҳавоси ифлосла- гия постлари яратилиб,
улар ягона маълумотлар
ниши мониторинги пункт-
базасига жойлаштири-

лари, қор кўчки станцияла- лади. Бундай ўзгаришлар

ри фаолият юритмоқда. билан соҳада замона-
вийлик, оперативлик

ва маълумотлар аниқ-

лиги оширилади. Энг

асосийси, бундан буён

Журналистлар учун махсус
платформа яратилади.

16 ДОЛЗАРБ МАВЗУ 2020 йил
№39-40 (1969-1970)

Коронавирус пандемияси тарқалганига қарийб бир йил бўлаётган бўл-
са-да, афсуски, ҳали-ҳануз унга қарши бирорта дори воситаси ишлаб
чиқилмади. Тўғри, дунёнинг қатор мамлакатларида вакцина синовла-
ри ўтказилмоқда, ҳатто Россия жаҳонда илк бор вакцина ишлаб чиққа-
нини ҳам эълон қилди, бироқ уларнинг ҳақиқатда даво чораси экани бўйича

ЎЗБЕКИСТОНДАҳали бир тўхтамга келинмади.
ВАКЦИНА СИНОВИ ¯АНДАЙ ªТКАЗИЛАДИ?

Куни кеча Инновацион ри- ҳисоблайман. У «COVID-19»нинг тиббий суғурта қилинади. Тиббий институти асосий масъул сифатида
вожланиш вазирлигида корона- турли штаммларига универсал суғуртада вакцина туфайли нож- белгилаб олинди, — дейди Инно-
вирусга қарши вакцина синови- таъсирга эгалиги билан ажралиб ўя таъсирлар сезиладиган бўлса, вацион ривож-
нинг учинчи босқичини Ўзбе- туради. қандай харажатлар кетиши белги- ланиш вазир-
кистонда ўтказиш борасида Хи- ланиб, олдиндан чора кўрилади. лиги бўлим
тойнинг «Anhui ZhifeiLongcom Кимлар кўнгилли бошлиғи
Biopharmaceutical» компанияси сифатида қатнашиши — Вакцина синовида битта Феруза Хў-
вакиллари билан учрашув бўлиб нарсани тушуниш керак, — дейди жаева. — Бу
ўтди. Ўзаро мулоқотда вакцина мумкин? Иброҳим Абдураҳмонов. — 5000 жараёнда
синовларини амалга ошириш вакцинани оладиган кўнгилли- шифокор-
тартиби келишиб олинди. Хўш, Таъкидланишича, синовларда нинг тенг ярми — 2500 нафари лар учун
Хитой вакцинаси қанчалик қатнашмоқчи бўлган кўнгиллилар- ҳақиқий вакцина олмайди. Яъни танлов ўкази-
ишончли? Ўзбекистонда вакци- нинг махсус протоколлар билан 2500 нафари ҳақиқий вакцина лади, тренинглар
на синови қандай ўтказилади? ёш чегараси аниқланган. Хусусан, олса, қолгани қанақа вакцина ташкил этилади. Сўнгра ижтимоий
Кимлар унда кўнгилли сифатида 18 ёшдан 59 ёшгача бўлганлар олганини, қанақа ампула ишла- роликлар тайёрланиб, танланган по-
қатнашиши мумкин? Акс таъси- битта гуруҳ бўлади ва яна бир гу- тилганини билмайди. Бу шундай ликлиникалар манзили, улар билан
ри кузатилса, қандай чоралар руҳ кўнгиллилар 60 ёшдан юқори- тасодифийлаштирилган бўлиб, боғланиш учун контактлари бери-
кўрилади? лар ҳисобланади. кимга ҳақиқий вакцина юборил- лади. Энг муҳими, агар синовлар му-
ганини мен ҳам, соғлиқни сақлаш ваффақиятли якунланса, Ўзбекистон
Беш минг кўнгилли жалб — Ҳар бир мамлакатда бирин- вазири ҳам, ҳатто компания раҳ- вакцинани имтиёзли нархларда со-
қилинади чи навбатда кимларни вакцина барлари, ходимлари ҳам бил- тиб олиш ҳуқуқига эга бўлади ҳамда
қилиш тартиби майди. Бундай қилишдан мақсад вакцина Марказий Осиёнинг бошқа
Айтиш керакки, ҳозирда ду- тасдиқланган, — вакцинанинг қанчалик самара- давлатларига Ўзбекистон орқали
нё­нинг кўпгина мамлакатларида — дейди Ко- дорлигини аниқлаш, субъектив тарқатилиши назарда тутилган.
200 дан ортиқ вакцина синовдан ронавирус- аралашувларни камайтиришдир.
ўтказилмоқда. Уларнинг 11 таси га қарши Синов қайси ҳолларда
айни пайтда учинчи клиник бос- курашиш Вакцинани имтиёзли тўхтатилади?
қичига етиб келди. Агар дастлабки штаби аъ- нархларда сотиб олиш
босқичларда вакцинанинг хавф- зоси Барно Ҳар қандай янги дори восита-
сизлиги, самарадорлиги, антита- Одилова. — мумкин си илк синовдан ўтказилар экан,
налар ҳосил қилиш хусусиятлари Бунда, энг авва- қайсидир ўринда ножўя таъсир
ўрганилса ва унга кам миқдордаги ло, ушбу касалликка чалинмаган Қайд этиш керакки, ҳозирда кўрсатиши мумкин. Коронавирус
кўнгиллилар жалб этилса, учинчи ва организмида иммуноглобу- беш минг кишига етадиган вакци- вакцинаси ҳам бундан кафолат-
босқичнинг энг катта мақсади — лин G шаклланмаган кўнгилли- на Хитойдан Тошкентга олиб ке- ланмаган. Ф.Хўжаеванинг таъкид-
аҳоли орасида унинг қанчалик лар қатнашиши мумкин. Чунки линган. Улар махсус шароитларда лашича, вакцина олгандан кейин
самарадорлигини ўрганишдан касалланган инсонларда имму- сақланяпти. Кўнгиллилар жамоаси ҳарорат кўтарилиши, вакцинага
иборат. нитет мавжуд. Агар кўнгиллилар шакллантирилгач, ҳар бир оила- антитела ишлаб чиқариш жараёни-
орасида бирор кишида асорат- вий поликлиникада имкониятдан да, албатта, танада ўзгариш бўлади.
— Рекомбинант вакцина си- лар ёки ножўя таъсир кузатилса, келиб чиқиб, маълум сондаги Шу боис ҳар бир кўнгиллига хавф
новларини ўтказиш учун оилавий ўша шахс бепул даволанади. Шу- кўнгиллилар бўйича синов ишлари гуруҳига кирмайдиган ўзгаришлар
поликлиникаларни жалб қилган нингдек, кўнгиллилар иштироки амалга оширилади. Синовлар ҳо- тушунтирилади. Aгар 15 фоиз-
ҳолда кўнгиллилар танлаб оли- учун пул маблағи берилиши ҳам зир тадқиқот бўлгани учун фақат дан кўп одамда ножўя таъсирлар
мумкин. Тошкент шаҳрида ўтказилади. сезилса, вакцинани қайта ўрганиб
няпти, — дейди чиқиш бошланади. Aгар ножўя таъ-
Инновацион Айтиш керакки, синовдан олдин — Вакцинациялаш жараёнига сирлар 30 фоиз одамда кузатилса,
ривож- кўнгиллиларнинг барчаси тиббий иккита илмий марказ — Инновацион вакцина дарҳол тўхтатилади.
ланиш кўрикдан ўтказилади. Қўшимча ривожланиш вазирлиги қошидаги
вазири касалликлари борми, бор бўлса, Илғор технологиялар маркази ҳамда Айтиш керакки, ҳозирда Соғ-
Иброҳим унинг хавфлилиги қай даражадали- Соғлиқни сақлаш вазирлигининг лиқни сақлаш вазирлиги томони-
Абдураҳ- ги текширилади. Шундан сўнг улар Вирусология илмий-текшириш дан Россияда ишлаб чиқарилган
монов. — «Спутник-V» ҳамда Хитойнинг
Олдин уларни «Sinopharm» компаниясининг
ўлдирилган, кучсизлантирилган
ўқитиб, бу нар- вирусларга асосланган вакцинаси-
санинг маъносини тушунтириб, ни ҳам олиб келиш ишлари амалга
кейин синовни амалга оширамиз. оширилмоқда. Бугунги вазиятдан
Юртимизда синовини ўтказмоқ- келиб чиқиб, бир нечта вакцина
чи бўлган вакцинанинг иккинчи синовини параллел ўтказиш зару-
босқич синовлари Хитойда минг- рати бор. Негаки, коронавирус-
дан ортиқ кўнгиллиларда муваф- нинг ҳам ҳар хил типлари бор. Бир
фақиятли тугаган. Ҳозир камида ҳудудда яратилган вакцина иккин-
15 минг одамда учинчи босқич чи ҳудуд учун етарлича самарали
синовларини ўтказиш режалашти- бўлмаслиги, аҳоли генетикасига
рилган ва шундан 5 минг кўнгил- қараб ҳам самараси ҳар хил бўли-
лини Ўзбекистондан танлаб олиб, ши мумкин.
синовдан ўтказиш бўйича ҳамкор-
лик олиб боряпмиз. Биз танлаган Санжар ИСМАТОВ
вакцинанинг хавфсизлик даража- тайёрлади.
си энг юқориларидан бири деб

Қизил ярим ой жамияти ижтимоий муҳтожларга
103 295 760 сўм миқдорида моддий ёрдам пули ажратди.

2020 йил ФАКТ 17
№39-40 (1969-1970)

ҚАЛБАКИБугунги кунда тиб-

дори воситаларибий дори воситалари

савдоси билан боғ-
лиқ кўплаб муаммо-

қаердан келмоқда?лар тилга олиняпти.

Жумладан, дорилар-
нинг қиммат нарх-
ларда сотилишига

“нисбатан эътирозлар
кўпайган. Шундай
вазиятда уларнинг
контрафакт, қалба-
ки нусхалари пайдо
бўлса, бу янада ачи-
нарли вазият ҳисоб-
ланади.
Интеллектуал мулк агентлиги
масъул ходимлари томонидан рилган, — дейди Адлия вазирлиги соҳа қонунчилигида бунга оид ки, контрафакт сифатида тақдим
контрафакт маҳсулотларининг ҳузуридаги Интеллектуал мулк нормалар мавжуд эмас. Айтиш этилган дори воситаларидан
ноқонуний муомаласига чек қў- агентлигининг Интеллектуал жоизки, соҳага оид меъёрий беморлар соғлигига хавф йўқ ва
йиш мақсадида доимий равишда мулк ҳуқуқларига риоя этилиши- ҳужжатлар халқаро ҳужжатларга улар касалликни даволаш хусусия-
ўтказилаётган кузатув тадбирлари ни мониторинг қилиш бўлими бироз мос келмайди. Яъни соҳа- тига эга. Фақат хориж дорилари
натижасида республикадаги 616 бошлиғи Сардор Қиличев. — Бу даги ҳужжатларда ишлаб чиқа- номи салгина ўзгартирилгани,
та дорихонада бозори чаққон, масалада хориждаги дори ишлаб рилган дори воситасида маълум қадоғи ўхшашлигини айтмаса. Бу
аҳолига яхши таниш бўлган дори бир товар белгиси бошқа шахсга контрафакт дори воситалари де-
воситаларининг номланиши ва чиқарувчи компаниядан мурожаат тегишли бўлса, қўллаш мумкин йишга асос бўлмайдими? Бу ҳақда
қадоғи истеъмолчиларни чалғи- эмас, деган чеклов қўйилмаган. баҳслашмоқчи эмасмиз. Умуман,
тиш даражасида жуда ўхшаш бўл- келиб тушган. Шу асосда ўрга- Ёки қачонки, асл товар белгиси қалбаки маҳсулот деганда нимани
ган «Турмол», «Терлафлю», «Мер эгаси рози бўлса, қўллаш мумкин, тушунамиз, шу хусусида тўхтал-
терафлюс», «Китонал гел», «Ки- нишлар олиб боряпмиз. «Мерри- ҳам дейилмаган. сак.
тонал ампула», «Ношпен» ҳамда
«Азимакс» каби контрафакт дори- мед фарм» корхонасидан ҳозир бу Рўйхатдан ўтказилиб, Одатда қалбаки маҳсулот ас-
лар сотилаётгани аниқланган. сертификат берилган лига қараганда сифатсиз бўлиб,
дори воситаларини ишлаб чиқа- сохта номи ва кўриниши билан
Энди дори воситаларининг дорилар ҳақиқий харидорни чалғитиши мумкин.
қимматлиги етмагандай, қалбаки- риш тўхтатилди, деган мазмунда ҳисобланади Юқоридаги дори воситалари ма-
лари ҳам сотилаётган бўлса-я. Яна саласида эса ишлаб чиқарувчини
чекка-пана жойларда эмас, айнан хат келди. — Ушбу дорилар контрафакт ҳам, дорихоналарни ҳам қонуний
дорихоналарда. Тасаввур қилинг. воситалар сифатида нотўғри талқин томондан айблай олмаймиз. Чун-
Бу вазиятда қиммат дорилардан Мазкур ҳолатни соддароқ ту- қилинган, — дейди Фармацевтика ки улар бу ишни мавжуд соҳавий
зада бўлган бемор нима қилади, шунтирадиган бўлсак, дори ишлаб тармоғини ривожлантириш агент- ҳужжатларга зид келмайдиган
салгина арзонлигига чалғиб сох- чиқарувчи фармацевтик фирма лиги матбуот хизмати раҳбари тарзда амалга оширишган. Лекин
тасини шартта сотиб олади-қўя- дори сифати ва касалликка таъ- Қизлархон Бегматова. — Таркиби муаммо халқаро ҳужжатларда
ди. Маълум вақт уни қабул қилиб сир қилишини йиллар давомида бир хил, савдо номи бошқа-бошқа контрафакт товарлар бўйича қан-
юради, лекин аҳволи яхшиланиш синовдан ўтказади. Аммо бошқа дориларни контрафакт дейиш хато. дай қоидалар акс этганида.
ўрнига янаям ёмонлашади. Энди корхона осонгина фойда кўриш Агар дорининг таркибига бошқа
у даволаниши учун янада кўпроқ мақсадида унинг товар белги- модда қўшилган бўлса, бу маҳсулот- Интеллектуал мулк агентлиги
пул сарфлашига тўғри келади... сидан фойдаланиб, номи ўхшаш ни шундай аташ мумкин. Қолаверса, маълумотига кўра, дорихоналарда
дори ишлаб чиқаради. Оддийгина мазкур дори воситалари рўйхатдан сотилаётган контрафакт маҳсу-
Хўш, бундай ҳолат қандай юзага номи ва ташқи кўриниши таниқли ўтказилган бўлиб, улар ҳақиқий пре- лотларни тезкор аниқлаш мақса-
келди? Бу дорилар одамлар соғ- бўлган дорилар қадоғини ўхша- паратлар ҳисобланади. Чунки дори дида уларнинг каталоги тузил-
лиғига жиддий зарар етказиши тиб, бир-иккита ҳарфини ўзгарти- воситаси рўйхатдан ўтказилаётганда моқда. Мазкур ташаббус орқали
мумкинми? риб қўяди, холос. Масалан, «Три- сифати текширилади. Рўйхатдан каталогга киритилган контрафакт
мол» ва «Турмол»нинг таркиби, ўтказилиб, сертификат берилдими, дори воситалари сотуви билан
Соҳага оид ҳужжатларда қўллаш тартиби бир хил. демак, у — сифатли. шуғулланаётган дорихоналар
камчилик бор огоҳлантирилади, дориларни до-
Фармацевтикани ривожлан- Яна бир жиҳатни айтиш лозим. рихона пештахтасидан олиш та-
— Ушбу дори воситалари На- тириш агентлиги қошида ишлаб Маълум бир мамлакатда қайсидир лаб этилади ва ноқонуний ишлаб
манган вилоятида фаолият кўр- чиқариладиган дори воситала- дори воситаларини ишлаб чиқариш чиқарувчиларни жавобгарликка
сатувчи «Мерримед фарм» кор- рига мувофиқлик сертификати патенти йигирма беш йил ушлаб тортишга сабаб бўлади.
хонаси томонидан ишлаб чиқа- ва гувоҳнома берадиган ташки- турилади. Ушбу муддат ўтиб кет-
лот фаолият кўрсатади. Муам- са, бу дорининг аналогини ишлаб Шунингдек, Ўзбекистонга чет-
мо шундаки, гувоҳнома бериш чиқариш ҳуқуқи юзага келади. дан контрафакт дори воситалари
жараёнида товар белгиси, яъни кириб келишининг олдини олиш
дорининг номига рухсат олган- Эҳтимол, бу ерда реклама мақсадида Давлат божхона қўми-
ми — бу сўралмайди. Чунки ушбу қонунчилиги бузилиши ҳолати тасига дорилар рўйхати тузилган
бордир. Айтайлик, дорилар қадо- маълумотнома тақдим қилинади
ғининг ўхшатиб чиқарилгани бун- ҳамда уларнинг кириб келиши
га сабаб бўлиши мумкин. Лекин тўхтатилади. Балки шу орқали
бунинг контрафактга алоқаси йўқ. контрафакт дорилар муаммосига
ечим топилар.
Контрафакт маҳсулотлар
каталоги тузилмоқда Тўлқин ШЕРНАЕВ
«Mahalla»
Ушбу фикрлардан кўринади-

Қорақалпоғистонда бирданига
учта ҳоким ўзгарди.

18 МУАММО 2020 йил
№39-40 (1969-1970)

Донишманд халқимизнинг ҳар бир сўзида ҳаётий ҳақи-
қат ва ҳикмат мужассам. Жумладан, «Қиш ғамини ёзда
е» нақли ҳам бежиз айтилмаган. Ҳисобдонларнинг
кузатишича, бу йил саратоннинг тафти баланд бўлди. Демак,
қаҳратоннинг ҳам қаҳри қаттиқлашиши эҳтимоли йўқ эмас.
Шунинг учун синов мавсуми — қишга пухта ҳозирлик кўриш,
айни кунларнинг ҳар дамидан оқилона фойдаланиш зарур.

ШАІАРДА

ТАЙЁРГАРЛИК КЕЧИКДИ,
ҚИШЛОҚДА-ЧИ?...
бўлим бошлиғи Асқар Набиев. —
Яширишнинг ҳожати йўқ, шу Куз-қиш мавсумига тайёргарлик Саржалликларнинг Жумладан, октябрь ойида Саржал
овулига 2 минг 100 тонна суюлти-
пайтгача коммунал хизмат соҳа- ишларига ҳам айнан пандемия ха- муаммоси нега ҳал рилган газ етказиб берилди. Ай-
сидаги муаммолар аҳоли, айниқса, лақит берди. Аксарият кўп қаватли бўлмади? тиш лозимки, суюлтирилган газга
кўп қаватли уйларда истиқомат уйларга иссиқлик етказиб берувчи мослаштирилган аҳоли хонадон-
қилаётган одамларнинг ҳақли қувурлар эскиргани боис янгисига Куз-қиш мавсумига тайёргар- ларига ижара шартномаси асо-
эътирозларига сабаб бўлаётганди. алмаштирмаса бўлмасди. Қувур лик жараёнлари қишлоқларда сида газ баллонлари ажратилган.
Айниқса, қиш фаслида охирги қа- сотиб олиш учун маблағ масала- ҳам муаммога айланган. Айрим Табиий газ ресурсларидан келиб
ватдаги хонадонлар эгаси томдан си кечроқ ҳал бўлгани туфайли ҳудудларда газ таъминоти яхши чиқиб, вилоятдаги суюлтирил-
чакка ўтишидан азият чекса, пастки таъмирлаш ишлари бироз кечикди. бўлмаса, бошқасига кўмир етиб ган газга мослаштирилган аҳоли
қаватдагилар зах ва ертўладан ан- Шунингдек, ҳар йили шаҳарда 1 бормаган. Жумладан, Конимех хонадонларини табиий газга қайта
қийдиган бадбўй ҳиддан нолишар- ноябрдан қишки мавсумга ўтилар- туманидаги Саржал овули аҳолиси улаш имкони йўқ.

ди. Бундан ташқари, иссиқ ва совуқ ди. Таъмирлаш ишлари кечиккан тўрт йилдирки, куз-қиш мавсу- Ортиқча тўловлар
нега ўз эгаларига
сув тармоқларидаги носозликлар, ҳолда, бу йил куз бирмунча салқин мини хавотир билан қаршилайди. қайтарилмади?
келиб, қишки мавсумга ўтиш ҳам Чунки 2016 йилда аҳоли хона-
иситиш тизимидаги камчиликлар донлари кутилмаганда табиий Хонадонларни табиий газ тар-
моғидан узиш меъёрий ҳужжатлар
оддий ҳолга айланиб қолган эди. тезлашди. 10 ноябргача таъмир- газ тармоғидан узиб қўйилган. асосида бўлган ва ҳолатни ўзгар-
тиришнинг имкони йўқ экан, май-
Бу йил-чи? Ёғин-сочинли кун- лаш ишлари якунланди, ҳозир ли, лекин бизни бошқа бир жиҳат
қазилган ҳудудларни кўмиб текис- Ваҳоланки, улар газ тўловларини ҳайратга солди. Саржалликлар-
лар бошланиши билан яна эски ўз вақтида амалга оширган, ҳатто нинг хонадони 2016 йилда табиий
газ тармоғидан узилган бўлса,
манзаралар қайта жонланадими? лаш ишлари бажариляпти. Аҳо- нега аҳолининг газ учун аввалдан
Мавсумнинг кўнгилдагидек ўтиши лини ташвишлантирган иссиқлик аввалдан тўлов қилиб, газ идора- амалга оширган тўловлари 2020
ва иссиқ сув муаммоси бутунлай сини қарздор ҳам қилиб қўйган йилгача қайтариб берилмади?
учун қандай чора-тадбирлар кў- аҳоли бу ҳолатдан норози. Туман, «ҲудудгазНавоий» газ таъминоти
филиали томонидан барча аввал-
рил­япти? Афсуски, Навоий вилоя- бартараф этилди. вилоят ҳокимликларига қилинаёт- дан тўлов қилгану газ тармоғидан
ган мурожаатларнинг эса натижа- ажратилган хонадон эгаларига,
тидаги ўрганишларимиз соҳада Электр таъминотидаги си бўлмаяпти. жумладан, 73 нафар саржаллик
ҳануз камчиликлар борлигини узилишларга нима сабаб фуқарога ортиқча тўловлар энди-
кўрсатиб қўйди. Хусусан, вилоят ликда қайтариб берилмоқда.

«Иссиқлик манбаи» ДУК масъул- бўлмоқда? — Чўл жойда қиш қаттиқ келади, А.Набиевнинг айтишича, шу
— дейди Саржал овул фуқаролар пайтгача аҳоли маблағларини
лари юқоридаги нақлни унутган Биз уйлари ўз вақтида иситил- йиғини раиси Манибек Абди- қайтаришга ҳуқуқий асос бўлма-
кўринади. Уларнинг бу эътиборсиз- маган фуқаролар электр таъмино- қодиров. — Хонадонлар газдан ган. Фақатгина давлатимиз раҳ-
лиги шаҳардаги 40 фоиздан ортиқ тида ҳам узилишлар бўлаётганини узилгач, одамлар саксовулларни барининг 2020 йил 18 июндаги
кўп қаватли уйларда истиқомат айтгани боис «Навоий ҳудудий чопиб ёқа бошлади. Кўмир етарли «Табиий газ ва электр энергия-
қилаётган аҳолининг ҳақли эътиро- электр тармоқлари» корхонасида бўлмаса, даштда дарахт йўқ, сак- сини сотиш механизмини тако-
зига сабаб бўлмоқда. Шаҳарликлар ҳам бўлдик. совул ёқишга мажбурмиз-да. Аммо миллаштириш бўйича қўшимча
айни пайтда ҳам иссиқ сув таъми- экология вакиллари саксовул чора-тадбирлар тўғрисида»ги
нотидаги узилишлардан норози. — Тан олиш керак, электр уза- чопганларга жарима солишади. Бу фармонига мувофиқ, истеъмол-
ўсимлик «Қизил китоб»га кири- чиларга пулларини қайтариш
— Пандемиянинг иқтисодиёт тиш тармоқлари ва нимстанция- тилган. Тўғри, энг ноёб ўсимлик- имконияти туғилган.
лар бу китобга киритилади, аммо
тармоқларига катта зарар етка- ларнинг ҳаммаси ҳам янги ва ишга одамдан қадри баланд эмас-ку. ***
яроқли ҳолатда эмас, — дейди Аҳоли ўйнаб эмас, қишдан омон Хўроз ҳамма жойда бир хил
заётгани ҳеч кимга сир эмас, — корхона бош муҳандиси Ойбек чиқиш учун табиатга зарар етка- қичқиради, деганлари шу бўлса
дейди «Иссиқлик манбаи» ДУК Раимов. — Бу қурилмалар бос- зишга мажбур бўляпти. керак. Чунки қиш остонасида ша-
Навоий шаҳар филиали бўлим қичма-босқич янгиларига алмаш- ҳарликларнинг ҳам, қишлоқ аҳоли-
бошлиғи Шаҳбоз Ойдинов. — Маълум бўлишича, Конимех сининг ҳам ўзига яраша ташвиши,
тирилмоқда. Узатиш тармоқлари тумани ҳокимининг 2016 йил муаммоси бор. Бу муаммолар
9 июлдаги «2016-2017 йиллар ечимини топиш учун мутасад-
ва нимстанцияларда куз-қиш мавсумида тумандаги дилар масъулиятни ҳис қилиши
табиий газ етиб бормайдиган ҳу- лозим. Афсуски, юқорида биз
таъмирлаш ишлари олиб дудларни газ тармоғидан узиш ва кўрган ҳолатларда бунга етарлича
узилган газ қувурларини демон- эътибор қаратилмаган, натижада
ДАРВОҚЕ... борилаётганда электр яна одамлар сарсон, яна одамлар
таъминотида узилиш- айбдор... Айни мавзу юзасидан ўр-
лар бўлади. Қолаверса, ганишларимизни давом эттирамиз
ва мавзуга яна қайтамиз.
Навоий вилояти ҳокими- мамлакатимиз ҳали
нинг фармойишига биноан, энергетика мустақилли- Холбиби САФАРОВА
жорий йил 17 октябрдан На- гига бутунлай эришгани «Mahalla»
йўқ. Истаймизми-йўқми,
таж қилиш тўғрисида»ги қарори-
воий шаҳридаги ижтимоий иқтисодиёт тармоқла-
га асосан, ҳудуддаги 896 та хона-
объектларни иссиқлик ри ҳамда аҳоли турмуш дон суюлтирилган газ таъмино-
билан таъминлашда қишки шароитига катта зарар тига ўтказилган. Хусусан, Саржал
мавсумга ўтилиши лозим етказмаган ҳолда, баъ- ва Янгиғозғон овулларидаги
эди. Аммо мавжуд 554 та зида электр таъмино- хонадонларни суюлтирилган
тида узилишлар бўлади.

кўп қаватли уйдан 200 дан Асосийси, ходимларимиз газга мослаштириш режа-графи-

ортиғига 10 ноябргача ис- бор шароит ва имконият- ги ишлаб чиқилган ва табиий газ
сиқлик берилмади. лардан фойдаланиб, ис- тармоғидан ажратилган.
теъмолчиларни узлуксиз
— Мазкур овулларга ҳар доим ўз

?????????????????????равишда электр билан

таъминлашга ҳаракат
вақтида суюлтирилган газ етказиб
бериляпти, — дейди «Ҳудудгаз-

қилишмоқда. Навоий» газ таъминоти филиали

2020 йил АЧЧИҚ, АММО ОЧИҚ ГАПЛАР 19
№39-40 (1969-1970)

Таҳририятимизга Қашқадарё вилояти Ни- «ДАЪВО ЇИЛСА
шон туманида яшовчи II гуруҳ ногирони
Низомиддин Камоловдан мурожаат кел-
ди. У қуйидагича мазмунда эди:
«Бизга берилган уйда ҳеч қандай шароит йўқ. Газ
ҳам, ичимлик сув ҳам, ҳожатхона ташқарида. Ахир,
кўзи ожизларимиз бор. Ҳозирдан хоналаримиз
совиб кетди, қишда қандай жон сақлаш ҳақида
ўйлаяпмиз. Ҳаммамиз пул қўшиб, ичимлик сувни
сотиб оламиз, лекин ўн кунга ҳам етмайди. Нати-
жада қўшнилар билан можаро келиб чиқади. Тўрт
мучам соғ бўлганда ҳокимиятдан уй-жой сўраб
ўтирмай, ўзим уй қурардим. Аммо ногиронлиги-
миз сабаб ёрдам сўрашга мажбурмиз. Президен-
тимиз ногиронларга шарт-шароит яратиш, уларга
уй бериш ҳақида кўп гапирмоқда. Бизга ҳам яшаш
учун муносиб шароитларга эга тураржой берган-
да эди, бу каби муаммолар бўлмасди...»

ИМОРАТНИ ҚАЙТАРИБ ОЛИШИ МУМКИН,

ШУ САБАБЛИ БУ УЙДА ЇЄРЇИБ ЯШАЙМИЗ»

Дунёга келган чақалоқдаги борлигини кўриб, миннатдорлик дим. Касалхонада са- — Яқинда бу ишга ўтдим, —
бокиралик, поклик ва беғуборлик ҳиссидан кўзларига ёш келганди. нитарка бўлиб ишлай- дейди Нишон тумани ҳокими-
аслида бир умрга сақлаб қолиш Кейин эса... ман. Бир ойда 3 марта нинг саноатни ривожлантириш,
учун берилади. Аммо Яратган навбатчиликда тура- капитал қурилиш, коммуника-
инъом этган умр кейинчалик — Кўчиб келган кунимиз хонада- ман. Ойлик маошим циялар ва коммунал хўжалик
қисмат, тақдир, пешона дея ги чиройли стол-стулларни кўриб, 262 минг сўм. 513 минг масалалари бўйича ўринбосари
изоҳланувчи не-не сўқмоқлардан жуда қувонгандим, — дейди шу сўм моддий ёрдам ола- Усмон Набиев. – Биринчи навбат-
ўтмайди, дейсиз. Уни ирода билан уйдаги хонадонлардан бирига ман. Бу пул билан бо- да, ушбу ҳудудни бориб кўрдим.
енгиб ўтиш лозим. Чунки инсон кўчиб келган Феруза Мирзаева. лаларимнинг қорнини Ҳақиқатан ҳам, аҳволни яхши деб
манфаати ҳар нарсадан устун ва — Ҳокимлик масъуллари уйимиз- тўйғаза оламан, холос. бўлмайди. Чиқиндилар уюм бўлиб
унинг шаъни олий қадрият. Шунга га кириб, табриклашди. Болала- Бизнинг асосий муам- кетган. Уни чиқариб ташладик,
мувофиқ, юртимизда эҳтиёжманд, рим билан катта стол атрофида моларимиздан бири ҳожатхонани тозалаттирдик, 12
ногиронлиги бўлган шахсларга ўтириб, чой ичдик. Бу жараённи электр билан боғлиқ. та хонадоннинг ҳаммасига янги
меҳр-мурувват, ғамхўрлик кўрса- видеога олишди. Тадбирдан бир Чунки ҳар бир хона- электр ҳисоблагич ўрнатиб бер-
тилиб, уй-жой билан таъминлаш неча кун ўтиб, қандайдир ташки- донга бир миллионгача дик. Чунки электр ҳисоблагич
баробарида орзу-истакларини лот ходимлари келиб стол-стул- электрдан қарздорлик ёзиб кетиш- бўлмагани боис ушбу хонадон
рўёбга чиқариш давлат сиёсати- ларни, яна бир қанча буюмларни ган. Бу ерда яшайдиган хонадон эгалари шу кунга қадар электр
нинг устувор йўналишларидан олиб кетишди. Булар ўша пайтда эгаларининг барчаси ногирон учун тўлов амалга оширмаган.
бирига айланган. раҳбарлар кўриши учун қўйил- бўлса, улар бу пулларни қандай Натижада қарздорлик келиб чиқ-
ган экан. Майли, бировники экан, тўлашади. Электр таъминотидан қан. Уларга тушунтирдик. Ушбу
Кўзбўямачилик олиб кетишсин, розиман, лекин вақтида ҳисоблагич қўйиб бериш- қарздорликни тўлаш қонун дара-
кимга керак?! бундай кўзбўямачиликнинг кимга ганида эди, бу каби муаммолар жасида амалга оширилади. Агар
кераги бор? бўлмасди. Муаммоларимиздан яна бирорта тадбиркорми, «Саховат
Қашқадарё вилоятида ҳам сўнг- бири, исталган вақтда бу ердан ва кўмак» жамғармасиданми, тў-
ги йилларда кўплаб ана шундай Уй топширилган вақтда хона- чиқариб юборишлари мумкин. лаш имконияти бўлиб қолсагина
оилалар уй-жой билан таъмин- донларда зарур маиший буюмлар Чунки бино ҳали-ҳамон коллеж ҳомийлик ёрдами кўрсатишимиз
ланди. Йиллар давомида ижарада бўлгани, бир неча кундан сўнг эса балансида. Қандай қилиб коллеж мумкин. Таъмирлаш ва иситиш
ёки яшаш учун шарт-шароити олиб чиқиб кетилганини шу ерда ётоқхонаси доимий яшаш учун уй тизими билан яна шуғулланамиз.
бўлмаган жойларда қийналиб кун яшаётган, II гуруҳ ногиронлиги бўлиб қолади? Коллеж даъво қил-
кечирган бундай оилаларнинг бўлган Маҳлиё Сувонова ҳам тас- гудек бўлса, иморатни қайтариб Нима бўлганда ҳам, бугунги кун
замонавий, шинам хонадонларга диқлайди. олишга ҳаққи бор. Шу сабабли бу раҳбари қанча халққа яқин бўлса,
эга бўлганидаги қувончини ифода ерда қўрқиб яшаймиз. унинг муаммолари, ўй-кечинмала-
этиш қийин. Муаммо устига муаммо Ногиронлиги бўлган шахслар- ри билан яшаса, халқ ундан рози
нинг манзилли ижтимоий муҳо- бўлсагина ишида унум бўлади.
Бироқ айрим масъулларнинг бу — Уй берилгандан 8 ой ўтиб фазасини кучайтириш, уларнинг Янги тайинланган ҳоким ўринбоса-
борадаги ишлари хўжакўрсинга турмуш ўртоғим вафот этди, — яшаш шароитларини яхшилаш, ридан буни кутиб қоламиз.
қилинаётганини инкор этиб бўл- дейди Бахтигул Жовлиева. — 3 кам таъминланган оилаларни уй-
майди. Биргина Нишон тумани нафар фарзандим билан ёлғиз қол- жой билан таъминлашда адолат Президентимиз халқимиз узоқ
мисолида бунга гувоҳ бўлиш мум- тамойилларига риоя этиш ҳар келажакда эмас, айнан бугун бахт-
кин. «Юксалиш» маҳалласидаги биримиздан алоҳида масъулият ва ли яшашлари лозим, деган ибора-
коллежнинг ётоқхонаси бўлган эътиборни талаб қилади. ни кўп бор такрорлайди. Бунинг
бино таъмирланиб, 2017 йилнинг учун, биринчи навбатда, ижти-
декабрида туман ҳокимлиги, кор- Бугунги кун раҳбари моий ҳимояга муҳтож аҳолининг
хона ва ташкилотлар масъуллари, халққа яқин бўлса... эҳтиёжлари ҳисобга олиниши
жамоатчилик вакиллари ишти- зарур. Афсуски, айрим раҳбарлар
рокида карнай-сурнай садолари Хўш, бинодаги камчиликлар буни ҳали-ҳамон тушунмаяпти
остида ногиронлиги бўлган ҳамда бартараф этиладими? Қиш эшик ёки тушунишса-да, шу усулни
боқувчисини йўқотган 12 та оила- қоқиб турган бир пайтда аҳоли- ўзига маъқул кўришяпти.
га хонадон калитлари топширил- нинг уйини иситиш учун қандай
ганди. Айрим хонадон соҳиблари- чоралар кўрилмоқда? Шоҳиста БОЗОРОВА
нинг хоналарда телевизор, мебель «Mahalla»

Автомобиль бензини ишлаб чиқариш
ҳажми 11 минг тоннага кўпайган.

20 МАВЗУГА ҚАЙТИБ... 2020 йил
№39-40 (1969-1970)

¯О¡ОЗДА ¯ОЛАЁТГАН ВАЪДАЛАР

КИМНИНГДИР ЁДИГА ТУШАДИМИ?

Сувсизликдан қуриётган томор-
қалар... Кўчада қолиб, раиснинг
уйидан бошпана топган йиғин-
лар... Ҳар йили дастурга кири-
тилиб, йил якунида яна ундан «тушиб»
қолаётган, таъмирланиши лозим бўлган
йўллар... Таъмирланавериб, абжағи чи-
қиб кетган трансформатор...

Газетамизнинг 2019 ва 2020 йил- аксарият хонадонлардаги мевали «зарур объектлар»га йўналтири- 26-сонидаги «Мурожаат ор-
ги сонларида Самарқанд вилояти- дарахтларнинг қуриб қолганига либ, берилган ваъдалар ҳамон тидаги муаммолар қачон ҳал
даги айрим туманларда аҳолини ҳам гувоҳ бўлдик. ваъдалигича қолмоқда. бўлади?» сарлавҳали мақолаларда
қийнаётган шу каби муаммолар Жомбой туманидаги «Найман-
ҳақида қатор танқидий мақолалар — Йиғин ҳудудида ишлаб чи- — Газетадаги танқидлардан тепа» маҳалласидаги ижтимоий
чоп этилган эди. Мана, орадан анча қариш корхоналарининг йўқли- сўнг, мени бир неча марта ту- муаммолар қаламга олинганди.
вақт ўтди. Хўш, мутасаддиларнинг ги, ишсизлар сонининг кўпайиб ман ҳокимлигига чақиришди, Хусусан, бу ерда яшовчи 600 га
мазкур масалалар ечими юзасидан бораётгани етмагандек, бир неча янги бино қурилиши учун таклиф яқин хонадон айни кунларда
берган ваъдалари қай даражада ба- йилдан буён сувнинг ҳам узилиб беришимни сўрашди,— дейди электр таъминотидаги мунтазам
жарилди? Маҳаллаларда яна қандай қолгани аҳолини анча қийнаб йиғин раиси Шафоат Бобому- узилишлардан азият чекмоқда.
муаммолар одамларни қийнамоқ- қўйди, — дейди маҳалла фаоли родова. — Мен ўз таклифларимни
да? Шу ва бошқа саволларга жавоб Сайфулло Мардиев. — Томорқада бердим. Кейинроқ туман ҳокими Хўш, бунинг сабаблари нимада?
топиш мақсадида вилоятнинг бир ишлаб, ундан даромад қилишнинг ўринбосари, маҳалла ва оилани Нега масъуллар газета қайта-қай-
неча маҳаллаларида бўлдик. мутлақо имкони бўлмагани учун қўллаб-қувватлаш бўлими бош- та мурожаат қилган, одамларни
одамлар бошқа ҳудудларга бориб, лиғи Юлдуз Ўроқова қўшни ма- қийнаб келаётган мавзу бўйича
«Кимдан умид қилишни мардикорлик қилишяпти. Яхшиям, ҳалла ҳудудида жойлашган, уйсиз берган ваъдасини ўз вақтида ба-
ҳам билмаймиз...» маҳалланинг бир-икки жойида оилаларга вақтинчалик бошпана жармайдилар? Қолаверса, Прези-
ичимлик суви бор, шундан ташиб сифатида берилган ижтимоий дентнинг 2016 йил 23 ноябрдаги
Газетанинг 2019 йилги 26-сони- ичяпмиз. Йўқса, бу ерда умуман мослашув марказининг иккита «2017-2021 йилларда паст куч-
да чоп этилган «Маҳалла аҳлига яшашнинг имкони бўлмай қолар- хонасига кўчишимизни сўради. У ланишли электр тармоқларини
ваъда эмас, сув керак!» номли ди. Қанийди, шу муаммони ҳал қи- ерга бориб, шароит билан таниш- янада модернизация қилиш ва
мақолада Пастдарғом туманидаги либ берадиган биронта мард киши дик. Бинода йиғин ходимларининг янгилаш дастури тўғрисида»ги
«Меҳнат» маҳалласи аҳолиси то- топилса?! Тўғриси, жуда кўп жойга ишлаши учун мутлақо шароит йўқ. қарорига кўра, бу борадаги юмуш-
морқадаги экинларини суғориши қилган мурожаатларимиз бесамар Масъулларга бу ер бизга маъқул лар 2021 йилгача ниҳоясига етка-
учун ҳудуддаги ариқларга сув кел- кетаётгани боис кимдан умид келмаганини айтдик. Бироқ са- зилиши керак эмасми?!
маслиги масаласи кўтарилган эди. қилишни ҳам билмай қолдик!.. ломатлигим ёмонлашиб, шифо-
Йиғин ҳудудида бундан қарийб 50 хонага тушиб қолган пайтимда — Шундай бўлиши керак эди,
йил олдин ўрнатилган сув насо- Муаммога масъулларнинг Ю.Ўроқова бир жуфт стол-стулни аммо нимагадир бизнинг корхона-
си эскириб, яроқсиз ҳолга келиб муносабатини билиш мақсадида ўша ерга мажбуран олиб бориб мизга ўша янги трансформатор ва
қолгани натижасида икки йилдан Пастдарғом тумани ирригация қўйиб, ходимларга «энди шу ерда бетон устунлар ўз вақтида етказиб
буён томорқаларни суғоришнинг тармоқлари бўлими раҳбари Маҳ- ишлайсизлар», дебди. Аммо улар берилмаяпти-да, — дейди Жом-
имкони бўлмаётгани, одамлар муд Турниёзовга бир неча бор сим боришмаган. бой тумани электр тармоқлари
ҳосил ололмай, катта қийинчилик- қоқдик. Аммо, афсуски, у киши- корхонаси бошлиғи Шерзод Ҳо-
ларни бошидан ўтказаётгани баён нинг телефони «хизмат доираси- Шундан сўнг мазкур масала бў- тамов. — Яқиндан бошлаб темир-
этилганди. дан ташқарида» экан. йича Юлдуз Ўроқовага юзландик. бетон устунларининг бир қисмини
ола бошладик. Натижада сўнгги
— Танқидий мақоладан сўнг ҳам Ким ҳақ: раисми, — Бу масала деярли ҳал қилин- ойлар мобайнида «Шодлик»,
маҳалламиздаги мазкур муаммо бўлим бошлиғими? ди, — дейди у. — Яқинда «Бозор- «А.Навоий», «Гулистон», «А.Қурбо-
ўз ечимини топгани йўқ, — дейди жой» маҳалласи ходимлари қўшни нов» номли маҳаллалардаги эски
йиғин раиси Асқад Ражабов. — Газетамизнинг 2020 йилги «Даҳбед» маҳалласидаги ижтимоий ёғоч устунлар темир бетон устун-
Масалани ўзимиз ҳал қилиш ҳа- 25-сонида чоп этилган «Бошпана- мослашув марказига кўчирилди. ларга алмаштирилди. Бу жараён
қида ўйлаб кўрдик, бироқ кредит сиз йиғинлар қачонгача тадбир- Агарда янги ҳомий топилса, мазкур энди тўхтаб қолмайди. Ўйлайман-
олиш орқали ҳам кўзланган мақ- корнинг қовоғига қарайди?» ҳам- маҳаллага бино қуриш масаласи ки, келаси йилда мазкур масала ўз
садга эришолмас эканмиз. Чунки да 33-сонидаги «Ҳокимлар алма- 2021 йилги дастурга киритилади. ечимини, албатта, топади.
сув насосини капитал таъмирлаш, шаверади, ваъда эса ваъдалигича Чунки олдинги лойиҳа туман раҳ-
450-500 метр ҳажмдаги сув қувур- қолаверадими?» номли материал- барларига маъқул келмади. ***
лари сотиб олиш учун энг ками- ларда қарийб 5 минг киши истиқо- Хуллас, аҳоли муаммолар қачон
да 100 миллион сўм миқдорида мат қиладиган Оқдарё туманидаги Ўринбосарнинг сўзлари бизда ҳал этилишини кутмоқда. Аммо
маблағ керак бўлар экан. Бу — «Бозоржой» маҳалласида йиғин яна қатор саволлар туғдирди. Хўш, шу пайтгача уларга бу борада ҳеч
қишлоқ шароитида анча катта пул. биносининг йўқлигидан ходимлар бино қурилишига масъулларга ким аниқ жавоб бера олгани йўқ.
Кредит олгандан сўнг уни тўлаш раиснинг уйида фаолият кўрса- маъқул келадиган ҳомий топил- Балки бу масалаларга вилоятдаги
ҳам иккинчи муаммони келтириб таётгани қайд этилганди. маса-чи? Унда ходимлар раиснинг тегишли идоралар ойдинлик ки-
чиқариши аниқ. Ундан кўра, бизга уйида ишлайверадими? Наҳот- ритишар? «Mahalla» бу мавзуларга
маҳаллий бюджет ҳисобидан озги- Йиғин раисининг сўзларига ки, бутун бошли туманда битта яна қайтишдан чарчамайди. Келгу-
на кўмак берилса бўлгани, қолга- қараганда, маҳалла учун янги маҳалла биноси қуриш ечилмас си сонларимизда газетамизда ав-
нини ўзимиз эплаб олардик. бино қуриш масаласи кун тарти- муаммо бўлса? Афсуски, бу савол- вал чоп этилган шу каби танқидий
бига қўйилганидан бери мазкур лар яна жавобсиз қолди. чиқишлардан сўнг мутасаддилар
Мана, тўрт йилдирки, «Меҳнат» туманда 3 марта раҳбар алмашган қандай чоралар кўришгани тўғри-
маҳалласига сув келмаётгани боис ва уларнинг барчаси маҳаллий Ваъда қачон сидаги мақолаларни кутинг.
аҳоли томорқалари сувсизликдан бюджетга пул тушиши биланоқ, бажарилади?
қақраб, экин майдонлари бўш мазкур маҳаллага янги бино қу- Ёрмамат РУСТАМОВ
ётибди. Ерда нам йўқлиги туфайли ришга ваъда берганлар. Аммо ҳар Газетанинг 2019 йилги 20-со- «Mahalla»
гал тушаётган маблағлар бошқа нида чоп этилган «Ким хулоса
чиқарди, ким эса беэътибор»,

Қорақалпоғистонни ривожлантириш бўйича
уч йиллик дастур амалга оширилади.

2020 йил ТОЗА ҲУДУД 21
№39-40 (1969-1970)
Намунавий уйдаги
Ўзбекистон тумани-
даги «Мингтут» ма- намунасиз ҳаёт
ҳалла фуқаролар йи-
ғини ҳудудида бун- ёки масъуллар
дан етти йил аввал масъулиятни унутдими?
қурилган намунавий
уйларга кўчиб кел-
ган аҳоли намунали

“ҳаёт кечиришни орзу
қилганди. Катта йўл
бўйида, кўҳна Қўқон
шаҳрига яқин ҳудуд-
да, ҳамма шароит
мужассам, муҳташам
хонадонда яшашни
ким ҳам ҳавас қил-
майди дейсиз.

Лекин йиллар ўтгани сайин алмаштириш, янги тармоқ тортиш Дарҳақиқат, аксарият қолган саволларга жавоб топиш
намунали уйда яшовчи аҳоли тур- учун аҳолидан пул йиғиш керакли- аҳоли чиқиндилари учун мақсадида «Сувоқова» ДУК туман
фа муаммолар гирдобига тушиб гини айтишмоқда. Ҳатто ер қазиш «Тоза ҳудуд» ДУКга пул филиали мутасаддилари билан
бормоқда. Бир кун сув йўқ бўлса, ишлари ҳам бизнинг зиммамизга тўлаётганини иддао телефон орқали боғландик. Биз
бошқа куни табиий газ муаммога тушар экан. Сабаби, уларда техни- қилмоқда. Амалда эса... билан тез орада боғланишга ваъда
айланмоқда, чиқиндилар таш- ка ҳам, пул ҳам йўқ эмиш. Ачинар- беришдию, аммо улар билан қай-
лашга жой йўқ. Чала қолган йўл ва ли жиҳати, мутахассислар қўлида — «Мингтут» та боғланиш, суҳбатлашишнинг
йўлаклар, оқин суви тармоқлари- сув қувури жойлашув лойиҳаси маҳалла фуқаролар иложи бўлмади.
да юзага келаётган ноқулайлик- йўқ. Сувни жиловлаш учун бутун йиғини ҳудудида
лар аҳолининг ҳақли эътирозига ҳовлимни ағдар-тўнтар қилиб жойлашган на- Ҳудудда болалар ўйин майдон-
сабаб бўлмоқда. Томорқадан юборишди. Иложсизликдан маҳал- мунали уйларда лари йўқ. Қурувчилар лойиҳада
фойдаланиш хусусида гапирмаса лага келган катта сув тармоғини яшаётган хо- кўрсатиб ўтилган сув лотокла-
ҳам бўлади. Сувсизликдан қуриб- беркитишга мажбур бўлдик. Ҳозир надон эга- рини чала ўрнатишган, айрим
қовжираган дов-дарахтлар, экин маҳаллада сув йўқ. лари «Тоза йўллар асфальтланмаган. Шу
экилмаган майдонлар маҳалла ҳудуд» ДУК ўринда ҳақли савол туғилади.
ҳуснига соя солиб турибди. Мазкур кўчанинг бир қисмида Ўзбекистон Бундай шароитда қандай қилиб
жойлашган 18 та хонадон табиий туман филиали билан ҳеч қан- яшаш, тирикчилик қилиш мумкин?
— Бу ерга кўчиб келганимизга газ босими етарли эмаслиги учун дай шартнома тузмаган, — дей- Айтишларича, бу ердаги ҳақиқий
етти йил бўлаётган бўлса-да, шу ҳар бир хонадон 3 миллион сўм- ди филиал раҳбари Хусниддин аҳвол билан танишган кўплаб
кунгача турли муаммо ва камчи- дан пул йиғиб янги тармоқ тортиб Ғуломов. — Шунга қарамасдан, уй эгалари кўчиб келишга юраги
ликлар гирдобида яшаб келамиз, олишибди. Шу боис табиий газ биз томондан ушбу хонадонларда бетламаяпти. Шунинг учун ҳов-
— дейди Тараққиёт кўчаси, 70-хо- юзасидан эътироз билдиришмади. яшовчи аҳолига 10 ой мобайнида ли-уйларнинг аксарияти эгасиз,
надон бекаси Одинахон Тошмато- «сигнал» усулида хизмат кўрсатиб ҳудудлар қаровсиз.
ва. — Биз яхши ниятларда, бекаму Чиқиндилар дилни келамиз. Сўнгги пайтда хизмат
кўст яшаш мақсадида уй сотиб хуфтон қилади кўрсатиш сифати бирмунча па- Сирасини айтганда, муаммо-
олгандик. Афсуски, келганимиздан сайди. Сабаби, филиалимиз тасар- нинг катта-кичиги бўлмайди.
буён уй таъмирлаш билан овора- Намунали уй-жойларда яшаёт- руфидаги 11 та чиқинди ташувчи Намунали уйда намунали ҳаёт
миз. Айни ёз фаслида ичиш ва экин ган аҳоли ҳаёт тарзи билан тани- машиналарнинг 3 таси таъмирга кечириш истагида бўлган одамлар
суғориш учун сув етишмайди, ариқ шиш асносида бу ерда тўпланиб муҳтож. Бу техникалар етишмас- ҳаёт тарзида учраб турган маса-
бору сув йўқ. Кунлар совиши билан қолган бошқа муаммолар борлиги лиги билан боғлиқ муаммоларни лалар кеча ёки бугун пайдо бўлиб
табиий газ етиб келмайди. Қишли- кўзга ташланди. Хусусан, кўчалар- юзага келтирмоқда. Намунали уй- қолгани йўқ. У йиллар давомида ўз
қировли кунларда нима қилишни даги турли елим халта ва қоплар- ларда яшаётган хонадон эгалари ечимини кутиб турибди.
билмаймиз. Бир уйга тиқилиб, жон да «савлат тўкиб» турган чиқин- билан шартнома тузилмаслиги-
сақлаяпмиз. Пули борлар ўзлари дилар уюми бу ерда кўпдан буён нинг асосий сабабларидан бири, Расул КАМОЛ
учун шароит қилиб оляпти. Пули тозалов ишлари амалга оширил- бу ерда яшовчи аксарият аҳоли «Mahalla»
йўқлар нима қилади? Тунги ёри- маганидан далолат беради. ҳали ҳам доимий яшаш учун
тиш чироқлари ўрнатилмаган. рўйхатга қўйилмаган, кўпчилиги
Мавжуд муаммолар юзасидан – Маҳалламизда чиқиндилар ижара асосида яшашади. Масалан,
туман мутасаддиларига мурожаат учун жой ҳозирланганди, — дея шу кунга қадар аҳоли ҳеч қандай
қилдик, аммо ҳеч ким ҳолинг нима, суҳбатга қўшилди Умрбоқий кўча- тўловларни амалга оширгани йўқ.
деб сўраб келгани йўқ. си, 23-уй соҳибаси Наргиза Шама- Лекин биз имкон қадар мавжуд
това. — Лекин бу хурсандчилиги- муаммоларни бартараф этишга,
Ҳовли сатҳини миз узоққа бормади. Чиқиндилар аҳоли билан ҳамжиҳатликда иш-
нега сув босди? учун ажратилган жойни кимдир лашга ҳаракат қиляпмиз.
темир панеллар билан ўраб ташла-
Шу ҳудуддаги 26-уйда истиқо- ди. Шу боис чиқиндиларни қаерга Аҳоли кундалик ҳаёт тарзи,
мат қилаётган Аҳроржон Маннонов олиб бориб ташлашни билмаймиз. иш амаллари учун муҳим бўлган
ўз хонадонида содир бўлган но- Ҳозир-ку, бир нав, иссиқ кунларда сув, газ таъминоти билан боғлиқ
созликдан азият чекмоқда. Сабаби, атрофга тарқалган қўланса ҳидга масалалар юзасидан тўпланиб
уй сатҳидан сув чиқиб, бутун бир чидаб бўлмайди.
ҳовлини ботқоққа айлантириб
юборган. Уй эгалари мавжуд ҳолат-
ни бартараф этиш учун «Сувоқова»
туман бўлими мутасаддиларига му-
рожаат қилишди. Афсуски, масала-
га ҳануз ечим топилгани йўқ.

— Аҳвол билан танишгани
келган мутасаддилар бу ерда сув
қувури ёрилганини айтишди, аммо
сувни жиловлаш борасида бирон-
бир иш қилишгани йўқ, — дейди
уй соҳиби фиғони фалакка чиқиб.
— Мутасаддилар бўлса қувурни

Халқаро рейтинг ва индексларда самарадорликнинг энг
муҳим кўрсаткичларига эришиш ишлари муҳокама қилинди.

22 ЖАРАЁНБалиқчилик яхшигина даромад манбаи ҳисобланади. Шу боис Фарғона 2020 йил
№39-40 (1969-1970)
вилоятида бундан икки-уч йил олдин 8-9 минг тонна балиқ етиштирилган
бўлса, ўтган йили бу борадаги кўрсаткич 25 минг тонна, жорий йилда 35 ДАРВОҚЕ...
минг тоннани ташкил қилади. Бу бежиз эмас. Соҳа ривожи йўлида амалга
оширилаётган ислоҳотлар, яратилган имтиёз ва имкониятлар вилоят ба- Жорий йилда вилоятда
лиқчилик тармоғи кўламини ривожлантириш, маҳсулот ишлаб чиқариш- умумий қиймати 40,8 млрд.
сўмлик 26 та балиқчилик
“БАЛИҚЧИЛИКни кўпайтириш омилларида қўл келаётгани билан аҳамиятлидир. лойиҳаларига кредит ажра-
соҳасидаги ислоҳотлар ўз тиш режалаштирилган. Бу
натижасини кўрсатдими? жойларда 60 дан ортиқ янги
иш ўринлари яратиш имко-
Айни кунда балиқчилик йўна- ниятини бермоқда. Биргина
лишида 415 та фермер хўжали- Ёзёвон туманини балиқчи-
ги фаолият кўрсатиб келмоқда. ликка ихтисослаштириш
Истиқболли лойиҳалар режасига борасидаги саъй-ҳаракатлар
кўра, 2021 йилда янги лойиҳалар- натижасида балиқчилик
ни ишга тушириш, балиқ етиш- хўжаликлари 70 дан ошди.
тиришнинг интенсив усулларини Ихтисослашган фермер
жорий қилиш орқали маҳсулот хўжаликлари тасарруфидаги
ишлаб чиқариш ҳажми ва сифати- 2371 гектар ҳавза майдонла-
ни ошириш орқали ички ва ташқи рида харидоргир балиқлар
истеъмол бозорини маҳсулот тур- етиштирилмоқда. 2020 йил-
лари билан бойитишдан иборат. нинг ўзида туманда интенсив
усулда балиқ етиштиришни
Фарель балиғи қандай етиштириш ва қайта ишлашда ре- вильонини ахтаришга тўғри келди. мақсад қилган 3 та лойиҳа
хусусиятга эга? сурс тежовчи инновацион техноло- Сабаби, тошлоқликлар мажмуада ташаббускорларига 3,4 млрд.
гияларни жорий этиш имкониятини балиқ савдоси йўлга қўйилмагани- сўм маблағ ажратилди.
Айни кунда Марғилон шаҳрида бермоқда, — дейди «Фарғона балиқ ни таъкидлашди.
«MR FISH FERGONA COMPANY» Ўзбе- саноат» МЧЖ директори Хайрулло қараганда бир неча баробар кўп
кистон – Эрон қўшма корхонасида Дадахонов. — Маҳсулотни қайта — Балиқ харид қилиш учун — гектарига 100-120 тонна балиқ
интенсив усулда фарель балиқлари ишлаш, сақлаш ва истеъмолчилар- Фарғона, Марғилон бозорларига етиштириш имконини беради.
етиштириш йўлга қўйилди. Ушбу ни узлуксиз маҳсулотлар билан борамиз, — дейди навбаҳорлик Бунинг учун балиқчилик кластери
балиқ тури совуқ ҳароратда тез таъминлаш бугунги куннинг муҳим Муқаддас Раҳимбердиева. — У тасарруфида 0,5 гектар интенсив,
ривожланади. Бу маҳаллий шароитда вазифаларидан. Айни кунда бу йў- арзон, саломатлик учун фойдали 10 гектар ерда ярим интенсив
катта майдон, кўп сув сарф қилма- налишда 2 та қайта ишлаш тармоғи озиқ-овқат турига киради. Шу усулда сунъий кўл ташкил этилди.
ган ҳолда мўл ва сифатли маҳсулот ишлаб турибди, холос. Албатта, бу боис турғун савдо шохобчалари Бу мақсадлар учун 750 миллион
етиштириш имкониятини беради. жуда кам. Шу мақсадда Данғара фаолияти йўлга қўйилса, мақсадга сўм кредит ажратилиб, Хитойдан
туманида маҳсулот етиштириш, мувофиқ бўларди. замонавий технологиялар олиб ке-
— Фарель балиқлари инсон қайта ишлаш, сақлаш ва сотиш линди. Шунингдек, консерва маҳ-
соғлиғи учун муҳим бўлган фой- логистика маркази, ҳар бир ҳудуд- Савдо мажмуасидаги ҳолат билан сулотлари ишлаб чиқариш бўйича
дали элементларга бойлиги, хуш- да замонавий балиқ маҳсулотлари танишдик. Балиқ савдоси учун тайёрланган бизнес-режа якунига
таъмлиги билан ажралиб туради, билан савдо қилувчи шохобчалар қурилган дўконда турфа гуллар етказиляпти. Бу ерда музлатгичли
— дейди корхона раҳбари Ма- фаолиятини йўлга қўйиш борасида сотуви йўлга қўйилибди. Яна бири омборхоналар ташкил этиш ор-
ҳаммаджон Саидов. — Шу кунга иш олиб боряпмиз. Бундан ташқари, бошқа мақсадларда фойдаланмоқда. қали балиқни узоқ муддат сақлаш
қадар ички бозорга 30 тоннадан балиқчилик хўжаликлари учун озуқа ва ярим тайёр маҳсулот сифатида
ортиқ маҳсулот сотдик. Ҳавзала- ишлаб чиқариш борасида янги — Бизда балиқ ва балиқ маҳсу- экспорт қилиш йўлга қўйилди.
римизда балиқ мўл. Айни кунда лойиҳаларни ҳаётга татбиқ этиш лотлари билан савдо қилиш учун
маҳсулот етиштириш ҳажми ва устида иш олиб борилмоқда. Бу шу махсус ўрин жойлари ҳозирланган, Ҳозирги кунда балиқчилик
сифатини ошириш, экспортга кунга қадар балиқчилик хўжаликла- — дейди мажмуа иш бошқарувчи- кластери тасарруфида омухта ем
йўналтириш борасида иш олиб рининг кўплаб эътирозларига сабаб си Жаҳонгир Маҳмудов. — Лекин ишлаб чиқариш, балиқ пишириб
боряпмиз. Шу мақсадда балиқчи- бўлган озуқа сифати билан боғлиқ ундан фойдаланиш истагида бўл- сотиш, ярим тайёр маҳсулот си-
лик тармоқлари учун витамин- муаммолар ечимида кўл келади. ган ташаббускор тадбиркор, фер- фатида умумий овқатланиш шо-
ларга бой озуқа ишлаб чиқариш мерлар йўқ. Улар балиқ сотувини хобчаларига етказиб бериш фао-
йўналишида янги лойиҳаларни Савдо шохобчаси бор, йўлга қўйиш истагини билдирса, лиятини қўшимча даромад манбаи
ишга туширамиз. Истиқболли лекин балиқ йўқ бажонидил рози бўламиз. сифатида эътироф этиш мумкин.
лойиҳа йилига 20 минг тонна ба- Эркинжон Иброҳимов раҳбарлиги-
лиқ озуқаларини ишлаб чиқариш Шу ўринда ҳақли савол туғи- Хитой тажрибаси ўзини даги балиқчилик кластерида 10 дан
имкониятини беради. лади: бозорлар, савдо дўконлари, оқлайдими? ортиқ янги иш ўринлари яратилди.
аҳоли гавжум ҳудудларда балиқ
Қайта ишлаш тармоғи маҳсулотлари савдоси қай тарзда Дунё балиқчилиги қайси ме- Хуллас, Фарғонада балиқчилик
борми? йўлга қўйилган? Бу ерда сотувчи, зонлар асосида ривожланмоқ- соҳаси ривожланиш босқичида,
истеъмолчи учун шарт-шароит- да? Фарғона вилоятида мавжуд шунга қарамай, ҳали ишга солиш
Балиқ етиштириш ҳажмлари- лар яратилганми? Афсуски, ҳамма имкониятлардан самарали фой- мумкин бўлган имкониятлар ҳам
нинг ошиб бориши уни қайта жойда ҳам аҳвол кўнгилдагидек даланиш учун қайси жиҳатларга кўп. Энг муҳими, бу ишга янада
ишлаш, истеъмол бозорига мав- эмас. Аксарият савдо тармоқла- кўпроқ эътибор қаратиш зарур? кенг кўламда киришилса, кути-
сумий эмас, узлуксиз маҳсулотлар рида балиқларни сотиш, сақлаш ладиган натижалар бундан-да сал-
етказиб бериш амалларида қўл билан боғлиқ шароитлар йўқ. — Айни жабҳада Хитой тажри- моқли бўлиши шубҳасиз.
келиши муҳим. баси асосида Ёзёвон туманида
Тошлоқ туманидаги «Савдо «Ибрагимов Достон файз» балиқ- Расул КАМОЛ
— Президентимизнинг 2020 транс» МЧЖга қарашли савдо чилик кластери фаолияти йўлга «Mahalla»
йил 29 августдаги «Балиқчилик мажмуасидаги балиқ савдоси па- қўйилди, — дейди «Фарғона балиқ
тармоғини қўллаб-қувватлаш ва саноат» МЧЖ маркетинг бўйича
унинг самарадорлигини ошириш ўринбосари Ҳасанбой Умаров.
чора-тадбирлари тўғрисида»ги — Бу маҳаллий шароитдагига
қарори бу йўналишда иқтиқболли
лойиҳаларни амалга ошириш, балиқ

Ота-бола ихтирочилар заҳарли газларни
ушлаб қолувчи қурилма яратишди.

2020 йил БОР ГАП 23
№39-40 (1969-1970)

МАСЪУЛЛАР
ЕР ДАВЛАТ МУЛКИ ЭКАНИНИ
ҚАЧОН ТУШУНАДИ?
Косон туманлари ва Урганч шаҳ-
Юртимизда 21 тур- рида ўтказилган ўрганишларда
даги давлат ка- жами 2 мингдан ортиқ кўчмас
дастри мавжуд. мулк объекти кадастр ва солиқ
Лекин бугунги базаларида ҳисобга олинмагани
кунда 9 та кадастр бўйича аниқланган.
маълумотлар 50 фоизга ҳам
етмайди. Оқибатда ерларни Шундай ҳолат ер майдонлари-
аукционга чиқариш учун турли да ҳам бор. Масалан, хатловлар
идоралар жойига чиқиб ўрга- натижасида 66 туманда 150 минг
нишга, алоҳида-алоҳида хуло- гектар қўшимча қишлоқ хўжалиги
са беришга мажбур ва унга 2 ерлари, шундан ҳисоботларга ки-
ой атрофида вақт кетмоқда. ритилмаган 28 минг гектар суғо-
риладиган экин майдони борлиги
Мамлакатимизда ер ажратиш бартараф этиладими? Тизимдаги чиликлар, экин майдонларининг аён бўлган. Умуман, 113 туманда ер
эгасиз қолиб, ҳатто йўқотилишига фонди тоифалари ва турларининг
ва давлат кадастри соҳасида бир коррупцион ҳолатлар тугайдими? олиб келаётир. Бир вақтлар давлат аниқ ҳисоб-китоби бўлмагани оқи-
— Бу каби ҳолатларни бир тасарруфидаги ерларни ажратиб батида кўплаб захиралар йўқотил-
неча ўн йиллар мобайнида тизим- беришда аниқ ҳуқуқий асоснинг моқда. Буларнинг оқибатида соҳа-
ли муаммолар тўпланиб қолгани нечта сабаблар келтириб чиқар- бўлмагани ёки қонуний чораларга да талон-торожлик ва коррупция
сир эмас. Тартиб-интизом, ҳисоб- ган, — дейди Кадастр агентлиги қарамай, ўз мансабидан фойдала- авж олган. 66 та туманда 150 минг
китоб бўлмагани сабабли минглаб директори ўринбосари Мирсаид ниб, фуқароларга ерларни ажра- гектар экин ери ўзбошимчалик
гектар ерлар талон-торож бўлиб Мирмақсудов. — Биринчидан, ма- тишда таниш-билишчилик, по- билан эгалланган. Оқибатда охир-
лакали кадрларнинг етишмаслиги рахўрликка йўл қўйилгани сабабли ги икки йилда 122 нафар кадастр
кетган. Бу соҳадан аҳоли ҳам, кўплаб майдонлар кадастр ҳуж- ходими жиноий жавобгар бўлган.
тадбиркорлар ҳам норози эди. Шу ҳамда кадрларни жалб этиш учун жатларисиз ноқонуний ўзлашти-
боис жорий йил 7 сентябрда «Ер етарлича маблағнинг йўқлиги бун- рилган. Ҳозир ҳам бу ишлар ўзга- — Жорий йилда 50 мингга яқин
ҳисоби ва давлат кадастрларини га сабаб бўларди. Маош камлиги ришни хоҳламаган, эскича тизим- ҳолатда 11 минг 200 гектар ер
туфайли тез-тез кадрлар алмаши- дан чиқиб кета олмаётган айрим ўзбошимчалик билан эгалланган,
юритиш тизимини тубдан тако- мутасадди раҳбарлар туфайли шундан 3 минг 200 гектарида
нуви юз берарди. Табиийки, бу иш давом этаётгани айни ҳақиқатдир. ноқонуний уй-жой қурилган, —
миллаштириш чора-тадбирлари дейди М.Мирмақсудов. — Фуқа-
тўғрисида»ги Президент фармони сифатига ҳам ўз таъсирини ўтка- — Коррупцияга қарши ку- ролик кодексининг 212-моддасига
зади. Тизимдаги 27 фоиз ходим- рашиш агентлиги манфаатдор асосан, қонун ҳужжатларида
қабул қилинди. вазирликлар билан ҳамкорликда белгиланган тартибда қурилиш
нинг мутахассислиги соҳага тўғри кадастр тизимида коррупцион мақсадлари учун ажратилмаган
Ушбу ҳужжатда соҳани илғор ҳолатларнинг олдини олиш бўйи- ер участкаларида, шунингдек,
келмайди. Мавжуд маблағларнинг ча ишларни бошлаган, — дейди иморат қуриш учун зарур рухсат-
тажриба асосида ислоҳ қилиш, Коррупцияга қарши курашиш нома олмасдан ёки архитектура
сарфланиши тизимли йўлга қўйил- агентлиги бошқарма бошлиғи ва қурилиш қоидаларини жиддий
янгича бошқарув тизимини жо- Зуҳриддин Қодиров. — Статистик бузган ҳолда қурилган уй-жой,
рий этиш, ернинг ҳисобини тўлиқ магани, таниш-билишчилик, маҳал- маълумотларга эътибор берадиган бошқа бино, иншоот ёки ўзга
лийчилик авж олганидан корруп- бўлсак, 2019 йилда Кадастр агент- кўчмас мулк ўзбошимчалик билан
юритиш ва рақамлаштириш бў- лиги ходимлари билан боғлиқ 30 қурилган иморат ҳисобланади. Ўз
йича комплекс вазифалар белги- цион ҳолатлар юзага келарди. дан ортиқ коррупцион ҳолатлар навбатида, ўзбошимчалик билан
аниқланган. 2020 йил ноябрь иморат қурган шахс унга мулк
ланди. Ер ресурслари, геодезия, Масъуллар эскича ойига қадар ушбу ҳолат 21 тани ҳуқуқини ололмайди.
картография ва давлат кадастри фикрласа... ташкил этмоқда. Коррупцион ҳо-
давлат қўмитаси негизида Давлат латларнинг олдини олиш мақсади- Шунингдек, бу шахс қурган
да комплаенс назорат тизимини иморатини тасарруф этишга —
солиқ қўмитаси ҳузуридаги Ка- Ҳар қарич ер — давлатнинг, ўрнатиш ишлари амалга оширил- сотишга, ҳадя этишга, ижарага
моқда. Ушбу тизимни жорий этиш беришга, иморатга нисбатан
дастр агентлиги ташкил этилди. демакки, халқимизнинг бебаҳо орқали кадастр хизматида корруп- бошқа битимлар тузишга ҳақли
цион ҳолатларга йўл қўймаслик эмас. Шу боис кадастр ҳужжатини
Хўш, соҳадаги муаммолар энди бойлиги ҳисобланади. Ундан но- бўйича кенг кўламли ишларни шакллантириш учун ҳокимнинг
амалга ошириш кўзда тутилмоқда. ер ажратиш тўғрисидаги қарори,
қонуний, ўзбошимчалик архитектура органларининг уй-
Талон-торож қачонгача жой қуриш учун рухсатномаси,
билан фойдаланишга давом этади? қурилиши битгандан сўнг комис-
сия томонидан ушбу қурилиши
ДАРВОҚЕ... ҳеч кимнинг ҳаққи йўқ. Тизимдаги муаммолардан бири тугатилган уй-жойларни фойда-
Афсуски, ана шу оддий шуки, 340 мингта объектнинг ланишга қабул қилиш далолатно-
ҳақиқатни тушуниб кадастр қиймати белгиланмаган. маси ёки уй-жойнинг олди-сотди
Шундан 200 мингдан зиёд объект шартномаси бўлиши керак. Шунга
Соҳадаги яна бир кам- етмаган ёки тушунишни бўйича солиқ ҳисобланмаган. Бун- асосан, кадастр ҳужжатлари шакл-
чилик — баъзи турдаги ва унга амал қилишни дан ташқари, 1 миллиондан ортиқ лантирилиб, ер участкасига ва қу-
кадастрлар тўлиқ шакллан- истамаётганлар ҳамон уй-жойнинг кадастр ҳужжати йўқ. рилган уй-жойларга бўлган ҳуқуқи
учраб турибди. Таҳлиллар Мисол учун, Бўстонлиқ, Фурқат, давлат рўйхатидан ўтказилади ва
давлат реестрига киритилади.
маган. Масалан, автомобиль шуни кўрсатмоқдаки,
Нилуфар ЮНУСОВА
йўллари кадастри 23 фоиз, жойларда қатъий назо- «Mahalla»
маданий мерос объектлари рат йўқлиги оқибатида
32 фоиз, қувурлар 32 фоиз, суғориладиган ерларни
шаҳарсозлик кадастри 63 фермерлар ва бошқа
мутасадди раҳбарлар

фоиз шаклланган, холос. томонидан сотиш, ўзбо-

Бунга эса ерлар, йўллар, шимчалик билан эгаллаб
электр тармоқлари қувур- олиш ва талон-торож қи-
лари ҳақида аниқ маълу- лиш ҳолатлари, афсуски,
мотлар йўқлиги сабаб бў- кўзга ташланмоқда.

Захирага олинган ер

лаётир. майдонларини ажратиш-

нинг очиқ ва шаффоф

тизими йўлга қўйилмага-

ни турли суиистеъмол-

Кадастр агентлигининг вилоят раҳбарларининг
61 фоизи аттестациядан ўтолмади.

24 ВАЗИЯТ 2020 йил
НАФАР ЭРКАККА №39-40 (1969-1970)

168²ИМОЯ ОРДЕРИ
НЕГА КЕРАК БЎЛИБ ҚОЛДИ?
ланувчининг аризасига
Афсуски, жамиятимизда хотин-қизларга нисба- кўра, кўпи билан ўттиз
тан зўравонлик қилиниши, уларга руҳий бо- кунгача узайтирилиши
симлар ўтказилиши билан боғлиқ мумкин. Бунинг учун
иллатлардан халос бўлолгани-
миз йўқ. «Уйдаги гапни кўчага чиқар- ҳудуд профилакти-
ма» қабилида тарбия кўрган аёллар ка инспектори беш
кўпинча бор ҳолатни яширишга иш куни мобайнида
уринишади. Ҳатто ўз уйида зўравон- жабрланувчининг
ликка учраётганини яқинларига ҳам аризасига кўра, мав-
айтишмайди, истиҳола қилишади. жуд хавф бартараф
этилган ёки этил-
Таҳлилларга кўра, жорий йил- Муқаддам Расулова. — Мурожаат Эркаклар ҳам ҳимоя маганини ўрганади.
ордери сўрашдими? Ҳуқуқбузарликлар
нинг январь-сентябрь ойлари да- қилганларнинг 2 минг 577 нафа- профилактикаси бў-
— Ушбу марказларга нафақат лими бошлиғи икки
вомида Зўрлик ишлатишдан жабр ри билан марказ психологлари аёллар, эркаклар ва ҳатто бола- иш куни мобайнида тегишли
ларнинг ҳам мурожаат қилиш ҳужжатларга асосан, ҳимоя ор-
кўрган шахсларни реабилитация иш олиб борган, тиббий ёрдамга ҳолатлари кузатилмоқда, — дей- дерининг амал қилиш муддати-
ди Маҳалла ва оилани қўллаб- ни узайтиради ёки узайтиришни
қилиш ва мослаштириш марказ- муҳтож 497 нафар шахсга бирин- қувватлаш вазирлиги ахборот рад этиш тўғрисида асосланган
хизмат раҳбари Саодат Боймир- қарор қабул қилади.
ларига 14 минг 849 та мурожаат чи ёрдам кўрсатилиб, тиббиёт заева. — Шу йилнинг ўтган даври Шунингдек, Маъмурий жавоб-
мобайнида жисмоний зўравонлик- гарлик тўғрисидаги кодексга кўра,
келиб тушган. Ушбу рақам ортида муассасаларига юборилган. 442 ка учраган 18 нафар бола ва турли тазйиқ ўтказган ва (ёки) зўра-
хил сабабларга кўра, 168 нафар вонлик содир этган ёхуд уларни
қанчадан-қанча аёлларнинг, қола- нафар фуқаро марказлардаги эркак мурожаати қабул қилин- содир этишга мойил бўлган шахс
ган. Айтиш керакки, бу маълумот томонидан ҳимоя ордери талаб-
верса, оилаларнинг эртанги тақ- ётоқхоналарга жойлаштирилган ижтимоий тармоқларда эркаклар ларини бажармаганлик учун маъ-
ҳимоя ордери сўраб мурожаат мурий жавобгарлик белгиланган.
дири ётади. Уларда вояга етаётган ва уларга зарур ёрдамлар кўрса- қилган, деган талқинда тарқалиб Бундай ҳуқуқбузарликни содир
кетди. Аслида бундай эмас. Эркак- этган шахсга нисбатан 223 минг
фарзандларнинг руҳий ҳолатини тилган. Вазирлар Маҳкамасининг ларнинг асосий қисми оиласини сўмдан 669 минг сўмгача миқ-
сақлаб қолиш ва фарзандларини дорда жарима ёки 15 суткагача
тасаввур қилишнинг ўзи оғриқли. «Хотин-қизларни тазйиқ ва зўра- отасиз қолдирмаслик ниятида му- маъмурий қамоққа олиш жазоси
рожаат этишган. Бунда оиладаги қўлланилади.
Хўш, юртимизда зўравонликдан вонликдан ҳимоя қилиш тизимини келишмовчилик туфайли аёлнинг
бир неча маротаба ота-онасининг Хулоса ўрнида
жабр кўрган аёллар билан қай тар- такомиллаштириш чора-тадбирла- уйига кетиб қолиш ҳолатлари ёки
фарзандларнинг икки йўл орасида Айрим эркакларнинг аёлларга
тибда иш олиб борилмоқда? ри тўғрисида»ги қарорига асосан, сарсон қолиб кетиши кузатилган. нисбатан зўравонликни нормал
Қайсидир маънода аёлнинг ҳам ҳолат, деб қабул қилиши энг катта
Жисмоний зўравонлик зўравонликка дуч келган аёлларга оиланинг пароканда бўлаётганида муаммодир. Ўзбек аёллари ҳар
сабаблари нимада? ўттиз кун муддатгача ҳимоя ор- айби борлигини кўриш мумкин. қандай ҳолатда сир сақлашга
дери берилади. Таҳлиллар шуни Маълум фоиз оталар ўз ўғиллари- уринишади. Бундай ҳолатда энг
ни тарбия қилишда қийналишаёт- ёмони жисмоний зўравонликка
— Ҳозир юртимизда 197 та кўрсатмоқдаки, жисмоний зўра- гани боис марказларга психологик гувоҳ бўлган ёш болаларнинг ру-
вонлик, асосан, оилаларда содир ёрдам сўраб мурожаат қилишган. ҳияти жароҳатланишидир. Катта-
реабилитация марказлари фао- этилиб, эр-хотин, қайнона-келин Айрим мурожааатлар эса куёв- лар кўпинча кун сайин ўсаётган
лият юритмоқда, — дейди Зўрлик ёки куёв ўртасидаги турли можа- лар томонидан бўлиб, келиннинг ва уларнинг хатти-ҳаракатлари-
ишлатишдан жабр кўрган шахс- ролар оқибатида юзага келмоқда. қариндошлари томонидан унга дан ўрнак олаётган болаларнинг
ларни реабилитация қилиш ва нисбатан нотўғри муносабатда тақлидчанлигини эсдан чиқаради.
мослаштириш ҳамда ўз жонига Статистик маълумотларга кўра, бўлишаётганидан норозилик бил- Оиладаги зўравонлик болалар
қасд қилишнинг олдини олиш ҳар йили дунё бўйича 14 мингга диришган. тарбиясига салбий таъсир қили-
республика маркази директори яқин аёл ўз уйида эри ёки яқин ши билан бирга, умрининг охири-
қариндоши томонидан ўлдирила- Талабларни бажармаслик гача етгулик руҳий асоратлар ҳам
жавобгарликка олиб қолдиради.
ди. Зўравонликлар билан келади
Ҳимоя ордерини олиш билан
боғлиқ жиноятларнинг 40 Эслатиш керакки, оилада муаммо ечилмайди. Авваламбор,
жабрланган аёлнинг хавфсизли- ўша оиладаги муҳитни соғлом-
ДАРВОҚЕ... фоизга яқини оилаларда гини таъминлаш зарурати ву- лаштириш даркор. Муаммонинг
содир этилади. Шу боис жудга келган, ҳимоя ордери амал ечими топилсагина оилада хотир-
бундай зўравонлик за- қилиш даврида хавф бартараф жамлик бўлиши мумкин. Аксинча
этилмаган бўлса, ҳимоя ордери- бўлса, ўша аёлга қайта-қайта ҳи-
Оиладаги зўравонлик тур- моннинг жиддий муаммо- нинг амал қилиш муддати жабр- моя ордери тақдим этилиш ҳола-
ли кўринишларда намоён ларидан бири сифатида ти бўлмаслигига ҳеч ким кафолат
бўлади. Мисол учун, эркак бутун дунёда тан олинган. беролмайди.

киши аёлига пул бермаса Энг ажабланарлиси, Нилуфар ЮНУСОВА
«Mahalla»
оилавий зўравонлик

ёки унинг ишлашига имкон сабаблари иқтисодий
бермаса, бу — молиявий қийинчиликлар билан
зўравонлик ҳисобланади. ўлчанмайди, яъни иқти-
Аёлига ўз қариндошлари содий тараққиёти қандай
бўлишидан қатъи назар,
ёки дўстлариникига бориб
маиший зўравонликлар

келишига рухсат бермаслик жаҳондаги барча мамла-
— ижтимоий зўравонлик- катларда учрайди. Дунё-
ка, эркак киши аёлига қўл даги ҳар уч аёлдан бири
кўтарса, — жисмоний зўра- ўз умри давомида бир
марта турмуш ўртоқлари
вонликка киради.
томонидан калтакланади.

Бундай ҳолат, табиийки,

аёлнинг нафақат саломат-

лиги, балки руҳиятига ҳам

зарба беради.

«Afrosiyob» электропоездининг рейси
яна биттага кўпаяди.

2020 йил СИЗ НИМА ДЕЙСИЗ? 25
№39-40 (1969-1970)

Бундан роппа-роса бир ойча олдин матбуот, телевиде-
ние, ижтимоий тармоқларда тил мавзуси анчайин дол-
зарб тус олганди. Кимни қараманг, она тилимизнинг бу-
гунги аҳволи ҳақида куюниб гапирган, ёшларимизнинг
тилимиз софлигига нисбатан эътиборсизлигидан нолиган,
сўзлашув ва ҳаттоки, расмий чиқишларда ҳам жаргон, шева ва
бошқа тиллардан кўчирилган (ўзлашган эмас) сўзлар палласи
тарозида адабий нутқимиздан оғирроқ юк босаётганини таъ-
кидлаб, тилимиз ривожи йўлида янги ташаббус, янги фикрлар-
ни ўртага ташлаганди. Кўринишидан, тилимиз тараққиёти йў-
лида янги эпкинлар бошланаётгандек туюлганди, назаримда.

ТИЛНИНГ БАЙРАМИ
«ТИЛ БАЙРАМИ КУНИ» БИЛАН ТУГАЙДИМИ?

Аммо, афсус, тил жонкуярлиги бунинг учун мазкур ташкилот- юритилади». Бироқ шу қоидалар «кўшк» сўзларининг ўзгарган
ҳам кампаниябозликка айланиб ларда тилшунос мутахассислар бажарилмаса-чи? Бирор чора бор- шакли ҳисобланади. Рус тилида
қолибди, чоғи. Негаки, 21 октябрь штати жорий этилишини таклиф ми? Афсуски, йўқ. фаол ишлатиладиган «хозяин»
ўтгандан сўнг тил ҳақидаги барча этардик. Зора, шунда кўча ёзувла- (хўжайин), товариш (даврадош), та-
оҳанжамалар ҳам сўнди. Яна ҳаёт, ри анчайин тартибга келса... Кўчада кетаётган ҳайдовчи можня (тамға), ковёр (кивиз, кигиз),
турмуш ўз одатича давом этаверди. оддийгина тақиқланган чизиқни ёгурт (жирғот, ёғли қатиқ) сўзлари
Тил қоидаларини бузиш босгани, сариқ чизиқда ҳара- ҳам айнан туркий ўзак сўзлари
Кўчаларни айланамиз. Муҳ- урфга айланмоқдами? катлангани, хавфсизлик камари таркибида шаклланган.
ташам иморатлар, самога бўй тақмаганида бу қоидабузарлиги
чўзаётган бинолар, кўркам кўри- Негадир, давлат тилини қасд- қанчага тушишини яхши билади. Дарвоқе, рус халқи афсоналари
нишдаги ландшафт манзаралари дан бузиш урфга айланиб қолаёт- Шу боис ушбу қоидаларга қатъ- қаҳрамонларидан бири Руслан
жаҳоннинг исталган йирик ша- гандек кўринмоқда. Йўқса, 34 ий амал қилади. Балки шу нуқ- этноними ҳам «арслон» сўзига
ҳарлари билан бўйлашаётганидан миллион томошабин кўрадиган таи назардан ҳам, «Давлат тили бориб тақалади. Қизиқ жиҳати
кўнглимиз тоғ қадар юксалса, улар бутун бошли телекўрсатувлар тўғрисида»ги қонунни бузганга шундаки, уларда филни ифода-
пештоқидаги ажнабий ёзувларни ҳам адабий тилни топтаган ҳолда амалда ҳеч қандай чора йўқлиги, ловчи «слон» сўзи ҳам шу ўзакдан
кўриб шу қадар ғуруримиз ерга Тошкент шевасида олиб борил- жавобгарлик белгиланмаганлиги шаклланган. Бу шахсий фаразим
чўкади. «Салон красоты», «Отдел масди. Масалан, бир қатор хусу- туфайли жамиятда давлат тили эмас, балки рус турколог олими,
продажы», «Бытовая техника», сий телеканаллар орқали эфирга қоидаларини тўлиқ татбиқ этол- академик Радловнинг асосланти-
«Голубое купола», «Мир одежды» узатиладиган «Хафа бўлиш йўқ», маётгандирмиз... рилган илмий хулосаларидир.
сингари ёзувлар, «Багира», «Ат- «Аскар қизлар», «Омад шоу»,
лантис пул» каби номларни ўқиб, «Борига барака» каби кўрсатувлар Тилимизга фахр ҳисси Демак, ана шу далилларнинг
наҳотки шулар ўрнида ўзбекча очиқчасига пойтахт шевасида, билан ёндашайлик ўзиёқ тилимизнинг жаҳон тиллари
жозибали ном ва сўз бирикмалари ҳар хил жаргон сўзлар қоришмаси лексикологиясига қўшган ҳиссаси
топиш қийин бўлса, деган ўй ўта- билан тақдим этилмоқда. Юртимизда чет тилларга эъти- нечоғли катта эканлиги, ундан
ди хаёлингдан. Алам қиладигани, бор кучайиб боргани сари одам- фахрлансак арзишини тасдиқлай-
аслида тилимизда мавжуд бўлган Ачинарлиси, мавжуд камчи- ларда ўзга тилларни ўрганишга ди. Аммо негадир баъзи кезларда
сўзлар акс эттирилган номлар ликларнинг қайд этилиши эмас иштиёқ кучайди. Албатта, кўп шу тилимиздан иймангандек,
катта пешлавҳаларда ажнабий (камчилик ҳар қачон, ҳар жойда тил билишнинг зарари йўқ. Аммо жаҳон миқёсида миллий сўзла-
талаффузда битилади: «Камила», бўлади), ўша нуқсоннинг табиий шу «полиглот»лик ўз тилимизни римизни олиб чиқишга уялгандек
«Сагдиана», «Султан», «Фригат», сифатида қабул қилинишидир. поймол этиш ҳисобига бўлмасли- бўламиз.
«Лейла», «Багатир...» Ҳолбуки, юқоридаги каби камчи- ги керак.
ликларни бартараф этиш, давлат Хулоса ўрнида...
Кўчаларда осилган улкан рекла- тилида иш юритилишини муво- Баъзида оддий ўзбек йигити-
ма баннерлари, мониторларда ҳам фиқлаштириш мақсадида Вазир- нинг нутқида кўплаб рус, инглиз Миллий тилимиз истеъмоли
турли алоқа операторлари, тижо- лар Маҳкамасида алоҳида де- тилидаги сўзлар қоришмасини борасида масала ва муаммолари-
рий компанияларининг ажнабий партамент, вилоятлар, шаҳар ва эшитиб қоламиз. Улар эса фикрини миз кўп. Аммо умид бор. Негаки,
тиллардаги тарғиботи акс этти- туманлар ҳокимликларида масла- ифодаловчи ўзбек тилидаги сўзлар Президентимизнинг жорий йил
рилган рекламаларини кузатамиз. ҳатчи лавозими жорий этилган. йўқлигини рўкач қилишади. Асли- 20 октябрда қабул қилган «Мам-
да эса бу бир баҳона, холос. лакатимизда ўзбек тилини янада
Тўғри, ўз ишлаб чиқарган маҳ- Аммо, афсуски, ана шундай ривожлантириш ва тил сиёсати-
сулоти, хизматини қай тартибда ваколатли органларнинг сукути Тўғри, фан-техника атамалари- ни такомиллаштириш чора-тад-
тарғиб этиш ҳар бир корхонанинг натижасида тил қоидалари бу- га оид ўзлашган сўзларни қабул бирлари тўғрисида»ги фармони
хоҳиши. Аммо унутмаслик керак- зилиши оммавий равишда тус қилиш мумкин. Аммо кундалик эндиликда миллий тилимизга
ки, ҳар қандай эркинлик, ҳуқуқ олиб бормоқда. Кўча, эфирдаги маиший ҳаётда қўлланиладиган бефарқ қарашга ҳеч қайси масъул-
қонун билан тартибга солинади. ҳолатларга-ку, кўз юмиб турайлик, исталган ажнабий сўзнинг муқоби- га имкон бермайди. Унда нафақат
Бизда эса «Давлат тили тўғриси- аммо баъзи республика миқёсида- лини тилимиздан топишимиз мум- тил таълими, балки тил истеъмоли
да»ги қонун бор. Ва унга амал қи- ги ташкилотларнинг ҳам ҳанузгача кин. Бунинг учун эса кўпроқ китоб, борасида ҳам янги ўзгаришлар
лиш ҳар бир жисмоний ва юридик бошқа тилларда ёзишмалар олиб айниқса, мумтоз асарларимиз, халқ амалга оширилиши кўзда тутилган.
шахснинг бурчидир. бораётганига, бутун бошли қури- достонларини ўқишимиз керак.
лиш ташкилотлари лойиҳа смета Зеро, тилимиз софлигини таъ-
Шу ўринда ташқи реклама ҳужжатларини ғайри тилларда Ҳаттоки, биз ҳавас билан сўз- минлаш, қадрини оширишга фақат
фаолияти билан шуғулланадиган тайёрлаётганига нима дейсиз? лаган ажнабий тиллар ҳам баъзи 21 октябрь кунлари катта йиғин-
корхоналар ишини мувофиқ- кундалик ишлатиладиган сўзлари- гоҳларда тадбир ўтказиш, тил ҳа-
лаштирувчи «Тасвирий ойина» «Давлат тили тўғрисида»ги ни биздан ўзлаштиришган. Маса- қидаги шеърлар, Навоий ҳаётидан
уюшмаси ва унинг вилоятлардаги қонуннинг 10-моддасида шундай лан, рус тилида пулни ифодаловчи лавҳалар кўрсатиш билан эмас,
бўлимларида ҳар бир ўрнатила- дейилади: «Корхоналар, муасса- «деньги» сўзи туркий тилдаги узлуксиз меҳнат ва фидойилик
диган баннер, пешлавҳа, электрон салар, ташкилотлар ва жамоат «танга» сўзининг ўзлашмасидир. орқали эришилади.
мониторларда акс эттириладиган бирлашмаларида иш юритиш, Биз француз, инглиз тилларидан
ёзувларни давлат тили нуқтаи на- ҳисоб-китоб, статистика ва мо- олинган деб ҳисоблайдиган «ди- Акбар РУСТАМОВ
заридан экспертизадан ўтказиш, лия ҳужжатлари давлат тилида ван», «киоск» сўзлари ҳам доимий «Маhаllа»
истеъмолимизда бўлган «девон»,

Сенат ҳузуридаги Ёшлар парламенти аъзоларининг
фаолияти таҳлил қилинди.

26 МЕЗОН 2020 йил
№39-40 (1969-1970)
Илм ҳар қандай замон ва маконда ҳам
нажот йўли, зулматларни ёритувчи нур,
инсонни камолотга етакловчи буюк
неъмат бўлган. Барча даврларда бобо-
ларимиз илмнинг миллат ва давлат келажаги-
даги ўрнини жуда яхши англаган. Бунинг ёрқин
далили сифатида Имом Бухорийнинг ўн икки
аср олдин: «Дунёда илмдан бошқа нажот йўқ ва
бўлмагай» деган фикрларини келтириш мумкин.

Замонавий ҳаётни

ТАЪЛИМ ТАРАЇЇИЁТИСИЗ

ТАСАВВУР ЭТИБ БЎЛМАЙДИ
Глобаллашув даврида ҳам таъ- соҳаси ривожини жадаллаштириш
лим, билим, заковат тушунчалари масалалари муҳокамаси бўйича зарур. Шу маънода «Ўқитувчи- ган ютуқлар, услубий, тузилмавий,
ўз оҳорини йўқотмади, аксинча видеоселектор йиғилишидаги нинг мақоми тўғрисида» алоҳида моддий ва ниҳоят инновацион ри-
долзарблиги янада ошди. Илмни нутқи ҳам шундан далолат беради. қонун қабул қилиш фурсати етган. вожланиш тажрибасини ҳисобга
саодат деб билган халқ борки, ри- Унда муаллимнинг обрў-эътибори Шунингдек, таълим олиш ва унинг олиш ва ундан фойдаланиш лозим.
вожланишга юз тутиши муқаррар. ва мақомини кўтариш, ўқув дас- сифатини ошириш стратегиясини
Асосий инвестициясини таълим турлари ва методикасини тўлиқ қабул қилиш, амалдаги қонунлар, Президентимизнинг Олий Маж-
тизимига киритадиган мамлакат, қайта кўриб чиқиш, мактабни қарорлар, кўрсатмалар ва бошқа лисга йўллаган Мурожаатномасида
албатта, улкан ютуқларга эришади. таълимнинг кейинги босқичла- меъёрий ҳужжатларни тизимлаш- мактаб битирувчиларини олий таъ-
ри билан узвий боғлаш, таълим тирган ҳолда, Таълим тўғрисидаги лим билан қамраб олиш даражаси-
Президентимизнинг мамлака- ва фан тараққиёти билан боғлиқ кодексни қабул қилиш, истиқболда ни 2020 йилда камида 25 фоизга ва
тимизда таълим-тарбия тизими- саъй-ҳаракатлар бутун давлат- бутун таълим жараёнини муво- келгусида 50-60 фоизга етказиш,
ни такомиллаштириш, илм-фан фиқлаштирувчи ягона ҳуқуқий 2020/2021 ўқув йилидан бошлаб,
нинг вазифаси бўлгани тизимни яратиш зарур. давлат гранти асосида ўқишга
ДАРВОҚЕ... сабабли уни умуммиллий қабул қилиш бўйича давлат буюрт-
ҳаракатга айлантириш Янги Ўзбекистон пойдевори маси параметрларини босқичма-
масаласи кўтарилгани мактабдан бошланишини Юртбо- босқич ошириб бориш, масофавий
эътиборимизни тортди. шимиз кўп бор таъкидлади. Мак- ўқитишни кенгайтириш, қизларни
табга оид ислоҳотлар ривожланиш олий таълимга қабул қилишда
Финляндия тажрибаси му- Янги Ўзбекистон йўлидаги илк қадамдир. Бугунги алоҳида грантлар ажратиш вазифа-
ваффақият қозонишнинг кўп пойдевори мак- кунда таълим бериш фаолияти лари белгилаб берилган эди.
усуллари мавжудлигини кўр- табдан бошланади янада такомиллаштирилиб, халқи-
сатади. Бу тизимда ўқувчилар мизнинг асрлар давомида шакл- Ана шу асосда мамлакати-
самарадор Осиё мамлакатла- Замонавий ҳаётни ланган илм сари интилиш фазила- мизда олий маълумот оламан, ўз
ридагига қараганда ўқишга кам бугун илм-маърифат ва ти яна бир бор намоён бўлмоқда. устимда ишлаб, илмли бўламан,
вақт сарфлайди, уйга берилган таълимнинг тараққиёти- деган, юрагида ўти бор, ғайрат-
топшириқлар кам, мактаб тек- сиз тасаввур этиб бўл- Ҳар бир вилоятнинг ўз шижоатли ёшларимизнинг таҳсил
ширувлари эса бекор қилинган. майди. Жаҳоннинг етакчи тажрибаси бўлади олиши учун ҳамма шарт-шароит
Аммо кўпчилик муваффақиятли давлатларида таълимни яратилмоқда. Янги олий таълим
таълим тизимлари каби фин ривожлантириш биринчи Депутатлар таълим ислоҳотла- муассасалари, етакчи хориж
таълим тизими шароити оғир галдаги вазифа сифатида рининг бевосита назоратчисига университетларининг, шунингдек,
ўқувчилар ҳам юқори натижа- белгиланиши ҳам бежиз айланиши кераклиги ҳам видеосе- юртимиздаги мавжуд олий таълим
ларга эришиши мумкин ва ҳар эмас. Негаки, мамлакат- лекторда кўтарилган ўринли ма- муассасаларининг ҳудудларда
қандай мактаб, қаерда жойлаш- нинг келгуси равнақи салалардан биридир. Таълимнинг филиаллари очилмоқда.
ганидан қатъи назар, юқори айнан шу соҳада қўлга асосий вазифаларини, мавжуд
сифатли таълим бериши керак, киритган ютуқлари билан илмий салоҳият ва алоҳида шахс- Хулоса ўрнида
деган фикрга асосланади. чамбарчас боғлиқдир. Шу ларнинг истеъдодини давлатнинг
маънода Ўзбекистон учун амалдаги эҳтиёжларига мослаш- Бугун таълим муассасалари
Бу мамлакатда давлат умум- Финляндия таълим тизи- тириш жуда муҳим. Бу эса халқ зиммасида нафақат билимли
таълим мактабларида ҳар бир мини намуна сифатида вакилларининг доимий эътибори- ёшларни тарбиялаш, шу билан
ўқувчи бепул иссиқ овқат, тиб- қабул қилиниши мақсадга даги масалага айланмоғи шарт. бирга, ёш авлод тарбиясига жид-
бий ёрдам, жумладан, стома- мувофиқ экани эътироф дий эътибор қаратиш вазифаси
толог ёки психолог ёрдамини этилди. Президентимиз томонидан ҳар турибди. Ёшларимиз қандай улуғ
олади. Махсус таълим эҳтиё- бир вилоят таълим бўйича ўз таж- зотларнинг авлодлари эканини
жига эга болаларга ғамхўр- Маърузада зиёлилар, рибасини ишлаб чиқиши керакли- ҳар қадамда ҳис этишлари, бундай
лик қилиш ҳар қандай мактаб жумладан, ўқитувчилар- ги, ўқитувчиларнинг тоифаларини тарбия бера олиш учун педагог-
ишининг ажралмас қисмидир. ни қўллаб-қувватлаш ма- қайта кўриб чиқиш лозимлиги лардан тинимсиз изланиш, машақ-
Болалар яна индивидуал ёрдам саласи илгари сурилгани қайд этилди. «Менинг энг катта қатли меҳнат талаб этилади.
олади ва эътиборда бўлади. бежиз эмас. Дарҳақиқат, кучим — муаллимлар ва зиёлилар-
ўқитувчиларнинг ҳуқуқий дир», деб таъкидлаганлари ҳам Ҳа, одамларни ўзгартирмасдан
мақомини янада кўта- фахр, ҳам масъулият. туриб жамиятни ўзгартириб бўл-
риш, уларнинг иш ҳақи майди. Одамларнинг фикрларини
ва ижтимоий мавқеини Бугун тобора кучайиб бораёт- ўзгартириш, шунда мактаб таъ-
ошириш бугунги куни- ган талабларга жавоб бериш лимида ҳам ўзгаришлар бўлади.
мизнинг кечиктириб бўл- мақсадида ҳаракат қилиш зарур- Демак, биз янги ислоҳотлар осто-
мас вазифасидир. Бунинг лигини чуқур ҳис этяпмиз. Олдин- насидамиз, бу йўлда олға одимлар
учун, албатта, ташкилий- га, янгиланиш сари қадам қўйиш ташлаш фурсати етди.
ҳуқуқий чора-тадбир- учун эса халқимиз асрлар давоми-
ларни амалга ошириш да тўплаган бебаҳо тажриба, яъни Баҳром АБДУҲАЛИМОВ,
кадрлар тайёрлаш бўйича ҳамда Олий Мажлис Қонунчилик
илмий-таълимий соҳада эришил-
палатаси депутати.

Импорт қилинган АИ-95 нархи 6600 сўмдан
6300 сўмга арзонлаштирилади.

2020 йил МЕЗОН 27
№39-40 (1969-1970)

КАТТАЛАР

ТАЪЛИМИНИ
рзаирвуорж..л.(амнит?и) ришКатта ёшлиларнинг
миллий стратегия ларинг шаклланиб бўлганида янги COVID-19 пандемияси- ёшлиларнинг ноформал таълими
ўқиши ва таълими синалмаган воқеликлар томон га рўбарў келиб, жаҳон ва мустақил ўқиб таълим олиши
мавзуси йилдан-йил- қадам ташлаш ҳамиша мушкул ҳамжамияти айрим му- (информал таълим) аслида меъё-
га дунёда долзарб бўлган. Аммо такрорлайман – ҳим жабҳаларда мута- рий-ҳуқуқий базада ифода этил-
аҳамият касб этмоқ- қайта ўқишни яна бошлаш зарур! хассисларнинг танқис- маган.
да. Аксарият мамла- лиги қайтариб бўлмай-
катларда катталар Қайси касбларга диган оқибатларга олиб Катталар таълими ва ўрганиши-
таълимини ривож- эҳтиёж катта? келиши мумкин, деган ни самарали ривожлантиришни
фикрга келди. таъминлаш учун 2030 йилгача
“лантириш бўйича – Мутахассислар яқинда бутун барқарор ривожлантириш бо-
сайёрамизни ўз ичига қамраб расмий қайдга эга эмас. Илмий расида Миллий мақсадлар ва
тилда бу ҳолат институтлашти- вазифалар билангина моҳияти
олувчи янги иқтисодий таназзул риш деб номланади. очиладиган давлат дастури лозим.
«Таълим тўғрисида»ги қонунга
ва дастурлар ишлаб кутаётгани ҳақида гапиришди. Экспертлар катталар ўқитилаёт- катталар таълими ва ўрганишига
ганда уларнинг нафақат касбий, оид тегишли моддалар киритил-
чиқилмоқда. Бу таназзул бутун миллий иқти- балки ижтимоий кўникмалар- ди. Кейинги босқичда – «Катта
ни ошириш муҳимлигини қайд ёшлилар таълими тўғрисида»ги
Ўзбекистонда бу масалага содиётларнинг устунликларини этишя­ пти. Креативлик, масъулият, қонун ишлаб чиқилиш навбати.
жамоада ишлай олиш маҳорати, Бюджетнинг махсус моддаларини
алмаштириш ва қайта қуришни ишонтира олиш, муаммоларни еча ажратиш ёрдамида катталар таъ-
ҳозирча етарли эътибор қаратил- талаб қилади. Айнан шу вазиятда билиш, ўзгарувчан шароитларга лимини ривожлантириш кафолат-
маяпти. Вақт эса – оқар сув, кутиб катталар таълими ва ўрганиши мослашиш, қарор қабул қилиш, ларини мустаҳкамлаш ўринли.
турмайди. Муаммо шу қадар ўзини ўзи ривожлантириш, танқи-
масаласи кун тартибига чиқади. дий фикрлаш шулар сирасидан. Турли мулкчилик шакллари
кескинлашиб кетиши эҳтимоли провайдерларига солиқ солиниш-
COVID-19 пандемиясига рўбарў Турли мамлакатларда аҳоли- да имтиёзлар бериш, нодавлат
борки, давр чақириқларига ўз нинг узлуксиз таълимда иштироки нотижорат ташкилотлари ва фу-
келиб, жаҳон ҳамжамияти айрим кўрсаткичлари тубдан фарқ қила- қароларнинг таълими билан шу-
вақтида жавоб беришга улгурмай муҳим жабҳаларда мутахассис- ди. Хусусан, Иқтисодий ҳамкорлик ғулланувчи нодавлат таълим муас-
қолишимиз мумкин. Ўзбекистонда ларнинг танқислиги қайтариб ва тараққиёт ташкилотига аъзо сасаларини қўллаб-қувватлаш ва
катталар таълими ва ўрганиши мамлакатларда (энг ривожлан- ривожлантириш муҳим. Фаолият
бўлмайдиган оқибатларга олиб ке- ган мамлакатларда) 25 ёшдан 64 юритишларига тўғри келаётган
соҳасини қай тариқа ривожлан- ёшгача бўлган формал ва қўшимча қонунчилик сарҳадларини қайта
лиши мумкин, деган фикрга келди. таълимга доир аҳоли қамрови 51 кўриб чиқиш лозим.
тириш мумкинлиги ҳақида фоизни ташкил қилади.
Ўзбекистонда биз нафақат замона- Катта ёшлилар билан ишлай-
Олий Мажлис Яқин келажак режаси диган педагогларнинг тайёргар-
вий асбоб-ускуналар ва техноло- қандай бўлиши керак? лик тизими, ёллаш шартлари ва
Сенатининг малакавий маҳорати масаласи
гиялар, балки малакали кадрлар – – Ўзбекистонда катталар таъ- ўта долзарб. Мамлакатимиз олий
Ёшлар, мада- бошқарувчилар, шифокорлар, ўрта лими соҳаси турли идоралар ўқув юртларида андрагоглар(катта
ният ва спорт бўғин тиббиёт ходимлари, психо- томонидан чиқарилган меъё- ёшлиларга таҳсил берувчи мута-
масалалари рий-ҳуқуқий ҳужжатлар орқали хассислар)ни ўқитишни татбиқ
логлар, онлайн ўқитиш мутахас- тартибга солинади. Бироқ катта этиш, адрагогикани фан сифатида
қўмитаси ўрганишни йўлга қўйиш зарур. Бу-
сислари, дастурловчилар ва бошқа нинг учун эса «Андрагог» касбини
раиси ўринбо- касбларга бўлган танқисликни лавозимлар ва касблар Классифи-
сари Дилором каторига киритиш муҳим.
сездик. Деярли барча соҳаларда
ТОШМУҲАМЕДОВА мутахассисларни қайта ўқитишга Катта ёшлилар учун таълим
қуйидаги фикрларни билдирди. даражаси, даромадлари ва яшаш
эҳтиёжимиз борлигини англадик. жойидан қатъи назар, таълим хиз-
матларининг очиқлигини таъмин-
Наҳотки, ота-оналар ҳам Ҳозир имконимиз мавжудлигида ларкан, Ўзбекистон ўз истиқболи
партада ўтирса? янги иқтисодиёт учун янги их- сари яна бир олға одимлайди. Зеро,
ҳаёт давомида таълим олиш тамо-
тисосликлар ва мутахассислар йилининг рўёбга чиқиши оилалар
фаровонлигини ошириш, инсон-
— Ҳозирги давр кишиси дои- тайёрлашни бошлашимиз шарт. ларнинг шахс ва касбий юксалиши,
ўзларига муносиб ишга эришуви,
мий ўқиб-ўрганиши лозим, – дей- Ҳаракатланиш учун ижтимоий ривожланиш, барқарор
ди Дилором Тошмуҳамедова. ўқиш-ўрганиш керак! ва инклюзив иқтисодий ўсишни
– Агар 200-300 йил аввалга қайта- таъминлашнинг муҳим омилидир.

диган бўлсак, ота-боболаримиздан – Ўзбекистонда «катталар Садоқат МАХСУМОВА
тайёрлади.
олган билимларимиз фарзандлар таълими ва ўрганиши» хусусияти
ва набиралар томонидан муваф-
таълим соҳаси каби воқелик ҳаёт-
фақиятли қўлланилган. Ҳозир
да мавжуд бўлиб, мазкур ҳодиса
буткул бошқа даврда яшаяпмиз.
ҳукумат қарорлари даражасида
Ёшлигимизда олган билим ва кў-

никмаларимиз фойда келтиришга

улгурмасдан эскиряпти, қачонлар-

дир жуда талабгор бўлган касб-

ҳунарлар тобора йўқолиб кетяпти.

Иш ҳақидаги эълонларда нотаниш

сўзларга дуч келяпмиз, суҳбатлар

чоғида гўёки сиз билан ажнабий

тилда гаплашишаётгандек ёки ма-

зах қилишаётгандек туюлади.

Айни куч-қувватга тўлган пай-

тинг танлаган касбинг тарихга

айланиб қолаётгани эса ачинарли.

Вазиятдан қандай чиқиш мумкин?

Жавоби битта – қайтадан ўқиш

керак. Ёшинг анчага етганда, қола-

верса, ҳаёт тарзинг ва кўникма-

Камолиддин Беҳзод номидаги давлат стипендиясини
тайинлаш тартиби тўғрисидаги низом тасдиқланди.

28 НИГОҲ 2020 йил
№39-40 (1969-1970)

Жорий йил давлат буюрт-
маси асосида бака-
лавриатнинг кундузги
таълим шаклига 103
575 нафардан кўпроқ талаба қа-

бул қилинди. Тан олиш керакки, бу

аввалги йилларга нисбатан анча

кўп. Аммо... Республикамизда ҳар

йили ўрта мактабларни 500 минг

нафардан кўпроқ ўқувчи битириб
чиқишини ҳисобга олсак, аслида
квота уларнинг чорагини ҳам қам-

ЕТИМ БОЛАЛАРНИНГраб ололмаслигига гувоҳ бўламиз.
Бундан ташқари, ҳар йили тала-

МУСТАҚИЛ ЯШАШИГАба бўлаётганлар орасида аввалги
йилларда ўқишга кира олмаганлар
ҳам салмоқли рақамларни ташкил

КИМ ШАРОИТ ЯРАТАДИ?қилади. Демак, мактаб битирувчи-

ларининг асосий қисми кейинги
ўқув йилигача роса бир йил бекор
қолиши тайин. Юртимизда иш — болалар маҳалласи»да жами 533 лаштирилган, холос. маблағ ажратилиши белгиланди.
билан банд бўла олмаган бундай нафар етим ва ота-она қарамоғи- Бу ҳолат тумандаги Энди болаларимизнинг ҳаммаси-
ёшларнинг асосий қисми чет дан маҳрум бўлган бола тарбия- масъул раҳбарлар, нинг Меҳрибонлик уйидан чиққа-
элларга меҳнат мигранти сифа- ланмоқда. айниқса, сектор раҳ- нидан кейин бошпанаси бўлади.
тида йўл олади ёки ота-она қара- барларининг масъу-
моғида яшашни давом эттиради. Меҳрибонлик уйлари ҳамда лияти етарли эмасли- Нега имтиёздан
Бу борада, айниқса, Меҳрибонлик «SOS — болалар маҳалласи»да гини кўрсатмоқда. фойдаланилмади?
уйларини битириб чиққанларнинг тарбияланувчилар учун «Уй-рўз-
тақдири жуда долзарб масаладир. ғор академияси», турли ихтисос- Етимларни Жорий йил Меҳрибонлик уйлари
Зеро, уларни назоратга оладиган ликдаги фан ва спорт тўгараклари, уйсиз тарбияланувчиларига ОТМларга
ота-онаси йўқ. жумладан, IT технологиялари кириш учун имтиёзлар ажратил-
сабоқлари ва «Робототехника» қолдирган ганини ҳаммамиз яхши биламиз.
Қанча йигит-қиз ишга машғулотлари учун алоҳида хона- раҳбарлар бор Аммо бундай ёшлар, айниқса, Тош-
жойлаштирилди? лар ташкил қилинган. кент шаҳрида имтиёзлардан тўла
Чилонзор тумани- фойдалана олгани йўқ. Сабаби,
— Мазкур масала яқинда Сенат Яшнободлик ёшларга да эса ёшларни иш пойтахтдаги Меҳрибонлик уйи тар-
аъзолари ва тегишли вазирликлар касб керак эмасми? билан банд қилиш, бияланувчилари учун умумтаълим
иштирокида муҳокама қилинди, — уларни касб-ҳунарга мактаби фан ўқитувчиларининг
дейди Олий Мажлис Қонунчилик Аммо тизимда ҳали камчилик- ўргатиш ишлари талаб даражаси- дарсдан сўнг алоҳида шуғулланиш-
палатаси Фан, таълим, маданият лар кўп. Масалан, Яшнобод тума- да ташкил этилмаган. Тумандаги лари йўлга қўйилмаган.
ва спорт масалалари қўмитаси нида олий таълим билан қамраб масъул ташкилотлар томонидан
раиси Эркин Зоҳидов.— Бугун- олинмаган, бандлиги таъминлан- ёшларнинг бандлигини таъмин- Биламизки, ҳар бир ота-она
ги кунда ёшларни олий таълим маган ёшлар томонидан қилин- лаш бўйича мониторинг йўлга фарзандини ўқишга киритиш учун
билан қамраб олиш даражаси ган мурожаатларни кўриб чиқиш қўйилмаган. Юнусобод туманида- қўшимча репетиторлар ёллайди.
28,4 фоизга етказилган. Меҳнат тизими тўлиқ йўлга қўйилмагани ги 23-сонли Меҳрибонлик уйи- Унга мукаммал билимлар беришга
бозори талабларига кўра, янги 9 одамни ўйлантиради. нинг 37 нафар битирувчисидан уринади. Аммо етим болалар бун-
та таълим йўналишлари ва 37 та 23 нафарига уй-жой ажратилма- дай имкониятдан маҳрум қилинган.
мутахассисликлар бўйича кадрлар — Текширувлар жараёнида гани сабабли бугунги кунда улар Натижада битирувчиларнинг ОТМ-
тайёрлаш йўлга қўйилган. Куни Ёшлар ишлари агентлиги туман Меҳрибонлик уйида истиқомат ларга ўқишга кириш кўрсаткичи
кеча эса Меҳрибонлик уйлари тар- бўлимининг бу борадаги фаолия- қилишмоқда. Уларнинг 6 нафари имтиёздан фойдаланган ҳолда, бор-
бияланувчиларини касбга ўқитиш ти фақат рақамларда кўриниши, ишга жойлашмаган. йўғи 18 фоизни ташкил этмоқда.
ва бандлигини таъминлаш бўйича амалий натижа ёки аниқ таклиф Бу ёшларнинг келажаги билан
Тошкент шаҳрида амалга оши- йўқлиги, ушбу йўналишда амалга қизиқмаётган раҳбарлар, албатта, Меҳрибонлик уйи битирувчила-
рилаётган ишлар ҳолати муҳока- оширилаётган ишлар етарли эмас- тегишинча жавоб беришлари керак. рига тадбиркорлик фаолиятларини
ма қилинди. Таъкидлаш жоизки, лиги, ёшлар бандлигини таъмин- Зеро, Президентимиз ёшларни иш йўлга қўйиш борасида имтиёзли
кейинги пайтларда йўналишда лаш бўйича тизимли ишлар йўлга билан таъминлаш, уларнинг кела- кредитлар ажратиш белгиланган
қатор ишлар амалга оширилмоқда. қўйилмагани аниқланди, — дейди жагига пойдеворни яратиш ҳар бир бўлса-да, Тошкент шаҳрида Меҳ-
Жумладан, Тошкент шаҳрида 2020 Эркин Зоҳидов. — Шайхонтоҳур раҳбарнинг асосий вазифаларидан рибонлик уйлари битирувчилари
йил давомида жами 2 минг 850 туманида эса 2020 йил давомида эканини бир неча маротаба таъ- учун кредитлар ажратилмаган,
нафар ёш ишга жойлаштирилган. ишга жойлаштирилиши режалаш- кидлади. Тасаввур қилинг, ҳозирда Ёшлар ишлари агентлиги ҳудудий
Тошкент шаҳар маҳалла ва оилани тирилган 1 минг 741 нафар ёшнинг уйсиз ва ишсиз Меҳрибонлик уйи бўлимлари томонидан тарғибот
қўллаб-қувватлаш бошқармаси ўтган 9 ой давомида бор-йўғи 314 битирувчиси нима қилсин? тадбирлари етарли даражада таш-
томонидан 483 нафар йигит- нафари, яъни 18 фоизи ишга жой- — Йил бошида Меҳрибонлик кил этилмаган.
қиз касбга ўқитилган. Қолаверса, уйлари тарбияланувчиларини иж-
касбга ўқиш истагини билдирган тимоий қўллаб-қувватлаш бора- Хулоса ўрнида
413 нафар 18-30 ёшлилар рўйхати сидаги ишлар ҳолатини танқидий
маҳалла ва туманлар кесимида кўриб чиқиб, мутасаддилар олдига Умуман олганда, кейинги пайт-
шакллантирилган. аниқ вазифаларни белгилаб қўй- ларда ёшлар масалаларида амалга
ган эдик, — дейди Сенат раиси оширилаётган ишлар кўлами кенг
Ҳудудда касб-ҳунар ўрганиш Танзила Норбоева. — Ўшанда ота- бўлса-да, ҳали тизимда камчилик-
истагини билдирган ёшлар учун онасиз болаларимиз Меҳрибон- лар бисёр, бу биргина пойтахт-
касбга ўргатиш марказлари таш- лик уйларидан чиққанидан кейин даги ҳолатдан ҳам маълум. Энди
кил этилди. Бундан ташқари, Меҳ- қаерда яшайди, уй-жойи йўқ-ку, чекка ҳудудлардаги вазиятни кўз
рибонлик уйларини битираётган деб ҳокимлар билан фикр-муло- олдингизга келтириб кўраверинг.
ҳар бир ўғил-қизни касб-ҳунарга ҳаза алмашгандик. Мана, келгуси Ўйлаймизки, тегишли идоралар
ўқитиш ва иш билан таъминлаш йилда энди чин етим болаларни мазкур масалага жиддий эътибор
борасида 21-, 23-, 30-сонли Меҳ- уй-жой билан таъминлаш учун қаратади. Биз эса мавзуга яна
рибонлик уйларида ҳамда «SOS биринчи маротаба 30 млрд. сўм қайтамиз.

Улуғбек ИБОДИНОВ
«Mahalla»

Тошкент вилоятида Япония билан ҳамкорликда
IT академияси ташкил этилади.

2020 йил НИГОҲ 29
№39-40 (1969-1970)

ДАРСЛИКЛАР
нетеигаб облоирсмқаияпштлио?қларгаҲар қандай миллат
ДАРВОҚЕ...
ва мамлакат кела-
жагини ёш авлодга Кимлар ижара пули
берилаётган таълим- тўламайди?
тарбия даражаси
белгилайди. Шу боис «Умумтаълим мактаб-
эртанги кунини ўй- ларини дарсликлар ва
лаган давлат борки, ўқув-методик қўллан-
малар билан таъминлаш
“ушбу соҳага алоҳида тартиби тўғрисида»ги
эътибор қаратади. Низомга кўра, барча
Юртимизда ҳам дав- дарсликлар учун ижара
шартномаси асосида тў-
лат бюджети хара- лов амалга оширилади.
Низомда Меҳрибонлик
жатларида умумтаъ- уйлари тарбияланувчи-
лари ва ижтимоий ҳи-
лим соҳаси етакчи мояга муҳтож оилалар-
нинг фарзандлари, чин
ўринни эгаллайди. етимлар дарсликлардан
бепул фойдаланиши бел-
Таълим жараёнини ташкил Дарсликларнинг — Бошланғич синфлар дарс- гиланган.
этишда эса дарсликлар алоҳида сифати талабга жавоб ликларида ҳам кўплаб хатоликлар
ўрин тутади. Зотан, таълим сифа- учрайди, — дейди Кармана тума- Мактаблар 77 фоиз
ти ва натижадорлигини дарслик- берадими? нидаги «Кўҳна қўрғон» маҳалла- дарсликлар билан
ларсиз тасаввур қилиб бўлмайди. сидан фахрий ўқитувчи Достон
Хўш, бугун умумтаълим мактабла- Дарҳақиқат, мактабларнинг мод- Мавлонов. — Математика фани таъминланган
рида ўқувчиларнинг дарсликлар дий-техника базаси, соҳа ходимлари дарсликларида мисол ва масала-
билан таъминланиши қай аҳвол- учун шарт-шароитлар кундан-кунга ларнинг натижалари нотўғри кўр- — Ташкилотимиз томонидан Халқ
да? яхшиланиб бораётган бир пайтда сатилган. «Биология» ва «Зооло- таълими вазирлигига 2020/2021
таълим сифати ва натижалари ку- гия» фанлари дарсликларида ҳам ўқув йили учун 799 599 дона дарс-
— Фарзандларим туманимизда- тилганидек бўлиши учун ўқувчилар хатоликлар мавжуд, ҳатто ўсим- лик ва ўқув-методик қўлланмаларга
ги 7-мактабда ўқишади, — дейди дарсликлар билан тўлиқ таъминлани- лик ҳайвон сифатида кўрсатилган буюртма берилган, — дейди Навоий
Кармана туманининг «Янгиариқ» ши лозим. Шу билан бирга, дарслик ҳолатларга дуч келиш мумкин. вилояти халқ таълими бошқарма-
маҳалласидан Шаҳло Бобоқу- китоблар давлат таълим стандарти Тарих фани дарсликлари ҳам чал- сининг дарсликлар ва адабиётлар
лова. — Уларнинг саломатлиги- ва ўқув дастурлари талаблари асоси- кашликларга тўла. Айниқса, ўзбек бўйича масъул ходими Илҳом Ас-
ни муҳофаза қилиш мақсадида да ўқувчиларнинг ёши, ақлий, фи- тилидаги дарсликда берилган танаев. — Ҳозиргача шундан 604 513
онлайн ўқишини истадик. Ҳозир зиологик ва психологик ривожланиш маълумот рус тилидаги дарсликда таси «Ўқув таълим-таъминот» ДУК
икки қизим уй шароитида таҳсил даврига мувофиқ тайёрланиши керак. мутлақо бошқача берилган, ҳат- вилоят филиалига етказиб берилди
оляпти. Теледарсларни қолдирмай Афсуски, бугун айрим дарсликлар бу то Форобийнинг туғилган йили ва мактаб ўқувчиларига тарқатилди.
кузатишади, интернетдан фойда- талабга мутлақо жавоб бермайди. икки тилдаги дарсликда икки хил Қолган 182 448 та дарсликни етказиб
ланиш имконияти ҳам бор. Аммо кўрсатилган. бериш пандемия туфайли кечикди.
дарслик китоблари етишмайди. — Мактаб дарсликларининг мум- Бу дарсликларнинг қайта нашр эти-
Хусусан, «Инглиз тили» ҳамда тоз адабиёт бўлимларида хатоликлар Қозоқ тилидаги лаётгани ва «Тарбия» дарслиги янги
«Информатика ва ахборот тех- кўп учрайди, — дейди навоийшунос мактабларда аҳвол чоп қилинаётгани билан боғлиқ. Ўқув
нологиялари» фанларидан китоб олим Тоҳир Хўжаев. — Жумладан, йилининг иккинчи чораги давомида
йўқ. Синф раҳбари бу дарслик- аруз вазнида «рамали мусамма- қандай? бу қўлланмалар етказиб берилишига
лар қайта нашр этилаётганини ни маҳзуф» атамаси бор, афсуски, умид қиляпмиз.
ва иккинчи чорак давомида янги 8-синф «Адабиёт» дарслигида «маҳ- Навоий вилоятининг Конимех
китоб етиб келишини айтибди. зуф» сўзи «маҳфуз» шаклида ёзилган. туманида 37 та умумтаълим мак- Суҳбатдошимизга дарсликлар-
Онлайн дарсда ўқувчи фанни Бу ерда биргина ҳарфни чалкаш- таби мавжуд ва аксариятида таъ- нинг сифати ҳақида сўз очганимиз-
мустақил ўзлаштиради. Шу боис тириш билан сўз маъноси ўзгариб лим қозоқ тилида олиб борилади. да, бу республика даражасида ҳал
китоб етишмаслиги бироз қийин- кетяпти, «маҳзуф» сўзи «ташлаш» қилинадиган масала эканини, шунга
чилик туғдиради. Шунингдек, кўп маъносини билдиради, «маҳфуз» эса — Қозоқ тилидаги дарсликлар қарамай, тажрибали ўқитувчилар
китоблар эски, айрим саҳифалари «муҳофазаланган» деганидир. етишмаслиги, таржималардаги томонидан дарсликлар таҳлил қили-
йиртилган. Биз, ота-оналар ижара хатоликлар йиллар давомида ниб, хато-камчиликлар вазирликка
пулини тўлаб берганимиздан сўнг Шоир руҳи ўқитувчини ҳам, ўқувчини ҳам етказилганини айтди. Шунингдек,
фарзандларимиз дарсликлар би- безовтамасми? қийнаб келди, — дейди Конимех босқичма-босқич қайта нашр эти-
лан муаммосиз таъминланишини тумани халқ таълими бўлими лаётган дарсликларда аниқланган
истаймиз. Райҳон, ҳидларингни йўлларимга сеп, ходими Отабек Сиддиқов. — камчиликларни бартараф этишга
Кут мени ҳар оқшом кўкка ой чиққан. Кейинги йилларда бу муаммо эътибор қаратилмоқда. Демак, яқин
Қишлоқ мактабларида ҳамиша Фақат, йиғламагин, гуноҳим не деб, бирмунча ечим топди, қайта йиллар ичида ўқув қўлланмаларида-
муайян камчиликларга дуч келиш Айбинг – онанг сени чиройли туққан. нашр этилган дарсликларда ха- ги хато ва чалкашликлар бартараф
мумкин, шаҳарда ҳаммаси рисола- толар тузатилди. Навоий вилояти этилади. Лекин унутмаслик керакки,
дагидек бўлса керак, деган фикрда Севимли шоиримиз Муҳаммад ҳокимлиги томонидан ҳам қозоқ таълим-тарбияда ҳар дақиқа, ҳар
эдик. Аммо Навоий шаҳридаги энг Юсуфнинг бу сатрларини кўпчи- тилида таҳсил олувчи ўқувчи- лаҳза ҳал қилувчи кучга эга. Шундай
илғор, ҳатто республика миқёсида лик ёддан билади. Афсуски, 8-синф ларни дарсликлар ва бадиий эмасми, азиз газетхон?
рейтинги юқори турадиган 11-дав- адабиёт дарслигида мазкур мис- адабиётлар билан таъминлашга
лат ихтисослаштирилган умумтаъ- ралар ҳам хатолик билан берилган. алоҳида эътибор қаратилмоқда. Холбиби САФАРОВА
лим мактабида ҳам 9-синфларнинг Хусусан, «кўкка ой чиққан» эмас, Жорий йилда 11 номдаги ўзбек- «Mahalla»
30 фоизига «Информатика ва ах- «кўкка ой чиққач» шаклида ёзилга- ча бадиий асарлар қозоқ тилига
борот технологиялари» дарслиги ни боис «Айбинг – онанг сени чи- таржима қилиниб, мактаб кутуб-
берилмаган экан. ройли туққан» сатри қофия бўлмай хоналарига етказилди. Таржи-
қолган. Ачинарлиси, бу эътибор- ма харажатларини ҳам вилоят
сизликдан марҳум шоиримизнинг ҳокимлиги тўлаб берди.
руҳи безовта бўлгандир?!

Марказий Осиёдаги энг йирик шолини қайта
ишлаш заводи Қуйи Чирчиқда қурилди.

30Баъзи ота-оналар: «Бо- ПСИХОЛОГ МАСЛАҲАТИ 2020 йил
№39-40 (1969-1970)
лам тортинчоқ, нима
қилсам бўлади?», дея БОЛАЛАРНИ
савол беришади. Тўғри,
табиатан ташқи муҳит- жамиятга қандай
дан бегонасирайдиган, мослаштириш керак?
кўпчилик орасида ўзи-

“ни ноқулай ҳис этади-
ган болалар ҳам учрай-
ди. Лекин барибир ҳам
аксарият болаларда
бунга қай даражададир
мойиллик бор: қайси
бирида камроқ, бош-
қасида кўпроқ. Хўш, бу
муаммога қандай ечим
топса бўлади?

Бунинг учун ота-оналар, авва-

ло, ўзларининг хулқ-атворларига

эътибор беришлари лозим. Улар

ўзларининг фарзандидан ўта

хавотирланишларини ёки норо-

зиликларини намоён қилишлари

керак эмас, бўлмаса бу ҳаракат

келгусида доимий ҳолатга айла-

ниб, боланинг мустақил фаолият ўйинини ўйнанг. Бир сафар фар-

юрита олмаслигига олиб келади. зандингиз ўқитувчи, кейин ўқувчи имкон беради. моқда. Агар унга ёрдам бермасан-
Биринчи марта боғчага борган ролини бажарсин. Катта синфлар Ота-оналардаги қўполлик, гиз, улғайганида ҳам муаммоларга
дарсига қатнаштириш мактабга дуч келаверади.
бола йиғидан кўзи шишиб уйи- тайёрлашнинг энг қулай йўлидир. кескинлик, бечидамлик кичкина
га келади. Табиийки, она «Боғча Бунда бола томашабин бўлиб, «одамча»да маълум бир ижти- Боланинг онги ривожланар
опаси урмадимикан» деган хаёлга вазиятни тушуниб олади. моий вазиятларда тортиниш каби экан, унинг тасаввури ҳам кен-
боради. Йўқ, болакай шунчаки жавоб реакциясини юзага кел- гайиб боради. Масалан, қорон-
бегона муҳитга кўниколмаган, Агар мактабда тайёрлов синфи тиради. Боладаги тортинчоқлик- ғиликда ҳеч нарса кўринмаслиги
бундан изтироб чеккан. Яъни бўлмаса, очиқ эшиклар кунида ни йўқотишни, энг аввало, унга у ерда бор нарсаларни кўра ол-
янги болалар билан киришиб мактаб дарсларига болани қат- бўлган ишончдан бошлаш керак. маслигинг дегани бўлса, демак,
кетолмаслик, улар орасида ўзини наштириш яхши натижа беради. Мисол учун, унга ҳамиша қилган у ерда бирор нарса бўлиши мум-
бегона ҳис этиш унга руҳий азоб Бола мактаб хоналари, жисмоний ишларининг таҳлилини тушун- кин, деб ўйлайди бола психика-
берган. тарбия ва мусиқа синфлари билан тиришга интилиш лозим. Бола си. Ўша қоронғиликнинг ичидаги
танишиб, мактаб ҳовлисида ўйнаб ҳамма ишни тўғри бажармаслиги бўлиши мумкин нарсаларни
Боладаги уятчанлик ҳиссини кўради. Болани эртароқ ўқитувчи
енгиш учун ота-она бу муаммо- ва синфдошлари билан та- барчамизга маълум, камчилик ва тасаввур қила бошлайди.
ни ўз вақтида кўра олиши керак. ништиринг. Дарс жадвали, хатоларга тўла ишларидаги но- Унинг онгида пайдо бўлган
Болага мутахассислар ёрдами ва танаффус, мактаб қонун- розиликни бақирмасдан, аста-се- хилма-хил тасаввурларга
янги кўникмаларни ишлаб чиқиш қоидаси ҳақида гапиринг. кинлик билан тушунтириш жуда чек қўйиш ва нотўғри деган
учун гуруҳ кўринишидаги маш- зарур. қарор ва ўзини ишонти-
ғулотлар керак бўлади. Бу гуруҳ Болага мактабга бори- ришга иродаси етмаётгани
бўлиб ўйналадиган турли ўйин- шидан аввалроқ мактаб Фарзандингиз кўринади.
лар бўлиши мумкин. Шунингдек, ўқув қуролларини сотиб нимадандир
бола учун янги ва кутилмаган олиб берсангиз, боланинг қўрқмоқда...(ми?) Кичик ёшли болаларда
вазиятларни келтириб чиқарувчи психологик мослашиши дунёни тушунишга билим
турли машғулотлар ҳам фойдали- осон кечади ва тезроқ Қабулимга келган аёлнинг доираси камлик қилган-
дир. Тасаввур қилиб ўйналадиган «ўқувчи» деган шарафли айтишича, 11 ёшли ўғли уйда лиги учун ҳам қўрқувлар
ўйинлар ҳам яхши. Масалан, бола номга эга бўлади. Боланинг бир ўзи қолишдан қўрқади. Агар пайдо бўлади. Бу ёшдаги
чўлга келиб қолади ва у бошқа бо- биринчи синфда ўқишини она бирор юмуш билан ҳовлига қўрқувларда ота-она билим
лаларга бу ер қўрқинчли эмаслиги енгиллатиш учун шароит чиқса, бола югуриб орқасидан бериши лозим. Умуман ол-
ва чўлда ҳам сув ва егулик топиш яратинг. Унинг қийинчи- чиқади. «Нимага қўрқаяпсан?» ганда, фарзандда қўрқувнинг
мумкинлигини исботлаши керак. ликлар билан юзма-юз бўлишида ва «Қўрқма!» деган гапларни гўё борлиги бу нормал ҳолат, аммо
ёнида эканингизни ҳис қилишига эшитмайди. Бу ҳолатда «Шундан унинг меъёр чегарасидан чиқса,
Мактабга-чи? имкон беринг. ҳам қўрқасанми!», «Э сен қўрқоқ- касаллик даражасига етиб боради.
мисан!», «Вой, ношуд-эй!» деб Фарзандингиздаги қўрқувни пай-
Болани мактабга тайёрлашдаги Тортинчоқликка боланинг қўрқаётганини тушун- қадингизми, у билан гаплашинг.
энг катта хато, уни мактаб қонун- сабаб нима? маслигингиз муаммонинг ечими Агар бу қўрқувни ўзи ёки сизнинг
қоидаси билан қўрқитишдир. Агар эмас. Яхши англашингиз керакки, ёрдамингизда енга олмаслигига
ўқитувчининг айтганини қилма- Нега бола тортинчоқ бўлиб фарзандингиз қўрқувдан қийнал- кўзингиз етса, албатта, психолог
санг, «икки» баҳо қўяди, мактабга қолади? Кичик мактаб ёшидаги ёрдамидан фойдаланинг.
борсанг ўйинга вақтинг қолмайди болаларда тортинчоқлик ҳисси Умуман олганда, бола ташқи
ва ҳоказо. Болани мактабга тайёр- намоён бўлишида оила муҳити- муҳитга кўникиши учун катталар-
лашда унинг қизиқарли билим- нинг бевосита таъсири мавжуд, нинг кўмагига муҳтож. Тортиниш,
ларга эга бўлиши, янги дўстлар айнан ота ва она дастлабки ижти- қўрқув унга бирор ишни амалга
орттириши, тўгаракларга қатнаши моий кўникмаларни бола онгига оширишда ҳамиша халал беради.
мумкинлигини айтиш керак. Фар- сингдирувчи, унинг иродасини Шу туфайли кейинчалик мустақил
зандингизга илк маротаба мактаб- чархловчи инсонлардир. Оила- шахс сифатида шакллана олмай-
га борганингиз, севимли устозла- нинг тўлиқ бўлиши, яъни унда ҳам ди. Болангизни бундай ноқулай-
рингиз ҳақида гапириб беринг. ота, ҳам онанинг тинчлик-тотув- ликдан халос этиш сизнинг қўлин-
ликда яшашлари ва унда нормал гизда: унинг ҳолатини тушунган
Мактабда баъзан муаммолар инсоний муносабатлар, соғлом ҳолда керакли чораларни кўришга
бўлиши мумкинлигини айтиб, би- маънавий муҳитнинг мавжудлиги ҳаракат қилинг.
ринчи марта ўқитувчидан танбеҳ боланинг ҳар томонлама яхши
эшитганингиз ва биринчи олган ривожланиши, соғлом, ақлли, куч- Зебинисо АҲМЕДОВА,
«икки» баҳонгиз тарихини ай- ли ирода соҳиби бўлиб етишига психолог.
тинг. Бола билан «мактаб-мактаб»

Самарқанд ветеринария медицинаси институти
ректори Белорусь Академияси Фахрий профессори бўлди.

2020 йил ОҒРИҚ 31
№39-40 (1969-1970)

ҚИЗ ЎҒИРнеЛгаАбШугунОҳаДмАТИМаҳаллакўчасиданқолган 11 та «Капти-
ўтаётган бир хил тус-
даги машиналар бар-
чанинг эътиборини
удумдан қолмаяпти?тортди. Олдиндаги
машина ойнасидан
гавдасини белигача чи-
қарган йигит қўлидаги

“видеокамераси билан
ва»ни турли ракурсда

тасвирга оляпти. Буни

кўрганларнинг барчаси

маҳаллада кимдир қиз

олиб қочиб келганини

англади. Йигитнинг ян- ХАБАР:
галари, қўни-қўшнилар қарамай, бугунги кунда ҳам айрим

йиғилиб, қизнинг боши- жойларда қиз олиб қочиш учраб қараш шаклланиб қолган, — дейди 45 та маҳаллада 150
га рўмол ташлаб, маши- турибди. Бунинг ҳам асосий сабаби Шаригул Пайзуллаева. — Бу удум- та лойиҳа амалга
надан тушириб олди. моддий томонга бориб тақалади. нинг нотўғрилиги, қиз билан йигит оширилади
фақат катталарнинг совчилиги ва
Ёши улуғлар шу заҳоти масла- Тўй белгиланса ҳам қиз розилигидан сўнг тиббий кўрик- Қорақалпоғистон Республи-
ҳатлашиб, қизнинг уйига хабар олиб қочиляпти дан ўтиб, никоҳланиши зарурлиги касини 2020-2023 йилларда
юборди. Икки-уч соатлар чамаси, тушунтирилаётган бўлса-да, бун- комплекс ривожлантириш
қиз томондан 4-5 нафар аёл — — Бир пайтлар қизнинг қалин дай ҳодисалар ҳали-ҳамон учраб дастурида Тахтакўпир, Бўза-
«тап берди»лар етиб келди. Қизни молига қирқ бош туғадиган мол бе- турибди. Афсуски, ушбу «анъана» тов, Шуманай туманларида
алоҳида хонага чиқариб, ўз эрки риш талаб қилинган, — дейди Нукус ортидан кўнгилсиз ҳолатлар ҳам ишлаб чиқариш ва ижтимоий
билан келгани ёки мажбурлаб олиб шаҳридаги Бердақ миллий музейи кузатилмоқда. Қизнинг розилигисиз инфратузилмани яхшилаш
қочилганини сўрашди. Қиздан ўз директори Шаригул Пайзуллаева. — олиб қочилиши, катталар эса «эшик учун 2021-2023 йилларда
эрки билан келганини билишгач, Табиийки, кўпчиллик уни топиб бе- кўрди» дея уни мажбуран қолдириб 409 миллиард сўмлик 172 та
ҳеч қандай жанжал-шовқинсиз риш имконига эга бўлмаган. Бундай кетиши оқибатида қизларнинг ум- лойиҳа амалга оширилиши
қизни келинликка қолдиришди... даврда халқда «тенги келса, текин рида бирон марта кўрмаган йигит белгиланган. Шунингдек,
бер» деган мақол пайдо бўлган. билан турмуш қуришдан бошқа шароити оғир 45 та маҳалла
«Уруш йилларидан Қалин молига қурби етмаган йигит чораси қолмаяпти. ва овулда умумий қиймати 2
қолган одат» ўз тенгини олиб қочиши ҳам шундан триллион 340 миллиард сўм
келиб чиққан. Аслида, қизларимиз- бўлган 150 та лойиҳа амалга
Таниш манзара, шундай эмас- нинг қочиб кетмасдан ота-онаси- оширилади.
ми? Бугунги кунда уйланаётган нинг оқ фотиҳасини олиб, турмуш
қорақалпоғистонлик йигитларнинг қуришларига нима етсин. Бу одат

кўпчилиги ўзи ёқтирган қизи би- ҳозир ҳам учраётгани оғриқлидир. Инсон эркига тажовуз — қонун ҳужжатларида белгилаб қў-
лан келишиб, турмуш қуриш учун оғир жиноят йилган. Жумладан, Жиноят кодек-
розилигини олгач, уни олиб қочиб Оддий мисол: йигит ва қизнинг сининг 136-моддасида аёлни эрга
келади. Бу ишни икки ёшнинг ўзи ота-оналари ўзаро келишиб, тўй Маълумотларга кўра, 2020 тегишга мажбурлаш ёки аёлнинг
ҳал қилади. Хўш, бу одат қаердан кунини белгилаган. Лекин тўйдан йилда Қорақалпоғистон Респуб- эркига хилоф равишда у билан ни-
пайдо бўлган? Унинг оқибати, агар анча кун олдин йигит қизни олиб ликасида қиз олиб қочиш билан коҳда бўлиш мақсадида ўғирлаш
бор бўлса, ижобий жиҳатлари ни- қочиб кетган. Қизнинг отаси ре- боғлиқ учта ҳолат кузатилиб, учун жавобгарлик белгиланган.
малардан иборат? Умуман, қиз олиб жадаги тўй бўлмаганидан ранжиб, жиноий иш қўзғатилган. Мисол
қочиш қонунларимизга зид эмасми? бунда йигитнинг ота-онасини учун, жорий йилнинг 13 октябрь Бунда базавий ҳисоблаш миқ-
ҳам айбдор санаган ва оддий гина куни Қонликўл туманида яшовчи дорининг йигирма беш баравари-
— Қорақалпоқларда қиз олиб қудалар ўртасидаги можарога ай- 30 ёшли эркак икки таниши билан гача миқдорда жарима ёки уч юз
қочиш Иккинчи жаҳон уруши дав- ланган. Аслида бу вазиятда йигит олдиндан тил бириктириб, 24 олтмиш соатгача мажбурий жа-
ридан бошланган, — дейди Фанлар тўйдан олдин қизни олиб қочиши- ёшли аёлни унинг эркига хилоф моат ишлари ёки уч йилгача ахлоқ
академияси Қорақалпоғистон бўли- га унинг ён-атрофидаги ўртоқла- равишда «Маданият» маҳалласи тузатиш ишлари ёхуд бир йилдан
ми, Қорақалпоқ гуманитар фанлар ри сабабчи бўлади. Сари-олтин кўчаси чорраҳасида уч йилгача озодликни чеклаш ёки
илмий-тадқиқот институтининг ўғирлаб кетган. уч йилгача озодликдан маҳрум
катта илмий ходими, тарих фан- Тўй белгилангандан кейин ҳам қилиш чоралари кўрилади.
лари номзоди Раушан Сабирова. қизни олиб қочиш моддий томон- Улар жабрланувчини «Nexia-2»
— Уруш йилларида 16 ёшга тўлган га бевосита боғлиқ. Чунки одатда- русумли автомашинасига минди- ***
қизларни ФЗОга олиб кетишган. Шу гидай тўй қилиш, айниқса, қиз то- риб, Бўстон овулида жойлашган Умуман олганда, бугун қиз олиб
боис ота-она уларни ФЗОга юбор- монга моддий томондан оғирлик уйига олиб бориб, никоҳ қуриш қочиш иллатидан (одат дегимиз
маслик учун қочиб кетишига рози қилади. Ҳеч кимдан кам қилмасдан учун мажбурлашган. Ҳолат юза- келмади) қутулиш фурсати етган.
бўлган. Урушдан кейинги йилларда сеп тайёрлашнинг ўзи бўлмайди, сидан аёл туман ИИБ бошлиғига Бунинг учун тарғибот тадбирлари-
эса қиз олиб қочишнинг асосий албатта. Қисқа вақт оралиғида ариза билан мурожаат қилган. ни кучайтириш, ёшларга қиз олиб
сабаби — қалин, мол масаласи бўлиб қиммат мебеллар, кўрпа-тўшак ва Ҳозирда тергов ҳаракатлари олиб қочиш қонунга зид эканини тушун-
қолди. Қизнинг ота-онаси қалин ҳоказоларни тайёрлаш кўпчилик борилмоқда. тириш керак. Бунда эса маҳалла
учун айтган молини тўлиқ олмагун- оилалар учун осон эмас. Шу сабаб фаоллари ҳам жонбозлик кўрсати-
ча қизни бермаган. Ўша даврдаги айрим ота-оналар қизининг олиб Айтиш керакки, ислом динида ши, йигит-қизларга бу ҳолатнинг
иқтисодий қийинчилик сабаб куёв қочилишига қарши бўлмайди. никоҳ икки томоннинг розилиги ҳам диний, ҳам ҳуқуқий асослари-
қалиннинг бир қисмини тўлагач, Аммо бу йўл билан ҳам дабдаба- асосида, гувоҳлар бўлгандагина ни атрофлича англатиши зарур.
қизни олиб қочган. Айрим жойларда бозликдан қутула олмаяпмиз. Ёш- ҳақиқий ҳисобланади. Қиз ўғир-
қиз томондан алоҳида ўтов қили- лар қиз олиб қочишнинг ҳам турли лаш каби ҳолатларни эса динимиз Омирбай ЕСБЕРГЕНОВ
ниб, шу ўтовда куёв билан қизнинг йўлларини ўйлаб топяпти. қоралайди ва йўл ҳам бермайди. «Mahalla»
учрашиб туришига рухсат беришган. Умуман, инсоннинг эркига тажо-
Бу эскиликнинг қолдиғи бўлишига — Дарҳақиқат, айрим ҳудуд одам- вуз қилиш — оғир жиноятдир. Бу
ҳолатга нисбатан чора кўрилиши
лари орасида қиз ўғирлаш урф-одат

даражасидаги анъана деган нтоўғри

Ўзбекистонда илк экспорт
ҳалқаси тузилди.

32 ҲАРБИЙ ВАТАНПАРВАРЛИК 2020 йил
№39-40 (1969-1970)
Бу кунлар

ЎЗ-ЎЗИДАН
келган эмас!
тон ҳудудидаги жараён акс этган ДАРВОҚЕ...
ЎЗБЕКИСТОН ХАЛҚИНИНГ ИККИНЧИ ЖАҲОН 22 метрли панно қарши олди.
УРУШИДА ҒАЛАБАНИ ТАЪМИНЛАШГА Маълум бўлишича, бу асар Ўз- Уруш ўчоғига айланган
бекистон халқ рассоми Алишер ўлкалардан юртимизга 1
ҚЎШГАН УЛКАН ҲИССАСИ, ЖАСОРАТИНИ Алиқулов қаламига мансуб экан. миллион 500 минг киши,
БОР КЎЛАМИ БИЛАН КЎРСАТИБ БЕРАДИГАН жумладан, 250 мингдан
ЯХЛИТ МАЖМУА — ҒАЛАБА БОҒИГА САЁҲАТ Юракни олдинда бизни кутаёт- зиёд болалар эвакуация
ган 6 бўлимдаги экспонатларни қилинган ва халқимиз
Ҳали тонг пардасин очмасдан кўринмаслик касб этгандек та- кўриш, шонли тарих билан яқин- уларга ўз уйидан жой бе-
тугул осмон кўз ёш тўка бошлади. саввур уйғотади сизда. Онанинг дан танишиш иштиёқи чулғаб риб, сўнгги бурда нонини
Унга дастрўмол тутишга тутинган қалби чеккан изтироб кўнглингиз- олган. Сайёҳатимизни давом ҳам баҳам кўрган.
булутлар чеҳрасида ҳам мунг бор. ни ларзага солади. Бироқ унинг шу эттирамиз. Уруш йиллари Ўзбекистон-
Гуёки бутун борлиқ қалбида бир боғда келину набиралари билан даги 300 га яқин корхона-
дард, бир алам бордек... бирга тургани оз бўса-да, изтироб Дастлаб она Ватанимизнинг ларда ҳарбий маҳсулотлар
чўғига сув сепади. Боиси аёлнинг уруш бошланиши давридаги ҳаёти ишлаб чиқарилган.
Икки ёнини ям-яшил майсалару бу иродаси ўзбек волидаларининг акс этган эскпонатлару турли
худди сизга таъзим қилаётгандек тенгсиз фазилатларига кўзгу ту- қайдномалар билан танишар экан- берилган йўлланмалар, жамоавий
бош эгиб турган дарахтлар оралаб тади. Сабр-тоқат, чидаму бардош сиз, жанг майдонларида кўрса- хатлардан нусхалар, фронтдан
кетган узун йўлакдамиз. Ён-ат- тимсоли эканини биргина намуна тилган жасорат қалбингизни бир келган соғинчли хатлару «қора»
рофимиздаги жамики тириклик билан исботлайди. тирнаб ўтади. Асосий фронт ва хатлар ҳам шу ерда жам.
кимгадир, нимагадир хотиротлар чегара постларида олиб борилган
ҳурматини сақламоқда, гуё. Қар- Ўзбекистондан — жанглар, разведка фаолиятидаги Кейинги саёҳат манзилидаги
шимизда муҳташам «Ғалаба боғи» ғалабагача мардонавор хатти-ҳаракатлар ҳа- экспонатларни нафақат кўз билан
мажмуаси. қида гувоҳлик берувчи ҳужжатлар, кўрасиз, балки қулоқ билан тинглаб
Иссиқ нону ширин жонидан уларнинг суратлари сизни тўлқин- тарихий муҳитни қалбан туясиз.
Кўзда қалққан ёш қалбимизга кечиб фронтга йўл олган мард лантирмай қўймайди. Боиси бешинчи бўлимда уруш
уруш йиллари кайфиятини олиб боболаримизнинг улкан ҳисса- йилларида адабиёт, театр, матбуот,
кирди. Қадам ташлайсизу қайга си ўлароқ, ватанимиз жанггоҳга «Ўзбекистон — фронт учун кино ва тасвирий санъат намунала-
кетаётганингизни англамайсиз. айланмади, тупроғимиз бегуноҳ ишончли таянч», деб номланган ри ҳақидаги маълумотларни овозли
Ўнгу сўлда фронтга аскар таши- инсонлар қони билан бўялмади. навбатдаги бўлимда юртдошлари- тарзда ҳам эшитишингиз мум-
ган поездлар. Шу кунга қадар Бунинг қадри у ёқда турсин, бир мизнинг фронт ортида кўрсатган кин. Катта экранлардаги тарихий
1 миллион 500 мингга яқин ва- мисқол қимматини тушунишимиз жасорати акс эттирилган. Учин- фильмлар намойиши олдида бир
тандошларимизни олиб кетгани бугунги дориламон замонимиз- чи бўлимда эса уруш кезларида дам тин олмай ўтиб кетолмайсиз.
тахмин қилинаётган бу поездда да мутлақо имконсиз. Лекин биз Ўзбекистонда илм-фан, тиббиёт,
аслида яна 451 мингга яқин юрт- Иккинчи жаҳон уруши тарихини маданият соҳалари қай даража- «Мардлар жасорати ман-
дошимиз жон олиб, жон бериш билиш, келгуси авлодга етказиш да бўлган, деган саволга асосли гу яшайди» — сўнгги, олтинчи
учун ёт юртларга йўл олган. Ҳаёт орқали дунё аҳлига тинчликни жавобларни оласиз. бўлимда суронли кунлар ҳақи-
чироқлари шу уруш, дея ўчган ёки қайтарган мард оталаримизнинг да тўлиқ маълумотларни ўзида
хиралашган, ҳатто урушда ишти- буюк хотирасига ҳурмат бажо кел- 1945 йил. Совет иттифоқи жамлаган — 33 жилдли «Хотира»
рок этгани ҳам номаълум бўлган тира оламиз. Қолаверса, бу шараф- армияси Берлинни ишғол қилди. китоби сизни қарши олади.
451 мингга яқин аскарларимиз шу ли бурчимиз, масъулиятимиздир. Ўша жараённи ўзида акс эттир-
боғ яратилиши асносида қайта Бугунга қадар аждодларимизнинг ган инсталляциялар, ҳақиқийдек «Кўз ёши»да инсоният
тирилди, уларнинг ёзилиб ўқил- ана шундай жасоратини бор кўла- салобат тўкиб турган мум ҳайкал- тақдири
май қолган қаҳрамонлик қиссала- ми билан кўрсатиб бера оладиган лар, жангга шайланган танклару
ри тикланди. Ўша машъум кунлар яхлит мажмуа йўқ эди. вайрона иншоотлар... «Мангу жасорат» монументи
ҳақида сўзловчи бу қиссаларни эса чин маънода уруш даврида
хаёлда гавдалантиришга уринаса- Навбатдаги манзилимиз — Буларнинг барига «Уруш ва ға- ўзбек ўғлонлари кўрсатган жасо-
ну дарҳол ортга қайтасан. Бугунги «Шон-шараф» музейи шонли та- лаба ҳақида хотиралар, халқнинг рат ва матонатга бағишланган. Бу
дамлар сурурию фарахбахшлигига рихни ўзида ифода этган, тарихий қувонч ва шодлиги» бўлимида ерда генерал Собир Раҳимовнинг
яна бир бор шукр қиласан. факт ва воқеаларни замонавий гувоҳ бўласиз. ҳайкали қад ростлаган.
технологиялар, интерфаол усул-
Ўзбекистон оналарига лар ёрдамида акс эттирган ана Омонат лаҳзаларда жон олиб, Боғ таркибидаги «Кўз ёши»
қўйилган ҳайкал шундай яхлит мажмуадир. жон бераётган эр йигитларга ўша мажмуаси қутлуғ масканнинг энг
паллада қоғоз, қалам мададга нодир бўлакларидан бири. Кўз
Тобора ичкарилаб борамиз. Музейда 20 мингга яқин тари- келган бўлса, не ажаб? Улардаги шаклидаги бу бадиий мажмуада
Тарих саҳифалари бирма-бир ки- хий аҳамиятга эга буюмлар мав- соғинч мактубларга изҳор бўлиб урушнинг мудҳишлиги, у қурбон-
нотасмадек кўз ўнгингизда гавда- жуд. Экспонатларнинг аксарияти тўкилган. Шунинг учунми, «Уруш ларни миллати ва динига қара-
ланади. Боғ марказига етай дега- юртимизнинг турли ҳудудида даври мактублари» бўлимидаги масдан танлагани, барчага бирдек
нингизда «Матонат мадҳияси»нинг яшовчи аҳоли томонидан тақдим экспонатларни ўзгача ҳаяжон озор етказгани, умумий қилиб
она нигоҳидаги мунги қалбингизни этилган. билан томоша қиласиз. Урушга айтганда инсониятнинг яхлит бир-
сел қилади. Сиз уни қулоқларингиз лик эканини ифодалаган.
билан эмас, юрагингиз билан тинг- Катта хаяжон билан ичкари-
лайсиз. Умрининг сўнгги сония- лаймиз. Бизни 1941-1945 Боғдан чиққанимизда кун
сига қадар бу мадҳияни куйлаган, йиллар давомидаги шомдан оққанди. Саёҳатдан олган
бир эмас беш жигарбандини илҳақ Иккинчи жаҳон уруши таассуротларимизни қучоқлаб
кутган Зулфия ая Зокированинг даврида Ўзбекис- ортга қайтдик.
монументал тасвири ёнига шун-
дай ҳаяжон ва дардкашлик билан Рисолат МАХСИМОВА.
етиб келасиз. Унинг қиёфасидаги
ҳорғинлик, илҳақлик, мотамсаро-
лик каби ожиз туйғулар метиндек
ирода ва жасорат кўланкасида

Илмий даражали кадрларни тайёрлаш
жараёнлари электронлаштирилади.

2020 йил ТУРИЗМ 33
№39-40 (1969-1970)
ЗИЁРАТ ТУРИЗМИ
«Зиёрат туризми»,
«Ҳалол туризм» бизга нима беради?
атамалари бу-
гун нафақат соҳа
доирасида, балки
халқимиз орасида
ҳам кенг қўлланила
бошланди. Барча

“дин, миллат ва дав-
лат вакилларининг
ўзи эътиқод қилиб
келаётган дин ва
шу динга оид барпо
этилган обидаларга
ташриф буюриб,
зиёрат амалларини
бажариши «Зиёрат
туризми» ҳисобла-
нади.

Ҳозирда мамлакатимизда нафа- бабли амалга ошмай қолган ишлар ҳам жалб қилишга хизмат қилади. муаммонинг ечими нимада?
қат масжиду мадрасалар, балки ўйлантиради. Хўш, «Илм-маъри- Бунинг ортидан валюта алмаши- — Соҳада кадрлар танқислиги
христиан черковлари, яҳудий си- фат ва рақамли иқтисодиётни нуви, савдо ва хизмат кўрсатиш
нагоглари ҳам мавжуд бўлиб, ҳар ривожлантириш» йилида мазкур соҳалари янада ривожланади, мавжуд. Жумладан, зиёрат туризм
йили кўплаб хорижий сайёҳлар соҳа ривожига эпидемик ҳолат янгиликлар, ўзгаришлар ва қулай- йўналишида махсус тайёргарлик-
зиёрат мақсадида ташриф бую- тўсиқ бўлиб, ҳеч нарса қилинма- ликлар яратилади. Маҳаллий аҳоли дан ўтган гидларга эҳтиёж кат-
ради. Бироқ сайёҳларнинг асосий дими? учун ҳам бу катта даромад келти- та, — дейди мутасадди. — Бугун
қисми(80-90 фоизи)ни мусулмон- ради. Биргина ҳунармандчилик на- айнан зиёрат туризмини тушу-
лар ташкил этади. Ислом динига — Йўқ, албатта. 2020 йилда муналари, сувинер хариди, озиқ- надиган, зиёратгоҳ ва обидалар
эътиқод қилувчи сайёҳларнинг Ислом ҳамкорлик ташкилоти- овқат, ресторан ва меҳмонхона ҳақида етарли маълумот бера
ана шундай жойларни зиёрат нинг «Фан, таълим ва маданият» хизматларидан келадиган фойда оладиган махсус мутахассислар
қилишини эса «Ҳалол туризм» (ISESCO) тузилмаси томонидан бунга мисол бўлиши мумкин. тайёрлашимиз зарур. Афсуски,
дейиш мумкин. Бухоро «Ислом олами мадания- эмпирик илмий изланишлар,
ти пойтахти» деб эълон қилинди Шу ўринда бугун «Мусулмон статистик маълумот ва сўровно-
Хўш, бугун юртимизда зиёрат ва шу муносабат билан онлайн меҳмондўст» ва «Ҳалол» серти- малар асосида қилинган соҳага
туризми қанчалик ривожлан- илмий конференция ҳамда учра- фикатларининг жорий этилиши доир илмий изланишларни олиб
моқда? Ундан халққа ва давлатга шувлар ўтказилди, — дейди И.Си- зиёрат мақсадида келган сайёҳ- борган ва муаммолaрни очиб
қандай фойда келади? Ана шун- рожиддинов. — Ушбу йўналишни лар билан бир қаторда, маҳаллий берадиган талабалар деярли йўқ.
дай саволлар билан Туризмни тезкор қайта тиклаш мақсадида зиёратчиларни ҳам ҳеч иккилан- Талабалар қилган илмий изланиш-
ривожлантириш давлат қўмитаси жорий йилнинг июль-август ой- май исталган йўналишда хизмат- лар жаҳон андозaларига унчалик
Зиёрат туризми бўлими етакчи ларида Индонезия ва Покистон лардан фойдаланишига имкон мос келмайди. Соҳанинг илмий
мутахассиси Исломиддин СИРО- мамлакатларининг 400 дан ортиқ беради. Мутасаддиларнинг берган салоҳиятини ошириш мақсадида,
ЖИДДИНОВга мурожаат қилдик. туроператорлари иштирокида ўт- маълумотига кўра, ҳозирда бун- илмий изланишлар учун грантлар
казилган онлайн вебинарлар ҳам дай сертификатни меҳмонхона ажратиш ва улар орқали берилган
— 2019 йил 21-23 февраль кунла- самарали бўлди. ва ресторанларга бериш бошлаб ечимларни амалиётга татбиқ қи-
ри Бухоро шаҳрида «I Халқаро зиё- юборилган. Шунингдек, «Хонобод лиш керак. Қолаверса, зиёрат ту-
рат туризми форуми» ўтказилди, Шунингдек, мамлакатимизнинг – Мўйноқ» туризм магистралида ризм бўйича IT лойиҳалар кам, со-
— дейди Исломиддин Сирожид- Ислом цивилизацияси маркази сайёҳлар учун қулайликлар ва ҳани рақамлаштириш айни вақтда
динов. — Мазкур тадбирда 130 дан сифатидаги имижини оммалаш- шароитлар яратиш ҳам режалаш- долзарб ва муҳим масала. Бу каби
ортиқ давлатларнинг туризм ҳамда тириш бўйича Дубай (БАА), Алания тирилган. муаммоларни ҳал қилишда ёшлар-
дин соҳаси олимлари ва мутахас- (Туркия), Қозон (Россия), Жакарта нинг қизиқишини ошириш ва улар
сислари иштирок этишди. Тадбир (Индонезия) ва Сингапур шаҳар- Гидлар етишмайди...(ми?) берадиган таклифларни ҳам кўриб
якунида Ўзбекистонни зиёрат ту- ларида ўтказилган кўргазма ва чиқиш, муносиб ечимлар таклиф
ризми марказларидан бири сифати- конференцияларда ҳамда «TRT Халққа ва давлатга бирдек қилишган тақдирда Қўмита то-
да эътироф этиш тўғрисида «Бухо- Avaz» (Туркия), «Trans7», «NetTV», фойда келтирадиган туризм- монидан қўллаб-қувватлашимиз
ро декларацияси» қабул қилинди. Бу «SCTV» (Индонезия), «AlHijrah» нинг мазкур йўналиши нега кўзга зарур.
ҳужжатнинг имзоланиши республи- (Малайзия), «HalalTrip» (Синга- кўринарли даражада ривожланиб
када сайёҳлик инфратузилмасининг пур) ва бошқа хорижий медиа- кетгани йўқ? Бунинг сабаби ва Хулоса ўрнида
ривожланишига, умуман, туристик платформалар орқали тарғибот
оқимнинг янада кўпайишига хизмат ишлари олиб борилди. Натижада Туризм орқали келадиган даро-
қилди. Қолаверса, Ўзбекистоннинг «Mastercard-Crescentrating Halal мадни ривожланган мамлакатлар
сайёҳлик салоҳиятини намойиш Travel Frontier 2020» ҳисоботида мисолида, зиёрат туризмини эса
этиш, айниқса, уни Ислом дунёси- исломий меросни қайта тиклаш Ўзбекистон сингари ўз маданий
даги зиёрат туризми марказларидан орқали мусулмонлар туризми меросига эга давлатлар орқали
бирига айлантиришга ўз ҳиссасини бозорида Ўзбекистон янги тренд- кўриш мумкин. Боиси зиёрат нафа-
қўшди. га асос солган мамлакат сифатида қат мусулмон оламида, балки бош-
эълон қилинди. Ҳозирда 50 та қа дин вакиллари учун ҳам қадрият
Жорий йилда ҳам кўплаб ишлар маданий меросимизни ИСЕСКО саналади. Шу боисдан мазкур
амалга оширилиши режа қилинган (Ислом ҳамкорлик ташкилотининг йўналишни ривожлантириш, кучли
эди. Ана шулардан бири март ойи- таълим, фан ва маданият йўнали- билимга эга, тарихий обидалар,
да «Зиёрат туризми форуми»ни ўт- ши) Ислом олами мероси рўйха- муқаддас қадамжолар ҳақида
казиш эди. Бунга анча тайёргарлик тига киритиш режалаштирилган. етарлича маълумот бера оладиган
ҳам кўрилганди. Бироқ пандемия мутахассислар тайёрлашга алоҳи-
билан боғлиқ ҳолат барчага аён. Бизга нима беради? да эътибор қаратиш лозим.

«Ислом олами Зиёрат туризмини оммалашти- Ноилахон АҲАДОВА
маданияти пойтахти» риш нафақат маҳаллий сайёҳлар, «Маhаllа»
балки халқаро туристлар оқимини
Ҳа, кўпчиликни пандемия са-

Бепул онлайн ўқув курсда Технология фани
ўқитувчиларининг билими оширилади.

34 25-КАДР 2020 йил
№39-40 (1969-1970)
Бугунги меҳмо-
нимиз кино ва
театрда яратган
катта-кичик рол-
лари орқали халқ наза-
рига, томошабин меҳрига
сазовор бўлган Муқимий
номидаги Ўзбекистон давлат
мусиқали театри директо-

Мирза АЗИЗОВ: ри, Ўзбекистон халқ
артисти Мирза
АЗИЗОВдир.

«ТЕАТР ²АЁТИМ

МАЗМУНИГА АЙЛАНГАН»

Унутилмас лаҳзалар ошади. Мусиқали театр бўлгани- йўлга қўйганмиз. Айниқса, маҳал- қан можаролар туфайли оилалар
лаларга кўчма театрлар уюшти- ажрашиб кетаётгандир?!
— Биринчи ролимни ҳечам миз учун шу йўналишни тамомла- риб, кам таъминланган оилаларга
унутолмайман. Муқимий теат- ган ёшларни ишга қабул қиламиз. бепул чипталар тақдим этяпмиз. Театрдаги муаммолар
рида илк маротаба ҳаяжонланиб, Театр қошида бадиий кенгаш
— Бугунги ўзбек театр санъати
қалтираб Аҳад Фармонов саҳна- ташкил этилган бўлиб, номзодлар Бугунги тўйлар ҳақида… бир жойда тўхтаб турмаяпти. Шу
лаштирган «Куёвлар конкурси»да шу кенгаш синовидан ўтади. боис ҳам йилдан-йилга томоша-
бинлар ташрифи ошиб бормоқда.
Кенжавой ролини ўйнаганман. «Карантинда ҳам — Пандемия барча жабҳада Аммо соҳада ечимини кутаёт-
Қувонарлиси, 2005 йили Миср- ижоддан тўхтамадик» одамларни бироз тартибга солиб ган муаммолар кўп. Мисол учун
да тўқсон тўртта давлат ичида қўйди. Жумладан, тўйларнинг драматургия, репертуарлардаги
кемтиклар, ижодий муҳитнинг
диплом спектаклим билан ишти- – Карантин даврида ҳам изла- дабдабали ўтказилишининг олди носозлиги, драматургия талабла-
рок этиб, лауреат бўлиб қайтдик. нишдан тўхтаб қолмадик. Актёр- олинди. Бўларкан-ку, 30 киши би- рига зид равишда танланаётган
Кейин «Тўда» спектаклини саҳ- ларимиз ўз ижодий ишларини ва лан ҳовлиларда ўзбекона тўй қил- асарлар, репертуарнинг ачинарли
налаштирдим. «На малакман, на репетиция жараёнини онлайн са?! Ўзи бу иллатга, аввало, тўқлик аҳволидан кўз юмиб бўлмайди.
фаришта» спектаклида Машраб- тарзда давом эттирди. Мана, яна сабаб бўлаётган эди. Кишиларда Драматургия — театр пойдевори
бек, «Алпомишнинг қайтиши»да қизғин ижодий иш жараёнига ана шу имконият бор, маблағ бор ҳисобланади. Унга ечим топиш,
Алпомиш, Баҳодир Йўлдошев киришдик. Юқорида айтганимдек, экан, тўйларда ҳар хил урф-одат- барча бирдек изланиши, ёшларни
саҳналаштирган «Искан- кўпроқ жалб қилиш, керак бўл-
ларни бажо келтиришмоқда. са драматургия мактабларини
театрларда ташкил қилиш ке-
дар» спектаклида Искандар, Собиқ совет ҳукмрон бўлган рак. Режиссёр билимдон, узоқни
кўра биладиган, театрга фидойи,
Фирдавсийнинг «Шоҳнома» Мавзуга оид маълумот: кезларда айрим чекка ҳудуд- кўпгина соҳаларни эгаси бўлмас
асарида бош роллардан бири лардаги тўйларга борсангиз, экан, «асар йўқ, драматург йўқ»
Эрозий, Муқимий театри саҳ- 4 та чалпак, оққанд ва битта деб четга чиқаверади. Аввало,
драматург ёзмоқчи бўлган ғоя-
насида эса «Хотинимнинг уч 268 нафар ходим фаолият таом билан меҳмон кутиб сини асарга айлантириш учун
шайдоси»да ҳозирги кунгача юритадиган театр жамоасида олишарди. Ўзига тўқ, бой ўша мавзу атрофидаги соҳаларни
Бойсоатни ўйнадим. устоз ва шогирд анъаналари инсон ҳам кундалик турмушда ўрганиши, одамлар билан алоқага
ҳам яхши йўлга қўйилган. Бунда еб юрганимиз каби дастурхон киришиши, болалар учун бўлса
Асосий эътибор тажрибали актёрларнинг хизма- солиб, маросим қилар эди. болалардек фикрлаш, керак бўлса
нимага қаратилади? ти катта бўлмоқда. Жумладан, боғча, мактабларга бориб болалар
Демак, биз ривожланиш, характерини ўрганиши лозим. Ёш
— Ижодий жамоага куч- Ўзбекистон Халқ артисти Наима яхши ҳаётга қараб бораяпмиз драматурглар билан ишлаш жа-
қувват, илҳом манбаи ишдаги раёнида уларни театр муҳитига
муҳит ҳисобланади. Шу боис экан, асло дабдаба ва исроф- кўниктириш, институтда олган
театр жамоаси билан олди- билимларига қўшимча тарзда «ус-
мизга улкан мақсадлар қўйиб, Пўлатова, Мариям Ихтиёрова, гарчиликка йўл қўймаслиги- тоз-шогирд» анъаналарини шакл-
шунга интиляпмиз. Доимо лантирган ҳолда, уларга йўл-йўриқ
репертуаримизни бойитиб Меҳри Бекжонова, Мирза Азизов, миз керак. Бундай тўқчиликни кўрсатиш керак. Мени қийнаётган
боряпмиз. Айни дамда дра- бузуқликка айлантириш биз- яна бир масала – биз театрда бу-
ма, комедия, тарихий ҳамда Одина Ғозиева, хизмат кўрсат- нинг халққа ярашмайди. Аллоҳ гунги кун қаҳрамонларини ярата
классик йўналишда 17 та янги ган артистлар Ҳамид Тўхтаев, берган неъмат учун эртага олмаяпмиз. Бу муаммо ҳам айнан
спектаклимиз бор. Охирги Гулчеҳра Носирова, Малика жавоб беришимиз керак, ундан драматургия билан боғлиқ. Шу
саҳналаштирган асаримиз — Қаюмова, Турғун Бекназаровлар қўрқмаймизми, деган саволни мавзуда яхши асарлар бўлса, мақ-
Собир Абдулланинг «Мавлоно ёшларга касб сирларини ўргатиб ўртага ташлайликчи?! садимизга етиш осон бўларди.
Муқумий» ҳамда Шукрулло келишмоқда.
Маҳкамовнинг «Асл хазина—2». Ўша тўйга кириб борар Хайрулло АБДУРАҲМОНОВ
Асарларни саҳналаштираётганда, суҳбатлашди.
аввало, уларнинг бугунги кун та- экансиз, баланд паннода
лабидан келиб чиқиб танлаймиз.
чиқарилган сурат, «севги
Театр фаолиятида янги номлар,
ёш истеъдодларга ҳам алоҳида эртаги»ни кўз-кўз қилиш, торт
эътибор беряпмиз. Шу маънода
сафимиз доимо ёшлар билан тў- янги фаслни янги спектакллар кесиш, вальс тушиш, қўшиқ-
либ боради. Аммо танлов жараё- билан бошладик. Томошабинлар чини устида пул сочиш, гул отиш
ни муҳим талаблар билан амалга ҳам катта соғинч билан даргоҳи- ва ҳ.к. Ўйланиб қоламан, бахт деб
мизга келишмоқда. Албатта, бунда билганимиз мана шуларга кўчиб
карантин қоидаларига қатъий қолмаяптимикин? Негаки, бундай
риоя қилган ҳолда томошаларни урфлар қанча пул сарфласангиз
ташкил этяпмиз. ҳам, қанча ҳашам бўлгани билан
икки ёшнинг турмушига заррача
Шу ўринда бир жиҳатни алоҳи- таъсир қилмайди. Балки айнан
да айтиб ўтмоқчиман. Биз маҳал- шу одатларнинг орқасидан чиқ-
лалар билан ҳам яхши алоқаларни

120 қисмли «Қодирхон» сериали
суратга олинмоқда.

2020 йил САНЪАТ 35
№39-40 (1969-1970)

Яхши қўшиқ қалбларга ором бағишлайди. Унинг ўз жозибаси
ва илоҳий сеҳри бор. Аммо барчага бирдек манзур бўлади-
ган, дилтортар қўшиқлар яратиш ҳамма санъаткорга ҳам на-
сиб этавермайди. Бугунги суҳбатдошимиз ана шундай соҳир
овоз соҳиби, ёшу қарининг севимли санъаткорига айланган хонанда
– Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист Абдурашид ЙЎЛДОШЕВдир.

Жонли ижро ва зига яралган қўшиқларни фоног-

фонограмма: рамма орқали айтиб, пул топаёт-
қай бири муҳим? ганлар ишини оқлаб бўлмайди.
Ана уларни фирибгар, алдоқчи,
— Жонли ижро, албатта, фоно­г­ дейиш мумкин.
раммадан фарқ қилади. У санъат-
Санъаткор қандай
корга катта масъулият юклайди. хислатга эга бўлиши

Ўзим ҳам жонли ижрони яхши

кўраман. 1992 йилда гуруҳимиз керак?

тузилган бўлса, ўша пайтдан бош- — Санъаткор, авваламбор, ўзига
лаб, жонли ижрода ижод қилган- юклатилган масъулиятни эсдан
миз. Илк бор катта саҳнага чиққа- чиқариши керак эмас. Улар ўз
нимизда ҳам жонли ижро билан миллати маданиятини кўрсатиб
қатнашганмиз. Ўшанда устозимиз, берадиган инсонлар ҳисобланади.
Ўзбекистонда хизмат кўрсатган Санъатидан ташқари, муомала
артист Исмоилжон Ғуломов маданияти, кийиниши билан
«Халқлар дўстлиги» санъат саро- барчага намуна бўлиши лозим.
йида ташкил этилган гала-кон- Чунки аксарият инсонлар санъ-
цертга таклиф этганлар. Ўша пайт аткордан андоза олиб кийинади.
ўзимизнинг фонограммамиз йўқ Мухлислар ўзи яхши кўрган қў-
эди. Шу сабаб жонли куйлаган-
«ЯХШИ ¯ªШИ¯
тингловчисини йўқотмайди»

миз. Жонли ижро учун созандалар шиқчига тақлид қилади. Шу жиҳат- кузата туриб, уларнинг зиммаси- ёш хонандалар шеър учун муси-
билан бирга, хонанданинг ўзи ҳам ни ҳеч қачон эсдан чиқармаслик даги масъулият қанчалик зал- қа танлашга ўтиб олишган. Устоз
кучли овозга эга бўлиши керак. керак. Қўшиқ инсонни яхшиликка ворли эканлигини ҳис этяпман. хонанда, марҳум Шуҳрат Қаюмов
Қолаверса, мунтазам машқ талаб етаклаши керак. Айниқса, мавзу Айниқса, пандемия даврида улар таъкидлаганидек, бу ёндашув ўзи-
қилинади. Ҳар доим овоз соз ту- танлаётганда бунга эътибор бе- бир зум ҳам дам олишмади. Уйма- ни оқламайди. Чунки яхши шеър
риши керак. Агар қўшиқчи ва со- риш лозим. Агар қўшиқ эзгуликка уй, хонадонма-хонадон юриб, ўз ўз мусиқасига, ўз оҳангига эга
зандалар қўйилган талабга жавоб хизмат қилмаса, бундан нима наф? вазифаларини бажаришмоқда. бўлади. Мусиқа учун зўраки бирор
беролса, жонли ижрога етмайди. Бундай қўшиқни куйламаган яхши. Фурсатдан фойдаланиб, ана шун- шеърни топиб, унга мослаштир-
Лекин фонограмманинг ҳам ўз дай заҳматкаш маҳалла ходимла- сангиз, бу худди синглисининг
ўрни бор. Мисол учун, катта гала Китоб мутолааси ҳар рига раҳмат айтаман. туфлисини мажбурлаб опасига
концертларда фонограммадан кунлик машғулот кийдириб қўйганга ўхшаб қолади.
фойдаланган яхши. Санъатимиздаги ютуқ ва Нега энди матн мазмунидан узоқ-
— Нафақат ижодкор, балки камчиликлар лашиб, қофиялаштирилган сўзлар-
Бир томондан қаралса, фоно­ ҳамма китоб ўқиб туриши ке- ни мусиқага мослаштириш керак?
грамма ҳам санъаткордан меҳнат рак, деб ўйлайман. Яхши бадиий — Ҳар бир соҳада ютуқ ва Ахир, бу уйнинг пойдеворини қўл
ва маблағ талаб қилади. Ҳозирги асар, шеърий тўплам мутолааси камчилик бўлади. Жумладан, учида қилиш дегани эмасми? Ўз
даврда битта қўшиқни тайёрлаш инсонга катта маънавий озуқа санъатимизда ҳам кўплаб ютуқ- вақтида керагича «хит» бўлган бу
учун бастакорга, шоирга, аранжи- беради. Шу маънода мен ҳам ларга эриш­япмиз. Аммо айрим қўшиқлар вақт ўтиб унутилади,
ровкага, студияга ҳақ беради. Агар китоб ўқишни ҳар кунлик одатга санъаткорлар томонидан йўл улар фақат бугунгагина дахлдор
қўшиқчи ўз ижод маҳсулини шу айлантирганман. Касб тақазосига қўйилаётган камчиликлар шу бўлиб қолаверади. Иккинчи томо-
тарзда тайёрлаб, зарур ҳолларда кўра, кўпроқ шеърий тўпламлар ютуқларга соя солмоқда. Мисол ни, «Одамлар шуни хоҳлашяпти»
ундан фойдаланса, менимча айб ўқийман. Муҳаммад Юсуф, Аб- учун, ортиқча пиарларга бери- деган важларни кўп эшитамиз.
эмас. Аммо ўзи қўшиқ тайёрла- дулла Орипов, Эркин Воҳидов либ кетиш ортидан одамларда Шундай фикр эгаларига Ўзбекис-
май, бировларнинг меҳнати эва- шеърлари, мумтоз ғазалларимиз- санъаткорларга нисбатан салбий тон халқ шоири Эркин Воҳидов-
ни севиб мутолаа қиламан. фикр шаклланиб қолмоқда. Яна нинг «Матмусанинг қўшиғи» шеъ-
бир муаммо: бугун қўшиқ ярати- рини ўқиб кўришларини тавсия
Менинг маҳаллам лишида матнга эътибор берил- қилган бўлардим. Шеър қаҳрамони
маяпти. Кўп хонандалар маъно- Матмуса қўшиғини ҳеч ким эшит-
— Ҳар бир инсон учун Ватан сиз сўзлар йиғиндисидан қўшиқ магач, одамларни уни тинглашга
— ўзи яшаб турган маҳалладан яратяпти. Агар буни қўшиқ де- мажбур қилади. Шу каби «мажбур
бошланади. Мен ҳам Тошкент йиш мумкин бўлса. Аслида эса бу қилувчи» қўшиқларга чек қўйиш
туманидаги «Қизғалдоқ» маҳалла санъатимиздаги катта инқирозга вақти келди, менимча. Яхши шеър,
фуқаролар йиғинида яшайман. сабаб бўлиши мумкин. Чунки яхши қўшиқ ҳеч бир даврда ўз
Маҳалладаги ҳар бир тадбир, ис- бинонинг пойдевори мустаҳкам мухлисини, тингловчисини йўқот-
сиқ-совуқ йиғинда бирга бўламан. бўлсагина, у узоқ йиллар хизмат майди.
Айниқса, кейинги пайтда маҳалла- қилади. Қўшиқ ҳам худди шундай
ларга эътибор янада ошди. Бунинг бир бино ҳамда бу бинонинг Хайрулло АБДУРАҲМОНОВ
натижасида олис ҳудудлардаги асоси шеърдир. суҳбатлашди.
маҳаллалар ҳам обод бўлмоқда.
Маҳалла ходимлари фаолиятини Яна бир камчилигимиз, айрим

«Ўзбеккино» 50 дан ортиқ қишки премьералар
мавсумини эълон қилади.

36 САЛОМАТЛИК 2020 йил
№39-40 (1969-1970)

ИНСУЛЬТБаъзида куни кеча ларининг тикланиш даражаси

яхши юрган одам-

ёш танлайдими?нинг тоби қочиб,

оламдан ўтгани
ёки ногирон бўлиб
қолгани ҳақида
эшитамиз. Сабабини
суриштирсак, сиқил-
гани, қаттиқ таъсир-
лангани натижасида
воқеа содир бўлгани

“ойдинлашади. Та-
биийки, ҳеч нарса англаб бўлмайдиган бош оғриғи, зиш лозим. Чунки мия ишемияси

сабабсиз бўлмайди. қусиш ҳам ушбу касалликнинг ва қон қуйилиши оқибатларини болаларда катталарга нисбатан

асосий белгилари ҳисобланади. фақат дастлабки соатлардагина юқори бўлади. Бу ҳолат уларнинг

Мутахассислар бу Турларини фарқлаш тўхтатиб, беморни сақлаб қолиш асаб тизими пластиклик даража-
каби ҳолатлар, асо- мумкинми? мумкин. си билан боғлиқ.
сан, инсульт хаста-
лиги билан оғриган- Геморрагик инсультда барча Перинатал инсульт Болалар бош мияси ҳали ри-
ларда кузатилишини белгилар ишемик инсультдаги- сабаблари вожланиш босқичларида бўлиб,
таъкидлайди. Хўш, га қараганда анча яққол намоён юқори тикланиш хусусиятига
у қандай касаллик? бўлади. Бундан ташқари, геморра- Жаҳонда йилига ушбу хасталик эга. Болалик даврида инсультни
Хасталик ёш танлай- гик инсультда бемор қусади, юзи ҳар 100 000 нафар чақалоқдан бошидан ўтказган кўпгина бе-
дими? Унга чалин- қизаради, уйқучан бўлади, энса 24700 нафарида кузатилади. морларда замонавий даволаш ва
масликнинг йўли мушакларида спазм рўй беради, Шулардан 6,7 нафарида – гемор- реабилитация усуллари туфайли
борми? кўз тўр пардасига қон қуйилади, рагик инсульт, 17,8 нафарида эса ҳаракат ҳамда нутқ бузилишлари-
касаллик бирдан бошланиб, авж ишемик инсульт кузатилади. нинг тикланишига эришилмоқда.
Инсульт – бош мияда қон олади.
айланишининг ўткир бузилиши Ўртача ҳар 4000 нафар туғилган Бош мияда қон айланиши
натижасида мия тўқимасининг Ишемик инсульт, одатда, чақалоқдан бир нафари перинатал бузилиши болаларда қайси ёшда
шикастланишидир. Унинг икки аста-секин ривожланади. Унда инсульт билан туғилади. Бу дард бўлишларига қараб ривожланиш-
асосий геморрагик ва ишемик ўткинчи, мия қон айланишининг ўғил болаларда қизларга нисбатан нинг турли босқичларида катта-
турлари бор. Геморрагик ин- бузилиши нуқсонлари бир неча 1,5 баравар кўпроқ кузатилади. ларникидан фарқ қилади. Уларда
сультда бош мия тўқимасига қон ой, йил олдин пайдо бўлади. Улар Негроид ирқида чақалоқларда инсультнинг келиб чиқиш са-
қуйилади. Ишемик инсультда эса инсульт белгиларига ўхшайди, ўроқсимон анемия ҳисобига ев- бабларининг ўзига хос аҳамияти
бош мияни озуқа билан таъмин- бироқ бир неча дақиқа, кам- ропоидларга нисбатан ушбу дард бор. Чунки болалардаги хасталик
ловчи асосий қон томирлари дан-кам ҳолларда бир неча соат икки баравар кўпроқ учрайди. белгилари улар бош миясидаги
тромбоз(беркилиш)га учрайди. мобайнида (24 соатгача) давом Шулардан перенатал инсульт 7-28 қон айланишининг ўзига хос ана-
Ёки майда томир тармоқларида этиши билан фарқ қилади. Кў- фоиз ҳолатда ўлим билан тугалла- томик хусусиятлари билан ҳам
спазм ривожланади. пинча бу симптомлар тезда ўтиб нади. боғлиқ.
кетади ва мия фаолияти тез тик-
Насл сурувчи салбий ирсият, ланади. Лекин бундай тикланиш- Олимлар сувчечак касаллиги- Инсульт хуружида
чекиш ёки алкоголни суиис- ларга ишонмаслик керак. Ишемик дан сўнг болаларнинг миясидаги биринчи ёрдам
теъмол қилиш, қандли диабет, касаллик йиллар давомида сурун- қон томирлар торайиб, юпқала-
миокард инфарктига йўлиққан- кали равишда мия тўқималарини шиши сабабли микроинсультлар- Энг аввал беморни каравот-
лар, бош мия қон айланишининг емириб боради. га ва мияости пўстлоғи фалажига га қулай ётқизиш керак ва на-
сурункали бузилиши белгилари олиб келиши мумкин, деб ҳисоб- фас олишни қийинлаштирувчи
(хотира пасайиши, уйқу бузили- Инсульт аломатлари намоён лашмоқда. Буюк Британия ши- кийим тугмаларини ечиб, ҳаво
ши, бош оғриши, бош айланиши, бўлганда текшириш учун зуд- фокорларининг маълумотларига оқими билан таъминлашни
бошдаги шовқин, кўзнинг хи- лик билан шифокорга мурожаат кўра, сувчечак билан касалланган яхшилаш зарур. Оғзидан, ясама
ралашиши, тананинг ярмидаги қилиш керак. Бордию ростдан болаларда инсультга мойиллик уч тиш(протез)лари бўлса, уларни
увишишлар), тез-тез асабий- ҳам инсульт хуруж қилган бўлса, баробар ошади. ечиб олиб қўйиш, агар қусган
лашиш, аритмия ёки тромблар тезроқ беморни шифохонага ётқа- бўлса, оғиз бўшлиғини тозалаб,
ҳосил бўлишига мойиллик (қон- Шуни ёдда тутмоқ лозимки, қусуқни чиқариб ташлаш ке-
нинг ортиқ даражада қуюлиши) инсульт туфайли мия ҳужайра- рак. Бўйнини қайириб, умурт-
ҳолатлари инсультнинг хавфини қа артерияларига қон келиши
оширади. қийинлашмаслиги учун боши ва
елкаларига ёстиқ қўйиш лозим.
Касаллик хуружининг дастлабки
дақиқа ва соатлари энг қиммат-

Қандай ли саналади, айнан шу вақтда
белгилари бор? кўрсатилган тиббий ёрдам энг
самарали бўлиши мумкин. Бу
Сезгининг юз, қўл ва оёқлар- пайтда иложи борича тезлик
да, хусусан, тананинг ярмида билан беморга малакали тиббий
увишиш ва камқувватлик пайдо ёрдам кўрсатилиши керак. Қан-
бўлиши касалликнинг белги- чалик тез тиббий ёрдам олинса,
сидир. Тўсатдан тилдан қолиш кейинчалик касаллик оқибати
ёки сўзларни айтиш, тушуниш, шунчалик енгилроқ бўлади.
матнни ўқишда қийналиш ҳам Шуларни ҳисобга олиб бемор-
инсультдан дарак. Бир ёки икки ни тезроқ шифохонага етказиш
кўзнинг кескин ёмон кўра бош- чорасини кўриш керак.
лаши, бирданига ҳаракат мўл-

жалининг бузилиши (чайқалиб Мақсуд ОТАНИЁЗОВ,
юриш), кескин бош айланиши олий тоифали шифокор,
ҳамда ўз-ўзидан пайдо бўлган,
невролог.

Асал ва седана коронавирусни енгишга ёрдам
берадиган самарали маҳсулот экани маълум қилинди.

2020 йил САЛОМАТЛИК 37
№39-40 (1969-1970)

СОЧ ЭниКмТалИаргРаИаҳаШмиДятАҲозиргикундасоч Ҳожиакбар НУРМАТОВ,
Республика ихтисослашти-
экиш — энг талабгир ва рилган дерматовенерология ва
қиммат хизмат турига косметология илмий-амалий
текшириш маркази дерматове-
қаратиш зарур?киради. Талабнинг неролог-трихологи.

кучайишига илгари
сочнинг тўкилиши,
асосан, қирқ ёшдан
кейин кузатилган

“бўлса, бугунги кунга
келиб, жараён тенг

ярмига, яъни 20 ёшга

ёшарди. Шу боис

ушбу муаммодан

азият чекаётган

инсонларнинг

аксарияти соч

эктиришмоқда.

Хўш, бу амалиёт қанчалик FUE усули қўлланила бошланди. донор бўла олмайди. Қанча муддатга
самарали? Cоч эктириш қанчага FUE — бу чоксиз, кесмаган ҳолда Соч бошқа орга- тўкилмаслигига кафолат
тушади? Экилган сочлар тўки- трансплантантларни (графтларни) низмда ривожланиб
ладими? Соч эктириш кимларга олиш ва киритишнинг микрожар- кетмайди. Айни пайтда Италия- бор?
мумкинмас? Қуйида юртдошла- роҳлик усули ҳисобланади. Бунда дан «Biofibre» деб номланган соч
римизнинг соч кўчириб ўтказиш 1-4 тукдан иборат соч гуруҳлари экиш аппаратини олиб келганмиз. —Соч экиш амалиётидан кейин
билан боғлиқ саволларига жавоб (фолликуллар) беморнинг энса У аёлларнинг соч билан боғлиқ бизни тавсияларимизга амал қи-
беришга ҳаракат қиламиз. соҳасидан ёки тананинг бошқа муаммоларини ечади. Ушбу во- либ, бошланғич муддатидан яхши
қисмларидан олинади. FUE усули- ситанинг яхши томони шундаки, ўтиб олса соч тўкилиш ҳолати
Бу янгилик Ўзбекистонга нинг ўзи уч босқичдан иборат. сунъий сочларни ҳам муваффа- кузатилмайди.
қачон кириб келган? қиятли экади. Бу сочлар ҳам тў-
Биринчи босқичда махсус мик- килиб кетмайди ва унга исталган Соч экишга қарши
– Юртимизда илк бор соч ўтка- рожарроҳлик асбоби (панч) билан ишловни берса бўлади. кўрсатмалар борми?
зиш операцияси 2014 йилда амалга соч фолликулларини қазиб олиш,
оширилган. Бунинг учун шифокор- чиқариш ва ишлов бериш жараё- Эктиришнинг ўртача — Айрим ҳолатларда соч экиш
ларимиз соч ўтказиш соҳасида энг ни амалга оширилади. Иккинчи нархлари қанча? мумкин эмас. Масалан, қон ивиш
кучли мутахассислари бор Гру- босқичда соч кўчирилаётган соҳа тизимидаги касалликлар, аллер-
зиянинг Тбилиси шаҳридаги «Соч махсус асбобда тешилади. Учинчи — Бир дона графт нархи 5 минг гек реакциялар ҳамда қандли
мактаби»да ўқиб келишган. Бу ама- босқичда эса яратилган каналлар- сўм. Графтда 1 донадан 4 тагача диабетнинг хавфли турларида
лиёт юртимизда энди ривожланиб, га трансплантантларни доналаб соч жойлашади. Нарх клиникалар- соч экиб бўлмайди. Қолаверса,
куртак очаётган вақтда айримлар киритиш амалга оширилади. да турлича белгиланган. 15 ёшдан кичик болаларда ҳам
амалиётга салбий муносабатда бу амалиётни қўллаш тавсия
бўлган, айримлар эса, ишонмаган. Амалиётни Соч тўкилишининг этилмайди. Соч экиш амалиёти
Мижозларнинг сони секин-секин ўтказганларга нималар ёшлар орасида ҳам кенг жуда ҳам нозик иш ва малакали
ортиб, натижа кўрингач ушбу тарқалишига сабаб нима? мутахассис бажаришини талаб
муолажага бўлган муносабат ҳам мумкинмас? этади. Агар соч экишдан кейинги
ўзгарди, ишонч ҳам ортди. — Мижозлар орасида 20 ёшли асоратлардан ҳимояланишни ис-
– Бошланғич 7-10 кун давомида йигитлар ҳам учрайди. Тепакаллик тасангиз малакали мутахассисни
Соч экиш жараёнининг жисмоний ва асабий зўриқишдан – ёшараётган касалликлар сира- танланг.
неча хил кўриниши бор? бемор тийилиши керак. Спорт сига киради. Сочнинг муддатидан
залларига чиқиш тақиқланади. олдин тўкилиб қайтиб чиқмаслиги Сочга мўлжалланган
— Соч экишнинг икки хил: жар- Соч ўрнашиб, яхши жойлашиб ирсиятга, генетик мойилликка имбирли ниқобларнинг
роҳлик ва FUE усули мавжуд. Жар- олгунча бизнинг тавсияларимизга боғлиқ. Баъзи эркакларда ёш бў-
роҳлик усулида соч тери билан амал қилади. Ювиш масаласига лишига қарамай, соч тўкилишини фойдаси борми?
кесиб олиниб, графтлар битта- келсак, ортиқча кимёвий модда- кузатиш мумкин. Суҳбат давоми-
битта соч илдизларига ажратилиб, лар қўшилмаган болалар шампу- да маълум бўладики, дадаси ёки — Имбирнинг фойдали неъмат
алоҳида жойлаштирилади. Соч нида ювиб туриш тавсия этилади. амакисида тепакаллик кузатилган. эканлиги барчага аён. Ундан тай­
олинган жой тикилади. Натижада Орадан бир ой ўтгандан кейин Шунингдек, соч фолликулала- ёрланган ниқоб агар асл ҳолатда
чандиқ излари қолади. Бу соч- истаган шампунидан бемалол рининг эркаклик гормонларига бўлса ишлатса натижаси яхши
лар 5-10 йилгача туради. Йиллар фойдаланади. чидамсизлиги, стресс экологик бўлади. Замонавий тиббиёт билан
ўтиб бу соҳа ҳам ривожланиб соч омиллар ҳам тепакалликка сабаб ишласак-да, мижозларимизга
экишнинг Мижознинг орқа бўлиши мумкин. Каллик наслдан- табиий ниқоблар тайёрлаб сочга
сочлари ҳам сийрак наслга ўтади. суришни тавсия этамиз. Юқорида
айтганимдек, барчанинг организ-
бўлса қандай йўл Қайси касб ми бир хил эмас, кимгадир гиёҳ
тутилади? соҳибларининг сочи бўлиб ёққан неъмат бошқага акс
тез тўкилади ва бунинг таъсир қилиши мумкин. Бу бора-
— Бизга мурожаат да ҳам, албатта, шифокор билан
қилган мижозларнинг сабаби нимада? маслаҳатлашиш зарур.
донорлик қисмида
ҳам соч сийрак бўлса, — Кўп асабийлашадиган инсон- Сочлар тўкилмаслиги учун
соқол ва кўкрак қафа- ларнинг сочи тез тўкилади. Нерв салбий омиллардан қочиш ке-
си соҳасидан тук олиб системасининг бузилиши ҳам соч рак бўлади: нурланишдан, нерв
ўтказамиз. Беморнинг толаларига, эркаклик гормонла- толалари зарарланишидан, мик-
энг яқин инсонлари рига таъсир қилмасдан қолмайди. роэлементлар етишмовчилиги,
Аммо айнан мана шу касб эгала- витаминлар танқислиги каби
ҳам донор бўлол- рининг сочи тўкилади деб айтиб ҳолатлардан.
майди ва бе- бўлмайди.
морнинг ўзи
ҳам ҳеч кимга

ЖССТ раҳбари коронавирус пандемияси фавқулодда
вазиятдан ташқарига чиққанини маълум қилди.

38 Баъзилар «газетани ким БИЗГА МАКТУБ ЙЎЛЛАБСИЗ... 2020 йил
№39-40 (1969-1970)
ҳам ўқирди?», дейди. Ас-
лида ҳар бир нашрнинг ўз ЕТТИ ХАЗИНА
ўқувчиси, қизиқиб, келгу-
си сонларини интиқиб ку- ҚИШЛОҒИ
тувчиси бўлади. Бизнинг
таҳририятимизга ҳам ана ёхуд мактубдаги сатрлар
шундай газетхонлар ўз
фикрлари, таклифлари вамактуб йўллашади.Улғаяётган бола кимдан ўрнак олсин?!
жамиятда содир бўлаёт-Турли мавзуларни қам-
ган воқеа-ҳодисаларга
Давлатимиз раҳбари жорий йил да ҳам бу мавзуда гапирилган. Шу
“муносабатларини ёзиб,
раб олган хатлар билан 24 январь куни Олий Мажлисга йўл- сабабли, энг аввало, ёшлар тафак-
лаган Мурожаатномасида бундан курини ўзгартириш, уларни шук-
танишар эканмиз, баъзан буён маҳаллаларнинг фаолияти роналикка ўргатиш керак. Афсуски,
қувонамиз, баъзан эса «Обод маҳалла – хавфсиз маҳалла» бугун оммалашган замонавий мада-
ўйга толамиз. Боиси қо- тамойили асосида баҳоланиши, бу ният ёшлар онгига салбий таъсир
ғозга туширишга ҳаракат ҳаракат маҳалла раиси ва профи- кўрсатмоқда. Биз, катталарнинг
қилинган оғриқли гаплар, лактика инспектори ҳамкорлигида эса фарзандларимизни тарбиялаш
масалалар, афсуски, жа- амалиётга татбиқ этилиши ҳақида учун афсуски, вақтимиз ҳам, фур-
миятимизда кузатилмоқ- сўз юритган эдилар. сатимиз ҳам, ҳатто қунтимиз ҳам
да, эътиборсиз қолмоқда.

Қуйида ана шундай мак- Амалга оширилаётган ана шун- йўқ. Баъзан «Китоб ўқи болам» деб

тубларнинг бир нечтаси- дай ўзгаришлар, ислоҳотлардан биз, китоблар совға қиламиз, лекин ўзи-

ни ҳавола этамиз, ўқиб маҳалла аҳлининг умидимиз катта. мизнинг китоб ўқишга иштиёқимиз
фикр қиласиз, деб ўйлай- Очиғи, оммавий ахборот воситала- йўқ. Бундай шароитда улғаяётган
миз... рида кўрсатилаётган «Обод маҳал- бола кимдан ўрнак олсин?!
ла», «Обод қишлоқ»ларни кўриб
Баъзи ота-оналар «ўқитувчи

Аҳволимиз шуми? қувонамиз. Боиси, бизнинг маҳалла- тарбия беради» деб ўйлайди. Аслида
мизда ҳам анча-мунча ўзгаришлар 45 дақиқалик дарсда 25-30 нафар
Наманганлик бир қиз икки йигитни дўппослагани амалга оширилди. ўқувчига мавзуни ўргатишнинг ўзи
ҳақидаги хабарлар кўплаб муҳокамаларга сабаб бўлди. бўлмайди. Қандай қилиб ўқитувчи
«Йигитлар, эҳтиёт бўлинглар, қизлар ҳам анойи эмас» Шу ўринда маҳаллаларнинг ян- болаларнинг тарбияси билан шу-
сингари фикрлар ҳам айтилди. гича бошқарув тизимида ободлиги ғулланишга улгурсин? Ана шундай
ва хавфсизлиги билан бир қаторда, масъулиятдан қочиб, охирида «Қаер-
Ўйлаб қолдим, йигит киши ёнидан ўтганида юзини одамларнинг тафаккурини ҳам да хато қилдим? Нега бундай бўл-
яширадиган, ёш боланинг ҳам йўлини кесмайдиган, ўзгартиришни долзарб масала деб ди?», дея афсусланамиз.
ибо ва ҳаёни ор-номус деб биладиган ўзбек қизлари- биламан. Қурилаётган муҳташам
нинг аҳволи шуми? Аммо масаланинг бошқа томо- бинолар, иморатлар учун қанчадан- Биз, ёши катталар ва кексалар
нига қарасак, йигитлар ҳам бу шов-шувли воқеанинг қанча маблағ сарфланмоқда. Нима ёшларга ўрнак бўлишимиз керак.
асосий сабабчилари. Ахир, улар қизни ҳақоратлаб, учун биз қулай шароит ва имко- Бунинг учун, аввало, ўзимизни
устидан кулган. ниятларга эга уйларда истиқомат тарбиялашимиз керак. Фақат шу
қиламизу эвазига жиноятчилик, йўл билан фарзандларимизни ҳам
Шу ўринда синглиси тугул, ҳатто қўшни қизга ўз- оилавий ажримлар, ишсизлик син- тарбиялай оламиз. Ана шунда ёш-
галарнинг ёмон муносабатда бўлганини кўрса, ҳимоя гари ёмон иллатларни кўпайтириб, ларнинг ўқиши учун «Spark» авто-
қилишга уринадиган, майда гаплардан тийилиб, ҳамиша ношукрлик қиляпмиз? мобили бериш ҳам шарт бўлмайди.
вазминлик билан қарор қиладиган, бегона аёл ва қиз-
ларга ўз онаси, опа-синглисидек муносабатда бўлади- Ахир, муқаддас китобимиз Раҳима САФАРОВА,
ган ўзбек йигитларининг аҳволи шуми, дегинг келади. Қуръони каримда ҳам шукр қилиш нафақадаги ўқитувчи.
ҳақида айтилган, кўплаб ҳадислар-
Бу воқеанинг биз билган қаҳрамонларидан таш-
қари, саҳна ортида «меҳнат» қилиб, бўлган ҳодисани

қимматбаҳо телефонига видеога олганлар-чи?.. На- АРТЕЛ қишлоғи
ҳотки меҳр, эътибор, ахлоқ ва яхшилик анқонинг уру-

ғи бўлган замонда яшаётган бўлсак. Олинган видеони Гўзал замин Сурхондарё азал-азалдан лашди. Боиси цехда етти хил йўналишда:

зудлик билан интернетга жойлаш, кўпроқ одамларга Алпомишлар, дунё тан олган Термизий- пахта, гилам тўқиш, шоли, электропай-

юбориш, ижтимоий тармоқлардаги машҳур канал- лар ва кўплаб мутафаккирлар воҳаси вандлаш, ёғоч эшик ва сандиқлар ясаш,

ларга тақдим этиш орқали «Шу видеони мен олган- сифатида таниқлидир. Йилдан-йилга атлас-шойи тўқиш, ун тегирмони синга-

ман-да, зўр томоша бўлганди-да», дея керилиб юриш вилоятимиз чиройига-чирой қўшилиб, ри ишлаб чиқаришлар мавжуд эди.

«мода»га айланди. Дўст йиғлаб, ғаним куладиган, аввалгидан-да кўркамлашиб бормоқда. Шундай қилиб, етти хазина қишлоғи-

йиллар давомида шаклланган қадриятларни, афсуски, Биргина Жарқўрғон туманига ташриф нинг номини «Артел»га ўзгартиришди.

қадрсиз қиладиган аҳволимиз шу... буюрганлар унинг кечаси ва бугунини Артелда кейинчалик гилам тўқиш цехи

Саҳналару минбарларда фалсафий фикрлар айтиб, солиштирганда катта фарқни кўради. ривожланди, довруғи анчагина танилди

гуррос-гуррос қарсаклар эшитадиган маърифатпар- «Истиқлол» маҳалласи бир нечта ва баъзи сабабларга кўра, бошқа цехлар

варлар чекка қишлоқларга бориб, мактабларни, ма- қишлоқларни ўз ичига олади ва улар иши бирмунча сусайди. Пахта тозалаш

ҳаллаларни оталиққа олганида ёшлар онгида мада- орасида мен ҳикоя қилмоқчи бўлган цехи фаолияти кучайтирилди ва янги

ниятсизликка, илмсизликка қарши ғояларни шакллан- АРТЕЛ қишлоғи ҳам бор. Қаерга борсам ғишт заводи ҳам барпо этилди.

тирганида эди, қадриятларга бўлган ҳурмат ортарди. «Жарқўрғоннинг қайси қишлоғидансан?» Ўзи кичкина бўлишига қарамай,

Ойнайи жаҳонда беҳаё кийимларни эгнига илган деб сўрашади. «Тандир қишлоғиданман» қишлоқда барча соҳадаги фаолиятлар

қизлар ва уларга оч бўридек қараган йигитлар ўрта- деган жавобни олгач, «Қишлоқ аҳли тан- йўлга қўйилган. Неча юз йиллик «Занг»

сидаги муносабат тасвирланган, бемаъни фильмлар, дир ясайдими?» деган саволни бериша- канали, қишлоқ ҳуснига ҳусн қўшади.

клиплар ўрнига «Отабек ва Кумуш»дек ибо, ҳаё, ор- ди. Бизнинг қишлоқ тандир ясаш билан Тотув қишлоқ аҳли ҳашар йўли билан

номусни тарғиб қилувчи фильмлар эфирга узатилга- эмас, балки тандир кабоб билан машҳур. қазилган бу каналдан ҳозиргача фойда-

нида эди, ўзбек йигит-қизлари ижтимоий тармоқлар- Қишлоғимизнинг номи илгари «Туя- ланилади.

да бундай шарманда бўлишмасди. каш» бўлган. Сабаби, қадимда қишлоқ

Аслида ўзимизни ўзимиз шарманда қиляпмиз. Ури- аҳолиси туя боқиш билан шуғулланган. Мунаввар БОЛТАЕВА,

шаётган ҳам, уларни тасвирга олаётган ҳам, видеони кў- Кейинчалик қишлоқда катта цех очилди. Сурхондарё вилояти

раётган ҳам, шунчаки эътибор бермаётган ҳам – ўзимиз! Сўнг бу ерни етти хазина деб атай бош- Жарқўрғон тумани.

Ёрқинжон ҲАЙИТБОЕВ, Саҳифани
Гулистон давлат университети талабаси. Ноилахон АҲАДОВА тайёрлади.

Навоийга янги
автобуслар келтирилди.

2020 йил ОРАМИЗДАГИ ОДАМЛАР 39
№39-40 (1969-1970)
янги китоблар билан таминлаш-
ЯХШИ ОДАМҚуддусАсқардеган очиқ ва меҳрибонлигини айтиб га чин юракдан куйиб-пишади-
тургандай, истараси иссиқ киши ган амалдор ҳамма жойлардаги
синфдош жўрам эди. Тўлагина-ю, ҳаракатлари сингари Самарқандда ҳам бармоқ
бор. «Тобуткашим» спортчиларникидек чаққон, ўз билан санарли эди. Агар шун-
деб «ардоқлаймиз» қадри-қимматини биладиган, дий фидойилар вилоятда тўртта
бир-бировимизни. гаплариям, ҳазил-ҳузуллариям бўлса, шуларнинг биттаси Маҳмуд
Мен — Тошкентда, кўнгилни ийдирадиган — ёқимли, Ҳамидович бўлган эди, дейишади
у — Ургутда, аммо ўзини тутиши эса унинг журъат- ҳозиргача самарқандликлар.
кунига икки-уч мар- ли, иродаси мустаҳкам, кучли ру-
ҳият эгаси эканига ишора қилиб Қуддус жўрам таъкидлаганидек,
“талаб телефонлаш- «чигитдайлигидан» вилоятдаги
масак, кўнглимиз турарди гўё. катта-катта ташкилотларга раҳ-
барлик қилган Маҳмуд Ҳамидович
жойига тушмайди. Ҳар бандада бир айб, деганла- ҳозир Тошкентда — республика
касаба уюшмалари федерацияси-
Мен қишлоққа борар ридай, каминадаям майдагина жиҳати, билмаганларингни билиб да ўртачароқ вазифада хизматни
бўлсам, у Самарқанд камчилик бор: илк кўрган одам оласан. Мисол учун, ўзим самар- давом эттиряпти.
бўсағасида, унинг билан дарров «ош-қатиқ» бўлиб қандлик бўлсам ҳам ўша куни бу
йўли Тошкентга туш- кетолмайман. Лекин, не ажаб- қадим шаҳар, унинг тарихи ва Кўпчиликка аёнки, отдан туш-
са, мен «Ипподром» ки, Маҳмуд Ҳамидович билан эртасига алоқадор анча-мунча ган, ёйинки вазифаси пасайган
остонасида кутиб ана-мана дегунча, худдики, кўп янгиликлардан хабардор бўлиб амалдорнинг орқасидан илиқ
тураман. йиллик қадрдонлар сингари яқин олдим янги танишимиз туфайли. фикрлар эшитиш ҳамма замон-
бўлиб қолганимни сезмай қол- Маҳмуд Ҳамидовичнинг Пастдар- лардаям сувдай сероб бўлган
— Сизни битта яхши одам дим. Албатта, давра деганимиз ғом ҳақидаги ҳикоялари эса мен эмас. «Вазифага ўтирдингми,
билан таништираман, — деди шу яхши гурунг, чақ-чақу ҳазил-ҳузул учун унданам катта янгилик бўлди биринчи навбатда, халқ ишончи-
«тобуткашим» бир сафар учраш- билан чиройли. Шундай инсонлар ва у кишига бўлган қизиқишла- ни оқла, соҳани гуллаб-яшнатиш
ганимизда. — Кўп йил вилоятдаги борки, улар давраларда ўзларини римни янаям ошириб юборди. учун жонингни жабборга бер,
энг катта каттаконлардан биттаси дарёдаги балиқдек эркин сезса- кечаю кундуз тиним билмай ишла,
бўлган. Ҳозир ҳам кичкинамас. Ле- лар ҳам керакдир-нокеракдир Касби кори ўқитувчи-ҳуқуқшу- шунда олдингданам, орқангданам
кин шу қадар камтарки, бу борада ҳадеб гапга аралашавермайдилар, нос одамнинг тарихни, адабиётни ёмон гап эшитмайсан, — деган
ҳеч қайси амалдор унинг яқинига бошқаларни қойил қилиш, ўзла- юксак қадрлаши, китобсеварли- эди самарқанднинг эл суйган
келолмайди. рини кўрсатиб қўйиш илинжида ги, умуман, вазифадор одамнинг оқсоқоли, Ўзбекистон Қаҳрамони
чираниб-тиришмайдилар, пати китобни яхши кўришининг ўзи Ҳасан Нормуродов, — вазифа бу —
— Камтарликни шу кишидан юлинган маталларни қалаштира- ҳурматга лойиқ, ибратли. Маҳмуд талтайиб ўтирадиган кресло эмас,
ўрганганман, денг. вериб энсангни қотирмайдилар; Ҳамидовичнинг вилоят шоирла- синов, ҳақиқий синов».
аммо жой-жойида айтган лати- ри, ёзувчилари, журналистлари,
Ўзининг озроққина «гуппи»- фаю ақлли гап-сўзлари билан Афсуски, нафсни тийиш, эл-улус
лигини яхши билган жўрам мен ғамини ейиш, юрт ободлиги учун
нимага шама қилаётганимни қайғуриш, қариндош-уруғчиликка
тўсиқ бўлиш ҳамма амалдорниям
фаҳмлаб, қаттиқ кулиб юборди. олимлари — барча зиёлилари қўлидан келавермайди. Иродаси-
нинг мўртлиги, кўзининг очлиги
Аммо бўш келиш йўқ: билан яқин дўст, ака-ука мақо- «давринг келди, сур бегим» тарзи-
да босар-тусарни билмай қолиш-
— Шу ерда сал адашдингиз, мида экани эса ҳурматимни ўн лари кўпчиликка панд беради ва,
охир-оқибат, халқ назаридан ту-
жўра, у киши биздан ўрганган! — Ундаги ҳаммабоп карра ошириб юборди. «Ҳа, энди шиб, бевақт жарга қулашига сабаб
бўлади. Шукрлар бўлсинки, кам
кулги баланд пардаларда давом сўзлар айтиш мада- районою облонода ишлаганидан эса-да, йиллар оша осмондаги юл-
этди. нияти, сўзларидаги кейин шуниям билмасинми — би- дузлар каби ярқираб, ардоқланиб,
лади-да», дейдиганлар топилиши улуғланиб келаётган сиймолар
«Яхши» одам билан туш чоғи залвор, фикрлар юртимизда, шу жумладан, Самар-
қандда ҳам оз эмас. Кичик мақо-
шаҳардаги одам сийракроқ чойхо- мумкин, албатта. Шу боис эсла- лада уларнинг номларини битта-
ма-битта санаш ўринли эмасдир.
нада кўришдик. баёнида ифоданинг тишим зарур: бу учрашув кеча ёки Аммо бугун умрининг олтмишин-
Қуддус жўрам тантанали тарзда соддаю самимийли- ўтган куни эмас, ижодкор-зиёли чи довони билан юзма-юз турган
ги жуда ҳавасимни аҳлининг аҳволи, қадру қимма- Маҳмуд Ҳамидович Бобоёровни
таништирди: ти анча тушиб кетган кунларда ана шундай иззатли инсонлардан
— Маҳмуд Ҳамидович Бобоёр­ биридир, десак арзийди.

ов, асли Пастдарғомдан, фан келтирди. бўлган эди. Каттадир, кичикдир, Эл-юрт эъзози, яхши одамлик
кандидати, обкомкомсомолда, амалдор зоти борки, бу қавмдан мартабаси ҳамиша Сиз билан бир-
га бўлсин, Маҳмуд Ҳамидович!
обкомпартияда, райкомда зўр-зўр қочарди — ҳозир бир илтимос
Абдусаид КЎЧИМОВ.
ишларда ишлаган. Ўн йил Облоно қилади, бошимни қотиради, ти- 09.11.2020 йил.

мудири, музейларни бошлиғи, ланади деб. Маҳмуд Ҳамидович

хуллас, чигитдайлигидан бери эса қаерда хизмат қилмасин, у

отда — мансабдор. тезда оҳанрабодай маҳлиё қила- вилоятдаги энг йирик соҳа — халқ
Ростини айтсам, жўрамнинг дилар — давра кўрган, дейишади таълими бошқармаси бошлиғи
бундайларни. бўладими, музейлар директори
«Ҳамидович» дегани менга унча ёки маҳаллалар раиси бўладими
ёқинқирамади. «Ака», «ука» деган Маҳмуд Ҳамидовичнинг кўпни — доимо илм ва ижод аҳли билан
ўзбекча сўзларимиз турганда «вич- кўрган, ўзиниям, бошқаларниям бирга бўлди, чин зиёкорларга хос
вич» дейишларини кўпам хуш- иззат қиладиган маънавиятли йўлдан борди. Қаламкашлардан
ламайман — ўта расмийлигидан киши экани тезда билинди. Ундаги ёрдамини аямади, уларнинг янги
ташқари, одамни ўзидан итаради- ҳаммабоп сўзлар айтиш мадания- китобларини мактаб кутубхона-
ган алланималар бордай туюлади ти, сўзларидаги залвор, фикрлар ларига етказиш, ёзувчи-шоирлар
«вич-вич»да. Аммо менга ўхшаган- баёнида ифоданинг соддаю сами- билан мунтазам тарзда учрашув-
ларнинг хоҳиш-истагидан қатъи мийлиги жуда ҳавасимни келтир- лар, адабий кечалар ўтказиш каби
назар, «вич-вич» лисонимизга ди. Бундай маърифатли кишилар- юмушларга бош-қош бўлди.
жуда чуқур жойлашиб кетганига нинг мулоқотидан тўймайсан,
анча бўлди. Янги танишимизниям вақт қандай ўтганини сезмайсан, Вилоятдаги мактаб ва боғча-
ҳамма «Ҳамидович» дер экан. маза қиласан, гаплашган сайин ларга биттама-битта кириб чиқди;
гаплашгинг, ўтирган сайин ўтир- олий ўқув даргоҳларига кунда-
Ҳамидович эллик ёшлар атро- гинг келаверади. Яна бир фойдали кунора борди. Қаерга бормасин,
фидаги, ўрта бўйли, қарашлари минг-минглаб болалар таълим-
ўткир, юзидаги нимкулги кўнгли

тарбия олаётган мактаблар, инс-

ЭЪЛОН титут талабалари ёки профессор
ўқитувчилари бўладими, ҳамиша,

Тян Наталия Витальевнага Тошкент шаҳри Миробод ҳамма ерда, ҳаммани китобсевар-

туманидаги 31-умумтаълим мактабидан 1991 йил 21 ликка даъват қилди. Яна бир рост

июнда берилган А №501221 рақамли аттестат йўқол- гап шуки, ўша йиллари одамларни

ганлиги сабабли БЕКОР ҚИЛИНАДИ. китоб ўқишга, қаламкашлар билан

дўстлашишга, илм даргоҳларини

40 ҲИДОЯТ ЁҒДУСИ 2020 йил
№39-40 (1969-1970)

“Бахтли, саодатли РАСУЛУЛЛОҲ
яшаш, чинакам
маъмур ҳаёт МАҚТАГАН ИККИ СОҲА
кечириш – ҳар бир
инсон орзуси. Дунёда ёхуд жаннатни олисдан
бахту саодатни, изламанг!
маъмурчилик ва
фаровонликни кафолатланган.
ўлчайдиган мезонлар Аслида, «Ислом» сўзи араб
кўп, омиллар бисёр.
Лекин шундай тилидан ўзбек тилига таржима
неъматлар борки, қилинганда «итоат ва бўйсуниш»,
уларсиз ҳаётимиз «ихлос ва турли офатлардан
рангсиз, турмушимиз саломат бўлиш» ҳамда «сулҳ
ҳузур-ҳаловатсиз ва омонлик», «тинчлик» деган
бўлиб қолади. маъноларни билдиради. Бу динни
Хўш, бу неъматлар Пайғамбарнинг ўзлари танлаган
қайсилари? Жаноби Пайғамбаримизнинг нат-дўзах, ўлим-ҳаёт, савоб-гуноҳ, эмаслар, балки уни Аллоҳ таоло-
айтган муборак сўзларидан кеча-кундуз ва ҳоказо. нинг Ўзи (!) ихтиёр этган! Ислом –
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи оладиган хулосамиз – қайси бир бу Аллоҳ ягона деб эътиқод қилиб,
ва саллам: «Икки неъмат борки, дард-касалликни Аллоҳ таоло Демак, дарднинг ҳам жуфти, унга бўйсунмоқлик ва бутун қалб
кўпчилик инсонлар унинг қадри- юборган бўлса, демак, унинг зидди бор экан. Бу нима? Бу – билан унга ихлос қилмоқлик де-
га етмайдилар. Улар – сиҳат-са- шифосини ҳам юборган. Шифо- даво! Ҳар бир касалликнинг ҳам макдир.
ломатлик ва хотиржамликдир», си эса – табиб, шифокорларнинг жуфти, зидди бор экан. Бу нима?
– дедилар» (Имом Бухорий ри- қўлларида. Бу – шифо! «Мусулмон» деган сўзнинг
воятлари). асли, негизи, ўзаги «ислом» сўзи.
Яқин-яқингача айрим нодон- Модомики, Аллоҳ таоло ҳар бир Демак, ҳар бир инсон миллати,
Бошқа бир ҳадиси шарифда: лар юртимиз шифокорларига дардга – даво, ҳар бир касалликка ёши, жинси, дини, ирқи, ижти-
«Кимки ўз уйида тинчликда, қўл кўтаришганини ойнаи жаҳон – шифо юборибдими, энди сизу моий ҳолати, тураржойидан қатъи
тани соғлом, бир кунга етадиган орқали кўриб, ранжидик. Ваҳолан- биз бандаларининг иши – шу даво назар, модомики «мен – алҳамду-
таоми бор ҳолда тонг оттирса, ки, бугун коронавирусга чалинган ва шифоларни излаб топиш! лиллоҳ, мусулмонман!» деб, ўзини
унга бутун дунё неъматлари юртдошларимизнинг соғайишида мусулмон ҳисобласа, тинчлик
тўлиғича берилгандек бўлиб- шифокорларимизнинг хизмати Пайғамбаримиз саллаллоҳу учун хизмат қилиши шарт ва за-
ди», – дейилган (Имом Бухорий беқиёс эканига барчамиз гувоҳ алайҳи ва саллам умматни соғлом рур экан! Аксинча, қиладиган иши
ривоятлари). бўлиб турибмиз. жамият барпо этишга буюрганлар. айтаётган сўзига тўғри келмас
Шу билан бирга, турли хасталик- экан! Худони Ўзи ҳаммамизни
Нега ҳадиси шарифда ҳар куни, Шарқу ғарб олимлари тан ол- лардан сақланишни сўраб, Аллоҳ асрасин!
ҳар доим муҳтож бўладиганимиз ган, XXI асрнинг нанотехнология таолога илтижо қилганлар. Мў-
уч неъмат: соғлиқ, тинчлик ва қут- замонасида ҳам асарларини бутун мин-мусулмон киши замонавий «Қўшнинг тинч – сен тинч!»,
баракага урғу берилди? дунё халқлари бошга кўтараётган, тиббиётнинг имкониятларидан «Юртинг тинч – сен тинч!» дейди
жаҳоннинг олий тиббиёт муас- фойдаланиб, Шофий (шифо берув- доно халқимиз. Юртимиз, қўш-
Чунки бу неъматлар бўлма- сасаларида китоблари ҳанузгача чи) – Аллоҳ таолодан турли касал- нимиз, оиламиз тинчлиги-хотир-
са, турмуш издан чиқади, яшаш ўқитиб келинаётган, ёруғ олам- ликлардан паноҳ сўраши зарур. жамлиги учун нечта одам хизмат
қийинлашади. Узоққа бормайлик, даги бутун бир улкан ва жиддий қилмоқда? Уларнинг икки-уч на-
бугунги дунёнинг манзарасидан соҳа шу инсоннинг исмлари би- II фарини кўра олсак, неча миллион
хулоса чиқариб олайлик. Биргина лан номланган Абу Али ибн Сино Тонг саҳар тинчлик-хотир- нафарини хаёлимизга ҳам келтира
кўзга кўринмас ўлат барчанинг айтадилар: жамликда уйғонишнинг ўзи бир олмаймиз! Ҳатто тасаввур қилиш-
ҳаловатини ўғирлади, ҳамманинг неъмат эмасми?! Бобо-буви, ота- га ҳам ожизмиз!
тинчини бузди. Шундай эмасми? Тузатиб бўлмайдиган дард йўқ, она, ака-ука, фарзандлар – оила
Иродасизлик бор. даврасида нонушта қилишнинг Хулоса ўрнида айтиш лозимки,
I Шифобахш бўлмаган ўсимлик файзини нима билан таққослаш юртимиз тинчлиги, муқаддас Ва-
Бир куни пайғамбарларнинг йўқ, мумкин?! Ишга, ўқишга отланаёт- танимиз равнақи, доно халқимиз
отаси, бобомиз Иброҳим алайҳис- Илмсизлик бор. ганда, оила улуғларининг дуосини саломатлиги ва фаровонлиги учун
салом сўрадилар: Худои таоло барча махлуқоту олиб кўчага чиқишнинг баракоти- ҳар бир инсоннинг қилаётган хиз-
– Ё Парвардигори олам! Дард мавжудотларини жуфт-жуфт қи- ни ҳаммамиз яхши биламиз. матларига миннатдор бўлишимиз
кимдан? либ яратган. Илло, Ўзигина яккаю Тинчлик-омонликда яшаш – бу – ҳам бурчимиз, ҳам фарзимиз,
Аллоҳ таоло: ягона, ёлғиз холос! Ҳамма нарса жон, мол, уй-жой, ор-номус хавф- ҳам қарзимиздир!
– Мендан, – деди. жуфт-жуфт: қуёш-ой, ёз-қиш, эр- сизлигига эга бўлиш демакдир.
Иброҳим алайҳиссалом яна как-аёл, оқ-қора, ер-осмон, жан- Минг-минг шукрларки, юртимизда Иброҳимжон ИНОМОВ,
сўрадилар: булар барчасининг хавфсизлиги Ўзбекистон мусулмонлари
– Даво кимдан? идораси раиси ўринбосари.
Аллоҳ таоло яна:
– Мендан, – деди.
Шунда Иброҳим алайҳиссалом:
– Унда табибга не ҳожат? –
дедилар.
Аллоҳ таоло:
– Табиб – қўлига даво юбо-
рилган кишидир, – деб марҳамат
қилди.

Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот
маркази тузилмаси тасдиқланди.

2022002й0ийлил ҲИДОЯТ ЁҒДУСИ 41
№№393-490-4(01(916996-199-17907)0)

“Динимиздаги ҳар бир «АЛЛОҲ ТАОЛО
ҳукм ва ҳар бир сўз- ОСМОНДА»
нинг суянадиган асоси
бор. Бу асос — Қуръони дейиш ножоиз...(ми?)
карим, саҳиҳ ҳадислар
ва шу иккисидан пайдо тарқатишдир. Бу нарса, айниқса, қийин. Бу каналларнинг фойдаси- Жасурбек РАУПОВ,
бўлган далиллардир. Шу ижтимоий тармоқларда кўпроқ дан зарари кўпроқ. Тошкент шаҳар бош-имом
сабабли минг йиллар- кузатилади. Масалан, кейинги хатиби ўринбосари, «Носирхон»
дан бери шариатимиз йилларда жуда кенг тарқалган «Аллоҳ таоло жоме масжиди имом-хатиби.
ўзининг таъсирчан- ёлғон хабарларга: Маккалик Шайх бор эди...» дейиш
лиги, яшовчанлигини Аҳмаднинг мусулмонларни дў- «Маконларни пайдо
йўқотмай келмоқда захга кираётганини туш кўриши; Сўнгги пайтларда бир ақида қилган, замонларни
ва динимизга ўнглаб Рамазоннинг қачон бошланишини кўп бора такрорланмоқда: «Аллоҳ
бўлмайдиган даражада биринчи хабар берган кишининг таоло осмонда» дейиш, яъни Уни жорий қилган...»
хурофотлар аралашиб жаннатга кириши; Рамазон ойи бирор маконда жойлашган деб
кетишидан сақламоқда. жума куни бошланса, 15-куни- э­ ътиқод қилиш. Айтиш керакки, Шунингдек, айнан салафийлар
да даҳшатли қичқириқ келиши; бундай эътиқод мутлақо жоиз далил қиладиган лафз ҳам тўртта
Аллоҳ таоло Қуръони каримда Қуёшдан «эртага жавоб берасиз- эмас. Чунки осмонни ҳам, маконни саҳиҳ манбада тўрт хил зикр қилин-
асоссиз маълумотларга таяниш лар», деган овоз келиши; саҳ- ҳам У зотнинг Ўзи яратган. Пай- ган. Имом Аҳмаднинг ривоятида
номаъқуллиги ҳақида шундай рода Пайғамбар гули 400 йилда ғамбаримиз алайҳиссалом ўзлари- юқоридаги Пайғамбаримиз алайҳис-
дейди: «Уларга (мушрикларга): бир гуллаши ва у вақтда салавот нинг ҳадисларидан бирида шундай саломнинг «Аллоҳ қаерда?», деган
«Аллоҳ нозил этган нарсага (оят- айтиш кераклиги ва ҳоказо ёлғон- деганлар: «Аллоҳ таоло бор эди, саволлари ўрнида ўша чўрига қарата:
ларга) эргашингиз!» — дейилса, тўқима хабарларни мисол келти- ундан бошқа ҳеч нарса бўлмаган- «Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ эканига гу-
улар: «Йўқ, биз ота-боболаримиз- риш мумкин. ди» (Имом Бухорий ривояти). воҳлик берасанми?», деганлари зикр
ни не узра топган бўлсак, ўшанга қилинган. Имом Насоийнинг ривоя-
эргашамиз», — дейдилар. Ота-бо- Янаям хатарли жойи — бу ёлғон Бундай ақидани тарқатаётган- тида эса Расулуллоҳ (с.а.в.) унга: «Роб-
болари борди-ю, ҳеч нарсага ақл- хабарларнинг охирида хатни 10-20 лар томонидан ўз даъволарига бинг ким?», деганлари, у: «Аллоҳ» деб
лари етмайдиган ва тўғри йўлдан кишига тарқатиш шартлиги, ким келтирадиган энг асосий далил- жавоб бергани ривоят қилинган.
юрмайдиган бўлган эсалар-чи?!» тарқатса, иши юришиб кетиши, лардан бири — «Жория ҳадиси»
(«Бақара» сураси, 170-оят). ким тарқатмаса, фалокатга учраши номи билан машҳур бўлган ҳа- Аҳли сунна уламолари ушбу ри-
билан таҳдид қилинган, одамлар- диси шариф бўлиб, ушбу ҳадиси воятлардан энг мўътабари айнан
Ҳадиси шарифда эса киши нинг эътиқодига нотўғри тушунча- шарифни илмий омонатдорлик «Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ эканига
эшитган ҳар бир гапини гапираве- лар киритишга ҳаракат қилинган. ила ўрганиб чиқсак, уларнинг гувоҳлик берасанми?», деган ри-
риши гуноҳкор бўлишига етарли Ваҳоланки, бизга етадиган яхшилик даъволари пуч экани маълум воятдир. Чунки кишининг мўмин
экани айтилган. Айниқса, айти- ва ёмонлик, фойда ва зарар Аллоҳ бўлади. Муовия ибн ал-Ҳакам эканини аниқлаш Аллоҳнинг қаер-
лаётган гап динга алоқадор бўлса, таолонинг хоҳиш-иродаси билан ас-Суламий (р.а.)дан ривоят далигини сўраш билан эмас, балки
масъулияти янада ошади. Пай- бўлади, У Зот хоҳламаса, бандага қилинади: «У Расулуллоҳ (с.а.в.) У Зотнинг яккаю ягоналигига
ғамбаримиз (с.а.в.) шундай дейди- қилчалик зарар етмайди! дан ўз жорияси (чўриси) ҳақида имон келтирганини сўраш билан
лар: «Кишига гуноҳ бўлиши учун сўраб: «Эй Аллоҳнинг Расу- аниқланиши маълум ва машҳур.
эшитган нарсасини гапириши- Мавжуд уйдирма ҳадисларга ли, уни озод қилайми?», деди. Агар «Аллоҳ осмонда» деган сўз
нинг ўзи кифоядир», — дедилар» назар ташласак, уларнинг бир Расулуллоҳ алайҳиссалом: «Уни имонга далил бўлса, бугунги кунда
(Имом Муслим ривояти). қисми Ислом динига зид, мантиқ- (ҳузуримга) олиб кел», деди- Худо осмонда деб эътиқод қилади-
сиз, кулгили ифодалар, бир қисми лар. Жория олиб келинди. У зот ган ғайридинларни ҳам мусулмон-
Асоссиз диний маълумотларни эса исломий тамойилларга мос, унга қарата: «Аллоҳ қаерда?» лар дейилиши лозим бўлиб қолади.
тўқиб ёки аслини суриштирмай фойдали сўзлар эканига гувоҳ дедилар. У: Осмонда деди. У
гапириш Аллоҳ ва Унинг Расули- бўламиз. Лекин маъноси қандай зот: «Мен кимман?» дедилар. Қолаверса, «Аллоҳ қаерда?»
га ёлғон тўқиш бўлади. Бу ҳақда бўлишидан қатъи назар, бундай У: «Сиз Аллоҳнинг расулисиз», деган саволнинг маъноси «Аллоҳ
Аллоҳ таоло Қуръони каримда уйдирма сўзларга ҳадис, дея амал деди. У зот: «Уни озод қил, у таолонинг улуғворлиги, олийлиги
шундай деган: «Аллоҳга нисбатан қилиш, Пайғамбаримиз (с.а.в.)га мўминадир», дедилар». ва қадрининг буюклиги тўғри-
ёлғон тўқиган кимсадан кўра боғлаш жоиз эмас, гуноҳ ишдир. сида эътиқодинг қандай?», деб
золимроқ ким бор? Ана ўшалар Ушбу ҳадис матни ровийлар то- тушуниш ҳам мумкин. Чунки араб
Роббиларига рўбарў қилинурлар Диний мазмунга эга бўлган монидан турли фарқлар билан ри- тилида (ҳатто ўзимизнинг она
ва гувоҳлар айтурлар: «Манави- маълумотларни нашр этиш ва воят қилинган. Буни биринчилар- тилимизда ҳам) баъзан «қаерда?»
лар Роббиларига нисбатан ёлғон тарқатишда, албатта, мутахассис дан бўлиб Имом Баззор ва Имом деган савол мавқе, мартаба, қадр-
гапирганлардир. Огоҳ бўлингким, мусулмон уламоларининг хулоса- Байҳақий каби буюк муҳаддислар қиммат тўғрисидаги савол учун
Аллоҳнинг лаънати золимларга- сини олиш жуда ҳам зарур. Чунки айтиб, ундан огоҳлантирганлар. ҳам ишлатилади.
дир» («Ҳуд» сураси, 18-оят). ҳозирги кунда интернетда сон- Чунки матнида турли ўзгаришлар
саноқсиз сайт ва телеграм канал- билан ривоят қилинган бундай ***
Аслини олганда, ёлғон — катта лар фаолият кўрсатади, номига ҳадис «музтариб» ҳадис дейилиб, Хулоса қилиб айтганда, биз
гуноҳ. Энди ўша ёлғон улуғ Зот- қаралса, диний мазмунда, жаранг- уни бирор масалада ҳужжат қилиб — Аҳли сунна вал-жамоа Аллоҳ
нинг — Аллоҳ таолонинг шаънига дор. Лекин ичидаги маъумотларга келтириб бўлмайди. Чунки бошқа таоло ҳақида шундай эътиқод қи-
айтилса, янада катта гуноҳ бўла- қаралса, росту ёлғон, ишончлию ривоятлар ўша чўрининг кимлиги, ламиз: Аллоҳ таоло бирор тарафда
ди. Пайғамбаримиз (с.а.в.)га нис- ишончсиз гаплар аралашиб кет- ҳожасининг исми ва бошқа жиҳат- ҳам, бирор маконда ҳам эмас.
батан ёлғон тўқиш, у киши айтма- ган. Уни билимдон мутахассисдан ларида катта фарқлар билан нақл Агар кўнглимизга «Аллоҳ қаер-
ган гапни айтди, қилмаган ишни бошқалар ажратиб олиши жуда қилинган. да» деган савол келадиган бўлса,
қилди, дейиш ҳам улкан гуноҳ. имон ва ихлос билан: «Бирор
макон бўлмаган пайтда ҳам У зот
Ёлғонни ростдан бўлган. Кейин маконларни пайдо
ажратмоқ керак қилган, замонларни жорий қилган.
У зот замонлару маконлар йўқ
Кейинги пайтларда оммалашган пайтда қандай бўлса, ҳозир ҳам
нотўғри ҳаракатлардан бири — ўшандайдир», — деймиз.
динга даъват қилиш, одамларни
савобли амалларга қизиқтириш ва
охиратдан қўрқитиш маъносида
турли тўқима ҳадис, ёлғон хабар,
расм, аудио ва видеохабарлар

42 ЎҚИЛМАГАН САТРЛАР 2020 йил
№39-40 (1969-1970)

АФСОНАВИЙ РАЗВЕДКАЧИ
«Афсонавий разведкачи билан ёнма-ён» китобини ўқиб...

«Агент 007» — Жеймс Бонд ҳақидаги фильмлар- Англия махсус хизматлари томо- сида 200 га яқин китоб, минглаб
ни кўриб, ўша қаҳрамонга ўхшашни орзу қил- нидан кўп маротаба совет разведка- мақолалар ёзилган. Шэрон Стоун
маган ёшлар топилмаса керак, кўнглининг бир чилари билан ҳамкорлик қилаётгани ва Рупер Эвертт бош ролларни
бурчагида «қанийди мен ҳам...» деган ўй ўтган тўғрисидаги шубҳаларга борилади, ўйнаган Холивуднинг жангари
бўлиши табиий. «Баҳорнинг ўн етти лаҳзаси»- Ким Филбига нисбатан исботланган фильми суратга олинган.
даги Штирлиц-чи, қайси томошабиннинг кўнг- айбларни қўя олмайдилар.
лидан жой олмаган дейсиз. «Қилич ва қалқон», Уни ким иттифоқ билан ҳамкор-
«Майор Вихрь», «ТАСС баёнот беради», «Жо- Филби ҳаётининг бир неча йили- ликка тортган, уни кимлар сотган,
суслар кўприги», «Разведкачининг жасорати», ни Испания ва Ливанда журналист у фош этилгач, Москвага қандай
«Резидентнинг тақдири» сингари фильмларни бўлиб ишлаб, Британия разведка- етиб келган, нима учун уни ХХ
кўриб, қаҳрамон бўлиш, разведкачи-жосус бў- сига маълумотлар тўплаб жўнатиб асрнинг афсонавий разведкачиси,
лишни орзу қилмаган йигит бормикан ўзи. турган. Истанбул шаҳридаги рези- деб атайдилар, каби саволларга
дентурада хизмат қилади, инглиз ҳанузгача батафсил жавоб йўқ. Яна
Йиллар ўтиб Ким Филби, Рихард Рассел Филби. 1912 йил 1 январда разведкасининг Вашингтондаги ҳам ажабланарлиси, унинг ота-
Марказий разведка бошқармаси си — катта Филби ўғлининг дунё
Зорге, Рудольф Абель сингари афсо- Ҳиндистоннинг Амбала шаҳрида та- ва Федерал разведка бюросининг сиёсатига аралашиб юришидан,
вакили бўлиб фаолият кўрсатади. разведкачилик фаолиятидан мут-
навий разведкачиларнинг кўрсатган валлуд топади. Отаси атоқли инглиз лақо хабари бўлмаган! «Отам яна
1963 йилда Лондондан Ливанга озгина яшаганда эди, мен тўғримда
жасоратларининг янги қирралари адиби Редьярд Киплингнинг «Ким» келган махсус комиссия Кимнинг ҳамма нарсадан воқиф бўларди»,
совет иттифоқи билан алоқалари- деб ёзади афсус-надомат билан.
очилиши давом этмоқда. Мамлакати- номли романининг қаҳрамони ис- нинг борлигини аниқлаштиришга
мувофақ бўлади. Жуда рад этиб «Афсонавий разведкачи билан
мизда ҳам сўнгги йилларда муддати мига ўғлига шу исмни танлайди. бўлмайдиган факт — Сталин то- ёнма-ён» асари ўзбек китобхон-
Ким болалигидан ҳинд ва араб монидан совға қилинган барельеф ларининг Ким Филби тўғрисидаги
вақтига етган архив материаллари- далилий ашё сифатида кўрсати- тасаввурларини бойитишга хизмат
ни очиш ишларига эътибор берила тилларида гапирар, кейинчалик лади. У ноёб дарахт, қимматбаҳо қилади. Разведкачи нима сабабдан
бошланди. Хусусан, Иккинчи жаҳон немис, француз, испан, турк металл ҳамда тошлардан ишланган саёҳат учун Ўзбекистонни танлади?
урушининг 75 йиллиги муносабати ва рус тилларини ўрганади.
билан оммавий ахборот воситалари- 1929 йилдан бошлаб Англия бўлиб, унда Арарат тоғи акс этти- Минтақамизнинг кенг сарҳад-
да ўзбек разведкачилари тўғрисида аристократларининг фар- рилган эди. Дастлабки суришти- ларида катта майдонни эгал-
зандлари ўқийдиган Кемб- рувда Филби бу асарни Истанбулда лаган бошқа мамлакатлар ҳам
бир қатор мақолалар чоп этилди. Ўз- риж шаҳридаги Тринити сотиб олганини айтади. Англиялик бор эди-ку! Бу саволга жавобни
бекнинг биринчи афсонавий развед- коллежида таҳсил олади... изқуварлар бу маҳобатли тоғ фақат топиш учун унинг оиласига,
качиси Баҳром Иброҳимов ҳақида иттифоқда эканига тўла амин эди- ўсиб-улғайган юртидан ахта-
янги факт-рақамлар эълон қилинди. Афсонавий разведкачи лару, аммо кеч қоладилар. риш керакка ўхшади.
Бундан ташқари, турли вақтларда Ким Филби бир вақтнинг
хориж мамлакатларида оғир ша- ўзида икки рақобатчи дав- Шундан сўнг Филби бирдан Ким Филби туғилган Амбала
роитларда ишлаб, мамлакатимизга лат — Буюк Британия (1939 ғойиб бўлади. Уни қидирув иш- шаҳри Тож Маҳал ансамбли
соғ-саломат қайтган разведкачила- йилдан эътиборан) ва Совет лари узоқ давом этади, кейинроқ савлат тўкиб турган Аграга жуда
римиз Шариф Ширинбоев, Айнулла иттифоқи (1934 йилдан) учун маълум бўлишича, унга Москвадан яқин. Бобурийлар давлати бу
Мансуров, Боис Эргашев, Борис хизмат қилади. Буюк жосус- сиёсий бошпана берилади. Ҳаёти- ерларда 300 йилдан зиёд ҳукм-
Митрофанов, Георгий Кустларнинг нинг хизматлари муносиб нинг сўнгигача — 1988 йилгача бу ронлик қилишди. Болаликда
кўрсатган қаҳрамонликларидан хал- тақдирланади, дунё тарихида шаҳарда умргузаронлик қилади. кўрган-кечирганини ва тарих
қимиз бугун бохабар. ҳануз такрори бўлмаган икки китобларида ўқиган Ўзбекис-
мукофот — Британия импе- Разведкачи нега саёҳат тонни ўз кўзи билан кўриш
Шу йилнинг бошида «Афсонавий рияси ордени ва Иттифоқ- учун Ўзбекистонни орзуси бўлгандир балки...
разведкачи билан ёнма-ён» асари нинг Қизил байроқ ордени танлади?
нашр этилди. Зорге 1941 йилнинг 15 билан тақдирланади. Унинг отаси Сент-Жон
июнида Токиодан туриб, немислар Айрим инсонларнинг тақдири Филби мустамлакачи инглиз
урушни 22 июнда бошламоқчилар, Ким Филби Британиянинг тарихнинг чархпалагида шундай маъмурияти ходимларидан
деб хабар юборган бўлса, Филби ўта муваффақиятли развед- қизиқарли, шундай сирлики, бу бўлиб, етук шарқшунос дара-
эса уруш якунланаётган 1945 йилда качиларидан бири бўлгани ҳақда бирорта саргузашт романда жасига етган, кейинчалик эса
немислар ғарб мамлакатлари билан тан олинади, у махфий разведка ҳам ўқиш мумкин эмас. Айнан шу ислом динини қабул қилган.
сепаратик сулҳ тузишга уринаётга- хизматида масъулиятли лавозим- маънода Ким Филбининг ҳаёти ва Иккинчи аёли араб бўлган. Сау-
ни, кучларнинг шарқий фронтдаги ни эгаллаган бўлиб, унинг асосий тақдири алоҳида ажралиб туради. дия Арабистонига кўчиб бориб,
урушни давом эттириш учун куч вазифаларидан бири — хорижий Бу афсонавий разведкачи тўғри- узоқ йиллар қирол Ибн Сауднинг
тўплаётгани хабарини йўллайди. Бу жосусларни таъқибга олиш эди. маслаҳатчиси бўлиб хизмат қил-
маълумот эса немислар Германия- ган. Эҳтимол, отасининг васияти
сининг ғализ ниятини фош этиб, Ажойиб пародокс — Иттифоқдан билан ислом тарихи, ҳадис илми
унга қарши давлатлар томонидан Англияга жосуслик учун юборилган тараққий топган, Имом Бухорий
зарур тадбирлар олишга ундайди. мутахассисларни ўргана туриб, ва бошқа алломаларни етиштириб
унинг ўзи советларнинг махсус берган Ўзбекистон тупроқлари-
Ушбу китобда дунёда афсонавий хизматлари томонидан оғдириб нинг зиёратига отландимикан!
разведкачи деб тан олинган Ким олинади. Ким коммунизм ғоялари- Қолаверса, XIX асрлардаёқ Англия
Филбининг ҳаёти, Испания, Буюк ни қизғин қўллаб-қувватлагани учун ва Россиянинг ишқлари Туркистон
Британия, АҚШ, Ливан, Туркия дав- совет разведкаси билан ҳамкорлик- ўлкасига тушади. Минтақанинг бош
латларида кўрсатган мислсиз жасо- ка моънелик билдирмайди. давлати нима жиҳатлари билан бу
ратлари батафсил ҳикоя қилинади. мамлакатларни ўзига ром этганига
Асосий мавзу эса кўринмас фронт Филбининг Иккинчи жаҳон уруши шахсан гувоҳ бўлиш учун Ўзбекис-
аскарининг турмуш ўртоғи билан йилларида Иттифоққа кўрсатган тонни танлаган бўлиши ҳам мумкин!
ёрдамларининг ҳисоби йўқ. Унинг
1971 йилда Ўзбекистонга амалга бевосита кўмагида Грузия — Туркия «Илтимос, мени
мақтаманглар!»
оширган саёҳати тўғрисидадир. чегарасида қўпорувчилик гуруҳи
1971 йил. Уч ҳафталик саёҳат ре-
фош этилди. Унинг маълумоти билан жаси тасдиқланади, айниқса, хавф-
сизлик чораларини юқори даражада
Ким Филби ўзи ким? Албанияда Америка ҳарбий кучлари таъминлаш таъкидланади.
киритилишининг олди олинди. Анг-
1968 йилда Ким Филбининг
Авваламбор, Ким Филби ўзи ким? лияда инқирозга юз тутаётган «Кемб- «Менинг махфий урушим» («Моя
??????????????????????Шу ҳақда қисқа маълумот бериб
риж бешлиги»ни сақлаб қолишда

ўтишни лозим топдик. Унинг ҳақи- совет разведкачиларига кўмаклашди.

қий исм-шарифи — Гарольд Адриан Булар нишона мисоллар.

2020 йил ЎҚИЛМАГАН САТРЛАР 43
№39-40 (1969-1970)

ЄЗБЕКИСТОНГА НЕГА КЕЛГАН?

тайная война») китоби Нью- нинг баландпарвоз гапини кесиб, соат 6 да туриш қадимдан келади- китоб муаллифи Ким Филбига уч
ган одати эмиш. Нонуштадан кейин ҳафта ҳамроҳлик қилиш ёш раз-
Йоркда чоп этилган, асарда Буюк «бўлди, етар энди, мени мақтаманг- матбуот билан танишилар, хат-ҳуж- ведкачимиз учун ҳаёт мактабини
жатлар билан ишлар экан. ўтаганини айтиб берган эди. Бу
Британия, АҚШ ва Канада махсус лар» қабилида йўл тутиб, «Ўртоқ- мактабда олган сабоқлари кейинча-
Пойабзалини кийишга ҳозирлаш лик С.Мирзалиевнинг Эрон, Афғо-
хизматлари шармандали ҳолга лар, келинглар, яхшиси, меҳнаткаш ҳам бир жараён экан. Саҳарлаб уни нистон, Туркия ва жанубий шарқий
ярақлатиб артиш, мойлашдан ҳеч Осиё мамлакатларидаги фаолият-
туширилган эди. Бунинг устига, у ва меҳмондўст ўзбек халқи учун эринмаскан. Туфлисининг ипини ларида анчагина қўл келади.
боғлаш яна алоҳида бир «маросим».
совет матбуотида ўз китоби тўғ- қадаҳ кўтарайлик», дейди! Ипнинг икки томони бир-бирига Бугун китобхонларни қизиқ-
теппа-тенг келмагунча қайта-қайта тирган саволни мен ҳам у кишига
рисида маълумотлар улашишни Кам ухлаб, кам танаввул боғланаверар экан, у жонивор. Бу берган эдим: китоб нега кеч ёзил-
давом эттираётган даврлар эди. қилиб, кам сўзлайди жараён баъзан 10-15 дақиқага чўзи- ди? Асарнинг рус тилидаги қўлёз-
маси анча йиллар ёзиб тугатилган
Нукус, Хива, Фарғона, Қўқон, либ, бу орада хаёлида эди. Аммо Филби ҳақидаги кўплаб
Филби кундалик иш- материаллар махфий гриф остида
Марғилон, Андижон, Наманган, Дунё кўрган, дунё сиёсатини ларининг режасини сақланаётган эди. Дунё таниган
тузиб олишга улгурар ва дунё эътироф этган афсонавий
Бухоро, Навоий, Зарафшон, Са- ўзгартиришга маълум маънода экан. разведкачи тўғрисида ёзиш фа-
қатгина республикамиз ихтиёрига
марқанд шаҳарлари галма-галдан ҳисса қўшган бетакрор разведка- Бўйнига қизил галс- боғлиқ эмас эди!..
тук тақиш азалий одати
кезилади. Китоб муаллифининг чи оддийликка интилган, оддий эмиш. Бу машҳур ин- Суннатилла аканинг айтишича,
соннинг кўзлари ҳайратли Филби билан, асосан, инглиз тили-
таъкидлашича, бу қисқа сафар даво- инсонлар билан суҳбатдан олам- равишда яшил тусда экан. Оппоқ да гаплашишган. Баъзан суҳбатлар
мида афсонавий разведкачининг кўйлакнинг устидан яшил рангли турк тилида, баъзан араб тилида
олам завқ олган. вильвет костюм кийиб юришни давом эттирилган. Разведкачи рус
хулқ-атворини ўрганишга, дунё ёқтирар экан, бу уни янада сало- тилини ҳам яхши билар эди, аммо у
Самарқанддаги ана шундай батли, кўркам қилиб кўрсатар эди, тилда гаплашишни истамасди.
жосуслик тажрибасидан хабардор зиёфатдан қочиб чиқишга мажбур эслайди китоб муаллифи.
бўлишга мувафақ бўлади. Унинг ҳар бўлгани воқеаси китобда баён Тарихдан маълумки, Амир Темур-
бир ҳаракати, юриш-туришидан, Китоб нега кеч ёзилди? ни ёқтирмаган Ибн Арабшоҳ ўзи
қилинади. Далада кўпкари ўйнаб, билмаган ва ўзи истамаган тарзда
гап-сўзидан маъно чиқариш мум- Энди тегирмон навбати «Афсо- ҳали ҳеч ким битмаган, қўл урма-
от чоптириб юрган йигитларнинг навий разведкачи билан ёнма-ён» ган ва журъат эта олмаган мавзуни
кин. Унинг дунёқараши ниҳоятда китоби муаллифини таништи- ёритиб, келгуси авлод учун қиммат-
мусобақасини мириқиб томоша ришга етиб келди. Ўзбекистон ли гувоҳликлар қолдирган.
кенг, янгиликка ошуфта, вақт зиқ- Республикаси Давлат хавфсизлиги
қилади. Ўйин қоидалари, ғолибни хизмати фахрийси, истеъфодаги Амир Темурнинг махсус хизмати
лигига қарамай, ўзини қизиқтирган тақдирлаш тўғрисидаги маълумот- полковник Суннатилла Мирзалиев тўғрисида Соҳибқироннинг за-
саволларга тўла жавоб олмагунча Самарқанд давлат университе- мондоши Ибн Арабшоҳ энг холис
ларни эшитиб, янада завқланади. тининг чет тиллар факультетини маълумотларни беради. У барча
суҳбатдошларига сираям тинчлик Сал нарида эса чопон билан юз- 1962 йилда тамомлаган. Тиббиёт томонга айғоқчиларини жўнатиб,
бермайдиган хилидан экан. институтида домлаликдан кейин қолган мулкларига эса жосуслари-
лашади. Ўзбекчилик, у ҳам дарров хавфсизлик идораларига хизматга ни қўйган эди. Улар дунёдаги турли
Марғилондаги «Атлас» фабрика- дастурхон ёзиб, хуржунидан нон, чақиртирилган. ҳоллар ва етти иқлимнинг ҳар бир
сини кезиш чоғида матони тайёр- туршак чиқаради, бисотидаги битта қарич ерида содир бўлган омонлигу
лаш таърифини ипидан игнасигача пиёладан термосдан қуйилган илиқ Энди бу омадни кўринг: ўзбек- хавф-хатар, адолату ҳақсизлик, ар-
тўла тушуниб етмагунча у ердан нинг 30 ёшли бўз йигити кимсан зонлигу қимматчилик, кейинчалик
чойни галма-гал ичиб, мароқли Ким Филбига йўлдошлик қилса! юз берадиган бошқа ишлар тўғри-
чиқиб кетмайди. Нақд уч ҳафта! Разведканинг эши- сида ҳукм чиқарар эдилар.
суҳбат қуришади. гидан энди кириб келган ёш ходим-
Бухорода мисгарнинг устахона- нинг бахти эди бу! Ўша замонда Демак, ўзбекларнинг разведка
Бошқа бир зиёфат пай- она тилидан ташқари рус ва инглиз тарихи Амир Темур давридан бош-
сида яралаётган симфония — «тақа- тида лаганда ош қолиб тилларида мукаммал гаплашган, ланиб, бугунги кунда ҳам махсус
туқ», «тақ-туқ» мусиқасига маҳлиё кетади, урфимизга республикамиз бўйлаб саёҳатларда хизматлар фаолияти муваффақият-
бўлади. Шариф шаҳарнинг тарихий амал қилиш учун ош турли тоифа халқ вакилларига аф- ли давом этмоқда. Сўнгги йилларда
обидаларининг яратилиши билан сонавий разведкачи билан мулоқот- давлатимизда ҳукм сураётган эмин-
ошатиш маросими ларда тилмочлик қилган! эркинлик шабадаси туфайли халқи-
астойдил қизиқади. Зардўз қизлар- ўтказилади. Уни ку- миз ўзининг шонли қаҳрамонлари
нинг матолар, тўнлар, палаклар ва затиб юрган ҳамроҳ- Суҳбатларимизнинг бирида — разведкачиларимиз тўғрисидаги
бошқа буюмларнинг тўқилиш жа- маълумотларга эга бўлмоқда.
ларидан ишоратли
раёнини завқ билан томоша қилади. тасдиқ олгач, моҳир «Афсонавий разведкачи билан
Разведкачи Хивада Жалолиддин разведкачи мезбон- ёнма-ён» китоби шу йил Ғафур
Мангуберди ва Чингизхон ўртаси- нинг қўлидаги ошни Ғулом номидаги нашриёт-матбаа
да содир бўлган воқеаларни жуда уйида босилиб чиқди. Суннатил-
оғзига солиб юборади. ла устоз шу йилнинг бошида 80
яхши билиши билан гид-таржимон- ёшни муносиб нишонлади. Китоб
«Тошкент — Москва» эса ўзлари учун муносиб совға
ларни шошириб қўяди. Хоразмлик поездида уйига қайтишда вагон- бўлди.
шоир, файласуф, адолат курашчиси ресторанда атлас кўйлакли та-
Паҳлавон Маҳмуд тўғрисидаги Суннатилла Мирзалиев ҳали ҳам
лаба ўзбек қизлари билан дилдан ёш авлодни ватанпарварлик руҳи-
ҳикояни мароқ билан эшитиб, бу да тарбиялаш ишида фаол. У киши
суҳбат қуради. ДХХнинг Фахрийлар кенгаши аъзо-
тарихий мақбарадан узоқ вақтгача си. Келажакда у кишининг бевосита
Ўзбекистон сафари силлиққина, хизмат фаолиятлари тўғрисида
чиқолмай қолади. суҳбатлашиш ниятимиз бор. Унгача
бекаму кўст ўтди, деб бўлмайди. эса устозга мустаҳкам соғлик-сало-
Самарқанд обидаларини синчик- Афсуски, Филбининг кайфиятини матлик тилаб турайлик!
лаб кўздан кечирар экан, Филбилар бузадиган воқеалар ҳам рўй беради.
оиласи завқларини яширолмай, Аброр ҒУЛОМОВ,
Қўқонда меҳмон шарофати учун халқаро шарҳловчи.
ўзаро алланималар тўғрисида узоқ- балиқ ови ташкил этилади. Леонид
узоқ гаплашишган эди. Сиёб бозо- Гайдайнинг «Жавоҳир қўл» филь-
ридаги нонлар растаси уни мафтун мидан (1969 йилда чиққан) андоза
этди-қолди! Бу каби хилма-хил нон олган маъмурлар қаҳрамонимиз
маҳсулотларини аввал ҳеч қаерда
балиқ овлайдиган кўлга бир кун
кўрмаган эру хотинларнинг оғзи
аввал бир самосвал балиқ тўкиб
ёпилмай қолди. Улар нон яратили- кетадилар. Синчков разведкачи кўл
ши, новвойларнинг тарихи ва таъ- атрофидаги машинанинг излари ва
рифи билан астойдил қизиқишди.
сувдаги мўл-кўл балиқларни кўриб,
Ким Филби камтар, камсуқум, ор- ҳафсаласи пир бўлади, бу ясама
тиқча мулозаматлардан қочадиган, «кўргазма»дан жиддий хафа бўлади.
кам гап, сермулоҳазали инсон эди!
Олтиариқда яна бир «томоша»
Тошкентда Нукусга ҳаракатланиш содир бўлади. Далада меҳмон ҳузу-
олдидан уни самолётга биринчи
рида каклик отилади ва маҳаллий
бўлиб чиқишга лутф кўрсатишади. раҳбар тантанали оҳангда «каклик
Бундай хушомадни рад этиб, аэ-
гўштидан палов», еймиз, дейди.
ропортда эл қатори хизмат кўрса- Дастурхонга эса товуқ гўштли ош
тишга чақиради. Эътироздан тўғри келтирилади... Бундай кўзбўямачи-
хулоса чиқарилиб, Нукусга ва уму- ликларни кўравериб, кўзи пишиб
ман бошқа шаҳарларда уни бундай кетган разведкачи бу сохтакорлик-
тантанали кутиб олиш маросимла- ни ҳам бирпасда фош этади.
ри бекор қилинади.
Китоб муаллифининг алоҳида
Узундан-узун мадҳиябозликдан

?????????????????????????ҳам осонликча воз кечилди. Тош-
қайд этишича, разведкачи кам ух-
лаб, кам танаввул қилиб, кам сўз-
кентдаги илк зиёфатда даврабоши- лайдиганлар хилидан экан. Саҳар

44 ТАРИХ ҲАҚИҚАТЛАРИ 2020 йил
№39-40 (1969-1970)

«ОЛТИН БЕШИК»НИНГ
қЗааҳнидраийдбдоиғнлиМқужҳаимҳматаидбБоорб?ургаМаълумки, XVIII аср «Олтин бешик»нинг
иккинчи талқини ҳам бор
бошларида ташкил
топган Қўқон хонлиги Сўнгги йилларда Қўқон та-
ўзбек тарихчилигида рихнавислиги намояндалари
алоҳида ўрин эгал- асарларини тадқиқ этишда яна
лайди. Хонлик ташкил бир «Олтин бешик» билан боғ-
топиши ва унинг ри- лиқ янги талқинга дуч келинди.
вожланишида қизиқ Худоёрхон ўғилларидан бири
(Муҳаммад­аминбек) қаламига
“тарихий маълумот- мансуб деб тахмин қилинаётган
ларга дуч келамиз. «Анжум ат-таворих» асарида
«Олтин бешик»нинг Ҳумоюн
Яъни Қўқон хонлиги Мирзога боғланувчи тарихи баён
этилади. Бу маълумотлар тўғри
ташкил топиши За- бўлса, «Олтин бешик» бевосита
Мирзо Бобурнинг эмас, Ҳумоюн
ҳириддин Муҳаммад Мирзо орқали унинг авлодидан
бўлиб чиқади.
Бобур шахси билан Қочиш пайтида Бобурнинг хотин- ёзилган «Умарнома» асарини
боғланади. ларидан бири ўғил туғади. Мирзо маъқулламайди ва Мушриф Исфа- Тарихий манбаларни бевоси-
та солиштириш билан «Анжум
Қўқон хонлари Бобур Бобур атрофидаги вазиятнинг рагийга уни қайта ишлаб, назмдан ат-таворих» асарида келтирилган
авлодларими? қалтислиги туфайли янги туғилган насрга ўгиришни буюради. Муҳаммад Муқимнинг отаси бўл-
болани қимматбаҳо зийнат буюм- миш Муҳаммад Ҳакимнинг айнан
XVII аср охири – XVIII бошла- лари қўйилган бешикка ётқизиб, Мушриф Исфарагий айтганидек, Ҳумоюн Мирзога ўғил эканлиги
рида Фарғона водийсида Минг- содиқ хизматкорларидан бирига Фазлийнинг «Умарнома» асарида тасдиқланади. Гулбаданбегим
ларнинг бошқа ўзбек уруғларига қолдиради. Бу вақтда қирқ, қир- минг қабиласининг аждоди ҳисоб- «Ҳумоюннома» асарида «Моҳ
нисбатан мавқеи кучайиб, улар ғиз, қипчоқ ва минг уруғларининг ланмиш «Олтин бешик» ривояти Чучакбегим тўрт қиз ва икки ўғил
томонидан янги давлатга асос вакиллари томонидан бола топиб келтирилмаган. Шу сабабли ҳам кўрдилар: Бахтнисобегим, Саки-
солинади. 1709 йилда Минг уруғи олинади ва унга «Олтин бешик» «Умарнома» асари хонга маъқул набонубегим, Оминабонубегим,
етакчиси Шоҳруҳбий томонидан дея ном қўядилар. Кейинчалик у келмаган. Ана шу «Шоҳномаи Муҳаммад Ҳаким мирзо ва Фар-
барпо этилган давлат кейинчалик ва унинг ворислари Фарғона во- нусратпаём» асаридан бошлаб руҳфол мирзолар» дея, унинг она-
Қўқон хонлиги номи билан тарих- дийси ҳокимиятини бошқаради. Қўқон тарихнавислигида «Олтин сини ҳам аниқлаштириб кетади.
га киради. Ушбу сулола вакиллари бешик» қиссаси келтириб ўтилади.
томонидан ўз ҳокимиятларини Қўқон тарихнавислик мактабида Аммо қисса билан боғлиқ жой ва Бевосита Муҳаммад Ҳаким
«қонуний»лаштириш, сулола минг уруғининг келиб чиқиши би- уруғ номларида бироз фарқлар бор. ва подшоҳ Ҳумоюннинг вориси
тарихийлиги ва анъанавийлигини лан боғлиқ «Олтин бешик» қисса- Хусусан, «Тарихи Шоҳруҳи» (Ибрат Акбаршоҳ муносабатларига тўх-
кўрсатиш мақсадида «Олтин бе- си илк бор Мирзо Қаландар Муш- ул-ҳавоқин) асарида Мирзо Бобур- талсак, мамлакатда Акбаршоҳ
шик» номи билан аталувчи шажа- риф Исфарагийнинг «Шоҳномайи нинг Фарғонадан чиқиб кетишда томонидан турли дин вакилларига
равий тизим яратилади. нусратпаём» асарида берилган чақалоғини қолдириб кетиш ўрни- нисбатан кўрилаётган тенглик,
бўлиб, Умархоннинг саййидлик на- ни: «Ҳўқанд сойининг икки қирғоғи уларнинг юқори лавозимларга
Унинг қисқача мазмунида За- саби ҳам «исбот» қилинган. Асар бўйлаб то охиригача Чинкат, Пил- кўтарилишидан норози кучлар ўша
ҳириддин Муҳаммад Бобур 1512 муқаддимасида муаллифнинг ўзи лахон, Сарой, Тарғова ва Тўролғир вақтда Кобул ҳокими Муҳаммад
йилда Самарқанддан Фарғона баён этишича, Умархон даставвал каби беш-олтита деҳа бор эди, Ҳаким номига хутба ўқийдилар ва
орқали Ҳиндистонга ўтиб кетади. Фазлий Намангоний томонидан холос. Бу жамоа уч гуруҳ эди», дея уни тахтга кўтаришга ҳаракат қила-
дилар. Бундан фойдаланган Му-
белгилайди. ҳаммад Ҳаким Панжоб водийсига
бостириб киради ва Лоҳур шаҳри-
Мирза Олим Мушрифнинг асари- ни забт этади. Акбаршоҳнинг катта
куч билан келаётганини эшитган
«RETRO-SAHIFA» да эса чақалоқни дастлаб учратган Муҳаммад Ҳаким тоғларга қочиб
қабилалар: «жамоаи минг ва жон- кетади. Аммо акаси Акбар ижозати
кентлик ва жамоаи қирғиз ва қип- билан Муҳаммад Ҳаким Кобулни
идора қилишда давом этиб, 1585
Олой бозори чоқ тилло ва ажносларни иттифоқ йил июлда вафот этади.
бирла тақсим олдилар ва гумон
«Анжум ат-таворих» асарида ҳам
қилдиларким, бул гўдак подшоҳзода Муҳаммад Ҳаким вафоти санаси
айнан бир хил: «993 йили шаъбон
турур», дея баён этилади. ойида (1585 йил) Муҳаммад Ҳаким
... ўттиз икки ёшда фоний оламдан
Муҳаммад Фозилбек Отабек мангулик боғига кўчиб кетти. Ундан
гўзал юлдуздек учта ўғил: Му-
ўғли ҳам ўз асарида «Олтин бе- ҳаммад Муқим, Муҳаммад Раҳим ва
Муҳаммад Мўмин ва иккита покиза
шик»ка тўхталиб «...ушбу ерларда ҳислатли қиз ёдгор қолди» [Анжум
ат-таворих, 76]. Лекин, асардан маъ-
Чакат, Сарой, Тарғова ва Тўрт лум бўлишича, Муҳаммад Ҳаким-
нинг катта ўғли Муҳаммад Муқим
айғир номли туркий жамоалар Абаршоҳ вафотидан сўнг Жаҳонгир
подшоҳ билан чиқиша олмай юқо-
истиқомат қилган бўлиб, шулар- рида таъкидланганидек ,Туркистон
сари ўтиб кетади ва «Олтин бешик»
дан бир киши бешикни топиб номи билан аталган шажаравий
қиссага асос солинади.
олиб кетади», дея маълумот бе-
Исмоилжон ИКРОМОВ,
1928 йилгача Олой бозорида норасмий чакана савдо ради. Яна «Олтин бешик» қиссаси Андижон давлат
билан шуғулланилган. Айрим қадимшуносларнинг фик- мазмун жиҳатдан ҳам бир неча
рича, унинг номи «Олой маликаси» Қурбонжон додхога версияларга эга. Аваз Муҳаммад университети магистранти.
боғланади. Яна бир талқинга кўра, бир вақтлар бу ерда Аттор Ҳўқандийга кўра, «Олтин
алоэ ўсимлиги билан савдо қилишган. Шу сабаб бўлса бешик» Балх ҳукмдори Муқим-
керак, Олой бозори деган фикр билдирилади. хон Тарғова мавзеида Нисобегим
исмли аёлга уйланиб, ундан ушбу
Бу ерда 1950 йиллар савдо-сотиқ қулайлигини кўзлаб, чақалоқни дунёга келтирилганли-
дўкончалар қурилиши учун ер майдонлари ажратила ги таъкидланса, яна бир версияда
бошланган. Орадан ўн йилларча ўтгач, бозор майдонида Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг
икки қаватли гўшт бозори бунёд этилган. гўдакни қолдириб кетиш ҳолати
Кал Фаттоҳи ва Моҳичеҳра исмли
Ҳозирда Олой бозорида 2000 га яқин дўкон мавжуд бўлиб, шахслар номи билан ҳам боғлаб
у ерда мева ва сабзавотлар, тузламалар, зираворлар, сут ва кетилади.
сут маҳсулотлари, ва албатта, хушбўй гуллар серобдир.

Республикамизда 2021 йил ҳосили
учун кузги шудгорлаш мавсуми бошланди.

2020 йил ХАЛҚАРО ШАРҲ 45
№39-40 (1969-1970)
Абдували САЙБНАЗАРОВ,
Јорабоў сиёсий шарҳловчи.
вбоиқлеаанлтаургиаднии?маОзарбайжон армияси
Иветта Тоноян. Айни вақтда Арма-
Тоғли Қорабоғда Шуша нистон парламентининг яна бир
шаҳрини қўлга кири- аъзоси Наира Зограбян Ереваннинг
тиши кетидан Арма- Қорабоғ бўйича келишувдаги иш-
нистон, Озарбайжон тирокини бекор қилиш имконияти
ва Россия раҳбарлари борлигига шубҳа қилишини айтди.
ўзаро баёнот қабул
Қорабоғдан арман
“қилди. Унга кўра, Озар- қўшинлари олиб
байжон ва Арманистон
чиқилади
ҳарбий ҳаракатларни
Россия тинчликпарвар кучла-
тўхтатади. Арманис- ри жойлаштирилиши билан Тоғли
Қорабоғдан арман қўшинлари олиб
тон Бош вазири Николь чиқилади. Тўққизинчи бандда «мин-
тақадаги барча иқтисодий ва транс-
Пашинян, шунингдек, порт алоқалари» йўлга қўйилиши
кераклиги айтилади. Арманистон
15 ноябргача Келбажар Озарбойжон ва Нахичеван анклави
ўртасида транспорт алоқаларини
туманини, 20 ноябрга- Бундан ташқари, Тоғли Қора- номи)ни қутқаришди. Биз охиригача таъминлаш мажбуриятини олади.
ча Агдам тумани ҳам- боғда ўт очишни тўхтатиш ус- курашдик. Биз ғалаба қозонамиз», Бундан ташқари, Озарбайжоннинг
да Қозоқ туманининг тидан назорат ўрнатиш бўйича — деб ёзди Пашинян урушнинг ғарбий туманлари ва унинг эксклав
Ереван назоратидаги марказ ташкил этиладиган бўлди. якунланиши борасида эришилган Нахичеван автоном республикаси
ўртасидаги транспорт қатнови
ҳудудларини, 1 декабр- Озарбайжон президенти ўз му- келишувларни изоҳлар экан. устидан назоратни Россия чегара
гача эса Лочин тумани- рожаатида минтақада россиялик Афсуски, кўча намойишлари хизмати органлари амалга оширади.
ни Озарбайжонга қай- ҳарбийлар билан бирга, туркиялик
тариш мажбуриятини тинчликпарвар кучлар ҳам жой- (рангли инқилоб) орқали ҳокимият Шу куннинг ўзидаёқ Россия
ўз зиммасига олди. лаштирилишини маълум қилди. тепасига келган Николь Пашинян тинчликпарвар кучлари Қорабоғ
Аммо тинчлик битимида бу ҳақда энди айни йўл билан ҳокимиятдан томон йўлга чиқди, жўнаш «Ил-76»
ағдариладиган кўринади. Ярашувга самолётлари ёрдамида Ульяновск
аэродромидан амалга оширилди.
Арманистонни Тоғли Қорабоғ ҳеч нарса дейилмаган. эришилгани ҳақидаги хабардан Самолётлар бортида шахсий тар-
билан уловчи беш километрли «Ҳарбий босқич якунига етмоқ- кейин Ереванда оммавий норо- киб, моддий воситалар ва автомо-
Лочин коридори Ереван назоратида зилик чиқишлари бошланиб кет- биль техникалари мавжуд. Шунинг-
қоладиган бўлди. Боз устига, Озар- да, биз сиёсий барқарорлаштириш ди. Намойишчилар Арманистон дек, бошқа самолётлар билан зирҳ-
байжон фаол ҳарбий ҳаракатлар йўлига ўтяпмиз. Бу биз учун макси- ҳукумати биносига ёриб киришди ли транспортёрлар ҳам юборилган.
чоғида эгаллаб олган позицияларни, мал манфаатли вариант. Бу Арма- — эшикларни бузиб, бинони ишғол Россия тинчликпарвар кучларининг
шу жумладан, тан олинмаган Тоғли нистоннинг деярли ҳарбий таслим қилишди, йиғилиш залини вайрон автоколонналари Арманистоннинг
Қорабоғ республикаси пойтах- бўлиши», — деди Алиев, келишув қилишди. Арманистон парламенти Горис шаҳрига кириб борди.
ти Степанаркет(Хонкенди)дан 10 имзоланишидан бир неча соат ўтиб спикери Арарат Мирзоян кўчада
чақирим узоқликдаги Шуша шаҳри миллатга қилган мурожаатида. калтакланди. Мухолифат Пашинян- Эришилган сўнгги келишувнинг
устидан назоратни сақлаб қолди. Унинг фикрича, ҳужжат билан кўп нинг истеъфосини талаб қилди. аҳамияти беқиёс. Энг аввало, бу
Айни ҳудуд, агар уруш давом этган йиллик можарога нуқта қўйилади. Қизиғи шундаки, айни оломон Озарбайжон ва Арманистон халқла-
тақдирда, Қорабоғ пойтахтини бе- 2018 йилда Пашинянни ҳокимият ри манфаатига, алоқалар, айниқса,
малол нишонга олиш, зарур бўлса, Пашинян эса Арманистон халқига тепасига олиб келган. Норозилар савдо-иқтисодий алоқалар тик-
уни ишғол қилишга имкон берарди. мурожаатида бу қарорни ўзи ва хал- орасида шундай ахборот тарқал- ланишига хизмат қилади. Ниҳоят,
қи учун оғриқли, деб атади. Лекин моқдаки, Пашинян мамлакатдан чегаралар очилса, арман халқининг
Кўп йиллик можарога унинг аниқлик киритишича, арман- қочиб кетган. Аммо расмий манба- бағрига қуёш тегади. Чунки зиддият
нуқта қўйилдими? лар бир вақтнинг ўзида ҳам террор- лардан тасдиқланган хабарлар йўқ. туфайли Арманистон бугун тўла-
чилар, ҳам Озарбайжон ва НАТО- лигича қамалда қолган, транспорт
Владимир Путин, Илҳом Алиев нинг энг йирик армияси Туркия Тан олинмаган Тоғли Қорабоғ йўллари ва энергетик қувурлари
ва Николь Пашинян ҳарбий асир- билан жанг қилгани учун келишувни республикаси хавфсизлик кен- уни четлаб ўтган, денгизга чиқиш
лар ва жасадларни айирбошлашга имзолашга мажбур бўлганини таъ- гаши котиби Самвель Бабаян имконияти йўқ, чегараларининг
ҳам келишиб олди. Сулҳни назорат кидлади. Ваҳоланки, Пашиняннинг ярашув шартини миллий ҳалокат катта қисми ёпиқ, чегараларнинг
қилиш учун Россия Лочин кори- мамлакатда рус тилли мактабларни деб атади. Ўз навбатида, исёнчи тўрттасидан иккитасига қулф осиқ-
дори бўйлаб 2000 нафарга яқин ёпиш, «Газпром» энергетик компа- республика президенти Араик лиғича қолмоқда.
аскарни тинчликпарвар сифатида нияси шўъба корхонасига жиноий Арутюнян юзага келган даҳшатли
жойлаштиради. Алиев Туркия ҳам иш қўзғаш, Россия билан қалин вазият, оғир талафотлар ва Арцах- Шу билан Қорабоғ можароси
Тоғли Қорабоғга қўшин киритишини муносабатларга эга сиёсатчиларни ни тўлиқ йўқотиб қўймаслик мақ- ўзининг мантиқий якунига етганга
билдирди. Россиялик тинчликпарвар таъқиб қилиш сиёсати расмий Ере- садида урушни тугатишга розилик ўхшаб туюлса-да, аммо бу тинчлик
кучлар миссиясининг муддати беш ван учун қандай хунук оқибатларга берганини тан олди. Пашинян шартномаси ҳам олдингиларидай
йил бўлиши, шундан кейин, зарур олиб келганини кўриб турибмиз. ҳам, Тоғли Қорабоғ республикаси мўрт бўлиши мумкин. Бундан таш-
бўлса, узайтирилиши айтилмоқда. 9 депутатлари ҳам жангларни тўх- қари, бизни энди минтақада янги
бандли битимга кўра, Тоғли Қорабоғ Фавқулодда оғриқли татиш таклифини маъқуллашган. геополитик баҳс: Туркия — Россия
ва унинг атрофидаги ҳудудларни қарорнинг асорати муносабатлари кутиб турибди...
тарк этишга мажбур бўлган озар- Бу орада «Гуллаб-яшнаётган
байжонлик қочқинлар БМТ назорати Таслим бўлишга тенг келишувга Арманистон» мухолифатчи пар-
остида ўз уйларига қайтиш имкони- имзо қўйганига қарамай, Пашинян тияси Ереваннинг Қорабоғ бўйича
га эга бўлади. Ниҳоят бу 1988-1992 ғалабага ишончини йўқотмади. «Бу келишувлардаги иштирокини бекор
йиллардаги биринчи Қорабоғ уру- ғалаба эмас, аммо мағлубият ҳам қилиш учун навбатдан ташқари пар-
шида ўз уйида беватанга айланган 1 эмас... Бу бизнинг миллий бирлиги- ламент мажлисини чақириш нияти
миллиондан зиёд қочоқнинг киндик миз, қайта тикланиш давримизнинг ҳақида маълум қилди. «Биз бу қарор-
қони тўкилган юртларига қайтариш бошланиши бўлиши керак. Мен ни бекор қилиш мақсадида навбат-
имконини беради. барча қурбонларимиз олдида бош
эгаман. Улар ўз ҳаётлари билан дан ташқари мажлис чақириш учун
Арцах(Тоғли Қорабоғнинг арманча
имзо тўплаяпмиз», — деди депутат

Ўзбек каштачилиги, заргарлик санъати ва
матолари Приморскни забт этди.

46 ШОҲСУПА 2020 йил
№39-40 (1969-1970)

КУРАШ – ҲАЛОЛ ДАРВОҚЕ...
уэрсуилшбиишладнегмаанқисадгаКураш азалдан оли-
баҳодирлар кураш орқали юрти- 1992-1998 йилларда Жану-
жаноблик, мардлик мизнинг донғини бутун оламга бий Корея, Канада, Япония,
ва ҳалоллик тимсоли,танитган. Ҳиндистон, Америка, Рос-
халқимизнинг неча
минг йиллик тарихга Тарбиявий аҳамияти сия каби мамлакатлар-
эга миллий-маданий қандай? да бўлиб ўтган йирик
меросининг бир қис- спорт анжуманларида
ми ва бебаҳо бойли- — Ўзбек курашининг соғлом ўзбек кураши кенг
авлодни тарбиялаш, мамлакат намойиш қилинди.
“гидир. мудофаа қудратини мустаҳ- Натижада 1998 йил 6
камлаш, ҳарбий санъатни тако- сентябрь куни Осиё,
Европа ва Американинг
Қашқадарё вилоятида ҳам тўю миллаштиришда ҳам аҳамияти доим менга елкамда катта масъу-
байрамлар кураш ва кўпкари- беқиёс. Таъбир жоиз бўлса, ўзбек лият турганини англатиб туради. 28 давлат вакиллари ишти-
сиз ўтмайди. Нишонлик Азамат кураши бирдам миллатни ва иноқ рокида ўтказилган таъсис
Абраев ана шундай давраларда халқни шакллантирувчи тарихий Курашнинг янги ҳаёти конгрессида Кураш хал-
кураш тушиб, улоқ чопиб улғай- қадриятлардан бири. Кураш, бу – қаро ассоциациясига (IKA)
ди. Эл-улус орасида полвон номи нафақат икки спортчи ўртасидаги — Курашнинг Осиё ўйинлари- асос солинди.
билан танилди. Аммо у вақтларда жисмоний беллашув маҳорати, га расман киритилганидан бир
оддий қишлоқ йигитининг про- балки ёшларни миллий ва умум­ қувонган бўлсак, Президентимиз- ларни доимий ташкил этиш ва
фессионал спорт билан шуғул- инсоний қадриятлар руҳида тар- нинг 2020 йил 4 ноябрдаги «Ку- ўтказиш, ушбу спорт тури билан
ланиши, халқаро ареналарда юрт биялаш воситаси ҳамдир. раш миллий спорт турини ри- шуғулланувчи ёшларнинг олий ва
шаънини ҳимоя қилиши учун вожлантириш ва унинг халқаро ўрта махсус, касб-ҳунар таълими
имконият, шарт-шароит йўқ эди. Унинг мазмунига мардлик, нуфузини янада ошириш чора- муассасаларига қабул квоталари-
Шу боис юртимизда ёшларга яра- ҳалоллик, тўғрилик, тозалик, ғо- тадбирлари тўғрисида»ги қарори нинг оширилиши келгусида ёшлар
тилаётган имкониятларни кўрган либлик ва мағлубликни тан олиш, қабул қилинганини эшитиб, икки ҳаётида том маънода муҳим ўрин
Азамат ака ўғли Давлатнинг ку- рақиблар, мураббийлар, томо- ҳисса севиндик. Мазкур ҳужжатда эгаллашига хизмат қилади. Шу-
рашчи бўлишини орзу қиларди. шабинлар, ҳакамларни ҳурмат ўзбек спорти бренди номи билан нингдек, жаҳон стандартларига
қилиш каби спорт этикаси ва курашнинг жаҳон аренасидаги жавоб берадиган «яктак» спорт
Фарзандидаги эпчиллик, пол- инсонпарварлик ғоялари синг- ролини ошириш, ёшларни миллий кийимлари ва «кураш гилам»лари-
вонларга хос ирода ва шижоат дирилган. Кураш кишининг ту- спортимизга қизиқишини қўллаб- ни ишлаб чиқаришни ташкил этиш,
уни бу мақсад сари янада ил- ғилиб ўсган, камол топган жойи, қувватлаш ва рағбатлантириш курашни «Умид ниҳоллари», «Бар-
ҳомлантирди. Ўғлини болали- заминига бўлган меҳр-муҳаббати, орқали ватанпарварлик туйғусини камол авлод» ва «Универсиада»
гидан кураш тўгарагига берди. муносабатини ифода этувчи, янада мустаҳкамлаш, у билан шу- спорт ўйинлари дастурига кири-
Бирин-кетин яхши натижаларга ижтимоий ва маънавий-ахлоқий ғулланиши учун зарур шароитлар тилиши биз, ёшларни ўз устимизда
эришаётганини кўриб, кўпроқ ўз фазилатларни мусобақаларга яратиш назарда тутилган. янада кўпроқ ишлашга ундайди.
устида ишлашга ундади. Спортга тайёргарлик жараёнида шакллан-
бўлган меҳри Давлат Абраевни 15 тиради. Дарҳақиқат, курашни жаҳон Мақсадим – Олимпиада
миқёсида ривожлантириш ва чемпиони бўлиш
ёшида Ғузор туманидаги 76-спорт «Отамнинг сўзлари оммалаштириш борасида кўплаб
мактабига етаклаб келди. У ерда катта масъулият ишлар амалга оширилган ҳолда – Илк маротаба менинг ғалабам
таниқли мураббий Мақсад Сало- юклайди» ушбу спорт турининг асл Вата- учун ўзга давлатда байроғимиз
мов раҳбарлигида курашнинг сир- ни – мамлакатимизда ёшларни баланд кўтарилиб, мадҳиямиз
— Шундай замонлар ҳам бўлди- кураш билан шуғулланишга имко- янграгани ҳеч қачон эсимдан чиқ-
синоатларини ўрганди. Вилоят ва ният яратиш, уларни ҳар томон- майди. Ўша вақтдаги туйғуларим-
ки, халқимизнинг илдизига бол- лама қўллаб-қувватлаш борасида ни сўз билан ифода этиш жуда
мамлакат миқёсида ўтказилган жиддий камчиликларга йўл қў- қийин. Эндиликда янада катта
та урмоқчи бўлишди. Эслайман, йилди. Бизнинг вилоятимизда ҳам мусобақаларда, жумладан, Олим-
мусобақаларда иштирок этиб, ўзларида шароит бўлмаган чекка пиада ўйинларида иштирок этиб,
авваллари курашга нисбатан панжа ҳудудлардаги ёшлар Қарши шаҳ- олтин медалларни қўлга киритиш-
ютуқларга эришди. рига келиб, курашнинг фидойи ни мақсад қилганман. Бунда ушбу
8 марта Ўзбекистон чемпиони, ортидан қаралар, фақат тўйлар ва жонкуярлари Исоҳ Аҳмедов, Баҳ- қарор айни муддао бўлади, деб
4 марта Осиё чемпиони, 3 марта сайллар доирасидагина беллашув- ром Авазов қўл остида бу спорт ўйлайман.
лар ўтказиларди. Халқаро мусоба- турининг сир-синоатларини ўрга-
жаҳон чемпиони бўлган Давлат нишга мажбур бўлишди. Бу ёшлар Бироқ қарор қабул қилиниши
қалар у ёқда турсин, ҳатто респуб- орасида мен ҳам бор эдим. бир қадам бўлса, унинг ижросини
Абраев ота орзусини рўёбга чи- таъминлаш иккинчи қадам бўлар
қарди. У билан суҳбатимиз бугунги лика биринчиликлари ҳам ўтказил- Қарорда вилоят марказларида экан. Таассуфки, ҳозир ҳам кураш-
масди. Бугун эса вазият тамомила кураш миллий спорт тури марказ- нинг ривожланишига тўсқинлик
кураш спорт турининг ютуқ ва қилаётган камчиликлар бор. Хусу-
ўзгарган. 15 ёшимда биринчи марта лари, ҳар бир туман сан, вилоятимизнинг чекка ҳудуд-
муаммолари ҳақида бўлди. ва шаҳарда замона- ларида қанчадан-қанча истеъдод
мусобақада иштирок этаётганим- вий спорт клублари эгалари эътибордан четда қол-
Кураш, бу – ҳалол да дадам: «Ватан шу қадам босиб ва секцияларини моқда. Уларга йўл кўрсатадиган
жанг санъати ташкил этиш, мураббий керак. Бизда эса мураб-
чиқиб кетаётган жойингдан бошла- кураш бўйича бийлар етишмайди. Ўйлайманки,
республика, қарор ижроси доирасида олис
— Соҳибқирон Амир Темур нади. Сен шу Ватаннинг бир суян- халқаро ҳудудларимизда замонавий спорт
даврида кураш аскарларнинг ҳар- чи бўлгин», мусобақа клублари ва секциялари ташкил
бий ва жисмоний тайёргарлигини деган эди. ва тур- этилиб, кураш бўйича малакали
оширишнинг асосий усулларидан Отамнинг нир- мураббийлар жалб этилади. Бу
бири бўлган, — дейди спортчи. — бу сўзла- ёшларимиз ҳаётида катта бури-
Буюк аждодларимиз Абу Али ибн ри лиш ясашига ишонаман.

Синонинг «Тиб қонунлари», Маҳ- Шоҳиста БОЗОРОВА
ёзиб олди.
муд Кошғарийнинг «Девону лу-

ғатит турк», Алишер Навоийнинг

«Хамса», Заҳириддин Муҳаммад

Бобурнинг «Бобурнома» асарла-

рида ҳам кураш ҳақида қимматли

маълумотлар келтирилган. Муқад-

дас заминимизда туғилиб ўсган,

номлари афсонаю достонларга

айланиб кетган ўнлаб алпқомат

Сирдарёда раҳбарларнинг жисмоний тайёргарлик
даражаси бўйича мусобақалар ўтказилади.

2020 йил МУСОБАҚА 47
№39-40 (1969-1970)
қалб, катта иштиёқ Финал: Андижон ва
«ЧАРМ ТЎП – 2020»:Спортниоммалаш- Жиззах дербиси

тириш учун нималарва спортга меҳргина Профессионал футбол ўйинла-

ким ғолиб?керак: етарли шарт-унинг оммабопли- рига мезбонлик қилган «Миллий»

шароит, тажрибали стадиони бу гал чарм тўпнинг
мураббийлар ёки
катта миқдордаги
маблағ? Буларнинг
барчаси бор, дей-
лик. Бироқ бу спорт
турига қизиқувчи
ёшлар бўлмаса бари

“бекор. Боиси қайноқ
гини таъминлайди. яқин келажаги эгаларини қар-
ши олди. Акобир Шукуриллаев
Футболнинг мил- га киритганмиз. Бу орқали маҳал- ташрифлари уюштирилди. Айниқ- бошчилигидаги ҳакамлар бош-
лионлаб таснифини лалардаги истеъдодли, спортга са, Адиблар хиёбонига қилинган қарган финал учрашувида Ан-
олиши сабаби ҳам меҳри баланд бўлган ёш авлод саёҳат уларда катта таассурот дижон вилоятининг Жалақудуқ
шундадир балки. вакилларини аниқлаш ва қўллаб- қолдирди. Ташриф давомида туманидаги «Ҳамзаобод» ҳамда
қувватлашни мақсад қилганмиз. ёшларимизга ватанимиз муста- Жиззах вилоятининг Ғаллаорол
Маҳалла ёшлари ўртасида қиллиги йўлида ҳисса қўшган ота- туманидаги «Олимлар» жамоаси
ўтказилаётган «Чарм тўп» футбол Ўйинларни Футбол ассоциация- боболаримиз, уларнинг кўрсатган тўп сурди.
мусобақаси айни шу меҳрнинг си вакиллари бевосита кузатиб жасоратлари ва садоқатлари
юксалиши, аланга олишига бир борди. Энг яхши ҳаваскор фут- тўғрисида маълумотлар берилди. Ҳар икки маҳалла ёшлари
туртки бўлаётган бўлса не ажаб?! болчи ёшлар юртимизда фаолият Мақсад – ким ғолиб ёки мағлуб финалга мос ўйин кўрсатди.
юритаётган профессионал фут- эканини аниқлаш эмас, миллион- Икки дарвоза олдида ҳам хавфли
Мусобақа Низоми нега бол клубларига тавсия қилинади. лар ўйини ихлосмандларини бир вазиятлар, шиддатли ҳужумлар
ўзгарди? Шу орқали маҳалла майдонларида ерга жамлаш, уларни спортга бўл- кўп бўлди. Мураббийлар танла-
бошланган ҳаваскорлик катта ган муҳаббатини юксалтиришдир. ган ҳимоя усуллари ўзини тўла
— Жисмоний тарбия ва спорт, майдонларда, кейинчалик юрти- оқлади. Дарвозабонлар ҳам бу
Маҳалла ва оилани қўллаб-қув- миз шарафини муносиб ҳимоя Республика босқичига босқичга етиб келиш ўз-ўзидан
ватлаш вазирликлари, Ўзбекистон қилишга замин яратади. кимлар етиб келди? бўлмаганини амалда исботлади.
футбол ассоциацияси ҳамкор- Биринчи тайм ҳисоб ўзгаришсиз
лигида 2 йилдан буён спортнинг Ҳам спорт, ҳам Баҳслар тўрт босқичда ўтказил- қолди — 0:0.
футбол тури бўйича «Чарм тўп» маданий ҳордиқ ди. Маҳалладан бошланган турнир
мусобақалари ўтказиб келинмоқ- туман, сўнг вилоят марказларида Иккинчи таймда ўйин янада
да, — дейди Жисмоний тарбия — Мусобақаларда республика- давом эттирилди. Ҳудудий бос- шиддатли тус олди. Рақиб дар-
ва спорт вазирлигининг Жисмо- миздаги барча маҳалла жамоалари қичларда ғолиб бўлган 14 та жамоа возаси олдида ишлаб олинган
ний тарбия ва оммавий спортни қатнашди, — дейди Маҳалла ва якуний республика финал босқи- жарима зарбаси андижонлик
ривожлантириш бошқармаси оилани қўллаб-қувватлаш вазир- чига йўлланмани қўлга киритди. ёшларни олдинга олиб чиқди.
бошлиғи Умид Ражабов. — Ўтган лиги ёшлар маънавиятини юксал- Жумладан, Қорақалпоғистоннинг Ўйин тугашига саноқли дақиқа-
йил Низомга асосан, мусобақалар тириш, уларда ватанпарварлик «Темир жол», Андижоннинг «Ҳам- лар қолганда эса аввалига пе-
18-30 ёшлилар ўртасида ташкил руҳини мустаҳкамлаш бошқарма заобод», Бухоронинг «Гулшан», нальтини аниқ амалга оширган
этилганди. Бу йил таклифлар, бошлиғи Турғун Қирғизбоев. — Жиззахнинг «Олимлар», Қашқа­ Аҳрорбек Ҳошимжонов рақиб
мутасаддиларнинг ўрганишла- Иштирокчилар жисмоний синов- дарёнинг «Афғонбоғ», Навоийнинг дарвозасидан жой олган ажойиб
ри натижалари ҳисобга олиниб, дан ўтиш баробарида, пойтахти- «Истиқлол», Наманганнинг «Фур- голга «муаллифлик» қилди. Ҳи-
қатнашувчилар ёш доираси 15-16 мизнинг диққатга сазовор жой- қат», Самарқанднинг «Минглар», соб — 2:0. Андижон «Чарм тўп —
ёш қилиб ўзгартирилди. Маҳалла- ларида ҳам бўлишди. Уларнинг Сирдарёнинг «Оқ йўл», Сурхон- 2020» ғолиби!
лараро, туман, шаҳар ва вилоят қалбида халқимизнинг маданий дарёнинг «Бўстон», Фарғонанинг
босқичларида ғолибликни қўлга меросига ҳурмат, мамлакатимиз «Ёзёвон», Хоразмнинг «Гулғунча», — Ҳар бир жамоа финалга пухта
киритган жамоалар 16 нафар иш- мустақиллигини асраб-авайлаш, Тошкент вилоятининг «Ҳамзаобод», тайёргарлик кўрган экан, — дейди
тирокчиси билан финал босқичига тараққиётига ўз ҳиссасини қўшиш Тошкент шаҳрининг «Парвона» ҳамзаободлик тўпурар Аҳрорбек
етиб келди. Якуний ўйинларга 252 каби фазилатларни шаклланти- жамоалари республика босқичида Ҳошимжонов. – Ўйинларнинг
нафар ҳаваскор футболчи ташриф риш, она Ватанга муҳаббат, ва- қатнашди. Финалга жамоалар тўрт барчаси муросасиз ўтди. Кўплаб
буюрди. Финал баҳсларига туман танпарварлик руҳида тарбиялаш гуруҳга бўлинган ҳолда сараланди.
ёки вилоятдан терма қилиб эмас, мақсадида «Ғалаба боғи», «Шон- Мусобақалар пойтахтимиздаги дўстлар орттирдик. Айниқса, пой-
айнан битта маҳалла жамоаси шараф музейи» ҳамда «Tashkent «Бунёдкор» футбол академия-
етиб келишини мусобақа Низоми- city» маданий кўнгилочар боғига си машғулот майдонлари ҳамда тахт бўйлаб қилган саёҳатимиздан
«Миллий» стадионда ўтказилди.
катта таассурот олдим. Келажакда
Гуруҳларда ғолиб чиққан жа-
моалар ярим финалда куч си- ўз устимизда кўпроқ ишлаб про-
нашишди. Унда андижонликлар
қашқадарёлик, жиззахликлар эса фессионал футболда ҳам чиройли
фарғоналик тенгдошларини мағ-
луб этишди. ўйинлар кўрсатиш, Ватанимиз

«Афғонбоғ» ва «Ёзёвон» жамоа- шарафини муносиб ҳимоя қилиш
лари ўртасида кечган 3-ўрин учун
баҳснинг асосий вақтида ғолиб учун бор имкониятларимизни
номи аниқланмади. «Омадли
лоторея» – пенальтилар серия- ишга соламиз.
сида эса зарбаларни аниқ йўлла-
«Чарм тўп» Аҳрорбек каби
минглаб ёшлар қалбида шундай
мақсадларга туртк и бўлгани аниқ.

Мусобақа якунида ғолиб ва сов-
риндорлар, иштирокчи мураббий
ва футболчилар ташкилотчилар-
нинг қимматбаҳо совғалари билан
тақдирланди.

ган фарғоналик ёшларнинг қўли Садоқат МАХСУМОВА
баланд келди. «Mahalla»

Андижонда чим устида хоккей
мусобақаси ўтказилди.

48 СЎРАГАН ЭДИНГИЗ... 2020 йил
№39-40 (1969-1970)

МЕҲНАТ ҲУҚУҚИ«Мавсумий ёки кунлик Беморга қараб туриш Карантин
ПЕНСИЯишга қабул қилмаяпти...»вақти иш стажига қоидасини
ҲУҚУҚқўшиладими? бузганларга ИИБ
— Турмуш ўртоғимнинг ойлик маоши жарима солиши
кам. Бўш кунлари қурилиш ташкилотлари- — Онам I гуруҳ ногирони. Ҳозирги кунда тўғрими?
га иш сўраб борса, мавсумий ёки кунлик тўлиқ парваришга муҳтожлиги учун синглим-
ишга қабул қилмади. Шу жараёнларни нинг қарамоғида. Синглимнинг меҳнат стажини — Карантин қоидаларини
соддалаштириш имкони йўқми? ҳисоблашда онамни парвариш қилаётган даври бузганлик учун давлат са-
инобатга олинадими? нитария назорат органла-
Назокат СОБИРОВА. ридан ташқари, ички ишлар
Тошкент шаҳри. Марғуба СОЛИҲОВА. органлари ҳам маъмурий
Навоий вилояти. жарима қўллашга ҳақлими?
Музаффар НАЗАРОВ,
Давлат солиқ қўмитаси Фаррух ЖЎРАЕВ, Азизбек УСМОНОВ.
бошқарма бошлиғи ўринбо- Адлия вазирлиги масъул ходи- Қашқадарё вилояти.
сари: ми:
— «Яширин иқтисодиётни «Фуқароларнинг давлат пенсия Ортиқ ҲАМИДОВ,
кескин қисқартириш чора-тад- таъминоти тўғрисида»ги қонун- Қашқадарё вилояти
бирлари тўғрисида»ги Президент га асосан, I гуруҳ ногиронига ёки 16 Қарши шаҳар 4-сон ИИБ
фармони билан қурилиш корхоналарига ёшгача бўлган ногирон болага, шунингдек, тергов бўлинмаси бош-
ишчиларни ижтимоий ҳимоя қилиш ка- ўзгаларнинг парваришига муҳтож бўлган (да- лиғи:
фолатларини сақлаб қолган ҳолда, меҳнат волаш муассасасининг хулосасига кўра) 80 — Ҳа, ички ишлар ор-
шартномасини тузмасдан, нақд пулда ёшга тўлган қарияларга қараб турилган вақт иш ганлари ҳам бунга ҳақли.
тўлаш ҳуқуқи (меҳнатга ҳақ тўлаш фонди стажига қўшиладиган меҳнат фаолияти тури Жорий йилнинг 26 октябрь
миқдорининг 10 фоизигача) билан муддат- ҳисобланади. куни Маъмурий жавобгар-
ли равишда ишга ёллашга рухсат берилди. Бунда мазкур меҳнат фаолияти умумий иш лик тўғрисидаги кодексга
Эндиликда қурилиш ташкилотлари стажи камида 7 йил бўлган тақдирда иш ста- киритилган ўзгартириш-
ёлланма ишчиларнинг рўйхатини олиб, жига қўшиб ҳисобланади. Қараб туришнинг ларга кўра, кодекснинг
уларга даромад ва ижтимой солиқларни ҳақиқий ҳолатларини текшириш далолатнома- 54-моддасида назарда ту-
ҳисоблашлари ва ҳисоботларда кўрсатиш- си фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш орга- тилган эпидемияларга қар-
лари имкони берилди. Бу эса, ўз ўрнида, ни ходимларидан ва шахслардан, шунингдек, ши курашиш қоидаларини
корхона учун ёлланма ишчиларни қону- уларнинг қўшниларидан сўраб чиқиш асосида бузиш билан боғлиқ маъ-
ний ортиқча оворагарчиликларсиз иш- Пенсия жамғармаси бўлими томонидан тузи- мурий ишлар ички ишлар
латиш учун қулай имконият ҳамда ишчи лади. органлари томонидан ҳам
учун пенсия стажи ва пенсия ҳисоблаш кўриб чиқилиши мумкин.
учун манба сифатида қаралади. «Чиптам алмашгани Бунда ички ишлар орган-
учун поезддан тушириб лари ушбу тоифадаги иш-
Ўқитувчилар тиббий юборишди...» ларни кўриб чиқишга ҳамда
кўрик учун пул маъмурий жазони қўллашга
тўлайдими? — Бухорога бориш учун «Афросиёб» тезюрар фақат тегишли ҳудудларда
поездига чипта олгандим. Аммо адашиб, Бухоро- ёки объектларда карантин
— Мактабга яқинда ишга кирдим. Раҳ- га кетадиган йўналишга чиқиб олибман. Сир- жорий этилган тақдир-
барият тиббий кўрикдан ўтишим ва унинг дарёга етганда мени тушириб қолдиришди ва да, ҳақлидир. Шунингдек,
харажатларини ўзим қоплашим керакли- пойтахтга қайтариб юборишди. Шу тўғрими? эндиликда карантин ша-
гини айтяпти. Шу тўғрими? роитида транспорт восита-
Оғабек САЛИМОВ. ларининг ҳаракатланишига
Феруза РАҲМАТУЛЛАЕВА. Бухоро вилояти. қўйилган чекловлар тар-
Тошкент шаҳри. тиби бузилса, транспорт
ТАЪЛИМ Муроджон СОДИҚОВ, воситалари ички ишлар ор-
ТРАНСПОРТ Транспорт прокуратураси ганлари томонидан маъму-
бўлим бошлиғи, адлия кичик рий иш кўрилгунига қадар
Ихтиёр МАҲМАТҚУЛОВ, маслаҳатчиси: ушлаб турилиши мумкин.
Халқ таълими вазирлиги — Бошқа нотўғри йўналиш поез-
бош мутахассиси: дига адашиб чиққан йўловчи поездни
— Меҳнат кодексига энг яқин станцияда тарк этиши керак. Бу ҳолатда
мувофиқ, иш берувчи меҳ- йўловчи поездга адашиб чиққан станциясига
нат шартномаси тузиш чоғида бепул қайтариб юборилади. Чиптада кўрсатилган
дастлабки тарзда ва кейинчалик вақти- муддатдан олдин поездга чиққан йўловчи йўлда-
вақти билан умумтаълим мактаблари, ги станцияда ўз чипталарини қайта расмийлаш-
мактабгача тарбия ва бошқа муасса- тириш шарти билан шу поездда манзилига етиб
саларнинг бевосита болаларга таълим олиши мумкин.
ёки тарбия бериш билан машғул бўлган Чиптасида кўрсатилганидан қимматроқ ва-
педагог ва бошқа ходимларини тиббий гонга (масалан, чипта плацкартга олинган вагон
кўрикдан ўтказишни ташкил қилиши купе бўлса) кириб қолган йўловчидан жарима
шарт. ундирилмайди. Йўловчи бу ҳолда унинг чиптаси-
Ходимлар тиббий кўриклардан ўтишдан га мос келувчи вагонга ўтиши шарт ёки бўш жой-
бўйин товлашга ҳақли эмас. Тиббий кў- лар бўлса, ушбу вагонда қўшимча тўлов эвазига
рикдан ўтиш муносабати билан ходимдан қолиши мумкин.
пул ундирилмайди, шунингдек, тиббий
кўрикларни ўтказиш вақтида ходимнинг
иш жойи (лавозими) ва ўртача ойлик иш
ҳақи сақланади.

Ўзб­ ек­ ис­тон Бош муҳаррир вазифасини Таҳририят манзили: Газета
Республикаси вақтинча бажарувчи Тошкент шаҳри, Мустақиллик таҳририят
Президенти Санжар ИСМАТОВ шоҳкўчаси, 59-уй. Индекс: 100192 компьютер
Администрацияси марказида
ҳузуридаги Ахборот Нашр навбатчиси: Р. Юсупов Телефонлар: 71 233-39-89, саҳифаланди ва
Ижтимоий-сиёсий, ва оммавий Мусаҳҳиҳлар: Н. Азимова, Қабулхона: 71 237-56-80, офсет усулида
маънавий-маърифий газетаси коммуникациялар М. Назарова Котибият: 71 233-10-73. босилди.
агентлиги томонидан Навбатчи: Т. Шерноев Факс:
МУАССИС: 2019 йил 24 сентябрда Саҳифаловчилар: И. Болтаев Нашр кўрсаткичи: 148
«Mahalla» nashriyot-matbaa uyi» 0019 рақами билан Ш. Бароқов Баҳоси келишилган нархда.
масъулияти чекланган жамияти давлат рўйхатидан
ўтказилган. «Шарқ» нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси босмахонасида чоп этилди. Босмахона манзили: Тошкент шаҳри,
Буюк Турон кўчаси, 41-уй. Формати — А-3, 12 босма табоқ. 23 561 нусхада чоп этилди. Буюртма Г-1145 123456