ДАВЛАТ ХАЛҚ САЙЛАГАН
ТАШҚИ ҚАРЗИ:
ВАКИЛЛАР:
хавотирлар
қанчалик асосли? қаердадир улар бор,
№30 5 қаердадир... 22
(1960) 2020 йил @mahalladoshuz @mahalladosh_uz www.mahalladosh.uz
10 — 17 сентябрь
ИМТИҲОНЛАР Ижтимоий-сиёсий, маънавий-маърифий газета
АДОЛАТЛИ МАКТАБ ТАЪЛИМИДА
ЎТЯПТИМИ? қандай
ўзгаришлар
Шубҳалар қанчалик бўлади?
асосли? 12 10
«ВИЖДОН
ДАФТАРИ»
коррупцияни йўқота
оладими? 14
ПАХТА МАВСУМИ
БОШЛАНДИ
мажбурий
меҳнатга йўл
қўйилмайдими?
15
ВАЛЮТА 21 «ПРЕЗИДЕНТ СОВЎАСИ»
СИЁСАТИ: 14 СЕНТЯБРДА ТОПШИРИЛАДИ 2
қачонгача
«қора бозор»дан
кўнгил
узолмаймиз?
ХАЁТИЙ НАВАЛЬНИЙНИ
ТАЖРИБА заҳарлаш
йўқлиги қотилликка операцияси
уюштирилганми?
етакладими? 20 29
2 КУН НАФАСИ 2020 йил
№30 (1960)
«ҒАЛАБА БОҒИ» Давлатимиз раҳбари 2020 йил
9 сентябрь куни «Республика
ёдгорлик мажмуаси озиқ-овқат саноатини жадал
ривожлантириш ҳамда аҳолини
фаолияти ташкил этилади сифатли озиқ-овқат маҳсулотлари
билан тўлақонли таъминлашга доир
Президентимиз 2020 йил 9 сентябрь куни «Ғалаба чора-тадбирлар тўғрисида»ги қарорга
боғи» ёдгорлик мажмуаси фаолиятини ташкил этиш имзо чекди.
чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарорни имзолади.
Аіоли сифатли озиї-
овїат маісулотлари
билан таъминланади
Қарор билан Мудофаа вазирлиги ҳузури- Шунингдек, «Ғалаба боғи» ёдгорлик Қарор асосида мева-сабзавот, гўшт, сут ва бош-
да «Ғалаба боғи» ёдгорлик мажмуаси таш- мажмуаси объектларида Республика қа қишлоқ хўжалиги озиқ-овқат маҳсулотларини
кил этилади. Мажмуа ҳудудида Мудофаа олий ва олий ҳарбий таълим муассаса- етиштирувчи (ишлаб чиқарувчи) корхоналар билан
вазирлигининг Маънавият ва маърифат лари талабалари (курсантлари), магис ушбу маҳсулотларни қайта ишловчи, тайёрловчи
маркази, Ахборот ва оммавий коммуника- трантлари ва докторантлари томонидан ва реализация қилувчи корхоналар ўртасида ўзаро
циялар департаменти, Ҳарбий оркестрлар уруш йилларига оид илмий-тадқиқот манфаатли муносабатлар учун шароитлар яратила-
хизмати, Қуролли Кучлар марказий ашула ишларини олиб боришлари учун алоҳида ди. Маҳаллий озиқ-овқат маҳсулотларининг рақобат-
ва рақс ансамбли бепул фойдаланиш ҳуқу- ўқув хоналари ажратилади. бардошлигини ошириш ва уларни диверсификация
қи асосида жойлаштирилади. қилиш, ҳудудларнинг мавжуд табиий ва иқтисодий
Онлайн чипталар савдоси ресурсларидан унумли фойдаланиш асосида озиқ-
Махсус жамғарма йўлга қўйилади овқат саноатини ривожлантиришнинг стратегия ва
ташкил этилади моделлари ишлаб чиқилади.
Ҳужжат билан мажмуага кириш чипта-
Мажмуа ҳузурида «Ғалаба боғи» ёдгор- ларининг онлайн савдоси йўлга қўйилиб, Шунингдек, мева-сабзавот, гўшт, сут ва бошқа
лик мажмуасини ривожлантириш жам- хорижий тилларда онлайн гид ва онлайн қишлоқ хўжалиги, озиқ-овқат маҳсулотларини қайта
ғармаси ташкил этилди. Ҳар йили мажмуа- экскурсия ўтказиш тизими ташкил этила- ишловчи тадбиркорлик субъектларини қўллаб-қув-
да олиб борилаётган илмий-маърифий, ди. Шунингдек, «Шон-шараф» давлат му- ватлашнинг молиявий ва номолиявий чоралари
о ммавий-маданий тадбирларни ўзида ат- зейининг замонавий сайти яратилиб, унда – янги воситалар ва ахборот тизимларини яратиш,
рофлича акс эттирадиган китоб-альбом тай «3D» ва «360о» форматидаги фотоальбом юқори самара берувчи йўналишларда лойиҳалар
ёрланиб, 9 май – Хотира ва қадрлаш куни шакллантирилиб жойлаштирилади. амалга оширилади. Замонавий савдо ва логистика
арафасида нашр этилиши йўлга қўйилади. марказларини ташкил этиш, маҳаллий озиқ-овқат
Бундан ташқари, «Ғалаба боғи» ёдгор- маҳсулотларини жаҳон бозорларида илгари суриш,
Қарор асосида Иккинчи жаҳон уруши лик мажмуаси ва «Шон-шараф» давлат уларнинг рақобатбардошлигини ошириш, экспорт
қатнашчилари ва фронторти фахрий- музейи ҳудудида миллий эсдалик совға- салоҳиятини кенгайтириш ҳамда импорт ҳажмини
ларининг қаҳрамонлигига оид мате- лари маҳсулотлари ҳамда музейда сақла- камайтириш чоралари кўрилади.
риалларни тўплаш ҳамда Мажмуа тар- наётган ашёлар нусхаларининг савдоси
кибидаги «Шон-шараф» давлат музейи йўлга қўйилади. Мажмуа ҳудудида эс- Янги бошқарма тузилади
фондида сақланаётган экспонатлар ва далик совғалари маҳсулотлари савдоси
маълумотлар асосида илмий тадқиқотлар билан шуғулланувчи ҳунармандлар фақат Қарорга асосан, юклатилаётган қўшимча вазифа-
олиб бориш ва Мажмуа фондини доимий ўзлари ишлаб чиқарган маҳсулотларни ларни самарали амалга ошириш учун Қишлоқ хўжа-
равишда бойитиш ишлари ҳам амалга сотади ва «Халқ амалий санъати устала- лиги вазирлигининг Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари-
оширилади. рининг миллий каталоги»га киритилади. ни қайта ишлаш ва инфратузилмани ривожлантириш
бошқармаси негизида Озиқ-овқат саноатини ри-
«Президент совўаси» ТУҲФА вожлантириш бош бошқармаси ташкил этилади.
14 сентябрда
топширилади Озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб чиқариш бўйича
янги ташкил этилаётган истиқболли лойиҳаларнинг
Жорий йилда ҳам одатдаги- ўқишнинг анъанавий ёки масофавий техник-иқтисодий асосланишини тайёрлаш ҳамда
дек 1-синф ўқувчилари учун шаклини танлаганидан қатъи назар, инфратузилмасини таъминлаш билан боғлиқ хара-
«Президент совғаси» топ- барча ўқувчиларга берилади. Бунда жатларнинг 50 фоизи, лекин ҳар бир лойиҳа учун
ширилади. «Президент совғаси» масофавий ўқиш- 100 миллион сўмдан кўп бўлмаган миқдорда қоплаб
ни танлаган 1-синф ўқувчиларининг берилади. Шунингдек, озиқ-овқат маҳсулотларини
Махсус комиссия қарорига биноан, ота-оналарига топширилади. етиштириш ва уларни чуқур қайта ишлаш соҳасига
пандемия шароитини ҳисобга олиб хорижий экспертларни жалб қилиш билан боғлиқ
мактабларда янги ўқув йилининг бирин- Шаҳло БЎРОНОВА, харажатларнинг 50 фоизи, лекин ҳар бир лойиҳа учун
чи куни 14 сентябрь этиб белгиланди. Юнусобод туманидаги 86-умумтаълим 50 миллион сўмдан кўп бўлмаган миқдори тўланади.
Мактабларда айни шу куни 650 мингга
яқин ўқувчига «Президент совғаси» топ- мактабининг бошланғич синф Мазкур қарор асосида «Ўзбекозиқовқатхолдинг» ХК
ширилиши режалаштирилган. ўқитувчиси. тугатилиб, 2021/2022 ўқув йилидан бошлаб респуб-
лика олий таълим муассасаларининг «5321000-Озиқ-
1-синф ўқувчиларига бериладиган овқат технологияси (маҳсулотлар турлари бўйича)»
«Президент совғаси» таркибидан 12 тур- ҳамда «5410500-Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини
даги ўқув қуроллари, жумладан, порт- сақлаш ва дастлабки ишлаш технологияси (маҳсулот-
фель, дафтарлар, расм дафтари, акварель лар турлари бўйича)» таълим йўналишлари бўйича ба-
бўёқлари, рангли қоғоз, қаламдон, ша- калавриатнинг кундузги ва сиртқи таълим шаклларига
рикли ручка, рангли ва оддий қаламлар, ўқишга қабул қилишнинг давлат буюртмаси параметр-
пластилин, елим ва ўчирғич ўрин олган. лари босқичма-босқич ошириб борилади.
Шунингдек, «Президент совғаси» ЎзА материаллари асосида тайёрланди.
Шавкат Мирзиёев Тожикистон Республикаси Президенти Эмомали
Раҳмонни Мустақиллик куни билан табриклади.
2020 йил МОҲИЯТ 3
№30 (1960)
ЕР ҲИСОБИ ВА КАДАСТР ЮРИТИШ
ТИЗИМИ ТАКОМИЛЛАШАДИ
Cўнгги йилларда ерлардан оқи-
лона, самарали ва белгиланган тайинланади ва лавозимдан озод
мақсадда фойдаланишни таъмин- этилади. Шу тариқа энди улар
лаш, ерларни муҳофаза қилиш, ер ҳокимларга эмас, фақат Кадастр
билан узвий боғланган Давлат кадастр- агентлигига бўйсунади.
лари ягона тизимини тўлақонли юритиш
давлатнинг энг муҳим вазифаларидан 2021 йил давлат
бири сифатида эътироф этилмоқда. Мам- рўйхатидан ўтказилади
лакатимиздаги иқтисодий соҳадаги ўзга-
ришлар ушбу тизимнинг тўлақонли, шаф- Фуқаролик кодекси, Ер кодек-
фоф ва замонавий стандартлар асосида си, Солиқ кодексида, яна бошқа
ишлашини тақозо этмоқда. ўнлаб қонун ҳужжатларида кўчмас
мулкка бўлган ҳуқуқлар давлат
Куни кеча Президентимиз бермай қолди, – дейди Ер ре- шимиз ҳамда қайси ер аукционга рўйхатидан ўтказилиши шартлиги
томонидан имзоланган «Ер ҳи- сурслари, геодезия, картогра- қўйилганини кузатиб боришимиз белгиланган. Кўчмас мулк деганда
соби ва давлат кадастрларини фия ва давлат кадастри давлат мумкин. биринчи навбатда, ер участкаси,
юритиш тизимини тубдан та- қўмитаси раиси Халилилло унга бўлган мулк ҳуқуқи, ижара
комиллаштириш чора-тадбир- Тўрахўжаев. – Қолаверса, муро- Кадастр органлари энди ҳуқуқи, эгалик қилиш ва фойдала-
лари тўғрисида»ги фармони жаат қилган фуқароларнинг иши ҳокимга бўйсунмайди ниш ҳуқуқи тушунилади.
ер ҳисоби ва давлат кадастрла- тез битмаслиги, сарсон бўлиб
рини юритиш тизимини тубдан юриши, соҳада коррупцион эле- Ер ресурслари, геодезия, – Афсуски, бизда қишлоқ хў-
такомиллаштиришнинг аниқ ментларнинг мавжудлиги халқ- картография ва давлат кадаст- жалиги ерларига бўлган ҳуқуқлар
тизими ва босқичларини белги- нинг бу қўмитага бўлган ишон- ри давлат қўмитаси эндиликда давлат рўйхатидан деярли ўтка-
лаб берди. чини йўқотди. Шу сабабли қў- Давлат солиқ қўмитаси ҳузури- зилмаган, – дейди «Давергеодез-
митанинг фаолияти қайта кўриб даги Кадастр агентлиги сифати- кадастр» давлат қўмитаси раиси
Мазкур ҳужжат билан Ер ре- чиқилди. Эндиликда манфаатлар да фаолият юритади. Фармонга ўринбосари Шерзод Ҳабибул-
сурслари, геодезия, картогра- тўқнашувига барҳам берилиб, кўра, Кадастр агентлиги кўчмас лаев. – Яъни фермерлар, кластер-
фия ва давлат кадастри давлат тизимни бошқариш горизон- мулкка бўлган ҳуқуқларни давлат лар, деҳқон хўжаликлари ва ердан
қўмитасининг қишлоқ хўжалиги тал эмас, вертикал тарзда олиб рўйхатидан ўтказиш, геодезия ва фойдаланувчи бошқа шахслар ер
ерлари ва экинларини монито- борилади. Бошқарув оптимал- картография ҳамда давлат ка- ажратиш ҳақидаги қарорни қўл-
ринг қилиш, қишлоқ хўжалиги лаштирилиб, тизимда ўзига хос дастрларини юритиш соҳасида ларига олиш билан чекланадилар.
экинларини жойлаштириш, қиш- бўлмаган функциялар керакли ваколатли давлат органи ҳисоб- Агар уларнинг ҳар бири ўз ҳуқуқи-
лоқ хўжалиги ерларини муҳофаза ташкилотларга ўтказиб берила- ланади. ни давлат рўйхатидан ўтказганида
қилиш бўйича давлат назоратини ди. Бундан буён мазкур соҳа ин- эди, ер ҳисоби ҳам ўз-ўзидан аниқ
амалга ошириш, тупроқ бони- сон омилисиз, IT технологиялар Мазкур агентлик кўчмас мулк- бўлган, ер кадастрини ҳам шун-
тировкасини ўтказиш, қишлоқ асосида бошқаришга ўтилади. ка бўлган ҳуқуқларни давлат га қараб юритиш мумкин бўлган
хўжалиги ерларининг меъёрий Самарали ер назоратини амалга рўйхатидан ўтказади. Геодезия, бўлар эди. Фармонда ушбу маса-
қийматини аниқлаш, тупроқ ошириш учун IT платформаси картография ва давлат кадастр- лага биринчи маротаба тизимли
унумдорлигини ошириш, туп- ҳам жорий этилади. ларини юритиш соҳасида хал- ёндашилган. Яъни бундан буён
роқшунослик, геоботаникага оид қаро ҳамкорликни кенгайтириш ер участкасига бўлган ҳуқуқлар-
тадқиқотларни амалга оширишга Халқимизга нима билан шуғулланади. Шунингдек, ни Миллий геоахборот тизимида
доир вазифалари, функцияла- наф беради? кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқлар- тўғридан-тўғри рўйхатдан ўтка-
ри ҳамда ваколатлари Қишлоқ ни давлат рўйхатидан ўтказиш, зиш тизими жорий этилмоқда.
хўжалиги вазирлигига ўтказил- – Халқ давлат ҳокимиятининг геодезия, картография ва давлат Яъни нотариус бирор-бир бинони
моқда. Қишлоқ хўжалигига мўл- бирдан-бир манбаи бўлгандан кадастрларини юритиш соҳаси- сизга ўтиши ҳақидаги шартнома-
жалланмаган ерларнинг тарки- кейин тизим ҳам халқ манфаати- да кадрларни қайта тайёрлаш ва ни тасдиқлаб, уни бир вақтнинг
бидаги ўзгаришларни ўз вақтида га хизмат қилиши керак, – дейди малакасини оширишни амалга ўзида онлайн режимда кадастр-
аниқлаш, салбий жараёнларнинг Халилилло Тўрахўжаев. – Хал- оширади. дан давлат рўйхатидан ўтказиб
олдини олиш ва оқибатларини қимиз қачон манфаатдор бўлади, беради. Фармонда ер участкасига
тугатиш мақсадида уларнинг агар тизим шаффоф, ошкора, Бундан ташқари, Агентлик ер бўлган ҳуқуқ ҳам, у вужудга келган
мониторингини ўтказиш эса тўғри, ҳаққоний маълумотлар участкаларига бўлган ҳуқуқларни пайтнинг ўзида рўйхатдан ўтиши
Ўзбекистон Республикасида ат- билан тўлдирилса, ва ундан давлат рўйхатидан ўтказмаслик, лозимлиги белгиланмоқда.
роф табиий муҳитнинг давлат фойдалансагина. Халқимизга ер участкаларини ўзбошимчалик
мониторинги доирасида амалга шундай тизимни яратишга ваъда билан эгаллаб олиш ҳамда давлат «БТИ»лар ўрнида янги
оширилади. Шунингдек, «Давер- берамиз. Чунки очиқ, шаффоф, кадастрларини юритиш тарти- орган ташкил этилади
геодезкадастр» давлат қўмитаси онлайн тарзда, яъни респуб- бини бузиш билан боғлиқ маъму-
негизида Ўзбекистон Респуб- ликамиздаги ер тури, контури, рий ҳуқуқбузарликлар тўғриси- Давлатимиз раҳбарининг «Ўз-
ликаси Давлат солиқ қўмитаси чегараси ва ҳуқуқ эгалари ҳақи- даги ишларни ҳам кўриб чиқади. бекистон Республикаси Давлат
ҳузуридаги Кадастр агентлиги даги барча маълумотлар кадастр солиқ қўмитаси ҳузуридаги Ка-
ташкил этилмоқда. агентлигининг онлайн геопорта- Эндиликда Қорақалпоғистон дастр агентлиги фаолиятини
лига киритилади. Бу бизга нима Республикаси, вилоятлар ҳамда ташкил этиш чора-тадбирлари
Хўш, қўмита фаолиятини қайта беради? Аввало, ернинг ҳақиқий Тошкент шаҳар ер ресурслари тўғрисида»ги қарори билан ҳар
кўриб чиқишга нима сабаб бўл- ҳолатини онлайн тарзда куза- ва давлат кадастри бошқарма- бир вилоятдаги «Ермулккадастр»
ди? Эндиликда ушбу фармон тиб бориш имкониятини ҳамда лари, туманлар (шаҳарлар) ер давлат корхоналари негизида Дав-
билан нима ўзгаради? Бу хал- очиқлик ва ошкораликни беради. ресурслари ва давлат кадастри лат кадастрлари палатаси ташкил
қимизга нима наф беради? Бу Энди биз нафақат ҳар бир ердан бўлимлари негизида Кадастр этилмоқда. Эндиликда Давлат
ҳақда Ўзбекистон Республикаси фойдаланувчи ва ер ҳақидаги агентлигининг Қорақалпоғис- кадастрлари палатаси ва унинг
Президенти Администрацияси маълумотни очиқча кўришимиз, тон Республикаси, вилоятлар, ҳудудий бошқармалари фақат Дав-
ҳузуридаги Ахборот ва оммавий балки захирадаги ер майдонлари Тошкент шаҳар бошқармалари, лат кадастрлари ягона тизимини
коммуникациялар агентлигида ҳақида геопортал орқали били- туманлар (шаҳарлар) бўлимла- юритиш билан шуғулланади.
ўтказилган матбуот анжуманида ри ташкил этилади. Уларнинг
атрофлича маълумот берилди. бошлиқлари Кадастр агентлиги Бир сўз билан айтганда, фармон
директори томонидан лавозимга ижроси таъминлангандан сўнг
– Қўмитанинг ҳозирги фаолия- халқимиз очиқ ва шаффоф маълу-
мотлардан фойдаланишади.
ти бугунги кун талабига жавоб
Рустам ЮСУПОВ
«Mahalla»
Ўзбекистонга Евроосиё иқтисодий иттифоқида кузатувчи
мақомини бериш масаласи кўриб чиқилди.
4 ҲУҚУҚ 2020 йил
№30 (1960)
Деярли барча давлатларда, шу жумладан, Ўзбе- лик ва жиноят ишларни кўришда
кистонда ҳам тез суръатларда ривожланган судьялар ўртасида тақсимлаш
интернет, алоқа турлари ва усуллари ахборот механизми мавжуд бўлса-да, би-
алмашинуви ҳақидаги ғояларни тубдан ўзгартирди. роқ, шикоят ёки протест келти-
Шу сабабли замонавий ахборот технологияларини рилганда ишларни апелляция ёки
судлар фаолиятига жорий қилиш долзарб ҳисоб- кассация тартибида кўрилишида
ланиб, аҳолининг судга мурожаат этишида
тезкорлик ва қулайликни ҳамда ахборот судьяларга автоматлаштирил-
алмашинувини тезлаштиришни келтириб ган ахборот тизимидан
чиқарди. фойдаланган ҳолда
тақсимланиши мавжуд
Суд тизими рақамлаштирилгач, эмас эди.
Эндиликда 2021
ШАФФОФЛИК ҚАЙ йил 1 июлдан бошлаб
ишларни апелляция ва
ДАРАЖАДА ТАЪМИНЛАНАДИ?
кассация инстанцияси судларида
Бироқ судларда ишларни кў- натижасини билиш учун ўзининг амалга ошириш учун зарур бўл- кўришда судьяларнинг иш ҳаж-
ган маълумотларнинг тезкорлик ми ҳисобга олиниб, автоматик
ришда кўпгина вазирлик ва идора- қимматли вақтини сарфлаб судга билан олинишини таъминлаш равишда тақсимланади. Бунда
мақсадида вазирликлар, идора- инсон омили қатнашмайди, яъни
лар билан маълумот алмашинуви боришига тўғри келар эди. Энди- лар ва бошқа ташкилотларнинг вилоят суди раисининг ишлар
электрон маълумотлар алма- тақсимотига аралашишнинг
ўзаро интеграция қилинмагани ликда мазкур қарор билан фуқаро- шинуви янада кенгайтирилиб, олди олиниб, суд муҳокамаси
давлат органлари ва ташкилот- натижасидан манфаатдор бўлган
сабабли, асосан, қоғоз шаклида лар энг чекка ҳудуддан туриб ҳам ларининг ахборот тизимлари шахсларнинг таъсир кўрсатиши-
суднинг ахборот тизимига бос- ни бартараф этади. Бу, ўз навба-
амалга оширилиб келинмоқда. вақт ва маблағини йўқотмасдан қичма-босқич улаб борилади. Бу тида, фуқароларда одил судловга
билан ишни кўриш жараёнида бўлган ишончни оширади.
Бундан ташқари, судлар томони- судга қилган электрон мурожаати- муассасалардан талаб қилиб оли-
ниши лозим бўлган ҳужжатларни Судьялар малакаси
дан фуқаролар ва тадбиркорлар- ни кўриб чиқиши, натижасини олиш муддатлари қисқаради, оширилади
тарафларнинг ортиқча овора-
га кўрсатиладиган интерактив онлайн кузатиб бориши мумкин. гарчилигига чек қўйилади. Яъни, Бугунги кунда судлар фаолия-
судлар томонидан давлат орган- тига жорий қилинган замонавий
хизматлар турини кенгайтириш, Қолаверса, суд мажлисларини лари ва ташкилотларига тақдим ахборот-коммуникация техноло-
этиладиган маълумотларни гиялари фақат суд мажлисларини
ҳар бир мурожаатни кўриб чиқиш ўтказишда барча иштирокчиларни электрон шаклда юбориш орқали видео-конференция режимида
муайян ишни кўриш жараёнида ўтказиш, суд қарорларини интер-
жараёнини онлайн кузатиб бори- муддатида хабардор қилишда ҳам зарур бўлган маълумотлар ва нетда чоп этиш билан чекланиб
ҳужжатларни фуқароларни овора қолмоқда. Бу эса суд тизими ўз
лишини таъминлаш имконияти муаммолар мавжуд эди. Хусусан, қилмаган ҳолда судлар томони- фаолиятига замонавий ахборот
дан бевосита давлат органлари технологияларини самарали жо-
ҳам мавжуд эмас. тарафларга суд мажлисининг ўт- ва ташкилотларидан электрон рий қилинишини ҳамда уларнинг
шаклда олинади. узлуксиз юритилишини таъмин-
Куни кеча Президентимиз ана казиш вақти ва жойи ҳақидаги суд лаши учун етарли технологик ва
Шунингдек, 2021 йил 1 январ- кадрлар салоҳиятига эга бўлиши-
шундай муаммоларни бартараф чақирув қоғозини юбориш почта дан бошлаб барча судларда суд ни талаб этади.
мажлисларини иш бўйича та-
этиш, судлар фаолиятига замона- хизмати орқали амалга ошири- рафларнинг илтимосномаси ва Шу сабабли судьялар ҳамда
раислик қилувчининг розилиги судлар аппарати ходимлари ах-
вий ахборот технологияларининг ларди. Бу эса маълум харажат ва билан аудиоёзувдан фойдаланган борот технологиялари ва ахбо-
ҳолда қайд этиб бориш ҳамда рот хавфсизлиги бўйича ўқити-
янги турдаги интерфаол суд хиз- муддатни талаб қиларди. Энди- суд мажлислари баённомалари- лади. Ўқув дастурларига судлар
ни ушбу тизимдан фойдаланган фаолиятига жорий этилган ахбо-
матларини жорий қилиш орқали ликда қарор билан бундай ортиқ- ҳолда шакллантириш жорий рот тизимларидан фойдаланиш
қилинмоқда. Бу эса суд ишлари- бўйича алоҳида ўқув модулининг
мурожаатларни ўз вақтида ҳал ча оворагарчиликка чек қўйилиб, ни кўриб чиқишда инсон омили- киритилиши эса мазкур соҳада
нинг ролини сезиларли даражада етук кадрларнинг етишиб чиқи-
этиш, ортиқча сансалорликларга 2021 йил 1 октябрдан бошлаб суд камайтиради. Қолаверса, вақтида шини таъминлайди.
суд мажлиси баённомаси билан
чек қўйиш, судлар фаолиятининг мажлисларининг вақти ва жойи таниша олмаслик ҳамда суд маж- Хулоса қилиб айтадиган бўл-
лиси баённомасига гувоҳларнинг сак, судларга замонавий ахбо-
очиқлиги ҳамда шаффофлигини ҳақида барча иштирокчиларни бе- судда баён қилган кўрсатмалари- рот технологияларининг жорий
ни тўлиқ ёритмаслик ҳолатлари- этилиши судлар фаолияти сама-
таъминлаш, шунингдек, бу бора- пул «SMS» хабар орқали хабардор нинг олдини олади. радорлигини ошириш, электрон
судлов тизимини соддалашти-
даги ўзаро ҳамкорликни янада қилиниши белгиланди. Судья ишлари электрон риш, очиқлик ва шаффофликни
тарзда тақсимланади таъминлаш, фуқароларнинг
кучайтириш мақсадида «Суд Бу аввало, тарафларнинг суд судларга мурожаат этиш бўйича
Илгари судларда жорий қи- конституциявий ҳуқуқларидан
ҳокимияти органлари фаолия- мажлиси тўғрисида қисқа муд- линган электрон судлов тизими янада кенг фойдаланиш, ортиқ-
бўйича келиб тушган даъво ча оворагарчиликнинг олдини
тини рақамлаштириш чора-тад- датларда ва аниқ огоҳлантирили- ариза, шикоят, ариза, маъ- олиш, ишларни кўриб чиқишнинг
мурий, иқтисодий, фуқаро- муддатларини сезиларли дара-
бирлари тўғрисида»ги қарорни шини таъминласа, иккинчидан, жада қисқартириш, ишда ишти-
рок этувчи шахсларни реал вақт
имзолади. суд мажлисига қасддан келмасдан режимида суд мажлиси жараёни
ҳақида тўлиқ маълумотга эга
Қандай қулайликлар суд ишларини сунъий чўзмоқчи бўлишини таъминлаш имконини
яратилмоқда? бўлган тарафларнинг суд мажлиси беради.
тўғрисида огоҳлантирилганлигига Отабек ТОШЕВ,
Адлия вазирлиги ҳузуридаги
Илгари фуқаролар судга ари- далил бўлади.
за билан мурожаат қилишганда Шунингдек, қарор билан суд Ҳуқуқий сиёсат тадқиқот
қарорларини иш бўйи- институти масъул ходими.
ча тарафларга онлайн
Дарвоқе... тарзда, уларнинг илти-
мосномаси бўйича эса
қоғоз шаклида тақдим
Судлар фаолиятига ахборот- этилиши белгиланди.
технологияларни қўллаш тажри- Бу эса фуқароларнинг
баси бўйича хорижий давлатлар, сарсон бўлиб судга кели-
шининг олдини олишга
хусусан, Сингапур, Корея, Малай- ва масофадан туриб ҳам
зия, Германия ва Эстония каби суд қарорларини онлайн
давлатлар тажрибасидан маъ- тарзда олиш имконияти-
лумки, судларга ахборот-техно- ни яратиб беради.
логияларнинг жорий қилиниши Электрон
иш жараёнларининг оптимал- маълумотлар
лаштиришга ва судларнинг иш алмашинуви янада
унумдорлигининг оширилишига кенгайтирилади
эришилган.
Қарор асосида суд-
ларда одил судловни
5 йилга мўлжалланган китобхонлик маданиятини ривожлантириш
ва қўллаб-қувватлаш миллий дастури қабул қилинади.
2020 йил ТАҲЛИЛ 5
№30 (1960)
Молия вазири Тимур Ишметов Олий Мажлис Қонунчи-
лик палатасида Давлат бюджетининг жорий йил би-
ринчи ярим йиллигидаги ижроси бўйича маъруза-
сида айни пайтда давлат ташқи қарзи 17,3 млрд.
долларни, давлат ички қарзи 2,3 млрд. долларни ташкил
этаётганини билдирди. Рақамлардан кўринадики, мамла-
катимизнинг ташқи қарзи миқдори салмоқли даражада.
ДАВЛАТ ТАШҚИ ҚАРЗИ:
хавотирлар қанчалик асосли?
Айни ҳолат жамоатчилик ора- ши курашишда «қандай зарурий Олтин захиралари лойиҳаси тайёрланяпти.
сида хавотир уйғотаётгани ҳам чоралар керак бўлса, шуларни ишлатилиши керакми? — Давлат ташқи қарзи ҳозирда
бор гап. Ҳақли саволлар туғилмоқ- амалга ошир» тамойилига асосан
да: давлат қарзи ниманинг ҳисо- иш кўришмоқда. Нима учун давлатлар олтин- мунозараларга сабаб бўлиб келаёт-
бига ошиб бормоқда? Қарз ошиб валюта захираларини сақлаб ган мавзу ва бу тўғри, — дейди
кетишининг қандай таҳликалари — Ҳозирги вазиятда иқтисо- туришади? Айтиш керакки, О.Исоқов. — Бу мавзу халқимиз,
бор? ушбу активлар жуда кўп мақ- оммавий ахборот воситаларининг
дий фаоллик пасайиб, бюджетга садларга хизмат қилса-да, диққат марказида бўлиши керак.
Айтиш керакки, давлат таш- аммо Марказий банклар улар- Қанча қарз оляпмиз, қаерга сарф-
қи қарзини муҳтожлик туфайли тушумлар камайиши табиий, — ни миллий валютадаги маж- лаяпмиз, бунинг натижаси қандай
олинган оддий қарз маъносида дейди Иқтисодий тадқиқотлар буриятларини, шу жумладан, бўляпти, ҳаммаси жамоатчилик на-
тушунмаслик керак. Ушбу тушунча ва ислоҳотлар маркази етакчи тижорат банклари депозитла- зоратида бўлиши керак. Истардик-
мақсадли кредитлар, сармоялар илмий ходим Халилуллоҳ Ҳа- рини кафолатлаш учун сақлаб ки, жамоатчилик назорати нафақат
ва бошқа маблағларнинг мамлакат мидов. — Бундай ташқи қарз туришади. Бундан ташқари, улар давлат ташқи қарзининг статис-
иқтисодиётига кириб келишини олиш узоқ муддатли ижтимоий ва халқаро миқёсда ўзаро ҳисоб-ки- тикаси билан, балки лойиҳаларни
билдиради. Бундай қарзни қай- тобларни амалга оширишда мақ- амалга ошириш жараёни, уларнинг
сидир маънода давлатга бўлган иқтисодий барқарорликни кўз- бул тўлов воситаси ҳисобланади. натижадорлиги бўйича ҳам бўлса,
«ишонч миқдори» деб ҳам тушунса Шунингдек, ушбу активлар пул- мақсадга мувофиқ бўларди.
бўлади. Ахир, қарз (ёки инвестиция) лаб амалга оширилмоқда. Бунинг кредит сиёсатига таъсир кўрса-
дуч келган одамга ёхуд давлатга тиш мақсадида фойдаланилиши Ташқи қарз қанчалик
берилавермайди-ку. Аввал унинг ягона ечими эса онгли равишда мумкин. Қисқаси, олтин-валюта таҳликали?
ишончлилиги, иқтисодий имко- захираси марказий ҳукуматга ўз-
ниятлари ва истиқболлари текши- ташқи қарз маблағларини жалб гарувчан бозор шароитида янада Ташқи қарз, бир томондан, мам-
рилади. мослашувчан ва барқарор бўлишга лакатда иқтисодиёт ривожлани-
қилиш ҳисобланади. Зеро, ўзи имкон беради. Жаҳон олтин кен- шига олиб келса, иккинчи томон-
— Мазкур маблағлар, асосан, гаши маълумотига кўра, Ўзбекис- дан, қарз ўз вақтида тўланмаса,
кредитор мамлакатлар (Хитой, шундоқ ҳам коронавирусдан азият тон июль ойида 11,6 тонна олтин муддати кечиктирилган қарздор-
Япония, Германия ва бошқалар) экспорт қилиб, дунё мамлакатла- лик пайдо бўлиши ва бу мамлакат
ҳамда халқаро молиявий ташки- чекаётган аҳоли ва тадбиркор- ри орасида олтин сотиш бўйича кредит рейтингини тушиб кети-
лотлар (Осиё тараққиёт банки, мутлақ етакчига айланди. шига сабаб бўлади. Рейтинги паст
Жаҳон банки ва Ислом тараққиёт лик субъектларига ёрдам қўлини — Умуман олганда, Ўзбекистон- мамлакатларга эса ҳеч ким қарз
банки) томонидан жалб қилин- нинг халқаро резервлардаги пули бермайди. Бу мамлакатда хорижий
ган, — дейди Молия вазирлиги чўзиш ўрнига, уларга солиқ юкини ҳозирда 22 млрд. долларни ташкил валюталар курси ошишига ва оқи-
департамент бошлиғи Жасур этади, — дейди Молия вазири батда иқтисодий таназзулга сабаб
Қаршибоев. — Қарзлар узоқ ва ошириш ёки ички бозордан қарз ўринбосари Одилбек Исоқов. бўлиши мумкин.
ўрта муддатларга олинган бўлиб, — Бу қийматнинг ярми олтин,
имтиёзли даврда қарз суммаси жалб қилиш иқтисодиёт фанида ярми валюта кўринишида. Фақат Экспертлар мамлакат учун ташқи
эмас, фақатгина фоиз ставкаси банкларга депозит қўявермас- қарз ялпи ички маҳсулотга нисбати
тўланади. рационал ечим ҳисобланмайди. дан босқичма-босқич молиявий 60-70 фоиздан ошганда хавфли бў-
бозорларга чиқишни ҳам йўлга лишини айтади. Таҳликанинг осто-
Ташқи қарз, асосан, икки: ин- Маълумки, карантин шароитида қўйиш керак. Чунки шу орқали наси давлат ўзининг танқислашган
вестиция ва бюджет камомадини давлат харажатлари ошишига қа- депозитлардан кўра кўпроқ фойда бюджетини молиялаштира олмай
молиялаштириш мақсадларида рамай, солиқ имтиёзлари, кредит олиб келиш имкониятлари мавжуд. қолганда ва бу ташқи қарз ЯИМнинг
олинади. Инвестицияга йўнал- таътиллари ва бошқа молиявий Олтинни ҳам аслида кўп ушлаб 70-80 фоизига етганда бошланади
тирилган ташқи қарз уларнинг ёрдамлар кўрсатилмоқда. Бу узоқ туришимиз керак эмас. Олтин ўзи ҳамда 100 фоиздан ўтганда улкан
«ҳосили» ҳисобидан қайтарилса, муддатли истиқболда ўз сўзини кўп, у бизга ҳеч қанақа пул келтир- таҳлика юзага келади. Муайян че-
бюджет камомадини қоплаш учун айтади. Аммо бундай харажат- майди. Олтинни пул келтирадиган, гарадан ошиб кетган давлат қарзи
ишлатилган қарзни қайтариш со- ларни молиялаштириш учун ҳам фоиз ҳисобида фойда келтиради- иқтисодий ўсишга салбий таъсир
лиқ тўловчилар гарданига тушади. маълум миқдорда маблағ зарур. ган нарсаларга тикиш керак. кўрсата бошлайди.
Мамлакатимиз шароитида эса Шу маънода жалб қилинаётган
ташқи қарз, асосан, ижтимоий ва ташқи қарз маблағлари келажак Жамоатчилик назорати Айни ҳолатларнинг олдини
инвестиция лойиҳаларини молия- учун қилинаётган инвестиция лойиҳалар натижасига олиш мақсадида ўрта муддатли
лаштириш учун жалб этилмоқда. ҳисобланади. ҳам қаратилиши керак давлат қарзини бошқариш стра-
тегияси ишлаб чиқилди. Бунда
Коронавирус шароитида Яна бир муҳим жиҳат: айнан ко- Таъкидланишича, ҳозирда Ўзбе- Жаҳон банки ва Халқаро валюта
қарз олиш қанчалик ронавирус инқирози даврида ташқи кистонда давлат ташқи қарзлари жамғармаси методологиясига
тўғри? қарз жалб қилиш ички валюта бо- билан боғлиқ барча жараёнлар кўра, давлат қарзи ЯИМнинг неча
зори барқарорлигини таъминлашга бўйича мустақил мониторинг фоизигача Ўзбекистон учун хавф-
Экспертларнинг фикрича, ҳо- ҳам хизмат қилади. Зеро, хорижий тизими яратилиши кутилмоқда. сиз, деган меъёрларга эътибор
зирги шароитда қарз олиш жуда инвестициялар оқими секинлашиб, Давлат қарзини олишдан бошлаб, қаратилди. Айтиш керакки, давлат
тўғри қарор. Чунки пандемия экспортдан валюта тушумлари ва якунлангандан кейин ҳам муста- қарзи бўйича халқаро меъёрларга
сабабли келиб чиққан инқироз чет элдан пул жўнатмалари сези- қил мониторинг қилиш бўйича кўра, Ўзбекистоннинг ташқи қарз-
бошқа даврлардаги инқироздан ларли даражада камаяётган бир тизим ишлаб чиқиш бўйича қарор ларни тўлаш қобилияти юқори.
бутунлай фарқ қилади. Ғарб мам- пайтда, ташқи қарз маблағлари
лакатлари ушбу инқирозга қар- ички бозорда валюта таклифини Санжар ИСМАТОВ
кўпайтириб, сўм алмашув курсига «Mahalla»
босимни пасайтиради.
Тошкент шаҳри таркибида Янгиҳаёт тумани, Наманган
шаҳри таркибида Давлатобод тумани ташкил этилади.
6 ИМКОНИЯТ 2020 йил
№30 (1960)
ҚОРАКЎЛЧИЛИК
муаммоларга энг
Иқтисодий тангликдан қандай чи-
қиш мумкин? Бой берилган вақт
учун тўланадиган товон ҳажмини
қисқартиришнинг чораси борми? Ва-
зиятни ўнглаш учун нима қилмоқ керак?
Пандемия аксарият мамла- цион технологиялар қўлланилса
катлар олдига айни саволларни кутилганидек натижа беришини
кўндаланг қўйди. Хусусан, Ўзбе- таъминлайди.
кистонга ҳам. Инвестицияларга
умид боғлаш, мавжуд ишлаб Аслида республикада бу тар-
чиқариш корхоналаридан унумли моқларни ривожлантириш,
фойдаланиш, банкротлик ёқаси- хусусан, пилла етиштириш ва
даги корхоналарга кўмак бериш,
тадбиркорларга имтиёзлар аж- Мавзуга оид маълумот:
ратилиши — мамлакатимизнинг
вазиятдан чиқиш учун танлаган Дунё бўйича 50 га яқин рини ошириш, тармоққа Янгилиги нимада?
биринчи йўли эди. мамлакатда қоракўл қўйлари тўғридан-тўғри хорижий
боқилади. Уларнинг умумий инвестициялар жалб қи- — Қоракўл қўйларидан олина-
Бироқ бу билан кифояланиш сони тахминан 31 млн. бош- лиш бўйича ҳаракатлар диган тери қадимдан жуда қадр-
ярамайди. Боиси бало талафот- ни ташкил этади. Ўзбекис- аллақачон бошланганди. ланган, – дейди Олий Мажлис
лари шу билан тўхтаб қолмади. тонда эса бу кўрсаткич 6.2 Қонунчилик палатаси Спикери
У ҳануз нафақат иқтисодиёт, млн. бошни ташкил қилади. Давлатимиз раҳбари- ўринбосари Актам Хаитов. –
балки бутун инсоният ҳаётига Аммо сўнгги йилларда юр- нинг «Ўзбекистон Рес- Мамлакатимизда пиллачилик ва
зарар етказишда давом этмоқ- тимизда қоракўл қўйлари- публикасида пиллачи- қоракўлчилик тармоқларининг
да. Бундай шароитда иқтисодий нинг насли бузилгани сабаб- лик ва қоракўлчиликни мавжуд салоҳиятини ҳар томон-
барқарорликни сақлаб қолмоқ ли гўшт ҳосилдорлиги 25-35 янада ривожлантириш лама ишга солиш ҳамда иш-
учун имконияти кенг, бироқ фой- кг.га тушиб кетган. Олинади- чора-тадбирлари тўғ- лаб чиқариш корхоналарининг
даланишга улгурилмаган ман- ган тери ҳажми эса кичрай- рисида»ги фармони эса рентабеллигини ошириш учун
баларга мурожаат қилиш лозим. ган. йўналишларнинг яқин қулай шароитлар яратиш орқали
Ҳам фойдали, ҳам истиқболли келажакдаги аҳамияти, ушбу соҳаларни қайта тиклаш ва
лойиҳаларга кечиктирмасдан қўл ўрни ва тараққиётини ривожлантиришга алоҳида эъти-
урилиши шарт. белгилаб берди. бор қаратиляпти. Бироқ ҳозирги
давр тармоқлардаги инфрату-
Юртимизда пиллачилик ва қо- Фармон билан янги зилма ресурсларидан самарали
ракўлчиликни ривожлантиришга Пиллачилик ва қо- фойдаланишни таъминлаш, насл
яна бир бор қаратилган эъти- ракўлчиликни ривож-
борни шундай ечимлардан бири, лантириш
дейиш мумкин. Боиси Ўзбекис-
тон пиллачилик ва қоракўлчилик уни қайта ишлаш жараёнига қўмитаси Республикамиз бўйлаб
соҳасида дунёга машҳур. Айниқ- замонавий ва инновацион тех- иш бошлаши 8,1 млн. гектар яйлов
са, юртимизнинг табиий-иқлим нологияларни жорий этиш, ипак белгиланди. Хўш, бу ажратилган бўлса, шун-
шароити, мавжуд ресурс ва маҳсулотлари ишлаб чиқариш ва билан нима ўзгара- дан 3,9 млн. гектарида
салоҳиятидан жаҳоннинг акса- уларни экспорт қилиш ҳажмла- ди? Қўмита соҳалар ҳосилдорлик пасайган.
рият мамлакатлари хабардор. Бу тараққиётида бирон Салкам 3 миллион гектарда эса
ушбу тизимга янги ва иннова- ўзгариш ясай олади- ҳосилдорлик деярли йўқ. 3 млн.
ми? Бундан кўзлан- гектар яйловда чорвани суғориш
ган асосий мақсад
нима?
– Фармон билан имкони мавжуд эмас.
қоракўлчиликни яна-
да ривожлантиришга
кенг имкониятлар берилмоқда, кўрсаткичларини яхшилаш, озуқа
– дейди Қоракўлчилик уюшма- базасини мустаҳкамлаш, шу-
си раиси маслаҳатчиси Мухтор нингдек, ишлаб чиқарилаётган
Ҳакимов. – Фармон лойиҳасини маҳсулот сифати ва рақобат-
тайёрлашда ҳудудлардаги чўпон- бардошлигини оширишга қара-
лар, қоракўлчиликка ихтисос-
тилган ишлар кўламини янада
лашган масъулияти чекланган
кенгайтиришни талаб этмоқда.
жамиятлар раҳбарлари ва уюш- Давлатимиз раҳбарининг мазкур
ма мутахассислари фикрларига фармони бу борада муҳим қадам
таянилди, уларни қийнаётган бўлди, десак муболаға бўлмайди.
муаммолар ўрганилди. Берилган Негаки, унга мувофиқ, 2021
таклифлар эса янги ҳужжатда ўз йил 1 июлга қадар республи-
аксини топди. канинг яйловларга эга барча
«Меҳр-саховат» кўкрак нишони билан
26 минг киши тақдирланади.
2020 йил ИМКОНИЯТ 7
№30 (1960)
КЛАСТЕРИ:
мақбул ечим
ҳудудларида озуқа базасини қоракўл зотли қўйларни боқиш- 120 миллион сўмгача Дарвоқе...
яратган ҳолда майда шохли га мўлжалланган, шу жумладан, миқдорда субсидиялар
наслдор молларни кўпайтириш ўрмон билан қопланмаган ўрмон
назарда тутилди. Шунингдек, фонди ерларидан яйловлар ижа- бериш тартиби қўллани- Афғонистон, Жанубий
тери ва жунни қайта ишлаш, рага берилади. лади.
гўшт-сут маҳсулотлари, ярим та-
йёр ва тайё р маҳсулотлар ишлаб Аҳамиятлиси, 2021 йил 1 ян- Бундан ташқари, фар- Африка Республикасида
чиқариш корхоналарини таш- вардан кластерларга ҳудудларда монда республика «Қо- қоракўл зотли қўйларнинг
кил қилиш бўйича қоракўлчилик шахтали ва тик қудуқлар, шу- ракўлчилик» уюшмаси
кластерлари ташкил қилинадиган нингдек, сув тортиш учун насос
бўлди. Эндиликда кластерларга станцияларини янгидан қуриш
ва реконст рукция қилиш учун
аъзоларига қўл меҳнати урғочилари 45-55 кг., қўч-
учун ускуналар харид қорлари эса 85-90 кг. гўшт
қилиш бўйича хара- беради ва уларнинг териси
жатларни қоплаш учун
камида битта иш ўрни маҳаллий териларга нис-
яратиш шарти билан батан 1,5-2 баравар катта.
Бандликка кўмаклашиш
жамғармаси маблағла-
ри ҳисобидан базавий
ҳисоблаш миқдорининг
ўн баравари миқдорида
субсидиялар ажратилиши ҳам нинг илмий салоҳиятини ривож-
кўзда тутилган. лантириш учун босқичма-босқич
Муаммоларга ечим йўналтирилади. Мақсад, ишлаб
топиладими? чиқарувчилар ва илмий тадқи-
қотчиларнинг ўзаро ҳамкорли-
— Фармон билан пиллачи- гида йўналишдаги муаммоларга
Бугунги кунда 1 та қўйдан бор-йўғи 1,5 кг жун лик соҳасидаги муаммоларнинг самарали ечимларни топишдир.
олинади ва унга 2,5 минг сўм сарфланиб, олинган Сирасини айтганда, пиллачи-
жун сараланмаганлиги учун килограмми минг илмий ечимларини топишга ҳам
сўмгача баҳоланиб сотилмоқда, аксарият ҳоллар- лик ва қоракўлчилик кластерлари
да эса сотилмай қолиб кетмоқда. эътибор қаратилди, — дейди
хомашёни чуқур қайта ишлашни
Мисол учун, тармоқдаги хўжаликларда 500 Ипакчилик илмий-тадқиқот
тоннадан ортиқ қоракўл жуни сотилмасдан йи- институти директори Шуҳрат ташкил этишни таъминлайди.
ғилиб қолган Абдулазизов. — «Ўзипаксаноат» Бу мамлакат иқтисодиёти учун
ҳар жиҳатдан фойда келтиради:
уюшмаси ҳузурида Ипакчилик
соҳасини ривожлантириш жам- янги иш ўринлари яратилади.
ғармасини ташкил этиш белги- Пировардида аҳолининг турмуш
фаровонлиги янада ортади.
ланди. Жамғарма экспортдан
тушадиган маблағлар ҳисобидан Садоқат МАХСУМОВА
шакллантирилади. У эса соҳа- «Mahalla»
10 СОТИХДАН 100 МИЛЛИОН СЎМ...
Қўшработ туманида 18 мингдан кўпроқ томорқа эгалари 4 — 12 сотих томорқамиздан 10 со- ҳалладан ёрдам сўраб турсак, бир
минг гектарга яқин ер майдонида меҳнат қилиб, рўзғорини бут- тихи узумзор, — дейди У. Бегматов. марта берилар, икки марта бери-
ламоқда. Хусусан, «Оқтепа» маҳалласида яшовчи Улуғхон Бегма- — Икки сотихида сабзавот маҳ- лар, бошқа пайт-чи? 10 сотих то-
тов шундай омилкор томорқачилардан бири. сулотлари етиштирамиз. Йиллик морқамизнинг 6 сотихига картошка
даромадимиз 100 миллион сўмдан экканмиз, 1,5 сотихида иссиқхона,
кам бўлмайди. Карантин пайтида қолган ерда бошқа керакли маҳсу-
уйда фарзандларим билан бирга лотлар етиштирамиз. 80 бошдан
меҳнат қиляпмиз. Янги ток кўчатла- зиёд қуён боқамиз, 100 дан ортиқ
ри экдик. Қатор ораларида ҳозирча товуғимиз бор. Шундан рўзғоримиз
полиз экинлари экиб турамиз. обод.
Яқин вақтгача оқтепаликлар Оқтепада кичик томорқадан
томорқасида фақат узум етишти- яхши даромад қилиб, катта рўзғор-
риб, чорвачилик билан шуғулланган ни тебратаётганлар кўпчиликни
бўлса, сўнгги йилларда иссиқхона ташкил этади. Бунинг учун улардан
ташкил қилиб, ҳовлисининг бир че- кўп нарса талаб қилинмайди – ҳар
тида қуёнчилик ва паррандачилик бир қарич ернинг ва ҳар дақиқа-
билан ҳам машғул. нинг қадрига етадилар, холос.
– Ҳаётдан нолимайман, – дейди Ёрмамат РУСТАМОВ
Анорбой Ҳасанов. – Оиламизда 8 «Mahalla»
кишимиз. Меҳнат қилмасдан ма-
ОТБ ва ЮНИСEФ Ўзбекистонга 952 минг долларлик
тиббий воситаларни етказиб берди.
8 ҲОЛАТ 2020 йил
№30 (1960)
ЭСКИЛИККА
АЙЛАНМАСДАН
муаммолар гирдобида
қолган тизим?
БИРИНЧИ ҲОЛАТ. Илҳом машинасидан телефонини ўғирлатиб
қўйди. Уни топиш мақсадида Чилонзор тумани ички ишлар бўлимига мояланган. Фуқароларнинг шахсга ходимлари томонидан тақдим
мурожаат қилди. Шунда масъуллардан бири йўқолган телефонларни доир маълумотларини қонунга хи- этилган бўлиши мумкинлиги кўр-
топиш ваколати ички ишлар органларидан олиб қўйилганини айтди. лоф равишда йиғиш, тизимлашти- сатиб ўтилганди.
Илҳом эса бошини қаерга уришию дардини кимга айтишини билмай риш, сақлаш, ўзгартириш, тўлди-
қолди. риш, улардан фойдаланиш, тарқа- Давлат божхона қўмитаси ва-
тиш, узатиш, эгасизлантириш ва зиятга аниқлик киритди.
Мурожаатдан сўнг, вазиятга ойдинлик киритиш учун масъулларга йўқ қилиш Маъмурий жавобгарлик
юзланганимизда, фуқаро телефонини ўғирлатганда ёки эҳтиётсизлик тўғрисидаги кодекснинг 462-мод- — Текшириш натижаларига кўра
сабаб олдириб қўйган тақдирда ички ишлар бўлимларига бу ҳақда дасига асосан, фуқароларга шахсларга доир маълумотларни
ариза билан мурожаат қилиш ҳуқуқи мавжудлигини билдиришди. Ил- базавий ҳисоблаш миқдорининг йиғиб, сақлаб, улардан ғаразли
ҳомнинг вазияти ҳақида маълум қилганимизда, унинг мурожаати ҳам уч бараваридан беш баравари- ниятларда фойдаланиб келаёт-
кўриб чиқилишини айтишди. гача, мансабдор шахсларга эса ган жиноий гуруҳ фаолияти фош
беш бараваридан ўн бараваригача этилди, — дейди Божхона қўми-
Аслида, ҳар қандай чалкашлик кишининг ўз ваколатлари ва вазифа- миқдорда жарима солишга сабаб таси ахборот хизмати раҳбари
ларини тўғри тушуниб етмаслиги оқибатида келиб чиқади. Юқоридаги бўлади. Ўша ҳаракатлар маъмурий Нурбек Саломов. — Ўрганишлар-
ҳолатга биз ҳам айни шундай баҳо бердик. жазо қўлланилганидан кейин со- дан О.А. шериклари М.Б. ва Т.Р.лар
дир этилса ёхуд оғир оқибатларга билан тузган ўзаро жиноий режага
Аммо масаланинг бошқа томони ҳам бор. Эсингизда бўлса телефон сабаб бўлса, Жиноят кодексининг кўра қўшни давлатларга ўтиб, у
қурилмаларимиз IMEI кодларини рўйхатдан ўтказганимизга ҳали кўп 1412-моддасига асосан, уч йилгача ерда юртимизга кириб келаётган
бўлмади. Ҳайратланарлиси, қурилма тизимга уланган бўлса, уни топиш озодликдан маҳрум қилиш билан Ўзбекистон фуқароларининг
учун ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларни безовта қилиш шартми? паспорт маълумотларини теле-
Ўғирланган телефонни қидириш ва топиш амалиётида бирон ўзгариш фон ёрдамида расмга тушириб,
ясалмас экан, унда янги тизимни жорий қилишдан муддао не бўлган?
ИККИНЧИ ҲОЛАТ. Ҳамкасбим планшетининг IMEI кодини рўйхатдан жазоланади. «Телеграм» мессенжери орқали
ўтказишга бир ҳафтадан буён уринаётгани, бироқ сўрови текширувдан Бошқарма телефонларининг юбориб, белгиланган тартибда
ўтмаётганини айтди. Ҳар гал 1170 IMEI кодлари билан боғлиқ муам- рўйхатдан ўтказилмаган мобил
рақамидан қурилма 6 ойдан буён молар юзага келса, яшаш манзил- қурилмаларни Uz IMEI тизими
чегарадан ўтмагани ҳақида жавоб лари бўйича ички ишлар органла- орқали ушбу фуқаролар номига
рига мурожаат қилишини тавсия рўйхатдан ўтказиш билан шу-
келаётган экан.
этмоқда. ғулланиб келгани маълум бўлди.
Ҳақли савол туғилади: ҳамкас-
Биргина фуқаро Б.М.нинг уяли
бим ўз планшетидан фойдаланиш Ишонч телефони алоқа воситаси кўздан кечи-
учун чет элга чиқиб келиши керак- ишга тушди рилганда, телефон хотирасида
ми шунда? Наҳот белгиланган сум-
Ўзбекистон фуқароларининг
ма тўланса-да, киши ўз буюмининг Ижтимоий тармоқларда тар-
қалган хабарларда фуқароларимиз 200 га яқин паспорт расмлари
IMEI кодини ололмаса? хориждан олиб кирган шахсий мо- борлиги, у ушбу паспорт маълу-
Аслида, қурилмаларни IMEI ко- биль қурилмалари кодини Uz IMEI мотларни йиғиб, жиноий шериги
дини рўйхатдан ўтказишдан кўз- О.А.га етказиб бергани учун ҳар
ланган мақсад нима эди? тизимидан рўйхатдан ўтказиш бирига 5 АҚШ доллардан ҳақ ол-
Мақсад нима эди? вақтида уларнинг номига бошқа гани ойдинлашди. Мазкур холат
Мақсад – мобиль қурилмалар- Хориждан келаётган ҳамюртлари- мобиль қурилмаларни уларнинг
даги ўзига хос идентификация хабарисиз расмийлаштирилгани, юзасидан Жиноят кодексининг
кодлари тўғрилигини текшириш, миз ҳам телефонларини рўйхат- 1412-моддасининг 2-қисми «а» ва
мулкдорлари ҳуқуқларини ҳимоя
қилинишини таъминлаш, аппа- дан ўтказишда турли муаммоларга бунда паспорт маълумотлари «в» бандлари билан жиноят иши
ратлардан уларнинг эгаларини
огоҳлантирмасдан ноқонуний дуч келаётганини айтишди. Ва- учинчи шахсларга турли хизмат қўзғатилиб, тергов органига
фойдаланишга йўл қўймаслик ва
сифатсиз қурилмалар сотилиши- зиятга масъуллар қандай изоҳ юборилди.
нинг олдини олиш эди.
беради? Бу каби ҳолатларга дуч
Шунингдек, мобиль қурилмалар келган фуқароларимиздан
нолегал олиб кирилишини қисқар- Ички ишлар вазирлиги Дарвоқе... қўмитанинг ишонч телефони
тириш ва божхонада расмийлашти- Тезкор-қидирув ҳамкорли-
рилмаган товарни аниқлаш имко- ги бошқармасининг маълум 11-08 рақамига мурожаат
нини бериши назарда тутганди. қилишини сўраймиз.
қилишича, хорижий давлатлар- IMEI (ингл. International Mobile
Бироқ юқоридаги икки ҳолат дан мамлакатимизга келаётган Equipment Identity – мобиль қу- Қизиғи, бир тизим атро-
янги тизимнинг амалдаги ҳарака- фуқароларнинг шахсга доир рилманинг халқаро идентифи- фида бўлаётган бу ғиди-би-
тида тизимли муаммолар мав- маълумотларидан учинчи катори) – одатда, 15 та рақамдан диларга негадир энг муҳим
жудлигини кўрсатмоқда. Киши шахслар томонидан ноқону-
кўнглига турли бўлмағур фикрлар иборат бўлган, аппаратнинг ўзида унитар корхона қўшилмаяп-
оралайди: буям пул ишлашнинг ний равишда фойдаланилиб,
бир йўли бўлгандир балки... уларнинг маълумотлари асоси- (клавиатурада *#06# терилганда ти, муносабат билдирмаяп-
Тизимнинг тизимидан да «UZIMEI» мобиль қурилма- экранда кўринади), аккумулятор ти.
миси чиқди?
лар IMEI-кодларини рўйхатдан батареяси остида, ўрамида ва ка- Ҳурматли масъулларнинг
Сўнгги пайтларда шу код атро-
фидаги маш-машалар болалади. ўтказиш тизими орқали келиб фолат талонида кўрсатиладиган тизимга оид саволларга
чиқиши маълум бўлмаган уяли ноёб рақам. GSM, WCDMA ва IDEN жавоб беришни чўзганлари
алоқа воситалари рўйхатга тармоқлари уяли алоқа телефон- билан ҳеч нарса ўзгармайди.
қўйилаётгани ҳақидаги муро- лари, планшетлар ва айрим йўл- Яхшиси, сан-сол, ман-сол-
жаатлар сони ортиб бормоқда. дош алоқа телефонларида IMEI ни йиғиштириб, вазифасига
кодлари қўлланилади. масъулият билан ёндошиши
Таъкидлаб ўтиш жоизки, лозим. Шунда деди-дедилар
шахсга доир маълумотлар
кўпаймайди, аҳоли турли
Ўзбекистон Республикасининг
гумонга бормайди.
«Шахсга доир маълумотлар
тўғрисида»ги қонуни билан ҳи- Рисолат МАХСУМОВА
Самарқанд ва Львов ўртасида авиақатновларни
йўлга қўйиш режалаштирилмоқда.
2020 йил КЎЗГУ 9
№30 (1960)
Фарғона вилоятидаги 54 та маҳалла фуқаро-
лар йиғинида давлат-хусусий шерикчилик
асосида қурилиш ишлари олиб борилмоқ-
да. Иккита маҳалла фуқаролар йиғини маҳаллий
бюджетнинг қўшимча манбалари ҳисобидан
қуриляпти. Ўз биносига эга бўлмаган 141 та маҳал-
ла фуқаролар йиғинининг 119 тасини бино билан
таъминлаш учун шаҳар ва туман ҳокимларининг
тегишли қарорлари қабул қилинди.
ШАРОИТ БЎЛМАГАН ЖОЙДА
тараққиёт,
ривожланиш бўлмайди
Бир қараганда, ҳамма иш рисо- – Маҳалламиздаги мавжуд машина трактор паркидаги икки йиғинлари жойлашган давлат
хонали, таъмирталаб бинода мулк объектлари бўлган бинолар
ладагидек. Лекин ҳануз эътибор- ҳолатдан тумандаги масъуллар жойлашган. Қулай шарт-шароит- маҳалла ихтиёрига ўтказиб берил-
ларга эга бўлмаган йиғин биноси ди. «Оқ олтин», «Тинчлик», «Ўрта
дан четда, кўздан йироқ маҳалла хабардор, – дейди «Мозорта- тадбиркор ихтиёрида. Шу боис шўра» «Тошқўрғоназиз», «Гул-
бинони бўшатиб беришни қону- пиён» маҳалла фуқаролар йиғин-
фуқаролар йиғинлари борлигидан ги» маҳалла фуқаролар йиғини ний тарзда талаб қилмоқда. Ма- лари учун ҳудуддаги бўш турган
кўз юмиб бўлмайди. Биргина Фар- раисининг ободонлаштириш, ҳалланинг борарга жойи йўқ. бинолар ажратилди. Шунингдек,
ғона туманида ўз биносига эга «Хонқиз», «Хуршиди тобон» ма-
томорқа ва тадбиркорлик ма- – Тадбиркорнинг қош-қовоғига ҳалла фуқаролар йиғинларида дав-
қараб, жон ҳовучлаб ўтирамиз, – лат-хусусий шерикчилик асосида
бўлмаган 19 та маҳалла фуқаролар салалари бўйича ўринбосари дейди фуқаролар йиғини раиси замонавий бинолар қурилиши
Маъмуржон Ҳожиматов. – Энди якунланмоқда.
йиғини бор. Уларнинг 10 таси кор- Малоҳат Мелибоева. – Масала- бу ердан кўчишимизни талаб
қилмоқда, бироқ қаерга боришни Бошпанасиз маҳалла фуқаролар
хона ва ташкилот ҳамда хусусий нинг амалий ечимлари хусусида билмаймиз. Моддий-техника таъ- йиғинларини бино билан таъмин-
минотини гапирмасак ҳам бўлади. лаш борасида бошланган амалий
тадбиркорлар биносида жойлаш- мутасаддиларга кўп бор мурожаат Таъмирталаб хоналар,
эски стол-стулларда ишлар мавжуд муаммолар ечи-
ган бўлса, 6 та маҳалла фуқаролар қилганмиз. Улар йиғин биносини ишлаб кун ўтказяпмиз. мида қўл келаётганидан кўпчилик
Маҳалламизда давлат-ху- хурсанд. Лекин бошланган ишлар
йиғини қўшни маҳалла бинолари- қуриш учун жой йўқлигини важ сусий шерикчилик асо- ҳали поёнига етгани йўқ. Хусусан,
сида бино қуриш истаги- тумандаги 76 та маҳалла фуқаро-
да фаолият юритиб келяпти. 3 та қилишади, холос. Раисимиз кў- да бўлган тадбиркорлар лар йиғинининг деярли ярмида
бор. Аммо қурилиш учун ер-мулкка эгалик қилиш ҳуқуқи-
фуқаролар йиғини эса таълим ва чадан келмайди, профилактика жой йўқ. Шу боис 2010 ни берувчи кадастр ҳужжатлари
йилда фуқаро Суҳроб Су- йўқ. Аксарият маҳалла фуқаролар
тиббиёт муассасаларига жойлаш- нозири қўшни «Аввал» маҳалла лаймонов номига берил- йиғинлари интернет тармоғига
ган ер майдони ҳақидаги уланмаган. «Вазиё», «Юксалиш»,
тирилган. фуқаролар йиғинида ўтиради. ҳоким қарорини бекор «Чекшўра», «Қўриқ», «Хуроба»,
қилиш ва ташаббускор «Фарғона» маҳалла фуқаролар
Тумандаги «Мозортаги» маҳал- Кейинги йилларда ҳудудимизда тадбиркор ихтиёрига йиғинларида оддий компьютерлар
қайта расмийлаштириш ҳам етишмайди.
ла фуқаролар йиғинидаги бугунги жиноятчилик билан боғлиқ ҳолат- хусусида туман ҳокимига муро-
жаат қилганмиз. Лекин масалага Сирасини айтганда, йиллар да-
ҳолат кишини таажжубга солади, лар 3 тага ошди. Чунки маҳаллада қонуний ечим топилмаяпти. Ер вомида эътибордан четда қолган
эгаси мана, ўн йилдан буён ҳеч маҳалла ҳаёти учун муҳим бўлган
ҳайратини оширади. Йиғиндаги ёшлар, ота-оналар билан учрашиб қандай қурилиш, ободончилик масалалар ечими ижроси доира-
ишларини амалга оширгани йўқ. сида амалга оширилган ютуқлар
ҳақиқий манзара билан яқиндан суҳбат ўтказиш, тарғибот ишлари- соясида қолаётган маҳаллалар
Маҳалла марказидаги ҳайхотдек борлигини унутмаслигимиз керак.
танишиш мақсадида мазкур ҳу- ни олиб бориш учун имконияти- ер майдони бир неча йилдирки,
қаровсиз. Атрофини бегона ўт- Расул КАМОЛ
дудда бўлдик. миз йўқ. Бирон-бир тадбир ўтка- ўлан қоплаган, шағал ва чиқинди- «Маhаllа»
лар уюми дилни хуфтон қилади.
Каталакдек бир хонада ижарада зишдан олдин жой ҳозирлиги учун (Муаллиф олган суратлар).
Муаммолар ечими
«жон» сақлаётган маҳалла фуқа- елиб-югурамиз, ундан-бундан эътиборда...(ми?)
ролар йиғинида оёқ қўйгани жой илтимос қиламиз. – Туман ҳудудидаги маҳал-
ла фуқаролар йиғинларига бўш
топилмайди. Битта фуқаро келса, Уч минг нафарга яқин аҳоли турган биноларни бириктириб
бериш ҳамда туман захирасидан
бошқа бири эшик олдида навбат яшаётган кўҳна маҳаллага янги ер майдонлари ажратиш хусусида
ҳоким қарори қабул қилинган, –
кутиб туришга мажбур. Тор хона, фуқаролар йиғини раиси ва оила, дейди Фарғона тумани маҳалла
ва оилаларни қўллаб-қувватлаш
тўртта штат бирлиги ишлаётган хотин-қизлар ва ижтимоий-маъна- бўлими етакчи мутахассиси Ҳо-
жиакбар Уланбоев. – Айни кунда
масъуллар учун иккита стол-стул, вий масалалар бўйича ўринбосари «Обод», «Қора янтоқ», «Қўрғонте-
па», «Майдон» маҳалла фуқаролар
1 та компьютердан бошқа ҳеч сайланганига уч кун бўлганидан
нарса йўқ. хабар топдик. Энди «улоқ» янги
раисга ўтибди. У ҳам қаер-
дан, қандай қилиб қулай ва
Дарвоқе... муқим жой ҳозирлигини
кўриш билан андармон.
Шу ўринда ҳақли савол
Фарғона туманида туғилади? Қулай иш ша-
роити, моддий-техника
3 та маҳалла фуқа- базасига эга бўлмаган
маҳалла фаолларидан
ролар йиғини тўлиқ нима талаб қилиш мум-
реконструкция қи- кин? Ахир, шароит бўл-
линди, 53 таси жо- маган жойда тараққиёт,
рий таъмирланди. ривожланиш бўлмайди.
«Жон ҳовучлаб
ўтирибмиз»
«Барқарор–ҳамжиҳат-
лик» маҳалла фуқаролар
йиғини ҳудуддаги собиқ
Қорақалпоғистон Республикасида бир кунда
10 та оилавий меҳмон уйи очилди.
10 ТАРАДДУД 2020 йил
№30 (1960)
МАКТАБ ТАЪЛИМИДА ҚАНДАЙ
Коронавирус пандемияси мактабларда масо-
фавий таълим тизимидан кенг фойдаланишни
қатъий талабга айлантирди. Аслида бу вақтин-
чалик чора эмас, таълим соҳаси ривожланиши
жараёнида юзага келадиган ўқитиш усулидир. Бош-
ланган янги ўқув йилида таълим жараёнини янгича
шакл ва мазмунда ташкил этиш кўзда тутилмоқда.
Албатта, бу борада ўтган ўқув бошланади. Масофавий шаклда
йили охирида орттирилган озроқ таълим олаётган ўқувчилар шу
тажриба бор. Лекин у олдиндан лойиҳа доирасида ташкил этила-
режалаштирилмаган, узоқ муд- диган машғулотларда қатнашиши
датга мўлжалланмаган ишлар эди. мумкин. Бунда мактаб ўқитувчи-
Шу боис бир қатор камчиликлар ларининг асосий вазифаси масо-
кузатилганди. Мисол учун, интер- фавий таълимдаги ўқувчиларнинг
нет алоқаси сифатсизлиги туфай- кундалик давоматини юритиш, мон ҳамда 15 нафар муҳаррир МАГИСТРАЛ ТЕЛЕКОМ-
ли катта ёшли ўқитувчи аёлнинг «Онлайн мактаб» лойиҳаси дои- ишламоқда. МУНИКАЦИЯ ТАРМОҚ-
уй томига чиқиб масофавий дарс расида ташкил этиладиган дарс- ЛАРИНИНГ ЎТКАЗУВ-
машғулотлари олиб бораётгани ларда бериладиган вазифаларни 9 минг километрдан ЧАНЛИК ҚОБИЛИЯТИ
акс этган видеотасвирга ижти- текшириб, бажарилишини назорат ортиқ оптик толали ВИЛОЯТ МАРКАЗЛАРИ
моий тармоқларда кўзимиз туш- қилиб боришдир. ДАРАЖАСИДА 2 БАРО-
ган. алоқа линиялари БАР, ТУМАН МАРКАЗЛА-
Тартиб-қоидага кўра, гибрид қурилди РИГАЧА ЭСА 4 БАРОБАР
Тўғри, бу йил мактабларда таъ- усулдаги таълим шаклида ўқитув- ОШИРИЛГАНИ ФОЙДА-
лим икки хил шаклда — анъанавий чи ҳам мактабдаги, ҳам уйдаги Чекка ҳудудларда уяли ЛАНУВЧИЛАР УЧУН ЯНА-
ва онлайн тарзда олиб борилиши- ўқувчига дарс ўтиб бермайди. алоқа сифати ва интернет ДА КЕНГРОҚ ИМКОНИЯТ-
ни кўзда тутсак, масалага унчалар тезлиги анча паст даражада ЛАР ЯРАТАДИ.
жиддий ёндашиш шарт эмасдек Таъкидлаш жоизки, 18 август- экани ҳеч кимга сир эмас.
туюлади. Ҳар ҳолда масофавий дан 1-11-синфлар учун телевизион Онлайн машғулотларни, яъни ахборот-ресурслари жойлашти-
таълим ўқувчиларнинг маълум бир дарсларни тасвирга олиш ишлари ўқитувчи ва ўқувчи ўртасида- рилган веб-сайтларга бепул кириш
қисмини қамраб олади-да. Аммо бошлаб юборилган. Онлайн дарс- ги мулоқотни ушбу замона- таъминланди.
пандемия ҳали-бери тугамасли- ларни тасвирга олиш ишларига вий имкониятларсиз тасаввур
гини инобатга олсак, карантин республикамизнинг 117 нафар энг қилиш мушкул. Хўш, янги ўқув Масофавий таълим беришда
билан боғлиқ вазият эртага нима малакали педагоглари жалб этил- йилида қишлоқ ўқитувчила- устоз ва мураббийлар учун мо-
бўлиши номаълум. Ўқувчилар ган. Бундан ташқари, ушбу дарс- ри учун яна асаббузарликлар биль алоқа хизматларидан қулай
муайян муддат тўлиқ масофавий лар устида 8 нафар сурдо-таржи- бошланмайдими? шартларда фойдаланиш учун
таълимга қайтиши ҳам мумкин. махсус «Таълим» тариф режаси
Шундай экан, бу борада ишлар- — Юртимиздаги 10 мингга яқин жорий этилган бўлиб, ҳозирги
ни қай тартибда ташкил этиш халқ таълими муассасаларида кунда ушбу тариф режасига янада
режалаштирилган? Ушбу соҳада оптик толали алоқа линиялари кўпроқ қулайликлар киритилмоқ-
педагогик технологиялар ва тех- қурилади, масофавий таълим учун да. Шу мақсадда алоҳида имтиёз-
ник имкониятлар талабга жавоб янада кўпроқ қулайликлар яра- ли «Мактаб» тариф режаси ишлаб
берадими? тиш мақсадида алоҳида имтиёзли чиқилиб, ҳозирда жорий этиш
«Мактаб» тариф режаси ишлаб ишлари амалга оширилмоқда.
Телевизион дарслар энг чиқилади, — дейди Ахборот тех-
малакали педагоглар нологиялари ва коммуникация- Таъкидлаш лозимки, йил боши-
иштирокида тасвирга ларини ривожлантириш вазир- дан бугунги кунга қадар интернет
олинмоқда лиги матбуот котиби Шерзод тармоғига кенг полосали уланиш
Аҳматов. — Маълумки, карантин имкониятларни кенгайтириш
— Жорий ўқув йилига пухта режими эълон қилинган вақтдан мақсадида 9 минг километрдан
тайёргарлик кўрилиб, пандемия бошлаб ўқувчиларга уйда фанлар- ортиқ оптик толали алоқа линия-
шароитида таълим жараёнини ни бемалол ўзлаштириши учун лари қурилди. Уларнинг асосий
ташкил этишнинг ҳар бир жиҳати барча маҳаллий тармоқ ва мобиль қисми ижтимоий соҳа объектлари
ҳисобга олинди, — дейди Халқ операторлари томонидан таълим учун ташкил этилди. Магистрал
таълими вазирлиги матбуот хиз- телекоммуникация тармоқлари-
мати раҳбари Лайло Рустамова. нинг ўтказувчанлик қобилияти
— Хусусан, «Онлайн мактаб» теле- вилоят марказлари даражасида 2
визион дарслари жорий йилнинг баробар, туман марказларигача
14 сентябридан эфирга узатила эса 4 баробар оширилгани фой-
даланувчилар учун янада кенгроқ
имкониятлар яратади.
Бундан ташқари, мобиль алоқа
хизматлари қамровини кенгай-
тириш ва хизматлар сифатини
яхшилаш мақсадида 1 минг 375 та
қўшимча янги мобиль алоқа база
станцияси ўрнатилди ва 3000
дан ортиқ мавжуд база станция-
лари юқори тезликдаги интернет
технологиялари асосида
модернизация қилинди.
Мактаблар очилиши бўйича қарорни фақат
маҳаллий кенгаш депутатлари қабул қилади.
2020 йил МАҲАЛЛАДА НИМА ГАП? 11
№30 (1960)
ЎЗГАРИШЛАР БЎЛАДИ? Пойтахти- ТОШКЕНТ ШАҲРИ
мизнинг Бекте-
Йил якунига қадар яна 4 даги оптик толали алоқа ли- мир туманида
минг километрдан ортиқ ниялари ўрнатилиб, интернетга Маҳалла ва
оптик толали алоқа линия- уланиш имкониятлари кенгай- оилани қўл-
лари қурилади ва 800 дан ортиқ тирилиши нафақат ўқитувчи ва лаб-қувватлаш
қўшимча янги база станциялари ўқувчилар, балки барча аҳоли вазирлиги ва
ўрнатилади. учун ҳам катта қулайликдир. Шу- туман ҳоким-
нинг баробарида онлайн таълим лиги ҳамкор-
Янги ўқув йили жиддий ҳақида сўз юритилар экан, олис лигида «Mehr
ислоҳотлар босқичи ҳудудларда электр энергияси ko’zda» лойиҳа-
бўлади, қачонки... муаммосини ҳал этиш бўйича си тақдимоти
жиддий чора-тадбирлар кўриш ўтказилди.
Албатта, онлайн дарслар таш- ҳақида бош қотириш мақсадга
кил этиш ва ахборот технология- мувофиқдир. ЯНГИ ЛОЙИҲА: «MEHR KO’ZDA»
ларини ривожлантириш бораси- ти оғир хотин-қизлар, ёшлар ва
да амалга оширилган ва амалга Умуман олганда, мазкур ўқув Тадбирда аёлларнинг ҳуқуқ ва фуқароларга ҳуқуқий, психологик,
оширилаётган ишлар масофа- йили ва унда амалга оширили- имкониятларини кенгайтириш ва тиббий, ижтимоий ва бизнес
вий таълимнинг сифатли йўлга ши режалаштирилаётган ишлар ҳимоя қилиш мақсадида ташкил йўналишда маслаҳатлар бериши
этилган мазкур нодавлат ноти- маълум қилинди. Мутахассислар-
жорат ташкилот фаолияти ҳақида нинг тавсиялари оғир вазиятга
маълумот берилди. тушиб қолган хотин-қизларнинг
ҳаётга бўлган муҳаббатини оши-
Эндиликда ташкилот пойтах- ришга хизмат қилади.
тимизнинг Бектемир, Юнусобод,
Яккасарой ва Яшнобод туманла- Носир ҲАЙДАРОВ
ридаги 40 та маҳаллада истиқомат «Mahalla»
қилаётган ишсиз, турмуш шарои-
ФАРҒОНА ВИЛОЯТИ
«МАҲАЛЛАДА ФУТБОЛ»
МУСОБАҚАСИ СТАРТ ОЛДИ
Айни кунларда республикамиз ҳудудларида «Маҳаллада футбол»-
мусобақалари ташкил этилмоқда.
қўйилишида асосий омиллар таълим соҳасига замонавий Хусусан, Фарғона вилоя- ва муросасиз тарзда ўтаётгани
саналади. Аммо шуниси борки, ёндашувларнинг муваффақиятли тида 13-14 ёшлилар ўрта- ёшларимиз орасида иқтидорли
чекка ҳудудларда учраб туради- олиб кирилишида катта тажриба сидаги беллашувлар юқори футболчилар камол топаётганидан
ган электр энергияси таъмино- босқичини бажариши мумкин. савияда ўтказиляпти. далолат беради.
тидаги муаммолар замонавий Гап фақат электр энергиясида
ўқув машғулотларига жиддий эмас. Педагогларнинг масъулия- — Ҳар бир мусобақа Соғлом рақобат руҳида ўтаёт-
халал бериши турган гап. Айтай- ти ва бошқа жиҳатларда ҳам кам- карантин қоидаларига риоя ган спорт ўйинлари давом этяпти.
лик, ток ўчиб қолса, телевизион чиликка йўл қўйилмаслиги керак. қилинган ҳолда ўтказил-
дарсларни томоша қилиш ҳам, Акс ҳолда, нафақат илғор таълим моқда, — дейди Фарғона Саъдулла ТУРСУНОВ.
интернетдан фойдаланиш ҳам услубларини жорий этишда вилояти футбол Ассоциа-
имконсиз ҳолатга айланади. Қо- ютуқларимиз кам бўлади, балки цияси биринчи вице-пре-
лаверса, кечки пайтда ўқувчилар халқ таълими соҳасида эришган зиденти Носир Отақўзиев.
берилган вазифаларни қандай даражамиз бой берилиши эҳти- — Чунончи, Марғилон шаҳ-
бажаришади?! Айниқса, қиш молдан холи эмас. рида «Футболимиз келажа-
фаслида қишлоқларда электр ги» мусобақаси муросасиз
энергиясидаги узилишлар тез- Тўлқин ШЕРНАЕВ кечди. «Маҳаллада футбол» бел-
тез такрорланади. «Mahalla» лашувларида эса ҳар бир жамоа
ўйинларга қизғин тайёргарлик
Демоқчимизки, катта узунлик- кўргани ойдинлашди. Бу вилояти-
мизда футболга бўлган қизиқиш-
нинг ортиб бораётганини кўрсата-
ди. Қолаверса, баҳсларнинг кескин
Дарвоқе... ТОШКЕНТ ВИЛОЯТИ
6 ой танаффусдан сўнг 329 та МЕҲНАТ ЯРМАРКАСИ САМАРА
мактаб ўз фаолиятини бошлади БЕРДИМИ?
Ўзбекистонда илк бор коронавирус инфекцияси аниқ- Тошкент тумани маркази Келес шаҳрида бўш иш ўринлари меҳнат
ланганидан сўнг, 16 мартдан бошлаб, анъанавий таълим ярмаркаси ташкил этилди.
жараёнлари вақтинчалик тўхтатилиб, болалар уй ша-
роитида онлайн таҳсил олишни бошлаган эди. Бугундан Меҳнат ярмаркасида туман-
бошлаб 329та мактабда синов тариқасида таълим жа- даги 45 та корхона ва ташкилот
раёнлари бошланди. 1 минг 114 та бўш иш ўрни билан
қатнашди. Ярмаркада иштирок
Санитария хизмати марказлари 5 сентябрга қадар мак- этган 350 нафардан зиёд фуқа-
табларнинг янги ўқув йилига тайёрлик ҳолатини ўрга- ронинг 280 нафари ёшлардир.
ниб, жамоага қўшимча ўқув-тренинглар ўтказди, бундай Тадбир доирасида жами 255
тренинглар ҳозирги кунда ҳам давом этмоқда. Мактаб- нафар фуқарога маслаҳатлар бе-
лар фаолиятини йўлга қўйиш юзасидан тегишли қарор рилган бўлса, 65 нафарига ишга
санитария эпидемиология ва осойишталик марказининг киришга, 2 нафарига касбга ўқитиш марказига ва 15 нафари жамоат
хулосаси асосида маҳаллий халқ депутатлари кенгашла- ишларида ишлайдиган бўлишди. Шунингдек, 5 нафар фуқарога кредит
ри томонидан қабул қилинади. олишга тавсия берилиб, банкларга йўналтирилди.
Мафтуна ҲАКИМЖОНОВА,
ЎзЖОКУ талабаси.
Қурилишдаги сифатнинг электрон
назорати жорий этилмоқда.
12 ҚАБУЛ — 2020 2020 йил
№30 (1960)
ИМТИҲОНЛАР
Шубҳалар қанчалик асосли?
Шу кунларда олий ўқув юртларида ўтказилаётган тест имтиҳонлари жараё-
Шу боис ҳам, ижтимоий тар- нини абитуриентлар ва ота-оналар катта ҳаяжон ва қизиқиш билан куза-
тиб бормоқда. Барчани қизиқтирган масала — имтиҳонлар қанчалик адо-
латли ўтяпти, назорат қай даражада таъминланган? Тўғри-да, синовларга
моқларда тест синовлари топши- ойлаб, йиллаб тайёрланган йигит-қизлар меҳнати ҳаққоний баҳоланишини хоҳлайди.
риш жойларида учраётган тартиб-
қоидаларга зид ҳолатлар суратла- Буни билишнинг қулай имкони яратилган, яъни имтиҳон жараёнларини хоҳлаган киши
ри ёки видеолари қўйилиб, қизғин кузатув камераларига уланган мониторлар орқали кўриши мумкин.
муҳокама қилинмоқда, масъул-
ларга қарата таъна-дашномлар Жараён етарли
айтилмоқда. Мисол учун, айрим назорат остида
ҳолатларда бўш қолдирилган ёки
бир нечта вариант бўялган жавоб- — Мамлакатимиз олий таълим
ларни тўғри деб ҳисоблаб, балл муассасаларига қабул бўйича
берилаётгани танқид қилинди. тест имтиҳонлари тўлиқ қонун
Дарҳақиқат, бу каби ҳолатлар талаблари асосида ўтишини таъ-
ўтган йили ҳам кузатилганди. минлаш чоралари кўрилмоқда,
Шунинг учунми, ДТМдаги тест — дейди Давлат тест маркази
жавобларини текширувчи қурил- директори ўринбосари Сардор
Ражабов. — Маълумки, Вазир-
малар мукаммал ишламаяпти,
деган шубҳалар пайдо бўлди. Ёки лар Маҳкамасининг 2018 йил 3
имтиҳон пайтида телефон ёки апрелдаги қарори билан тасдиқ-
шпаргалкадан фойдаланилаётгани ланган «Ўзбекистон Республи-
акс этган тасвирлар назорат би- каси олий таълим муассасала-
роз суст эмасмикан, деган гумон рининг бакалавриатига ўқишга
уйғотади. қабул қилиш учун кириш тест
Хўш, тест имтиҳонлари жараё- синовларини ўтказиш тар-
нида содир бўлаётган қоидабузар- тиби тўғрисидаги Низом»га телефондан фойдаланаётгани
ликлар қай тариқа юзага келмоқ- мувофиқ тест синовлари ТЕСТ ИМТИҲОНЛА- акс этган видео тарқалди. Маз-
да ва бундай ҳолатларга қарши жараёнида видеокузатувлар РИНИНГ ШАФФОФ ВА кур ҳолат Давлат тест маркази
қандай курашилмоқда? орқали абитуриентнинг тар- АДОЛАТЛИ ТАРЗДА ЎТКА- томонидан Ахборот технология-
ЗИЛИШИ УЧУН КЎПЛАБ лари ва коммуникацияларини
ЗАМОНАВИЙ УСЛУБ ВА ривожлантириш вазирлиги билан
ТЕХНОЛОГИЯЛАР ЖОРИЙ ҳамкорликда ўрганилганда, у
Сирдарё вилояти Гулистон шаҳ-
ҚИЛИНГАН. ри марказий стадионида бўлиб
ўтаётган тест синовларидан
олингани маълум бўлди. Ушбу
абитуриентга тегишли тарзда
тиб ва қоидаларга амал қилмаган- чора кўрилди.
лиги аниқланса, абитуриент тест 2 сентябрь ва 3 сентябрь кун-
синовлари жараёнидан четлашти- ларидаги тест синови жараён-
рилади ва натижалари чиқарил- ларида тест топшириқларининг
маслигига асос бўлади. Афсуски, расмга олинганлиги ва интернет
баъзида шундай ҳолатларга дуч нашрларида эълон қилинганлик
келиняпти ва уларга нисбатан ҳолатлари бўйича ҳам текширув
қонуний асосда чоралар кўри- ўтказилди. Текширув давомида
ляпти. Мисол учун, 8 сентябрь расми кўрсатилган тест топши-
МЕНДА САВОЛ БОР... куни 1-сменада 55 минг 317 нафар риқлари китоблари жорий ўқув
Тест имтиҳонлари қачон абитуриент иштирок этган бўлса, йилига тегишли эканлиги ва
якунланади? имтиҳонга телефон олиб киришга ушбу саволлар китоблари компь-
уринган 33, шпаргалкадан фой- ютер тақсимотига кўра, қайси
— Юртимиз олий ўқув юртларига ўқишга қабул даланмоқчи бўлган 3 нафар аби- манзиллардаги нечанчи гуруҳ-
қилиш бўйича тест қачон якунига етади? туриент тестдан четлаштирилди. ларга юборилгани маълум бўлди.
Шунингдек, Самарқанд вилоятида Тезкор ҳаракат асосида ҳолатни
Отабек Мўминов. 2 нафар сохта абитуриент аниқ- амалга оширган абитуриент-
Самарқанд вилояти. ланган. Яна 51 нафар абитуриент ларнинг барчаси аниқланган ва
тест жараёнларидан турли қоида- уларнинг уч нафари жараён да-
Барно РАЖАБОВ, бузарликлар учун чиқариб юбо- вомида, бир нафари жараёндан
ДТМ бош бошқарма бошлиғи: рилган. Бундай мисолларни яна кейин четлатилган.
— Республика бўйлаб 13 сентябрда ҳамма имтиҳонлар ту- келтириш мумкин. Энг муҳими, Жавоби бўялмаган
гатилиши режалаштирилган. Айрим ҳудудларда барвақтроқ бу каби ҳолатларга қарши етарли саволга нима учун балл
тугайди. Масалан, Фарғонада 11 сентябрь куни 1-сменада назорат йўлга қўйилган.
тест синови тугатилади. берилган?
Ижтимоий тармоқларга
Аммо ҳарорати кўтарилган абитуриентлар учун об-ҳаво чиққан «қаҳрамон»ларга ДТМнинг изоҳ беришича, бўял-
яхши бўлиб турса, тахминан 17 сентябрь куни тест ўткази- маган ёки барча муқобил жавоб
лади. Шундан сўнг ҳисобланганда бир ҳафта муддатда, яъни чора кўрилдими? доирачалари бўялган бўлса-да,
24 сентябрда абитуриентларнинг ўқишга кирган-кирмагани Тест синовларининг илк ку- балл берилган ҳолатда ҳеч қан-
ҳақидаги маълумотлар эълон қилинади. нида ижтимоий тармоқларда дай қонун бузилиши аниқ-
абитуриентнинг тест синовида ланмади. Бунда абитуриент
«Ўзбекозиқовқатхолдинг»
тугатилади.
2020 йил ҚАБУЛ — 2020 13
№30 (1960)
АДОЛАТЛИ ЎТЯПТИМИ?
томонидан расмда кўриниб
турган саволларга нисба-
тан эътироз билдирилган
ва унга мос доирача бўялмасдан
қолдирилган. Эътирозни ўрганиш
натижасида абитуриентнинг
эътирози асосли топилиб, унга
балл берилган. Таъкидлаш керак-
ки, шундан сўнг эътирозли деб
топилган шу савол қайси тест
топшириқлари китобларида туш-
ган бўлса, барчасига балл берил-
ган. Тегишли доирача бўялмаган
ёки ўша саволнинг барча доира-
чалари бўялган бўлса ҳам.
Нега изоҳ беришга
шошилишмаяпти?
Қизиқ томони, Давлат тест
маркази бунга ўхшаш ҳолатлар
ҳақида ўз вақтида изоҳлар беришга
шошилмаганидир. Ваҳоланки, ДТМ
ўтган йили жамоатчилик билан ало-
қаларни йўлга қўйишда анча фаол герларнинг танқидий фикрларидан кўра, Гулистон шаҳар марказий жараёни уч-тўрт йил олдинги-
ишлаганди. Эътирозли вазиятларга сўнггина айрим тушунарсиз ҳолат- стадионининг кириш қисмида дан тубдан фарқ қилади. Тест
тез муддат ичида расмий изоҳ бе- лар ҳақида баёнот берилди. Айни абитуриентлар имтиҳонга кириш- имтиҳонларининг шаффоф ва
рилар эди. Жорий йилда эса бло- дан олдин телефон аппаратлари- адолатли тарзда ўтказилиши
пайтда эса тест имтиҳон- ни чиққунича сақлаб туриш жойи учун кўплаб замонавий услуб
ташкиллаштирилибди. Қарангки, ва технологиялар жорий қилин-
лари билан боғлиқ барча тестдан чиққан ҳар бир абиту- ган. Албатта, бу дегани жараён
риентдан телефонини қайтариб камчиликларсиз кечишини анг-
вазиятлардан одамларни олиши учун 2 соат сақлаш хара- латмайди. Барибир қандайдир
жати сифатида 10 000 сўмдан пул хатоликлар, қонунбузарликлар
Дарвоқе... хабардор қилиб бориш олинмоқда. Бу ҳолат ягона эмас, юз беради. Имкон қадар бундай
қанчалар муҳимлигини кўп жойларда учратиш мумкин. ҳолатларни камайтириш асосий
Катта сарф-харажат талаб этмай- мақсадга айланиши керак. Шун-
Магистратура абитуриентлари тушуниш қийин эмас. диган бу қулайлик манфаатдор дагина юртимиз малакали ёш
кириш имтиҳонига фақатгина шахслар томонидан атайлаб таш- кадрлар билан бойиб, олий таъ-
Вақтинча буюм кил қилинмаётгандек туюлади. лимга сарфланаётган маблағлар
сақлаш ҳам том маънода ўзини оқлайди.
ПАСПОРТ ва магистратурага сердаромад Хулоса ўрнида
Тўлқин ШЕРНАЕВ
кириш имтиҳонларида қатнашиш Бугунги кунда олий ўқув юрт- «Mahalla»
ларида олиб борилаётган қабул
учун РУХСАТНОМА билан келиш- «бизнес»га
лари лозим. айланди
Қоғоз ва ручка тест ўткази- Юқорида имтиҳон
ладиган аудиторияда тайёрлаб пайтида телефон билан
қўйилади. қўлга тушаётган аби-
Микрокалкулятор, луғат, жад- туриентлар ҳақида сўз
вал, китоб, уяли телефон, ком- юритдик. Бунга баъзан
пютер, телекоммуникация қу- уларнинг синовга кириш Мавзуга оид маълумот:
рилмалари ва бошқа воситалар, пайти қўлидаги буюм- Абитуриентнинг паспорти йўқолган
шпаргалкалар олиб кириш мум- нарсасини ишониб бўлса, имтиҳонга қандай киради?
кин эмас. Шунингдек, тест ечиш- қолдириб кетадиган жой
да ёрдам бериш, бир-бири билан йўқлиги ҳам сабаб бўл- Шахсни тасдиқловчи ҳужжа-
гаплашиш ҳамда бошқа тест маяптимикин. Қизиғи, ти бўлмаган, йўқолган ёки
топширувчиларга халақит бериш кимлардир бу вазиятдан ҳужжат олиши керак бўлган
тест синовларидан четлатишга уддабуронлик билан абитуриентлар ўз ҳудуди-
фойдаланаётир. Мисол даги ИИВнинг миграция ва
асос бўлади. фуқароликни расмийлашти-
учун, ижтимоий тар- риш бўлимларига (халқ тилида
- паспорт стол) мурожаат қили-
моқлардаги маълумотга ши керак. Масъул ташкилотлар пандемия
даври бўлишига қарамасдан фаолиятини мун-
тазам давом эттирмоқда. Тест ўтказиш жараёнларида
ИИВ ҳам масъул ташкилотлардан бири ҳисобланади.
Шахсни тасдиқловчи ҳужжат борасидаги муаммоларни
улар бартараф этишга кўмаклашади.
Бундан хулоса қилиш мумкинки, паспортини йўқот-
ган абитуриентлар зудликда янги паспорт олиш учун
ариза беришлари лозим. Бошқа абитуриентлар эса тест
кунлари яқинлашаётгани ҳисобига шахсий ҳужжат-
ларига эътиборлироқ бўлишлари ва эҳтиёткорликни
оширишлари мақсадга мувофиқ.
Импорт қилинаётган тайёр электротехника маҳсулотларига
утилизация йиғими жорий этилади.
14 ИЛЛАТ 2020 йил
№30 (1960)
Кейинги пайтларда коррупцияга қарши кураш, унга бар-
ҳам бериш масаласи давлат идоралари ва аҳоли ўртаси-
да кенг муҳокама қилинаётган асосий мавзулардан бири-
га айланди. Зеро, бошқа илож ҳам йўқ. Чунки бу иллат
аллақачон газак олиб, хавфли даражага келиб қолганини ҳам-
мамиз кўриб, билиб турибмиз. Муаммо юзасидан депутатлар,
турли вазирлик ва идора раҳбарлари, ҳуқуқ-тартибот органлари
вакиллари ўз муносабати, таклифларини билдиришяпти.
«ВИЖДОН ДАФТАРИ»
коррупцияни
йўқота оладими?
Биз айни масалада Бош проку- ектларидан пора талаб қилиш, тари» (Илтимосларни қайд этиш ишини битириш учун таваккал
ратура ҳузуридаги Иқтисодий 175 ҳолатда пора эвазига ишга китоби) институтини жорий этиш қилмаса керак.
жиноятларга қарши курашиш киритиб қўйиш ҳамда 173 ҳолатда масаласини муҳокамага ташла-
департаменти бошлиғининг 524,4 гектар ер майдони ажратиб моқчимиз. Албатта, барчада бир Мазкур талаб лавозимидан
биринчи ўринбосари Умиджон беришда таъмагирлик ҳолатлари- савол туғилади: мансабдор «илти- қатъи назар, барча даражадаги
Муҳамедовнинг фикрлари билан ни аниқлаган. мос»ни дафтарда қайд этмаса-чи? давлат хизматчилари учун мажбу-
қизиқдик. Ёки мурожаат мазмунини ўзгар- рий бўлиши керак. Дафтарда му-
Жиноятга қўл урганларнинг тириб ёзиб қўйса-чи? Ушбу ҳолат рожаатнинг ҳар қандай тури қайд
Қанча қамамайлик, 1002 нафари туман, 281 нафари «сирли қўнғироқ» ёки «сирли ми- этиб борилади. Таклиф этилаётган
иллатни тугатиб вилоят ва 67 нафари республика институт илғор хорижий давлат-
бўлмаяпти миқёсидаги мансабдор
шахсларни ташкил этади. ларда мавжуд бўлмаслиги
— Қанчалик курашилмасин, Уларнинг 389 нафари таш- мумкин. Бироқ «давлат хиз-
коррупция жинояти содир этил- килот раҳбари, 864 нафа- матчиси этикаси» кодекс-
моқда, — дейди У.Муҳамедов. ри раҳбар ўринбосари ва лари қабул қилинган бўлиб,
— Биргина Департаментимиз бўлим бошлиғи ҳамда 1082 шунга ўхшаш нормаларни
кейинги пайтда коррупция билан нафари ижрочи ходимлар тартибга солади.
боғлиқ 2 минг 335 та жиноятни ҳиссасига тўғри келади.
фош этди. Кўпчилигимиз Европага Лекин бу чоралар мазкур Халқаро тажриба
ҳавас қиламиз, у ердаги давлат иллатни йўқ қилишга етар- қандай?
органларининг фаолиятини илғор ли бўлмаяпти.
деб биламиз. Лекин улар эришаёт- Масалан, Сингапурда
ган ютуқларнинг асосий сабаби, Нима қилмоқ давлат хизматчиларининг
мукаммал қонунлар ёки ривож- керак? коррупциявий ҳолатлар
ланган технологиялар эмас, балки ҳақида хабар бериши қонун
инсон омилидир. Наҳотки, муайян — Вужудга келган ва-
жазо таҳдиди билангина қонунбу- зиятда биз, биринчи нав- жоз» ёрдамида назорат қилиб ЖИНОЯТГА ҚЎЛ УРГАН-
зарликка қарши курашиш мумкин батда, кадрларни эмас, балки борилади. Яъни вақти-вақти ЛАРНИНГ 1002 НАФАРИ ТУ-
бўлса? Коррупция фақат қонунга мансабдор шахсларнинг амалидан билан «уюштирилган» қўнғи-
итоаткор жамиятда ривожлана фойдаланувчиларни «тарбиялаши- МАН, 281 НАФАРИ ВИЛОЯТ
олмайди, чунки ҳар қандай «амал- миз» керак. Зеро, ҳар бир давлат роқ(мурожаат)нинг китобда
дор»ни ўша жамият тарбиялайди хизматчиси қонун талабларини,
ва назорат қилади. Албатта, ил- касб одобномаси, ички тартиб- қайд қилинган-қилинмагани ВА 67 НАФАРИ РЕСПУБЛИ-
латга нисбатан ҳуқуқни муҳофаза қоидаларни яхши билади ва били- текширилади. КА МИҚЁСИДАГИ МАНСАБ-
қилувчи органлар томонидан кенг ши шарт. Ҳар қандай мансабдор ДОР ШАХСЛАРНИ ТАШКИЛ
кўламли чоралар кўрилмоқда. шахс коррупциявий ҳолат, яъни Албатта, бу институтни ЭТАДИ.
Хусусан, ўтган даврда биргина қонун-қоидаларга зид илтимос- жорий этиш қонунчиликка
Департаментимиз бюджет, давлат лар, кимгадир ён босиш, қайси- тегишли тузатишлар кири-
ва жамият манфаатларига 643,6 дир масалани тезроқ ҳал қилиш,
млрд. сўмлик зарар етказилиши, пул ёки бошқача манфаат кўриш тишни ҳам талаб этади. Бунда
620 нафар тадбиркорлик субъ- таклифи ҳақида юқори турувчи
раҳбариятни ёки ваколатли дав- ходимнинг дафтар юритиш
МАЗКУР АМАЛИЁТ, АВ-
ВАЛАМБОР, ДАВЛАТ ХИЗ- лат органини хабардор қилиши тўғрисидаги мажбурияти
МАТЧИСИНИ НАЗОРАТ шартлиги «Коррупцияга қарши
ЁКИ ТАЪҚИБ ҚИЛИШ- кураш тўғрисида»ги қонуннинг меҳнат (хизмат) шартномасида ҳужжатларида ҳам мустаҳкамлан-
ГА ЭМАС, БАЛКИ УНГА 26-моддасида кўрсатилган. Ле- кўрсатилиши шарт бўлади. Ходим ган, амалиётда ҳам мавжуд. Уларга
ҚЎНҒИРОҚ ҚИЛАДИГАН кин қонуннинг мазкур нормаси мурожаатни дафтарга қайд этма- ҳаттоки таннархи арзимаган май-
ҚАРИНДОШ, ТАНИШ- амалда тўлақонли ишлаяптими? гани учун унга йил давомида икки да совғаларни (сувенир, эсдалик
БИЛИШЛАРНИ ТУРЛИ маротаба имконият берилади, ва ҳ.к.) олиш мумкин эмас. Ҳар
«ИЛТИМОСЛАР» БИЛАН Дафтар тутмаган 5 учинчи ҳолат уни «касбига доғ бир давлат хизматчиси ҳар йили
МУРОЖААТ ҚИЛИШДАН йил мансабдор бўла туширгани» сабабли ишдан бўша- даромадлар декларациясини тақ-
ТИЙИБ ТУРИШГА ХИЗ- тишга ва 5 йил давомида давлат дим этади, шубҳа остига олинган
МАТ ҚИЛАДИ. олмайди хизматида ишлай олмаслигига даромадлар юзасидан суриштирув
сабаб бўлиши лозим. Дафтарга ўтказилади.
— Амалиёт коррупцияни ходим ҳар қандай илтимос ва
келтириб чиқарувчи мансаб ва- мурожаатларни қайд этиб бори- Швецияда эса «даромадлар
колатини суиистеъмол қилиш, ши зарур (қонуний, ноқонуний, декларацияси» институти мав-
уруғ-аймоқчилик ва таниш-би- ваколати доирасига кирадиган, жуд эмас. Аммо солиқ хизматида
лишчилик каби омилларни бар- кирмайдиган, маслаҳатлар ва ҳ.к.). барча фуқароларнинг даромадла-
тараф этиш учун ностандарт ри ва харажатлари ҳақида тўлиқ
ёндашувлардан фойдаланишни Мазкур амалиёт, авваламбор, маълумотлар мавжуд ҳамда унинг
тақозо этмоқда. Мисол учун, давлат хизматчисини назорат ёки шаффофлиги таъминланган. Яъни
давлат хизмати фаолиятининг таъқиб қилишга эмас, балки унга ҳеч ким даромадидан яшириб би-
барча соҳаларида «Виждон даф- қўнғироқ қиладиган қариндош, ровга «пора» бера олмайди. Чунки
таниш-билишларни турли «илти- даромадини нимага ва қанча иш-
мослар» билан мурожаат қилиш- латгани ҳисоб-китоб қилинади.
дан тийиб туришга хизмат қилади.
Чунки ўз яқинининг тақдирига Улуғбек ИБОДИНОВ
бефарқ бўлмаган инсон ҳеч қачон «Mahalla»
Адлия вазирлиги коррупцияга қарши кураш бўйича
мувофиқлик сертификатига (37001) эга бўлди.
2020 йил ДОЛЗАРБ МАВЗУ 15
№30 (1960)
Собиқ шўро ҳукумати ўйлаб топган пахта сиёсати Ўзбекистон
мустақилликка эришгач ҳам халқимизнинг елкасини яғир қилди.
Ташкилоту муассасалар ходимлари, айниқса, шифокорлар, ўқи-
тувчилар ўзларининг зарурий иши қолиб, мажбурий тарзда далага
ҳайдалди. Юқори синф ўқувчилари кўп йиллар мактаб очилиб тўрт-беш
кун ўқир-ўқимас, терим майдонларига йўл олишарди. Пахтанинг нима са-
бабдан барча муҳим ишлардан-да муҳим дея кўрилганини бугунги кунгача
бирон-бир киши тушунтириб бера олгани йўқ. Лекин шу баҳона мамлака-
тимиз узоқ йиллар мажбурий меҳнат тамғасидан қутулолмагани ҳақиқат.
ПАХТА МАВСУМИ
БОШЛАНДИ,
мажбурий меҳнатга йўл қўйилмайдими?
Кейинги йилларда давлатимиз бирига 500 минг сўмдан молиявий чоралари кўрилади. Пахта тери- томонидан ваколати ва мажбурия-
раҳбарининг қатъий иродаси ёрдам берилади. Терган пахтасига мига сафарбар этилган фуқаро- тига кирмайдиган ишга мажбурла-
туфайли вазият бутунлай бошқа эса алоҳида белгиланган нархда пул ларнинг 100 нафарига битта ҳам- наётган фуқаролар вазирлик томо-
томонга ўзгаргани барчага аён. олади. шира бириктирилади. Уларнинг нидан Telegram мессенжерида ишга
Бу халқаро даражада ҳам эътироф махсус хонаси бўлиб, барча зарур туширилган «@mehnathuquq» боти
этилаётир. Шунга қарамай, бу Мамлакатимизда бу йилги мав- дори-дармон берилади. ҳамда dm.mehnat.uz га мурожаат
борада айрим камчиликларга йўл сумда асосий эътибор мажбурий этишлари мумкин. Мурожаат қил-
қўйилаётир, аҳамиятлиси, ушбу меҳнатга умуман йўл қўймаслик, Бошқа ҳудудга борадиган ган шахс сир сақланиши кафолат-
қонунбузилишлар яширилмай, ихтиёрий меҳнатни рағбатланти- теримчилар учун барча шароит ланади. Ижтимоий тармоқлардаги
уларни содир этганларга чора- ришга қаратилади. Хусусан, кеча яратилади. маълумотлар ҳам таҳлилий-танқи-
лар кўрилмоқда. Шу кунларда эълон қилинган «2020 йил пахта дий ўрганилади.
терим мавсуми бошланди. Хўш, ҳосилини йиғиб-териб олиш иш- Қанча муддат пахта
бу жараёнда мажбурий меҳнатга ларини уюшқоқлик билан ташкил териш ҳар кимнинг ўз Қўрқитиш эмас,
йўл қўймаслик учун кўриладиган этиш чора-тадбирлари тўғриси- рағбат кўзда тутилган
чораларда ўтган йилларга нисба- да»ги Ҳукумат қарорига асосан, ихтиёрида
тан ўсиш кузатиладими? Бу бора- жорий мавсумда машинада те- Одамлар теримга жалб этиш
даги муаммолар қандай бартараф рилган 1 тонна пахта учун — 920 Теримчилар ўзи истаган муд- билан боғлиқ турли босимлардан
этилади? 000 сўм, қўлда терилган 1 кг пахта датга шартнома тузиши мумкин. чўчиши ёки асоссиз ваъдалар-
учун биринчи теримда — 1000 Хоҳласа, бир ҳафта, хоҳласа, 15 га ишониб қолиши керак эмас.
Ҳеч бир кўнгилли ишчи сўмдан, иккинчи теримда 1400 кун, хоҳласа бир ой. Ҳеч ким қан- Мисол учун, баъзи бир ҳудудларда
шартномасиз далага сўмдан кам бўлмаган миқдорда чадир муддатга шартнома тузиш- маҳалла ходимлари томонидан 2
чиқмайди ҳақ тўлаш, шунингдек, пахта-тў- га мажбурланмайди. ёшдан 16 ёшгача бўлган болалари
қимачилик кластерлари ва коопе- бор оилаларга моддий ёрдам пули
— Жорий йилги пахта йиғим-те- рациялари ушбу нархлардан кам Шартномаларни расмийлашти- пахта йиғим-теримида қатнашган
рими мавсумини ташкил этишда бўлмаган ҳолда мустақил нарх риш жараёни маҳаллий бандлик фуқароларга берилиши ҳақида
муҳим ўзгариш жорий этиляпти, — белгилашлари, пахта хомашёси марказлари, маҳалла ва оилани ёлғон ташвиқот, яъни «Чиқсанг,
дейди Бандлик ва меҳнат муноса- учун меҳнат ва хизмат ҳақини ҳар қўллаб-қувватлаш бўлимлари ҳам- мана шу ёрдам пулини чиқариб
батлари вазири ўринбосари Баҳо- 5 кунда, зарурат бўлганда, ҳар да маҳалла вакиллари иштирокида берамиз, чиқмасанг, ёрдам пулини
дир Умрзоқов. — Янгилик шундан куни тўлаш тавсия этилди. амалга оширилади. Шунингдек, узиб қўямиз», деб мажбурлаётган
иборатки, ёлланма теримчилар пахта теримига чиқишидан олдин ҳолатлар кузатилаётган экан. Бу
билан тегишли шартнома тузилади, Бундан ташқари, бир қатор ҳар бир ишчининг тана ҳарорати нотўғри, албатта. Бундай ҳолларга
ҳеч бир кўнгилли ишчи шартнома- вилоят ва туманларда қўлда те- ўлчанади. Бу масала санитария- дуч келган фуқаролар юқоридаги
сиз далага чиқмайди. Бунинг учун рилган ҳар бир килограмм пахта эпидемиология ходимларига Telegram мессенжерига ва теле-
Бандлик ва меҳнат муносабатлари хомашёси учун тавсия этилган топширилади. фон рақамига мурожаат қилиши
вазирлиги, Касаба уюшмалари фе- тариф ставкасига давлат бюд- мумкин. Қонунчилигимизда бун-
дерацияси, Савдо-саноат палатаси жетининг қўшимча манбалари Меҳнат ҳуқуқи бузилса, дай талаб белгиланмаган.
ўртасида қўшма ҳужжат имзоланди ҳисобидан 200 сўмдан устама ҳақ қаерга мурожаат
ва унга асосан низом ишлаб чиқил- тўланади. қилинади? Ҳукумат қарорига кўра, Қора-
ди. Энди пахта терими мавсумига қалпоғистон Вазирлар Кенгаши,
ҳашар сифатида қараш эскирди. Тегишли ташкилот вакиллари Йиғим-терим жараёнида меҳнат вилоятлар ва туманлар ҳоким-
муносиб меҳнат шароитларини ҳуқуқини таъминлаш қатъий эъти- ликлари таълим, соғлиқни сақлаш
Бунга қандай эришилади? Алб ат- яратишга эътиборни кучайтиради. борда бўлади. Хусусан, болаларни ташкилотлари ва бошқа бюджет
та, моддий рағбат ва қулай шароит Касал бўлиб қолиш, шикастланиш мажбурий меҳнатга жалб қилиш ҳо- ташкилотлари ходимларини ҳамда
яратиш орқали. Иш берувчи ва каби ҳолатларнинг олдини олиш лати, шунингдек, меҳнат ҳуқуқлари таълим муассасалари ўқувчилари
ёлланма пахта терувчи ўртасида поймол этилаётган ёки иш берувчи ва талабаларини пахта хомашё-
тенг ҳуқуқли муносабат белгилан- си йиғим-теримига жалб қилиш
ган. Ёлланма ишчилар икки гуруҳга ҳолатларининг олдини олиш ва
— яшаш жойидаги пахта теримида бунга чек қўйиш юзасидан шахсан
қатнашувчилар ва бошқа вилоят, масъул эканликлари белгиланди.
туманларга бориб жараёнда ишти- Қолаверса, кўнгилли равишда пах-
рок этувчи теримчиларга бўлинади. та тераман деган одамларнинг ҳар
Барча маълумотлар янги ташкил бирига олдиндан 500 минг сўмдан
қилинган terim.uz сайтига жойлаш- берилади. Аҳолини мавсумга маж-
тириб борилади. Ҳар бир гуруҳ 50- бурлаш эмас, моддий рағбатлан-
70 теримчидан иборат бўлади. «Ўз тириш тизими орқали жалб этиш
ҳудудимда пахта тераман», деган- асосий мақсад-муддаодир.
ларга алоҳида молиявий муносабат,
«Йўқ, бошқа узоқ вилоятга бориб Тўлқин ШЕРНАЕВ
тераман», дегувчиларнинг ҳар «Mahalla»
Пандемия шароитида мактабларга кириб-чиқиш
тартиби ишлаб чиқилди.
16 ИННОВАЦИЯ 2020 йил
№30 (1960)
Қашқадарё вилояти Нишон туманининг чекка
қишлоғи аҳолисини анчадан буён табиий
газ йўқлиги муаммоси қийнаб келарди. Шу
боис Шерзод 10 йиллар аввал биогаз ишлаб чиқа-
риш қурилмасини яратди. Уни амалиётда қўллаб
ижобий натижа ҳам олди. Қўни-қўшниларининг
илтимоси билан уларга ҳам ясаб берди. Бироқ
маълум вақтдан сўнг профилактика инспектори
Шерзоддан бундай қурилмаларни ясаб бермасли-
ги ҳақида тушунтириш хати олди.
ЁШЛАР АКАДЕМИЯСИ
ёш иқтидорларга қандай кўмак беряпти?
Шундан сўнг у биогаз қурил- Академия нима учун тўла кўрсатиши керак. Шу мақсад- экан. Амалда бўлганлари кун-
масидан фойдаланишни тўх- керак? да 2 миллиард сўм қийматга эга нинг маълум қисмидагина қуёш
татди. Танишларининг илтимо- 20 та стартап лойиҳа учун танлов энергиясини тўплайди. Қолган
сини ҳам рад этди. Орадан 10 Олим ТЎЙЧИЕВ, эълон қилинди. Унга 570 та лойиҳа вақтда ўз вазифасини ҳаминқа-
йил ўтди. Бироқ ушбу қурилма Инновацион ривожланиш келиб тушди. Саралаш техник ва дар бажаради. Ўзбекистонлик ёш
ҳануз аҳоли турмуши учун вазирининг ўринбосари: молиявий экспертизадан ўтади, энг стартапчилар эса қуёшни ҳарака-
долзарблигини йўқотмаган. яхши 20 та стартап молиялаштири- тига қараб ҳаракатланувчи қуёш
Тўғри, ҳудудга газ баллонлари — Ёшлар лади. Ҳақли савол туғилади: бундай панелларини яратишибди. Лойиҳа
олиб келина бошланди. Бироқ академия- танловлар аввал ҳам бўлган, буниси энергия олиш самарадорлигини
бу билан аҳолининг табиий си ташкил улардан нимаси билан ажралиб 60 фоизга оширади.
газга бўлган эҳтиёжи тўла қон- этилганига туради? Мақсад – иқтидор эгасини
дирилмаяпти. Бундан ташқари, 1 йил бўлди. аниқлаш билан кифояланиш эмас. Чўлли ҳудудларда эса ҳадемай
қурилма иссиқхоналарда фой- Мақсад — Ғояга маблағ берилди, бўлди дегани саксовуллар роботлар томонидан
даланиш учун ҳам ниҳоятда иқтидорли ҳам эмас. Лойиҳани кейинчалик экилади. Жараён қандай амалга
қулай, боз устига, ҳамёнбоп. ёшларни амалиётга татбиқ этиш, сотиш, оширилади? Робот бакига сак-
топиш, патент олишига кўмаклашиш жа- совул уруғлари солинади. Темир
Ҳақли савол туғилади, Шер- уларга раёнлари ҳам биргаликда амалга ишчи эса қуёшдан энергия олиб
зоднинг ишларига ким, нима кўмаклашиш, мамлакатимиз- оширилади. Бозорини топишига вазифасини бажараверади. Маъ-
мақсадда тўсқинлик қилди? ни инновацион ривожланишга эътибор қаратилади. лум қилинишича, чўл зонасида
Бугун ушбу қурилмани ишлаб жалб этишдан иборат. Ёшлар 100 та одам ўрнига, 3 та робот
чиқариш ва амалиётда фойда- — инновацияларни очиқ ва кенг Вазирлик ишлайди.
ланиш мумкинми? тарғиб қилишда асосий куч. Боз масъулининг изоҳи
устига, инновацион ривожла- Тиниб-тинчимаган одамлар-ей,
Ўзбекистон Республикаси- нишда инсон капитали биринчи — Инспекторнинг бунга нималарни ўйлаб топишмайди-я,
нинг янги таҳрирдаги «Ихти- ўринда туради. Айни жиҳатларни ҳаққи йўқ, – дейди Ф.Неъ- деб юборасиз ўз-ўзидан.
ролар, фойдали моделлар ва эътиборга олиб, академия 4 та: матзода. – Шерзод таслим
саноат намуналари тўғриси- ғоялар генератори, стартаплар, бўлмаслиги бу ҳақда ҳуқуқни Аслида ҳар қандай янгилик
да»ги қонунига кўра, Шерзод- инновацион тадбиркорлик ва муҳофаза қилувчи органлар- жамиятни ривожлантиради, ин-
нинг қурилмаси фойдали мо- бўлажак академиклар платфор- га мурожаат қилиши керак сонлар ҳаётини қулайлаштиради.
дель сифатида эътироф этила- масида иш олиб боряпти. Бунда эди. Аслида мана шундай Янги тузилмаю академиялар таш-
ди. Бироқ у амалиётга татбиқ қайси ҳудуд ёки қандай илмий ички цензура сабаб кўплаб кил этишдан кўзланган мақсад ҳам
этилишидан аввал кўрикдан даражага эга бўлишидан қатъи лойиҳалар фақат ғоя ёки инсонларнинг яшаш даражасини
ўтказилади. Ҳар қандай қурил- назар, ҳар бир ёшнинг фикрлари- жавонда битта қоғоз шакли- юксалтириш, уларга у ёки бу соҳа-
ма қулайлик яратиш бароба- ни эшитиш, лойиҳаларини ри- да қолиб кетяпти. Унинг амалиётга да манзилли кўмак кўрсатишдан
рида, аввало, инсонларга зиён вожлантириш мақсад қилинган. татбиқ этилиши эса, аввало, яра- иборат. Аммо барча «ўзига хос-
етказмаслиги шарт. тувчига, унинг саъй-ҳаракатларига лик»лар ҳам ўзини оқламаяпти-да.
Аввалгиларидан фарқи боғлиқ. Чунки янгилик амалиётда
Шерзод бу янгиликни ама- нимада? қўлланилсагина, унинг камчи- Ёшлар академияси учун бу ху-
лиётга татбиқ этиши, ҳозирга- ликлари ўрганилади. Такомили лосани беришга ҳали эрта. Боиси
ча бирмунча даромад кўрган Фирдавс НЕЪМАТЗОДА, учун таклифлар билдирилади. ёш академия ташкил топганига
бўлиши ҳам мумкин эди. Би- Инновацион ривожланиш Биз иқтидорли ёшлар учун ҳами- эндигина 1 йил тўлди. Демак, ти-
роқ... вазирлигининг Иқтидорли ёш- ша очиқмиз. Шерзод ҳам келсин, зимнинг самарали бўлиш-бўлмас-
лар билан ишлаш бошқармаси фикрлашамиз, ғоялари билан лиги савол остида. Биз бу мавзуга
Хўш, бугун вазият ўзгарган- бошлиғи: танишамиз, қўлимиздан келган яна қайтамиз...
ми? Инновацион ривожла- ёрдамни берамиз.
ниш вазирлиги қошида таш- — Ёшлар- Садоқат МАХСУМОВА
кил этилган Ёшлар акаде- да ғоялар, Кўз кўриб, қулоқ «Mahalla»
мияси бу борада бирон нар- фикрлар эшитмаган...
сани ўзгартира олдими? Ёки кўп. Уларни
академия фақат марказдаги- йўналтириш, Кунгабоқарни ҳеч кузатганми-
лар учун ташкил этилганми? мақсадли сиз? Тонгда қуёшни кулиб қарши
Балки ўз йўлини топганларни ҳаракатга олади, шомда худди шу қиёфада
қўллаб-қувватлаш ниқобидан келтириш кузатиб қўяди. Қарангки, шу кунга
фойдаланилаётгандир? Шу учун ака- қадар қуёш энергиясини олиш-
саволларнинг жавоби бизни демия яқин да табиат мўъжизаси бўлган бу
қизиқтирди ва уларга жавоб маслакдошга айланиши лозим. жараёндан прототип олинмаган
топишга киришдик. Натижа қоғозда эмас, амалда ўзини
Тошкентда 4 та замонавий мактаб
фойдаланишга топширилди.
2020 йил ТАБИАТ 17
№30 (1960)
Ў рмонларга сайёрамизнинг «ўпкаси»
дея таъриф берилади. Зеро, биз нафас
олаётган кислороднинг салмоқли қис-
ми айнан шу яшил масканлардаги ўсим-
ликлар томонидан ишлаб чиқарилади. Умуман,
ўрмонларнинг иқлим, инсон ва, албатта, мам-
лакатлар иқтисодиётига жуда катта ижобий
таъсири бор. Аммо юртимиз ҳудудида табиий
ўрмонлар кам. Бу эса, шубҳасиз, иқтисодиёт-
нинг қатор соҳалари ривожига тўсиқ қўяди.
Ўрмон хўжалиги
1 ТРИЛЛИОН СЎМ
фойда келтиради...(ми?) Писта нархи қачон
арзонлашади?
Бозорларимизда энг қим-
Масалан, ерларимизнинг 75 ўрмон ерларини ўзлаштириш Дарвоқе... мат маҳсулотлардан бири —
фоизи чўл ҳудудларидан иборат. режалаштирилмоқда. Бу йил- писта. Бугун бир кило пис-
Ҳар йили ушбу майдонлардаги дан бошлаб фойдаланишда Сайёрамиз қуруқлик қисмининг танинг нархи гўштникидан
қишлоқ хўжалиги экинлари кучли бўлмаган ўрмон фонди ерла- баланд. Ўртача юз, юз эллик
қум кўчиш ва иссиқ шамол(гарм- рини ижарага бериш тартиби 31 фоизи ўрмонзорлар билан қоп- минг сўм туради. Пистачи-
сели)дан катта зарар кўради. Бун- жорий қилинди. лик ўрмон хўжаликларини
дан ташқари, чўл ҳудудидаги 16 ланган. Дунёда энг катта ўрмон фон- ривожлантириш ана шу
700 минг гектардан ортиқ яйлов 20 минг гектар ўрмон ди ерларига эга давлатлар — Россия масалани ҳал этиши мумкин.
ва пичанзорлар чорва моллари- ижарага берилган Шу мақсадда маҳаллий пис-
нинг меъёрсиз боқилиши оқиба- 809( млн. гектар) ва Финляндия танинг сувсизликка чидамли
тида деградацияга учраб, нобуд Дориворчилик соҳасини ва юқори ҳосил берадиган 13
бўлаётир. Шу каби муаммоларни оладиган бўлсак, сўнгги икки давлатининг умумий майдонининг турдаги янги навини рўйхат-
ҳал этишнинг ягона йўли — ўр- йилда бундай ўсимликлар ҳу- дан ўтказиб, кейинги йилдан
монларни кўпайтириш. дуди 2 минг гектардан 3 минг 73 фоизини ўрмонзорлар ташкил тоғли туманларда экиш мўл-
гектарга кенгайди. Лекин бу жалланган.
Юртимизда бу борада қатор кўрсаткич талабга нисбатан этади. Мамлакатимизнинг жами ер
ишлар амалга оширилган. Аммо камроқ. 2021 йилдан доривор 44 896,9майдони Бундан ташқари, доривор
режалар янада салмоқли. Мам- ўсимликлар ҳудуди 5 минг минг гек- ўсимликларни маҳаллийлаш-
лакатимиз ўрмончилик соҳасида гектарга кўпайтирилади. тириш учун тажриба план-
нималарга эътибор қаратишимиз тар. Шундан республика умумий ер тациялари ва илмий марказ,
керак? Мазкур савол юзасидан Бундан ташқари, овчилик 25 11майдонининг шунингдек, ўрмон тупроқшу-
Ўрмон хўжалиги давлат қўмита- экотуризмини ривожланти- фоизи, яъни нослиги, «in vitro» ва уруғчи-
си раиси Низомиддин БАКИРОВ- риш бўйича ҳам топшириқлар 242,3 минг гектардан ортиғи лик лабораториялари ташкил
нинг фикрлари билан қизиқдик. берилди. 2020 йилдан бошлаб ўрмон фондига тўғри келади. этилади.
ўрмон фонди хўжалиги ерла-
Хусусий ўрмонлар
пайдо бўладими? рини ижарага бериш бўйича Муносабат
ҳам Президент қарори қабул ўзгариши керак
— Дарҳақиқат, ўрмон хўжали- қилинган эди. Ҳозирги кун-
гини ривожлантириш иқтисо- гача 20 минг гектар ерларни Бизнингча эса юқорида-
диётнинг кўплаб тармоқларига тадбиркорлар ва фуқаролар- гилардан ташқари, аҳоли-
катта фойда келтиради, — дейди га ижарага берганмиз. 2020 нинг экологик маданиятини
Н.Бакиров. — Масалан, ўрмонлар йилдан 2030 йилгача бўлган ўзгартиришга ҳам алоҳида
мебелсозлик, туризм, доривор даврда ялпи даромадни 1 эътибор қаратиш лозим.
ўсимликларни етиштириш, пил- триллион сўмга етказиш бў- Айрим ҳудудларда ёқилғи
лачилик, чорвачилик, паррандачи- йича «Йўл хариталари» ишлаб муаммоси сабаб одамлар та-
лик, асаларичилик ва бошқа қатор чиқилди. биий ўрмонлардаги ноёб тур
соҳалар учун муҳим манба ҳисоб- дарахт ва буталардан ўтин
ланади. Бугун мебелчилик саноа- Овчилик —
тида ишлатиладиган хомашё сифатида фойдаланиши,
нинг 90 фоизи импорт қилинади.
Айрим ҳудудларда чорвачиликни туризмнинг муҳим 10-15 бараварга ошириш мумкин. баъзи ҳунармандлар томони-
ривожлантириш учун яйловлар тармоғи Ҳудудларда сайёҳлик тизимининг дан бундай дарахтлар ёғочга
жуда кам. йўлга қўйилишидан, албатта, айлантирилиши ҳолатлари
Ўрмонлар сайёҳлар учун маҳаллий аҳоли даромади ортади. кузатилгани эсимизда.
Президентимиз яқинда соҳа- ҳам қизиқ. Ўтган йили экоту- Яна бир муҳим йўналишлардан
миз вакиллари билан ўтказган ризм ва ов туризмидан жами 1 бири — ҳудудларда табиат му- Масалан, бир неча йил
видеоселектор йиғилишида ҳам миллиард сўм фойда олинган. зейларини ташкил этиш мақсад олдин ёнғоқ дарахти ёғочи
ана шу жиҳатларга алоҳида эъ- Лекин бу кам. Бўстонлиқ тума- қилинган. Бу музейлар аҳолининг харидоргир хомашёга айлан-
тибор қаратди. Охирги уч йилда нидаги янги тизим ўрмон ҳу- табиат ҳақидаги билимларини ганди. Натижада айримлар
соҳамизда жадал ривожланиш дудларида туризмни ривожланти- бойитишга хизмат қилади. ёнғоқ кесиб сотишни касбга
кўзга ташланмоқда. Натижада 3 риш бўйича жуда катта захиралар айлантириб олди. Худди шундай
мингта янги иш ўрни яратилди. мавжудлигини кўрсатди. Мисол қисмат минглаб туп юз йиллик
Ўрмон хўжаликларида биринчи учун, Бурчмулла ўрмон хўжалиги- чинорлар бошига тушгани ҳам
маротаба 64 та биолаборатория да хусусий шериклик асосида 300 рост. Мавжуд ўрмонларда бра-
ташкил этилди. Соҳада хусусий ўринли экотуризм маскани барпо коньерликнинг ҳар қандай ту-
секторни жалб қилган ҳолда этилмоқда. рига қарши кескин кураш олиб
бориш лозим.
Шундай имкониятларни ишга
солиб, келгуси йилда экология Улуғбек ИБОДИНОВ
ва ов туризмидан даромадларни «Mahalla»
Меҳнат дафтарчалари юритиш тизими
тўлиқ рақамлаштирилди.
18 ҲУДУДМамлакатимизда маъмурий-ҳудудий бўлиниш соҳасида қатор 2020 йил
№30 (1960)
масалалар борлиги маълум. Масалан, юртимиз вилоятлари, туман-
лари иқтисодий-ижтимоий, коммунал таъминот, аҳоли зичлиги да-
ражасига кўра, бир-биридан кескин фарқланади. Айтайлик, яқинда
Тошкент шаҳрининг Учтепа туманидаги учта маҳалла аҳолиси ўз
ҳудудларининг пойтахт вилоятига ўтказилишидан жиддий норози
бўлиб чиқишди. Бу бир қараганда, арзимас муаммодек туюлади.
Ҳеч ким уларга кўч деяётгани йўқ, фақат ҳужжатларда бироз ўзга-
“риш бўлади, холос, дейиш мумкин. Аслида эса асло ундай эмас.
ЯНГИ ТУМАНЛАРДА
хизматлар сифати ошади,
аҳоли бандлиги таъминланади
Аввало, коммунал таъминот ва йилнинг май ойида Тошкент йил июль ойида Тошкент вилояти дан асосий мақсад — халққа ман-
хизмат, транспорт, бошқа қатор шаҳрининг Зангиота ва Сергели ва пойтахт аҳолиси томонидан фаат келтириш бўлмоғи лозим.
хизматлар сифати, мактаб ва туманларига ҳамда июнь ойида қўллаб-қувватланиб, тегишли Ҳокимлик тузилмаларининг олди-
мактабгача таълим, тиббиёт, ишга Наманган вилоятига ташриф масала халқ депутатлари Тошкент да турган асосий масалалардан
жойлашиш ва ҳоказолар Тошкент буюрган эди, — дейди Қ.Бурҳо- шаҳар ҳамда Тошкент вилояти Кен- бири, шубҳасиз, аҳоли бандлигини
шаҳри ва вилоятида мутлақо турли нов. — Ушбу ташрифлар давоми- гашлари томонидан маъқулланган. таъминлаш, янги иш ўринлари-
даражаларда. Булар ҳудуднинг да Тошкент шаҳри ва Наманган ни яратиш бўлади. Янги туманда
пойтахтдан чиқарилиб, вилоят- вилоятининг салоҳиятини ҳар Тошкент шаҳри 4,5 минг аҳоли бандлигини таъминлаш ва
га ўтказилишининг айрим оқи- томонлама юксалтиришга қара- гектарга кенгаяди турмуш шароитини яхшилаш мақ-
батларигина, холос. Деярли шу тилган қатор янги ғоялар илгари садида комплекс ривожлантириш
каби шароитни бошқа вилоятлар, сурилди, масъулларга тегишли Янгидан барпо этилаётган ва келгусида истиқболини белги-
шаҳарлар мисолида ҳам кўриш амалий кўрсатмалар ва вазифа- Янгиҳаёт туманига Тошкент шаҳ- лаш бўйича алоҳида Дастур ишлаб
мумкин. Масалан, водий вилоят- лар берилди. Хусусан, Тошкент ридан 2 минг 131,2 гектар ҳамда чиқилади.
ларида аҳоли зичлиги даражаси шаҳри таркибида Янгиҳаёт Тошкент вилоятидан 2 минг 288,4
жуда юқори бўлса, айрим майдони туманини ташкил этиш ҳамда гектар, жами 4 минг 419,6 гектар Тадбиркорлик билан шуғулла-
йирик вилоятларимизда вазият пойтахт ва Тошкент вилоятининг ер майдони ажратилиб, Тошкент ниш истагини билдирганлар учун
мутлақо тескари тус олган. Бу бир чегараларини ўзгартириш тўғри- вилояти ва Тошкент шаҳри чега- кредитлар олиш, янги уй-жой
хил функцияларни бажарувчи дав- сидаги масалага алоҳида тўхта- ралари мувофиқлаштирилмоқда. қилиш масалалари ҳам аввалгидан
лат идораларига турли ҳудудларда лиш жоиз. Бу билан Янгиҳаёт туманида 115 бирмунча осон кечиши муқаррар.
турлича босим вужудга келишига та саноат корхонаси (шундан 13 Шунингдек, қатор бошқа хиз-
сабаб бўлади. Ҳозирда мазкур ташаббус та йирик ва 102 та кичик кор- матлар сифати ошиши, ҳукумат
доирасида Бош қомусимизнинг хона), 277 та хизмат кўрсатиш идораларига қатнашда оворагар-
Аммо маъмурий-ҳудудий бўли- 78-моддаси ҳамда «Ўзбекистон корхонаси, 1 148,8 гектар қишлоқ чиликлар камаяди. Туманга би-
ниш масаласидаги муаммоларни Республикасининг маъмурий- хўжалигида фойдаланиладиган риктирилган маҳаллалар, 909 та
шошмашошарлик билан амалга ҳудудий тузилиши тўғрисида»ги ер ва 388,8 гектар аҳоли томорқа кўп қаватли уй, 24 та мактабгача
ошириб бўлмаслиги ҳам аён. Янги қонунга мувофиқ, «Тошкент шаҳ- ерлари бўлиши назарда тутилган. таълим муассасаси, 21 та умумтаъ-
туманларни ташкил қилиш бошқа- ри таркибида Янгиҳаёт тумани- лим мактаби, 2 та касб-ҳунар кол-
рув, ҳуқуқ-тартибот аппаратлари- ни ташкил этиш ҳамда Тошкент Қайд этиш лозимки, янги таш- лежи, 7 та тиббиёт муассасаси ва
нинг кенгайиши оқибатида давлат шаҳри ва Тошкент вилоятининг кил этилаётган туман Тошкент 4 та маданият маркази объектлари
бюджетига зарар келтириши, чегараларини ўзгартириш тўғри- шаҳар бўйсунувидаги туманлар ҳам янги талаблар асосида ишлай
бюрократиянинг кўпайиши, кор- сида»ги Олий Мажлис Сенатининг тоифасига киритилиб, аҳолиси бошлайди.
рупциянинг янги шохлари пайдо қарори лойиҳаси ишлаб чиқилган. 147 минг нафарни ташкил эта-
бўлиши каби зарарли оқибатларга Президентимиз ташаббуси жорий ди. Бу пойтахт аҳолисининг 5,8 Наманган шаҳри таркибида
олиб келиши эҳтимоли ҳам йўқ фоизи демакдир. Шунингдек, 47 Давлатобод туманини ташкил
эмас. этилиши ҳам юқоридаги каби
штат бирлигидан иборат туман масалаларнинг ижобий ҳал этили-
Шу боис куни кеча Олий Маж- ҳокимлиги, вазирлик ва идо- шига сабаб бўлади.
лис Сенатининг Мудофаа ва хавф- раларнинг туман бўлимлари
сизлик масалалари қўмитаси маж- ташкил этилиши бошқарув са- Шу билан бирга, янги ҳудудий
лисида Тошкент шаҳри таркибида марадорлиги ошишига хизмат бирликнинг ташкил этилиши
Янгиҳаёт туманини ташкил этиш қилади. аҳоли ва корхона-ташкилотларга
ҳамда Тошкент шаҳри ва Тошкент ҳужжатлар, архивлар билан боғ-
вилоятининг чегараларини ўз- Аҳоли бандлиги лиқ масалаларда ноқулайликлар
гартириш, шунингдек, Наманган самарали туғдириши мумкинлиги барча-
вилоятининг Наманган шаҳри мизга аён. Демак, янги маъмурий
таркибида Давлатобод туманини таъминланадими? ҳудудлар ташкил этилишида
ташкил этиш тўғрисидаги қонун аҳолига қулайлик яратиш масала-
лойиҳаларининг кўриб чиқили- Албатта, янги маъмурий сига жиддий эътибор қаратилиши
ши аҳолининг ҳақли қизиқишига бирликнинг ташкил этилиши- зарур. Қарорлар қабул қилиниши
сабаб бўлмоқда. оқибатида юзага келиши мумкин
бўлган англашилмовчиликларнинг
Мавзу юзасидан Олий Мажлис олдини олиш учун тушунтириш
Сенатининг Мудофаа ва хавфсиз- ишларини кучайтириш керак.
лик қўмитаси раиси Қутбиддин Янги туманлар ташкил этилиши
БУРҲОНОВнинг фикрлари билан билан боғлиқ барча масалалар
қизиқдик. тизимли ҳал этилиши, қарор қабул
қилингандан кейин одамлар қий-
Янгиҳаёт Конституцияга налиб, сарсон бўлмаслиги зарур.
мувофиқ тузилмоқда
Улуғбек ИБОДИНОВ
— Давлатимиз раҳбари жорий «Mahalla»
«Ўзбектелеком» АКга Япония
банкларидан кредит ажратилади.
2020 йил
УНН“АРХИ ЯНА 19№30(1960)
МУАММО
Биламизки, 2018 йилнинг сентябрь ойигача Ўзбекистонда ноннинг
нархини оширишга нисбатан чекловлар мавжуд эди. Натижада
узоқ муддат битта қолипли нон («буханка»)нинг дўкондаги расмий
қиймати 650 сўмдан кўтарилмади. Аммо бу чеклов кўплаб ҳудуд-
ларда номигагина амал қилган. Аксар вилоятлардаги маҳаллий
ишлаб чиқарувчилар тақиқ расмий олиб ташланишидан анча аввал
нархни ошириб улгурганди.
ОШДИМИ?
2019 йил октябрга қадар эса керакли миқдордаги хомашёни рўйхатидан ўтмасдан унни ноқо- Жиззах вилояти ҳокимлиги иқти-
давлат маҳаллий ун нархини ҳам беришмаяпти. Бир ойда ўртача нуний сотиш ҳолати аниқланган. сод бўлими етакчи мутахассиси
худди шундай назорат қилиб кел- 8-10 тонна унни қайта ишлаш Ҳуқуқбузарлардан 481,5 миллион Бобур Икромовнинг фикрича, ун-
ди. Вазирлар Маҳкамасининг дон, қувватимиз бўла туриб, бизга 3,5 сўмлик ҳамда 13 ҳолатда тадбир- нинг камлиги ҳокимиятга боғлиқ
ун ва нон етказиб бериш тизимига тонна ун берилмоқда. Бу 10-15 корлик субъектларидан тегишли ҳодиса эмас. Вазият сабабларини
бозор механизмларини тўлиқ жо- кунга зўрға етади. Мижозларни ҳужжатлари бўлмагани учун 155,8 ун ишлаб чиқарувчи корхоналар-
рий этиш чора-тадбирларига оид йўқотмаслик учун қолган кун- миллион сўмлик ун олиб қўйил- дан излаш керак. Бундан ташқари,
қарори тасдиқлангач, бу чеклов ларда бозордан қопини 190 минг ган. бозорда бир қоп ун 185-190 минг
ҳам бекор қилинди. Барча хўжа- сўмдан олишга мажбурмиз. сўмдан сотилаётгани қуруқ гап,
лик юритувчи субъектлар биржа Журналистик холос. Бундай ҳолат аниқланса,
савдоларида ун ва дон маҳсулот- Тадбиркор нон ишлаб чиқариш суриштирув натижалари солиқ ва бошқа мутасадди ташки-
ларини эркин сотишлари ва сотиб учун ажратилган ун қайсидир лотлар чора кўришади.
олишлари мумкин бўлиб қолди. йўллар билан бозорга чиқиб ке- қандай?
Жорий йил апрелдан эса уннинг таётганини иддао қилади. Давлат Андижон вилояти ҳокимлиги
биржа савдоларисиз, ишлаб чиқа- солиқ қўмитаси маълумотлари Шу ўринда савол туғилади. иқтисодиёт бошқармаси бошлиғи
рувчидан тўғридан-тўғри сотиб ҳам буни тасдиқлайди. Масалан, Унни тақсимлаш ҳокимият зим- Зоҳиджон Аҳмадалиев эса бош-
олинишига ҳам рухсат берилган. жорий йилнинг 8 август ҳолатида масига юклатилган бўлса, ноқо- қа фикрда. Унинг айтишича, ун
437 минг 379 тонна, яъни 1 090,5 нуний сотилаётган маҳсулотлар турли дўконларда турли нархда
Бугун дўконларда бир «бу- миллиард сўмлик ун шу тарзда қаердан пайдо бўлди? Тадбиркор- сотилаётганининг сабаби етказиб
ханка» ноннинг нархи 1600 сўм. сотилиши таъминланган. Жумла- лар қопини 190 мингдан олаётган бериш харажатлари билан боғлиқ.
Бу — соҳада ислоҳотлар бошлан- дан, ишлаб чиқариш корхонала- ун-чи? Масалан, айрим маҳаллалар ун за-
ганидан буён, икки йил ичида рига 140 минг 185 тонна, чакана воддан 3 километр узоқда бўлса,
қиймат тенг баробардан кўпроққа савдо субъектларига 41 минг 131 — Мавзу юзасидан махсус су- бошқаси 70 километр олисликда
ошганини кўрсатмоқда. Карантин тонна ун етказиб берилган. Бунда риштирув ўтказдим, — дейди жур- жойлашган. Йўлкиранинг ҳисо-
вақтида мазкур масала яна кўта- маҳаллалар ҳисоб-китоби ало- налист Сайёра Шоева. — Зеро, бига нархида 4-5 минг сўм фарқ
риляпти. Айниқса, коронавирусга ҳида, яъни 8 минг 756 маҳаллада ростдан ҳам кейинги кунларда бўлиши мумкин.
қарши чоралар кўрила бошлаган ташкил этилган кўчма савдоларда арзон нархдаги ун тақсимотида
дастлабки кунларда ваҳима кучай- 252 минг 249 тонна ун аҳолига таниш-билишчиликка йўл қўйи- Ана холос
гани рост. Яхшики, вазият тезда арзон нархда сотилган. Давлат лаётгани тўғрисида айтилмоқда.
назоратга олиниб, сотувчилар ин- солиқ хизмати органларининг Ўрганишларимиз натижасида ун Ҳаммаси назоратда бўлса,
софга келди. Аммо айрим ҳудуд- назорат тадбирларида 158 ҳолат- маҳсулоти рўйхат асосида тақ- 125 минг сўмлик ун «қора бо-
ларда ун нархи сунъий равишда да белгиланган тартибда давлат симланишига қарамасдан, айрим зор»га қаердан келяпти? Айрим
ошириб юборилгани тўғрисидаги ҳудудларда маҳаллий уннинг ҳолларда қолипли нон ишлаб
миш-мишлар яна авж олмоқда. ўртача бир килограми 3500 – чиқарувчиларнинг ўзлари ҳам
4000 сўм атрофида сотилаётгани бунга сабабчи бўлмоқда. Улар
155,8 миллион сўмлик маълум бўлди. Қизиғи, маҳаллий нон чиқаришни тўхтатиб, унни
ун олиб қўйилган уннинг бир килограмми учун нарх бозорда қимматроқ сотган ҳолат-
2500 сўм этиб белгиланган. Бу лар аниқланган. Ҳозирда қолипли
Дарҳақиқат, жорий йилнинг унни ортиқча деб ўйлайдиган бўл- нон ишлаб чиқаришни ҳам тар-
16 апрелидан жорий қилинган сак, рўйхатларга кирмай қолган тибга олиш ҳаракати бошланган.
вақтинча тартибга кўра, ун сав- ёки рўйхатда бўлса-да, нисбатан Бунинг учун қолипли нон ишлаб
до дўконлари, қолипли нон, нон кам ҳажмда харид қилаётган тад- чиқарувчилар рўйхати тегишли
ва макарон маҳсулотлари ишлаб биркорлар ҳам бор экан. ташкилотлар орқали текширил-
чиқарувчи корхоналарга рўйхат моқда. Улар бу тадбиркорларнинг
асосида етказиб берилмоқда. Ҳокимликлар қанчалик ҳалол ишлаши ҳақида
Биринчи навли уннинг бир қопи нима дейди? маълумот йиғиб, мониторинг
— 125 минг сўм, яъни бир килог- қилишади. Кейин тасдиқланган
рамми 2500 сўмдан рўйхатдаги Ҳокимликларнинг бу борада рўйхат заводларга берилади. Шу
харидорларга сотилмоқда. Рўй- ўз қарашлари мавжуд. Масалан, тариқа нон ишлаб чиқарувчи-
хатни Қорақалпоғистон Рес- лар ун олиб чиқишини солиқ ва
публикаси Вазирлар Кенгаши, тегишли ташкилотлар назорат
вилоятлар ва Тошкент шаҳар қилади.
ҳокимликлари шаклланти-
ради. Аммо мазкур нархда Аммо назорат ишлари қанча ку-
маҳсулот ҳаммага ҳам бирдек чайтирилмасин, факт фактлигича
етиб бормаяпти. қолмоқда. Ўзимизда ишлаб чиқари-
лаётган, рўйхат асосида тақсим-
— Икки йилдан буён Жиз- ланиши учун мўлжалланган, аммо
зах шаҳридаги қолипли нон қайсидир йўллар билан бозорга
ишлаб чиқариш корхонасини келиб, ноқонуний сотилаётган ун
бошқараман, — дейди тад- маҳсулотлари бор. Бу масалада
биркор Илҳом Турсунматов. тегишли идоралар жиддий шуғул-
— Ун тақсимоти ҳокимиятга ланиб кўришлари лозим.
ўтгандан буён анча қийналиб
қолдик. Сабаби, эҳтиёжимизга Улуғбек ИБОДИНОВ
«Mahalla»
2021 йилдан бошоқли дон экинлари бўйича
давлат хариди тўлиқ бекор қилинади.
20 «МАHАLLА» БОНГ УРАДИ 2020 йил
№30 (1960)
Оила қуриш ва унинг тинчлигини асраш инсон учун кат-
та масъулият. Бироқ уни ҳар ким ҳам ҳис қилавермас
экан. Баъзилар «Қизимни тезроқ турмушга берсам, хо-
тиржам бўлардим», деган нотўғри қараш билан яшай-
ди. Улар учун фарзандининг бирон касбни эгаллаши, жамиятда
ўз ўрнини топиши масаласи ҳеч қандай қийматга эга эмас.
ҲАЁТИЙ ТАЖРИБА
ЙЎҚЛИГИ
қотилликка етакладими?
Вазият яхшиланган на маълумоти, на ҳунари бўлган дай вазиятда қандай йўл тутиш бир бўлак ипни бўйнидан айлан-
бўлса-да... йигит зиммасига катта рўзғор кераклигига сира ақли етмасди. тириб, бўға бошлади.
ташвишлари тушди. Ҳали ўзи тар- Унинг миясига келган ягона
Авваллари ажрашишларнинг бияга муҳтож бўлган ота-она энди режа – хотинини ўлдириб, бу Жон талвасасида ҳушига кел-
сабаби оила қуришнинг энг кичик фарзандлар тарбияси учун ҳам исноддан қутулиш эди. Эртасига ган Моҳиранинг оғзидан биргина
ёши йигитлар учун 18, қизлар учун масъул эди… шу мақсадда укаси билан бирга гап чиқди: «Қўйворинг, менинг
17 этиб белгилангани билан изоҳ- қайнотасиникага жўнади. айбим йўқ». Аммо Салим бундай
ланарди. 2019 йил 1 сентябрдан Эрта олахуржин бошига туш- қилмади. У қўлидаги ипни бў-
эса эркаклар ва аёллар учун никоҳ ган Салимнинг ота-онаси уларни Моҳира зор йиғлаганча, ота- шатганида хотинининг танаси
ёши ўн саккиз ёш этиб белгилан- алоҳида қишлоқ чеккасидаги янги онасининг олдида бор гапни аллақачон бўшашиб, қимирламай
ди. Хўш вазият ўнгландими? иморатга кўчиришади. Салим эрига айтди. қолганди.
қишлоқдаги фермер хўжаликла-
Бу борада Қашқадарё вилояти- ридан бирида оддий ишчи бўлиб – Қилар ишни қилиб, энди нега Уч нафар норасиданинг
да вазият анча яхшиланган бўлса- ишлай бошлади. У кун бўйи, баъ- бу ерга келиб олдинг? – дея ўда- айби нима?
да, ижтимоий муҳит барқарорли- зан тунлари ҳам хўжалик ишлари ғайлади Салим. – Сен билан уйда
гига эришмаган ҳудудлар ҳануз билан елиб-югуриб юрар, қора гаплашаман… Судда Салим Жониев содир
бор. Хусусан, Косон туманида қозонни қайнатиш ҳаракатида этган жиноят кўриб чиқилиб, унга
балоғат ёшига тўлмаган қиз тўрт эди. Моҳира эса уй юмушлари ва – Йўқ, уйга бормайман. Комил- нисбатан узоқ муддатга озодлик-
нафар фарзанди бор Ш.Ғ. исмли фарзандларидан ортмасди. нинг устидан ҳуқуқни муҳофаза дан маҳрум этиш жазоси тайин-
оилали шахс билан шаръий никоҳ- қилувчи идораларга арз қиламан, ланди. Шунингдек, жиноят содир
дан ўтади. Ҳаётий тажрибаси борсам ҳам уни қаматиб, кейин этилишига имкон яратган бошқа
камлиги панд берди бораман, – дея йиғлади Моҳира. шарт-шароитлар ҳам аниқланиб,
Касални яширсанг иситмаси бунга айбдор деб топилган шахс-
ошкор қилади, дейишганидек, бу Эри далада юрган пайтда Моҳи- Хотини шу гапда қатъий туриб ларга нисбатан хусусий ажримлар
қозон ҳам ёпиқлигича қолмади. рага қўшниси Комил гап отадиган олгач, Салим ноилож уйига қайт- чиқарилди.
Муқим яшаш жойининг йўқлиги, одат чиқарди. Бир-икки марта ди. Бир неча кун ичида ўз ёғида
етишмовчилик доимий жанжаллар- уйига келиб, тегажоғлик ҳам қил- ўзи қовурилиб юрди. Унга тўғри Хўш, бу воқеада марҳума –
га сабаб бўлди. Оқибатда жувон ўз моқчи бўлди. Моҳира бу вақтда маслаҳат бериши, тўғри йўл кўр- Моҳира Ортиқовани айблаш
жонига қасд қилган. Эътиб орлиси, бўлаётган гапларни ота-онасига сатиши лозим бўлган яқинлари- мумкинми? Тасаввур қилинг, 15
М.Ж. шаръий турмуш қурган пайтда ёки бирорта ёши каттароқ кишига нинг «хотинингдан ҳам бўлган» ёшида турмушга чиққан қиз ҳали
мамлакатимизда қатъий белги- айтиб, қўшнисининг таъзирини ёки «ғунажин кўзини сузмаса…» оқ-қорани таниган, яхши-ёмонни
ланган никоҳ ёшига ҳам тўлмаган бердириб қўйиши мумкин эди. қабилидаги гаплари қалбида- ажратиб улгурганмиди? Ахир, қиз
бўлган. Аммо ўзига бегона эркакнинг гап ги қасос оловини янада аланга боланинг турмушга тайёр бўлиши
отаётганини ошкор қилса номи олдирди. Охири бир қарорга унинг фақат жисмоний етилишида
Хўш, бундан маҳалла-кўй, қўни- қора бўлиб қолишидан қўрққан келгач, эртасига тонгда хотинига эмас-ку. Хўш, 14 ёшида уйланиб, 15
қўшнилар, ҳудуд профилактика аёл ҳамма гапни ичига ютишга телефон қилди. ёшида оталик масъулиятини елка-
инспекторининг хабари йўқми- мажбур бўлди. сига олган Салим-чи? Хотинининг
ди? Масъулллар қаёққа қараган? – Моҳира, уйга келмасанг «хиёнати» ҳақида эшитгач, унинг
Ачинарлиси, бу Косон туманида Ана шу ерда унинг ҳаётий таж- бўлмайди. Болалар жуда қийна- миясига муаммони юқоридаги
ёш аёл ва қизлар ўртасида рўй рибаси камлиги, мустақил қарор лишяпти. тахлитда ҳал этишдан бошқа режа
бераётган биринчи нохуш ҳо- қабул қила олмаслиги панд берди. келмади. Келадиган ёшда эмасди
лат эмас. Ўтган йили туманда 15 Комилнинг эса хурмача қилиқ- Болаларининг аҳволини эшит- ҳам… Уч нафар норасиданинг айби
ёшли ўқувчи қиз она бўлгани ва лари ортиб бораверди. Аёлдаги ган Моҳира уйга қайтишга рози нима? Ахир, улар бу қисматга
бу ҳолатни масъуллар бир йил- ожизликни билган Комил энди бўлди. Шундан сўнг Салим қай- лойиқмиди?
дан ортиқ вақт давомида яшириб турли гаплар билан Моҳирани нотасиникига бориб, хотинини
юргани маълум бўлганди. Энди қўрқитишга, қандай бўлмасин, ўзи олиб келди. Бугун дунё манзараси шу
айтинг-чи, улар тегишли хулоса билан бирга бўлишга мажбурлаш- қадар тез ўзгармоқдаки, инсон
чиқариши, шу каби ҳолатларнинг га ўтди. Охир-оқибат мақсадига Ўша куни Салим тунги соат закоси ютуқлари қаторида айрим
олдини олиши, ишни самарали етди ҳам. 24:00ларга қадар уйга кирмади. халқларнинг катта маънавий
ташкил этиши учун яна нечта но- Молларга қараш баҳонасида таш- йўқотишларига сабаб бўлаёт-
хуш воқеалар рўй бериши керак? Қаттиқ руҳий изтироб исканжа- қарида айланиб юрди. Тун ярми- ган хавф-хатарлар ҳам кенгайиб
сида қолган Моҳира ўйлай-ўйлай дан оғиб, ҳамма ширин уйқуда бормоқда. Мана шундай қалтис
15 ёшида ота бўлди охири қайнотасиникига келди ва пайти уйга кирди. Моҳира ҳали даврда ёнимиздаги инсонлар
бўлган воқеа ҳақида айтиб берди. ухламаган экан. ҳаётига бефарқ қараш, ўз қоби-
Бир-бирига узоқроқ қариндош Бу ердагилар жазавага тушиб, унинг ғимизга ўралиб қўл қовуштириб
бўлган икки оила катталари қуда- ўзини айблаб кетишди. Ҳақоратлар – Сен ҳамма ишни қилиб бў- туриш қанчалар тўғри?! Биноба-
анда бўлиб, қариндошлик ришта- исканжасида қолган аёл болалари- либ, энди бундай ўтиришингга рин, бир оиланинг бекаси ёхуд
ларини мустаҳкамламоқчи бўлиш- ни шу ерга қолдириб, йиғлаган кўйи бало борми? балоғат остонасидаги қиз қисма-
ди. Шу боис тўй қилиб, шоду хур- ота уйига қараб йўл олди. тига кўз юмиб, қўл силташ – бу-
рамлик ила фарзандлари – Салим Салимнинг кўзларида ғазаб нинг оқибати ҳам аслида ҳеч бир
ва Моҳирани (исм ва фамилиялар «Менинг айбим йўқ...» чақнаб, устига бостириб келаёт- жиноятникидан кам эмас. Чунки
ўзгартирилган) никоҳлаб қўйишди. ганини кўрган Моҳира қўрқиб аёл тимсолида миллатнинг, жа-
Салим бор гапдан кечқурун, кетиб, югуриб ўрнидан турди. миятнинг тақдири туради.
Эътибор қилинг, бу вақтда куёв ишдан уйга қайтгач хабар топди. Аммо шу лаҳзанинг ўзида юзига
бўлмиш эндигина 14, келин эса 15 Эндигина йигирма ёшдан ошган устма-уст келиб тушган мушт- Шоҳиста БОЗОРОВА
ёшга қадам қўйган эди. Шундай йигит қаттиқ руҳий зўриқиш- лардан сўнг йиқилиб, ҳушини «Mahalla»
қилиб, оила 5 йил ичида уч фар- дан карахт бўлиб қолган, бун- йўқотди.
зандли бўлди. Ўн тўққиз ёшида
Пайтдан фойдаланган Салим
югуриб чиқиб, ташқаридан ип
олиб келди ва хотинининг оёқ-
қўлларини маҳкам боғлади. Яна
Чет элга чиқишда «тақиқ» борлигини билиш
янада осонлашди.
2020 йил ҲОЛАТ 21
№30 (1960)
Бухоро вилояти ИИБ ҳамда Бош прокуратуранинг иқтисодий жи-
ноятларга қарши кураш департаментининг Бухоро шаҳари бўлими хо-
димлари томонидан Бухоро шаҳрида яшовчи, 35 ёшли Х.Ў. М.О.дан ҳар
бир АҚШ долларини 10 100 сўмдан ҳисоблаб, жами 3600 АҚШ доллари-
ни 36 360 000 сўмга сотиб олган вақтда ушланди. Х.Ў.га тегишли нов-
войхона ва «Lsаetti» русумли автомашина кўздан кечирилганда, унинг
қонунга хилоф равишда валюта айирбошлаш фаолиятига алоқадор
бўлган 802 АҚШ доллари, 78 650 Россия рубли ва 9 580 000 сўм пуллари
борлиги аниқланиб, жами 64 944 023 сўм қийматдаги валюта қиммат-
ликлари ашёвий далил сифатида ҳужжатлаштириб олинди...
Давлат хавфсизлик хизмати Қашқадарё вилояти бошқармаси ва Иқти-
содий жиноятларга қарши кураш департаментининг вилоят бошқарма-
си ходимлари томонидан Муборак туманидаги «Дўстлик» маҳалласида
Б.Орипов қонунга хилоф равишда кўп миқдорда чет эл валюта қиммат-
ликларини олиш ва ўтказиш мақсадида Т. Тўймуродов билан ҳар бир
АҚШ долларини 10200 сўмга сотишга келишиб, 2500 АҚШ долларини 25
миллион 500 минг сўмга сотаётган вақтида ушланди...
ВАЛЮТА СИЁСАТИ:
қачонгача
«ҚОРА БОЗОР»ДАН
кўнгил узолмаймиз?
Афсуски, юқоридаги каби раҳбари Акмал Назаров. — Шу- филиалларидан бе- 2018 йилда валюта айирбошлаш
ҳолатларга кўп бор дуч келамиз. нингдек, товарлар (иш, хиз- малол олиш мумкин. шохобчалари 633 тани ташкил
Бу эса шунча имкониятлар яра- матлар) экспортидан тушган Аммо айни пайтда ҳам жамоат этган бўлса, бугунги кунда 748
тилганига қарамай, валюта айир- валюта тушумини мажбурий жойларида «қора бозор» буткул тага етди. Йилдан-йилга улар-
бошлаш бўйича юртимизда «қора сотиш тартиби мулкчилик йўқолиб кетмаган. Ҳали-ҳануз нинг сони янада кўпайтирилади.
бозор» ҳамон фаолият юритаётга- шаклидан қатъи назар, барча валюта сотиш ва сотиб олиш би- Ҳудудларда ҳозирча бу борада
нини кўрсатади. Бошқа давлатлар- экспортчилар учун бутунлай лан шуғулланувчилар бор. Нега? муаммолар учраб турибди, аммо
да деярли учрамайдиган, иқти- бекор қилинди. Бир сўз билан Бунинг бир қанча сабаблари бор, тез орада бундай шохобчалар
содиётга, фуқаролар манфаатига айтганда, фуқаро ва тадбир- бизнингча. республикамиз бўйлаб тўлиқ таъ-
зид бўлган бу «амалиёт»га барҳам кор банкдан эркин ҳолатда минланади. Валюта айирбошлаш-
бериш учун кейинги пайтда кўп- валюта сотиб олиши ва сотиш Хусусан, ҳамон кўпчиликнинг да янгидан-янги технологиялар
лаб чоралар кўрилди. Валютанинг ҳуқуқига эга бўлди. 2018 йилда онгида тўғри, қонуний йўлдан ҳаётга татбиқ этилади.
расмий курси анча юқори бўлса- эса мамлакат ҳудудида товар эмас, эгри йўлдан юриш «туйғу-
да, уни қонуний сотиб олиш ёки (иш ва хизматлар) учун нарх ва си» сақланиб қолмоқда. Айримлар Тартиблар
алмаштириш имконияти яратил- тарифлар фақат миллий валю- яратилган имкониятдан фойда- соддалаштирилади
гани, албатта, энг тўғри қарор. тада ўрнатилиши белгиланди. ланиш ўрнига ҳамон «қора бо-
Ахир авваллари «қора бозор»дан зор»дан кўнгил узмаётир. Бозорга Яқинда Марказий банк Бошқа-
валюта олишга мажбур бўлган Шунингдек, халқаро тўлов кар- йўлингиз тушса, валюта сотиб руви томонидан «Ўзбекистон Рес-
кишилар расмий курс бўйича таларига сотиб олинган хорижий оламан, деб ўтирган эски «валю- публикасида валюта операцияла-
олганимда шунча маблағ йўқот- валютани тижорат банкларида тафуруш»ларга ҳамон кўзимиз рини амалга ошириш қоидалари»
масдим, деб изтиробда яшагани нақд шаклда ечиб олиш тизи- тушади. Уларнинг хизматидан тасдиқланди. Ушбу қоидаларга
сир эмас. ми жорий этилди. Ўтган уч йил воз кеча олмаётганлар ҳам кам мувофиқ, валютани тартибга
мобайнида валюта сиёсатини эмас. Бунда у қонунбузарликка солиш соҳасидаги тартиботлар
Оғриқли муаммолар ўз тартибга солувчи қонун ҳужжат- йўл қўйиши билан бирга, ўзи ҳам соддалаштирилиб, ўз аҳамиятини
ечимини топдими? ларига ўзгартириш ва қўшимча- фирибгарлик қурбонига айланиб йўқотган нормалар бекор қилин-
лар киритилди. Хусусан, «Валюта- қолиши ҳеч гап эмас. ди. Шу билан бирга, унга асосан,
Кейинги йилларда Президен- ни тартибга солиш тўғрисида»ги амалдаги меъёрий ҳужжатларни
тимиз томонидан қабул қилинган қонун янги таҳрирда қабул қи- Шунингдек, марказдан олис унификация қилиш мақсадида 5
фармон ва қарорлар ижроси дои- линди. Қонундаги янгиликларни ҳудудларда банк филиаллари та норматив-ҳуқуқий ҳужжат ўз
расида валюта сиёсати тартибга мувофиқлаштириш мақсадида кассасида кўп ҳолларда навбат кучини йўқотган деб топилиб,
солинишига эришилди. 2017 йил- Президент фармони, Вазирлар кўпайиб кетади. Бу эса аҳолига улардаги нормалар халқаро таж-
дан валюта курсини иқтисодиётда Маҳкамаси қарори имзоланди. қийинчилик туғдириб, уларнинг рибага мувофиқ ягона ҳужжатда
чет эл валютасига бўлган талаб ва Улар асосида 41 та ҳужжатга «қора бозор»га мурожаат қилиши- ўз аксини топди.
таклифга асосан белгилаш тизими ўзгартириш киритилиб, 17 таси га сабаб бўлади. Валюта алмашти-
жорий этилди, чет эл валюталари- бекор қилинди. Бу каби исло- риш шохобчалар эса республика Бу ҳам соҳанинг янада тако-
нинг сотилиши, сотиб олиниши ҳотлар валюта сиёсатидаги кўп бўйича бир хил тақсимланмаган. миллашишига ва қонуний норма-
ва тасарруф қилиниши бораси- йиллардан бери оғриқли масала Туман бўлимларида биргина касса ларнинг аҳоли учун тушунарли
даги аввал мавжуд бўлган барча бўлиб келаётган қатор муаммо- бўлгани учун тўлов қабул қилиш бўлишига хизмат қилди. Бир сўз
чекловлар бекор қилинди. Бир ларга барҳам берди. ва пул бериш ҳам биттагина жой- билан айтганда, валюта сиёсатида
сўз билан айтганда, ички валюта дан амалга оширилади. кейинги йилларда катта ислоҳот-
бозори эркинлаштирилди. «Қора бозор» буткул лар амалга оширилди. Келгусида
йўқолади...(ми?) — Айни масалаларнинг ечими бу ислоҳотларни узвий давом
— 2017 йилдаги қонун ҳуж- эттириш аҳоли ва тадбиркорларга
жатларига киритилган ўзгар- Ҳозирги кунда валюта айир- сифатида онлайн валюта харид ва қулайлик яратади ҳамда давлат
тиришларга кўра, тижорат бошлаш учун ҳеч қандай қо- иқтисодиётининг барқарорлаши-
банкларига хорижий валютада ғозбозлик ишларини бажариш сотиш имконини берувчи мобиль шига хизмат қилади.
операцияларни амалга ошириш шарт эмас. Ортиқча оворагар- иловалар ишга туширилди, — дей-
бўйича лицензия бериш ама- чиликларга ҳам йўл қўйилмайди. ди А.Назаров. — Шунингдек, аҳоли Санжар ЭШМУРОДОВ
лиёти бекор қилинди, — дейди Уларни исталган банк ва унинг гавжум жойларда 24/7 режимида «Mahalla»
Марказий банк департамент
ишловчи чакана банк хизматлари
марказлари ҳамда автоматлаш-
тирилган валюта айирбошлаш
шохобчалари ташкил этилди. Агар
«UzAuto Motors» пули тўланган заҳоти олиб кетиш
мумкин бўлган автомобиллар рўйхатини эълон қилди.
22 ДЕПУТАТ НАЗОРАТИ 2020 йил
№30 (1960)
Ҳозирги вақтда нафақат Самарқанд вилояти, балки мамлакатимизнинг бошқа ҳудудларидаги
кўплаб маҳаллаларда ҳам аҳолини қийнаб келаётган ва ўз ечимини кутаётган ижтимоий
муаммолар истаганча топилади. Бу каби муаммоларни ҳал қилишда мутасаддилар билан
бирга, турли даражадаги халқ вакилларининг ҳам ўрни бор. Аммо бу борада баъзи ҳолларда
ноибларнинг ўрни сезилмаётган бўлса, гоҳида муаммолар ечими юзасидан юборилаётган
“ХқаАеЛрҚдаСдАиЙрЛуАлаГрАН ВАКИЛЛАР:депутатликсўровларигапанжаорасиданқараляпти.
бор, қаердадир...
Одамлар додини
кимга айтсин?
Жумладан, Ургут тумани сабаблардан бири шу эътиборсиз- с имёғочларнинг либ ўрнатамиз, тезда жой ҳозир-
маҳаллаларидаги ички йўллар- лик эмасмикан? аксариятини тор- ланглар, дейишгани учун махсус
нинг таъмири масаласи бир неча тилган симларгина супача ҳам қуриб қўйдик. Мана,
йиллардан бери масъул идора- — Бахтимизга масъуллар орасида ушлаб турибди, икки йилдирки, супача ҳамон бўш
ларнинг кун тартибидан тушмай бизнинг мурожаатларимизга жид- улар кутилма- турибди. Қанийди, маҳаллий идо-
келаётир. дий эътибор билан қарайдиган, эл ган вақтда қулаб раларнинг имкониятлари етмаёт-
манфаати, юрт равнақи учун кую- тушиши мумкин, ган шу каби масалаларга депу-
— Мазкур муаммога ечим излаб надиган одамлар ҳам бор, — дея — дейди Қўриқбуйрак қишлоғида татларимиз ҳам аралашиб, бош
суҳбатга қўшилади 65-Зиёвуддин яшовчи Ойбек Эрназаров. — Бу қўшсалар, нур устига нур бўларди.
Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги сайлов округидан Олий Мажлис масала бўйича бир неча марта Ахир, кўпчилик бирлашса, тоғни
Қонунчилик палатасига сайланган маҳаллий раҳбарларга мурожаат талқон қилиши мумкин. Қолаверса,
Йўлларни таъмирлаш инспекция- депутат Шербек Бўронов. — Маса- қилдик. Аммо ҳозирча бирор сайловлар олдидан улар шу халқ-
лан, эскириб яроқсиз ҳолга келиб натижа йўқ. Йўлнинг ҳолатини нинг муаммоларини ҳал қилишга
сига депутатлик сўрови юборган қолган Нарпай туманидаги 30- ва ўзингиз кўриб турибсиз. Ҳозир-ку ваъда берган эдилар. Мана, 9 ой
эдим, — дейди 70-Ургут сайлов 43-умумтаълим мактаблари бино- ҳаво иссиқ, қуруқ. Қишда келсангиз, ўтибдики, улардан дарак йўқ. Яна
округидан Олий Мажлис Қонун- ларини Инқирозга қарши курашиш кўрасиз томошани. Ёғингарчи- сиз депутат назорати дейсиз-а!
чилик палатасига сайланган депу- жамғармаси маблағи ҳисобидан лик туфайли йўлда пайдо бўлган
тат Ғайрат Абдиев. — Аммо мазкур капитал таъмирлаш бўйича Халқ сунъий «кўллар» пиёдаларнинг Депутат назорати нафақат Олий
ташкилотнинг жавоби мени мутла- таълими вазирлигига депутатлик ҳам, автомашиналарнинг ҳам ҳа- Мажлис Қонунчилик палатаси, бал-
сўрови киритган эдим. Натижада ракатига катта тўсиқ бўлади. Олий ки маҳаллий Кенгашлар депутат-
қо қониқтирмади. Чунки бу жавоб- мазкур объектлар таъмири учун 4 Мажлисга сайлаган депутатимизни лари фаолиятининг ҳам ажралмас
миллиард 200 миллион сўм маблағ эса сайловдан сўнг кўрганимиз қисми ҳисобланади. Ўзини таниш-
да аниқ рақам, факт, манзил кўрса- ажратилиб, қисқа муддат ичида йўқ. Кўпчилик уни ҳатто танимай- тиришни истамаган маҳаллий
бинолар мутлақо янги қиёфа касб ди ҳам. Умуман олганда, қишлоқ Кенгаш депутатларидан бирининг
тилмаган. Бир сўз билан айтганда, этди. Жорий ўқув йилидан бошлаб одамлари номзод ва депутатларни айтишича, яқинда ўтказилган сес-
нарпайлик болалар замонавий ўқув 4 йилда бир, у ҳам бўлса, сайловлар сияда депутатлар ҳуқуқ-тартибот
барча ташкилотларга бериладиган жиҳозлари билан таъминланган олдидан бўладиган учрашувларда- идораси ва туман тиббиёт бирлаш-
янги синфхоналарда таълим олиш- гина кўришга одатланиб қолишган. маси раҳбарларининг ҳисоботини
шаблон-хат. Бу ерда фақат сана, ни бошлайди. Шундай бўлгач, уларнинг борлиги эшитишган. Шу ерда у кишига бир
ҳатто эсимизга ҳам келмайди. савол бердик: Кенгаш сессияларида
хат олувчининг манзили ва исми- «Сайловдан сўнг ҳисоботларни тинглашдан бошқа
депутатни кўрмадик...» Одамларга «бегоналик» одамларни қийнаётган ижтимоий
шарифи ўзгартирилади, холос. қачонгача давом этади? муаммолар неча марта муҳокама
Кези келганда айтиш жоизки, қилинди ва қандай чора-тадбирлар
Мана, ўша хатдан жумлалар: 2019 йил 22 декабрда Олий Мажлис Худди шу каби муаммолар белгиланди? У елкасини қисиб: «Бу
«Масала муҳимлигини ҳисобга ол- Қонунчилик палатаси ва маҳаллий Жомбой туманидаги «Ҳалвойи», ҳақда бирор нарса дея олмайман,
ган ҳолда, йўлларни таъмирлашни Кенгашларга ўтказилган сайлов- «Наймантепа» каби маҳаллалар кенгаш раисидан сўраб кўринг, у
2021 йилги Дастурга киритиш лардан сўнг, Самарқандда бирор ҳудудида ҳам мавжуд. Бу ердаги билиши керак» деди.
чораларини кўрамиз...», «Режадаги марта депутатнинг қадами етмаган қисқа туташувлар туфайли куйиб,
йўлларни таъмирлаш учун барча фуқаролар йиғинлари ҳам талайги- қорайиб кетган симёғочларни, Мана, сизга халқ сайлаган ва-
чора-тадбирлар кўрилади...» ва на. Жумладан, Пайариқ туманидаги таъмирланавериб яроқсиз ҳолга килнинг муаммоларга нисбатан
ҳоказо. Ургутдаги қайси йиғинга «Эрназарқўрғон» маҳалласи шун- келиб қолган трансформаторлар- муносабати. Юқоридаги муло-
қарашли йўллар ким томонидан дай ҳудудлардан бири. Бу ердаги ни янгисига алмаштириш маса- ҳазалар билан кимнидир айблаш
ва қачон таъмирланади? Бу юмуш- Тўполос ва Қўриқбуйрак қишлоқла- ласи ҳар йили «Йўл харитаси»га ёки қоралаш фикридан йироқмиз,
ларга қанча маблағ ажратилади? рида истиқомат қилувчи 5 мингга киритилади, аммо негадир йил шунчаки мавжуд вазиятга кўзгу
Таъмирлаш қайси муддатда якун- яқин аҳолини қатор йиллардан якунига қадар бажарилмайди. тутяпмиз, холос. Қолган масала-
ланади? Афсуски, инспекциянинг буён яроқсиз йўл ва эскирган сим лар эса масъулларнинг ўзларига
жавоб хатида бу саволларга жавоб ёғочлар муаммоси қийнаб келади. — Қишлоғимиз марказидаги ҳавола. Ҳар не бўлса-да, шу халқ,
тополмадик. икки карра зўриқиш билан иш- шу эл уларни ўз номидан маҳаллий
— Ҳатто сал қаттиқроқ шамол лаётган эскирган трансформатор- органларга вакил этиб сайлаган
Суҳбатдошимизнинг сўзларига турса ҳам юрагимизни ҳовучлаб ни алмаштириш бўйича маҳаллий экан, шунга муносиб бўлиш, масъ-
қараганда, Ургут тумани маҳал- хавотирга тушамиз, негаки, бу ва республика газеталарида бир улиятни оқлаш ҳам керак-да.
лалари ҳудудида бир неча йилдан неча бор чиқишлар қилинди,
буён қурилиши тугалланмаётган аммо аҳвол ўзгаргани йўқ, — дей- Хўш, сиз бунга нима дейсиз,
ижтимоий соҳа объектларининг ди Туркман қишлоғида яшовчи азиз маҳалладош?
кейинги тақдири юзасидан Молия меҳнат фахрийси Эркин Омонов.
вазирлигига юборилган депутат- — Янги трансформатор олиб ке- Ёрмамат РУСТАМОВ
лик сўровига ҳам худди шу шакл- «Mahalla»
даги жавоб хати келган.
Ғайрат Абдиевнинг сўзларини
тинглаб туриб, беихтиёр кишида
савол туғилади. Вазирлик ва идо-
ралар мутасаддилари Олий Маж-
лис Қонунчилик палатаси депута-
тининг сўровигаки, шу даражада
юзаки муносабат билдирсалар,
унда оддий одамлар додини ким-
га айтсин? Ҳудудларда одамларни
қийнаётган айрим ижтимоий
муаммолар ечим топмаётгани,
Халқ қабулхоналарию, порталлар-
га тушаётган мурожаатларнинг
кети узилмаётганига асосий
Сариосиё туманида
иккита меҳмон уйи ташкил этилди.
2020 йил БОР ГАП 23
№30 (1960)
Шўровулнинг йўллари
НИМАДАН ШЎРЛАНЯПТИ?Шимолий минтақа — Қорақалпоғистон Республикасида ҳудуд-
ларни ободонлаштириш, газ, сув, электр таъминоти, йўлларни
таъмирлаш масаласига жиддий эътибор қаратилаётган бўлса-
да, мутасадди ташкилотларга турли мурожаатлар келиб туш-
моқда. Бу маҳаллий ҳокимликлар томонидан аҳолининг ҳақли
эътирозларини ўрганиш ва ҳал этиш масаласига эътибор қара-
тилмаётганидан далолат беради. Қиш фасли яқинлашаётган
бир паллада фуқароларнинг яшаш тарзи билан боғлиқ муам-
молари ҳал этилмаётганини қандай изоҳлаш мумкин?
“«Уй-жой қуряпмиз, аммо
яшашга шароит йўқ...»
Тахиатош тумани «Нурли ке- киллар аҳоли таъминланишини қисқа фурсат-
лажак» маҳалла фуқаролар йиғи- коммунал хизмат кўрсатиш соҳа- билан учрашиб, да ҳал қилиш қийин. Бунинг учун
нидаги Шўровул масканида янги си ишламайди. Ҳудудимизга яқин вазиятни ўрга- олдиндан режа тузилиб, маҳаллий
ҳовли-жойлар бунёд этилгани жойда қурилаётган ипотека уйла- нишади, лекин бюджетдан маблағ ажратилади.
қувонарли ҳол, албатта. Аммо бу рига марказий газ қувури тортил- натижа қани? Айни пайтда Шўровулнинг йўлла-
ерда истиқомат қилувчи аҳолига ган. Биз эса уйимизни газ билан рини текис ва равон қилишга ки-
қай даражада яшаш шароити яра- таъминлаш учун ўзимиз харажат Дарҳақи- ришдик. Яқин кунлар ичида транс-
тиб берилган? қилишимиз керакка ўхшайди. қат, Тахиатош туманида янгидан порт қатнови йўлга қўйилади.
Ичимлик суви умуман йўқ. Электр барпо этилаётган аҳоли пункти- Бунинг учун йўллар текисланиб,
— Икки йил аввал кам таъмин- энергияси таъминоти учун бор-йў- даги вазият билан танишган киши қум тўшаб берилиши керак. Қол-
ланган оилалар қаторида бизга ғи иккита симёғоч қуриб беришди. мурожаатчилар тўла маънода ган муаммолар йўл-йўлакай ҳал
ҳам маҳалла ҳудудидан аукцион- Қолганига ҳар ким ўзича қўлбола ҳақ эканини англайди. Уйлар қилинади. Мутасадди идораларга
сиз, бепул ер участкаси ажратиб устун қуриб, электр энергиясига ўртасидаги очиқ майдонни йўл тегишли топшириқлар берилган.
берилган эди, — дейди Рустам уланишяпти. Йўллар созми, ишқи- деб бўлмайди. Шўр тупроқнинг
Жуманов. — Елкамизга офтоб либ, дерсиз? Ҳудуд номига яраша ўйдим-чуқурларидан юрган одам Аҳвол ўнгланадими?
тегадиган бўлди, деб бу хабардан шўр. Яёв юришнинг имкони йўқ. оёғини лат едириб олиши ҳеч гап
бошимиз кўкка етди. Кўп йил- Мактабга қатнайдиган фарзандла- эмас. Қурилиш ишлари учун қа- Мақолани тайёрлаш жараёни
лардан буён 3 нафар фарзандим, римизни аяймиз. Бу борада туман зилган ҳандақлар эса шундоқ очиқ кетаётган пайтда мазкур ҳудуд-
аёлим билан ижарада яшаб келар- ҳокимлиги, Президентнинг туман- ётибди. Қурилиш материаллари даги айрим муаммолар ечими-
дим. Бор кучимизни тўплаб, имо- даги Халқ қабулхонасига бир неча қолдиқлари шу қадар кўплигидан га киришилгани ҳақида туман
рат қуришнинг азобини тортдик. маротаба мурожаат қилганмиз. Ва- бу ерда ҳеч қандай улов, ҳаттоки ҳокимлигидан маълумот олдик.
Уч хонали уйни амал-тақал қилиб эшак ҳам бемалол юра олмайди. Ўйлаб қоласан, киши. Нима учун
қуриб олдик. Биз қатори кўпчи- аҳоли мурожаатларига ўз вақтида
лик қўни-қўшниларимиз уй-жой Умидли дунё. Ўз уй-жойини қу- эътибор қаратилмайди? Кимнинг-
қуришга киришди. Лекин ҳозир бу риб олган аҳоли Шўровулда аҳвол дир турткисини кутиш керакми?
ҳудудга ҳамма ҳам кўчиб келол- ўнгланишига умид қилмоқда.
маяпти. Фақат 15-20 та оила маж- Бизга маълумот беришларича,
бурликдан кўчиб келдик. Ахир, ҳеч Муаммога ечим борми? йўлларни текислаш, вақтинча қум
қандай шарт-шароит яратилмаган ёйиб бериш ишлари бошланиб,
жойда қандай яшаш мумкин? Излаган имкон топади, бу бор устунлар олиб келинган. Уйлар
гап. Камбағал оилаларга бепул электр энергияси билан таъмин-
Мана, икки йил бўлди, биронта ер ажратиб берилиши мақтовга ланмоқда. Шунингдек, табиий газ
лойиқ. Лекин ажратилган ерда ва ичимлик суви билан боғлиқ
ЖАРАЁН қурилиш ишларини олиб бориш масала келгуси йил дастурига
учун уларга ҳеч қандай имконият киритилади.
Қорақалпоғистонда янги канал қурилмоқда яратилмаган бўлса, бундан нима
наф? Камбағални туянинг устида Аҳоли мурожаатларига бефарқ
Хитой ва маҳаллий ит қопавериши керакми? Уй-жой қараш ярашмайди. Агар шундай
14 та пудратчи компа- қуриш учун ер участкасига эгалик ҳолат хукм сурса, яхшиси, халқ
ния томонидан Эл- қилган шахс майдонни бир амал- дардини тингламайдиган, унинг
ликқалъа, Беруний ва лаб текислаши, пойдевор қуриши оғирини енгил қилмайдиган
Тўрткўл туманларини мумкин. Коммуникация-муҳан- мансабдор шахслар ўз курсисини
кесиб ўтувчи Бўстон дислик тармоқларини ўрнатиш, бўшатиб қўяверсин. Биз эса Шўро-
канали қурилиш ишла- электр энергияси таъминоти ҳар вулнинг келажаги порлоқ бўлиши-
ри жадал олиб борил- қалай унинг вазифасига кирмаса га ишонамиз. Янги барпо этилаёт-
моқда. керак? Ахир, бунинг учун озмунча ган аҳоли пунктида мактаб, бола-
маблағ кетадими? Шўровулда ку- лар боғчаси, оилавий поликлини-
Жанубий Қора- затилаётган ҳолат республикамиз- ка, спорт майдончаси ва бошқа
қалпоғистонда сув нинг бошқа шаҳар ва туманларида кўплаб иншоотлар, тадбиркорлик
ресурсларини бошқаришни яхшилашга қаратилган бу лойи- ҳам учрайди. Туман ҳокимлиги бу субъектлари қад ростлайди. Бу-
ҳанинг умумий қиймати 376,7 млн. долларни ташкил этади. муаммога қандай қарайди? нинг учун эса халқ мурожаатлари
Қурилиш ишлари Жаҳон банки маблағлари ҳисобидан амал- ўрганилиб, муаммолар ечимига ўз
га оширилмоқда. — Муаммоларга ечим, албатта, вақтида киришилиши керак.
топилади, — дейди Тахиатош ту-
Қайд этилишича, канал ишга тушгандан кейин Эллик- мани ҳокими ўринбосари Абдура- Омирбай ЕСБЕРГЕНОВ
қалъа, Беруний ва Тўрткўл туманларидаги 100 минг гектар шид Омонов. — Тўғри, аҳолининг «Mahalla»
суғориладиган ерда сув ресурсларини бошқариш яхшилана- сув, газ, электр энергияси билан
ди. Йилига 269 млн. м3 сув иқтисод қилинади. 402 та насос
станцияси фаолияти тўхтатилиб, йилига 6,9 млн. долларлик
электр энергияси ва фойдаланиш харажатлари иқтисод
қилинади.
Фуқаролар пахта йиғим-терими ва меҳнат муносабатлари билан боғлиқ
ҳар қандай масала юзасидан 1092 рақамига мурожаат қилиши мумкин.
Никоҳ, туғилиш, ажралиш ва ўлим каби ҳаётий воқеалар бор
экан, уларни қонуний қайд этишга эҳтиёж бўлади. Кундалик
турмушда бундай ҳолатлар ҳар куни учрайди. Шунинг учун
ҳам уларни қайд этувчи фуқаролик ҳолати далолатномаларини
ёзиш (ФҲДЁ) органлари бинолари доим одамлар билан гавжум.
ФҲДЁ Мана шу гавжумлик ушбу соҳада айрим муаммолар юзага
келишига сабаб бўлган. Турнақатор навбатлар, ишни тезроқ
битириш учун пора бериш, фойда келмайдиган ишларни ҳал
тизимидаги му“аммоларгаэтишни пайсалга солишдек иллатлар илдиз отгани сир эмас.
24 ҚУЛАЙЛИК 2020 йил
№30 (1960)
чек қўйилади...(ми?)
Соҳани тартибга солиш, одам- тўлдириш тартиби жорий этилиб, ни яратади, киритилган фуқаро- засига кўра ФҲДЁ органи томони-
ларга қулайлик яратиш борасида уларни қўлда ёзиш талаблари лик ҳолати ёзувлари блоклар деб дан қайд этилади.
кейинги йилларда бир қатор иш- бекор қилинди. аталувчи хэш-функция ёрдамида
лар амалга оширилди. Жумладан, ўзгармас блокка жойлаштирилади. — Шунингдек. қарор билан бир
жорий йил 26 август куни Вазир- — Айтиш керакки, рақамлаш- қатор ҳужжатларни олиш тарти-
лар Маҳкамасининг «Фуқаролик тириш ишларининг тезкорлик — Шу билан бир қаторда, би соддалаштирилди, — дейди
ҳолати далолатномаларини ёзиш билан амалга оширилиши фуқа- маълумотлар фақатгина тизимда С.Зокирова. — Масалан, фуқаро-
органлари фаолиятини Ўзбекис- роларнинг вақтини тежаш ва бир рўйхатдан ўтказилган аккаунтлар лик ҳолатлари, жумладан, никоҳ
тон Республикаси Адлия вазирли- ҳужжат ортидан турли идоралар томонидан киритилади, яъни ҳар ёки туғилганликни қайд этиш
ги ҳузуридаги Давлат хизматлари эшиги олдида навбат кутилишига бир иштирок этувчига махсус эндиликда гербли гувоҳномалар
агентлиги тизимида самарали чек қўяди, — дейди Давлат хиз- логин ва пароль берилади, — дей- тақдим этилгандагина эмас, балки
ташкил этиш чора-тадбирлари матлари агентлиги масъул ходи- ди С.Зокирова. — Яна бир жиҳати ФҲДЁ архиви маълумотномалари
тўғрисида»ги қарори қабул қи- ми Севара Зокирова. — Тасаввур шундаки, қайси аккаунт эгаси асосида ҳам амалга оширилади.
линди. қилинг, авваллари бирор бир ҳуж- қачон ва нима маълумот кирит- Бола туғилганда бериладиган
жатни ўзингизга қарашли ФҲДЁ гани шаффоф кўриниб туради. Бу суюнчи пули, дафн маросими
Хўш, ҳужжатнинг қандай аҳа- бўлимидан олишингиз учун қанча эса тизимда фирибгарликларнинг учун бир маротабалик нафақа
миятли жиҳатлари бор? Қарор вақт сарф этиларди. Устига-устак, олдини олишга ёрдам беради. пулларини олиш учун маълумот-
соҳадаги бюрократия, расмиятчи- ортиқча қоғозбозлик, дегандай. Блокчейн тизимида фойдаланув- лар энди қўлма-қўл фуқароларга
лик ҳолатларига чек қўя оладими? Янги тизимга ўтилаётгани ана чи мустақил равишда алоҳида берилмасдан, Пенсия жамғар-
Одамларга қандай қулайликлар шундай ортиқча вақт йўқотишга блокдаги маълумотни ўзгартирол- масига махсус электрон тизим
яратилади? чек қўйишдан ташқари, идора- майди. Яъни бир блокдаги маъ- орқали тўғридан-тўғри юборила-
лараро ахборот алмашинувига лумотнинг ўзгартирилиши барча ди. Бу эса фуқароларнинг нақди ва
— Қарорга мувофиқ, 2021 йил 1 ижобий таъсир кўрсатади. Яъни аввалги блокларга таъсир қилади. вақтини тежашга хизмат қилади.
январга қадар туман (шаҳар) ФҲДЁ давлат идоралари кўплаб маълу- Бу тизим ахборот хавфсизлиги
бўлимлари ходимлари Адлия мотларни инсон омилисиз олиш ва шаффофлигини таъминлаши Қарорга кўра, энди никоҳланув-
вазирлиги томонидан аттестация- имкониятига эга бўлади. ҳамда фирибгарликлар олдини чи шахслар ўз хоҳишларига кўра,
дан ўтказилади, — дейди Адлия олишга ёрдам беради. иккаласидан бирининг фамилия-
вазирлиги масъул ходими Фар- Маълумки, соҳада «ФҲДЁнинг сини умумий фамилия сифати-
рух Жўраев. — Улар меҳнатга ҳақ ягона электрон архиви» ахборот Энди куёв келиннинг да танлашлари ёки ўзларининг
тўлаш ва моддий рағбатлантириш тизими жорий этилган эди. 2020 фамилиясига ўтиши никоҳгача бўлган фамилияларида
шартлари бўйича Агентликнинг йил якунига қадар мазкур тизим қолишлари мумкин. Никоҳланув-
ҳудудий бошқармалари бўлимла- блокчейн технологиясига ўткази- мумкинми? чилар фамилияларининг қўшили-
ри ходимларига тенглаштирилади. лади. Блокчейн тизимга қўшимча ши орқали ҳосил бўлган фамилия
Яна муҳим жиҳат: ФҲДЁ бўлимла- махсус аппарат воситаларидан Эндиликда ФҲДЁ органларини умумий фамилия сифатида тан-
ри ва никоҳ уйлари мудирлари, фойдаланмасдан хавфсиз кириш туғилиш, ўлим, никоҳ ва ажрим ланиши мумкин. Масалан, куёв
инспекторларининг туман (шаҳар) ва ундан фойдаланиш имконияти- тўғрисидаги гербли гувоҳномалар Аҳмедов, келин Шуҳратова бўлса,
ҳокимликлари тизимидаги ишла- билан Давлат хизматлари агент- шунда куёв Аҳмедов-Шуҳратов,
ган даври кўп йил ишлагани ҳамда лигининг буюртмаларига асосан, келин эса Аҳмедова-Шуҳратова
мартаба даражалари олиш учун тўғридан-тўғри таъминлаш тар- бўлиши мумкин.
устамалар тўлашга зарур бўлган тиби жорий этилмоқда. Яна бир
иш стажига қўшилади. муҳим жиҳат: илгари 16 ёшдан Қўшфамилияли фуқароларнинг
ошган, туғилиши қайд этилмаган фарзандига қандай фамилия бе-
Рақамлаштириш шахсларнинг туғилганини қайд рилишига келсак, бундай ҳолатда
бюрократияга барҳам этиш фақат суднинг ҳал қилув қа- Оила кодексининг 69-моддаси-
рори асосида амалга оширилган га асосан, боланинг фамилияси
беради бўлса, энди тегишли тиббий маъ- ота-онанинг фамилиясига қараб
лумотнома мавжуд бўлса, унинг белгиланади. Ота-она турли
Маълумки, ФҲДЁ органлари- туғилиши ота-она ёки улардан фамилияларда бўлганда уларнинг
нинг статистика дафтарлари 2019 бири ва вояга етган боланинг ари- келишувига биноан, болага ота-
йил 1 июлдан электрон тарзда сининг ёки онасининг фамилияси
юритила бошланди. Туғилганлик, берилади. Шунингдек, ота-она-
никоҳ, никоҳдан ажралиш ва ўлим нинг хоҳишига кўра, бобонинг
ҳақидаги гербли гувоҳномалар- исми бўйича фамилия берилиши
ни фақат компьютер ёрдамида мумкин.
***
Хулоса қилиб айтганда, қабул
қилинган қарор ижроси ФҲДЁ
тизимида учраётган муаммоларга
чек қўйишга хизмат қилади. Бу эса
фуқароларнинг манфаатларини
таъминлайди, уларга кўрсатилаёт-
ган давлат хизматларининг сифа-
ти ва тезкорлиги янада ошади.
Санжар ИСМАТОВ
«Mahalla»
«АРМИ–2020»: Ўзбекистон ҳарбийлари
ғолиблар сафидан жой олди.
2020 йил САНЪАТ 25
№30 (1960)
Меҳри БЕКЖОНОВА:
«ҲчАекЁ-чТегаНраИси НйўқГсаЎҳнЗаИдир»Мусиқа, қўшиқ, образ. Ана шу уч бирлик билан намоён бўлув-МАВЗУГА ОИД
чи санъат тури бор: мусиқали драма театри. Мусиқасиз саҳна МАЪЛУМОТ:
асарига актёр ёки актриса икки-уч карра куч сарфласа, ария,
дуэт орқали образ руҳий кечинмаси очиб бериладиган драма- Меҳри Бекжонова 1962
тик асарга тўрт-беш ҳисса кўпроқ ижод қилинади. Санъатнинг йилда Наманган вилоя-
бу турида ижодий чўққига эришган актрисалардан бири —Му- ти Поп туманида оддий
қимий номидаги мусиқали драма театри актрисаси, Ўзбекистон ишчи оиласида дунёга
халқ артисти Меҳри Бекжоновадир. Таниқли актриса билан келган. 1984 йилда Тош-
театрнинг бугунги ҳолати, ёшлар тарбиясидаги ўрни, санъаткор кент театр ва рассомчи-
“одоби, соҳадаги муаммо ва камчиликлар ҳақида суҳбатлашдик.
лик санъати институтини
— Муқимий номидаги юрган санъаткорни кўриб қолса, сценарийлар жуда кам, яратил- актёрлик йўналиши бўйи-
мусиқали драма теат- мухлис зоти худди мўъжизага дуч ганлари ҳам саёз, савияси паст. Бу ча битирган. 1982 йилдан
рида меҳнат қилиб келгандек, унинг ёнига шошади, эса ижодий жамоамизга саралаш бери Муқимий номидаги
келаётган фахрий санъ- саломлашади, суратга тушгиси имкониятини бермайди, борини мусиқали драма театрида
аткор сифатида ижодий келади. Санъаткор эса: «Вақтим саҳналаштиришга мажбурмиз. ишлайди. Актрисага 2009
жамоанинг ҳозирги йўқ, шошиб тургандим!» дея рад Кейинги йилларда Холи Хурсан- йилда «Ўзбекистон халқ
фаолияти сизни қониқ- этса, ҳаттоки бир энликкина дов, Нурулло Аббосхон, Қўчқор артисти» фахрий унвони
тирадими? дастхатини ҳам ёзиб бермаса, Норқобил, Хосият Рустамова каби берилган.
ўша актёр сиймосини қалбида ижодкорлар ўз мусиқали драма-
— Театримиз 1939 йилдан бери асраб-авайлаб юрган мухлиснинг тик асарларини ҳавола этишяпти.
халқимизга хизмат қилиб келяп- қандай аҳволга тушишини тасав- Сценарий, аввало, режиссёр «чи- Агар оилавий даврада, таълим
ти. Бу санъат кошонасига кимлар вур қилаверинг. Ўйлаб кўрайлик, ғириғи»дан ўтказилиб, актёрлар масканларида таъсирчан тарбия
келиб, кимлар кетмади? Четдан энди у ўша санъаткорни ҳурмат гуруҳига берилади. Агар унинг усулларига мурожаат қилинса,
кузатганда, уч авлод — ёшлар, қиладими, ўйнаган ролларини айрим жиҳатлари маъқул келмаса, менимча, хориж сериалларига
ўрта қатлам ва ёши улуғ санъат- қадрлайдими? Менимча, санъат- муаллиф қайтадан кўриб беради. тақлид қилиш, қаҳрамонларидек
корлар театримизда ижодий му- кор ўз одоб-ахлоқи, бой маънавий Қисқаси, сценарий мазмунли, бўлишга интилиш ҳисси ёшларда
ҳитни жипслаштириб турибди, дунёси билан ҳам мухлисни лол таъсирли, ижтимоий аҳамиятга кучайиб кетмайди.
назаримда. Драма то саҳна юзи- қолдириши керак. эга бўлса, бу муаллиф, қолаверса,
ни кўргунича асар муҳокамаси, актёрлар меҳнати маҳсули бўлиб — Кино, театр, қўшиқчи-
ролларнинг тақсимланиши, ре- — Мазмунли, ҳаётий қолади. лик ва санъатнинг бошқа
петиция, премьера жараёнлари сценарий яратилса, бу турларида бир марталик
кетади. Бир йилда 3-4 та асар- театр репертуарининг — Ҳозирги вақтда теле- ролга таклиф қилинади-
ни томошабин ҳукмига ҳавола бойлигидан далолат видение орқали намо- ган қиёфалар учрайди.
этамиз, бу кам, албатта. Мухлис беради. Сиз ишлаётган йиш этилаётган Туркия, «Чумчуқ сўйса ҳам қас-
қалбини забт этадиган, тар- даргоҳда драматург- Корея давлатлари се- соб сўйсин» дейишади,
биявий таъсир доираси катта, ларнинг театр ижодий риаллари ёшлар тар- ахир. Нима учун санъат-
замондошларимиз руҳий-маъна- жамоаси билан ҳам- биясига салбий таъсир дан бехабар ҳаваскорга
вий оламини акс эттирувчи му- корлиги қандай йўлга кўрсатяпти. Нима учун роль берилади?
сиқали драматик асарлар кўпроқ қўйилган? ўз халқимиз тарихи,
яратилса, бизда танлаш, саралаш буюк аждодларимиз — Фикрингиз тўғри, онда-сон-
имконияти кўпроқ бўлар эди. — Аслида, ҳаётнинг ўзи чек-че- ҳаётига бағишланган да шундай ҳолатлар учрайди.
Сюжети ўткир ва композицияси- гараси йўқ саҳнадир, инсон зоти тарбиявий характерда- «Конфетка» режиссёрнингми ёки
га катта юк берилган мусиқали унда турлича қиёфаси билан из ги сериаллар яратил- таниқли актёрнингми қариндоши
драма фақат актёрлар жамоасига қолдиради. Сценарий кишилик маяпти? бўлиб чиқади. Аммо барча соҳа-
эмас, балки томошабинларга ҳам жамиятининг қайсидир воқе- даги сингари кино, театр санъа-
манзур бўлиши аниқ. лигини ўзида акс эттирар экан, — Бу масала кенг жамоатчи- тида ҳам касбий салоҳият, яъни
томошабин унда ўзини, таниш- ликни ўйлантиряпти. Ўзбекча профессионализм юксак туриши
— Актёр драматик билишини, қариндош-уруғини сериаллар бор, аммо аксарияти керак. Роль ўйнайдиган киши
асарда бошдан-оёқ ўша кўради. Демак, театр санъати маиший-ахлоқий мавзуларда, назариядан хабардор бўлмаса,
образнинг ичига кирма- ҳаётни акс эттирмаса, актёрнинг мазмунан бир-бирига эгизакдек амалиётни қойиллата олмайди.
са, образ томошабинни саҳнага чиқиб, роль ўйнашидан ўхшаш бўлгани боис эътироф Ўзбекистон санъат ва маданият
тўлқинлантирмайди, не наф? Муқимий номидаги му- этилмаяпти. Шу ўринда «Авло- институтида «Саҳна маданияти»,
таъсирлантирмайди. сиқали драма театрида 1982 йил- ний», «Илҳақ» бадиий фильмла- «Актёрнинг нотиқлик маҳорати»
Сизнингча, яна қайси дан ўз фаолиятимни бошлаган рининг яратилиб, томошабин аҳ- каби касбий ўқув курсларидан за-
жиҳатлар актёр ёки акт- бўлсам, Собир Абдулла, Ҳамид лига манзур бўлганини таъкидла- рурий даражада билим эгаллама-
рисани томошабинга Ғулом сингари адибларимизнинг моқчиман. Бўлар экан-ку, яратса. ган бўлса, собиқ талаба таваккал
боғлайди? асарлари саҳналаштириларди. Кўп қисмли бадиий сериалларга қилиб саҳнага чиқмагани афзал.
«Лайли ва Мажнун», «Фарҳод катта маблағ керак. Балки бу Чунки бўлғуси актёрда касбий
— Истеъдодли ёш ҳамкасб- ва Ширин», «Тоҳир ва Зуҳра», борада тадбиркорлар, ишбилар- пойдевор бўлмаса, ўйнаган роли
ларимни қадрлайман. Уларнинг «Гул ва Наврўз» сингари классик мон доиралар билан ҳамкорлик сохта, сунъий чиқади.
образ яратиб, мухлис қалбини асарлар ҳамон саҳнамизни безаб қилиш керакдир.
забт этиши ўз келажаги учун турибди. — Мазмунли суҳбатин-
тамал тоши қўйишидир, асли- Она тилимизга таржима қи- гиз учун ташаккур!
Очиғини айтганда, мусиқали линган хорижий сериаллар эса
да. Кўп йиллик хулосам шундай: драматик асар ёзишга қунт қи- « оммавий маданият» унсурла- «Mahalla» мухбири
актёр ҳам, актриса ҳам яратган ладиган ёзувчи-шоирлар кам. рини акс эттираётгани ва ўткир Ҳулкар КУЗМЕТОВА
образи билан мухлис юрагига Қанийди, бир йилда 10-15 та сюжети билан ёшлар аудитория-
муҳрланади. Жамоат жойларида сценарий тақдим этилса. Афсуски, сини ўзига ром этиб олмоқда. суҳбатлашди.
«Лазги», «Шашмақом», аския ва палов
ЮНЕСКО рўйхатига тавсия этилди.
Донорлик — беморларга ёрдам беришнинг, инсонларга яхшилик қилишнинг
оддий усули. Ҳар куни минглаб инсонлар донор қонига муҳтож бўлади. Афсуски,
қонни сунъий тарзда ишлаб чиқишнинг имкони йўқ. Унинг ягона манбаи —
оддий“Д, аОммНо оОлиРйЛИК –беғараздонорлардир.
26 САЛОМАТЛИК 2020 йил
№30 (1960)
қаҳрамонликдир
Кимлар донор Тунги навбатчиликдан кейин чалинувчан бўлиб қолган ҳамда МАВЗУГА ОИД
бўла олади? қон топшириш тавсия этилмайди, айрим хасталиклар билан оғриган
чунки навбатчиликда кўп қувват беморлар қон олдириши зарурлиги МАЪЛУМОТ:
18 ёшдан 60 ёшгача бўлган, сарфланади, бу эса организмда уқтирилган.
оғирлиги 50 килограммдан юқори, модда алмашинувига таъсир қила- Қон ва унинг таркибий
ўзини соғлом деб билган, ирқи, ди. Донорликкача икки кун мобай- Жаҳон соғлиқни сақлаш таш- қисмларини мунтазам
касби, жинсидан қатъи назар, ҳар нида спиртли ичимликлар ичиш килоти маълумотларига кўра, равишда ҳамда бепул
бир инсон қон ва унинг компо- мутлақо тақиқланади. Донорлар донорлар бошқаларга қараганда топширувчи донор «Ўз-
нентлари учун донор бўла олади. қон марказларида тўрт босқичли 5 йил кўпроқ умр кечиришади. бекистон Республикаси
Бунинг учун аёлларда гемоглабин тиббий текширувдан ўтказилади. Айниқса, 40 ёшдан ошган киши- фахрий донори» кўкрак
даражаси 120, эркакларда эса 130 Шундан сўнг шифокор тавсиясига ларнинг йилда бир марта қон нишони билан тақдирла-
дан юқори бўлиши керак. Ана шу кўра донорлик қилиши мумкин. топшириши юрак-қон томир нади ва базавий ҳисоблаш
талабларга жавоб берадиган соғ- тизими учун янгиланиш, демакки, миқдорининг беш барава-
лом аёллар ҳар уч ойда, эркаклар Донорлик кимларга умрни узайтириш дегани. Йиллаб ри миқдорида бир марта
икки ойда бир марта донорлик мумкин эмас? ишлаган томирлар гўё «қурум тўлиқ бериладиган пул
қилишлари мумкин. Плазма ва босган»дек ёмон аҳволга келиб мукофоти олади.
қоннинг бошқа компонентларини Қон олишдан аввал уни қабул қолади. Қон топшириш эса уларни
ҳар 14 кунда топшириш мумкин. қилаётган инсон хавфсизлигини тозалаш, ҳужайраларнинг табиий Динда нима дейилган?
таъминлаш учун донорнинг қан- янгиланишига ва организм ёша-
Инсон организмида 4,5-5 литр дай касалликлар билан оғригани, ришига олиб келади. Ислом дини вужудга келган
қон бўлади. Кўп йиллик илмий соғлиғи, яқин орада ичган дори- еттинчи асрда қон қуйиш амалиё-
изланишлар шуни кўрсатдики, 500 дармонлари ва ҳаёт тарзи ҳақида Бахтсиз ҳодисалар, операция- ти бўлмаган. Аммо ҳозирги кунга
мл.гача қон топшириш организм маълумот йиғилади. Ҳар қандай лар чоғида организмнинг оғир келиб тиббиётнинг ажралмас
учун хавфсиздир. Ҳар бир донор- маълумотлар сир тутилиши кафо- талафотларга учраш эҳтимоли қисми бўлган бу амалиётнинг ди-
лик амалиётида ўртача 350-400 латланади. Қон топширгач, донор донорларда бошқаларга қара- ний жиҳатлари савол туғдириши
мл. қон олинади. Унинг ўрни эса доимий ҳаёт тарзини давом этти- ганда камроқ бўлади. Чунки табиий.
36 соат ичида қайта тикланиш риши мумкин. донор организми қон йўқотишга
хусусиятига эга. Фақат маълум мослашган бўлади ва оғир асо- Ўзбекистон мусулмонлари идо-
муддат оғир жисмоний ҳара- Қон донори бўлишга тўсқин- ратларни ҳам нисбатан енгилроқ раси маълумотларига кўра, қонни
катлар қилмай, кўпроқ суюқлик лик қилувчи қатор омиллар ҳам ўтказади. Донорлик инфаркт ва бир кишидан иккинчи кишига
ичиши тавсия этилади. мавжуд. Хусусан, ОИТС, ОИВ, бошқа юрак-қон томир касал- қуйишда маън қилувчи омиллар
заҳм, вирусли гепатитлар, сил, ликлари келиб чиқиши хавфини йўқ. Тиббий нуқтаи назардан тўғ-
Донор нималарга риоя қон касалликлари, миопия (узоқни ҳам бир неча бор камайтиради. ри келса, яъни донорнинг қонида
қилиши керак? кўра олмаслик, кўриш даражаси Олимлар эркак донорлар ораси- хавфли касалликлар бўлмаса, рух-
минус 6 дан паст бўлса), юрак, да юрак инфаркти бошқаларга сат берилади. Ёш-қари, аёл-эркак,
Қон, унинг таркибий қисмла- ўпка, жигар ва буйрак етишмовчи- қараганда 30 фоиз камроқ учра- мусулмон-мусулмон эмаслигидан
ри ва препаратлари инсон ҳаёти лигини бошдан кечирган шахслар шини аниқлашган. қатъи назар, бир кишидан иккин-
хавф остида қолганда қуйилади. касаллик қачон ва қай даражада чисига қон қуйиш мумкин.
Жумладан, оғир даражали кам- кечгани ҳамда даво муолажала- Бундай амалиёт юрак, қон-то-
қонлик, лейкоз, қон ивиш тизими рининг натижасидан қатъи назар, мир тизими касалликлари, ате- ***
бузилиши, саратон касалликла- донор бўла олмайди. росклероз, подагра, овқат ҳазм Умуман олганда, донорлик ҳар
ри, оғир туғуруқлар, жарроҳлик қилиш, ошқозоности бези, жигар қандай инсон қилиши мумкин
амалиёти, куйишлар ва турли Қон бериб, янада ва асосий модда алмашинуви бўлган оддий, лекин олий қаҳра-
фавқулодда ҳолатларда қон қуйиш соғлом бўласиз фаолиятлари бузилишининг олди- монликдир. Қон донорлиги жа-
тирик қолишнинг ягона усулидир. ни олишда фойдали ҳисобланади. мият саломатлиги учун берилиши
Бунда эса қоннинг сифати ҳам Донорлик нафақат қон олувчи, Иммун тизими касалликлари- мумкин бўлган беғараз ёрдамдир.
муҳим аҳамиятга эга. Хўш, донор балки қон берувчининг саломат- нинг олдини олишда ҳам доимий Бу яхшилик, албатта, бир куни
қон топширишидан олдин нима- лиги учун ҳам фойдали ҳисобла- равишда қон топшириш фойда- қайтади...
ларга эътибор бериши керак? нади. Абу Али ибн Сино ҳам қон лидир, чунки у ҳам организмнинг
олдириш танадаги «мўллик», яъни умумий янгиланиши билан боғ- Муҳаррам ПЎЛАТОВА,
Энг аввало, мунтазам равишда томирлардаги яроқсиз хилтларни лиқ. Қон донорларида ўпка, тўғри Республика қон қуйиш
тўлақонли овқатланиш, кун даво- чиқариб юборишини таъкидлаган. ичак, ошқозон ва ҳиқилдоқ сара- маркази донорларни жамлаш
мида кўпроқ суюқликлар истеъмол Қони кўпайиб кетиб, касалликка тони учраш хавфи камаяди.
қилиш зарур. Амалиётдан 2-3 соат бўлими бошлиғи.
олдин ёғли, аччиқ таомлар истемол
қилмаслик лозим. Ёғли овқатлар
қоннинг сифатига таъсир қилади ва
унинг даво самарасини камайтира-
ди. Шу билан бирга, оч қоринга қон
топшириш мумкин эмас, шунинг
учун донор эрталаб енгил нонушта
қилиб келиши лозим бўлади.
«Ўзбекистон ҳаво йўллари» парвозларида ПЗР усулида
олинган таҳлил натижаларини тақдим этиш зарур.
2020 йил САЛОМАТЛИК 27
№30 (1960)
ЧАНОҚ — 2 ёшли қизимга шифокорлар
дисплазия ташхисини қўйишди.
Айтишларича, бу туғма касаллик
экан. Унинг келиб чиқиш сабаблари,
даволаш муолажалари, асоратлари
ҳақида маълумот берсангиз...
БЎҒИМИНИНГ Ноила ШУКУРОВА.
Қашқадарё вилояти.
туғма касаллигига нима сабаб бўлади?
— Дисплазия — чаноқ-сон ўтиши мумкин. Аслида касаллик
бўғимининг туғма касаллигидир. ривожланишига ва сон суяклари-
Айтиш керакки, чаноқ-сон бўғи- нинг туғма чиқишига бир нечта МАВЗУГА ОИД
ми дисплазияси ва унинг туғма омиллар сабаб бўлади. Кўп ҳол-
чиқиши болаларда учрайдиган ларда думбаси билан туғилган МАЪЛУМОТ:
ортопедик касалликлар орасида чақалоқларда учраса, ҳомиладор- Туғма маймоқлик
ногиронликка олиб
биринчи ўринни эгаллайди. Унда ликнинг биринчи ярмидаги тур-
келадими?
чаноқ-сон бўғими барча элемент- ли хасталиклар, жумладан, оғир
ларининг нотўғри ривожланиши ўтган токсикоз ҳам касалликни
оқибатида бўғим косачаси ва сон келтириб чиқарувчи асосий омил Бу хасталик энг кўп учрайдиган
суяги бошчасининг бир-бирига ҳисобланади. Бўлажак онанинг туғма ортопедик касалликлардан
нисбатан тўлиқ силжиши кузати- яшаш ва иш жойидаги экологик бири бўлиб, ўрта ҳисобда ҳар 1000
лади. Сон суяги бошчаси бўғим ҳолат ҳам катта аҳамиятга эга. нафар туғилган боладан 4 нафарида
косачасидан ташқарига ва юқори- Булар дисплазия ривожланишига учрайди. Туғма маймоқликнинг пай-
га силжийди. ва ҳатто, сон суякларининг туғма
Аслида бу ҳолат бола бўғими- чиқишига олиб келади. до бўлиши бўйича аниқ бир хулосага
даги бойлам ва мушаклар тонуси- Айрим ҳолларда эса эрта тур- келинмаган бўлса-да, лекин баъзи
нинг бўшлиги сабаб юзага келади мушга чиққан ва оила, фарзанд вақтларда наслдан-наслга ўтиши, она
ва бир ойлигида ўз-ўзидан ўтиб парвариши хусусида тажрибага ҳомиладорлик даврида касаллангани,
кетади. Лекин ҳар минг чақалоқ- эга бўлмаган оналарнинг етарли жароҳат олгани бунга сабаб бўлиши
нинг тўрт-беш нафари сон суяги- маълумоти йўқлиги сабабли бу мумкин.
нинг чиқиши кучли бўлиши сабаб касаллик ўз вақтида бартараф Агар бу нуқсонга ўз вақтида,
шифокорга мурожаат қилади. этилмасдан қолади. тўғри ва замонавий стандартларга
Ушбу хасталик қиз бо- бир-бирига мос кел- мос ташхислаш ва даво чоралари
лаларда ўғил болаларга маслиги кузатилади. кўрилмаса, оғир ногиронликка
нисбатан 5-6 марта кўпроқ «Қирсиллаш» белгиси
чақалоқларда уч ойлик-
учрайди. Бу туғма нуқ- кача кузатилади. Буни олиб келади. АҚШда бу нуқ-
аниқлаш учун чақалоқнинг сонни даволаш учун Понсети
соннинг илк белгиларини оёқлари чаноқ-сон ва тизза усули кашф килинган. Бу
усул ривожланган дав-
аниқлаш жуда қийинлиги
туфайли ота-оналар ҳамда
баъзида тиббиёт ходимлари бўғимларидан тўғри бурчак латларда стандарт
томонидан касаллик вақ- остида букиб туриб, ўрта усул ҳисобланади.
тида аниқланмайди ва бола чизиққа келтирилиб, сўнг-
юра бошлагандан кейинги- ра секин очилади, шунда
чиқиш томонда қирсиллаш
на, оқсоқланиб юрганида Соғлом чаноқ дисплазия эшитилади. Меъёрда бо- тун», «Ланге»,
бунга аҳамият бера бошлай- ланинг оёқлари ёзилган ва бир- «Лоренц» усуллари-
лаштирилганда олд ва орқа сонда да), баъзи ҳолларда эса хирургик
ди. Ваҳоланки, чаноқ-сон тери бурмалари симметрик бўла- йўл билан даволанади. Шунингдек,
ди. Уларнинг асимметрияси ўша чақалоқлар 2 ойлигида оилавий
бўғими дисплазияси ва туғма сон Белгилари қандай томонда чаноқ-сон бўғими дисп- поликлиникада ортопед-шифокор
чиқишини бола юрмасдан олдин намоён бўлади? лазияси борлигини кўрсатади. кўригидан ўтказилиб, профилакти-
аниқлаб, даволагандагина яхши ка мақсадида оёқларини кенг йўр-
гаклаш ёки «керувчи мосламалар»
натижалар олиш мумкин. Дисплазиянинг илк белгила-
Наслдан-наслга рида оёқ ташқарига қараши, бир Касалликдан тўлиқ тақиш тавсия қилинади.
ўтадими? томонлама чиқишда бир оёқнинг фориғ бўлиш мумкинми? Даволаш давомийлиги ўртача
иккинчисига нисбатан калталиги,
Агар болада юқоридаги бел- тўққиз-ўн бир ойни ташкил этади.
Айтиш керакки, дисплазия сон соҳасидаги ички тери бурма- гилардан бирортаси аниқланса, Касаллик ўз вақтида аниқланиб
кечиктирмай болалар ортопед- (3-12 ойликкача), шифокор кўрсат-
айрим ҳолларда наслдан-наслга ларининг паст-баланд жойлашиб, шифокорига мурожаат қилиш масига риоя қилинса, ундан тўлиқ
керак. Болалар клиник, ультрато- фориғ бўлиш мумкин.
вуш аппарати ёрдамида ва рент-
генография усули билан текшири- Умуман олганда, дисплазияни
либ, ташхис қўйилади ва даволаш ўз вақтида даволаш, унинг олдини
муолажалари бошланади. Даво- олиш чораларини кўриш зарур.
лаш усуллари ҳар хил бўлиб, у Бунда оналар, аввало, ўз соғлиғи-
боланинг ёшига, туғма сон чиқиш га, сўнгра эса янги дунёга келган
даражасига қараб белгиланади. фарзанди соғломлигига жиддий
эътибор беришлари зарур бўлади.
Бола қанчалик ёш бўлса, уни ҳар Раҳим ТИЛОВОВ,
хил мосламалар (махсус шиналар, Республика
Виленский шинаси ва «махсус
памперс») билан даволаш мумкин. ихтисослаштирилган
Боланинг оёғи калталиги катта бўл- травматология ва ортопедия
са, у ҳолда нуқсон ҳар хил гипсли илмий-амалий тиббит маркази
боғламлар («Тер-Егиазаров-Шеп- шифокори, тиббиёт фанлари
номзоди.
Коронавирус: Тошкентда касалланиш
ҳолатлари кескин кўпайди.
28 ҲИДОЯТ ЁҒДУСИ 2020 йил
№30 (1960)
“Ислом динининг фарз «Қориннинг учдан бири таом,
ва суннатларига амал учдан бири ичимлик ва
қилиш нафақат инсон учдан бири нафас олиш
хулқининг гўзалла- учун бўлсин!»
шишига сабаб бўла-
ди, балки кишининг басини шайтонга қолдирмасин», ҲАДИС оғирроқ», дедилар (Имом Муслим,
жисмонан соғлом ва деганлар (Имом Муслим ривояти). Имом Термизий ривояти).
баркамол бўлишини Чап қўлда таом
ҳам таъминлайди. Қизиғи шундаки, Астон универ- ейиш мумкин Ҳалол-ҳаром қандай
Айниқса, таомланиш- ситети профессори Энтони Хилз- фарқланади?
даги талаблар сало- нинг олиб борган тадқиқот нати- эмасми?
матликни сақлашга жаларига кўра, ерга тушиб кетган Инсон тановул қиладиган таом-
хизмат қилади. Хўш, егуликни беш сония ичида ердан Узрсиз чап қўлда таомла- лар ўз аслига қараб иккига: наботот
ислом таомиллари- олиб истеъмол қилиш соғлиқ учун ниш суннатга хилофдир. Ибн ва ҳайвонот таомларига бўлинади.
га кўра, овқатланиш хавфсиз экан. Чунки бу вақт ичида Умар (р.а.)дан ривоят қили- Набототдан бўлган таомлар нажас,
қоидалари қандай ва ҳеч қандай микроорганизм егу- нади: Набий (с.а.в.): «Қачон зарарли ва маст қилувчи бўлмаса,
бу қоидалар киши са- ликка тегишга ёки уни зарарлашга бирортангиз еса, ўнг қўли барчаси ҳалолдир. Набототлардан
ломатлигига қанчалик улгурмайди. билан есин. Қачон бирортан- турли мева ва дон маҳсулотларига
ёрдам беради? Таом- гиз ичса, ўнг қўли билан ич- ўхшаш зарар етказмайдиган нарса-
лар қайси хусусия- Меъёр бузилмаса, соғлиқ син. Чунки шайтон чап қўли лар ҳалол қилинган.
тига қараб ҳалол ва ҳам жойида бўлади? билан еб, чап қўли билан
ҳаромга ажратилади? ичади», дедилар» (Муслим, Ҳайвонлар уч қисмга тақсим-
Ривоят қилишларича, Мадинаи Абу Довуд, Термизий ривоя- ланади: сув ҳайвонлари, қуруқлик
Ерга тушган луқмани Мунавварага табиблар одамларни ти). Демак, чап қўли билан ҳайвонлари ва сув ҳамда қуруқлик-
олиб ейиш тўғрими? даволагани келишди. Улар олти ой еб-ичган одам Раҳмоннинг да яшовчи ҳайвонлар. Сув ҳайвон-
ишлади, лекин шу вақт ичида бирор амридан юз ўгириб, шайтон- ларининг барчаси жумҳур уламо
Овқатланишдан олдин ва кейин киши соғлигидан шикоят қилиб га эргашган ва унинг ишини наздида ҳалолдир. Ҳанафийлар эса
қўлни ювиш барча мусулмонлар келмади. Табиблар Муҳаммад (с.а.в.) қилган бўлади. сув ҳайвонларидан фақат балиқ
учун бирдек суннатдир. Ушбу қоида нинг олдиларига бориб, олти ойдан ҳалол, дейишган. Қуруқлик ҳайвон-
санитария-гигиена қоидалари- бери бирорта одам даволаниш Пайғамбаримиз (с.а.в.) кўп ларига келганда, улардан ўзи ўлиб
нинг биринчи талабидир. Тиббиёт учун келмаганидан шикоят қилиш- ишларини ўнг қўлларида қолгани, оққан қон, чўчқа гўшти ва
ходимлари ҳам тозаликка жиддий ди. Шунда Набий (с.а.в.): «Сизга бажаришни хуш кўрганлар. Аллоҳнинг номи айтиб сўйилмага-
эътибор бериш саломатлик учун даволанишга ҳеч ким келмасли- Кийим кийиш, соч тараш, нини еб бўлмайди. Бир сўз билан
кони-фойда эканини таъкидлаша- гининг сабаби шундаки, бизда бе- оёқ қийим кийишда ўнг то- Қуръон ва суннатда ҳаромлиги
ди. Абдуллоҳ ибн Аббос (р.а.)дан тоблар йўқ, чунки қорнимиз жуда мондан бошлаганлар. Чунки баён қилинган ҳайвонларнинг
ривоят қилинади: Расулуллоҳ (с.а.в.): очмасдан овқат еймиз, қорнимиз ўнг томонда ва ўнг қўлда барчаси ҳаром, ҳалоллиги баён
«Таомдан олдин ва кейин қўллар- жуда тўймасдан қўлимизни овқат- барака бор. Бунинг хилофи- қилинганларининг барчаси ҳалол
ни ювиш фақирликни даф қилади дан оламиз», деган эканлар. да истинжо ва у каби тоза ҳисобланади.
ва у пайғамбарларнинг суннатла- бўлмаган ишларга чап қўлни
ридандир», дедилар (Имом Таба- Ҳар нарсанинг ортиқчаси зарар- хослаганлар. Қуръон ва суннатда ҳалол ёки
роний ривояти). Бошқа ҳадисда ли ҳисобланади. Масалан, тиб- ҳаромлиги ҳақида бирор нарса
Расулуллоҳ (с.а.в.): «Таомнинг бара- биётда кам-камдан, аммо тез-тез ва учдан бири нафас олиши учун дейилмаган ҳайвонлар ҳақида ўт-
каси ундан олдин ва кейин қўлни овқатланиш тавсия этилади. Ислом бўлсин!» (Имом Термизий, Имом мишдаги уламолар: «Ақли расо ки-
ювишдадир», деганлар (Имом Абу динида ҳам тўйиб овқатланишдан Ибн Можа ривояти). шилар пок деб юрганлари ҳалол,
Довуд ривояти). қайтарилган. Хусусан, Расулуллоҳ нопок деб юрганлари ҳаром», де-
(с.а.в.): «Одамзот қорнидан кўра Шунингдек, тик туриб ёки ён йишган. Аммо замондош уламолар:
Шунингдек, ислом динида овқат- ёмонроқ идишни тўлдирмагандир. бошлаб овқатланиш ҳам ислом «Қуръон ва суннатда ҳалол ёки
ланишдан олдин «Бисмиллаҳ»ни Аслида, унга қоматини тиклаб динида қораланган. Абу Жуҳайфа ҳаромлиги ҳақида бирор нарса де-
айтиш, ўнг қўл билан, таомни ўз турадиган овқат етарлидир. Агар (р.а.)дан ривоят қилинади: Расу- йилмаган ҳайвонлар ҳалол-ҳаром-
олдидан ейиш, унга пуфламаслик зарурат бўлса: қориннинг учдан луллоҳ (с.а.в.): «Мен суянган ҳо- лиги баён қилинган ҳайвонларга
ҳамда айбламаслик буюрилади. бири таоми, учдан бири ичимлиги лимда емайман», деганлар (Имом солиштириб кўрилади, агар ҳалол
Ушбу қоидаларга амал қилиш ин- Бухорий, Имом Абу Довуд, Имом ҳайвонларда бор сифатлари бўлса,
соннинг маданиятини ҳам билди- Термизий, Имом Насаий ривояти). ҳалол, ҳаром ҳайвонларда бўла-
ради. Анас (р.а.) айтадилар: «Расулуллоҳ диган сифатлари бўлса, ҳаром»,
(с.а.в.) тик туриб ичишдан қайтар- дейишган.
Ислом дини талабларининг тиб- дилар». Шунда саҳобалар: «Тик ту-
биёт илмига мос келишини бирги- риб ейиш мумкинми?» деб сўраш- Ислом шариатида ҳаром қилин-
на мисол билан исботлаш мумкин. ди. У зот алайҳиссалом: «У яна ҳам ган нарсаларни таом сифатида
Ислом динида ерга тушиб кетган тановул қилган одам хасталикка
луқмани зарарсизлантириб, тезда чалинади. Чунки Ислом зарарли
ейиш буюрилган. Расулуллоҳ (с.а.в.): нарсаларни ҳаром қилган. Шунинг-
«Бирортангиздан бир луқма тушиб дек, овқатланишда исломда суннат
кетса, ундаги зарарни кетказсин, қилинган амалларга риоя қилиш
сўнгра есин», деганлар (Имом Мус- инсон саломатлигининг гарови
лим ривояти). Бошқа бир ҳадисда ҳисобланади.
Расулуллоҳ (с.а.в.): «Агар бирингиз-
нинг егулигингиз ерга тушиб кет- Таваккал КЕНЖАЕВ,
са, уни кўтариб, сиртини бегона Тошкент шаҳри Шайхонтоҳур
нарсалардан тозалаб есин, наси- туманидаги «Эшон Бобохон»
жоме масжиди имом-хатиби.
Хоразмда Паҳлавон Маҳмуд ҳақида
фильм суратга олинади.
2020 йил ХАЛҚАРО ШАРҲ 29
№30 (1960)
Навальнийни
Бугунги кунда Ғарб
матбуоти жўр бўлиб ЗАҲАРЛАШ
Россияни таниқли
мухолиф сиёсатчи операцияси
Алексей Навальнийни
заҳарлашда айбла- уюштирилганми?
моқда. Чунки Россия- Абдували САЙБНАЗАРОВ,
нинг ошиб бораёт- сиёсий шарҳловчи.
ган ҳарбий қудрати,
“биотехнологиялар,
фармацевтика соҳа-
сида қўлга киритган
ютуқлари Ғарбдаги
трансмиллий корпо-
рацияларга тинчлик
бермай қўйди. Агар
эътибор қилсак, На-
вальнийнинг заҳар- олигарх Михаил Ходорковский каби
ланиши Белорусдаги қасд қилганликда, Президент До- Навальний бир томондан Кремль жамоат эътиборида бўлмаган эса-
сайлов машмаша- нальд Трампни эса Россия раҳба- учун бир «тикон» бўлса, бошқа да, бу икки шахс ўртасида муайян
ларига ҳамоҳанг юз рига қарши тура олмаётганликда томондан, мухолифат орасида ҳам ўхшашликлар бор. Ходорковский ўн
берди. Демакки, бу айблади. АҚШ Миллий хавфсизлик унинг миллатчилиги учун танқид йил Россия ҳибсхонасида умрини
заҳарланиш ортида кенгаши сўзловчиси Жон Улиот қиладиганлар оз эмас. 2014 йилда ўтказгач, 2010 йилда суд уни иккин-
айрим давлатлар раз- Қўшма Штатлар Германия ҳисобо- ундан Россиянинг Қрим ярим оро- чи муддатга яна ҳукм қилди ва янги
ведкасининг узоқни тидан хавотирда эканини айтиб, лини аннексия қилишига муноса- ҳукм 30 декабрь куни — аксар рос-
кўзлаган мақсадлари Россияда бу ишга алоқадор шахс- бати сўралганда, Навальний гарчи сияликлар Янги йил байрами билан
яширинган бўлиши ларни жавобгарликка тортишда Қрим халқаро ҳуқуқ меъёрларини андармонлигида эълон қилинди.
ҳам мумкин. иттифоқчи давлатлар ва халқаро бузган ҳолда «тортиб олинган» Ҳозир Швейцарияда яшаётган
ҳамжамият билан ҳамкорликда иш бўлса-да, «ҳозир у Россиянинг бир Ходорковскийдан фарқли ўлароқ,
Бежизга Россия ҳукумати ҳам та- кўрилишини билдирди. қисми», «Қрим бизники» деб жавоб Навальний курашни Россияда да-
ниқли мухолифатчининг тўсатдан берган эди. вом эттиришга ваъда берди.
бетоб бўлишида қўли борлиги ҳақи- Россия парламентининг қуйи
даги айбловларни инкор этмаяпти. палатаси Навальнийнинг бетобла- У Россия сиёсатида 2008 йил- Навальний либералларда хаво-
Сибирга сафари чоғида самолётда ниши юзасидан ўз терговини бош- да — мамлакатдаги давлат назорат тир уйғотиб, ўта миллатчиларнинг
чой ичиб, ҳушидан кетган Наваль- лади. Депутатларга кўра, мамлакат қилувчи корпорациялардаги кор- тадбирларида нутқ сўзлаган. Рус
ний Омск касалхонасида бир неча обрўсини тўкиш ҳамда Россия ва рупцияни танқид қилиб, блог юри- миллатчилари ҳам унинг 2010
кун ётиб, 22 августда тиббий-кўрик Германия билан ҳамкорликда амал- тишни бошлаганида пайдо бўлди. У йилда Йел университетида ўқига-
учун Германияга юборилган. Немис га оширилаётган газ лойиҳасини қўллайдиган тактикалардан бири — ни, АҚШ билан эҳтимолий алоқа-
мутахассислари Навальний совет издан чиқариш мақсадида Наваль- катта нефть компаниялари, банк- ларидан хавотирга тушади. Шунга
иттифоқида ишлаб чиқарилган асаб нийни Ғарб разведкаси агентла- ларнинг акциясини сотиб олиб, қарамай, мухолифат 2012 йилда
агенти билан заҳарланган, деган ри заҳарлаган. Президент Трамп кичик акциядор сифатида уларнинг Путиннинг ветеран танқидчилари-
хулосага келди. «Шимолий оқим-2» лойиҳасига молиявий ҳолатидаги тешиклар ҳа- дан, шахмат бўйича собиқ жаҳон
қарши чиқар экан, қувурни Герма- қида суриштириш эди. Ўз фикрини, чемпиони Гарри Каспаровни эмас,
Германия канцлери Ангела Мер- нияга узатишда Россияга ёрдам асосан, ёшлардан иборат тараф- Алексей Навальнийни ўзига лидер
келнинг айтишича, мухолифатчини бераётган Европа компанияларига дорларига етказиш учун ижтимоий қилиб сайлади. Ваҳоланки, сайлов-
«новичок» деб номланувчи мод- санкциялар киритди. Навальний медиада ўткир, тиканли сўзлардан чилар унчалик кўп эмас, атиги 81
да билан заҳарлашган ва бу ишга заҳарланишини кутиб туришган фойдаланади, ҳукуматга садоқатли- 801 нафар эди.
давлатга алоқадор шахслар қўл эканми, шу кундан бошлаб Герма- ларни масхаралаши унинг сиёсий
урган. Кремль зудлик билан таш- нияда, лойиҳага қарши Европанинг услуби рамзига айланди. ***
хисга шубҳа билдириб, россиялик айрим пойтахтларида 8 миллиард Ўтган йигирма йилда ҳокимият
шифокорлар ўтказган текширувлар еврога тушган газ қувури лойиҳа- 2011 йилги парламент сайлов- сиёсатининг бир неча машҳур
натижаси асаб агенти ёки заҳар сини тўхтатишга чақириқлар пайдо лари арафасида, Навальний унда танқидчилари — собиқ жосуслар,
борлигини кўрсатмаганини айт- бўлди. Германия парламентидаги номзод сифатида қатнашмаган эди, журналист ва сиёсатчилар заҳар-
ди. Бу фикрда ҳам жон бор. Агар айрим депутатлар келишувни бе- у ўз ўқувчиларини сайловда «Ягона ланган. Ва фақат Россиянинг ўзида
Россия ҳукуматининг заҳарланишга кор қилишга чақирди. Россия» партиясига қарши ҳар қан- эмас. Дунёдаги сирли заҳарлашлар
алоқаси бўлганида Навальнийнинг дай бошқа партияга овоз беришга кўпинча сирлилигича қолади. Лон-
Германияга кетишига рухсат берма- Алексей Навальний чақирди. Сайлов якунида «Ягона дондаги Қироллик мудофаа тад-
ган бўларди. ким ўзи? Россия» ютиб чиқди, аммо аввал- қиқотлари бирлашган институти
гидек кўпчилик овоз билан эмас. профессори Марк Галеоттининг ай-
Россия ва Ғарб Алексей Навальний юқори лаво- Унинг ғалабасидан сўнг овозлар- тишича, «заҳарлашнинг кўринмас
муносабатларига таъсир зимли амалдорларни коррупцияда ни сохталаштириш билан боғлиқ ва театрлаштирилган» жиҳатлари
айблаб, уларни фош этувчи тергов- иддаолар урчиб, Москва ва баъзи бор. 2006 йилда отиб ўлдирилган
кўрсатадими? лари билан кенг танилган. У ҳоки- йирик шаҳарларда намойишлар россиялик тадқиқотчи, журналист,
мият мухолифларининг энг ёрқин бошланишига сабаб бўлди. ҳукумат танқидчиси Анна Полит-
2018 йилда Англиянинг Салс- вакилига айланган. ковская 2004 йилда Шимолий Кав-
бери шаҳрида россиялик собиқ Гарчи Навальний собиқ қамалган казга учаётган пайти заҳарлангани
жосус Сергей Скрипаль ва унинг иддао қилинган. У ҳам Навальнийга
Юлия исмли қизи ҳам худди шу ўхшаб ҳушидан кетган ва йиқил-
асаб агенти билан заҳарланган эди. ган. 2006 йилда «Полониум-210»
Шундан кейин Россиянинг Ғарб радиоактив моддаси собиқ жосус-
билан алоқалари кескин ёмонлаш- лик хизмати ходими Литвиненкони
ди. Кузатувчилар бу гал ҳам шундай аста-секинлик билан ўлдирган.
бўлишини башорат қилмоқда. Заҳарли модда аниқлангунича бир
неча ҳафта ўтган эди. Ҳозирда Бер-
Канцлер Меркелнинг айтишича, линдаги «Шарите» шифохонасида
немис терговчиларининг хулоса- ҳаёт учун курашаётган Навальний
си Европа Иттифоқи ва НАТОдаги сунъий комада ва «холинэстера-
ҳамкор давлатларга ҳам узатилди. за ингибитори гуруҳидаги модда
АҚШда Демократик партиядан билан заҳарланишдан» муолажа
президентликка номзод Жо Байден қилинмоқда.
Кремлни Навальнийнинг ҳаётига
Японияда ниқоб тақмаган йўловчи сабаб
самолёт фавқулодда қўндирилди.
30 СПОРТ 2020 йил
№30 (1960)
Қиличбозлик — тезкорлик ва аниқликни талаб қилувчи, нозик ҳаракат-
лардан иборат бўлган машғулотлардан бири. Бу спорт тури Ўзбекистонда ДАРВОҚЕ...
эндигина ривожланиб бораётган бўлса-да, гўзаллиги, саломатлик учун
фойдали экани билан аҳоли орасида тезда оммалашиб бормоқда. Хусусан, Қиличбозлик — қоида асосида
бугунги кунда жаҳон рейтингида миллий терма жамоамиз кучли ўнталик- тиғли спорт қуроллари — ра-
пира, сабля, шпага воситасида
“ҚИЛИЧБОЗЛИКдан жой олган. яккама-якка ўтказиладиган
ривожининг қандай камчилик мусобақа.
ва муаммолари бор? Рапира — узунлиги 110 см.,
оғирлиги 500 г. бўлган спорт
Аммо тан олиш керакки, соҳа- анжоми. Мусобақада гавда ва
нинг янада оммалашишига тўсиқ кўкрак қафасини ёпувчи элект-
бўлаётган камчилик ва муаммолар рон нимча кийилади. Фақат
ҳам йўқ эмас. Сабаби, бу спорт унга санчилган укол ҳақиқий
тури билан шуғулланиш учун иш- дейилади ва ҳисобга олинади.
тиёқмандларга махсус кийим ва Сабля — узунлиги 105 см.,
керакли спорт анжомлари зарур оғирлиги 500 г. бўлган спорт
бўлади. Хўш, соҳадаги муаммолар анжоми. Мусобақада гавданинг
нималардан иборат? Уларнинг белдан юқори қисмига зарба
ечимлари бўйича аниқ дастур беришга рухсат берилади.
борми? Шпага — узунлиги 110 см.,
оғирлиги 770 г. бўлган спорт
Минтақада ягона анжоми. Шпаганинг уч қис-
академия ташкил мида махсус мослама бор ва
у рақибга тегса, махсус чироқ
этиладими? ёнади. Агарда у ерга, махсус
қиличбозлик йўлагига ва шпага
Қиличбозлик машғулотлари қиличбозлик федерацияси мам- 56 нафардан 74 нафарга етди. гардасига тегса, ён томондаги
ёшларнинг ҳам ақлан, ҳам жисмо- лакатимизда Марказий Осиёда — Чиндан ҳам, малакали мураб- кичик сариқ чироқ ёнади ва у
нан баркамол бўлиб улғайишига ягона бўлган Қиличбозлик акаде- ҳисобланмайди. Мусобақада
хизмат қилади. У билан шуғулла- миясини тузишни таклиф қил- бийларга эҳтиёж юқори, — дейди иштирокчилар рақибининг
наётганда инсон танасидаги бар- моқда. Г.Саидова. — Айниқса, марказдан хоҳлаган жойига оёғидан то
ча мушаклар фаол ҳаракатланади. олис ҳудудларда кадрлар муаммо- бошига қадар санчиши (укол)
Айниқса, боланинг координа- Вакилларимиз халқаро тур- си сезиларли даражада. Федера- ҳақиқий деб ҳисобга олинади.
цияси, тезкорлиги, зеҳни ортади. нирларда ҳам муваффақиятли циямизнинг 2020-2024 йилларда
Уларнинг қомати тик ва бенуқсон иштирок этиб келмоқда. Хусу- Стратегик ривожланиш режасида оммалашиши узоқ вақт ва маблағ
бўлиши таъминланади. Шу боис сан, жорий йилда аёллар терма бу масалага жиддий эътибор қара- талаб этади. Шу боис айни пайтда
бу спорт тури мамлакатимизда жамоаси Жазоирда бўлиб ўтган тилган. Хусусан, ОТМларда қилич- қиличбозлик заллари ва тўгарак-
қисқа фурсатда оммалашиб бор- Жаҳон кубогида кумуш медаллар- бозлик бўлимларини очиш режа- ларининг катта қисми пойтахтда
моқда. ни қўлга киритди. Миллий терма лаштирилган. Бундан ташқари, фаолият юритмоқда.
жамоамиз эса Эронда ўтказилган мураббийлар сонини кўпайтириш,
— 2020 йил 1 июнь ҳолатига ўсмирлар ўртасидаги Жаҳон кубо- республика ва халқаро даражада- — 2018 йилда Ўзбекистонда
кўра, республикада доимий ра- гида 4-ўринни эгаллади. ги мураббийлар ва ҳакамларнинг биринчи марта Миллий қиличбоз-
вишда 2 минг 189 нафар спортчи малакасини ошириш ҳам кўзда лик клуби ташкил этилди, — дей-
қиличбозлик билан шуғуллан- Эндиликда терма жамоа аъзо- тутилган. Қайд этиш жоиз, айни ди Г.Саидова. — Бугунги кунда
моқда, — дейди Ўзбекистон лари Сенегалда бўлиб ўтадиган пайтда юртимизда ФИЕ лицензия- клубда 100 нафардан ортиқ бола
қиличбозлик федерацияси бош 2022 йилги ўсмирлар Олимпия сига эга 3 нафар судья фаолият шуғулланмоқда. Кейинги йилларда
котиби Гулнора Саидова. — Бун- ўйинлари, Осиё ўйинлари ва 2024 юритмоқда. Малакали мураббий Тошкент, Самарқанд ва Бухоронинг
дан уч йил илгари уларнинг сони йилги Олимпия ўйинларига қиз- ва судьялар салмоғини ошириш барча туманларида клуб бўлимла-
атиги 842 нафар бўлгани ҳам ғин тайёргарлик кўрмоқда. учун хорижий мутахассислар рини очиш режалаштирилмоқда.
бу соҳанинг кейинги йилларда иштирокида ўқув-семинарлари ва Сурхондарё ва Қашқадарё вилоят-
жадал оммалашиб бораётганини Малакали халқаро конференциялар ташкил ларида янги залларни барпо этиш
кўрсатади. Айни пайтда йи- мураббийларсиз этилади. ишлари бошлаб юборилган. Амалий
гирмадан ортиқ қиличбозликка мақсадга эришиб ишлар Жисмоний тарбия ва спорт
ихтисослаштирилган спорт зал- Қиличбозлик ривожи вазирлиги, маҳаллий ҳомийлар то-
лари мавжуд бўлиб, республика бўлмайди вақт ва маблағга монидан қўллаб-қувватланмоқда.
бўйлаб 56 та қиличбозлик йўна- боғлиқми?
лиши очилган. Қиличбозликнинг Терма жамоамизнинг муваффа- Бир сўз билан айтганда, қилич-
оммалашишида Халқаро қилич- қиятлари бардавом бўлиши, юрти- Ихтисослаштирилган болалар бозлик спорти мамлакатимизда
бозлик федерацияси шафелигида миз байроғи жаҳон ареналарида ва ўсмирлар спорт мактаблари тез суратлар билан тараққий этиб
юртимизда бир қатор нуфузли бундан-да баландроқ ҳилпираши ҳамда бошқа таълим муассасала- бормоқда. Келгусида спортчила-
мусобақалар ўтказилгани ҳам учун истеъдодли ёш спортчилар рида қиличбозлик бўлимларини римиз Ўзбекистон байроғини энг
айни муддао бўлди. Хусусан, захирасини шакллантириш талаб ташкил этиш учун, аввало, у ерда баланд жаҳон ареналарида ҳилпи-
ўтган йили пойтахтимизда сабля этилади. Бунинг учун, албатта, кийим-кечак ва соҳага ихтисос- ратиб, юртимиз донғини дунёга
йўналиши бўйича ўсмир қизлар малакали мураббийларга талаб лашган спорт анжомлари база- таратиши шубҳасиз.
ўртасида Жаҳон кубоги, рапира юқори бўлади. Ўтган уч йилда қи- сини яратиш зарур. Шу жиҳати
ва шпага йўналишлари бўйича личбозлик билан шуғулланувчилар билан ҳам бу спорт турининг Санжар ЭШМУРОДОВ
«Сателлит» халқаро турнири сони бир ярим баробарга кўта- «Mahalla»
ҳамда катталар ўртасида Марка- рилган бўлса, мураббийлар сони
зий Осиё қиличбозлик федера-
цияси очиқ чемпионати ташкил
этилди. Шунингдек, Халқаро
Ўзбекистонда Nike ва Adidas
кроссовкалари ишлаб чиқарилади.
2020 йил АЖАБО... 31
№30 (1960)
УСТЮРТДА
ТОПИЛГАН
«МАУГЛИ»:
нолегиасдуаоядшамаглаанр?дан1957 йилда бир гуруҳ геологлар вертолётдан бўрилар-
1992 йилда Жумани Аш- Жума Жумаев фан учун
ни отиб ташлаш учун Устюрт саҳросига (Туркманис- хободга олиб келганида, янги кашфиёт бўлди
тон билан Қорақалпоғистоннинг чегарасида, Сариқа- унга режиссёр Булат Ман-
миш кўли атрофларида) овга чиқади. Геологлар бўри суров онасининг расмини Жуманинг навбатдаги жойи,
тўдасига қувиб етиб олади, аммо қочаётган ҳайвонлар чизишни илтимос қилади. аввалги уран конларида жойлаш-
орасида тахминан беш ёшли боланинг югуриб кетаёт- Аммо Жумаев бўрини чи- ган Красноводскдан 300 километр
ганини кўриб, ҳайратдан қотиб қолишади. Бола ҳам зарди. Жума ёмон гапир- узоқликдаги Қизилқоя тумани
бўрилар билан бирга осмондаги душмандан қочиб ганига қарамай, унга нима руҳий касалликлар шифохонаси
дейилганини жуда яхши бўлди. Бу жойда нурланиш кучли
“қутулишга ҳаракат қилар эди. эди. Москвадан келган психиатр
Одамлар болани ҳар томонла- келиб, уйларидан ҳар хил пиши- тушунган. Мансуров унга: шифокор шахсан ўзи нурланиш
ма қутқаришга қарор қилишади риқлар олиб келиб, овқатлантириб «Жума, бу бўри» деса, у бор-йўқлигини текшириш учун
шахталарнинг бирига тушади, ле-
ва барча бўриларни отиб ташлаб, турди, кийимларини ювишди. шунчаки жилмайиб қўйиб, кин шундан кейинги қолган 3 йил
умрини ўзи шифохонада ўтказади.
вертолётни ерга қўндириб, бо- Ўн беш ёшида Жума ёзишни, кўзларида ёш билан «Бу –
Касалхонанинг янги бош ши-
лани ушлашга ҳаракат қилишади. ўқишни ва ҳатто бўрилар билан онам» деб жавоб берган. фокори лавозимига тайинланган
Мишенко Владимир Панфилович
Лекин уларга болани тутиш осон қандай яшаганлигини айтиб бе- ўз хизматини биринчи навбатда,
шифохона жойлашган бутун ҳу-
бўлмайди. Бола худди бўри боласи ришни ўрганди. Жуманинг сўзла- дудни дозиметр билан ўлчашдан
бошлаган. Кейин у ўз беморлари
каби ириллаб яқинлашганни тиш- рига кўра, бўрилар унга одамлар учун хавфсиз янги жойдан ши-
фохона излашни талаб қилади.
лаб, тепар эди. Геологлар амаллаб каби муносабатда бўлишган, унга жой ҳақида гапиришга ҳаракат қи- Лекин, кўп ўтмай, у ҳам сирли
тутиб, уни, биринчи навбатда, ши- озиқ-овқат ва бошпана беришган, лишди, аммо уларга бундай қилиш равишда ўлим топади.
фокорларга етказишади. Кичкина одамлар эса аксинча унинг «ои- тақиқланди.
боланинг бўрилар орасига қандай ласини» вайрон қилиб, ваҳшийлар Сўнг Жума махсус мактаб-ин-
қилиб тушиб қолгани ва унинг каби муносабатда бўлган. У одам- 90-йилларнинг бошларида тернатга ўтказилади. Журналист-
ота-онаси ким бўлгани номаълум лар онасини, отасини, ака-ука ва оммавий ахборот воситаларида ларнинг охирги интервьюси 1996
эди. Касалхонада унга олигофре- опа-сингилларини (бўриларни) Маугли ҳақида маълумот пайдо йилда бўлиб ўтган, шундан кейин
ния ташхиси қўйилади ва Тошовуз ўлдиришганини кўзларида ёш би- бўлгандан сўнг, Москвадан «Мос- касалхона эшиклари ҳамма учун
руҳий касалликлар шифохонасига лан айтиб, бармоғи билан осмон- ковский комсомолец» газетаси, батамом ёпилади ва Жума ҳақи-
ётқизилади. га ишора қилган, яъни юқоридан «Огонёк» журнали каби йирик даги маълумотлар тўлиқ махфий
отиб ўлдиришганини тушунтир- нашрларнинг журналистлари у бўлиб қолади. Унинг кейинги ҳаё-
Бундан кейин унинг учун ган. ҳақида материал тайёрлаш учун ти қандай кечгани қоронғу. Қачон
одамлар турмушига кўникиш каби Туркманистонга ташриф буюр- ва қандай шароитда вафот этгани
жуда қийин ва фожиали турмуш У бўрини «Бу — менинг ди. Шу вақтда ОРТнинг «Взгляд» номаълум.
бошланди. Болага Жума Жумаев онам» дерди дастурининг бошловчиси Влад
деб исм қўйилиб, инсоний одат- Листьев Жума Жумаев ҳақида — Устюртдаги Мауглини, яъни
лар ўргатила бошлайди. Жума Жумани бир касалхонадан ик- кўрсатув тайёрлаб, унинг машҳур- Жумани Қорақалпоғистон ҳудуди-
тўрт оёқлаб бўрига ўхшаб ҳаракат кинчисига тинмасдан кўчириб ту- лигини янада оширди. да, яъни Сариқамиш кўли атроф-
қилар эди, шу боис тиззалари ришди. У Тошовуздан Ашхободга, ларида тутган, — дейди қорақал-
ва кафтларида қадоқлар пайдо сўнг Ашхобод яқинидаги тоғлар Келган журналистлар Жумани поғистонлик ёзувчи Ўмирбай
бўлди. орасидаги Калининский қишло- ҳайвонот боғига олиб бориб, қа- Ўтеўлиев. — Мен Устюртдаги
ғига кўчиб ўтди. Бу ерда, тоғлар фасда ўтирган бўриларни кўр- чўпонлардан бу воқеани кўп
У аста-секин юришни, ичиш- орасида моховлар ҳам сақланар сатишар эди. Влад Листьевнинг эшитганман. Бўриларда жуда кўп
ни ва овқатланишни, кейинроқ эди. У, шунингдек, уран кони сўзларига кўра, Жума қафасдаги каромат бор.
тишларини ювишни, сочларини билан танилган Қизилқоя(Красно- бўриларни кўрганда жуда ҳаяжон-
тарашни, ҳожатхонадан фойдала- водск вилояти)га ҳам юборилди. ланган ва узоқ вақтгача гапира Шуни таъкидлаш керакки, Жума
нишни ва ҳаттоки шахмат ўй- Шу вақтларда туркманистонлик олмай, бўрилар қафасига киришга дунёдаги бошқа Мауглиларга нис-
нашни ҳам ўрганди. Баъзи шифо- кинорежиссёрлар бу даҳшатли жон-жаҳди билан уринган. батан кўпроқ умр кўрди. Бошқа-
кор-аёллар кичкина болага раҳми лар 40 ёшгача ҳаёт кўрган бўлса,
1992 йилда Жумани Ашхободга Жума тахминан 50 йил яшаган.
Лекин у бўрилар билан тахминан
олиб келганида, унга режиссёр 5 йил ва одамлар билан 40 йилдан
ортиқ яшаганига қарамай, одам-
Маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш вазирлиги жамоаси Булат Мансуров онасининг рас- лар жамиятини тушуна олмасдан
Олий Мажлис Сенати аъзоси, Қорақалпоғистон Республикаси мини чизишни илтимос қилади. кетди. Жума Жумаев феномени
Маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш вазири ўринбосари Аммо Жумаев бўрини чизарди. фан учун ҳам янги кашфиёт бўлди.
Жума ёмон гапирганига қарамай, Унинг исми илмий адабиётларга
Шарап УСНАТДИНОВнинг унга нима дейилганини жуда ҳам киритилди.
яхши тушунган. Мансуров унга:
вафоти муносабати билан марҳумнинг оила аъзоларига чу- «Жума, бу бўри» деса, у шунча- Есимхан ҚАНААТОВ,
қур ҳамдардлик билдиради. журналист.
ки жилмайиб қўйиб, кўзларида
ЭЪЛОН ёш билан «Бу – онам» деб жавоб
берган.
2019 йил 23 июнда Баҳодир Назаровга Aндижон вилояти Жума 37 ёшида паспорт ва
Асака тумани 24-давлат ихтисослаштирилган мактаб интер- нафақага чиқиш ҳуқуқини олади,
нати томонидан берилган U № 0178591 рақамли шаҳодатнома лекин у умрининг охиригача ру-
йўқолганлиги сабабли БЕКОР ҚИЛИНАДИ. ҳий касалликлар шифохонасидан
чиқа олмайди.
Ўзбекистонда Усмонлилар империясининг махсус
аскарларига тегишли паспорти сақланмоқда.
32 СЎРАГАН ЭДИНГИЗ... 2020 йил
№30 (1960)
ҲУҚУҚ«Отпуска»да касал «Машина рафиқамнинг Ёш оилаларга
ТРАНСПОРТбўлсам, таътилномида бўлса, компенсация уй-жой ажратиш
узайтириладими? берилмайдими?» шартлари
ИМТИЁЗ ўзгарди
— Меҳнат таътилидаман, аммо касалли- — Мен болаликдан II гуруҳ ногирониман.
гим сабабли кеча шифохонага тушиб қол- Бензинга тўланадиган компенсация бўйича — Ёшлар уйларидан
дим. Бир ҳафтадан сўнг ишга чиқишим керак маҳаллага мурожаат қилган эдим. Улар машина олмоқчи эдик. Яқинда уни
эди. Айтинг-чи, бундай вазиятда таътил кун- ўзингизнинг номингизда бўлса, компенсация тў- ажратиш шартлари ўзгарга-
ларини бошқа вақтга кўчирсам бўладими? ланади, дейишди. Машина рафиқамнинг номида ни ҳақида эшитдик. Қандай
бўлса, компенсация олмайманми? ўзгариш бўлди? Фоизлари
Нуриддин КОМИЛОВ. кўтарилдими?
Тошкент вилояти. Хуршид ТОЖИБОЕВ.
Самарқанд вилояти. Мафтуна ШУКУРОВА.
Фаррух ЖЎРАЕВ, Тошкент шаҳри.
Адлия вазирлиги масъул Муроджон САДИКОВ,
ходими: Ўзбекистон Республикаси Нодир АБДУҚОДИРОВ,
— Ҳа, албатта, бундай ҳолатда Транспорт прокуратураси Ёшлар ишлари агентли-
меҳнат таътилини узайтиришингиз бўлим бошлиғи, адлия кичик ги масъул ходими:
ёки бошқа муддатга кўчиришингиз мумкин. маслаҳатчиси: — Ҳукуматнинг жорий
Меҳнат кодексининг 145-моддасига мувофиқ, — Йўқ, олмайсиз. Ойлик пул компен- йил 27 августдаги тегиш-
ходимлар вақтинча меҳнатга қобилиятсиз- сацияси тўлови уни олиш ҳуқуқига эга бўлган, ли қарорига кўра, энди-
лик даврида таътилни узайтириш ёки бошқа Ўзбекистон Республикаси ҳудудида доимий ликда ёш оилаларга уй-
муддатга кўчириш ҳуқуқига эга. яшайдиган, енгил автомобиль, мотоаравача ёки жойлар 1 йиллик имтиёзли
Яъни агар таътил даврида таътилдан мотоциклга эга бўлган шахсларга тайинланади. давр билан (илгари 3 йил
фойдаланишга тўсқинлик қилувчи сабаблар Автомототранспорт воситаларидан фойдала- эди) ҳамда дастлабки 5
келиб чиққан ҳолларда таътил тегишли кун- ниш ҳуқуқи ишончнома бўйича бошқа шахсга йил давомида ҳар йили
лар сонига узайтирилади ёки ходим билан берилганда, ойлик пул компенсацияси олиш фоиз ставкаси қатъий
иш берувчининг келишувига биноан, таъ- ҳуқуқи йўқолади. белгиланган 7 фоиздан
тилнинг фойдаланилмай қолган қисми бош- Башарти, соғлиғининг ҳолати бўйича автомо- Марказий банкнинг қайта
қа муддатга кўчирилади. Бундай ҳолларда тотранспорт ҳайдаш тўғри келмайдиган Иккин- молиялаштириш ставкаси
ходим таътилдан фойдаланишга тўсқинлик чи жаҳон уруши ногиронлари билан доимий даражасигача бир меъёр-
қилувчи сабаблар тўғрисида иш берувчини равишда бирга яшайдиган, у билан бирга бир да ошиб борадиган став-
хабардор қилиши шарт. тураржой майдонида рўйхатдан ўтган оила када ва кейинги даврда
аъзолари автомототранспортни ишончнома қайта молиялаштириш
«Олти ёшли қизимни бўйича ҳайдаган тақдирда уларга ҳам компен- ставкасида 20 йил муд-
мактабга олишмаяпти...» сация тайинланади. Бунда ойлик пул компенса- датга берилади (илгари
цияси тўлаш фақат ишончноманинг амал қилиш қишлоқ жойларидаги уй-
— 2014 йил февраль ойида туғилган муддатига тайинланади. жойлар учун бу муддат 15
фарзандимни ҳудудимиздаги мактабга йил эди).
қабул қилишмаяпти. Бунда қандай йўл Таксичиларга қачон Бунда квартиранинг
тутсам бўлади? қулайлик яратилади? дастлабки бадали шаҳар-
ларда – ёш оилаларга,
Искандар ШОЙҚУЛОВ. — Яқинда ўзини ўзи банд қилган касблар рўй- эскирган уйларда яшов-
Андижон вилояти. хати эълон қилинди. Нима учун рўйхатга кира- чиларга ва уй-жой шарои-
ТАЪЛИМ кашлар (таксичилар) киритилмаяпти? тини яхшилашга муҳтож
ТРАНСПОРТ бўлган бошқа тоифадаги
Ихтиёр МАХМАТҚУЛОВ, Носирбек СОРИЕВ. фуқароларга сотиш шарт-
Халқ таълими вазирлиги Тошкент шаҳри. ларига мувофиқ (илгари
бош мутахассиси: қатъий 25 фоиз), қишлоқ
— Умумий ўрта таълим тўғри- Дилшод СУЛТОНОВ, жойларида – сотиб олина-
сидаги Низомга кўра, мактабнинг Молия вазири ўринбосари: диган квартира қиймати-
1-синфига 6-7 ёшли болалар тиббий хуло- — Таксичилик фаолияти билан нинг 10 фоизидан кам бўл-
сага мувофиқ қабул қилинади. Фарзандин- шуғулланмоқчи бўлган киши юридик маган миқдорда (илгари
гиз жорий йилнинг 31 август кунига қадар шахс сифатида рўйхатдан ўтган бўлиши 10, 25 фоиз) белгиланади.
6,5 ёшга тўлишини инобатга олсак, те- керак. Шунингдек, улар ҳар кунлик тиббий
гишли ҳужжатларни мактаб маъмуриятига ва техник кўрикдан ўтиши лозим. Бу бўйича ҳозир-
тақдим этиш ҳуқуқига эгасиз. да Транспорт ва Соғлиқни сақлаш вазирликлари
Ҳудудий халқ таълими бошқарув орган- билан иш олиб боряпмиз. Лекин техник нуқтаи
лари мактаб ёшидаги болаларни умумий назардан жуда қийин бўляпти. Чунки давлат рухсат
ўрта таълимга тўлиқ қамраб олиш ва бергандан кейин кафолатланган бўлиши керак.
унинг натижасида аниқланган муаммо- Шунингдек, таксичиларга қўйиладиган айрим
ларни бартараф этиш бўйича зарур чора- талаблар бор. Масалан, албатта, агрегатларга
ларни кўриши шарт. Шу боис ушбу масала уланган бўлиши лозим. Яъни сиз ким билан кетаёт-
юзасидан туман халқ таълими бўлимига ганингизни билишингиз керак. Қолаверса, муайян
ёки ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга вақтда техник ва тиббий кўрикдан ўтиши лозим.
мурожаат қилишингиз мумкин. Бир-икки ой ичида Вазирлар Маҳкамасига таклиф
Эслатиб ўтамиз, болалар умумтаълим киритилади. Сабаби, бир томонда, ўзини ўзи банд
муассасасининг 1-синфига тайёргарлик қилган киракашлар манфаати турган бўлса, иккин-
даражасидан қатъи назар, танловсиз қабул чи томонда, жамоатчилик манфаати турибди.
қилинади (мусиқа ва санъатга ихтисос-
лаштирилган таълим муассасалари бун-
дан мустасно).
Ўзб ек истон Бош муҳаррир вазифасини Таҳририят манзили: Газета
Республикаси вақтинча бажарувчи Тошкент шаҳри, Мустақиллик таҳририят
Президенти Санжар ИСМАТОВ шоҳкўчаси, 59-уй. Индекс: 100192 компьютер
Администрацияси марказида
ҳузуридаги Ахборот Нашр навбатчиси: Р. Юсупов Телефонлар: 71 233-39-89, саҳифаланди ва
Ижтимоий-сиёсий, ва оммавий Мусаҳҳиҳлар: Н. Азимова, Қабулхона: 71 237-56-80, офсет усулида
маънавий-маърифий газетаси коммуникациялар М. Назарова Котибият: 71 233-10-73. босилди.
агентлиги томонидан Навбатчи: У. Ибодинов Факс:
МУАССИС: 2019 йил 24 сентябрда Саҳифаловчилар: И. Болтаев Нашр кўрсаткичи: 148
«Mahalla» nashriyot-matbaa uyi» 0019 рақами билан Ш. Бароқов Баҳоси келишилган нархда.
масъулияти чекланган жамияти давлат рўйхатидан
ўтказилган. «Шарқ» нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси босмахонасида чоп этилди. Босмахона манзили: Тошкент шаҳри,
Буюк Турон кўчаси, 41-уй. Формати — А-3, 8 босма табоқ. 23 700 нусхада чоп этилди. Буюртма Г-945 123456
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
«Mahalla» газетаси Ижтимоий-сиёсий, маънавий-маърифий газета 2020 йил 10 сентябрь 30 сони (1960)
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
«Mahalla» газетаси
- 1 - 32
Pages: