«Mahalla» газетаси

БИОМЕТРИК СУВ 5
ПАСПОРТ
исрофгарчилигига www.mahalladosh.uz
ўрнини ID-карта
ҚАЧОН ЧЕК
эгаллайди 4 ҚЎЙИЛАДИ?

№32 @mahalladoshuz @mahalladosh_uz

(1962) 2020 йил
24 сентябрь — 1 октябрь

Ғалла эркин нархда 6 Ижтимоий-сиёсий, маънавий-маърифий газета
сотилади:
ПРЕЗИДЕНТ ШАВКАТ МИРЗИЁЕВ
НОН НАРХИ ЯНА БМТ БОШ АССАМБЛЕЯСИНИНГ
ОШАДИМИ? 75-СЕССИЯСИДА НУТЇ СЄЗЛАДИ

ЭЛЕКТР 2-3
ЭНЕРГИЯСИ:

Бу йилги қиш

хавотирсиз ўтадими? 7

КОММУНАЛ

СОҲАДАГИ

хусусий сектор қандай

ўзгаришлар қилиши

мумкин? 8

Самараси

тасдиқланмаган

БЛОКАТОР НЕГА

дорихоналарни 15 ОЗИҚ-ОВҚАТ
эгаллаган? МУАММОСИ БМТ

МАҲАЛЛА

РАИСЛАРИ МИНБАРИДА 3
нега ишдан 20 ЯНГРАМОҚДА 29
олинди?

м ОБУНА
ИНДЕКСИ: 148
МАІАЛЛАНИ «MAHALLA»СИЗ ТАСАВВУР ЭТИШ ЇИЙИН...

2021ОБУНА БЄЛИШГА ШОШИЛИНГ!

2 КУН НАФАСИ 2020 йил
№32 (1962)

ªЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ПРЕЗИДЕНТИ
МИЛЛАТЛАР ТАШКИЛОТИ БОШ

Муҳтарам Раис Вўлкан Бозкир нинг ўз фуқаролари ва халқаро Жамиятни сиёсий, ижтимоий ва Бу борада муҳим қонун ҳужжатла-
жаноблари! ҳамкорлари олдидаги мажбурият- иқтисодий модернизация қилиш ри қабул қилиниб, мустақил тузил-
лари акс этиши лозим. бўйича кенг кўламли чора-тадбир- ма –Коррупцияга қарши курашиш
Муҳтарам Бош котиб Антониу ларимиз натижасида янги Ўзбе- агентлиги ташкил этилди.
Гутерриш жаноблари! Ҳурматли хонимлар ва жаноб- кистон шаклланмоқда. Бугунги
лар! кунда мамлакатимиздаги демок- Мамлакатимизда иқтисодий
Ҳурматли делегациялар раҳбар- ратик ўзгаришлар ортга қайтмай- ислоҳотлар жадал давом эттирил-
лари! Биз Ўзбекистонда COVID-19 диган тус олди. моқда. Биз биринчи марта камба-
қайд этилган дастлабки кунлар- ғалликни камайтириш ҳақидаги
Хонимлар ва жаноблар! дан бошлаб барча саъй-ҳаракат Ўтган йили Парламентга ўтка- қатъий қароримизни очиқ эълон
Бош Ассамблеянинг етмиш ва ресурсларимизни бу хавфли зилган сайловлар аҳоли ва партия- қилдик. Бунга тадбиркорликни
бешинчи сессияси Бирлашган касалликни жиловлаш ва энг асо- ларнинг сиёсий фаоллиги, фуқа- ривожлантириш ва қўшимча иш
Миллатлар Ташкилоти тарихида сийси – одамлар ҳаётини сақлаб ролик жамияти институтларининг ўринлари яратиш, инвестиция ва
биринчи марта бутунлай янги қолишга қаратдик. роли, оммавий ахборот воситала- бизнес муҳитини яхшилаш ҳамда
форматда – коронавирус панде- рининг таъсири ошганини намо- замонавий инфратузилмани барпо
мияси туфайли онлайн мулоқот Пандемиянинг салбий оқибат- йиш этди. этиш, одамларни янги касб-ҳунар-
режимида бўлиб ўтмоқда. ларини юмшатиш учун ижтимоий ларга ўргатиш ва аҳолига ман-
Бундай глобал фалокат сайёра- ҳимоя ва соғлиқни сақлаш тизим- Биз учун гендер тенглик сиё- зилли ижтимоий ёрдам кўрсатиш
мизда сўнгги юз йилда кузатил- лари кескин кучайтирилмоқда, сати устувор масалага айланди. орқали эришмоқдамиз.
маган эди. Бу офат бутун инсо- аҳолига, иқтисодиёт тармоқлари Хотин-қизларнинг давлат бошқа-
ниятнинг заиф жиҳатларини яққол ва бизнесга манзилли кўмак кўр- рувидаги ўрни тобора кучаймоқ- Мамлакатимиз аҳолисининг
кўрсатди. Ҳозирги таҳликали ва сатилмоқда. Шу мақсадда махсус да. Янги Парламентимизда аёл ярмидан кўпини ёшлар ташкил
мураккаб вазият ер юзидаги барча жамғармалар тузилди. депутатлар сони икки баробарга этади. Республикамизда ҳар бир
давлатлар ва халқлар ўзаро боғлиқ кўпайди. йигит-қизнинг жамиятда муносиб
эканини, ўртамизда мунтазам му- Фурсатдан фойдаланиб, синов- ўрин эгаллаши ва ўз салоҳиятини
лоқот, ишонч ва яқин ҳамкорлик ли дамларда бизга беғараз ёрдам Инсон ҳуқуқлари соҳасида- намоён этиши учун улкан ишлар
ўта муҳимлигини исботлади. кўрсатган барча дўст ва ҳамкор- ги ҳолат ҳам бутунлай ўзгарди. амалга оширилмоқда. Ўзбекистон-
Шу йўлда барчамиз ҳукумат- ларимизга чуқур миннатдорлик Мажбурий ва болалар меҳнати да Ёшлар парламентлари, Ёшлар
лар, парламентлар ва фуқаролик изҳор этаман. тўлиқ тугатилди. Инсон ҳуқуқлари ишлари агентлиги фаолият кўр-
жамиятларининг ўзаро саъй-ҳара- бўйича Миллий стратегия қабул сатмоқда.
катларини бирлаштириш, умумий Биз халқаро ҳамжамиятнинг қилинди.
масъулият тамойилларини мус- пандемияга қарши самарали кура- Август ойида Бирлашган Мил-
таҳкамлаш, халқаро шерикликни шиш бўйича барча ҳаракатларини, Бирлашган Миллатлар Ташки- латлар Ташкилоти шафелигида
мувофиқ ҳолда ривожлантириш, жумладан, зарур дори-дармон лотининг фуқаролиги бўлмаган ёшлар ҳуқуқларига бағишланган
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташки- ҳамда вакциналар ишлаб чиқиш ва инсонлар сонини камайтиришга Самарқанд халқаро форуми му-
лотининг мақоми ва салоҳиятини улардан кенг фойдаланишга қара- қаратилган чақириғига жавобан ваффақиятли ўтказилди.
ошириш, ваколатларини кенгайти- тилган ташаббусларини қўллаб- шу йилнинг ўзида 50 минг юртдо-
риш лозимлигини чуқур англадик. қувватлаймиз. шимизга Ўзбекистон фуқаролиги Фурсатдан фойдаланиб, яна бир
Мақсадимиз – ҳар бир инсон- берилди. бор Ёшлар ҳуқуқлари тўғрисида-
нинг асосий ҳуқуқ ва эркинлик- Шунингдек, Бош котиб Антониу ги Бирлашган Миллатлар Ташки-
ларини, саломатлиги ва фаровон- Гутерриш жанобларининг бугунги Мамлакатимизда диний эркин- лоти конвенциясини қабул қилиш
лигини таъминлайдиган адолатли инқирозли вазиятда озиқ-овқат лик борасида ҳам вазият кескин бўйича Ўзбекистон ташаббусини
глобал тизимни биргаликда яра- хавфсизлигини таъминлашнинг яхшиланди. Миллатлараро тотув- қўллаб-қувватлашга чақираман.
тишдир. долзарб муаммоларига бағиш- лик ва динлараро бағрикенгликни
Бу борада биз Бирлашган Мил- ланган саммитни ўтказиш бўйича янада мустаҳкамлаш биз учун Бундан ташқари, Барқарор
латлар Ташкилоти шафелигида таклифини маъқуллаймиз. доимий муҳим вазифадир. тараққиёт мақсадларига эри-
Пандемиялар даврида давлат- шиш ва инсон ҳуқуқларини
ларнинг ихтиёрий мажбуриятла- Ҳурматли Бош Ассамблея сес- Судларнинг чинакам муста- таъминлашда парламентлар
ри тўғрисидаги халқаро кодекс- сияси иштирокчилари! қиллиги ва қонун устуворлигини ролини ошириш тўғрисидаги
ни ишлаб чиқишни таклиф этамиз. таъминлашга йўналтирилган кенг Бирлашган Миллатлар Таш-
Ушбу ҳужжатда ҳар бир давлат- Бундан уч йил муқаддам мен қамровли ислоҳотлар изчил амал- килоти Бош Ассамблеясининг
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти- га оширилмоқда. махсус резол­ ­юциясини қа-
нинг олий минбаридан Ўзбекис- бул қилишни таклиф этамиз.
тоннинг туб ислоҳотларни амалга Коррупцияга қарши муросасиз
ошириш бўйича қарори қатъий кураш янги босқичга кўтарилди.
эканини айтган эдим.

ªЗБЕКИСТОН ХАЛ¯АРО ТАШАББУСЛАР МУНОСАБАТ
ИЖОДКОРИГА АЙЛАНИБ БОРАЁТИР
мизда аёл депутатлар сони икки
Гулнора МАЪРУФОВА, тилимизга бўлган чексиз ҳурмат, рилгани бутун юртимиз аёлларини баробарга кўпайгани, Олий Маж-
Маҳалла ва оилани миллийлигимизни, ўзлигимизни тўлқинлантириб юборди. Прези- лис Сенати раиси хотин-қизлар
қадрлашга бўлган юксак эҳтиром дентимиз бутун дунё ҳамжамияти- вакиласи экани, ҳатто туманларда
қўллаб-қувватлаш вазирининг белгисидир. ни пандемия даврида аёлларнинг аёл ҳокимлар фаолият бошлаётга-
биринчи ўринбосари: ҳуқуқ ва эркинликларини, уларнинг ни нафақат минтақамизда, балки
Айтиш жоизки, Президенти- қонуний манфаатларини ҳимоя халқаро миқёсда ҳақиқатан ҳам
— Президентимиз Шавкат миз ўз нутқида ўткир ва долзарб қилиш янада долзарб аҳамият касб эътиборга молик фактдир.
Мирзиёевнинг БМТ Бош Ассамб- халқаро ташаббусларни илгари этаётганига яна бир бор диққат-
леяси 75-юбилей сессиясидаги сурди. Бу эса Ўзбекистоннинг эътиб­ орни қаратгани замирида Бу борадаги улуғвор мақсад
чиқиши, юксак минбарда туриб БМТ доирасидаги муҳим халқаро жуда катта донишмандлик салоҳия- ва режалар, умумбашарий қад-
она тилимизда маъруза қилиши ташаббуслар ижодкорига айланиб ти мужассамдир. рият саналган аёллар ва эркаклар
барчамизнинг қалбимизни ғурурга бораётганини дунё жамоатчили- тенглиги ғояси амалий ишларимиз
тўлдирди. Бу тарихий воқеа она гига яна бир бор намоён этди, де- Зеро, аёллар фақатгина келажа- билан бирга, ҳуқуқий жиҳатдан
сак муболаға бўлмайди. Маърузада гимиз бунёдкорлари бўлган бола- ҳам мустаҳкамланиб бормоқда.
илгари сурилган ташаббусларни ларни дунёга келтирувчи ва улар-
бирма-бир таҳлил этсак, унинг нинг оддий тарбиячилари эмас, Бир сўз билан айтганда, мил-
марказида инсон ва унинг ҳуқуқ- балки давлат ва жамият бошқа- лий даражадаги ишларимизнинг
лари турганини кўриш мумкин. рувида ўзларининг бой билим ва халқаро майдонда яққол кўрсати-
малакасини, бор кучини сафарбар лиши ўзбек аёлининг мақоми ва
Жаҳоннинг энг олий минбарида этишга қодир улкан салоҳиятга даражаси нечоғли юқори экани-
барча муҳим ташаббуслар қатори эга генофонд ҳамдир. Бу ҳақда ни, унинг имконият ва иқтидори
гендер тенглиги ва хотин-қизларга сўз борганда, янги Парламенти- қанчалик юксаклигини, тафаккури
эътибор масаласи алоҳида кўта- эркин, ҳуқуқлари кафолатли ва
адолатли ҳимоя қилинганини яна
бир бор тасдиқлади.

2020 йил КУН НАФАСИ 3
№32 (1962)

ШАВКАТ МИРЗИЁЕВНИНГ БИРЛАШГАН

АССАМБЛЕЯСИНИНГ 75-СЕССИЯСИДАГИ НУТ¯И

Ҳурматли дўстлар! вилизациялари чорраҳасида» лият кўрсатадиган қўмита ташкил мувофиқ бўларди.
Ҳозирги вақтда Марказий деган мавзуда халқаро форум- этиш лозим. Ушбу қўмитанинг Ҳурматли хонимлар ва жаноблар!
Осиё минтақасида туб ўзгаришлар ни ўтказишга тайёрмиз. асосий вазифаси Афғонистоннинг Сўзимнинг якунида яна бир
юз бермоқда. Биз минтақа давлатлари иқтисодий ва ижтимоий ривож-
ўртасида яхши қўшничилик ва ўзаро Ҳурматли сессия иштирокчи- ланишига кўмак беришдан иборат фикрни таъкидлашни истардим.
ишонч, дўстлик ва ҳурмат муҳитини лари! бўлиши зарур. Жаҳоннинг турли нуқталарида
яратишга эришдик. нотинчлик сақланиб қолаётгани,
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Биз Афғонистонни Марказий Ҳурматли давлат ва ҳукумат раҳ- зиддият ва зўравонликлар ортиб
Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида Осиёнинг ажралмас қисми сифа- барлари! бораётгани, экологик офатлар ва
илгари сурилган ташаббусга асосан тида қабул қиламиз. 2018 йил март бошқа замонавий хатарлар қаш-
мунтазам ўтказилаётган Марказий ойида ўтказилган Афғонистон Давримизнинг ўткир муаммо- шоқлик ва камбағалликнинг глобал
Осиё давлатлари раҳбарларининг бўйича олий даражадаги Тошкент ларидан яна бири – глобал иқлим муаммоларини кучайтирмоқда.
Маслаҳат учрашувлари умумий юту- конференцияси афғон муаммоси- ўзгаришларидир. Бугунги кунда ҳар
ғимиз бўлди. ни ечиш учун халқаро ҳамжамият бир мамлакат бу жараённинг сал- Бу муаммолар айниқса пандемия
Охирги тўрт йилда Ўзбекистоннинг саъй-ҳаракатларини сафарбар бий таъсирини ҳис этмоқда. Минг шароитида кескин тус олмоқда. То-
қўшни давлатлар билан ўзаро савдо этишда янги босқич бўлди. афсуски, бундай ўзгаришлар Мар- бора ташвишли оҳанг касб этаётган
ҳажми салкам беш баробарга ўсди. казий Осиё тараққиётига ҳам катта қашшоқликнинг овози бутун дунё
Мамлакатларимиз ушбу синовли Биз жорий йилнинг сентябрь хавф туғдирмоқда. ҳамжамиятини, барчамизни безовта
кунларда бир-бирини ёлғиз қолдир- ойида Доҳа шаҳрида афғон сиё- қилиши зарур.
масдан, ўзаро елкадош бўлдилар. сий кучлари ўртасида бошланган Эътиборингизни яна бир бор
Бугун Марказий Осиё давлатла- тинчлик музокараларини тўла Орол денгизи қуришининг ҳалокат- Шу муносабат билан қашшоқ-
ри олдида муҳим стратегик вазифа қўллаб-қувватлаймиз. Бу музока- ли оқибатларига қаратмоқчиман. ликни тугатиш ва камбағалликка
турибди. У ҳам бўлса, минтақамиз- ралар жафокаш афғон заминида Оролбўйи ҳудуди экологик фожиа- қарши курашишни Бирлашган
нинг глобал иқтисодий, транспорт ва тинчлик ва барқарорлик ўрнати- нинг марказига айланди. Биз мав- Миллатлар Ташкилоти Бош Ас-
транзит йўлакларига чуқур интегра- шига умид қиламиз. жуд аҳволни яхшилаш учун бу ерда самблеяси навбатдаги сессияси-
циясини таъминлашдир. икки миллион гектар янги ўсимлик нинг асосий мавзуларидан бири
Шу муносабат билан Бирлашган Минтақада иқтисодий интег- майдонлари ва дарахтзорлар яра- сифатида белгилаш ҳамда ушбу
Миллатлар Ташкилоти шафелигида рация жараёнларига Афғонис- тиш, тупроқ қатламини шаклланти- масалаларга бағишланган глобал
Транспорт-коммуникация алоқала- тонни кенг жалб этиш мақсадида риш бўйича улкан ишларни амалга саммитни ўтказишни таклиф
рини ривожлантириш минтақавий «Сурхон – Пули Хумри» электр оширмоқдамиз. этамиз.
марказини очишни таклиф этамиз. узатиш тармоғини, Мозори Ша-
Бугунги кунда Марказий Осиёда рифдан Ҳинд океани портларига Мамлакатимиз ташаббуси билан Қадрли дўстлар!
хавфсизликни таъминлаш соҳаси- чиқадиган темир йўл қурилиши Бирлашган Миллатлар Ташкило- Барчамизга равшанки, пандемия-
да ҳам самарали ҳамкорлик олиб каби йирик инфратузилма ло- тининг Оролбўйи минтақаси учун дан кейинги дунёнинг ижтимоий-
борилмоқда. Бирлашган Миллатлар йиҳаларини амалга оширишга Инсон хавфсизлиги бўйича кўп иқтисодий манзараси бутунлай
Ташкилотининг Глобал антитеррор киришдик. томонлама шериклик асосида Траст бошқача тус олади.
стратегияси муваффақиятли амалга фонди тузилди. Умид қиламизки, Биз хавфсизлик ва барқарор
оширилмоқда. Фикримизча, Афғонистонда ушбу фонд оғир экологик ҳудудда тараққиёт йўлидаги умумий хатар-
Биз ушбу стратегия доирасидаги тинчлик ва барқарорлик ўрнатиш яшаётган аҳолига амалий ёрдам ларга қарши янгича ёндашувлар
Минтақавий қўшма режанинг 10 масалалари Бирлашган Миллатлар кўрсатиш учун халқаро ҳамжамият- асосида ва яқин ҳамкорликда ишла-
йиллик натижалари ва келгуси ис- Ташкилотининг доимий эътибори нинг таянч платформаси бўлиб шимиз зарур.
тиқболларига бағишланган халқаро марказида бўлиб қолиши зарур. хизмат қилади. Бирлашган Миллатлар Ташкило-
конференцияни ўтказиш тарафдо- тининг мувофиқлаштирувчи халқа-
римиз. Фақат биргаликда ва яқин Биз Оролбўйи минтақасини ро тузилма сифатидаги марказий
Маълумки, минтақамизнинг кўҳна ҳамкорлик орқали биз афғон экологик инновация ва техноло- ўрнини янада кучайтириш лозим.
ва бой маданий мероси глобал аҳа- халқининг эзгу орзу-умидларини гиялар ҳудуди, деб эълон қилиш Ўзбекистон жаҳоннинг барча
миятга эга. Биз 2021 йилда ЮНЕСКО рўёбга чиқаришимиз мумкин. Бу ҳақида Бирлашган Миллатлар мамлакатлари билан кенг кўламли
билан ҳамкорликда қадимий Хива борада «Беқарор ва вайронкор Ташкилоти Бош Ассамблеясининг ва ўзаро манфаатли шерикликни,
шаҳрида «Марказий Осиё жаҳон ци- вазиятдан – тинчлик ва бунёд- махсус резолюциясини қабул Бирлашган Миллатлар Ташкило-
корлик сари» деган тамойил асо- қилишни таклиф этамиз. Ушбу му- ти ва унинг институтлари билан
сида иш олиб бориш муҳимдир. ҳим ҳужжат тасдиқланган санани амалий мулоқотни ривожлантириш
Шу боисдан Бирлашган Миллат- эса Халқаро экологик тизимлар- учун доимо тайёр.
лар Ташкилоти ҳузурида афғон ни ҳимоя қилиш ва тиклаш куни Эътиборингиз учун раҳмат.
халқининг дарду ташвишини сифатида нишонлаш мақсадга
тинглайдиган, доимий фао-

ДЄСТЛИКДАН БОШЛАНАР жараёнларга фаол жалб қилиш учун
ДУНЁ ТИНЧЛИГИ барча имкониятларни ишга сол-
ди. Хусусан, 2018 йил март ойида
Шокиржон БОЛТАБОЕВ, сўзлаган нутқини ўзгача ғурур, рилиши каби йирик инфратузилма Президентимиз ташаббуси билан
Андижон вилояти маҳалла ва фахр ила тингладим. Дарҳақи- лойиҳаларининг амалга оширилиши ўтказилган олий даражадаги Тош-
оилани қўллаб-қувватлаш қат, мамлакатимиз доим ўзи- қўшнисининг тинчлигини ўзининг кент конференцияси Афғонистонда
нинг тинчликпарварлик сиёсати хотиржамлиги деб ҳисоблайдиган тинчликни ўрнатиш йўлида муҳим
бошқармаси бошлиғи: билан дунё ҳамжамиятида ўз халқимизга хос фазилатдир. аҳамиятга эга бўлди.
ўрнига эга бўлиб келяпти.
— Барча юртдошларимиз каби Биз уйимизда яхши таом тайёр- Президентимиз нутқида қатъият
Президентимизнинг БМТ Бош Айниқса, Президентимиз ланса, аввало, қўшнимизга ула- билан: «Афғонистонда тинчлик ва
Ассамблеясининг 75-сессиясида ташаббуси ва сиёсий ирода- шамиз, синовли кунлар ўзимизни барқарорлик ўрнатиш масалалари
си билан қўшни мамлакатлар қариндошлардан кўра яқин тутамиз. Бирлашган Миллатлар Ташкилоти-
билан алоқалар мустаҳкамланди. Бу мамлакатимизнинг дунёдаги нинг доимий эътибор марказида
Хусусан, минтақада иқтисодий сиёсий, иқтисодий ва ижтимоий бўлиб қолиши зарур», деган сўзи
интеграция жараёнларига Афғо- жараёнларга нисбатан муносаба- тинчликни сақлаш йўлида собит қа-
нистонни кенг жалб этиш мақ- тида ҳам яққол кўзга ташланади. дам эканимизни ва афғон муаммо-
садида «Сурхон — Пули Хумри» Хусусан, ўтган йиллар давомида сига Ўзбекистон ҳеч қачон бефарқ
электр узатиш тармоғи, Мозори мамлакатимиз қўшни Афғонистонда бўлмаслигини дунё аҳлига яна бир
Шарифдан Ҳинд океани портла- тинчлик ва барқарорликни таъмин- бор эслатиб қўйди. Ушбу нутқ ана
рига чиқадиган темир йўл қу- лаш, бу мамлакатни минтақавий шу жиҳатлари билан ҳам тарихий
аҳамиятга эгадир.

Камбағалликни қисқартириш илмий маркази
ташкил этилади.

4 МОҲИЯТ 2020 йил
№32 (1962)

БИОМЕТРИК ПАСПОРТ

ЎРНИНИ ID-КАРТА ЭГАЛЛАЙДИ
Давлатимиз раҳбари-
нинг 2020 йил 22 сен- маълумотлар, транспорт ило-
тябрдаги «Ўзбекистон валари, криптографик калит ва
Республикасида идентифи- сертификатларни ўз ичига олган,
кация ID-карталарини жорий — дейди Адлия вазирлиги масъул
этиш чора-тадбирлари тўғ- ходими Фаррух Жўраев. — Унда
рисида»ги фармони билан шахснинг идентификацион маълу-
2011 йилги намунадаги био- мотлари хавфсиз ҳолда сақланади.
метрик паспорт ўрнига 2021 Шунингдек, қоғоз тежалади, барча
йилдан бошлаб идентифика- маълумотлар электрон тизимга
ция ID-карталарини расмий- ўтиши муносабати билан оддий
лаштириш ва бериш тизими паспортдан фарқли ўлароқ, қалба-
жорий этилади. килаштириш имкони мавжуд эмас.
Давлат ва банк хизматларини
кўрсатишда ортиқча қоғозбозлик-
ни камайтириш имконияти пайдо
бўлади.

Хўш, нега биометрик паспорт расмийлаштириш учун муро- мажбурий берилмайди, унинг ту- ID-карта қанчалик
ўз ўрнини ID-картага бўшатиб жаат ўзгалар ёрдамига муҳтож ғилиши ФҲДЁ органи томонидан хавфсиз?
бермоқда? Янги тизимнинг қандай қариялар ва ногиронлиги бўлган қайд этилиб, туғилганлик ҳақидаги
қулайликлари бор? Бу ҳолат яна шахслардан келиб тушганда масъул гувоҳнома тақдим қилинганидан ID-картада фуқаронинг барча
қатор тушунмовчиликларни кел- ходим томонидан 15 кун муддатда сўнг ота-онаси, васийлари (ҳо- шахсий маълумотлари учун ягона
тириб чиқармайдими? ID-картани ушбу шахсларнинг яшаш манзилига мийлари) ихтиёрига кўра расмий- электрон калит жойлаштирилган
бериш тартиби, ундан фойдала- борган ҳолда ҳужжат расмийлашти- лаштирилади. бўлса-да, ушбу тизим қанчалик
ниш қоидалари қандай бўлади? рилади ва кўрсатилган хизмат учун хавфсиз, деган савол туғилади,
қўшимча тўлов ундирилмайди. ID-картанинг амал қилиш муд- албатта. Айтиш керакки, ҳужжат
ID-карта ўзида дати у берилган вақтдан бошлаб ва чип тегишли хавфсизлик сер-
нималарни акс Қанча давлат божи янги туғилган болага бир ёшгача тификатлари ва электрон рақамли
ундирилади? — 2 йил, бир ёшдан 16 ёшгача — 5 имзо билан ҳимояланади.
эттиради? йил, 16 ёшдан бошлаб — 10 йил
Халқаро тажрибага кўра, янги муддатни ташкил этади. Бундай Ўрганишлар шуни кўрсатдики,
Фармонга кўра, 2021 йил 1 гувоҳномалар жорий қилинган карта расмийлаштирилгани ва смарт-картадаги чип етарли да-
январдан бошлаб янги туғилган пайтда одамларга ноқулайлик берилгани учун базавий ҳисоблаш ражада ҳимояланган бўлиб, унинг
болага, Ўзбекистон Республикаси туғдирмаслиги учун эски ҳуж- миқдорининг 89 фоизи миқдори- таркибида микропроцессор, крип-
фуқаросига, мамлакатимиз ҳудуди- жатлар ўз муддати тугагунча да давлат божи ундирилади. Айни тографик сопроцессор ва муайян
да доимий яшайдиган фуқаролиги амал қилишда давом этади. Худди пайтда бу миқдор 198 минг 470 ҳажмдаги хотира мавжуд. Смарт-
бўлмаган шахсга ва хорижий фуқа- шундай, 2011 йилги намунадаги сўмга тўғри келади. карта хотирасидан фойдаланиш
рога белгиланган намунадаги иден- биометрик паспорт, фуқароли-
тификация ID-картаси берилади. ги бўлмаган шахс ва хорижий процессор томонидан қатъий
фуқаронинг яшаш гувоҳномаси
У карта эгасининг шахсини, 2030 йил 31 декабрга қадар назорат қилинади. Шунингдек,
фуқаролигини тасдиқлайдиган ҳақиқийдир.
ҳужжат ҳисобланади ва мамла- картадаги барча маълумотлар
кат ҳудудида фойдаланилади. Ушбу ҳужжатларнинг эгалари
Хорижга чиқмоқчи бўлганларга уларни белгиланган тартибда ФУҚАРО ЎЗ ID-КАРТАСИ- шифрланган бўлади.
алоҳида Ўзбекистон Республика- ID-картага алмаштириш ҳуқуқи-
си фуқаросининг чет элга чиқиш га эга. Бунда биометрик пас- НИ ОЛИШ ЁКИ АЛМАШТИ- Қандай қулайликлар
учун биометрик («загранпаспорт») портни ID-картага алмаштириш яратади?
паспорти берилади. 2021 йил 1 январдан 2022 йил 31 РИШ ЮЗАСИДАН ЎЗ ВАҚТИ-
декабргача ихтиёрийлик асо-
Таъкидлаш керакки, идентифи- сида, 2023 йил 1 январдан 2030 ДА МУРОЖААТ ҚИЛМАГАН, ID-карта — қоғоз ҳужжат-
кация ID-картасининг бланкасида йил 31 декабргача мажбурий
эгасининг миллати ҳақидаги тартибда амалга оширилади. ЯРОҚСИЗ ҲОЛГА КЕЛТИРГАН ларидан ва бюрократик тў-
маълумотлар кўрсатилмайди, бу Таъкидлаш жоизки, 2011 йилги ВА ЙЎҚОТИБ ҚЎЙГАН ТАҚ- сиқлардан воз кечиш ҳамда
ҳақдаги маълумот ID-картанинг намунадаги биометрик паспорт ДИРДА, МАЪМУРИЙ ЖАВОБ- кўплаб муассасаларга электрон
чипига киритилади. Шу билан 2031 йил 1 январдан бошлаб ҳақи- ГАРЛИККА ТОРТИЛМАЙДИ. ҳамкорликни енгиллаштириш
бирга, қурилмадан шахснинг биог- қий эмас деб ҳисобланади. имконини берувчи восита ҳи-
рафик маълумотлари, рақамли
сурати, 16 ёшга етганидан кейин — 2020 йил 31 декабрга қадар собланади. Бу амалиётга ўтиш
қўл бармоқлари излари, электрон Ягона интерактив давлат хизмат-
рақамли имзо калитининг серти- лари портали (my.gov.uz) орқали фуқароларни рақамли иден-
фикати жой олади. ID-картани олиш учун мурожаат
қилиш, электрон навбатга туриш тификация қилиш тизимини
— Бундай карталарни олиш ва ва онлайн тўловни амалга ошириш
алмаштириш учун фуқаролар, ўз имконияти жорий этилади, — дей- Қоғозбозликдан воз жорий этишни жадаллашти-
ихтиёрига кўра, хоҳлаган ички ди Лойиҳа бошқаруви миллий
ишлар органларининг миграция агентлиги қошидаги Электрон ради, уларнинг бирламчи маълу-
ва фуқароликни расмийлаштириш ҳукумат ва рақамли иқтисодиёт
бўлинмаларига, Давлат хизматла- лойиҳаларини бошқариш мар- кечилади...(ми?) мотларини давлат органларининг
ри марказларига эса фақат улар- кази бўлим бошлиғи Ниғматилла ахборот тизимларига интеграция-
ни алмаштириш учун мурожаат Шарофиддинов. — Бундай карта- Дунёдаги аксарият давлатлар лаш жараёнини автоматлаштира-
қилиши мумкин, — дейди Ички ни олиш учун мурожаат этилганда аста-секин қоғозли ҳужжатларни ди, аҳолига давлат хизматларини
ишлар вазирлиги Миграция ва туғилганлик ҳақидаги гувоҳнома юритишдан воз кечиб, маълумот- кўрсатишни осонлаштиради ва
фуқароликни расмийлашти- «Фуқаролик ҳолати далолатнома- ларни электрон шаклда сақлаш оптималлаштиради.
риш бош бошқармаси бошлиғи ларини ёзиш органларининг ягона ва алмашишга жиддий эътибор
Улуғбек Муҳаммедов. — Амалдаги электрон архиви» ахборот тизими қаратмоқда. Ушбу давлатлар ўз Яна бир масала, бу — электрон
паспорт фуқарога 10 иш кунида орқали олинади. Янги туғилган бо- олдига келгусида ID-карталарни рақамли имзони картага интег-
берилаётган бўлса, ID-карталари лага идентификация ID-карталари муомалага киритиш масаласи- раллашдир. Мазкур илова орқали
1 иш куни мобайнида расмий- ни қўйган бўлиб, бу инновацион юридик ҳужжатлар ва хизматлар-
лаштириб берилади. Картани лойиҳа нафақат одатдаги шахсни дан фойдаланишда улкан имко-
тасдиқловчи гувоҳномалардан воз ниятлар яратилиб, бунда идорага
кечиш, балки барча зарур маълу- шахсан бориш талаб этилмайди,
мотларни битта ташувчига жам- шартнома ва келишувларни амал-
лаш имконини беради. га оширишда транзакция хара-
жатлари кескин камаяди. Умуман
— Кўплаб давлатларда олганда, давлат хизматларидан
ID-карталар паспорт маълу- фойдаланиш самарадорлиги
мотлари ва давлат хизмат- ошади.
лари учун универсал калит, банк
иловалари, шахсий маълумотлар, Санжар ИСМАТОВ
ҳайдовчилик гувоҳномаси, тиббий «Mahalla»

2020 йил ДОЛЗАРБ МАВЗУ 5
№32 (1962)

Марказий Осиё давлатлари, асосан, тоғларимизда жойлашган абадий
музликлар ҳисобидан сув билан таъминланади. Ерости сувларимиз ҳам
аслида ўша музликлардан сингган обиҳаёт. Сувсиз минтақа тезда гиёҳ
ўсмас биёбонга айланиши муқаррар. Олимлар бу мавзуда яқин келажакда ҳудуд
учун мураккаб муаммолар вужудга келишини башорат қилишмоқда.

СУВ ИСРОФГАРЧИЛИГИГА
қачон чек қўйилади?
Уларнинг тадқиқотларига кўра,
сўнгги 50-60 йил давомида муз- кутилмоқда. Шунингдек, саноат ва қилиняпти. Шавкат Усманов. — Бунинг учун
ликлар майдони 30 фоизга қис- энергетика соҳасида йиллик сув ис- Бундай шароитда сувни тежаш давлат бюджетидан зарур маблағ
қарган. Йиллик умумий ҳарорат 2 теъмоли 1,9 миллиард куб метрдан йўналтириш, ташаббускорлар ха-
даражага ортса, уларнинг ҳажми 2030 йилга бориб 3,5 миллиард куб ва ҳисобини юритиш ҳар доимги- ражатининг бир қисмини қоплаш
50 фоизга, 4 даражага исиганда метрга етади. дан ҳам долзарб масалага айлан- учун субсидия бериш, шунингдек,
эса 78 фоизга камайиши мумкин. ди. Ўтган икки йилда Президен- халқаро молия ташкилотлари
Бундай вазиятда, айниқса, Ўзбе- Кўриниб турибдики, аҳоли ва тимиз ва ҳукуматнинг шу соҳага ресурсларини жалб қилиб, сало-
кистон ва Туркманистонга қийин иқтисодиёт тармоқларини сув доир 11 та қарори қабул қилиниб, ҳиятли фермер хўжаликлари ва
бўлади. Зеро, бизда истеъмол билан таъминлаш учун қишлоқ ҳамма шароит яратиб берилди. кластерларга тижорат банклари
қилинадиган сувнинг 80 фоизи хўжалигига ажратилган сувнинг Лекин бажарилгани қониқарли орқали кредит ажратиш кўзда
мамлакатимизга боши қўшни улуши камаяди. Мамлакатимизда тутилмоқда. Бироқ юртимизда бун-
давлатлар ҳудудида бўлган дарё- сув хўжалигини 2030 йилгача ДАРҲАҚИҚАТ, МАМ- дай техникаларни ишлаб чиқаришга
лардан келади. Шунингдек, минта- ривожлантиришнинг 11 та усту- ЛАКАТИМИЗ СУВ ХЎ- мослашган 13 та корхона мавжуд,
қа аҳолиси сони кескин кўпайиб вор йўналишлари белгиланган. ЖАЛИГИ МУТАХАССИС- холос. Уларнинг қуввати эҳтиёж-
бормоқда, қишлоқ хўжалиги, са- Тежовчи технологияларни ишлаб ЛАРИ ҲАМ ОХИРГИ ЎН нинг ярмини қоплашга ҳам етмай-
ноат истеъмолига сарфланаётган чиқариш ва кенг жорий этиш ЙИЛДА ЎЗБЕКИСТОНДА ди. Шу боис Самарқанд, Тошкент ва
сувнинг миқдори ҳам мутаносиб ҳам шулар жумласига киради. СУВ ҲАЖМИ 12 ФОИЗГА, Наманган вилоятларида сув тежов-
ошяпти. Агар белгиланган вазифларни ўз ЎТГАН ЙИЛГИГА НИС- чи технологиялар учун ускуналар
вақтида уддаласак, аминманки, БАТАН ЭСА БУ ЙИЛ 15 ишлаб чиқарувчи корхоналарни
Шу боис сувни тежаш, соҳага мамлакатимизнинг барча иқти- ФОИЗГА ТУШИБ КЕТ- ташкил этмоқчимиз.
замонавий технологияларни жалб содиёт тармоқларини сув билан ГАНИНИ ТАЪКИДЛАШ-
қилишдан ўзга йўлимиз йўқ. Халқа- кафолатли таъминлаб, бу соҳада МОҚДА. Каналлар қанча сувни
ро рейтингларга кўра, биз дунёда хавфсизликка эришамиз. исроф қилиши мумкин?
сувни исроф қилиш бўйича кучли эмас. Масалан, шу пайтгача 285
ўнталикдан муқим жой олганмиз. Дарҳақиқат, мамлакатимиз минг гектар, яъни бор-йўғи 7 фоиз Сув исрофига сабаб бўлаётган
Кўпчилигимиз биламизки, том- сув хўжалиги мутахассислари ерда сув тежовчи технологиялар муаммолар юқоридагилар билан
чилаб суғориш, исрофгарчилик ҳам охирги ўн йилда Ўзбекис- жорий этилган. Бу борада, айниқ- чекланмайди. Масалан, аксарият
тўғрисида гапирила бошлаганига тонда сув ҳажми 12 фоизга, са, Қашқадарё, Бухоро, Хоразм сув хўжалиги объектларидан
ҳам, мана, ярим асрга яқинлашяп- ўтган йилгига нисбатан эса бу вилоятларида қолоқлик бор. 50-60 йилдан буён фойдаланиб
ти. Олимлар ҳали собиқ иттифоқ йил 15 фоизга тушиб кетганини келинаётгани сабабли, уларнинг
давридаёқ минтақани кутаётган таъкидлашмоқда. Аммо шундай Режалар амалга техник ҳолати талабга жавоб
сув танқислиги муаммосини яхши шароитда ҳам сув исрофи юқори ошсагина фойда беради бермайди. Сувнинг 35 фоизга
англаган, қатор лойиҳаларни ил- даражада қоляпти. Эгатлаб суғо- яқини ана шу эскирган иншоот-
гари суришган. Аммо ҳануз бирор риш оқибатида йилига қарийб 5-6 Шунга қарамай, мамлакатимиз лар сабаб йўқотилади. Уларнинг
сезиларли натижа бўлгани йўқ. миллиард куб метр ёки 20 фоиз Сув хўжалиги вазирлиги томо- барини замон талабларига мос
Айрим фермер хўжаликларида- сув далада беҳуда сарфланяпти. нидан соҳага қатор янгиликлар равишда таъмирлаш эса жуда
гина фойдаланилаётган тежовчи жорий этилиши кутилмоқда. катта маблағларни талаб этади.
технологиялар умумий вазиятга Беҳуда «оқаётган»
жиддий таъсир ўтказмаяпти. Кенг пуллар — Келгуси йилда сув тежовчи Тасаввур қилинг, мамлакати-
кўламли илмий ишланмалар ҳаёт- технологияларни жорий этиш- мизда биргина Катта Фарғона
га татбиқ қилинаётгани йўқ. Бундан ташқари, пахта ва ғалла ни 600 минг гектарга етказиш канали тубини бетонлаш, сув
етиштириш учун сарфланаётган режа қилиб қўйилди, — дейди сингдирмайдиган технология-
20 фоиз сув далада электр энергияси ҳамда сувни Сув хўжалиги вазирлиги Илмий ларни қўллаш, даҳаналарни за-
кераксиз сарфланмоқда етказиб бериш харажатлари жуда ва инновацион ишланмаларни мон талабларига мослаштириш
кўп. 2,5 миллион гектар майдон- жорий этиш бўлими бошлиғи бўйича лойиҳа 1980 йилларнинг
Мавзу юзасидан мутахассислар- ни суғориш учун 5 мингдан зиёд бошидаёқ ишлаб чиқилган эди.
га юзландик. насос ишлатилиб, йилига 8 мил- Аммо шу кунгача йирик лойиҳа-
лиард киловатт соат энергия ва нинг фақатгина бир қисми, даха-
— Ҳақиқатан ҳам минтақамизда 2,4 триллион сўм бюджет маб- наларни таъмирлаш қисми амалга
сув танқислиги билан боғлиқ ва- лағлари ишлатилади. Бир гектар оширилди. Ваҳоланки, бошқа
зият йилдан-йилга мураккаблашиб майдонга сувни насослар орқали кичикроқ каналларнинг аксарияти
бормоқда, — дейди Олий Маж- етказиб бериш учун бюджетдан аллақачонлар бетонлаб бўлинган.
лис Қонунчилик палатасининг ўртача 800 минг сўм харажат Бетонланмаган ва ўзи ўтказаётган
Аграр ва сув хўжалиги қўмитаси сувларнинг катта қисмини синг-
аъзоси Бегали Қодиров.— Гло- дириб юбораётган йирик каналлар
бал иқлим ўзгариши, шунингдек, талайгина.
трансчегаравий сувдан фойдала- Бизнингча ҳам, аввало, ишни
ниш муаммолари туфайли йил- амалга ошмай қолган лойиҳалар-
лик олинаётган сув белгиланган ни ҳаётга татбиқ қилишдан бош-
лимитига нисбатан ўртача 20 лаш даркор. Мавжуд сув хўжалиги
фоизга қисқарган. Бугунга келиб иншоотларини замон талабига
Ўзбекистон аҳолиси 34 миллион мослаш миллионлаб куб сувни
кишидан ошди, аҳоли жон бошига асраб қолинишига сабаб бўлади.
ўртача 1 500 м3. сув тўғри келмоқ-
да. 2030 йилгача аҳоли сони 39 Улуғбек ИБОДИНОВ
млн. нафаргача кўпайиб, бу кўр- «Mahalla»
саткич 1 250 м3.га тушиб кетиши
мумкин. Бу шароитда республика
аҳолисининг ичимлик сувига бўлган
талаби 2,3 миллиард куб метрдан
3,0 миллиард куб метрга етиши

Ўзбекистон Хитойга қуритилган аччиқ
қалампир экспорт қилади.

6 ИҚТИСОДИЁТ 2020 йил
№32 (1962)

2019 йилда донни қайта ишлаб чиқариш бозор тамойилига
ўтгани боис қолипли нон нархи 550-600 сўмдан 1400-1500
сўмгача кўтарилган эди. Келгуси йилдан бошлаб ғалла ва
дон маҳсулотлари ҳам тўла эркин бозор тизимида сотили-
ши кутиляпти. Хўш, бу яна ноннинг нархи ошишига олиб
келмайдими? Муҳим ижтимоий-иқтисодий аҳамиятга эга
бўлган маҳсулотлар нархини бозор талабидан келиб чиқиб
баҳолаш қанчалик тўғри? Умуман, дон бозорида қандай

ҒАЛЛАўзгаришлар кутиляпти?

ЭРКИН НАРХДА СОТИЛАДИ:
Нархларнинг

нон нархи яна ошадими?эркинлаштирилиши

фермерга нима беради?

Маълумки, давлатимиз раҳ- имтиёзли кредитга бўлган талабни давлат шу мақсадда 1 млн. 700 натижасида импорт қилинадиган
барининг 2020 йил 6 мартдаги белгилаш, фермер ва кластерлар-
«Ғалла етиштириш, харид қилиш га ажратиладиган кредитларни тонна товар дон ва 284 минг 400 ун миқдори сезиларли даражада
ва сотишга бозор тамойилларини эркин тасарруф этиш ҳуқуқи
кенг жорий этиш чора-тадбирла- берилди. Қолаверса, улар 2021 йил тонна уруғлик дон харид қилиши қисқарган.
ри тўғрисида»ги қарорига асо- ҳосилидан бошлаб ички бозорда
сан, 2021 йил ҳосилидан бошлаб дон ва нон маҳсулотлари нархла- белгиланган. Бу тадбирни амалга Хулоса ўрнида
давлат томонидан ғаллага харид ри барқарорлигини таъминлаш ошириш учун зарур миқдордаги
нархини белгилаш амалиётидан тадбирларини амалга ошириш
тўлиқ воз кечилади. мақсадида харид қилинадиган дон фьючерс, форвард шартнома- Албатта, барча бирдек манфаат
товар дон ҳажмларига ўзгарти-
— Илгари боғдорчилик, чорва- ришлар киритиши мумкин. лари асосида ёки биржа савдола- кўриши учун очиқ бозор бўлиши
чилик фермер хўжаликларига ҳам ри орқали эркин нархларда харид керак. Шу боис мамлакатимизда
ғалла экиш мажбурий эди, — дей- Янги тартиб нон қилинади.
ди Молия вазирлиги ҳузуридаги нархини оширадими? донларнинг эркин сотилишига
Қишлоқ хўжалигини давлат то-
монидан қўллаб-қувватлаш жам- Албатта, рақобат бор жойда Нега Қозоғистондан рухсат берилмоқда. Аммо ушбу
ғармаси директори Абдурашид сифат яхшиланиб, маҳсулотнинг ун сотиб оламиз? бозорни ўрганмаган фермерлар
Исраилов. — Ҳужжат билан ушбу тури кўпаяди. Яна бир ҳолат: ғалла бироз қийинчиликка дуч келиши
мажбурият олиб ташланиб, ғалла- етиштирадиган фермерлар меҳна-
чиликка ихтисослашган фермер- тига яраша ҳақ оладиган бўлади. Юртимизда ғалла ҳосилдорлиги ҳам мумкин. Ҳали дон бозоридаги
лар учун ҳам давлат хариди тўлиқ Шу каби жиҳатлар кишини қувон- вазият қай томонга ўзгариши янги
бекор қилинди. Бу энди фермер- тиради, албатта. Аммо шундай йилдан-йилга ошиб боряпти. Бу
лар ғалласини ўзи истаган вақтда омиллар қатори янги тартиб ғалла қувонарли ҳол, албатта. Бироқ шу очилган қўриқ учун мавҳум ту-
биржа орқали бемалол сота олади ва дон маҳсулотлари, айниқса,
дегани. Таъкидлаш керакки, ғалла ноннинг нархи ошишига сабаб ўринда ҳақли савол туғи-
учун давлат буюртмасининг бекор бўлмайдими?
бўлиши фермерлар фаолиятида лади: буғдой ҳосилдорлиги
туб ўзгаришларга олиб келади, — Халқимиз орасида нон нархи-
уларга эркинлик беради, рақобат нинг ошиб кетиши билан боғлиқ яхши экан, нега ҳар йили ДАРВОҚЕ...
ўсади, яъни манфаат кучаяди. Бу хавотир бўлиши табиий, — дей- Қозоғистондан ун со-
эса, ўз навбатида, қишлоқ хўжа- ди Қишлоқ хўжалиги вазирли- тиб оламиз? Ёки бизнинг
лигида унумдорликнинг ошишига ги бошқарма бошлиғи Зоҳид
олиб келади. Зиёдуллаев. — Чунки ҳамма ўзи буғдойимиз сифати зарур Қарор билан бошоқли дон
истаган нархда сотиладиган маҳ-
Айтиш керакки, Президентнинг сулотлар қиммат бўлиб кетади, талабларга жавоб бермай- экинларидан юқори ва си-
юқоридаги қарори билан ғаллани деган қараш бор. Аммо бундай дими? фатли дон етиштириш учун
харид қилиш ва сотишда бозор хавотирлар асоссиз. Чунки қарор фермер хўжаликлари ва ғал-
тамойилларини жорий этиш мақ- билан мамлакатда дон ва нон — Макарон ва қандолат лачилик кластерларига имко-
садида биринчи марта ҳокимларга маҳсулотлари нархлари барқарор- маҳсулотлари учун қўшни
лигини таъминлаш тадбирлари мамлакатларда ун импорт
ҳам белгилаб берилган. Хусусан,
қилишимиз бор гап, — ниятлар яратилди. Жумладан,

дейди З.Зиёдуллаев. — Бу ҳудудларнинг табиий иқлим
дон маҳсулотларининг шароитларини ҳисобга олиб,
етишмаслиги ёки ун ишлаб зараркунанда ва касалликлар-
чиқаришнинг сифатига га чидамли бўлган Россиянинг
боғлиқ эмас. Яъни макарон

ва қандолат маҳсулотлари серҳосил районлаштирилган

учун қаттиқ буғдой ке- селекцион навлари 817 минг
рак. Худди шундай навлар гектарга ёки 78 фоиз майдон-
юртимизда яратилган. га, маҳаллий шароитда яра-
Масалан, «Маркус – 3», тилган навлар эса 168 минг
«Маркус – 7» ва «Насаф»

каби бир қатор навлар гектарга ёки 16 фоизга жой-

шулар жумласидан. Лекин лаштирилди.
суғориладиган майдон-

Биласизми?  ларда етиштирилган ушбу

2021 йилда кредит ставкаси ҳамда навдаги буғдой қандолат
нархлар ўсиш прогноз параметрларини
инобатга олган ҳолда, дастлабки ҳисоб-ки- ва макарон саноатининг шунча бўлиши табиий.
тоблар амалга оширилиб, 1 тонна ғалланинг
етиштириш харажати 1 млн. 575 минг сўмни талабларига жавоб бермайди. Шундай экан, бу борадаги
(ҚҚС билан бирга) ташкил этиши кутилмоқда.
Бошоқли дон етиштирувчи қишлоқ хўжалиги Бу иқлим шароити билан боғлиқ
корхоналарининг молиявий ҳолатини яхшилаш ҳолат. Юртимизда эса лалми май- ишларни етти ўлчаб, бир кесиш
мақсадида бошоқли дон етиштириш таннархига 20 донлар унчалик кўп эмас. Шу боис керак. Энг муҳими, ғаллани харид
фоиз қўшимча ҳисобланган ҳолда 1 тонна ғалланинг қилиш ва сотишда бозор тамо-
сотиш нархи 1 млн. 900 минг сўмни ташкил этиши ҳам биз Қозоғистоннинг лалми
прогноз қилинмоқда. майдонларида етиштирилган буғ- йилларини тўла жорий этиш ва
дой унини харид қиламиз. Кейин- бундан фермерлар манфаатдор
бўлишига уларни ишонтира оли-
ги вақтларда соҳага замонавий
технологияларнинг кириб келиши шимиз зарур. Шундагина кўзлан-
натижасида юртимизда ҳам қан- ган натижага эришиш мумкин.

долат ва макарон ишлаб чиқариш Боборавшан ҒОЗИДДИНОВ

талабларига тўла жавоб берадиган «Mahalla»

ун тайёрлашга эришилди. Шунинг

БАА авиакомпанияси Ўзбекистонга мунтазам
парвозларни амалга оширади.

2020 йил ТАЪМИНОТ 7
№32 (1962)

ЭЛЕКТРБУЭЙНИЕЛРГГИИЯҚСИИШ:Пандемия ша-ДАРВОҚЕ... билан қўшним тўламаса, Муаммо фақат эскирган
роитида таъ- барибир қоронғида симёғочдами?
лимнинг масо- «Ҳудудий электр тармоқ- ўтираман-ку» деган
фадан ташкил лари» АЖ йил якунигача қараш шаклланиб Дарҳақиқат, эскирган тизимни
ХАВОТИРСИЗ ЎТАДИМИ?этилаётганиваяна 3,5 миллион дона қолмайдими? Ай- бирдан янгилаш осон эмас. Бугун
шифохоналарга замонавий электр ҳисоб- тиш керакки, айни олис маҳаллаларда ўрнатилгани-
бўлган эҳтиёж- лагич ўрнатиб, 2021 йил 1 шундай ҳолатлар- га 50 йилдан ошган симёғоч ва
нинг ортганини мартга қадар автоматлаш- нинг олдини олиш трансформаторлар ҳам мавжуд.
ҳисобга олсак, ган тизимни тўлиқ ишга мақсадида эндиликда Уларни тўла янгилаш учун маълум
барча ҳудуд- туширади. Шунингдек, соҳада янги тизим жо- муддат ва маблағ талаб этилади.
ларни узлуксиз йирик истеъмолчи ва тад- Лекин масаланинг яна бир нозик
электр токи би- биркорлик субъектлари, рий этилади. жиҳати бор. Физика қонуниятига
тақсимлаш пункти ҳам- — Одатда, электр энергия- кўра, ишлаб чиқарилган электр
“лан таъминлаш да трансформаторларга сидан фойдаланишни яхши била- энергиясини ўша вақтнинг ўзидан
ҳар доимгидан- электрон ҳисоблагичлар мизу, лекин унинг тўловига кел- сарф этиш керак. Тармоқда ҳамон
да муҳим экани- ўрнатиб, уларни ҳам ягона ганда пайсалга соламиз, — дейди узилиш кузатиляпти экан, бу бево-
ни англаш қийин электрон базага улайди. «Ўзбекистон миллий электр сита ишлаб чиқариш билан боғлиқ
эмас. Аммо тан тармоқлари» АЖ масъул ходими муаммо эмасми?
олиш керак, олис Улуғбек Ўрунов. — Бундай эъти-
ҳудудларда ҳа- борсизлик сабаб соҳада қатор — Узлуксиз электр энергиясига
мон электр токи муаммолар пайдо бўлаверади. эга бўлишимиз учун ҳали бир неча
билан боғлиқ Президентимиз раислигида 14 йиллар зарур, — дейди энергетика
муаммолар учраб сентябрь куни бўлиб ўтган ви- бўйича илмий тадқиқотчи Сарвар
турибди. деоселектор йиғилишида электр Қурбонов. — Негаки, бугун мамла-
энергиясини ҳисобга олиш ҳам- катимизда катта қурилиш ишлари
Хўш, биз қачон барқарор энер- да назорат қилишни тўлиқ авто- олиб бориляпти. Янги-янги бино-
гия тизимига эга бўламиз? Эскир- матлаштирилган тизимда ташкил лар, кўп қаватли уйлар учун электр
ган симёғочу муддатини ўтаб бўл- этиш зарурлиги таъкидланди. ишлаб чиқарувчи станциялар
ган трансформаторлар янгисига Ушбу янги тизим бизни қийнаёт- қурилмасдан мавжуд тармоқлар-
алмаштириладими? Тизим қачон ган муаммога катта ечим ҳисоб- дан фойдаланилмоқда. Қолаверса,
автоматлаштирилади? ланади. Масалан, автоматлаш- электр тармоқлари балансидаги
тирилган тизим жорий этилган кучайтирувчи, пасайтирувчи электр
— Соҳада ечимини кутаётган 7 та туман ва шаҳарда тўловлар станциялар ҳам талабга тўла жавоб
муаммолар бугун ёки кеча пай- ундирилиши 40 фоизга ошишига бермайди. Соҳада олиб борилаёт-
до бўлиб қолмаганини барчамиз замин яратилди. Бу тизим 2021 ган ўзгаришларга қарамай, ҳамон
яхши биламиз, — дейди «Ҳуду- йил 1 мартга қадар тўлиқ ишга маънан эскирган ускуналар мав-
дий электр тармоқлари» АЖ туширилади. жуд. Улар тўла янгиланмас экан,
бошқаруви раисининг биринчи Шу ўринда яна бир рақам: 15- хориждан электр энергияси сотиб
ўринбосари Жаҳонгир Обид- 16 сентябрь кунлари 58 мингдан олишнинг унчалик ҳам фойда-
жонов. — Узоқ йиллар давомида ортиқ қарздор истеъмолчилар- си бўлмайди. Чунки бунинг учун
йиғилиб қолган муаммоларни ни электр тармоғидан автомат шунча босимни кўтара оладиган
тўла бартараф этиш эса маълум тарзда ўчириш амалга оши- тармоқ бўлиши зарур.
муддат талаб этилиши табиий.
Шундай бўлса-да, шу кунга қадар
16 минг 778 км. узунликда электр
рилди. Тўғри, сифатли хизмат
узатиш тармоқлари ҳамда 5 минг Шундай вақтда мутасаддилар- кўрсатилса, юртдошларимиз Хулоса ўрнида...
659 та трансформатор пунктла- нинг ваъдасини эслаб, беихтиёр: тўловларни оғринмай амалга
ри мукаммал таъмирланди. Бу «Ҳар баҳорда шу бўлар такрор...» оширади. Аммо таъминот яхши Дарҳақиқат, бугун энергия,
ишлар шу билан тўхтаб қолгани дейсиз. бўлган Тошкент шаҳрининг айниқса, электр билан боғлиқ
йўқ ва жорий йилнинг 1 октябрь ўзида 210 минг нафар қарздор ечимини кутаётган муаммолар
кунига қадар 6 минг 313 км. — Электр таъминоти аввалги истеъмолчи (умумий қарздор- талайгина ва уни бирданига ҳал
электр узатиш тармоқлари ҳамда йилларга нисбатан анча ях- лик 57,3 млрд. сўм) аниқланиб, этиб бўлмаслиги ҳам табиий. Ана
2 минг 73 та «подстанциялар» шилангани рост, аммо ҳамон уларнинг 40 минг нафардан шундай вазиятда қатор дастур-
пухта техник кўрикдан ўткази- совуқ тушиши билан тармоқда ортиғи автоматик равишда ларни қабул қилиб, уларни бос-
лиши белгиланган. Бунинг нати- узилишлар бошланади, — дейди тизим томонидан тармоқдан қичма-босқич амалга ошириш би-
жасида жойларда электр энер- Сурхондарё вилояти Қумқўрғон ажратилган. лан чекланиб қолишнинг ўзи ки-
гиясида узилишларнинг олди туманидаги «Мустақиллик» ма- фоя қилмайди. Чунки муаммонинг
олиниб, хизмат сифати янада ҳалласида яшовчи Бахтиёр Мах- Таассуфланарлиси, тармоқдан қамрови қанча кенг бўлса, унинг
яхшиланади. сумов. — Бундай вақтда, албатта, ажратилганлар орасида узоқ ечими ҳам шунча мушкул бўлади.
тўлов қилган ҳам, қарздорлиги муддат давомида электр энер- Бундай вақтда эса ҳамжиҳатликда
«Ҳар баҳорда шу миллион сўмдан ошиб кетган гиясидан фойдаланиб, шу кунга- иш кўриш зарур. Бу билан фақат
бўлар такрор...» маҳалладошлар ҳам бирдек ча ҳеч қандай тўловларни амалга тўлов маданиятини юксалтириш
қоронғи уйда ўтиришга мажбур оширмаган истеъмолчилар ҳам керак, демоқчи эмасмиз. Аксин-
Куз-қиш мавсуми яқинлаш- бўлади. Электр узлуксиз берилса бор. Шунча маблағ давлат ғазна- ча, соҳага тадбиркорларни жалб
ганида доим мутасаддилар бу ва фақат қарздор хонадонларги- сига ўз вақтида кирим қилинса, этиш, ўзини ўзи энергия билан
йил энергия тизимида ижобий на тармоқдан узиладиган бўлса, қанчадан-қанча техник жиҳатдан таъминлайдиганларни рағбатлан-
ўзгаришлар бўлишини таъкид- тўлов маданияти ўз-ўзидан шакл- эскирган симёғоч ва трансфор- тиришнинг оптимал усулларини
лайди. Аммо биринчи қор ёғиш- ланмайдими?! маторларни янгисига алмашти- ўйлаб кўриш керак.
га улгурмай, олис ҳудудлардан риш, бу орқали олис ҳудудларни
муаммоли масалалар кўтарилган Юртдошимизнинг сўзларида узлуксиз энергия билан таъмин- Боборавшан ҒОЗИДДИНОВ
хабарлар тарқала бошлайди. ҳам жон бор. Еган ҳам, емаган лаш мумкин бўларди. «Mahalla»
ҳам сомсага пул тўлайверса,
одамларда «бугун мен тўлаганим

Германиянинг етакчи фикр маркази юртимиздаги
сўз эркинлиги даражасига баҳо берди.

8 ЛОЙИҲА 2020 йил
№32 (1962)

КОММУНАЛ СОҲАДАГИ

хусусий сектор қандай
ўзгаришлар қилиши мумкин?

Коммунал тармоқларнинг барқарор фаолияти аҳоли турмуш си-
фатини таъминлайдиган энг муҳим омиллардан. Шу боис давла-
тимиз томонидан бу масалага доимий эътибор қаратиб келин-
моқда. Жорий йил 18 сентябрь куни Юртбошимиз томонидан
ўтказилган видеоселектор йиғилишида соҳадаги муаммолар муҳокама
қилиниб, ишни янгича тартибда ташкил этиш бўйича кўрсатмалар бе-
рилди. Айниқса, ичимлик суви таъминоти ва канализация тизимини та-
комиллаштириш, куз-қиш мавсумига тайёргарлик ишларини жадаллаш-
тириш масалалари алоҳида таъкидланди. Чунки бу йил қишнинг ўтган
йилга нисбатан совуқ келиши башорат қилинмоқда. Бу эса, коммунал
соҳасидаги ишларни жадаллаштириш кераклигини англатади.

Соҳадаги лойиҳалар боис келгуси йилдан инвестиция кўплаб соҳаларда, жумладан, уй- ханизмини ишлаб чиқиш мақсади-
жой коммунал тизимида учраёт- да Вазирлар Маҳкамасининг 2020
ва тарифлар маҳаллий дастурларида соҳага ажратилаёт- ган муаммолар айни шу усулни йил 26 апрелдаги «Давлат-хусусий
кенгашлар билан жорий этиш орқали ечим топиши шериклик лойиҳаларини амалга
келишилади ган маблағнинг 10 фоизини сув шубҳасиз. Чунки бу соҳада хизмат ошириш тартибини такомиллаш-
кўрсатувчи «табиий монополия» тириш тўғрисида»ги қарори қабул
— Бундан кейин ичимлик суви объектларига энергия тежовчи корхоналари фаолияти аксарият қилинган. Мазкур қарор билан сув
таъминоти ва канализация тизи- ҳолларда бир томон учун манфаат- таъминоти ва канализация соҳа-
мидаги лойиҳаларни тайёрлаш, ускуналар ўрнатиш ҳамда махсус ли бўлмоқда. Хусусан, коммунал сида ДХШ тўғрисида шартнома
амалга ошириш ва мониторинг хизматларни амалга оширувчи тузган юридик шахсларга тегишли
қилиш, шунингдек, тарифларни техникалар харид қилиш учун йў- ташкилотлар томонидан ишлаб шартнома имзоланган санадан
белгилашда маҳаллий кенгашлар чиқариш билан боғлиқ бўлмаган бошлаб 3 йил муддатга: ягона
билан келишилган тартибда иш налтириш режалаштирилмоқда. йўқотишларни қоплаш, нарх-наво ижтимоий тўловдан бошқа барча
олиб борилиши жорий қилина- ва тарифлар орқали истеъмолчилар турдаги солиқлар ва мажбурий
ди, — дейди Уй-жой коммунал Ҳисоб-китобларга кўра, қа- елкасига юкланади. Боиси, соҳада тўловлардан озод этилади.
хизмат кўрсатиш вазирлигининг рийб 2 мингта аҳоли пунктига рақобат йўқ, аҳоли эса якка ҳукм-
Ягона давлат сув фонди хавф- марказлашган сув етказиб бериш рон хизмат кўрсатувчиларнинг Хулоса ўрнида
сизлигини ва сифатини таъ- техник жиҳатдан ҳам, иқтисодий талабига бўйсунишга мажбур.
минлаш бошқармаси бошлиғи жиҳатдан ҳам мақсадга мувофиқ Бугунги кунда ичимлик суви,
Акбар Юнусов. — Бу аҳолининг эмас. Шунинг учун бундай ҳудуд- — Аҳолининг ижтимоий ман- канализация ва иссиқлик таъ-
тўлов мажбуриятлари учун ҳам ларни хусусий сектор орқали сув фаатларини таъминлашда ком- миноти соҳасида 40 дан ортиқ
ижобий тизимдир. Юртимизда 27 билан таъминлаш маъқул кел- мунал соҳада давлат-хусусий объектларни ДХШ механизмлари
та туманда ичимлик суви билан моқда. Мисол учун, Ўзбекистон шериклик лойиҳаларини амалга асосида ривожлантириш, соҳага
таъминлаш ишлари яхши эмас. туманида ижтимоий шериклик оширишга бўлган эътиборнинг хусусий секторни жалб қилиш им-
Мавжуд 70 минг километр сув асосида қудуқ ишга туширилиб, кучайиши муҳим аҳамият касб кониятлари ўрганиб чиқилмоқда.
қувурларининг 32 фоизи эскирган. 6 та қишлоқдаги 11 минг аҳоли этади, — дейди Уй-жой коммунал Шундан 28 та лойиҳа ичимлик ва
Оқибатда улардаги йўқотишлар ичимлик суви билан таъминланди. хизмат кўрсатиш вазирлигининг оқова сув таъминоти бўйича ва 14
даражаси 40-50 фоизни ташкил Бунга кетган харажатлар 2 йилда Инвестиция дастурларини шакл- таси иссиқлик таъминоти бўйича
этмоқда. Бу йилига қарийб 500 ўзини қоплади. Шунингдек, Аму- лантириш ва мониторинг қилиш тайёрланган. Келгуси 3 йил даво-
миллион куб метр сув ёки ўртача дарё туманида 8 та сув тозалаш бўлими бошлиғи Улуғбек Абду- мида ичимлик суви таъминоти 30
300 миллиард сўм дегани. Бун- шохобчаси қурилиб, 5 мингдан сатторов. — Бу, ўз навбатида, фоизгача, канализация хизматлари
дан ташқари, жойлардаги насос зиёд аҳоли истиқомат қиладиган бюджетга енгиллик бўлади, хизмат 10 фоизгача, иссиқлик таъминоти
ускуналари ва махсус техникалар 7 та маҳалла тоза ичимлик суви сифати ҳам яхшиланади. Мисол тизими 20 фоизгача давлат-ху-
ҳам таъмирталаб бўлиб қолган. Шу билан таъминланган. Лойиҳа 3 учун, мамлакатимизда амалга сусий шериклик механизмлари
йилда ўзини оқлайди. Бу тизим- оширилиши режалаштирилган асосида бошқарувга берилиши
нинг қулайлиги шундаки, ичимлик биргина канализация лойиҳалари режалаштирилмоқда.
суви объектлари қуриш ва уску- учун 2 миллиард 600 миллион
налар харид қилиш учун хусусий доллар талаб қилинади. Мазкур Хулоса ўрнида айтиш мумкин-
секторга кредит берилиб, унинг 14 лойиҳанинг хусусий шериклар би- ки, ДХШ механизмларининг соҳага
фоизидан юқори қисмига давлат лан биргаликда амалга оширили- татбиқ этилиши ичимлик суви
ши, бюджетга катта енгиллик бе- таъминоти, канализация хизмат-
томонидан субсидия ради, соҳага хусусий секторнинг лари ва иссиқлик таъминоти инф-
кириб келиши рақобатни вужудга ратузилмасини ривожлантиришга,
ажратилади. Бугунги келтиради ва пировард натижада соҳага хусусий инвестициялар-
хизмат сифатини оширади. нинг жалб этилиши ва бу борада
ДАРВОҚЕ... кунда кўплаб тадбиркор- бюджет харажатларининг камайи-
лар шундай лойиҳаларда Юртимизда давлат-хусусий шига, илғор бошқарув тажрибаси-
иштирок этиш истагини шериклик соҳасидаги муносабат- нинг жорий қилинишига хизмат
ларни тартибга солиш, ДХШни қилади ҳамда соҳадаги мавжуд
Франциянинг «SUEZ билдирмоқда. ривожлантиришнинг тамойилла- муаммоларнинг ўзаро манфаатли
ри, шартлари ва йўналишларини шароитларда тезкорлик билан
International» компанияси Давлат-хусусий белгиловчи ҳуқуқий ва институ- самарали ҳал этилиши, пировар-
билан биргаликда Тошкент шериклик тизими ционал базани яратиш, шунинг- дида эса аҳолига кўрсатилаётган
шаҳар сув таъминоти сифа- дек, ўрта ва узоқ муддатли истиқ- хизматларнинг сифати ошишига
тини яхшилаш бўйича қий- коммунал хиз- болда бюджет тизимига молиявий, олиб келади.
мати 185,4 млн. евро бўлган матни ривожлан- техник ва тижорат таваккалчилик-
лойиҳа шартномаси имзолан- ларининг таъсирини баҳолаш ме- Нилуфар ЮНУСОВА
ган бўлиб, Тошкент, Жиззах, тирадими? «Mahalla»
Сурхондарё вилоятларидаги
Ривожланган мамла-
катларда давлат ва хусу-
сий секторлар ресурс-

қатор туманларда худди шун- ларини бирлаштириш
дай лойиҳалар ишлаб чиқил- орқали жамиятда мавжуд
моқда. бўлган бир қатор долзарб
ижтимоий ва иқтисодий

муаммолар самарали

ҳал этилади. Юртимизда

Ўзбекистон илк бор Жаҳон банкининг инсон капитали
индекси рейтингида иштирок этди.

2020 йил ҲОЛАТ 9
№32 (1962)
Мавсумга
Одатда халқимиз қиш ға-
мини ёзда кўради. Ахир, ҲОЗИРЛИК НЕГА
мавсумнинг беталафот,
кўнгилдагидек ўтиши талаб даражасида эмас?
бугунги саъй-ҳаракат-
ларга боғлиқ-да. Зеро, МАВЗУГА ОИД
қишнинг совуқ, қор-ём- МАЪЛУМОТ:
ғирли кунларида йўл,
иссиқлик таъминоти, Куз-қиш мавсумида
Қорақалпоғистон Респуб-
“газ, сув, электр энергия- ликаси аҳолиси 65,5 минг
си таъминотидаги муам- тонна кўмир билан таъ-
моларга дуч келмаслик минланади.
учун бугундан ҳаракат
бошлаганлар ютади. лим муассасаси иморати капитал келишган. Рейд иштирокчилари Масъуллар масъулияти
таъмирга муҳтож. Деворлари нураб томонидан кўрсатилган барча оширилиши керак!
Халқ қабулхоналари, Фавқулодда тушмоқда. Боғча мудираси Зулфия камчиликларни тезлик билан ҳал
вазиятлар вазирлиги масъул ходим- Ўтемуратованинг айтишича, муас- қилиш чораларини белгиладик. Яширишнинг ҳожати йўқ, шу
ларидан таркиб топган Республика саса имкони борича ҳар йили жо- пайтгача коммунал хизмат соҳа-
ишчи гуруҳи айни пайтда Қорақал- рий таъмирлаб келинмоқда, лекин Қозонхона қишга сидаги муаммолар аҳоли, айниқса,
поғистон Республикасининг шаҳар эскини ямаб, эсинг кетмасин экан, тайёр эмас кўп қаватли уйларда истиқомат
ва туманларида куз-қиш мавсумига кўпга бормайди. қилаётган одамларнинг ҳақли эъти-
кўрилаётган тайёргарлик ишларини Республика ишчи гуруҳининг розларига сабаб бўлаётганди.
кўздан кечирмоқда. 4-секторга қарашли «Тинч- ўрганишлари Элликқалъа тумани-
лик» йиғинидаги 18-умумтаълим да давом этди. Ҳудудда 51 та кўп Айтиш керакки, ишчи гуруҳининг
Хўш, аҳолига сифатли коммунал мактаби бундан 30 йил илгари қаватли уй мавжуд. 4-секторга ўрганишлари Қорақалпоғистон
хизмат кўрсатиляптими? Кўп қават- қурилган. 2009 йилда капитал таъ- қарашли «Бўстон» йиғинидаги 18-, Республикасининг кўплаб туманла-
ли уй-жойлар, иқтисодиёт тармоқ- мирлаш ишлари олиб борилган. 20-, 22-уйлар шароити кўздан ке- рида куз-қиш мавсумига тайёргар-
лари ва ижтимоий соҳа объектла- 11 йилдирки, у таъмирга муҳтож. чирилганида, деярли барчасининг лик жараёни умуман талабга жавоб
рини қиш мавсумига тўлиқ тайёр- Деворлари нураган. Ижодиёт қозонхонаси қишга умуман тайёр бермаслигини кўрсатиб қўйди.
лашнинг бугунги ҳолати қандай? устахонасини кўрган киши ичка- эмаслиги аён бўлди. Деворлар кў- Аслида бу муаммолар кеча ёки бу-
рида уюлиб ётган кераксиз буюм- чиб тушган. Сув қувурлари чириб, гун пайдо бўлиб қолмаган. Йиллар
Бунга қандай лардан таажжубланади. Пол қачон занглаган, тешилган. давомида масъулларнинг бепар-
чидаш мумкин? артилгани ҳеч кимга аён эмас. волиги, сансалорлик, «отангга бор,
Спорт залини чанг-гард босган. Алишер Навоий номидаги онангга бор» қабилидаги ёндашуви
Коммунал соҳанинг наинки Сув йўқ. Инвентарлардан ҳеч ким маҳаллада 24 та оила истиқомат туфайли улар тўпланиб бораверган.
аҳоли турмуш даражаси, балки фойдаланмаяпти. Наҳотки, сектор қиладиган 12-уйнинг ташқи кў-
жамиятдаги ижтимоий муҳитга раҳбарлари яққол кўзга ташланиб риниши ҳам жуда ночор аҳволда. — Барча сектор раҳбарларига
ҳам таъсири ғоятда катта. Шунга турган шунча муаммо борлиги- Йўлаклар эшиги йўқ. Болалар май- рейд тафсилотлари етказилди, —
кўра, ҳудудлардаги кўп қаватли ни билмайди? Бунга мутасадди дончасида кичкинтойлар «борини дейди ишчи гуруҳи аъзоси Ҳурли-
тураржойларга кўрсатилаётган ташкилотлар қандай муносабат бозор қилиб» ўйнашга мажбур. ман Нуржанова. — Афсуски, улар
коммуникация хизматлари аҳо- билдиради? Барча уйларда канализация тизи- аҳоли пунктларида қандай муаммо-
лини қониқтиряптими? Афсуски, ми мавжуд эмас. «Қўлбола» кана- лар борлигини билсалар-да, масъу-
Тўрткўл туманидаги 1-секторга — Туманимизда 70 та кўп қа- лизация қазиш қачонгача давом лиятни унутишган. Рейд уларни ўз
қарашли «Ёшлик» маҳалласида ватли тураржой мавжуд, — дейди этади? фаолиятини қайтадан кўриб чиқиб,
бўлиб, бунга ижобий жавоб то- Тўрткўл тумани уй-жой ком- мавжуд муаммоларни тезкорлик
полмадик. мунал бўлими бошлиғи Отабек — Аҳолининг ярми 21 та кўп билан ҳал қилишга ундаган бўлса,
Атажанов. — Ҳозирда шундан қаватли уйда истиқомат қилади, ажаб эмас. Ҳар бир манзилдаги
Йиғиннинг Қозоғистон кўчаси- 13 таси таъмирланмоқда. 18 та — дейди йиғин раиси Жамалат- аҳоли норозиликларини бартараф
даги 27-, 29-уйлар атрофи қури- уй 2021 йилдаги йирик капитал дин Оразалиев. — Ҳақиқатан ҳам, этиш юзасидан қатъий назорат
лиш чиқиндилари билан «қуршаб» таъмирлаш режасига киритилган. 2 та уй таъмирталаб аҳволда. Йил ўрнатилади.
олинган. Улар ўз вақтида олиб Ишчи гуруҳи томонидан 1-сектор бошида ширкат 200 миллион
кетилмагач, бу ердаги экологик ҳудудидаги келгуси йили бузила- сўмлик кредит олиши керак эди, Халқимиз таъбири билан айт-
муҳит ҳақида гап бўлиши мум- диган иккита уй ҳар томонлама аммо бўлмади. Кўриб турганин- ганда, қор осмонда қишламайди.
кинми? Болалар майдончаси яқин ўрганилмоқда. Чиқинди ҳақиқатан гиздек, маблағ олинмагани аҳо- Остонада табиатнинг инжиқ мав-
йилларда таъмирланмаган, ўйнаш ҳам, ўша кунлари тўпланиб қолган лининг яшаш шароитига салбий суми эшик қоқиб турибди. Унинг
ускуналари эски, ранги ўчиб кет- эди. «Тоза ҳудуд» ДУК томонидан таъсир кўрсатмоқда. Бу масала ҳар бир куни — синов. Қиш фасли-
ган. Майли, бунинг чораси кўри- қатъий назорат асосида ҳафта- бўйича тегишли ташкилотларга ни беталафот ўтказиш эса унинг
лар. Лекин аҳолида ҳам ўз яшаш сига бир маротаба чиқинди олиб мурожаат қилдик, ҳозирча на- «имтиҳон»ларига қанчалик пухта
манзилига нисбатан экологик кетиш йўлга қўйилди. Текширув тижа кўринмаяпти. Энди ишчи ҳозирлик кўрилганига боғлиқ. Буни
маданият шаклланмаган бўлса, ҳафтанинг сўнгги кунига тўғ- гуруҳининг ўрганишларидан сўнг нафақат мутасадди идоралар масъ-
буни қандай ҳал этиш мумкин? ри келгани боис шу ҳолатга дуч вазият ўзгаришини кутиб туриб- уллари, балки ҳар биримиз бир зум
Уйларнинг орқа майдони бегона миз. бўлса-да, ёддан кўтармаслигимиз,
ўтга, чиқиндига тўлиб кетган. тадорикни пухта қилишимиз керак.
Ана шунда қиш ўчоғи тор бўлиб
— Кўп йиллардан буён канализа- қолмайди.
ция бўлмагани учун қийналяпмиз,
— дейди шу ерда яшовчи Салима Омирбай ЕСБЕРГЕНОВ
Ўтемуратова. — Уйларнинг орқаси- «Mahalla»
га қўни-қўшнилар ўзаро келишиб,
қудуқ шаклида «канализация» қуриб
олган. Бир ой ўтмай, тўлиб қолади.
Уни вақтида олиб кетмагач, бадбўй
ҳид тарқалмоқда. Умумий ҳожатхо-
намиз санитария-гигиена талабла-
рига зид. Тунги ёриткич йўқ. Сер-
қатнов жой бўлгани боис қоронғида
фарзандларимизни машина уриб
кетмасин, деб юрак ҳовучлаб ўтира-
миз. Улар учун майдонча йўқ.

Мутасаддилар муаммолар
борлигини билмайдими?

Ҳудуддаги 17-сон мактабгача таъ-

Рақамли таълимни жорий қилишга оид
лойиҳа пойтахт мактабларида тақдим этилди.

10 ВАЗИЯТ 2020 йил
№32 (1962)

Бугун минглаб ватандошларимиз Россия давлатида меҳнат мигрантларига
айланишган. Улар расмий ва норасмий тарзда ўз фаолиятларини олиб бо-
ришмоқда. Бу рақамлар ортида инсон тақдири, қолаверса, бир ўзбек оила-
сининг келажаги ётибди. Мусофир бўлмагунча мусулмон бўлмайсан деган-
ларидек, бунинг асл маъносини мигрантларчалик ҳеч ким англаб етмаса керак.

МЕ²НАТ МИГРАНТЛАРИ УЧУН

ҚУЛАЙЛИКЛАР ЯРАТИЛАДИМИ?

Кейинги олти ойда бутун дунё- тегишли хизматлар учун ҳам ҳақ
да меҳнат мигрантларининг таш- тўлайдилар. Бундан ташқари, пул
вишлари янада кўпайди. Пандемия ўтказмалари ва Ўзбекистонда иш
таъсирида ишсизлик, юртга қайта стажи билан боғлиқ харажатлар
олмаслик, ҳафталаб палаталарда ҳам мавжуд. Юқоридаги важлар
чегарадан ўтказилишларини кутиб туфайли ноқонуний мигрантлар
яшаш ва ҳоказолар... сони кўпаяди. Аммо ноқонуний
мигрантлар ҳар тарафлама жабр
Бугунги кунда Россия давлатида кўриши тайин. Чунки ҳар қандай
меҳнат қилаётган юртдошларимиз давлатнинг ўз қонун-қоидала-
учун турли тартиб ва талаблар ри мавжуд. Россия Ички ишлар
жорий этилмоқда. Хўш, улар нима- вазирлигининг маълумотига кўра,
лардан иборат? ҳозирда 600 минг ўзбекистон-
лик ушбу мамлакатда рўйхатдан
Қандай имтиёзлар ўтмасдан бўлиб тургани ва депор-
берилади? тация, яъни мамлакатга кириш
тақиқини олишдан қочиб юргани
— Бундан кейин Россия Феде- келтирилмоқда. Бир неча йил да-
вомида 421 минг фуқаро Ўзбекис-
рацияси ҳудудида нолегал бўлиб қилиб, 2020 йилнинг 15 декабрига дан «муаммоларни ҳал қилиш» тонга чиқариб юборилган ва энди
усулига ўзгартириш, тегишли янги улар Россияга кириш ҳуқуқига эга
турган фуқароларимиз рўйхатдан қадар мамлакатда бўлишни қо- стандартлар ва меҳнат қоидала- эмас. Шунинг учун ҳар бир фуқаро
рини жорий этиш каби тадбирлар қонуний йўл билан бориши муҳим.
ўтиш ва рухсат берувчи бошқа нунийлаштириш мумкин, — дей- амалга оширилмоқда. Шундагина давлат муҳожирлар-
нинг ҳуқуқларини юз фоиз ҳимоя
ҳужжатларнинг амал қилиш муд- ди Ташқи меҳнат миграцияси Хорижда қийналиб қилишга кафолат беради. Масалан,
дати тугашидан (15 мартгача ёки агентлиги бошқарма бошлиғи қолган шахсларга охирги икки йилда биз фуқарола-
ундан кейин) қатъи назар, яшаш римизнинг 823 минг АҚШ доллари
Азим Аҳмадов. — Бунинг учун моддий ёрдам миқдоридаги ойлик иш ҳақлари ва
манзили бўйича Россия Федера- кўрсатилади товон пулларининг тўлаб берили-
миграция нормаларини бузган шига эришдик.
Ташқи меҳнат миграцияси
цияси ИИВ органларига мурожаат ўзбекистонликлар шу муддатгача соҳасини янада ривожлантириш Хулоса ўрнида
мақсадида 2021 йил 1 январга
яшаш манзили бўйича Россия ИИВ қадар Ўзбекистонда Россия Фе- Россия Ички ишлар вазирлиги
дерацияси Ички ишлар вазир- миграция қонунчилигини ислоҳ
органларига мурожаат лигининг паспорт-виза хизмати қилиш концепциясини ва «Рос-
ваколатхонаси очилади ҳамда сия Федерациясидаги хорижий
қилишлари лозим. Улар- ушбу ваколатхонада патентни фуқароларнинг ҳуқуқий ҳолати
тайёрлаш, расмийлаштириш ва тўғрисида»ги қонуннинг янги
ДАРВОҚЕ... га нисбатан маъмурий бериш хизматлари кўрсатилади. таҳририни тақдим этди. Унга кўра,
чиқариб юбориш, де- Ўзбекистон фуқароларига ҳуқуқий Россиядаги барча мигрантлардан
ёрдам кўрсатиш мақсадида чет бармоқ изларини олиш режалаш-
портация қилиш, илгари давлатлардаги адвокатлик ташки- тирилмоқда. Россиядаги чет эл
лотлари билан битимлар тузила- фуқароларининг ҳуқуқий мақоми
Россия Федерациясида меҳ- берилган вақтинчалик ди. Яна бир муҳим жиҳат — хо- тўғрисида бутунлай янги федерал
рижда мураккаб молиявий аҳволга қонун лойиҳаси ишлаб чиқилмоқ-
нат фаолиятини олиб бораёт- яшаш ва ишлаш учун тушган ва шахсини тасдиқловчи да, унда кўплаб ўзгаришлар ки-
ган ва рус тили ёки меҳнат рухсатнома ва патентни ҳужжатларсиз, маблағларсиз ритилган. Россия ҳудудида бўлиш
бозорида талаб юқори бўлган бекор қилиш, шунинг- қолган 10 мингга яқин фуқарога тартибига ўзгартириш киритиш,
касб-ҳунарларни бепул ўрган- дек, Россияга киришни 446 минг сўм (40 доллар) миқдо- ҳужжатларни расмийлаштириш
тақиқлаш каби чоралар рида бир марталик моддий ёрдам тартибини соддалаштириш кўзда
кўрсатилади. Шунингдек, меҳнат тутилган. Хусусан, Россияда 30
моқчи бўлганлар @uzrivoj_bot қўлланилмайди. Шун- мигрантларига ҳуқуқий ёрдам суткадан ортиқ вақт давомида
бериш бўйича онлайн платформа бўладиган мигрантларга бармоқ
тизимида ўз аризаларини қол- дан сўнг фуқаролар яна яратилиб, Россия Федерациясида изларини топшириш, суратга
диришлари мумкин. Меҳнат яшаш манзили бўйича «Call-марказ» ташкил этилади. тушиш, тиббий кўрикдан ўтиш ва
мигрантлари учун Москва, миграция рўйхатидан ID-карталар олиш мажбурияти-
Санкт-Петербург, Казань, Ека- ўтишлари ва меҳнат Меҳнат мигрантлари ни юклаш режалаштирилмоқда.
патентларини олишлари ҳимоя қилиняптими? Ишга кетувчилар эса бу каби янги
тартиб ва қоидаларни билишлари
теринбург ва Новосибирск ша- мумкин. Бундай имко- — Россияда нима учун меҳнат муҳим. Шундагина ўзга юртда ҳақ-
ниятдан фойдаланган муҳожирларининг аксарияти но- ҳуқуқлари паймол этилиши олди
ҳарларида 1 ойлик (72 соат) ва 2 ҳолда Россия ҳудудида қонуний равишда иш топаяпти? — олинади.
ойлик (144 соат) ўқув курслари нолегал ҳолатда бўл- дейди Ташқи меҳнат миграцияси
ташкил этилади. ган фуқароларимизни агентлиги директори ўринбо- Нилуфар ЮНУСОВА
берилган ҳуқуқлардан сари Давлатназар Матрасулов. «Mahalla»
Малака ошириш ва касб ўр- — Чунки қонуний мигрантлар
патент олишга пул сарфлайди-
ганиш курсларида хизмат кўр- фойдаланиб, мамлакатда лар ва иш бошлагандан сўнг улар

сатиш, қурилиш ва компьютер бўлишини қонунийлаш-
технологиялари соҳасида дарс тириб олишларини сўраб
ўтилади. Курслар ва ётоқхона қолардик. Бу эса ўзлари
харажатлари меҳнат мигрант- учун эртанги кунида
ортиқча ташвишларни

лари учун бутунлай бепул. Ўқув келтириб чиқармаслиги-
ни таъминлайди.
курслари якунида «World skills»
стандартлари асосида ўқиган- Пандемия пайтида
ликни тасдиқловчи ва малака Россияда ишсизлар сони
даражасини кўрсатувчи skills 3,5 миллионга етиб,
ишсизлик даражаси 4,7

passport (малака паспорти) бе- фоизни ташкил этмоқда.

рилади. Ишсизликни камайти-
риш мақсадида бандлик

хизматлари фаолиятини

«хизматлар кўрсатиш»-

Мамлакатимизда Форс тили ва маданияти
маркази ташкил этилади.

2020 йил ТАЪЛИМ 11
№32 (1962)

«Дунёнинг ТОП университетла- норматив база шаклланади. Демак,
ри рўйхатига киритилган», «100 қонунчиликка ўзгартиришлар ки-
дан ортиқ факультетлар мав- ритилиб, қайси мутахассисликлар
жуд ва масофавий таълим йўлга ва қандай кўринишда масофавий
қўйилган», «Ўзбекистонга ҳеч таълим йўлга қўйилиши маълум
қандай муаммоларсиз ўқишни бўлмагунга қадар шошиб қарор
кўчириш имконияти мавжуд». қабул қилмаслик зарур.
Шу кунларда, айниқса, олий
таълим муассасаларига қабул Йўқса, хорижий дипломнинг
мавсумида оммавий ахборот тан олинмаслиги фуқароларнинг
воситалари ва реклама тарқа- келгусида турли сарсонгарчи-
тишнинг бошқа манбаларини ликларга дуч келишига сабаб
шундай жумла билан бошланув- бўлади. Мисол учун, юқоридаги
чи эълонлар эгаллади. каби сабабларга кўра, 2019 йил-
нинг ўзида 783 нафар (жами ариза
ХОРИЖДА ª¯ИЙМАН ДЕБ билан мурожаат қилганларнинг 6,1
фоизи), 2020 йилнинг ўтган даври
АЛДАНИБ ҚОЛМАНГ! мобайнида 157 нафар (жами ариза
билан мурожаат қилганларнинг
Ёхуд чет эл олийгоҳларини танлашда 4,8 фоизи) фуқарога синовларга
нималарга эътибор қаратиш зарур? чақирилмасдан дипломини тан
олиш рад этилган.
Таклифлар кўп, барчаси турфа лик кўриш ёки ҳужжат тайёрлашга магистратурани давом эттириш
хил. Ана шундай вазиятда абиту- кўмаклаша олади. ёки ишлаш учун тан олишда Ўқишга жўнатувчи
риент ёки унинг ота-онаси қайси муаммоларга дуч келади. Шу боис компанияни обдон
ОТМни танлашни билмай бош қо- — Бу ўринда, энг аввало, ташки- фуқаролар ўқишга топширишдан
тириши табиий. Афсуски, орамиз- лотнинг ОТМ сифатида фаолият аввал таълим муассасасининг ўрганиш керак
да бундай чақириқларга ишониб, юритишига рухсат берувчи ҳужжа- меъёрий муддатлари, агар ўқиш
сўнгра пушаймон бўлган юрт- ти, яъни лицензияси мавжудлигига кредит модуль тизимида бўлса, Яна бир жиҳат: «Ҳеч қандай
дошларимиз ҳам йўқ эмас. Хўш, бу ишонч ҳосил қилиш лозим, — дей- белгиланган кредит ҳажмларини имтиҳонларсиз талаба бўлинг!»
ўринда нима қилиш керак? Чет эл ди Таълим сифатини назорат ўрганиб, сўнгра ҳужжат топши- деган чақирувдан кўп ҳам ҳая-
ОТМларини танлашда нималарга қилиш давлат инспекцияси ришлари лозим. Агар шу меъёр- жонга берилиб кетмаслик керак.
эътибор қаратиш зарур? Алданиб масъул ходими Шавкат Хўжақу- лар тўғри келмаса, хорижий ОТМ Чунки халқаро тажрибада «хари-
қолмаслик учун қайси жиҳатларни лов. — Кейинги энг муҳим талаб дипломи Ўзбекистонда тан олин- доргир» бўлмаган ОТМларнинг
ҳисобга олиш лозим? — таълим муассасаси томонидан майди. чет эл фуқароларини имтиҳонсиз
бериладиган диплом ўзи жойлаш- қабул қилиш амалиёти мавжуд.
Тушунмовчиликка нима ган мамлакат ҳудудида тан олини- Масофавий таълим тан Бу уларнинг ўз рейтингини кўта-
сабаб бўлмоқда? ши билан боғлиқ. Бунинг учун эса олинмайдими? ришга бўлган интилишдан бошқа
ОТМ ва унинг таълим дастурлари нарса эмас.
Кузатишлар шуни кўрсатади- ваколатли органлар томонидан Пандемия вақтида жорий
ки, ёшларнинг бундай ОТМларга аккредитациядан ўтказилган этилган карантин режими сабаб- Шунингдек, талабгорларни
алданиб қолишига қатор омиллар бўлиши керак. Бу мазкур ОТМнинг ли юртимиздаги олийгоҳларда ўқишга жўнатмоқчи бўлган ком-
таъсир кўрсатади. Айрим ёшлар дипломи Ўзбекистонда тан олини- таълим жараёнлари масофавий паниялар ҳақида ҳам тўлиқроқ
хорижда ўқишга қизиқиб, ҳужжат ши учун ҳам зарур бўлади. шаклга ўтказилди. Бироқ амалдаги маълумот олиш фойдадан холи
топширган ОТМ ҳақида етарли қонунчиликка мувофиқ, хорижий эмас. Зеро, айрим шундай фирма-
маълумот тўпламайди. Натижада Таълим шаклига қандай ОТМларда масофавий тарзда ларнинг абитуриентни юбормоқ-
дипломи юртимизда тан олин- талаблар қўйилади? таълим олган талабгорларнинг чи бўлаётган ОТМ билан расмий
майди, айрим ҳолларда эса ОТМ ҳужжатлари Ўзбекистон Республи- шартномаси бўлмайди. Улар
жойлашган мамлакатда ҳам бу Бундан ташқари, талабгор касида тан олинмаслиги белгилаб таваккалга иш тутишади ва юз
ҳужжатлар ишга киришга етарли танлаган муассасасининг ўқитиш қўйилган. Хўш, буни қандай изоҳ- бериши мумкин бўлган оқибатлар
бўлмай қолади. шакли ва таълим дастурлари мам- лаш мумкин? учун жавобгарликни зиммасига
лакатимиз қонунчилигига мос ке- олмайди. Қиладиган иши — интер-
Шунингдек, ўқишга жўнатувчи лишини ўрганиши керак. Амалда- — Айни пайтда янги таҳрирда- нет орқали ОТМ сайтига кириб,
компаниялар тарғиб қилаётган ай- ги «Таълим тўғрисида»ги қонунга ги «Таълим тўғрисида»ги қонун онлайн формани тўлдиради,
рим хорижий ОТМларнинг ўз дав- кўра, Ўзбекистон ҳудудида расман лойиҳасига масофадан ўқиш ҳам тамом. Буни эса ҳамма қилиши
латида аккредитацияси бўлмайди, тан олинадиган бакалавриат бос- таълим турлари рўйхатига кири- мумкин.
натижада уларнинг Ўзбекистон қичи камида 4 йил, сиртқи таълим тилмоқда, — дейди Ш.Хўжақулов.
ҳудудида фаолият кўрсатишига камида 5 йил, магистратура эса — Бироқ бунинг ўзи хорижда ма- ***
ҳам рухсат этилмайди. Қолаверса, камида 2 йил муддат қилиб белги- софавий тарзда олинган диплом- Маълумотларга кўра, дунёда
айрим олийгоҳлар ўз давлатида ланган. лар тан олинади, деган маънони тахминан 200 мингга яқин ОТМ
аккредитациядан ўтган бўлса-да, англатмайди. Сабаби қонун қабул мавжуд экан. Уларнинг кўпчилик
таълим шаклини мамлакатимиз — Дейлик, ихтиёрий бир хори- қилинганидан сўнг таълимга оид қисмида дунёнинг исталган мам-
қонунчилигида назарда тутилма- жий давлатдаги аккредитацияси қонуности ҳужжатларини унга лакати фуқаролари таҳсил олиш-
ган шаклда олиб бориш таклиф бор ОТМ ўзбекистонлик ёшлар- мослаштириш ишлари олиб бори- лари мумкин. Аммо уларнинг
этилмоқда. Бу ҳолатда уларнинг га масофадан ўқиш ёки сиртқи лади. Бундан ташқари, олий таъ- ҳаммасида ҳам таълим сифатини
дипломи тан олинмайди. шаклда 3 йил ҳажмда олий таълим лимда масофавий таълим бериш кўнгилдагидек, деб бўлмайди.
бериш таклифини консалтинг шаклини барча мутахассисликлар Шундай экан, абитуриентлар
Бундан ташқари, консалтинг ташкилотлари ёки интернет тар- учун бирдек қўллаб бўлмайди. Ми- диплом учун эмас, сифатли
ташкилоти ёки ўқув маркази си- моғи орқали бермоқда, — дейди сол учун, техника ёки тиббиётга таълим олиб, салоҳиятли кадр
фатида лицензияси бўлган айрим Таълим сифатини назорат қи- ўхшаш соҳаларда бевосита ама- бўлиш учун имкон қадар таълим
ташкилотлар фуқароларга ўзини лиш давлат инспекцияси бўлим лиёт муҳим ўрин тутади. сифати юқори бўлган, таълим
хорижий ОТМ филиали сифати- бошлиғи Низомжон Ишонқулов. тизими ривожланган ОТМни тан-
да таништириш орқали кўпроқ — Натижада юртдошларимиз бу Юқоридаги фикрлардан анг- лаши зарур.
мижозларни жалб қилишга интил- таклифга рози бўлиб, контракт лашиладики, масофавий таълим Зеро, бугунги кунда бозор
моқда. Ваҳоланки, уларнинг ОТМ миқдорини тўламоқда. Бироқ шаклида ўқитиш мумкин бўлган талабларига жавоб бера оладиган
сифатида диплом беришга ҳуқуқи ўқишни бундай шаклда тамомла- йўналишлар белгилангач, хорижда рақобатбардош кадрларга бўлган
йўқ, улар фақат ОТМга тайёргар- гач, олинган диплом Ўзбекистонда олинган ҳужжатни тан олиш учун эҳтиёж ортиб бормоқда. Кадрлар
сифатига эса иш берувчи баҳо
бермоқда. Демак, том маънода
яхши олийгоҳни тамомлаган би-
тирувчи эртага меҳнат бозорида
ҳам тез ўз ўрнини топади.

Санжар ИСМАТОВ тайёрлади.

12 БЮДЖЕТ 2020 йил
№32 (1962)

МАЇБУЛЛАШТИРИШ МОДДИЙ

РАҒБАТЛАНТИРИШНИ ЙЎҚОТАДИМИ?
Назаримизда, жорий йил 1 октябрь — Ўқитувчи ва
мураббийлар кунида қадрли устозларимиз пул муко- соҳалар учун ажратилган маблағ-
фотисиз қолишади. Зеро, куни кеча Вазирлар Маҳ- лар вирусни енгиш чораларига
камаси томонидан қабул қилинган «2020 йил учун йўналтирилди. Шунингдек, бюд-
Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджетининг барқарорли- жет ташкилотлари ходимларининг
гини таъминлаш ва харажатларини мақбуллаштириш чора- мукофот пуллари ҳам сентябрь
тадбирлари тўғрисида»ги қарор шундан дарак бермоқда. ойигача бекор қилинган эди.

Қарорга мувофиқ, бюджет таш- Тўғриси, айтилган салкам 3
триллион сўмнинг мақсадли
килотларида ишлайдиган ходим- сарфланишидан кўпчиликни
кўнгли тўлмади. Ҳуқуқ органлари
ларга моддий рағбатлантириш кунда-кунора ажратилган пул-
ларнинг талон-торож бўлаётгани,
махсус жамғармаси, ОТМларнинг белгиланган маблағлар жойига-
ча етиб бормаётгани тўғрисида
моддий рағбатлантириш жамғар- хавотирли хабарларни тарқатиб
турди. Бундан ташқари, Олий
маси ҳамда директор жамғармаси
ЖАМИ ОПТИМАЛЛАШ-
маблағлари ҳисобидан тўловлар ТИРИЛГАН БЮДЖЕТ
МАБЛАҒЛАРИ 1,9 ТРЛН.
ҳисобланишининг тўхтатиб тури- СЎМНИ ТАШКИЛ ҚИЛДИ.
УШБУ МАБЛАҒЛАР ИН-
лиши 2020 йил 1 октябрдан 2021 ҚИРОЗГА ҚАРШИ КУРА-
ШИШ ЖАМҒАРМАСИГА
йил 1 январга қадар узайтирилди ЎТКАЗИЛАДИ ВА КОРО-
НАВИРУС ПАНДЕМИЯСИ-
(тиббиёт, тиббий-ижтимоий муас- Жаҳонгир Абдурасулов. — У ди Сирдарё вилоятидан ўқи- ГА ҚАРШИ КУРАШИШГА
тувчи Мавжуда Жўраева. — Ҳо- САРФЛАНАДИ.
сасалар, Меҳрибонлик уйларидан орқали Республика бюджетининг зирда биз деярли икки ҳисса кўп
меҳнат қиляпмиз. Биринчидан, Мажлис Қонунчилик палатасида
ҳамда меҳнатга ҳақ тўлашнинг қатор параметрлари 848,9 млрд. очилган мактабларда болаларга ўқиб эшиттирилган Ҳисоб па-
анъанавий дарсларни ўтаётган латасининг назорат текширув-
1-3 разрядлари қўлланиладиган сўмга мақбуллаштирилди. Мисол бўлсак, қўшимча равишда мак- лари натижаси ҳам қувонарли
табга қатнаб ўқишни истамаган эмасди.
ходимлардан ташқари). Яъни 1 учун, Қорақалпоғистон Республи- ўқувчиларга онлайн дарс ўта- Масалан, Ҳисоб палатаси бир-
миз. Аслида бизга бериладиган гина Андижонда 112 миллиард
январгача мукофот ва моддий каси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар тўловларни кўпайтириш мақсад- сўмдан ортиқ бюджет маб-
га мувофиқ бўларди. лағлари мақсадсиз сарфлан-
рағбатлантиришлар тўхтатиб маҳаллий бюджетлари — 325,9 гани, қатор таъмирланиши
Ҳозирча мазкур баҳсли маса- керак бўлган мактаб ва
турилади. млрд. сўмга, Ўзбекистоннинг лада меҳнаткашларнинг ҳақ- бошқа инфраструктура
ҳуқуқлари ва манфаатларини объектларида амалга
Бюджет харажатлари ижтимоий ва ишлаб чиқариш инф- ҳимоя қилувчи касаба уюшма- оширилиши керак
яна 1,9 трлн. сўмга ратузилмасини ривожлантириш лари тарафидан бирор муно- бўлган ишлар чала ва
дастури доирасида — 503,1 млрд. кўзбўямачилик учун қилингани
сабат билдирилганича йўқ. Умид
қисқартирилди сўмга, Инқирозга қарши курашиш қиламизки, ходимларнинг асосий тўғрисида ахборот берди. Худди
жамғармаси маблағлари — 224,2 таянчи ҳисобланган мазкур жа- шу каби вазият бошқа қатор ви-
Мақбуллаштирилган, яъни те- млрд. сўмга қисқартирилди. Жами моат ташкилоти тез кунда аҳолига лоятларда ҳам кузатилган.
жаб қолинган маблағлар келгусида оптималлаштирилган бюджет мурожаатни эълон қилади.
уни коронавирус инфекциясига маблағлари 1,9 трлн. сўмни таш- Аслида бу пулларга ўнлаб боғ-
қарши кураш чора-тадбирлари- кил қилди. Ушбу маблағлар Инқи- Бу биринчи чалар, мактаблар, ижтимоий инф-
га йўналтириш учун Инқирозга розга қарши курашиш жамғарма- мақбуллаштириш эмас... ратузилма объектлари қурилиши
қарши курашиш жамғармасига сига ўтказилади ва коронавирус керак, яна минглаб ўқитувчилар,
ўтказилади. Хўш, бу нима дегани, пандемиясига қарши курашишга Дарҳақиқат, жорий йил давлат давлат хизматчилари мукофот
давлат бюджети дефицити вужуд- сарфланади. бюджетида назарда тутилмаган пуллари, меҳнатига қўшимча ҳақ
га келяптими? чиқимлар кўпайиб кетди. Шу олиши лозим эди. Минглаб оила-
боис коронавирус пандемияси ларнинг даромади ортарди. Умид
— Вазирлар Маҳкамаси қарори Кимдир қарши, оқибатларини бартараф қилиш қиламизки, Инқирозга қарши
кимдир эса рози учун апрель ойида ҳам айнан шу курашиш жамғармаси орқали
фақатгина моддий рағбатланти- каби қарор амалга киритилган янги қарорга мувофиқ ўтадиган
Бу борада бюджет ташки- эди. Ўшанда бюджет маблағлари маблағлар мақсадли ва ўз ўрнида
риш масалаларида мақбуллашти- лотларида фаолият юритаётган салкам 3 триллион сўмга мақбул- сарфланади.
ришни назарда тутмаган, — дейди юртдошларимизнинг фикри лаштирилган. Жумладан, таълим,
Олий Мажлис Қонунчилик пала- турлича. Мисол учун, Олти­ маданият, спорт ва бошқа қатор Улуғбек ИБОДИНОВ
тасининг Бюджет ва иқтисодий «Mahalla»
ислоҳотлар қўмитаси аъзоси ариқ туманидаги

21-умумтаълим

мактаби ўқитув-

ДАРВОҚЕ... чиси Ирода Пўлатова
бугун дунёда вужудга

Давлат бюджети қандай келган вазиятдан имкон
қабул қилинади? қадар кам талафот билан
чиқиш учун мамлакат

«Давлат бюджети тўғрисида»- барча имкониятларни
ги қонун лойиҳаси Олий Мажлис ишга солиши керак, деб
Қонунчилик палатаси томонидан ҳисоблайди. Бу жараёнда
қоида тариқасида жорий йилнинг оғир бўлса-да, вақтинча
15 ноябрига қадар кўриб чиқили- айрим имтиёзлардан воз
ши керак. Шундан сўнг ҳужжат кечиб туриш, эвазига
пандемия оқибатлари-
Сенатга кўриб чиқиш учун қабул
ни юмшатиш келажакда

қилинган кундан эътиборан беш ўз мевасини беришини

кун ичида юборилади. Қонун Се- айтади. И.Пўлатова-
нат томонидан қоида тариқасида нинг фикрича, «ҳозирги
жорий йилнинг 15 декабридан пайтда ҳар ким кўрпани
кечиктирмай маъқулланади. ўз устига тортаверса,
оқибати ёмон бўлиши

мумкин».

— Менинг фикрим эса

мутлақо бошқача, — дей-

Ўзбекистонда 8 ойда жами 52 минг 202 дона
«Cobalt» автомобили ишлаб чиқарилди.

2020 йил МОЛИЯ 13
№32 (1962)

Яқинда дунёнинг етакчи иқтисодий нашрларидан бири
«Биржевой лидер» журналида жаҳонда қалбаки пул-
лар ишлаб чиқаришнинг кескин кўпайгани, вазият
1960 йиллардагидек тус олаётгани тўғрисида мақола
эълон қилинди. Мақолада бу полиграфия технологияларининг
кескин такомиллашгани, кўпайгани, ихчамлашгани, арзон-
лашгани, оммабоплиги сабаб юз бераётгани таъкидланади.

¯АЛБАКИ ПУЛЛАР
иқтисодиётга қандай зарар келтиради?

Бундан ташқари, технология- пуллар, айниқса, органларида қалбаки пуллар ман- иқтисодиёт фанлар
лар юқори даражада ривожланган сохта чет эл валютаси басини аниқлаш юзасидан махсус доктори, профес-
мамлакатларда сохта электрон иқтисодиётимизга дастурлар мавжуд ва жиноятчи дар- сор Самариддин
пуллар ҳам вужудга келаётганидан қай даражада таъсир ров қўлга тушиши тайин. Масалан, Элмирзаев. — Бу
хавотир билдирилади. Тадқиқот- ўтказади? биргина ўтган йили бу каби жиноят жаҳон иқтисодиётига
чилар турли давлатлар ўртасида содир этгани учун 60 нафарга яқин зарар етказиб келган.
авж олаётган иқтисодий урушлар, — Сохта пулларни фуқарога суд ҳукми ўқилган. Сох- Ҳозирги кунда энг
иқтисодий диверсия ҳолатларини мамлакатимиз ҳуду- такорлар, асосан, АҚШ доллари, йирик сохтакорлик
ҳам назардан четда қолдирмаган. дига олиб кириш ёки Россия рубли ва миллий сўмимизни марказлари — но-
ишлаб чиқаришга ури- қалбакилаштирган. тинч мамлакатлар
Сохта пуллар нега нишлар ҳануз учраб турибди, ҳисобланди. Чунки
кўпаймоқда? — дейди Бош прокуратура Иқтисодий диверсия — бу ҳудудларда назо-
Жамоатчилик билан пул урушлари нима? рат бўлмайди. Масалан,
Дарҳақиқат, кейинги пайтларда алоқалар ва ҳуқуқий ўтган йилларда уруш кетаётган
мамлакатимизда ҳам мазкур ма- ахборот бўлими бош- Дарҳақиқат, мамлакатимиз- Сурия ҳудудидаги жангарилар то-
салада қатор шов-шувли жиноят- лиғи Ҳаётжон Шам- га кириб келаётган полиграфия монидан қўшни давлатларга мил-
лар фош қилинди. Масалан, ўтган сутдинов. — Масалан, техникаларининг махсус рўйхатга лионлаб АҚШ доллари миқдорида
йили Қашқадарё вилояти Касби яқиндагина — сентябрь олиниши ҳам сохтакорларга узоқ сохта пуллар ўтказилгани маълум.
тумани ҳокимлиги Ёшлар итти- ойининг биринчи ярмида Бухоро муддат фаолият кўрсатиш имко- Бу террорчиларга икки тарафлама
фоқи етакчиси, бошқача айтганда, вилоятида салкам 100 минг қалба- нини бермайди. Хатто техника имконият яратади. Биринчидан,
ҳокимнинг Ёшлар масалалари ки АҚШ долларини арзон нархда воситаси турли йўллар билан оддий қоғозлар эвазига ўзларига
бўйича ўринбосари бўлиб иш- сўмга алмаштиришга уринганлар рўйхатга олинмай олиб кирилган зарур нарсаларни харид қилиша-
ловчи фуқаро ўзи ижарага олган қўлга олинди. Тошкент шаҳрида тақдирда ҳам, соҳадаги халқаро ди. Иккинчидан, қўшни мамлакат-
тикувчилик цехида катта миқдор- яшовчи фуқаролар бухоролик ҳамкорлик қалбаки пулни босган нинг иқтисодиётига зарба беради.
да қалбаки пулларни ишлаб чиқар- танишининг хонадонида сохта принтер қаерда тайёрлангани ва Иқтисоддан маълумки, айла-
гани юзасидан суд жараёни бўлиб валюталарни 908 миллион 735 кимга сотилганини билишда қўл нишда бўлган ҳар бир пул бирлиги
ўтганди. Ҳуқуқбузар энг замона- минг 300 сўмга алмаштирмоқчи келади. Шу боис тайёр принтер- бирор қийматдаги товар билан ка-
вий техник воситалар, полиграфия бўлганида ҳуқуқ-тартибот ходим- дан пул чиқариб, бойиш ниятида- фолатланиши керак. Агар бундай
жиҳозлари билан қуроллангани ларининг тузоғига тушди. Афсус- ги фуқаролар вақтида фикридан эквивалент бўлмаса, ортиқча пул
айтилган. ки, бу ягона ҳолат эмас. Бу каби қайтгани маъқул. Акс ҳолда жа- массаси вужудга келади. Сохта-
мисолларни яна кўплаб келтириш вобгарлик муқаррар бўлиб қола- корлик ана шу массанинг орти-
Бундан ташқари, чегараолди ҳу- мумкин. Мазкур турдаги жиноят- ди. Жиноий фаолият улар ясаган шига хизмат қилади. Умуман, агар
дудларимизда чет эллардан кириб лар мамлакатимизда жиддий сохта пуллар банк кассасига етиб вақтида сохтакорликнинг олди
келган айрим фуқаролардан турли таъқиб қилинади. Кўламига қараб, бориши билан якун топади. олинмаса, бу инфляциянинг куча-
миқдорларда сохта АҚШ доллари айбдор ўн беш йилгача озодлик- йиши, товар моддий бойликлар-
топилаётгани тўғрисида ҳуқуқ дан маҳрум қилиниши мумкин. Шунга қарамай, осон бойиш нинг четга чиқиб кетиши, нақд пул
органларининг хабарлари эълон васвасасига дош бера олмайдиган билан ишлайдиган кичик бизнес
қилиб борилмоқда. Хўш, сохта Кейинги пайтларда техника кимсалар учраб турибди. Оз фур- субъектларининг касодга учраши,
тараққиёти туфайли бу турдаги сат фаолият кўрсатишса-да, улар банклар таназзули, молия тизими-
сохтакорлик осонлашганини ҳам ҳар қандай мамлакатнинг иқтисо- нинг инқирози билан якунланиши
эътироф этиш керак. Аммо ҳуқуқ диётига жиддий зарар етказишга мумкин. Шу боис дунёдаги барча
улгуришади. мамлакатлар бу иллат билан кес-
Биласизми?  кин кураш олиб боради.
— Пул пайдо бўлибдики, ҳами-
Сохта пулларни ша сохтакорлик бўлган, — дей- ***
қандай ажратиш мумкин? ди Тошкент молия институти Айтилганидек, ҳуқуқ-тарти-
корпоратив молия ва қимматли бот органлари сохтакорларни
Миллий валютамизни қоғозининг сифа- қоғозлар кафедраси мудири, аниқлаш юзасидан ўзига хос
ти ва устидаги ранглардан бемалол ажратиб замонавий услубларни қўллайди.
олса бўлади. Унда махсус муҳр бор, муҳр рельф яра- Махсус методика ва тадбирлар
тиб туради. Кўзи ожиз одамлар ҳам қўли билан ҳис режаси амал қилади. Шу билан
этишга ёрдам берувчи қабариқлар борки, қўл орқали бирга, тарқалган қалбаки пуллар-
пайпаслаб, билса бўлади. Аслида расмлар ва ёзувлар ни йиғиштириб олиш тартиби
бир хил, ранглар тиниқ бўлади. 50 минглик ёки 100 ҳам мукаммал ишлайди. Демак,
минглик бўлсин, ҳаммаси чироқ тушганда четидаги қалбаки пулларнинг муомалага
белгиси ҳар хил тусга киради. кўп миқдорда тарқалиб кетиш
Қисқаси, пулдаги сув белгиси, қиялик бурчагига эҳтимоли жуда кам. Замонавий
қараб ҳаракатланадиган ҳимоя ипи, тасвирларнинг технологиялардан ғараз ниятда
бўртиб туриши ва арканинг тагида оқ рангли бўёқда фойдаланиш ниятидаги фуқаро-
босилган Ўзбекистон Республикасининг харитаси ор- ларни эса аввалдан огоҳлантириш
қали тезда аниқлаб олиш мумкин. Банкнотнинг паст- зарур. Зеро, жиноятни жазолаган-
ки қисмидаги нақшда яширин тасвир мавжуд бўлиб, дан кўра, олдини олган маъқул.
бу лотин ёзувидаги UZ сўзидан иборат. Бу ҳам маълум
қиялик бурчагида бемалол кўринади. Улуғбек ИБОДИНОВ
«Mahalla»

Европа тикланиш ва тараққиёт банки «Асака»
банкига 50 миллион АҚШ доллари ажратади.

14 ТИББИЁТ 2020 йил
№32 (1962)

Мажбурий тиббий суғурта — дунё мамла-
катларида кенг тарқалган бўлиб, аҳолини
соғлиқни сақлаш харажатларидан суғур-
талайди. Яъни давлат томонидан аҳоли-
нинг мавжуд бепул тиббий хизматдан тўлақонли
фойдаланишини кафолатловчи тизимдир. У дастлаб
Германияда пайдо бўлган. Аввалига бу хизмат фақат
ишловчилар учун жорий этилган, улардан ишсизлар
фойдалана олишмаган. Ҳозир эса ундан барча фуқа-
ролар бирдек фойдаланиши мумкин.

ТИББИЙ СУҒУРТА
ТИЗИМИнинг
жорий этилиши қандай қулайлик яратади?

Бугунги кунда ушбу тизим нингдек, тиббий хизматлар учун маси ҳисобидан эгаллаб турган эътибор бериш барҳам топади.
асосий лавозимлари бўйича лаво- Шифокор учун бой-камбағалнинг
юртимизда ҳам жорий этилиши норасмий тўловлар даражасини зим маошларига устама ва бошқа аҳамияти йўқолади.
рағбатлантириш тўловларини
борасида кенг кўламли ишлар камайтириш, давлатнинг соғлиқни белгилаш ҳуқуқи берилади. Давлат Тиббий суғурта соҳасида дунё
тиббий суғуртасини республикада амалиётида, асосан, икки турдаги
олиб борилмоқда. Хўш, мажбу- сақлаш соҳасидаги харажатларини жорий қилишга қаратилган ҳукумат — ихтиёрий ва мажбурий тиббий
қарори лойиҳаси хорижий тажриба суғурта амал қилади. Сўнгги йил-
рий тиббий суғуртанинг аҳоли ва оптималлаштириш ва тўғри йўнал- ва Жаҳон соғлиқни сақлаш таш- ларда тиббий хизмат нархлари қим-
килоти экспертлари тавсиялари матлашиб кетаётгани ҳеч кимга сир
давлатга қандай фойдаси бор? Бу тириш имконини беради. Шу боис, асосида ишлаб чиқилган бўлиб, эмас. Бундай ҳолатда аҳолининг
дастлабки босқичда тиббий муасса- заиф қатламларида юқори малакали
тизим қандай ишлатилади? Вазирлар Маҳкамасининг «Давлат саларни ахборотлаштириш, тиббий тиббий хизматлардан фойдаланиш
ёрдам кўрсатиш ва тиббий муасса- учун моддий имконият бўлмаслиги
Соғлом рақобатни тиббий суғуртаси тизимини жорий саларни молиялаштиришнинг янги мумкин. Мажбурий тиббий суғур-
юзага келтиради этишга оид ташкилий чора-тадбир- механизмларини татбиқ этишни ўз танинг асосий мақсадларидан бири
ичига олади. ҳам айнан мана шу муаммони бар-
лар тўғрисида»ги қарори лойиҳаси тараф этган ҳолда, тиббий хизмат-
Мажбурий тиббий лардан фойдаланишда барчага бир
— Мажбурий тиббий суғурта эълон қилинди. 2021 йил 1 июлдан суғурта коррупцияга хил имконият яратиб беришдир.
тизими аҳолига кўрсатилаётган 2022 йил якунига қадар Сирдарё Мажбурий тиббий суғурта жорий
тиббий хизматнинг сифатини оши- вилоятида давлат тиббий суғуртаси қарши...(ми?) этилиши тиббий хизмат сифатини
риш, тиббиётнинг хусусий ва дав- тизимини тажриба-синов тариқа- оширади, фуқароларнинг малакали
лат секторлари орасидаги соғлом сида жорий этиш назарда тутилган. — Мажбурий тиббий суғур- тиббий хизматдан фойдаланиш ҳу-
рақобатни шакллантиришда қўл танинг ҳаётга татбиқ этилиши қуқини тўлақонли амалга ошириш
келади, — дейди Соғлиқни сақ- Лойиҳадаги маълумотларга тиббиётда узоқ йиллардан бери имконини беради.
лаш вазирлиги Мажбурий тиббий кўра, бугунги кунда Сирдарё ви- тўпланиб қолган муаммоларни
суғуртани жорий қилиш бўлими лоятида соғлиқни сақлаш соҳа- бартараф этиши мумкин, — дейди Хулоса ўрнида
бошлиғи Зоҳид Эрматов. — Шу- сидаги вазият республика бўйича Олий Мажлис Қонунчилик пала-
ўртача кўрсатгичлардан пастлиги таси Фуқароларнинг соғлиғини Концепцияни амалга ошириш ва
кузатилган. Масалан, республика сақлаш масалалари қўмитаси тажриба-синов лойиҳаси натижа-
раиси ўринбосари Мақсуда сида соғлиқни сақлаш тизимидаги
бўйича ўртача умр кўриш Ворисова. — Биринчи навбатда, самарасиз харажатлар улушини
коррупциянинг олди олинади. босқичма-босқич қисқартириш,
кўрсаткичи 74,6 йилни Суғурта полиси билан келган тиббиёт муассасаларининг мо-
беморга шифокорлар ҳар қачон- лиявий мустақиллигини ошириш
Мавзуга оид маълумот: ташкил этса, вилоятда 71,7 гидан кўра сифатлироқ хизмат ва тиббиёт ходимларини моддий
йилни ташкил қилмоқда. кўрсатишади, чунки у ўзи билан рағбатлантириш механизмларини
Бундан ташқари шифо- маблағ олиб келяпти, яъни суғур- кенгайтириш, аҳолига давлат томо-
та компаниялари тиббий хизмат нидан кафолатланган тиббий ёрдам
ШВЕЙЦАРИЯда аҳоли жон корлар сони ҳар 10 000 ҳақини тўлаб беришади. Бунинг кўрсатишга хусусий тиббиёт таш-
ортидан шифохоналарнинг мод- килотларини жалб қилиш ҳисобига
бошига соғлиқ учун қарийб 7 нафар аҳолига 16,4 нафар дий аҳволи яхшиланади. Натижада рақобат муҳитини ривожлантириш
минг доллар тўғри келади. Ушбу тўғри келмоқда. ходимларга юқори маош тўланади. ҳамда тиббий хизматлар сифатини
мамлакатнинг тиббий хизма- Олдингидек беморларнинг чўн- оширишга эришиш кутилмоқда.
ти, асосан, мажбурий тиббий Қарор лойиҳаси асо- тагига «кўз тикилмайди». Асосий
суғуртага асосланган. Бу ерда сида масъул вазирлик эътибор инсон соғлиғини тиклаш- Дарвоқе, ривожланган дав-
тиббий суғурта хизмати хусусий ва идоралар раҳбарла- га қаратилади. Иккинчи ижобий латларда ҳам мажбурий тиббий
секторга қарашли, аммо аҳоли ри зиммасига лойиҳа тарафи — тиббиёт муассасалари суғуртани жорий этиш учун 20-30
учун жуда қулай. Мамлакатда бу концепцияси ва уни ўртасида соғлом рақобат кучаяди. йиллаб вақт кетган. Ўзбекистон
хизматни 130 та компания олиб амалга ошириш бўйича Бунда улар кўпроқ беморларга шароитида яқин йиллар ичида
чора-тадбирлар режа- хизмат кўрсатиш учун сифатни тизим йўлга қўйиладиган бўлса,
боради. Суғурталанган одамлар сининг лозим даражада оширишга ҳаракат қилишади: албатта, аввалида камчиликлар-
моддий-техник базани яхшилаш, дан холи бўлмайди. Муҳими шуки,
бажарилишини таъмин- малакали кадрларни жалб қилишга мажбурий тиббий суғурта тиббиёт
уринишади. Учинчидан, тенглик ривожи йўлида қўйилган дадил
сони бўйича Швейцария жаҳонда лаш юзасидан шахсий принципи шаклланади. Бемор- қадамлардан биридир.
нинг ижтимоий келиб чиқишига
биринчи ўринда туради. масъулият юкланмоқда. Нилуфар ЮНУСОВА
«Mahalla»
ЯПОНИЯда аҳоли жон боши- Ташкил этиладиган жам-
га соғлиқ учун 4,2 минг доллар ғарманинг ижро этувчи
тўғри келади. Мамлакат соғлиқни директорига — зарур
сақлаш тизимида тиббий хизмат- ҳолларда, Жамғарма ижро
лар беморга бепул, давлат то- этувчи аппаратининг
монидан ва маҳаллий ҳокимият вақтинчалик тузилмасига
томонидан антенатал парвариш бошқарув ходимларининг
ва юқумли касалликларни назо- умумий чекланган сони
рат қилиш тизими бўйича тўлаб ва меҳнатга ҳақ тўлаш
жамғармаси доирасида
берилади. Японияда қатъий су-
ўзгартиришлар киритиш,

ғурталаш тизими яратилган. жамғарманинг ижро этув-

чи аппарати ходимларига

Давлат тиббий суғуртаси

жамғармаси ходимларини

рағбатлантириш жамғар-

Тадбиркорлик ва бизнес соҳаси бўйича Ўзбекистондаги
илк университет лицензия олди.

2020 йил ТИББИЁТ 15
№32 (1962)

САМАРАСИ ТАСДИЇЛАНМАГАН

БЛОКАТОР НЕГА
ДОРИХОНАЛАРНИ ЭГАЛЛАГАН?
Коронави-
рус пан- ларимиз натижасига кўра, 3 минг 970 дона хорижда ишлаб бошқа асосий пандемияга олиб
демияси бугун уларга ўртача 150-250 чиқарилган сифати кафолатланма- келувчи вируслардан ҳам ҳимоя
бошлан- минг сўм атрофида нарх қўйил- ган вирус блокаторини ноқонуний қилиши айтиб ўтилмоқда.
гандан буён унга ган. Кўриниши, тузилиши, ёшга тарзда пуллаётган вақтида ашёвий
қарши курашнинг доирлигига кўра турлича бўлган далиллар билан қўлга олинган. Блокаторларнинг ҳеч қаерда
турли ноанъана- бундай воситалар самарасиз экан, юқоридаги хусусиятларини тас-
вий воситалари нега унинг эркин сотилишига йўл Шунингдек, Жиззах вилоятида диқловчи тадқиқотлар ўтказил-
пайдо бўлди. Улар- қўйиб берилмоқда? Ш.О. исмли фуқаро умумий қий- маган экан, хўш, бундай вазиятда
дан бири — Япо- — Дорихоналарда вирус бло- мати 34,5 миллион сўмлик жами реклама тўғрисидаги қонун талаб-
нияда кашф қи- катори гриппга қарши восита 315 дона, қорақалпоғистонлик Н.А. лари бузилмаяптими?
линган индивидуал сифатида пандемиядан олдин ҳам 12 миллионлик сўмлик жами 100
бейдж, яъни вирус блока- сотиларди, — дейди Фармацев- — Ўрганишлар давомида бир қа-
торидир. Бугун деярли барча тика тармоғини ривожланти- дона, сурхондарёлик А.Ж эса 48
дорихоналарда ушбу бейдж- риш агентлиги Тошкент шаҳар миллион сўмлик 600 дона вирус тор ОАВларда реклама роликлари-
лар коронавирусга қарши ҳудудий бўлинмаси бошлиғи блокаторини ҳеч қандай тегишли
восита сифатида сотил- Улуғбек Жуманиязов. — Вазирлар ҳужжатларсиз, ноқонуний ра- ни тарқатишда қонун ҳужжатлари
моқда, боз устига, уларнинг Маҳкамасининг 2017 йил 6 апрел- вишда сотмоқчи бўлган вақтида
нархи ҳам анчагина қиммат. даги 185-сон қарори билан тас- тўхтатиб қолинган. бузилишига йўл қўйилгани ҳамда
диқланган «Дори воситаларини ва
Айтиш керакки, бундан бир тиббий буюмларни чакана реа- Айтиш керакки, бугун кўпгина бундай маълумотларни ўзида акс
муддат аввал Коронавирусга қар- лизация қилиш тартиби тўғриси- таниқли шахслар, ҳукумат вакил-
ши кураш штаби аъзоси Ҳабибулла да»ги Низомга кўра, дорихоналар лари, вазирлар ҳам блокатордан эттирадиган реклама роликла-
Оқилов блокаторнинг самарадор- санитария ва гигиена ашёларини, фаол равишда фойдаланмоқда.
лиги ҳақида сўз юритиб, бейджлар шифобахш озиқлантириш маҳсу- Ҳақли савол туғилади: жамоатчи- ри истеъмолчиларни чалғитиши
коронавирусдан ҳимоя қилиши лотларини, маъданли сувларни, лик эътиборидаги шахсларнинг аниқланди, — дейди Истеъмолчи-
илмий асосга эга эмаслигини шунингдек, даволаш-косметика самараси кафолатланмаган воси- лар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш
таъкидлаган эди. Хўш, халқаро маҳсулотларини, биологик фаол талардан фойдаланиши уларнинг агентлиги Реклама фаолиятини
тажрибада бирор марта фойдаси қўшимчаларни реализация қи- тарғиботига хизмат қилмаяптими? тартибга солиш бошқармаси
исботланмаган блокаторлар нега лишни уларнинг қўлланиши ва Одамларда «Самарасиз бўлса, вазир бошлиғи Шерзод Маҳамадалиев.
дорихоналарда сотилмоқда? На- реализация қилиниши учун те- тақармиди» деган қараш шаклла- — Ваҳоланки, «Реклама тўғриси-
ҳотки, ишлаб чиқарувчининг икки гишли ҳужжатлар мавжуд бўлган ниб қолмаяптими? Балки шунинг
оғиз таърифи инсонлар саломат- тақдирда амалга ошириши мум- учун бундай бейджлар бугун «қора да»ги қонунга мувофиқ, ноаниқли-
лигидан устун бўлса? кин. Вирус блокатори ҳам гигиена бозор»ларни ҳам эгаллаётгандир?
ашёси ҳисобланиб, ундаги хлор ги, икки хил маънони англатиши,
— Бейжик ичидаги картрежга диоксиди кишилар атрофидаги Блокатор рекламаси:
жойлаштирилган фаол модда — ҳавони зарарсизлантириб, бак- қонунчиликка бўрттириб юбориши оқибатида
диоксид хлорни сақлайди, — дей- терия, вирус ва замбуруғлардан қанчалик мос?
ди Ҳабибулла Оқилов. — Аммо тозалайди. Лекин коронавирусдан фуқароларни чалғитувчи ёки чал-
бу модда кишида аллергия, тош- ҳимоя қилиши ҳақида илмий тас- Айтиш керакки, оммавий ах-
маларни келтириб чиқариши диқлар мавжуд эмас. борот воситаларида ҳам вирус ғитиши ҳамда шахсларга зарар ва
мумкин. Мазкур блокаторларнинг блокатори рекламаси авж олди.
коронавирусдан ҳимоя қилишини Таниқли шахслар Уларда ушбу восита таркибидаги маънавий зарар етказиши мумкин
исботловчи маълумотлар мавжуд тарғиботчига айланиб қаттиқ хлор диоксиди одам ат-
адабиётларда йўқ. Блокатор тақиш рофида 1 метр масофани «дезин- бўлган нотўғри реклама тақиқла-
ниқоб ва антисептикнинг ўрни- қолмаяптими? фекция қилиши» ва барча вирус,
ни боса олмайди. Диоксид хлор бактерия, замбуруғлар, аллергия нади. Шунга кўра, вирус блокатор-
грипп вируси фаоллигини камай- Сўнгги пайтларда блокаторлар- қўзғатувчилар билан курашиш
тирган тадқиқотлар мавжуд, лекин нинг ноқонуний савдоси, юр- имкониятига эгалиги, улар қуш лари ишлаб чиқарувчилар, етказиб
бунинг учун, биринчи навбатда, тимизга айланма йўллар орқали гриппи, гепатит, пневмония,
ушбу моддани инсон ён-атрофга кириб келиши билан боғлиқ ҳолат- ЎРВИ, зотилжам, сил, менингит ва берувчилар ва тарқатувчиларга
сепиши зарур бўлади, пластик ёки лар ҳам учрамоқда. Жумладан,
қоғоз сиртига эмас. Бундан таш- Давлат божхона қўмитаси томо- қонун ҳужжатлари талабларига
қари, тажрибада восита фақат бир нидан пойтахтимизнинг Яшно-
касаллик қўзғатувчиси учун синов- бод туманида ўтказилган тезкор қатъий амал қилиш тўғрисида
дан ўтказилган, ишлаб чиқарувчи тадбир давомида У.И. исмли
эса уни 99 фоиз мавжуд бўлган фуқаро шартли харидорга умумий огоҳлантирувчи хатлар юборилди.
микротаналардан ҳимоя қилиши- қиймати 516,1 миллион сўмлик ***
ни таъкидламоқда.
Шу ўринда блокатор таркибида-
Блокатор сотуви ги диоксид хлор ҳақида икки оғиз.
тақиқланмаган...(ми?) Мазкур модда, асосан, дезинфек-
ция мақсадида қўлланилади, аммо
Дарҳақиқат, вирус блокатори ундан ҳавони зарарсизлантириш
бугун нафақат дорихоналарда, учун фойдаланилмайди. АҚШ тиб-
балки интернет-дўконлари, турли биёти миллий кутубхонаси диоксид
савдо шохобчалари, ҳатто кўча- хлорни нафас олиш учун заҳарли,
кўйда ҳам сотилмоқда. Ўрганиш- деб таърифлаган. Англия соғлиқни
сақлаш бошқармаси эса диоксид
хлорнинг нафас йўлларига кириши
натижасида кўз ва буруннинг ачи-
ши, томоқда оғриқ, кўкрак қафаси-
да оғирлик пайдо бўлиши, ҳарорат
ошиши, ҳуштаксимон нафас олиш
юзага келиши, юрак уришининг
тезлашиши, хаёлнинг паришонлиги
келиб чиқиши мумкин, деб таъриф
берган.

Кўриниб турибдики, блокатор
қайсидир маънода соғлиқ учун
ҳам зарарли, фойдаси исботлан-
маган, бунинг устига организмга
ҳаво-томчи йўллари ва тери ор-
қали вирусларнинг кириб кели-
шидан тўлиқ ҳимоя қила олмайди.
Қолаверса, санитария-гигиена
қоидаларига риоя қилинмаса,
блокаторлар ҳеч қандай фойда
бермайди.

Санжар ИСМАТОВ
тайёрлади.

Россиядан Ўзбекистон фуқароларини олиб келиш
учун автобуслар карвони йўлга чиқди.

16 ҲУҚУҚ 2020 йил
№32 (1962)

«Қонун», «ҳуқуқий-меъ- ҚОНУН ИШЛАМАСА,
ёрий ҳужжат», «тартиб-
қоида» сўзлари қулоққа
кўп чалинади. Фуқаро-
нинг ҳуқуқий меъёрларга
тўқнаш келиши, аслида,
ана шу атамаларнинг
амалда қўлланилиши-
га бориб тақалади. Ҳар
жиҳатдан пишиқ-пухта,
мазмунли ишлаб чиқил-
ган қонунлар юрт тарақ-
қиётига хизмат қилади.

Савол туғилади: ҳуқуқий-де- унинг устуворлиги
мократик жамият қуриш, аҳоли
фаровонлигини таъминлаш, Ўз-

бекистоннинг халқаро доирадаги

индикаторини оширишдек эзгу қандай таъминланади?
мақсадлар учун юзлаб қонунлар
қабул қилинган бўлса-да, улар

амалиётга тўлиқ жорий этиляп-

тими? Қонун ижодкорлигига

ижро муносабати шаклланганми? ўз самарасини бермаётганини Ҳуқуқни қўллаш лизм), фаоллик, ташаббускорлик,
Омманинг ҳуқуқий саводхонлиги ҳам кўряпмиз. Қонун ишламаса, амалиётида нима муҳим? хайрихоҳлик (лоббизм) етишмаяп-
талабга жавоб берадими? жамиятда унинг устуворлиги- ти. Уларнинг тор доирада қабул
ни таъминлаш ҳақида гапириш Яқин йилларда миллий қонун- қилиниши бор гап. Қолгани ижро-
Норма ижодкорлиги мумкинми? Бунга нималар сабаб чилик базасини шакллантириш, да, сўз ва амал бирлигида.
қандай жараён? бўлади? ҳужжатларга юридик ишлов
бериш ва уларни расман эълон Яна бир жиҳати — қонун ижро
Қонун ижодкорлиги ўзига хос — Қонун ижтимоий муноса- қилиш муддатлари бузилган. Бунга учун қабул қилиндими, бунга тўла
мураккаб усул ва воситалар маж- батларни тартибга солиш жа- қонун ва қонуности ҳужжатлари- маънода, ҳеч қандай истисносиз
муидан иборат бўлиб, жамиятда раёнида реал ҳаққоний ҳолатдан да учрайдиган имловий, услубий эришиш зарур.
ҳуқуқ нормасига бўлган эҳтиёжни орқада ҳам қолиб кетмаслиги ва хатолар, давлат ва рус тили матн-
аниқлашдан то тегишли расмий илгарилаб ҳам кетмаслиги лозим, ларида бир-бирига зид жиҳатлар — Бугунги қонунчиликка 30 йил
ҳужжатлар кучга кириши, ижро — дейди Ш.Тўхташев. — Орқада борлиги сабаб бўлар, бу эса ҳу- олдинги нигоҳ билан қараб бўл-
мониторингини назоратга олиш қолиб кетса, муносабатлар етарли қуқни қўллаш амалиётига таъсир майди, — дейди юридик фанлари
жараёнини ҳам ўз ичига олади. даражада тартибга солинмайди, кўрсатмасдан қолмасди. доктори, профессор Миродил
фуқаро ҳуқуқ ва эркинликлари Баратов. — Аммо тан олиш керак-
— Президентимизнинг «Норма бузилади. Олдинлаб кетса, ҳу- — Адлия вазирлиги томонидан ки, қабул қилинаётган айрим қо-
ижодкорлиги фаолиятини тако- қуқни қўлловчилар томонидан миллий қонунчилик базасининг нунлар шахсий позицияни устун
миллаштириш концепциясини қонун нормалари нотўғри талқин 2019-2020 йилларга мўлжаллан- қўйиш характерида бўлиб, муайян
тасдиқлаш тўғрисида»ги фармони қилиниши ёки умуман, нормалар ган концепцияси ишлаб чиқилди, соҳа ходимлари манфаатига хиз-
бу жараённи изчиллаштиришга мат қилмоқда. Ваҳоланки, давлат
ижобий таъсир кўрсатди, — — дейди вазирлик масъул қонуними, унда миллат, жамият
дейди Олий Мажлис Қонун- манфаатлари устун қўйилмаса,
чилик палатаси депутати ходими Отабек Маликов. нима учун у кучга киради? Қола-
верса, ижтимоий муносабатлар
Мавзуга оид маълумот:Шерзод Тўхташев. — Фаолият- — Қисқа фурсат ичида 21 ҳуқуқий маконга кўчар экан, у
«Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар
нинг бу тури «Норматив-ҳуқу- та соҳа бўйича қонунчилик тўғрисида»ги қонуннинг барча
қий ҳужжатлар тўғрисида»ги талабларига жавоб бера оли-
қонун билан тартибга солина- соҳаси каталоги шаклланти- ши лозим. Фуқароларда ҳуқуқий
ди. Қонунларни ишлаб чиқиш, саводхонликнинг етарли даражада
келишиш ва қабул қилишда 10 Ўзбекистон Республикаси рилди. Ҳар йили ўртача 1000 эмаслиги, айнан қонун ишлаб чиқа-
га яқин юридик характердаги Қонун ҳужжатлари миллий дан ортиқ норматив-ҳуқуқий ришда иштирок этган шахсларнинг
ҳужжатларга таянилмоқда. базаси — «Leх.uz» 2000 йилда ҳужжатнинг ҳаволаки норма сўз ва иш бирлигига риоя қилмас-
Аммо турли йилларда қабул ва шакллари тақдим этиб бо- лиги ҳам жамият ҳаётида кечаётган
қилинган айрим қонунларнинг қонунчилик базаси билан боғлиқ
ишлаш жараёни қониқарсиз. жорий этилган бўлиб, 2007 риля­ пти. Аммо кенг кўламдаги муаммоларни келтириб чиқаради.
Мисол учун, 2008-2017 йиллар- Шу боис аҳолининг ҳуқуқий савод-
да 8 мингдан ортиқ норматив- йилда расман ишга туширил- бу вазифаларни адо этишда хонлигини ошириш мактаб даври-
ҳуқуқий ҳужжат қабул қилин- ди ва 2016 йилдан бошлаб давлат бошқарув тизимлари- дан бошлаб, кейинги босқичларда
ган бўлса, 2017-2018 йилдаги унга қонун ҳужжатлари эълон да қонунчилик талабларидан ҳам таъминланиши даркор.
ўрганиш натижаларига кўра, қилинадиган расмий манба бехабарлик, аҳолида ҳуқуқий
қарийб 900 дан зиёдроғи тўлиқ маданият етишмаслиги, фуқа- Расмий доираларда «қонун
ёки қисман бекор қилинган. Ҳа- устуворлиги» деган атама бот-
ракатсиз турган, жамият ҳаётига мақоми берилди. роларга малакали юридик ёр- бот тилга олинади. Бунга эришиш
татбиқ этилмайдиган қонунлар осон эмас. Қачонки, ижтимоий
кимга ҳам керак? дам кўрсатиш борасида адлия муносабатлар қонуний жиҳатдан

Нега қонун устуворлиги прин- органлари ва муассасалари

томонидан етарлича эътибор

қаратилмаётгани ҳам салбий

ишлатилмаслигига сабаб бўлади. таъсир кўрсатмоқда. Бунга чек
Қисқаси, ўта мураккаб тизим — қўйиш учун вазирлик томонидан
норма ижодкорлигида ҳуқуқни норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар иж-
қўлловчиларга ҳам, унинг ишти- роси ҳуқуқий мониторинги қатъ-
рокчиларига ҳам бирдек талаб ий ўтказиб борилмоқда.

ципига бутун дунёда жуда катта қўйилади. Бинобарин, қонун Сўз ва иш бирлиги тўлиқ тартибга олинса, қонун
эътибор қаратилади ва у шахсга, ижросини таъминлаш услублари таъминланиши керак нормаларидаги ҳуқуқий колли-
жамиятга, давлатга нима бера- ўз вақтида ишлаб чиқилмаса ёки зияларга барҳам берилса, ҳуқуқни

ди? Шахс ҳуқуқ ва эркинликлари у идоравий манфаатларгагина Бир қарашда қонунлар кўпдек қўллашда аҳоли қатламларининг

қонунда акс эттирилади. Агар йўналтирилса, ҳуқуқни қўлловчи- туюлади. Марра, манзил, мақсад фаол иштироки таъминланса, ҳу-

жамиятда бунга риоя қилинмаса, лар томонидан қонун нормалари аниқ: ҳуқуқий давлат қурмоқчи- қуқий демократик давлат қуриш-

фуқаронинг қонунларга, давлат нотўғри талқин қилинади. Шу миз! Муносабатлар қонунийлаш- дек умуммиллий мақсад шиордан

идораларига нисбатан ҳурмати сабабли ҳар бир қонуннинг ўзи- тирилишини ҳаётнинг ўзи тақозо амалиётга кўчади.

йўқолади. Баъзан катта ресурс да уни амалиётда қўллаш билан этади. Аммо қонунларимизни Ҳулкар КУЗМЕТОВА
эвазига ишлаб чиқилиб, қабул қи- боғлиқ йўл-йўриқлар аниқ-тиниқ халқчил қилишда ҳамжиҳатлик, «Mahalla»
линган қонунлар етарли даражада кўрсатиб берилиши керак. фикрлар хилма-хиллиги (плюра-

Дизель ёқилғиси учун нархлар
туширилади.

2020 йил ҲУҚУҚ 17
№32 (1962)

ЮРИДИК ХИЗМАТ КЄРСАТИШ

МАРКАЗЛАРИ ЇОНУНБУЗАРЛИК ВА

ЖИНОЯТЧИЛИККА БАРІАМ БЕРА ОЛАДИМИ?

БИРИНЧИ ҲОЛАТ. Қўшрабод Юрист фақат
тумани халқ таълими бўлими ман- ҳужжатларни
экспертизадан
сабдор шахслари мактаблар таъ- ўтказадими?
мири учун тендер танлови комис-
сияси йиғилишини ўтказмасдан, Ўрганишлар натижасида туман
тумандаги «Қ.Н.Қ» МЧЖнинг так-
лифи маъқуллангани ҳақида сохта даражасидаги юридик хизмат

ходими томонидан қонунчиликда

маълумотлар тузиб, тумандаги 45-, уларга юкланган 39 та функциядан
56- ва 61-умумтаълим мактаблари-
да ҳақиқатда бажарилмаган таъ- 30 таси бажарилиши лозим бўлса-
мирлаш ишларининг бажарилгани
ҳақида сохта ҳужжатлар расмий- да, амалиётда ходимнинг ташки-

лотдаги вазифаси бор-йўғи буй-

руқлар ва шартномаларни ҳуқуқий

экспертизадан ўтказиш бўлиб

лаштириб, 160 млн. сўм бюджет қолаётгани аниқланди. Юридик
маблағини талон-торож қилган.
шунослари ўз вазифасини туриш учун бир йилда ўртача 80 хизматлар ташкилотларда бир-
ИККИНЧИ ҲОЛАТ. Қувасой ша- тўлақонли адо этолмагани млрд. сўмга яқин бюджет маблағ- гина меҳнат қонунчилигига риоя
ҳар ободонлаштириш бошқармаси оқибатида содир бўлади. лари сарфланади, — дейди Адлия этилишини таъминлай олмагани
мансабдор шахслари ҳудуддаги Чунки айрим давлат ташки- вазирлиги мутахассиси Акмал туфайли қонунбузарлик ҳолатлари
«Қўчқорчи», «Намуна», «Лашкар» лотларининг туман бўлим- Жумамуродов. — Юридик марказ- сони ортмоқда.
ҳамда «Дўстлик» маҳаллаларидаги ларидаги ҳуқуқшунослар ўз ларни ташкил қилиш орқали қарийб
кўчаларни ёритиш учун аслида ўт- вазифасини фақатгина буй- 40 млрд. сўмдан ортиқ маблағ — Маълумотларга кўра, 2018-
казилмаган танловда «SH-T.» МЧЖ руқ чиқариш ва қоғозларга иқтисод қилинади. Шунингдек, 2019 йилларда судлар томонидан
ғолиб бўлгани ҳақида сохта ҳуж- штамп ва печат босишдан ташкилотларда қонун устуворлиги- ноқонуний ишдан бўшатилган
жат тузиб, кўчаларда 75,5 млн. сўм- иборат деб ҳисоблайди. Шу 1 минг 82 нафар фуқаро ишга
лик металл устун ва тунги ёритиш боис баъзи ҳуқуқшунослар
чироқлари ўрнатилган бўлса-да, икки-уч ташкилотда фао- тикланган, 1 минг 572 нафарига
ишлар тўлиқ бажарилгани ҳақида- лият юритади. Бу эса улар-
ги ҳужжатга 278,0 млн. сўмни қайд нинг иш унумдорлиги паса- иш ҳақи ундириб берилган, —
этиб, 202,4 млн. сўм бюджет маб- йиб кетишига олиб келади.
лағини ўзлаштиришган... дейди А.Жумамуродов. — Бу-
Раҳбар таъсири
сезилиб қолади... Қарорга кўра, Юри- нинг оқибатида биргина давлат
божи учун ўрта ҳисобда 800
дик хизматлар кўрса-
миллион сўмдан ортиқ бюджет

Қайд этиш керакки, давлат тиш марказлари экспе- маблағлари сарфланган. 2019
римент тарзида респуб- йилда адлия бўлимлари томо-
ликанинг учта ҳудудида нидан туманлардаги давлат
ташкилотларига нисбатан 15
ташкил этилади. Хусу-
органлари ва ташкилотлари- минг 51 та тақдимнома кири-
да юридик хизматлар қонун усту-
Юқоридаги каби давлат ташки- ворлигини таъминлаш мақсадида сан, Наманган шаҳрида тилган, 2 минг 431 та ҳужжат
лотларининг туман бўлимларида 1993 йилда ташкил этилган. 2017 5 та, Марҳамат тумани- бекор қилинган. Янгича тизим
бюджет маблағини ноқонуний йилга келиб, уларга алоҳида ма- да 4 та, Қарши тумани- эса ушбу муаммоларнинг юзага
ўзлаштириш ёки коррупцион қом берилди: ташкилотда юрист келмаслигини таъминлайди.
ҳолатлар аниқлангани ҳақидаги штатини қисқартириш тақиқ- да 3 та штат бирлиги-
материалларни кўп кузатганмиз. ланди, уларга мартаба даражаси Айтиш керакки, бундай мар-
Кўп ҳолларда бундай қинғирлик- бериш жорий қилинди, ҳар бир
ларни бўлим мудири, ҳисобчи ва шартнома, буйруқ, юридик ҳуж- дан иборат бўлади. казлар адлия бўлимлари ҳузури-
ҳуқуқшунос биргаликда амалга жатлар юрисконсультдан ўтиши да ташкил қилинаётгани боис
оширади. Сабаби, бўлим муди- мажбурийлиги белгиланган.
ри молиявий ҳисоб-китобларни туман даражасидаги юридик
ҳисобчининг иштирокисиз қи- Шундай бўлса-да, бундай хиз-
лолмайди, юқоридагидек сохта матлар фаолиятида айрим камчи- хизматлар фаолиятини ўрганиш,
маълумотнома ва ҳужжатларни ликлар кўзга ташланди. Шу боис
тайёрлаш учун эса, албатта, ҳуқуқ- Вазирлар Маҳкамасининг 2020 текшириш зарурати қолмайди.
шунос хизматидан фойдаланади. йил 17 сентябрдаги «Давлат орган-
лари ва ташкилотларига юридик ни таъминлаш ҳам юридик хизмат- Бевосита назорат вужудга келади.
Ё бўлмаса, бундай қонунбу- хизмат кўрсатиш марказлари фао- нинг асосий вазифаси ҳисобланади. Бу ҳам ходимлар меҳнат унумдор-
зарликлар ташкилотнинг ҳуқуқ- Шунга қарамай, айни дамда бир лиги ошишига, фуқароларга хизмат
қатор объектив ва субъектив са- кўрсатиши учун кўпроқ вақт ажра-
лиятини эксперимент бабларга кўра, ушбу вазифа ижроси тилишига замин яратади.
етарлича таъминланмаяпти. Хусу-
тариқасида ташкил этиш сан, уларнинг ташкилотдан муста- Қарорга кўра, Юридик хизматлар
қил эмаслиги, раҳбар ходимларнинг кўрсатиш марказлари экспери-
Дарвоқе... чора-тадбирлари тўғри- бевосита ёки билвосита таъсири мент тарзида республиканинг учта
сида»ги қарори билан бўлиши оқибатида бундай хизмат- ҳудудида ташкил этилади. Хусусан,
лар фаолияти етарлича самара Наманган шаҳрида 5 та, Марҳамат
Юридик хизмат кўрса- бермаяпти. туманида 4 та, Қарши туманида 3
та штат бирлигидан иборат бўлади.
2020 йил 25 сентябрга қа- тиш марказлари фао- Янги ташкил этилаётган Юри-
дар марказлар ҳамда давлат лияти йўлга қўйилмоқда. дик хизматлар кўрсатиш мар- Бир сўз билан айтганда, янги
органлари ўртасида ўзаро Хўш, марказ қандай вази- казлари эса давлат органлари ташкил этилаётган юридик мар-
фаларни бажаради? Унга ва ташкилотлари раҳбарларига казлар давлат бюджети маблағла-
бўйсунмайди, уларнинг таъсир рини иқтисод қилиш билан бирга,
ишни ташкил қилишнинг зарурат бормиди? доирасида бўлмайди, яъни улар давлат идораларининг асосий
ягона электрон тизими ишга — Айни вақтгача туман тўла мустақил фаолият олиб бо- бўғини саналган қуйи тизимда
туширилади. ради. Бунинг натижасида давлат қонунбузарликлар ва жиноятчилик
(шаҳар) даражасидаги органлари ва ташкилотларида қо- ҳолатларининг камайиши, қонун
ташкилотларда жами нунийлик ва қонун устуворлигини устуворлиги таъминланишига
хизмат қилади.
2001 та юридик хизмат
таъминлаш сифат жиҳатидан янги Санжар ЭШМУРОДОВ
штат бирлиги мавжуд
«Mahalla»
бўлиб, уларни сақлаб босқичга кўтарилади.

Ўзбекистонда саккиз ойида 630 дона
трактор ишлаб чиқарилди.

18 Илм-фан тарақ- ИЛМ-ФАН 2020 йил
№32 (1962)
қиёти — мамлакат
ривожи демакдир. Миллиардлар сарфланаётган
«Япон мўъжизаси»
бунга яққол мисол ИЛМИЙ ТАДҚИҚОТЛАР
бўла олади. Ерости ўзини оқлаяптими?
ва ерусти бойлик- МАВЗУГА ОИД
лари билан кўп ҳам МАЪЛУМОТ:

“мақтана олмайди- дан анча паст. лиётга татбиқ этилди. Масалан, Қайси мамлакат
ган ушбу мамлакат — Илмий тадқиқотларни ишлаб Олмалиқ тоғ-кон металлургия илм-фанга кўпроқ
илғор технология- комбинатида олтинни ажратиб маблағ сарфлайди?
лари, илм-фанга чиқиш ва амалга ошириш соҳаси олиш технологияси ҳаётга татбиқ
асосланган сифат- таҳлил қилинганда, бир қатор этилди. 2017 йилда «Катта айиқ» АҚШ 2019 йилги ста-
ли маҳсулотлари муаммо ва камчиликлар кўзга юлдуз туркумида жаҳонда би- тистикага кўра, илм-фан
ва хизматлари, ташланади, — дейди Олий Маж- ринчи бўлиб янги юлдуз топилди. учун энг кўп маблағ сарф-
кашфиёт ва инно- лис Сенатининг Фан, таълим ва Ўзбекистоннинг умумий сейсмик ловчи мамлакат ҳисоб-
вациялари билан соғлиқни сақлаш қўмитаси раиси районлаштириш харитаси тако- ланади. Бу давлат ўтган
ҳар жиҳатдан ри- Одилжон ИМИНОВ. — Хусусан, миллаштирилди. Шунингдек, дунё йили илмий тадқиқот-
вожланган давлат- мамлакатимизда 2021 йилгача миқёсида биринчи марта кремний ларни амалга ошириш ва
лар қатори етакчи. илм-фанга ажратиладиган маблағ- диоксиди нанозаррачалари асоси- бошқа йўналишлар учун
лар ялпи ички маҳсулотнинг 0,8 да чанг ва нам қўнмас қатламлар 587,5 миллиард доллар
Умуман олганда, илм-фан фоизигача оширилиши белгилан- олиш технологияси яратилди маблағ сарфлаган. Мос
ривожи давлат ва жамиятнинг ган бўлса-да, бу кўрсаткич 2018- ҳамда ярим-қимматбаҳо тошлар- равишда кейинги ўрин-
ҳам иқтисодий қудрати ортиши, 2020 йилларда турғун 0,15 фоизни га пушти ва мовий ранг берувчи ларда Хитой (299,8 мил-
ҳам ижтимоий ҳолати барқарор- ташкил этмоқда. Бу кўрсаткич саноат технологияси ўзлаштирил- лиард доллар), Япония
лашишига асос бўлади. Шу боис жаҳон бўйича ўртача 1,7 фоизни, ди. Бу амалий ишлар аллақачон (161,8 миллиард доллар),
юртимизда ҳам кейинги йилларда хусусан, Хитойда 1,4 фоиздан 2,14 ишлаб чиқарилишига сарфланган Германия (113,6 миллиард
илм аҳлини қўллаб-қувватлаш, фоизгача, Кореяда 3,1 фоиздан маблағни қоплашни бошлади. доллар) ва Жанубий Корея
янги илмий тадқиқотлар, кашфиёт 4,5 фоизгача кўтарилиб борган. (69,1 миллиард доллар)
ва ихтиролар, инновацион ло- Мамлакатимизда илмий тадқиқот- Тўғри, эришилган ютуқлар ва давлатлари турибди.
йиҳаларни ҳаётга татбиқ этишга ларга ажратилаётган маблағлар қилинган ишлар қувонарли. Аммо
катта эътибор қаратилмоқда. Хўш, эса илмий институтларнинг жон илмий тадқиқотлар олиб бориш ҳудудлардаги таълим муассаса-
бугунги кунда қандай илмий-тад- сақлаб қолиши учунгина етарли соҳасида бир қатор камчиликлар лари ва илмий ташкилотларда
қиқот лойиҳалари ишлаб чиқилди? бўлмоқда. Маблағларнинг катта ҳам борки, улар соҳанинг янада юқори даражада изланишлар олиб
Улар жамият ривожида қанчалик қисми — салкам 80 фоизи ой- тараққий этишига тўсиқ бўлмоқда. боришга етарли шарт-шароит
аҳамиятли? Илмий ишларни олиб лик-маош сифатида ходимларга Энг долзарб муаммолардан бири, йўқлиги яққол кўзга ташланади.
боришга қанча маблағ йўнал- берилмоқда. Рақамлардан ҳам бу — халқаро тажрибага эга юқори Фақатгина марказда олиб бори-
тириляпти? Соҳадаги ечимини англаш мумкинки, илмий тадқи- даражадаги профессор, фан док- лаётган тадқиқотлар ҳудудлар ва
кутаётган муаммолар нималардан қотларнинг самарасини ошириш тори каби мутахассисларга бўлган айни корхона-ташкилотларнинг
иборат? учун унинг молиялаштириш ва талабнинг юқорилигидир. Бу муам- муаммосини ечишга қаратилма-
ташкиллаштириш соҳасини ри- моларни докторантурага квоталар- гани боис умумийлик касб этиб,
Улкан кашфиётлар йирик вожлантириш лозим. ни ошириш, Фанлар академиясига фойдалилик даражаси паст бўл­
маблағни ҳам талаб мунтазам равишда сайловларни япти. Шунингдек, лойиҳаларни
қилади Муаммолар долзарб, ўтказиб туриш ва ёш кадрларни ишлаб чиқишдан олдин баҳолаш-
аммо ечими йўқ эмас хорижга малака оширишга юбориш да илмий экспертиза, кучли му-
Сир эмас, илмий лойиҳаларни билан ҳал этиш мумкин. ҳокамалар, хорижий экспертлар
ишлаб чиқиш, турли тажрибаларни Илмий тадқиқотларнинг қадр- иштироки кам таъминланаётгани
ўтказиш орқали уларни синаш ва қимматини у ҳаётга татбиқ этилиб, — Айтиш керакки, илмий-тад- боис лойиҳалар айрим ҳолларда
ҳаётга татбиқ этиш учун каттагина фойда келтира бошлагандан ке- қиқот институтларининг етарли эскисини такомиллаштирувчи,
маблағ талаб этилади. Бу жараёнда йингина аниқлаш мумкин. Ҳар йили моддий-техник базага эга эмас- ривожлантирувчи бўлиб қолмоқда.
олимларда энг замонавий асбоб- мамлакатимизда кўплаб илмий лиги ҳамда кадрлар етишмовчи-
ускуналар, реагент ва материал- лойиҳалар устида иш олиб борила- лиги ҳам долзарб масалалардан, Хулоса қилиб айтганда, илмий
ларга эҳтиёж пайдо бўлади. Маъ- ди. Хўш, уларнинг кейинги тақдири — дейди О.Иминов. — Айниқса, тадқиқотларни ўтказиш соҳаси-
лумотларга кўра, ҳозирги кунда қандай бўляпти? Илмий-тадқиқот даги муаммолар бир ёки икки
мамлакатимизда турли илмий институтлари ҳозиргача қандай кунда ҳал бўладиган, кеча ё бугун
ташкилотлар томонидан 411,4 лойиҳаларни амалиётга киритди? пайдо бўлган камчиликлар эмас.
миллиард сўмлик 1 минг 262 ил- Аммо тизимли ислоҳотлар олиб
мий лойиҳа амалга оширилмоқда. — Фанлар академияси тасар- борилса, хориж тажрибаси асоси-
Уларни ўтказишга нафақат давлат руфидаги 33 та илмий-тадқиқот да янгилик ва тузатишлар кири-
бюджети маблағлари, балки «олим институтида 275 та турли лойиҳа- тилса, уларни қисқа фурсатда ҳал
— тадбиркор — банк» тамойили лар устида ишланмоқда, — дейди этиш имкони мавжуд. Бу масалага
орқали тадбиркорлар, инвестор- Ўзбекистон Фанлар академияси бугуноқ киришмасак, эртага кеч
лар, тижорат банклари ҳам жалб мутахассиси Ў.Маҳмудов. — Ўтган бўлади ва ҳаммасини яна боши-
этилмоқда. йилларда эса бир қатор илмий дан бошлашга тўғри келади. Зеро,
тадқиқотлар якунланиб, ама- илм-фан ривожи халқимиз фаро-
Аммо бу жараёнлар кўринга- вонлиги ва давлатимизнинг иқти-
нидек содда ва жўн эмас. Сабаби, содий барқарорлигининг ортиши
инвестор ва тадбиркорлар илмий демакдир.
тадқиқотнинг ўз фаолиятига катта
ижобий таъсир кўрсатишига Санжар ЭШМУРОДОВ
ишонч ҳосил қилмаса, лойиҳа- «Mahalla».
га маблағ ажратмайди. Тижорат
банклари ҳам фақатгина жамият Олий Мажлис Сенатининг
ривожига ҳисса қўшиши мумкин Фан, таълим ва соғлиқни сақлаш
бўлган, аммо катта даромад кел-
тирмайдиган изланишларга пул масалалари қўмитаси билан
киритиб таваккал қилишни иста- ҳамкорликда тайёрланди.
майди. Давлат томонидан ажрати-
лаётган маблағлар эса режадаги-

Автомобиль магнитофони овозини баланд қилиб
қўйганлик учун жарима жорий этилади.

2020 йил ТИЛ — МИЛЛАТ КЎЗГУСИ 19
№32 (1962)

Она тилим, сен борсан, шаксиз,
Булбул куйин шеърга соламан.
Сен йўқолган кунинг, шубҳасиз,
Мен ҳам тўти бўлиб қоламан!

РАСМИЙ

ҳужжатларда

қачонгача эски давр нуқсонлари

сақланиб қолади? таҳкамлаб боради. Ҳар бир мавзу
Ўзбекистон халқ шоири, марҳум муносабатларда таъсир кучи раларида ҳам кузатиляпти. Олий учун аудио, видео материаллари
ишлаб чиқилган. Марказ сайти
ҳассос ижодкор Абдулла Орипов бўлмаган, — дейди Вазирлар Маҳ- ва ўрта махсус таълим вазирлиги, орқали тингловчилар учун малака
оширишнинг онлайн тизими ҳам
қаламига мансуб бу ўтли сатрлар камасининг Ўзбек тилини ривож- Фанлар академияси, Астрономия ишлайди. Тингловчилар ўз идора-
ларидаги ҳужжат намуналаридан
собиқ иттифоқ даврида ўгай кўз лантириш департаменти дирек- ва Зоология институтлари, Давлат машғулотга олиб келишади. Реал
вазият биргаликда ўрганилиб, раҳ-
билан қаралган, жондек азиз она тори Абдуғаффор Қирғизбоев. божхона қўмитаси, Олий аттес- барга давлат тилини юритишдаги
камчиликлари кўрсатилмоқда.
тилимизни асраб-авайлаш, унинг — Масала жиддий, талаб ҳам тация комиссиясида айрим идо-
Маслаҳатчи
нуфузини баланд кўтаришга нисба- қатъийлашмоқда. Аввало, «Давлат равий ҳужжатларнинг ҳамон рус лавозими керак эди...

тан чорловдек туюлади. Узоқ йил- тили ҳақида»ги қонун бугунги кун тилида юритилишига гувоҳ бўлдик. Узоқ йиллардан бери ҳукм суриб
келган ўзга тилларга «сиғиниш»
лар ҳукм сурган «руслаштириш» нуқтаи назаридан жиддий кўриб Бунга чек қўйиш вақти келди. муҳити ўрнида янгиланган бир
жараён юзага келди. 300 дан ортиқ
сиёсати туфайли ҳалигача давлат чиқилиб, унинг янги таҳрири давлат органлари ва хўжалик бир-
лашмаларида раҳбарнинг давлат
ташкилотларида ҳужжатларнинг Олий Мажлис Қонунчилик пала- тили тўғрисидаги қонун ҳужжатла-
рига риоя этилишини таъминлаш
рус тилида юритилаётганини кўр- тасига тақдим этилди. Ташланган масалалари бўйича маслаҳатчиси
лавозими жорий қилинди.
са, шоир бундан-да қайноқ мисра- яна бир муҳим қадам — Вазирлар ДАРВОҚЕ...
Маҳкамаси ҳузурида Атамалар — Ўз фаолиятимни жорий йил
ларни битган бўлар эди... комиссиясининг ташкил қилин- Иш юритиш фаолиятида март ойидан бошладим, — дейди
2019 йил 21 октябрда қабул Капитал бозорини ривожланти-
риш агентлиги директорининг
қилинган «Ўзбек тилининг давлат ганидир. Аммо давлат тилининг энг кўп қўлланиладиган давлат тилида иш юритиш бўйи-
тили сифатидаги нуфузи ва мав- ча маслаҳатчиси Феруза Мусае-
қеини тубдан ошириш чора-тад- мавқеи ва нуфузини ошириш би- ҳужжатларни тузиш тар- ва. — Раҳбар буйруқлари, чиқувчи
бирлари тўғрисида»ги Президент лан боғлиқ кенг қамровли ишлар тиб-қоидалари акс этти- хатлар, лавозим йўриқномалари
фармони юзага келган вазиятни кетаётган бўлса-да, ҳамон айрим рилган «Давлат тилида рус тилида ёзилишини кўриб,
чуқур ўрганиш, чора-тадбирлар ташкилот ва муассасаларда дилни иш юритиш» амалий барча ходимларга Президентимиз
белгилаш ва бу борадаги муаммо- хира қиладиган ҳолат мавжуд. қўлланмасининг тўққи- фармонининг мазмунини етказ-
ларни бартараф этиш учун ҳуқуқий Биргина «Географик объектлар- зинчи нашри чоп этил- дим. Соҳага оид рус тилида қабул
асос бўлди. Ўтган салкам бир йил нинг номлари тўғрисида»ги қонун ди. Уни бепул тарқатиш қилинган ва тасдиқланган меъё-
ичида ўзбек тилини назар-писанд ижроси кўриб чиқилганида, ўзбек режалаштирилган. рий-ҳуқуқий ҳужжатлар матнини
қилмаслик, унинг ўзга тиллардан тилига мос бўлмаган бир талай ўзбек тилига таржима қилиш,
кам бўлмаган бой имкониятла- номлар аниқланди. Аралаш-қура- Раҳбар учун тўғриси, жуда қийин кечди. Ҳуж-
ридан расмий муносабатларда лаш, ўзга тиллардан кириб қолган курс зарур...(ми?) жатлар Адлия вазирлигидан тас-
фойдаланмаслик билан боғлиқ бу номлар вилоят, туман (шаҳар) диқланиб қайтса, иш жараёнимиз
ҳолатларга чек қўйиляптими? халқ депутатлари кенгашларининг Вазирлар Маҳкамасининг жорий бутунлай янгиланади.
тегишли қарорлари билан тасдиқ- йил март ойида қабул қилинган
Ўзбек тилига муносабат ланганидан ажабланасан, киши. «Навоий номидаги Тошкент дав- Дарҳақиқат, янгиланиш осон
қачон ўнгланади? лат ўзбек тили ва адабиёти уни- кечмайди. «Илдиз» отган муам-
Пешлавҳа қайси тилда? верситети фаолиятини янада та- молар ечим кутади, юзага келган
Давлат идораларида ўзбек тили- комиллаштириш чора-тадбирлари вазиятни ўнглаш учун оқилона
га ижобий муносабат шаклланмас Ҳар куни ҳар биримиз кўча- тўғрисида»ги қарорига мувофиқ, йўл тутиш зарур. Шу маънода
экан, унинг дунё ҳамжамияти, кўйда, метрода, автобусда юзлаб мазкур олий таълим масканида ўзбек тилининг давлат миқёси-
кенг жамоатчилик орасидаги рекламаларга дуч келамиз. Ҳатто Давлат тилида иш юритиш асос- даги нуфузини ошириш бўйича
обрў-эътиборини ошириш ҳақида кейинги йилларда инглизча ёзув- ларини ўқитиш ва малака ошириш бошланган саъй-ҳаракатлар фақат
гапиришга эрта. Кузатишлар шуни лар ҳам «урф»га кирди. Ўйлаб маркази ўз фаолиятини бошлади. кучайтирилиши лозим.
кўрсатадики, давлат ташкилотлари, қоласан, қаерда яшаяпмиз ўзи,
саноат, банк-молия тизими, дип- Москвадами, Лондондами? Кав- — Сир эмас, раҳбарлик лавози- Ҳулкар КУЗМЕТОВА
ломатия, ҳарбий, тиббиёт ва бошқа казорти мамлакатларида бирорта мида ишлаётган кадрларнинг маъ- «Mahalla»
тармоқларда ҳали ҳам иш юритиш ҳам пешлавҳа, шиор, панно бего- лум қисмида ўзбек тили грамма-
жараёни рус тилида олиб борил- на тилда ёзилмаслигидан нима тикасидан хабардорлик даражаси
моқда. Қонун ҳужжатлари аввал рус учун ўрнак олмаймиз? паст, — дейди марказ масъул
тилида тайёрланиб, ўзбек тилига ходими Марҳабо Умрзоқова. —
таржима қилинишига қандай баҳо — Ўрганишлар давомида ташқи 144 соатлик ўқув дастури асосида
бериш мумкин? Давлат ҳокимияти рекламанинг 17 фоизи (?) давлат курс жорий этиш зарурати бўлга-
ва бошқарув органларида ҳужжат- тилида, 83 фоизи эса аралаш ни боис жорий йил февраль-март
ларни давлат тилида расмийлашти- тилларда ёзилгани аниқланди, — ойларида 79 нафар ходим малака
ришнинг ягона андоза ва тартиби дея давом этади А.Қирғизбоев. — оширди. Ҳар бир тингловчининг
ишлаб чиқилмаяпти. Бунга нуқта «Давлат тили ҳақида»ги қонун ҳуж- ўз иш дафтари бор. У аудиторияда
қўйиш вақти келмадимикан? жатлари талабларига зид, реклама олган билимини берилган топ-
қонунчилигига мос бўлмаган 1000 шириқ ва машқлар асосида мус-
— Тан олиш керак, мустақил дан ортиқ пешлавҳа жойидан олиб
давлат бўлсак-да, ўз она тилимиз- ташланди. Она тилимизга нисба-
нинг яқин йилларга қадар расмий тан ҳурматсизлик фақат кўча ёзув-
ларида эмас, балки давлат идо-

Ўзбекистонда хусусийлаштириладиган
объектлар рўйхати янгиланди.

20 Давр тақозоси би- МУАММО 2020 йил
№32 (1962)
лан «Темир дафтар»
деган тушунчанинг МАҲАЛЛА
маҳалла фуқаро-
лар йиғини ҳаётига РАИСЛАРИ
кириб келганига ҳам
анча бўлди. Пан- нега ишдан олинди?
демия шароитида
аҳолининг кам таъ- ЁХУД «ТЕМИР ДАФТАР» ЎЙИНЛАРИ ҚАЧОНГАЧА ДАВОМ ЭТАДИ?

“минланган қатлами- «Ёрдам учун раисдан иддао қилгани- Ҳунармандчилик
ни ижтимоий ҳимоя қарздор эканмиз...» гузарлари ташкил
қилиш мақсадида қилган. Унинг
давлатимиз раҳбари Ажратилган маблағларнинг ўз этилди
ташаббуси билан эгаларига етиб боришида маҳал- айтишича,
ташкил этилган ланинг ўрни беқиёс, дедик. Афсус- Қайд этиш жоизки, Жомбойда бу
мазкур тизим туфай- ки, халқ ишониб сайлаган айрим раисдан булар- каби салбий ҳолатлар оқибатлари-
ли минглаб ночор йиғин раислари ана шу ишончни ни тугатиш, маҳаллаларда соғлом
оилаларга кўмак бемалол суиистеъмол қилишяпти. нинг барчаси турмуш тарзини шакллантириш
берилаётгани айни Камбағалларнинг ҳақига қўл чў- масаласига туманнинг ҳар тўртта-
ҳақиқат. зиб, ўз фаолиятини шубҳа остига учун қарздор ла сектор раҳбари томонидан ало-
қўймоқда. Жумладан, «Найман» ҳида эътибор қаратила бошланди.
Аммо шолининг курмаги бўл- маҳалласида яшовчи Дилдора эканмиз. Қў-
гани каби мазкур жараёнда ҳам Исломова ишчи гуруҳ аъзоларига Мисол учун, яқинда «Ҳалво-
инсоф ва диёнатни унутиб, кам- мурожаат қилиб, Қурбон ҳайити лимга 600 минг йи», «Шерқўрғон», «Каттақиш-
бағалларга ажратилган маблағ муносабати билан Президен- лоқ», «Қўлбости», «Талдираззоқ»
ҳисобидан чўнтагини қаппайти- тимиз томонидан ажратилган 1 сўм тутқазиб, ва «Сарой» маҳалла фуқаролар
ришга уринаётган айрим раҳбар- миллион сўм миқдордаги кўмак йиғинларида аҳоли бандлигини
ларнинг учраётгани ачинарлидир. пулини ҳалигача тўлиқ олмагани- яна ўша гапни таъминлаш мақсадида ёшлар ва
ни айтган. хотин-қизлар ҳунармандчилик
«Темир дафтар»га эслатди. Мен- гузарлари ташкил этилди.
ҳавасманд тўкислар... — Турмуш ўртоғимнинг мар-
дикорлик қилиб топаётган пули- га ажратилган — «Қўлбости» маҳалласидаги
Яқинда Самарқанд вилоятининг га қора қозонимиз зўрға қайнаб тикувчилик цехида ёш қизларга
Жомбой туманида худди шундай турарди, — дейди Д.Исломова. пулнинг 400 «Устоз-шогирд» анъаналари бў-
ҳолат кузатилди. Маълумотларга — Карантин муносабати билан йича сабоқ берилаётгани, «Талди-
қараганда, «Ҳалвойи» маҳалла шароитимиз янада оғирлашди. минг сўмини раззоқ»йиғинида оилавий боғча
фуқаролар йиғинида истиқомат Шукрки, давлатимиз бизга ўхша- ташкил қилингани, саройлик-
қилувчи Ҳ.Бурҳонова йиғин раиси ган эҳтиёжманд оилаларни қўл- олиб қолди. ларнинг балиқчилик, иссиқхона
томонидан «Темир дафтар»га бир лаб-қувватлаб келмоқда. Яқинда хўжаликлари ҳамда ширинликлар
эмас, икки марта киритилган. Аёл туман ҳокимлиги ва бошқа таш- Аммо дафтарга ишлаб чиқаришдаги ташаббуслари
қизлик фамилиясини ҳам рўйхатга килотларнинг ҳомийлик ёрда- ҳокимлик томонидан қўллаб-қув-
тиркаб, бир марталик ёрдам пули- ми билан ўғлимга суннат тўйи «1 миллион сўм ватланди, — дейди туман ҳокими
ни икки марта олишга уринган. қилиб берилди. Рўзғоримга кир ўринбосари Илёсхон Асроров.
ювиш машинаси совға қилишди. олдим» деб қўл — Тўғри, бу борада ҳам айрим
«Саричашма» маҳалла фуқаро- Бунинг учун ташкилотчилардан камчиликлар бор. Олайлик, оила-
лар йиғинида эса 8 та оиланинг жуда миннатдорман. Аммо бир қўйиб беришимни талаб қилди. вий тадбиркорлик, касаначилик
35 нафар аъзосига 7 миллион 700 нарсага тушунмайман. Маҳалла йўналишларида тарғибот ишлари
минг сўмлик ёрдам пуллари ҳо- раиси уйимизга ҳар гал келгани- Бўлмаса, энди сенга бошқа ёрдам етарли бўлмаяпти. Аммо бу каби
тамтойлик билан ортиқча бериб да оиламизга берилаётган ёрдам ташаббуслар кенг тус оляпти. Энг
юборилгани аниқланди. «Кўк- ўз-ўзидан бўлмаганини, бунинг берилмайди, деди. Начора, унинг муҳими шу. Йил охиригача деярли
гумбаз», «Қўнғирот», «Найман», учун у киши юқоридагилар би- ҳар бир маҳаллада шундай гузар-
«Эски Жомбой», «Хитойпоён» лан «гаплашиб қўйганини» бизга айтганини қилишга мажбур бўл- лар ишга тушади. Натижада Дил-
каби йиғинларда ҳам «Темир даф- дора Исломовага ўхшаган юзлаб
тар»га киритилган оилаларнинг дим. оилаларнинг бекалари доимий
аксарият қисми мутлақо моддий даромад манбаига эга бўлади.
ёрдамга муҳтож бўлмаган оилалар Йиғин раисининг бундай
бўлиб чиқди. муносабатидан тоқати-тоқ бўл- ***
ган Дилдора Исломова туман Сирасини айтганда, бу синовли
Ёрдам пули олиш учун боқув- ҳокимлиги ва бошқа идораларга кунлар бизни синади, ўзимиз-
чисини йўқотган аёлнинг ота- мурожаат қилди. Ўрганишлар га кўзгу тутди. Қалб таҳририга
онаси, ака-укалари ҳам қўшиб натижасида ундан олиб қолинган ёндаш қилди. Коронавирус панде-
ҳисоблангани кишини ўйга тол- 400 минг сўмнинг 300 минг сўми мияси шароитида саломатликни
диради. Ваҳоланки, аёлнинг ўзи ва эгасига қайтарилди. Буни қа- қадрлаш, мурувват кўрсатиш,
фарзандигина ижтимоий ҳимояга рангки, шунча гапдан кейин ҳам шукроналик ва сабрнинг замири-
муҳтож. Худди шундай чалкашлик йиғин раиси яна 100 минг сўмни да юксак аҳамиятга эга куч бор-
оқибатида «Ногаҳон» маҳалла- ушлаб қолибди. лиги ҳақида ўқитди. Ўйлаймизки,
сида 3 миллион 800 минг сўм эндиликда ана шу сабоқдан оддий
моддий ёрдам пуллари ортиқча Кўриниб турибдики, маҳал- одамлар ҳам, масъуллар ҳам ке-
ҳисобланган. ла раислари орасида пайтдан ракли хулосаларни чиқаради.
фойдаланиб қолишни ўзига эп
Айрим маҳаллаларда эса мутла- билган, халқ орасига кирмаган, Ёрмамат РУСТАМОВ
қо тескари ҳолатни ҳам кузатиш унинг дарду ташвишини ўзидан «Mahalla»
мумкин. Жумладан, «Шерқўрғон», йироқ деб биладиганлар ҳам йўқ
«Назар», «Аҳмаджон Қурбонов», эмас. Гуруч курмаксиз бўлмас.
«Қорамўйин» маҳаллаларида Халқ ҳаётидан узилиб қолганлик,
эҳтиёжманд оилалар сони «Те- маҳаллада яшовчи аҳоли ҳақида
мир дафтар»га нимагадир кескин тўлиқ маълумотга эга бўлмаган-
камайтириб ёзилган. Ишчи гуруҳ- лик, лоқайдлик, афсуски, адолат
нинг ўрганишлари натижасида посонгисини бузилишига олиб
мавжуд камчиликлар тузатилди. 12 келмоқда.
нафар фуқаронинг моддий ёрдам
олиш ҳуқуқи тикланди. Туман ҳокимлигида ўтказилган
мажлисда йиғинларнинг юқори-
дагига ўхшаган айрим таъмагир
раислари фаолияти туфайли
юзага келган салбий ҳолатларга
муносиб баҳо берилди. Жумла-
дан, «Ногаҳон», «Саричашма»,
«Хитойпоён» ва «Наймантепа»
маҳаллалари раислари эгаллаб
турган лавозимидан озод этилди.
«Найман» маҳалласи раҳбарига
эса «ҳайфсан» эълон қилинди.

Автомобилни давлат рўйхатидан ўтказиш ва
давлат рақами бериш бўйича янги тартиб жорий этилади.

Куни кеча Жиноят
ишлари бўйича Ха-

Қўшнинитирчи тумани суди-

да ўз қўшнисининг
қотилига айланган
Ҳамроқул Султонов-
га нисбатан Жи-
ноят кодексининг
104-моддаси 3-қис-
ми «д» банди (одам

“ ким ундади?ўлимигасабаббўл-
2020 йил

21№32 (1962)
ЖИНОЯТ ҲАҚИҚАТИ ВА АДОЛАТИ

ган қасддан баданга

оғир шикаст етка- Нега профилактика
зиш) билан очилган инспектори йўқ?..
жиноят иши кўриб
Ҳодиса тафсилотларини ўр-
чиқилди ва суд-
ганар эканмиз, мазкур маҳалла
ланувчи 11 йилга Кетган келади, Орага шайтон оралаб, бу фалокат раисининг ҳуқуқ-тартибот маса-
озодликдан маҳрум кетмонланган-чи? рўй берди. Ҳамроқул узоқ муддат- лалари бўйича ўринбосари лаво-
қилинди. Ҳамроқул га қамалди, аммо кетган бир куни зимида ҳеч ким ишламаётганига
бу қилмиши билан Юқорида таъкидланганидек, келади, кетмонланган келмайди. гувоҳ бўлдик.
қўни-қўшнининг суд ҳукми билан Ҳамроқул Султо- Нокас боланинг отаси Райим ака
нафратига учра- нов 11 йилга озодликдан маҳрум «энди бу маҳаллада бош кўтариб — Бу ҳодиса содир бўлган
ди, ота-онасининг қилинди. Энди умрининг шунча юролмайман» деб қишлоқдан кў- пайтда маҳаллада профилактика
боши эгилди, икки йилини темир панжара ортида чиб кетди. Бировнинг жонига қасд нозири бор эди, — дейди маҳалла
норасидаси ота ўтказади, қилиш оғир гуноҳ, аммо қўшни- раиси Нодир Расулов. — Лекин
меҳрига зор энди... ни, қариндошни ўлдириш янада туман ИИБ томонидан у раис
— Беш йилдан буён маҳалла- катта гуноҳ бўлса керак. Ахир, ўринбосарлигига эмас, бошқа
...Кўп йиллар мактабда болалар- мизда биронта жиноят содир мусулмончиликда қўшничилик ва лавозимга ўтказилди. Ҳуқуқ-тар-
га мусиқа фанидан дарс берган бўлмаганди, бу ҳодиса юзимиз- қариндошчиликнинг ўз талаблари тибот масалалари бўйича ўрин-
Нарзулла Расулов пенсияга чиқиш бор. босарликка юборилган йигит эса
арафасида эди. Умри мактабда маҳаллада ишлашни истамади ва
ўтгани боис у касбига, шогирд- кетиб қолди. Шундай қилиб, бу
ларига астойдил меҳр қўйганди. лавозим ҳозирча бўш турибди.
Фожиа содир бўлган ўша куни
ҳам у оила даврасида ҳамкасбла- Маълумки, бундан уч йил аввал
рини, шогирдларини, мактабдаги ҳудудлар осойишталигини таъ-
саргузаштларни эслаб ўтирганди. минлаш мақсадида маҳаллаларда
профилактика инспекторлари
Кейин эса эрта тонгда ҳовлиси- учун хизмат уйи қуриб бериш
даги картошка экилган ерга сув
очгани эсига тушиб, ўрнидан Ҳадиси шарифда: Динда қўшничилик амалиёти йўлга қўйилди. Уларнинг
қўзғалди. «Ким Аллоҳга ва ҳақида нима дейилган? маҳалла ходимлари билан бир
охират кунига имон бинода ўтириб ишлаши жорий
Нарзулла ака томорқа тўлма- келтирган бўлса, Дарҳақиқат, ислом динида қилинди. Давлатимиз раҳбарининг
сиданоқ сув тўхтаб қолганини қўшнисига яхшилик қўшничилик муносабатлари жорий йил 18 февралдаги тегишли
кўриб, кетмонини олдию, маҳал- қилсин», дейилади. азалдан юксак қадрланади. фармони билан эса профилактика
ладан оқиб ўтувчи ариқ бўйлаб Ҳадиси шарифда: «Ким Аллоҳга инспекторлари маҳалла раисла-
юрди. Қўшниси Райим аканинг га тушган доғ бўлди, — дейди ва охират кунига имон келтир- рининг ҳуқуқ-тартибот масала-
ҳовлиси ёнига келганда, билди- «Наврўз» маҳалласи раиси ган бўлса, қўшнисига яхшилик лари бўйича ўринбосари этиб
ки, ариқ ёқасига экилган «жонли Нодир Расулов. — Ҳамроқулнинг қилсин», дейилади. Ҳамроқул бу тайинланди.
девор» буталмагани боис тар- хулқ-атвори ёмон эмасди, Зараф- ҳадис мағзини чаққан, имони
вақайлаган шохларига чиқинди шонда ишлагани боис қишлоққа бақувват инсон бўлганида отаси Авваллари бир нафар профи-
йиғилиб қолган ва сув йўлини кам келарди, лекин шу пайтга- тенги одамни кетмон билан ур- лактика нозири икки-уч маҳал-
тўсган. Нарзулла ака аччиқланиб, ча бировга қаттиқ гапирганини масдан, аксинча унга буталарни лага масъул бўлган бўлса, мазкур
нималардир деб ғудранганча сув эшитмагандик. Оиласи ҳам тинч йиғиб, ариқни очишга ёрдамла- фармон асосида бир нозир фақат
йўлини очишга киришди. эди. Бу фалокат қандай содир шарди. бир маҳалла осойишталигини сақ-
бўлганини билмай қолдик. Нима лашга жавобгарлиги белгиланди.
Зарафшон шаҳрида ишлов- бўлганда ҳам, бир маҳалладоши- — Динимизда айтилишича, қўш- Афсуски, бугун қатор маҳалла-
чи Ҳамроқул карантин туфайли миз бевақт бу дунёни тарк этди, нига қилинган бир ёмонлик бего- ларда айнан ушбу лавозим ўрни
қишлоққа қайтиб, уйда қамалиб бири эса қотилга айланди. Во- нага қилинган ўн ёмонлик билан бўшлигини кўриш мумкин. Балки
қолганидан зерикаётганди. Ўзи қеада озми-кўпми, бизнинг ҳам баробардир, — дейди «Наврўз» ҳуқуқ-тартибот бўйича ўринбо-
шусиз ҳам юраги сиқилиб тур- айбимиз бор, карантин пайтида маҳалласи имоми Баҳром Ғаниев. сарлар, халқ тили билан айтганда,
ган йигитга уйи олдида кимдир аҳолига вирусдан ҳимояланиш — «Моида» сурасининг 32-оятида: «участкавой»ларнинг ўз вазифа-
ғудраниб сўкинаётгани алам учун тозаликка эътибор қаратиш «Бирор жонни ўлдирмаган ёки сига масъулияти ошса, маҳалла-
қилди. У жаҳл отига минганча лозимлигини тушунтириб, уй- ерда фасод ишларни қилмаган нинг хавфсизлигини таъминлаш
кўчага отилди. Нарзулла акани ма-уй юрдик. Аммо буталмаган инсонни ўлдирган одам худди осонроқ кечармиди?..
кўрдию, ёқасидан олди. Хуллас, ўсимлик туфайли ариқ ёпилиб ҳамма одамларни ўлдирган ка-
икки ўртада тортишув бошланди. қолганини билмабмиз. бидир» дейилган. Нарзулла ака Шундай экан, мутасаддилар,
Айни кучга тўлган 35 ёшли йигит беозор, атрофдагиларга меҳрли жумладан, профилактика инспек-
60 ёшни қоралаган «рақиби»- — Қишлоқ жойда ҳамма бир-би- инсон эди... торини тайинловчи ички ишлар
ни аямай силталарди. Шу пайт рига қон-қариндош, ошна-оғайни идоралари ҳам бу борада эътибор-
унинг кўзи ерда турган кетмонга бўлади, — дейди маҳалла фаоли Шу ўринда қатор саволлар ни кучайтириши лозим. Аслида-ку,
тушдию, илкис ҳаракат билан уни Ўринбой Бобоназаров. — Нар- дилни ўртайди: нега кейинги инсофни ҳар кимнинг ўзига бер-
қўлига олиб, «рақиби»нинг боши- зулла ака ҳам Ҳамроқулга бегона йилларда қўшничилик муно- син, аммо гуруч курмаксиз бўлма-
га урди. Қий-чувда оломон тўп- эмасди, қариндошлиги бор эди. сабатларида салбий ҳолатлар ганидек, халқимиз орасида эслатиб
ланди, кимдир ички ишлар орга- кўпайиб бормоқда? Нима учун турилмаса, давлатнинг қонун-қои-
нига, кимдир эса «Тез ёрдам»га биз инсоний фазилатларнинг даси борлигини, қилаётган хатти-
қўнғироқ қилди. Бироқ оғир тан гўзал намунаси бўлган қўш- ҳаракати аянчли оқибатларга олиб
жароҳати олган Нарзулла Расулов ничилик муносабатлари дарз келиши мумкинлигини англамаган
касалхонага етмасидан йўлда кетишига оддий воқеадек одамлар ҳам йўқ эмас.
ҳаётдан кўз юмди... қараяпмиз? Аслида бу жамият
ривожига тўсиқ бўлувчи ижти- Холбиби САФАРОВА
моий муаммо эмасми? «Mahalla»

Юртимизда электр энергиясига талаб
7,5 фоизга ортиши кутилмоқда.

22 МЕРОС 2020 йил
№32 (1962)

Дунё мамлакатларининг мавқеи уларнинг
ерости ёки ерусти бойликлари билан эмас,
ўша мамлакатнинг маданияти, тарихининг
қанчалар чуқур илдиз отгани билан ўлчанади.
Ўзбекистон тарихи минг йилликларга боғлан-
ган қадимий, моддий-маданий мероси, тарихий
обидаларга бой мамлакатлардан биридир. Хўш,
бугунги кунда моддий маданий ёдгорликларни
асраб-авайлаш, қайта тиклаш ишлари қандай
кетмоқда? Соҳадаги муаммо ва камчиликлар ни-
малардан иборат?

ТАРИХИЙ ИМОРАТЛАРНИ

¿айта тиклаш — оддий жараён эмас

259 та объект нега аниқланган. Объектлар- боис, иншоотнинг меъморий керак бўлган барча реставратор-
сақлаб қолинмади? нинг атиги 34 фоизида ечимини аслича сақлаб қолиш ларни йиғяпмиз. Реставрацияга
кадастр ҳужжатлари учун тарихий суратлар, қурилиш ўргатиш қийин, реставрация, бу —
Бугунга қадар соҳага оид қатор мавжуд, бор-йўғи 29,5 ашёлари, умуман, иморат мансуб мардикорлик иши эмас, илм».
меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар ама- фоизига муҳофаза даврга доир манбаларни, архив
лиётга татбиқ этилган бўлса-да, белгилари ўрнатилгани материалларни чуқур ўрганиш та- Қайта тиклаш жараёни
объектларнинг жаҳон мадания- маълум бўлди. Шунинг- лаб этилади. Мисол учун, Хивадаги назорат қилинади
тида тутган ўрнини сақлаб қолиш дек, ЮНEСКО томони- тарихий бинолардан бирининг
бўйича аниқ таъсир чоралари дан 2016 йил Шаҳрисабз қуббасини таъмирлаш олдидан Умуман олганда, моддий-ма-
мавжуд эмас. Бу эса жаҳон мероси тарихий маркази хавф масъул шахсни лойиҳа билан та- даний мерос объектларини қайта
рўйхатига киритилган тарихий остида турган Умумжа- ништирганман. Ўшанда лойиҳага тиклаш, реставрация қилиш ҳамда
обидаларни ишончли муҳофаза ҳон мероси объектлари туя жуни ва эчки сутидан фойда- уларни муҳофаза қилиш ишлари
қилишга салбий таъсир этмоқда. рўйхатига киритилди. ланиш зарурлиги киритилганини каттагина маблағни талаб қилади.
Бундан ташқари, Самарқанд шаҳ- кўриб, масъул ҳайрон бўлган. Одатда бу каби амаллар бюджет
— Айни пайтда юртимизда 8 рида ўтказилган таҳлил натижала- «Шунча қурилиш материалла- маблағлари ёки турли фонд ва
минг 208 та моддий-маданий ме- рида шаҳарнинг тарихий қиёфаси ри туриб, нега айнан шулардан жамғармаларнинг молиявий кўма-
рос кўчмас мулк объекти сифати- ва муҳитига салбий таъсир этади- фойдаланиш керак?» деган. Шунда ги асосида амалга оширилади.
да давлат муҳофазасига олинган, ган 159 та кўп қаватли бино ва ин- мен туя жуни қоришма мустаҳ-
— дейди «Миллий тикланиш» шоотлар қурилгани ойдинлашди. камлигини таъминлашини, эчки — Давлатимиз раҳбарининг
демократик партияси Марказий сути эса намликни қайтаради. 2018 йил 19 декабрдаги «Моддий
кенгаши бўлим бошлиғи Дониёр Реставрация қилиш — Унга дистилланган сув қўшилса маданий мерос объектларини
Тошбоев. — Ўтган йилларда улар оддий иморат қуриш туз чиқмайди, дея тушунтирган- муҳофаза қилиш соҳасидаги фао-
хатловдан ўтказилганда, афсус- ман. Бундай вазиятлар кўп бўлади. лиятни тубдан такомиллаштириш
ки, 259 таси буткул йўқотилгани эмас чора-тадбирлари тўғрисида»ги
Мутахассиснинг фикрларидан қарори билан Маданий мерос
Мавзуга оид маълумот: Соҳага оид энг муҳим ҳам тарихий иморатларни қайта департаменти ташкил этилди, —
муаммолардан бири, тиклаш оддий жараён эмаслиги дейди департамент бошлиғи
Тарихий иморатлар бу — моддий-маданий маълум бўлади. Хусусан, бу оби- ўринбосари Фазлиддин Давла-
ижарага берилади...(ми? мерос объектларини даларни қайта тиклашда ишлати- тов. — Ушбу ташкилот моддий-ма-
реставрация қилиш ма- лаётган ҳар бир хомашёга жиддий даний мерос объектларини муҳо-
Бухоро шаҳридаги бўш тур- саласидир. Юқоридаги эътибор қаратиш зарур. Чунки фаза қилиш билан бирга, уларни
ган маданий мерос объектла- статистика ва маълу- бундай иморатларни қайта тик- қайта тиклаш ва реконструкция
рини узоқ муддатга ижарага мотлар мамлакатимизда лаш оддий, замонавий бинони қад қилиш ишларини олиб бормоқда.
бериш бўйича инвестиция реставрация ишлари ростлашдан фарқ қилади. Аф- Айни пайтда 8 минг 208 та мада-
таклифлари каталоги ишлаб билан шуғулланувчи суски, кейинги йилларда бу соҳа ний мерос объектининг 91 фоиз
чиқилди. Унга кўра, бўш тур- кадрларнинг етишмасли- илмини чуқур ўрганган мутахас- кадастр ҳужжатлари расмийлаш-
ган маданий мерос объектла- ги, бунинг оқибатида эса сислар камайиб бормоқда. тирилди. 2 минг 292 та объектда
ри, уларни инвестиция кири- айрим тарихий обидалар муҳофаза белгилари, маҳаллий
тиш йўли билан реставрация оддий усталар томони- Хусусан, Ўзбекистон Респуб- ва хорижий сайёҳларга қулайлик
қилган ҳолда, туризм инф- дан таъмирланаётганини ликасида хизмат кўрсатган мада- яратиш мақсадида 1 минг 88 та
ратузилмаси объектларини билдиради. Ушбу муам- ният ходими, профессор Бахтиёр йўл кўрсаткичи ўрнатилди. Шу-
ташкил қиладиган хорижий мони ҳал этмай туриб, Сайфуллаев таъкидлаганидек, «Биз нингдек, Департамент қошида 11
ва маҳаллий тадбиркорларга тарихий объектларни реставрация мактабини бой бер- нафар олим ва юқори малакали
узоқ муддатга (10-30 йилга), қайта тиклаш соҳасида дик, бу жуда ҳам ачинарли. Ҳозир мутахассисдан иборат бўлган
шундан 5 йил имтиёзли давр олдинга силжиш бўлиши биз бу мактабни халқаро тажриба Илмий-эксперт кенгаши таркиби
(ижара тўловидан озод эти- даргумон. асосида тиклаяпмиз, ўз ҳунари- шакллантирилди. Ушбу кенгаш
лади) билан ижарага берили- ни авлоддан-авлодга қолдириши бугун тарихий обидаларнинг
ши режалаштирилган. — Соҳамизнинг му- реставрация қилиш жараёнларини
назорат қилиб туради.
раккаблиги шундаки,
Ҳар бир соҳа ривожида унда
неча минг асрлик кўҳна фаолият юритаётган малакали
кадрларнинг ҳиссаси жуда катта.
обидани сақлаб қолиш Тарихий объектларни реставрация
қилиш соҳасидаги таълим тизими-
учун замонавий қурилиш нинг мукаммал ташкил қилиниши,
албатта, тармоқ ривожида ҳам ҳал
материалини лойиҳага қилувчи аҳамият касб этади.

киритиб ёки бинонинг Санжар ЭШМУРОДОВ
«Mahalla»
муайян қисмини ўзгарти-
риб бўлмайди, — дейди
«Маданий мерос ЛИТИ»
масъулияти чекланган
жамияти раҳбари Жа-
ҳонгир Раҳмонов. — Шу

Ўзбекистон 8 ойда қиймати 5,8 млрд. AҚШ
долларига тенг олтин экспорт қилди.

2020 йил 23

ЗИЁРАТ ТУРИЗМИ№32 (1962) ПИР

Қадим шарқ марвариди – Бухорои Шариф кўҳна
Ислом олами тамаддуни бешикларидан бири сифа-
тида бутун жаҳон зиёратчиларини ўзига жалб этиб
келган. Айниқса, хожагон-нақшбандия силсиласи-
даги Етти пир зиёратгоҳи нафақат бутун жаҳонда-
ги мусулмонлар, балки ушбу улуғ алломаларнинг
фалсафий-маърифий асарлари мухлиси сифатида
бошқа дин вакилларининг ҳам қизиқишларига
сабаб бўлиб келмоқда. Шу боис ҳар йили мазкур

“зиёратгоҳларга ўртача 1,5 миллион нафардан ортиқ
сайёҳ ва зиёратчилар ташриф буюриб келмоқда.
ЕТТИ
зиёратгоҳлари:

янгиланиш фасли

2020 йил Бухоронинг Ислом қат туристик объект, балки ўзига зиденти Администрациясининг қудуқларни тавоф этаётган ҳола-

олами маданияти пойтахти деб хос маърифат улашувчи маскан «Етти пир зиёратгоҳлари фаолия- тига ҳам гувоҳ бўлдик, – дейди

эълон қилиниши муносабати ҳам бўлиши керак, – дейди Ўзбе- тини янада такомиллаштириш санъат арбоби Турсунали Қўзиев.

билан Етти пир зиёратгоҳлари- кистон Мусулмонлари идораси бўйича чора-тадбирлар режаси»га – Мутаассиблик нимадан келиб

да кенг кўламдаги ободончилик, вилоят вакили Жобир Элов. – мувофиқ, қолган адабиётларни чиқади? Албатта, билимсизлик-

қурилиш-бунёдкорлик ишлари Мазкур мақсадда зиёратгоҳлар ҳам чоп этиш бўйича молиявий дан. Кейин эътибор қаратсам,

амалга оширилди. Хусусан, Етти йўлакларида алломаларимизнинг манбалар белгиланди. Бу эса буюк аҳоли кўр-кўрона тавоф этаётган

пир зиёратгоҳларига олиб борувчи ибратли ўгитлари, асарларидан аждодларимиз маърифий олами тарихий ашёлар ҳақида бирор

йўллар таъмирланди. Абдухолиқ олинган фалсафий иқтибослар акс билан танишишда муҳим аҳамият маълумот ўрнатилмаган. Масалан

Ғиждувоний, Саид Амир Кулол зиё- этган пешлавҳалар ўрнатилган. Бу касб этади. Хожа Ориф Ар-Ревгарий мақбара-

ратгоҳларидаги масжидлар қайта орқали аҳоли уларнинг ибратли Маънавий меросни си олдида араб ёзувида битилган
қурилди. Барча Етти пир мақба- сўзларидан ўзлари учун ҳаётий ўрганиш, аввало, ўзимиз бир лавҳа бор экан. Мутахассис-
ралари таъмирланиб, гўзал қиёфа сабоқлар олишади. Шу билан бир- лар билан ўрганиш жараёнида бу

касб этди. Таҳоратхоналар қайта га, барча зиёратгоҳлар ҳудудида учун керак Ҳазратнинг қабрига қўйилган илк
бунёд этилди. Ҳар бир зиёратгоҳ замонавий ахборот-ресурс мар- қабртоши бўлиб, унда «таърих»
олдида меҳмонхоналар қад рост- казлари ҳам ташкил этилмоқда. Кўпинча улуғ пирлар зиёрат- жанридаги шеър акс эттирилган
лади. Сайёҳларга хизмат кўрса- гоҳларини ободонлаштириш, экан. «Таърих»ни ўқиш асноси-
тувчи инфратузилма объектлари Нафақат анъанавий китоб, бал- уларнинг илмий меросини тадқиқ да абжад саноқ тизими орқали
ташкил этилди. Алломаларнинг ки электрон адабиётлар ҳам ўрин этиш жараёнида «алломаларимиз ҳазрат Моҳитобоннинг вафотлари
ибратли ўгитлари, асарларидан оладиган мазкур кутубхоналарда руҳини шод этиш» қабилидаги санасини билиб олишингиз мум-
олинган фалсафий иқтибослар акс ёшларимизнинг қироатхонада те- сўзларга дуч келамиз. Йўқ, асли- кин. Ана шу тош ҳақида изоҳ бе-
этган пешлавҳалар жойлаштирил- гишли китоблар билан танишиш, да улар руҳига ҳурмат кўрсатиш, рувчи пешлавҳа қўйилганда, балки
ди. Зиёратгоҳга элтувчи катта йўл интернет тармоғи орқали ви- илмий-маърифий меросини ўрга- аҳоли уни кўр-кўрона тавоф
ёқаларида йўл кўрсатувчи белги лоятдаги марказий кутубхоналар ниш биз учун кўпроқ муҳим. этмасдан, моҳиятига чуқур кирган
сифатида улкан паннолар ўрна- китоб фондидан ўзлари истаган ҳолда аждодларимизнинг бадиий
тилди. китобни сўраб олиш ва ўқиш им- – Давлатимиз раҳбари жорий маҳорати, зукколигидан яна бир
кониятлари яратилади. йил апрель ойида Бухорои Ша- бор бохабар бўлармиди...
– Зиёратгоҳларга ташриф бую- рифга ташрифлари чоғида адаш-
рувчи меҳмонларга ушбу улуғ Ҳозирча Шофиркон тумани- ганларни тўғри йўлдан қайтариш, Албатта, бунинг учун зиёрат-
алломалар ҳаёти, ижодий фаолия- даги Хожа Ориф Моҳитобон соф ислом ақидаларини етказишда гоҳларда янада кенг миқёсда тад-
ти ҳақида батафсил маълумотлар ҳамда Вобкент туманидаги Хожа Бухоро мактаби анъаналарини тик- қиқот ишларини амалга ошириш
бериш мақсадида тегишли тасвирий Маҳмуд Анжир Фағнавий ҳамда лаш борасида тегишли тавсиялари- талаб этилади.
воситалар ўрнатиш билан бирга, Баҳоуддин Нақшбанд зиёратгоҳ- ни берган эдилар, – дейди Жобир
бу жараёнда янги ахборот техно- ларида ана шундай шинам кутуб- Элов. – Бу борада аждодларимиз – Мазкур мақсадда Вазирлар
логияларини ҳам татбиқ этганмиз, хоналар ташкил этилди. Бошқа маънавий тажрибаси, билимлари Маҳкамасининг «Етти пир зиё-
– дейди Бухоро вилояти туризм тўртта обидада ҳам бу борадаги бизга дастуриламал бўлади. Нега- ратгоҳлари дирекциясини ташкил
департаменти бош мутахассиси ишлар тугалланиш арафасида. ки, хожагон-нақшбандия тариқати этиш тўғрисида»ги қарори лойи-
Феруз Шаропов. – Хусусан, ҳар бир алломалари маънавий ўгитлари ҳасини ишлаб чиқяпмиз, – дейди
зиёратгоҳда QR кодлари ўрнатилган – Гап китоблар ҳақида кетганда ибодат фақат зуҳддан эмас, балки Бухоро вилояти ҳокимлиги бош
бўлиб, смартфонлардаги тегишли шуни таъкидлаш жоизки, Бухо- яхши амал, яхши сўз, яхши хулқдан ҳуқуқшуноси Жаъфар Мубораков.
дастур ёрдамида алломаларимиз ронинг Ислом олами маданияти иборат эканини ҳам асослаб берди. – Янги қарор лойиҳасида Етти
ҳаёти ҳақидаги аудио ҳамда матн пойтахти деб эълон қилиниши Ҳазрат Баҳоуддин Нақшбанднинг пир зиёратгоҳлари ягона юридик
шаклидаги маълумотлар қўл телефо- муносабати билан вилоятдаги «Дил ба ёру, даст ба кор» – «Қал- шахс сифатида фаолият юритиши,
нингизда акс этади. Эндиликда ҳар маҳаллий олимлар, таниқли диний бинг Аллоҳда, қўлинг ишда бўлсин» уларни ободонлаштириш, мавжуд
бир зиёратгоҳ ҳудудида инфокиоск- уламолар ҳамда институтимиз деган ибратли ўгитлари бугунги объектларни сақлаш харажатлари-
лар ҳам ўрнатилмоқда. Бу орқали тадқиқотчилари томонидан Етти кунимизгача ўз аҳамиятини йўқот- ни молиялаштириш билан бирга,
сиз зиёратгоҳга кириб келишингиз пир илмий-маърифий меросига маган. Ана шу ўгитларни англаган, самарали илмий-тадқиқот ишла-
билан инфокиоскдан вилоят тарихи, бағишланган юзга яқин рисола, ки- қалбига жо қилган инсон дини- рини амалга ошириш ҳам назарда
Етти пир ҳаёти, асарлари ва бошқа тоб-альбом, монография ва қўлёз- мизни нотўғри талқин этиб, турли тутилган.
маълумотлар билан танишиш имко- ма асарлар каталоглари тайёрлан- жиҳод, ғазотларга ундаётган ёвуз
нига эга бўласиз. ди, – дейди Абу Райҳон Беруний ғоялар таъсирига берилмайди. Бу эса улуғ алломаларимиз
номидаги Шарқшунослик инс- ижодий меросини ҳаётимизга
Зиёратгоҳлар — маърифат титути илмий ходими Комилжон – Етти пир бўйлаб зиёратимиз янада кенгроқ татбиқ этишда му-
улашувчи маскан Раҳимов. – Айни пайтда уларнинг давомида баъзи кишиларнинг ҳим аҳамият касб этади.
37 таси чоп этилиб, ўқувчилар мутаассибликка берилган ҳолда
– Етти пир зиёратгоҳлари нафа- қўлига етказилди. Бундан ташқари, улардан қолган тарихий ашёлар, Акбар РУСТАМОВ
Ўзбекистон Республикаси Пре- «Маhаllа»

Келаси йилдан божхона ходимларининг фарзандлари ҳам
ОТМга танловсиз қабул қилиниши мумкин.

24 ОҒРИҚ 2020 йил
№32 (1962)

МУНОСАБАТ

Хал¿ ¿абулхонаси
муносабат билдирди

Газетамизнинг 2020 йил 17 сентябрдаги 31-со- ЖАРИМАЛАР ТЄЛАНАВЕРАДИ,
нида «Нега аҳоли Халқ қабулхонасига эмас,
ҳокимликларга кўпроқ мурожаат қилмоқда?» тўйлар ўтказилаверадими?
сарлавҳаси остида мақола чоп этилган эди. Унда
Бухоро вилояти ҳокимининг Пешкў туманида Хонанда Воҳиджон Исоқов ҳамда «Браво» жамоаси аъзоси Аҳ-
ўтказган сайёр қабули жараёни, шунингдек, фу- мад Темуровнинг карантин қоидаларига зид равишда ўтказган
қароларнинг ҳамда мақола муаллифининг Халқ никоҳ тўйлари кенг жамоатчиликнинг баҳс-мунозараларига
қабулхоналари фаолияти ҳақидаги фикр-мулоҳа- сабаб бўлди. Республика махсус комиссияси қарорига кўра, тўй
залари баён этилган. Мақола чоп этилгандан сўнг ва бошқа маросимларни оила даврасида 30 кишидан ошмаган ҳолда
Ўзбекистон Республикаси Президентининг Бухоро ўтказишга рухсат берилган. Мазкур қоидага амал қилмаган фуқаролар
вилоятидаги Халқ қабулхонаси материалдаги ай- белгиланган тартибда жаримага тортилади.
рим масалалар юзасидан ўз эътирозини билдир-
ди. Қуйида Президентнинг Бухоро вилоятидаги Тўйга 30 кишидан ортиқ одам таклиф «Эплаган қандини урсин»ми?
Халқ қабулхонаси томонидан мақолага билдирил- қилган санъаткорларнинг бундан хабари
ган эътирозли муносабатини ҳавола этамиз. борлиги табиий. Унда нега карантин қоида- Сенаторнинг сўровига Маданият вазирли-
сини бузишди? Ё қонун фақат оддий фуқа- гининг муносабати гўёки «Биз бойларнинг
Халқ қабулхоналари «Жисмоний ва юридик шахс- роларгагина тегишлими? ишига аралашмаймиз» дегандек бўлди.
ларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги Ўзбекистон
Республикаси Қонуни, Ўзбекистон Республикаси «Жарима тўлаш билан — Маданият вазирлиги ушбу хатти-ҳа-
Президентининг 2016 йил 28 декабрдаги «Жисмоний қутулиши етарли эмас...» ракатларни маъқулламайди ва карантин
ва юридик шахсларнинг мурожаатлари билан ишлаш қоидалари истисносиз ҳар бир шахс учун
тизимини тубдан такомиллаштиришга доир чора- Энди дўппини бошдан олиб, ўйлаб мажбурийлигини, уни бузганларга қатъий
тадбирлар тўғрисида»ги ва 2019 йил 17 январдаги кўринг, кимдир тўйга 30 кишидан ортиқ чора кўрилишини қўллаб-қувватлайди, —
«Аҳоли муаммолари билан ишлаш тизимини янада одамни таклиф этиб, йиғилганларнинг дейилади Маданият вазирлиги расмий
такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги барчасини хатарга қўяди, бироқ арзимаган баёнотида. — Бироқ юртимизда яшаётган
фармонлари, шунингдек, 2019 йил 19 февралдаги жарима билан осон қутилади. Ниқоб тақма- ҳар бир фуқаро, қандай касб эгаси бўли-
«Ўзбекистон Республикаси Президентининг Халқ ган инсон эса, аввало, ўз ҳаётини хатарга шидан қатъи назар, маълум ҳуқуқ ва маж-
қабулхоналари фаолияти билан боғлиқ низомларни қўяди ва нисбатан кўпроқ жарима тўлайди. буриятларга эга. Уларнинг шахсий ҳаётини
тасдиқлаш тўғрисида»ги қарори билан тасдиқланган Воҳиджон Исоқов ҳам Маъмурий жавобгар- назорат қилишга ҳеч кимнинг ҳаққи йўқ.
Низомлар асосида фаолият юритиб келмоқда. лик тўғрисидаги кодекснинг 54-моддасига Жумладан, Маданият вазирлиги ҳам санъ-
мувофиқ 1 миллион 115 минг сўм миқдори- аткорларнинг шахсий ишларига аралашиш
Мақола билан танишиб чиқиб, мақолада Халқ да жаримага тортилгани айтилди. ваколатига эга эмас.

қабулхонаси ҳақидаги фикрлар юқоридаги Қарор ва Карантин қоидаларига зид эканини била «Эплаган қандини урсин»ми? Санъат-
туриб, «Toshkent city»да тўй қилган хонанда корлар озми-кўпми, жаримага тортилади.
Фармонлар билан Халқ қабулхоналарига юклатилган учун бу тўлов мушкул эмас, аслида. Ай- Сенатор, Маданият вазирлиги вазиятга
ниқса, санъаткору амалдорлар «намуна» изоҳ берди. Бироқ айрим «бой ота»ларимиз
вазифаларга мос эмаслиги ойдинлашади. бўлаётган бундай вазиятларда халқ орасида карантин қоидаларини бузса-да, на жари-
норозилик юзага келиши, карантин қоида- мага тортилади ва на масъуллар муносабат
Қоракўл тумани «Солур» МФЙда яшовчи М.Бозо- ларига зид тўйларнинг кўпайиши табиий. билдиради.
рова билан 2020 йил 19 сентябрь куни суҳбат ўтка- Бошқаларга ана шундай «ўрнак» бўлаётган
зилди. Суҳбат давомида М.Бозорова 11 сентябрь куни санъаткорларга сенатор Бахтиёр Сайфул- «Кўпчилик камтарона тўй
вилоят ҳокимининг Пешкў туманида ўтказилган лаев ўз муносабатини билдириб, жарима ўтказиш тарафдори»
оммав­ ий сайёр қабулига борганини, вилоят ҳокими- тўлаш билан қутулиш етарли эмаслигини
га уйининг том қисмини таъмирлаш бўйича муро- таъкидлади. Юртбошимиз бугун камбағалликни
жаат қилганини, яшаш уйи 27 апрель куни бўлиб қисқартириш, фуқароларнинг яшаш ша-
ўтган табиий офат натижасида ҳеч қандай зарар — Ахир, халқ кўз ўнгида юрган, санъат роитини яхшилашга ёрдам бериш керак-
кўрмаганини билдирди. оламига дахлдор одам бошқалардан кўра лигини бот-бот таъкидлаётган бир пайтда,
маданиятлироқ бўлиши, керак бўлса, жа- дабдабали тўй, туғилган кун ўтказиш, боз
М.Бозорованинг 2020 йил 7 сентябрда Қоракўл миятдаги хайрли ишлар ва янгиликларни устига, карантин қоидаларини бузиш «Оғзи
тумани Халқ қабулхонасига, 11 сентябрь куни Бухоро амалга оширишга кўпроқ ҳисса қўшиб, қийшиқ бўлса ҳам, бойнинг ўғли гапирсин»
вилояти ҳокимининг сайёр қабулида уйининг том ёшларга ўрнак кўрсатиши керак эмасми? — деган иборанинг исботидек. Халқ орасида
қисмини таъмирлашга амалий ёрдам сўраб қилган дейди Б.Сайфуллаев. — Бу каби кўра-била «Амалдору санъаткорлар истаган ишини
мурожаатларининг белгиланган тартибда кўриб туриб тартиб-қоидани менсимай бузганлар қилиши мумкинми?» деган ўринли савол
чиқилиши Халқ қабулхонаси томонидан назоратга фақатгина маълум бир миқдорда жарима юзага келиши табиий.
олинган. тўлаш билан қутулиши етарли эмасдек,
назаримда. Жамият қоидаларига, инсонлар Ҳатто «фалончи карантинга зид йиғин
Жисмоний ва юридик шахслар ўз муаммоларини ҳаётига бунчалар беписандлик билан қараш ўтказди, мен ҳам қилавераман» дейдиган-
ҳал қилиш юзасидан тегишли ташкилотларга муро- кўринмас душман билан олишиб, жонла- лар ҳам топилса, ажаб эмас. Бундай фикр-
жаат қиладилар, муаммолари қонун доирасида ҳал рини фидо қилган юзлаб шифокору ҳар- лар билан, аввало, ўзимиз ва яқинларимиз
қилинмагандан кейин муаммоларига қонуний ечим бийларимиз, юртдошларимиз хотираси ва ҳаётини хатарга қўйишимизни унутмайлик.
излаб юқори ташкилотларга, Ўзбекистон Республи- меҳнатларига нисбатан ҳам ҳурматсизлик,
каси Президентининг Виртуал қабулхонаси ва Халқ деб баҳолашга лойиқ. Хўш, бу ҳолатга сиз нима дейсиз, азиз ма-
қабулхоналарига, шу жумладан, сектор раҳбарлари- ҳалладош?.
нинг оммавий сайёр қабулларида бевосита сектор
раҳбарларига мурожаат қиладилар. Ноилахон АҲАТОВА,
журналист.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг Халқ
қабулхонасига келиб тушган мурожаатлар Қонун
доирасида кўриб чиқиш учун тегишли давлат орган-
лари ва ташкилотларига юборилганда, давлат орган-
лари ва ташкилотлари раҳбарлари томонидан келиб
тушган мурожаат қайси ходим томонидан кўриб
чиқилиши мустақил белгиланади.

Мақолада номи сир қолишини сўраган фуқаро

мурожаати, ташкилот раҳбари ёки мурожаатлар

билан ишлашга масъул ходим томонидан юқоридаги

огоҳлантиришга қарамасдан, қуйи тизимга кўриб

чиқиш учун юборилганлиги эҳтимолдан холи эмас,

фуқарога жавоб хати етиб келиши мурожаатнинг

якуний натижаси эмаслигини эслатиб ўтамиз.

Мурожаатларнинг белгиланган муддатларда ва
қонуний кўриб чиқилиши доимий равишда монито-
ринг қилиб борилади.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг
Бухоро вилоятидаги Халқ қабулхонаси.

2020 йил 25-КАДР 25
№32 (1962)

Кейинги пайтда «Ўзбеккино»
Миллий агентлиги томонидан
миллий кинофильмлар
ишлаб чиқариш жараёни
жадаллашмоқда. Бунга мисол
қилиб «Исломхўжа», «Абу
Исо Муҳаммад Термизий»,
«Саид билан Саида», «Берлин
— Оққўрғон», «Иссиқ нон»,
«Қўқон шамоли», «Авлоний»
ва «Биринчи август» каби бадиий
фильмларни айта олишимиз мумкин. Ушбу
картиналар киношунослар эътирофига сазовор

«ИБРАТ»бўлди, томошабинлар томонидан илиқ кутиб олинди. «Абу
Исо Муҳаммад Термизий», «Берлин — Оққўрғон» ва «Иссиқ
нон» фильмлари халқаро кинофестивалларда иштирок этиб,
кўплаб ютуқларга эришди.

уқтиради. Шунинг учун кексайиб
қолганига қарамай, 1937 йили 75
ёшида Андижон қамоқхоналарида
йўқ қилиб юборилган.
— халқимиз кутган фильмлардан Ўзбек киноси айрим
бири бўла оладими? қоидалардан воз кечиши

Жорий йилнинг 1 октябрида Исҳоқия»ни ташкил қилади ва ки- ли амалдор, қози эканига қарамай, керак
эса юртимиз кинотеатрларида тоб нашрини йўлга қўяди. ўз доирасидаги одамларга қарши
«Ибрат» фильмининг илк премь- бориб бўлса-да, доимо халқ ва ҳақ — Тарихий қаҳрамонларни замон
ералари ўтказилади. Фильм режиссёри – Жаҳонгир тарафида туради. Камбағал оилалар- мафкурасига боғлаб, кимгадир
Қосимов. Сценарий муаллифлари нинг болалари учун бепул мактаблар мадҳия ўқитиш шарт эмас, — дей-
Хўш, бу фильм нима ҳақида? – Нурилло Аббосхон ва Абдуқаюм очади. Элнинг тинчини, тўқлигини, ди Ж.Қосимов. — Масалан, совет
Фильм ҳақида батафсил билиб Йўлдошев, постановкачи оператор эртасини маърифатда кўради. Тил даврида фильмлар умумғояга хиз-
олиш мақсадида унинг ижодкор- – Рустам Муродов, постановкачи ўрганади, дунё кезади, неки янгилик мат қилдирилган: камбағал борки,
ларига юзландик. рассом – Дониёр Абдураҳмонов, ва яхшилик учраса, она юртида тат- бойга қарши туриши, бой эса унинг
композитор – Дмитрий Янов- биқ этишни ўйлайди. мулкини тортиб олиб, хотинига кўз
Фильмда реал воқеалар Яновский. Ролларни Фарҳод Маҳ- олайтириши керак эди. Бош қаҳра-
тасвирланган мудов, Саидкомил Умаров, Карим Мен Ибрат ҳаёти билан тани- мон, албатта, байналмилал бўлар
Мирҳодиев, Акбархўжа Расулов, шар эканман, ўз-ўзимга аччиқ бир ёки шу кайфиятда юрарди... Айнан
— Киноларимиз савияси тушиб Шаҳзода Матчонова, Зулхумор Мў- савол бердим: «Хўш, сен халқинг шу жиҳати учун ҳам қанчадан-қан-
кетгани, яхши кинолар ишланмаёт- минова ва бошқалар ижро этган. келажаги учун шундай жасоратга ча фильмлар давр ошолмади: сце-
гани, бой тарихимиз очиб берил- қўл урармидинг? Пулинг, молинг, нарий яхши, режиссура зўр, ижро
маётгани ҳақида кўп гапирилган, — «Шу пайтгача биронта ҳурматинг, хуллас, бисотингдаги қойилмақом, лекин совет мафкура-
дейди «Ўзбеккино» Миллий агент- ҳам тарихий фильм бор нарсадан кечиб, миллат бола- си очиқдан-очиқ тиқиштирилган.
лиги матбуот хизмати раҳбари олмаганман» лари учун жонингни тикармидинг, Сиёсий қарашлар билан чинакам
Нозим Сафарий. — Охирги йил- ўлимга тик борармидинг?» Томо- санъат асарини яратиш мушкул.
ларда «Ўзбеккино»да бўлган ўзга- — Ростини айтсам, Исҳоқхон шабин фильмимизни кўриб, ўзини
ришлар натижасида фильмларнинг Ибрат ҳақида фильм олиш такли- мана шундай сўроққа тутса, ўтаёт- Бугунги ўзбек киноси ҳам қотиб
сифати ҳам ўзгарди. Тарихимизни фи тушганида аввалига иккиланиб ган умрини ва қилаётган ишини қолган қатъий қоидалардан воз
ўзида акс эттирган яхши фильмлар қолдим, — дейди фильм режиссё- тарозига қўйса, ўйлайманки, биз кечиши зарур. Мен кимгадир
ҳам пайдо бўла бошлади. Шун- ри Жаҳонгир Қосимов. — Бирин- нимагадир эришган бўламиз. ёқадиган ёки ёқмайдиган шахс
дай фильмлардан бири, жадидчи чидан, бу улуғ шахс ҳаёти бўйича ҳақида эмас, Исҳоқхон Ибрат
олим ҳақидаги «Ибрат» фильми кўп нарса билмас эдим. Қолавер- Сценарий устида анча тўғрисида фильм ишладим. Уни
«Ўқитувчи ва мураббийлар куни» са, шу пайтгача бирорта тарихий пайт ишланди идеаллаштириб, одамлардан
муносабати билан 1 октябрдан юр- фильм суратга олмаганман. Лекин узоқлаштириш ва давр сиёсатига
тимиз кинотеатрларида намойиш турли сиёсий низолар, урушлар — Тарихий фильмга сценарий мослаштириш ниятидан йироқ-
этилиши бошланади. Фильм шоир, хусусида эмас, етук бир сиймо ёзиш икки баравар масъулият юк- ман. Қўлимдан келса, санъат аса-
таржимон, тарихчи ва тилшунос тўғрисида фильмим бўлишини лайди кишига, — дейди сценарий ри яратмоқчиман. Катталар ҳам,
олим, жадидчи Исҳоқхон Ибрат ҳа- ич-ичимдан орзу қилардим. Бунга муаллифи Нурилло Аббосхон. — ёшлар ҳам кўрадиган фильм бўлиб
қида бўлиб, унда олимнинг машақ- узоқ йиллар имкон топилмади. Чунки ўша даврдаги ҳар бир ҳолатга қолишини ният қилганман.
қатга бой ҳаёт йўли тасвирланган. Негаки, мўмайгина маблағ талаб оддий элементларгача эътибор қара-
«Ўзбеккино» Миллий агентлиги этиларди. Яқин-яқингача ниятим тиш керак. Томошабинни ўша даврда Хулоса ўрнида
томонидан суратга олинган ушбу амалга ошишига кўзим етмасди. эканлигини ҳис эттириш муҳим.
киноасар реал воқеаларга асос- Исҳоқхон Ибрат ҳақида анча излан- Ушбу фильм намойиши томо-
ланган. Фильм қаҳрамони Шарқ Фильмда мавзу ҳам, сюжет ҳам дик. У киши маърифатпарвар шахс шабинлар томонидан интиқлик
ва Ғарбнинг ўндан ортиқ давлат- эмас, характер бирламчи. Шунинг бўлган, фақат билим олишга интил- билан кутилмоқда. Фильмни
ларида бўлиб, уларнинг тили ва учун ниманики ўқимай, китобми ган. Қаерга бормасин, мустамлака суратга олиш ишлари бошланяпти
маданиятини мукаммал ўрганган. ёки сценарий, аввало, характер давлатлар хароб, озод мамлакатлар деган хабарлар 2019 йилда тар-
Фаолияти давомида Туркистонда қидираман. Акс ҳолда ишлаган эса обод яшаётганига гувоҳ бўлади. қатилган эди. Бир йил давомида
дастлабки товуш методига асос- картинанг қуруқ мадҳиябозликка катта жамоа, яъни актёрлар гу-
ланган жадид мактабларининг айланиб қолади. Санъат биздан Исҳоқхон Ибрат мустақиллик- руҳи меҳнат қилди. Ушбу тарихий
ташкилотчиси ва тарғиботчиси ўзига хос шахсларни кўрсатишни ка элтувчи йўлнинг исёнлар, қон фильмга фақат томошабингина
сифатида катта эътибор қозона- талаб қилади. Исҳоқхон Ибрат тўкишлар орқали ўтишини иста- сўнгги баҳони қўя олади. Фильм
ди. У ношир-матбаачи сифатида худди шундай енгилмас, матонат- майди. Турли фирқалар, сиёсий намойишидан кейинги таассу-
биринчилардан бўлиб «Матбааи ли, мақсади йўлида курашлардан уюшмаларни рад этади, улардан ротлар, экспертлар хулосалари ва
қайтмас феъл-атвор эгаси. Нуфуз- халқ кўп жабр-зулм чекишини бошқалар ҳақида газетамизнинг
кейинги сонларида ойдинлик ки-
ритишга ҳаракат қиламиз. Бизни
кузатишда давом этинг....

Нилуфар ЮНУСОВА
«Mahalla»

«Ўзбеккино» Миллий агентлиги тарихида илк бора
муаллифлик ҳуқуқи суд томонидан кўриб чиқилди.

26 САЛОМАТЛИК 2020 йил
№32 (1962)

“Совуқ тушиши СУВЧЕЧАК
билан болалар
ўртасида сувчечак қандай касаллик?
касаллиги билан
оғриганлар роқ учрайди. Этиологияли иммун Даволаш усули айрим ҳолларда вирус келтириб
кўпаяди. 7 ёшгача тизими пастлиги билан боғлиқ чиқарадиган зотилжам ёки энце-
бўлган деярли касаллиги бор шахслар (камдан- Сувчечак касаллиги билан фалит каби асоратлар бериб, ка-
барча болалар шу кам ҳолларда ОИВ инфекцияла- оғриган беморлар, одатда, уйда салликдан кейин турғун асоратлар
хасталик билан рида ва органлари алмаштирил- даволанишади. Даволаш бакте- қолиши ва ўлим ҳолларига олиб
касалланади. Хўш, ган беморларда; кўпроқ иқлим риологик асоратларнинг олдини келиши мумкин. Сувчечакнинг
нима учун? У ўзгарганда, оғир стресс ҳолатла- олишга қаратилади. Вирус тарқа- буллёз, геморрагик ёки гангренали
қандай касаллик ри туфайли юзага келган имму- лишининг олдини олиш мақсадида шакллари хавфли ҳисобланади.
ўзи? нитет пасайишида) қайта касал- боланинг ҳар куни тирноқларини
ланиш кузатилиши мумкин. қисқартириб, ювиш керак (қашлаб Қўпол кўринишга эга бўлган
Сувчечак – тери ва шиллиқ қўйиб сувли тошмалар ёрилиши- чандиқлар иккиламчи инфекция-
қаватларда тошмалар тошиши, Сувчечакнинг клиник нинг олдини олиш учун). Сувче- лар тушган везикуляр тошмалар-
интокцикация белгилари билан кечиши чакни даволашнинг биринчи маж- дан кейин ҳам кузатилади. Ка-
кечадиган ўта юқумли, ўткир бурий шарти иситма даврида ётоқ салланганларнинг 10-20 фоизида
кечадиган вирусли касалликдир. Касаллик юққандан кейин режимини сақлаш ҳисобланади. сувчечак вируси бир умр сақла-
Инфекция манбаи – касал одам. 14-16 кун ўтиб, тошмалар пайдо Касаллик даврида муҳим диета ниб қолиши, кейинчалик катта
Касаллик қўзғатувчиси ҳаво-том- бўлади. Касаллик, одатда, ўткир сақланмайди, лекин кўпроқ суюқ- ёшдагиларда бошқа касалликлар
чи йўли орқали тарқалади. Учинчи бошланади: 3-5 кун тана ҳаро- лик ичиш тавсия этилади, чунки билан қўшилган кўринишда пай-
шахсга буюмлар орқали юқиши рати кўтарилиб, кейинчалик суюқлик организмни токсинлар- до бўлиши мумкин. Ўраб олувчи
мумкин эмас. Беморлар, одатда, унинг ошиб бориши ва тошма- дан тозалашда ёрдам беради. темиратки неврологик оғриқлар
тошма тошишдан бир неча кун лар тошиши билан кузатилади. билан кечиб, узоқ давом этади-
олдин ва тошмалар қўтир билан Оғир шаклларида эса ҳолсизлик, Одатда тошмаларга ишлов ган касалликдир. Шу билан бир-
қоплангунга қадар юқумли бўла- иштаҳанинг йўқолиши ва бошқа бериш учун бриллиант яшили галикда, паралич ва кўришнинг
ди. Асосан, 6 ойликдан 7 ёшгача ҳолатлар кузатилиши мумкин. эритмаси, калий перманганат бузилиши каби бошқа органларни
бўлган болалар касалланади. эритмаси ёки фукарцин қўллани- зарарланиши билан кечиши ҳам
Катталар камдан-кам ҳолларда Асосий ташхис элементи – лади. Тошмалар ўрнида из қолмас- мумкин.
касалланса-да, уларда касаллик- усти рангсиз сув билан қоплан- лиги учун қўтирларни мажбуран
нинг оғир шакллари кузатилади. ган қизил рангли қабариқдир. кўчириш тавсия этилмайди. Чала Cувчечак касаллигининг
Тошма қичишиш билан кузатили- туғилган болалар, иммун тизи- профилактикаси
Сувчечак касаллиги – ши мумкин. Тошмалар кўринар- мида бузилиш бўлган беморлар
(Varicella-zoster) учувчи инфек- ли шиллиқ қаватларда тошиши (касалликни оғир ўтиши билан Сезувчанлиги бўлган шахслар
ция (касаллик қўзғатувчиси ҳаво билан характерланади. Бундай боғлиқ) касалланганда ацикловир ўртасида битта ҳолат қайд этил-
оқими орқали узоқ масофаларга ҳолларда шиллиқ қаватларда каби вирусга қарши воситаларни ганда касаллик тарқалишининг
тарқалади). Инфекцияда сезув- қўтирлар пайдо бўлмайди ва яра- қўллаш мақсадга мувофиқдир. олдини олиш қийин бўлади. Одам
чанлик жуда юқори бўлиб, 100 га айланиб, кейинчалик йўқолиб касал бўлганда, одатда, уйида ало-
фоизни ташкил қилади (одатда кетади. Асоратлари борми? ҳидаланади. Алоҳидалаш тошма-
касал одам билан мулоқотда бўл- дан кейинги қўтирлар тушгандан
ган, аввал касалланмаган шахс- Барча элементлар – босқичлар Сувчечак кўпинча енгил ўта- сўнг 5 кунгача давом этади. Вирус
ларнинг барчаси касалликни кетма-кетлигида ривожланиб, диган болалар касаллиги бўлиб, ташқи муҳитга чидамсиз бўлган-
юқтириб олади). Куз-қиш ойлари- тери яллиғланишига олиб кела- лиги учун дезинфекция ўтказил-
да авж оладиган ушбу касаллик, ди. Турли ёшда терида тошма майди, хонани шамоллатиш ва
асосан, мактабгача тарбия муас- элементларининг бир вақтда намли тозалаш етарли.
сасалари тарбияланувчилари бўлиши, тошмаларни қайси кун-
ўртасида эпидемия кўринишида ларда тошишига боғлиқ. Биринчи Махсус профилактика усули эм-
тарқалади. Бироқ мазкур вирус доғлар касалликнинг охирги 3-6 лаш ҳисобланади. Саноати ривож-
ташқи муҳитга чидамсиз бўлиб, кунидан 1-2 кун олдин пайдо бў- ланган қатор давлатларда (Япония,
қуёш нури тушганда ва қиздир- лади. Тошмалар тошиши 2-5 кун, АҚШ, Жанубий Корея) сувчечакка
ганда тез ҳалок бўлади. Вирус айрим ҳолларда 7-9 кун давом қарши вакцинанинг қўлланилиши
организмдан ташқарида очиқ этиши мумкин. унинг самарадорлиги ва хавфсиз-
ҳавода 10 дақиқа яшайди. лигидан далолат беради. Эмланган
болаларнинг 95 фоизида ҳимоя
Касалланиш эҳтимоли ҳосил бўлиб, уларнинг 70-90 фои-
қандай пайдо бўлади? зи 7-10 йил касалликдан ҳимояла-
ниши кафолатланади.
Сувчечак билан барча ёш гуру-
ҳидагилар касалланмайди. Одат- Шаҳбоз ЖАМОЛОВ,
да инфекция кўпроқ болаларни шифокор-инфекционист.
зарарлайди. Касалланишнинг
ярми 5 ёшдан 9 ёшгача бўлган
болалар ўртасида кузатилса, 1-4
ва 10-14 ёшдагилар ўртасида кам-

COVID-19га қарши дорилар масаласида кубаликлар
билан музокара ўтказилди.

2020 йил САЛОМАТЛИК 27
№32 (1962)
Гриппга қарши эмланганлар
Бу йилги куз мавсуми
ҳар йилгидан кўра, ПНЕВМОНИЯДАН
анча салқин келмоқда.
Куни кеча Қамчиқ дово- ҳам ҳимояланадими?
нида ёмғир аралаш қор
ёғиб ўтгани ҳам ўзига МЕНДА САВОЛ БОР...
хос огоҳлик белгиси-
дир. Куз-қиш мавсуми- Кимларни эмлаш
да нафақат коммунал мумкин эмас?
соҳадаги муаммолар,
балки юқумли ка- – Коронавирусга
чалиниб зотилжам
“салликлар ҳам кўпая бўлган ва тузалганларга
бошлайди. Айниқса, гриппга қарши вакцина
грипп ва ЎРВИ (ўткир қилиш мумкинми? Қан-
респиратор вирусли дай ҳолатларда эмлаш
инфекция) анча авж ола мумкинмас?
бошлайди.
Қодир ЖЎРАЕВ.
Хўш, куз мавсумининг муҳим Тошкент вилояти.
мавзуси бўлган гриппга қарши
эмлаш қанчалик самара бера- га муҳтож қатлами гриппга қарши наларни танлаган маъ- Севара УБАЙДУЛЛАЕВА,
ди? Гриппга қарши вакцинанинг вакциналар билан бепул эмла- қул? Соғлиқни сақлаш вазирли-
аҳамияти нимада ва эмлаш жа- нади. Жумладан, «Мурувват» ва — Аҳолимиз юртимиздаги ги ҳузуридаги Коронавирусга
раёни қачондан бошланади? «Саховат» уйларида яшовчилар, мавжуд вакциналарнинг сифа- қарши курашиш штаби аъзоси:
меҳрибонлик ва гўдаклар уйла- тига шубҳа қилмаса ҳам бўлади. – Коронавирус билан ка-
Санитария- рининг тарбияланувчилари ҳам. Негаки, четдан олиб кирилаётган салланиб тузалган беморларга
эпидемиологик Аҳолининг бошқа вакиллари эса ҳар бир вакцина сифати ва са- гриппга қарши вакцина қилиш
осойишталик ўз ҳисобидан, ташкилот ходимла- марадорлиги Соғлиқни сақлаш мумкин. Гриппга қарши вакци-
агентлиги бош ри эса ўша идора маблағларидан вазирлигининг тегишли муас- на бир йиллик вакцина бўлиб,
мутахасси- хусусий эмлаш марказлари орқа- сасаси томонидан текширилиб, у ҳар йили учраши мумкин
си Дилором ли вакцина олишлари мумкин. амалиётга жорий қилишга рухсат бўлган гриппнинг штаммлари-
ТУРСУНОВА берилади. Махсус ташкил қилин- га қарши ишлаб чиқилади. Шу
аҳолини қизиқ- Ҳомиладор аёллар, нафас олиш ган эмлаш марказларига борган билан бирга, бу вакцина билан
тираётган ана шундай саволларга органлари ва юрак-қон томир ҳолатда эмланиш мумкин. инсон организми айнан грипп-
жавоб берди. тизимларининг маълум сурункали Юртимизга турли давлатларда нинг шу штаммларига қарши
— Куз-қиш фаслида респира- касалликларига чалинган катта ишлаб чиқилган вакциналар олиб иммунитет ҳосил қилади. У
тор инфекцияли касалликлар ёшлилар, 60 ёшдан ошган шахс- келинади. Самарадорлиги энг ковид билан касалланган ва
кўп учрайди, – дейди Дилором лар ва 6 ойликдан бошлаб болалар юқори бўлган вакциналар Нидер- тузалган беморларни куз-қиш
Турсунова. – Улардан бутун ҳам бемалол мавсумий гриппга ландия, Германия, Хитой, Ҳиндис- мавсумида гриппнинг кела-
дунёда кенг тарқалгани эса қарши эмланиши мумкин. тон, Россия Федерацияси томо- диган штаммларидан маълум
мавсумий грипп ҳисоблана- нидан ишлаб чиқарилади. Вакцина даражада ҳимоя қилади ёки
ди. Грипп – юқумли касаллик- Умуман олганда, гриппга қар- қабул қилаётганда ҳар бир фуқаро касалликнинг енгил кечишини
лар сирасига киргани учун бу ши вакцинация қилишга қарши ўз хоҳишига кўра турли давлатда таъминлаб беради.
мавсумда хавфлилик даражаси кўрсатмалар йўқ, яъни бу эмлаш ишлаб чиқилган вакцинадан бири- Орттирилган иммун танқис
ортади. Жаҳон соғлиқни сақлаш тури ҳаммага қилиниши мумкин. ни танлайди. ҳолатлар, яъни ОИТС касалли-
ташкилоти мавсумий юқум- Аммо шунга қарамай, албатта, — Вакцинадан кейин гининг турли босқичларида,
ли касалликлардан, хусусан, шифокор билан маслаҳатлашиб, қанча вақтда организм- вакцина таркибидаги адъюван-
гриппдан ҳимояланишда энг организмнинг ўзига хос хусусият- да гриппга қарши им- ти, яъни вакцина ишлаб чиқил-
яхши восита сифатида эмлаш- ларини ўрганган ҳолда вакцина мунитет пайдо бўлади? ган асосий восита ва қўшим-
ни тавсия этади. Мавсум ав- олиш лозим. — Ҳамма вакциналар каби чаларига нисбатан аллергик
валида гриппга қарши вакцина мавсумий гриппга қарши вакци- ҳолат юзага келганда, болалар-
олиш уни юқтириш эҳтимолини — Айтишларича, грипп- на ҳам организмда 15 кун ичида да миянинг органик қисмида
90 фоизга, оғир кечиш эҳтимо- га қарши вакцина пнев- микробларга қарши иммунитет ўзгариш келтириб чиқарувчи
лини эса 60 фоизга қисқартира- мониядан ҳам ҳимоя ишлаб чиқади. Таъсир кучи 1 йилга неврологик касалликларнинг
ди. Эмлашни кузнинг аввалида қиларкан... етади. Эмлашдан олдин шифокор зўрайиб бориши даврида эм-
олиш мақсадга мувофиқ, чунки — Грипп ўз вақтида самарали томонидан, албатта, эмланувчи лаш мумкин эмас.
касаллик кенг тарқалган давр даволанмаса, организмда асорат- шахснинг умумий саломатлиги Шуни унутмаслик керакки,
ноябрь-март ойларига тўғри лар қолдириши мумкин. Пневмо- текширилиб, шунга кўра вакци- барча соматик касалликлар авж
келади. ния — гриппнинг энг кучли сал- нация қилиш-қилмаслик белги- олиш даврида тана ҳарорати-
Вакцина марказларида ал- бий таъсирларидан бири ҳисобла- ланади. Яъни эмланадиган киши нинг 38° С дан юқори кўтари-
лақачон гриппга қарши эмлаш нади. Гриппга қарши эмланганлар шамоллаш, нафас олиш йўллари лиши, диарея, ич кетиш, қусиш,
ишлари бошлаб юборилган. бевосита пневмониядан ҳам яллиғланиши каби касалликлардан тутқаноқлар, қон босимининг
Аксарият инсонлар бутун дунёга ҳимояланган бўлади. тамоман соғлом бўлиши керак. кўтарилиши ёки тушиши, кучли
хавф солиб турган коронавирус Вакцина олганлар гриппга 100 Шунингдек, вакцина таркибидаги оғриқ синдромида ва ҳоказо-
инфекциясини енгил ўтказиш фоиз чалинмайди, деб ҳеч ким компонентларга нисбатан аллер- лар ўтиб кетганидан кейин ши-
учун ҳам мавсумий грипп учун кафолат бермайди. Аммо гриппга гик таъсирчанлик даражаси ҳам фокор кўригидан ўтиб, соғлом
эмлатишни ихтиёр этишган. қарши вакцина йўриқномасида текширилади. деб ташхис қўйилганидан ке-
Юртимизда ҳам гриппга қарши 98 фоиз ҳимоя қилиши кўрсатил- йингина тиббиёт муассасасида
эмлатаётганлар йилдан-йилга ган. Рустам ЮСУПОВ шифокор-иммунолог, педиатр
кўпайиб бормоқда. тайёрлади. ёки терапевт назорати остида
— Гриппга қарши эмлаш — Гриппга қарши вак- эмланиш керак.
неча ёшдан ва кимларга цинани қаердан олиш
белгиланади? Ҳомила- мумкин ва қаерда иш-
дор аёллар, чақалоқ ва лаб чиқарилган вакци-
кекса ёшли инсонлар
ҳам бу тиббий хиз-
матдан фойдаланиши
мумкинми?
— Аҳолининг ижтимоий ҳимоя-

Тошкент давлат стоматология институтида
Ўзбекистон — Германия имплантологлар форуми ўтказилди.

28 ҲИДОЯТ ЁҒДУСИ 2020 йил
№31 (1961)

“Пайғамбаримиз Сар- САФАР ОЙИДА
вари коинот сол- тўй қилиш мумкинми?
лаллоҳу алайҳи ва
саллам ҳаётлик вақт- алайҳи ва саллам шумланишни қат- «Албатта, Аллоҳнинг наздида ишларни бошламайдиган, Набий
ларида дини ислом тиқ қоралаб, ҳаётда ҳеч бир шумлан- ойларнинг адади – Аллоҳнинг алайҳиссаломдан ривоят қилинади-
ақидалари, аҳкому маган мўминлар жаннатга ҳисоб- осмонлар ва Ерни яратган куни- ган «Ким менга сафар чиққанининг
усулларини саҳобаи китобсиз кирадилар, деб башорат даги битигига мувофиқ – ўн икки башоратини берса, мен унга жан-
киромларга Қуръони қилганлар (Имом Бухорий ва Имом ойдир. Улардан тўрттаси (уруш) нат башоратини бераман» деган
карим оятлари ҳамда Муслим ривоят қилган ҳадис). тақиқланган ойлардир. Ана шу гапни маҳкам тутиб олган киши-
ўз ҳадиси шарифла- тўғри диндир. Бас, ўша (ой)ларда лар ҳақида сўрадим. Бу ривоят ўзи
ри орқали мукаммал Шумланиш ширкдир! (жанг қилиб) ўзингизга зулм қил- тўғрими? Сафар ойида бахтсизлик
равишда етказганлар. мангиз! («Тавба», 36). ва машъумлик борми? У ойда бир
Шунга қарамай, му- Баъзи одамлар айрим ой, кун, иш қилишдан қайтариш борми?» деб
сулмон халқи ўртаси- жой ва одамлардан шумланишла- Булардан тўрттаси: зулқаъда, сўрадим. У киши қуйидаги жавобни
да ҳануз динга зарра- ри ва улардан ёмон фол очишлари зулҳижжа, муҳаррам, ражаб ой- берди: «сафар ойи ҳақида айтган
ча алоқаси бўлмаган нодонлик ва ислом шариати таъ- ларида уруш қилиш, қон тўкиш гаплари (жоҳилиятдаги) арабларнинг
баъзи урф-одатлар, лимотларидан бехабарликларига ҳаром қилинган ойлардир. Бир гапидир. Набий соллаллоҳу алайҳи
асоссиз ақидалар далолат қилур. Шунинг учун ҳам йилда тўрт ойни урушсиз (яъни, ва салламга нисбат бериб айтган
ҳукм суриб келаётга- Пайғамбаримиз соллаллоҳу алай- уруш ҳаром қилинган) ой деб бел- ривоятлари қип-қизил ёлғондир»
ни ачинарли ҳолдир. ҳи ва саллам буларни шумланиш гилаб қўйиш Аллоҳ таоло томони- («Жавоҳирул фатаво»дан).
одатидан огоҳлантириб: «Шумла- дан ер юзида инсонларнинг тинч-
Шумланиш, яъни ёмон гумон- ниш ширкдир! Шумланиш ширк- лик-осойишталикда яшашларига Жоҳилият даври аҳлининг сафар
га бориш борасида Расулуллоҳ дир! Шумланиш ширкдир!» – деб имконият яратиб қўйилган ажойиб ойидан ҳавфсирашига тамоман
соллаллоҳу алайҳи ва саллам бир уч марта қаттиқ танбеҳ берганлар. бир меҳрибонлик ва қулайликдир. акси сифатида бу ой Исломда «са-
ҳадиси шарифда шундай деганлар: фарул хойр», яъни «сафар яхшили-
Айрим инсонлар сафар ойидан Жоҳилиятдан қолган ги» деб номланди. Жоҳилиятдаги
«Уч нарсадан менинг умматим ҳам шумланадилар. Ҳар йили сафар қарашлар одамларнинг: «сафар ойида иш
ҳануз қутула олмайдилар. Бу – ойи келиши билан одамлар орасида бошлаб бўлмайди» деган хурофо-
ҳасад, бадгумонлик ва иримдур. турли шумланишлар, асоси йўқ ирим- Исломдан олдинги жоҳилият дав- тига зид равишда Исломда кўпгина
Шу нарсалардан қутулиш йўли сиримлар кўпайиб кетади. Гўёки рида сафар ойидан қаттиқ хавфси- ишлар айнан сафар ойида бош-
шуки, ҳасад қилсангиз, зулмга сафар ойида никоҳ тўйи ёки унашу- раш одати ҳам бор эди. Улар «сафар ланди. Масалан, Масжиди Наба-
ўтманг. Гумону шубҳа қилсангиз, вини қилиб бўлмасмиш, агар шундай ойида янги иш бошлаб бўлмайди», вийнинг қурилиши биринчи ҳиж-
уни ҳақиқат ҳисоб қилиб, унга қилинса келин-куёв бахтсиз бўлар- «никоҳ ақди қилиб бўлмайди», «аёли рий сананинг айнан сафар ойида
асосан иш тутманг. Бирор ирим миш ёхуд уларнинг бошига кутилма- билан бирга оилавий ҳаётни бошлаб бўлди. Мусулмонлар худди бошқа
қилинадиган нарсага дуч кел- ган бало келармиш. Ёки ушбу ойда бўлмайди», «сафарга чиқиш мумкин ойлардаги каби бу ойда бемалол
сангиз, Аллоҳ таолога таваккул сафар қилиб бўлмасмиш, агар шундай эмас» каби бир қанча хурофотлар сафарларга чиқишди. Пайғамбар
қилиб, йўлингизда ва ишингизда қилинса сафар қилувчи, албатта, асосида бу ойдан ҳеч бир сабабсиз алайҳиссалом сафар ойида сафарга
давом этиб кетаверинг!». қандайдир фалокатга учрар эмиш. қўрқардилар. Уларнинг фикрича, чиқиб, Хайбарни фатҳ қилдилар.
Баъзи жойларда сафар ойи билан бу ой хосиятсиз бўлиб, унда турли Жоҳилият давридагиларнинг сафар
Яхшилик ва ёмонлик, фойда ва боғлиқ бундан бошқа ирим-сиримлар ёмон мавжудотлар ер юзида тар- ойида никоҳланиб бўлмайди, деган
зарар Аллоҳ таолонинг изни-их- бор. Лекин кўп марта қайта-қайта қалар ва мазкур ишларни қилган сафсатасига қарши ўлароқ, мусул-
тиёри билан бўлади. Булар қуш- таъкидлаётганимиздай, бу гап-сўзлар, одамларга зарар етказар эмиш. монлар бу ойда никоҳлар ўтказиш-
нинг ўнг ёки чап томонга қараб иримларда ҳеч қандай асос йўқ. Барча нотўғри эътиқодлар қато- ди. «Туҳфатул Муҳтож фии шарҳил
учишидан, бир овозни эшитиш- ри динимиз бу каби хурофотдан Минҳож» китобида ва бошқа манба-
дан ёки бир нарсани кўришдан Уруш «ҳаром» иборат фикрларни ҳам тўғирлади. ларда имом Зуҳрийнинг ривоятлари
ва кунлардан шумланиш орқали қилинган ойлар Пайғамбаримиз алайҳиссолату ва асосида келтирилишича, Пайғамба-
ҳосил бўлмайди. Аллоҳ таолонинг ссалам бу борада бир қанча ҳадис римиз алайҳиссалом айнан сафар
ирода ва қуввати олдида булар- Ушбу ойнинг сафарга ҳам ҳеч айтганлар: Абу Ҳурайрадан (розиял- ойида қизлари Фотимаи Заҳрони
нинг барчаси ожиздир. қандай алоқаси йўқ, чунки ой лоҳу анҳу) ривоят қилинади: «Набий Али розияллоҳу анҳуга никоҳлаб
номи сафар эмас, «софар»дир, соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ка- бердилар. Ўшанда ҳижратнинг
Ҳадиси шарифда воридким, яъни сод ҳарфи билан ёзилади. саллик юқиши йўқ, бойқуш йўқ, ва иккинчи йили эди. Демак, сафар
жаноби Пайғамбаримиз (с.а.в.) Текширишлар шуни кўрсатдики, сафар йўқ», дедилар» (Имом Бухо- ойидан бесабаб қўрқиш динимизда
ҳузурларида турли ҳайвон, қуш, йилнинг бошқа ойлари қатори рий, Муслим, Абу Довуд ривояти). йўқ нарса экан.
ой ва кунлардан шумланиш ҳақида сафар ойи ҳам Қуръони каримда
сўз борган вақтда марҳамат қилиб ўз номи билан тилга олинмаган. Ҳанафийларнинг энг машҳур Хулоса қилиб айтиш мумкинки,
айтдилар: «Агар ёмон бир шум- Аммо Қуръони карим оятларини фатво мажмуаларидан бири бўлмиш халқимиз ичида ҳанузгача бидъат-
ланишга борсангиз, ушбу дуони тафсир қилиш ва улардаги ишо- «Фатовойи Оламгирия» ва шаръий хурофот ва ирим-сиримга бери-
ўқинглар: Эй, Аллоҳим! Сенгина раларни англаб етиш учун келти- одоблар бўйича мазҳабимизнинг либ, сафар ойида қилинадиган
яхшиликни раво кўрасан ва Сенги- риладиган маълумотларда сафар асосий манбаларида сафар ойига хайрли ишларни бошқа ойларга
на ёмонликларни қайтарасан. Ях- ойи борлиги аён бўлди: оид маълумотлар бор: «Сафар ойида кўчирадиган, никоҳ тўйларини
шиликка етишиш ва ёмонликдан сафар қилмайдиган, никоҳ ва бошқа тўхтатиб қўядиган, баъзи ҳоллар-
сақланиш Сен билангина бўлади». да хайрли амалларни ҳам чек-
лаб, бошқаларнинг ҳам фикрини
Агар инсон шумланган вақтда фа- чалғитиб соф ислом таълимоти-
қат ягона Аллоҳ таолонинг ўзи хоҳ- дан йироқлашиб қўяётган айрим
лаган нарсаси бўлади, деб қатъий кимсалар юқорида айтилган гап-
ишонса ва қодир бўлганига зеҳни- лардан ўзларига тегишли хулоса
дан турли ёмон хотираларни узоқ- чиқариб олсалар, айни муддао
лаштирса, албатта, у шумланишдан бўлур эди. Зеро, «Хайрли амаллар
халос бўлиши мумкин. Шунинг учун кечиктирилмайди» – деган ҳик-
ҳам Пайғамбаримиз соллаллоҳу матли сўз бежиз айтилмаган.

Зокиржон ШАРИФОВ,

Тошкент шаҳар Олмазор

туманидаги Тўхтабой жоме

масжиди имом-хатиби.

Саудия Арабистони ҳаж зиёратчиларини
қабул қилишни бошламоқда.

2020 йил ХАЛҚАРО ШАРҲ 29
№32 (1962)

“Коронавирус ОЗИҚ-ОВҚАТ
пандемияси ва глобал муаммоси БМТ
иқтисодий пасайиш Абдували САЙБНАЗАРОВ,
саҳнида озиқ-овқат сиёсий шарҳловчи.
инқирозининг
эҳтимолий минбарида янграмоқда
кучайиши жаҳон
ҳамжамиятининг ради ва кенг миқёсли гуманитар ДАРВОҚЕ... қаратиш ва уларнинг яшашига
алоҳида ҳалокатга олиб келади. Коронави- маблағларни олиш имкониятини
ташвишланишига рус пандемияси шароитида гуруч Бугун озиқ-овқат хавфсиз- сақлаб қолиш зарур. Иккинчидан
сабаб бўлмоқда. экспортини тўхтатган Вьетнам лиги Ўзбекистон миллий овқатланиш соҳасида ижтимоий
Бирлашган Миллатлар (жаҳонда гуруч экспортчилари- хавфсизлигининг муҳим ҳимоя тизимини мустаҳкамлаш
Ташкилоти Бош нинг биринчи учлигига киради), унсури ҳисобланади. У ёки талаб этилади. Учинчидан, кела-
котиби Антониу ун, гречка ва сабзавотлар, жум- бу давлатнинг муваффа- жакка сармоя киритиш лозим.
Гутерриш ташкилот ладан, пиёз, сабзи ва картошка қияти кўп жиҳатдан халқа-
Бош Ассамблеясининг экспорт қиладиган Қозоғистон, ро вазиятдан қатъи назар, Дарҳақиқат, мазкур шароитлар-
75-сессиясида гречка, пиёз ва саримсоқпиёз экс- аҳолининг барча қатламла- да озиқ-овқат хавфсизлиги билан
сўзлаган нутқида порт қиладиган Беларусь, лимон рини фаол ва соғлом тур- таъминлаш бўйича келишилган
ҳам ушбу масалага экспорт қиладиган Туркиянинг муш тарзини олиб бориш янги халқаро саъй-ҳаракатларни
алоҳида тўхталиб, ҳаракатлари жаҳон бозори учун учун зарур, хавфсиз, сифат- ишлаб чиқиш долзарблашмоқда.
2021 йили озиқ-овқат салбий бўлди. Бундан ташқари, ли озиқ-овқат маҳсулот- Шу боис БМТ Бош котибининг
тизимлари бўйича жаҳонда гуручнинг истеъмолчиси лари билан таъминлашга 2021 йилда озиқ-овқат тизимлари
Саммит чақиришини Хитой – унинг айрим навлари- боғлиқ. бўйича Саммитни чақириш тўғри-
таъкидлади. нинг харид қилиш нархини ошир- сидаги таклифи долзарб аҳамият-
ди ва захираларни шакллантириш лари саналади. Масалан, чорва- га эга. Бу халқаро ҳамжамиятга
Мақсад – очарчиликни бар- учун рекорд ҳажмда сотиб олиш- чилик сектори маҳсулотларининг бутун дунё бўйича озиқ-овқат
тараф этиш, овқатланиш билан ни режалаштирмоқда. Россия ҳам экспорти миллий ЯИМнинг 40 хавфсизлигини таъминлаш юзаси-
боғлиқ касалликларни қисқарти- муҳим харидорлар томонидан фоизга яқинини ташкил этади, дан янги йўналишларни муҳокама
риш, сайёрамизни даволаш учун сўров мавжудлигига қарамай, дон Сомали экспорт тушумларининг қилиш ва ишлаб чиқишга имкон
озиқ-овқат тизимларини ислоҳ сотишни тўлалигича чеклади. 60 фоизга яқини аҳолининг 65 беради.
қилиш бўйича хабардорликни фоиз қисми тирикчилигининг
ошириш, кенг мажбуриятлар ва Қолаверса, йирик озиқ-овқат асосий манбаси ҳисобланади. БМТ Бош котиби А.Гутерриш
аниқ чораларни келишиб олиш. ишлаб чиқарувчилар – АҚШ, Хи- барча фуқароларни саъй-ҳара-
Шу билан бирга, БМТ Бош коти- той, Ҳиндистон ва Россия – Жа- БМТ озиқ-овқат дастури ва Жа- катларни бирлаштиришга ҳамда
би бутун жаҳон ҳамжамиятини ҳон савдо ташкилоти доирасида ҳон савдо ташкилоти глобал савдо озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб
озиқ-овқат ишлаб чиқариш, қайта ишлаб чиқилган ташаббусларга, ва озиқ-овқат хавфсизлигини таҳ- чиқариш, қайта ишлаш ва истеъ-
ишлаш ва истеъмол қилишга жумладан, озиқ-овқат етказиб бе- дид остида қолдирадиган панде- мол қилишга ёндашувни тубдан
ёндашувни тубдан ўзгартириш ва риш занжирини сақлаб туришни мияга қарши курашга қаратилган ўзгартиришга чақирди. 2021 йилда
саъй-ҳаракатларни бирлаштириш- очиқ қолдириш, озиқ-овқат маҳ- чоралар хавфидан огоҳлантирди. озиқ-овқат тизимлари бўйича
га чорлади. сулотларига асосланмаган савдо Қайд этилишича, озиқ-овқат билан саммит, бу — нафақат навбатдаги
чекловларидан воз кечиш ҳамда етарли таъминлашдаги ишончсиз- тадбир, балки бу 2030 йилга келиб
БМТнинг башоратига кўра, йил ҳар қандай фавқулодда чеклов- лик глобал бозорда тақчилликни барқарор тараққиёт мақсадлари-
охиригача глобал очарчиликнинг ларни қўллашда мутаносибликни яратиб, экспорт чекловлари тўлқи- га эришиш борасидаги халқаро
ўсиши кутилмоқда. Ҳозирги вақт- ва муваққат доираларни сақлаб нини туғдириши мумкин. саъй-ҳаракатларда бурилиш лаҳ-
нинг ўзидаёқ 820 миллион киши, қолиш каби ташаббусларга қўши- заси бўлишига шубҳа йўқ.
яъни сайёранинг ҳар 9 кишиси лишдан бош тортди. Хулоса қандай?
етарли миқдорда егуликка эга Шу муносабат билан саммитни
эмас. Бу йил COVID-19 инқирози Экспортни тўхтатиш — COVID-19 пандемиясининг ўтказишни қўллаб-қувватлаш ва
туфайли яна 49 миллион киши ўта жиддий чақириқ озиқ-овқат хавфсизлиги ва овқат- унда Ўзбекистоннинг иштироки
қашшоқлик домига тушиши мум- ланишга таъсирини ўрганиб чи- бир томондан, жаҳон ҳамжа-
кин. Жаҳон ялпи ички озиқ-овқат ФАОнинг қайд этишича, агар қиб, қуйидаги хулосаларни қилиш миятига мамлакатда озиқ-овқат
маҳсулотининг ҳар бир фоизли маълум мамлакатлар учун озиқ- мумкин. Биринчидан, хавф энг ўт- хавфсизлигини таъминлаш бўйича
пунктга пасайиши ўсишдан тўх- овқат маҳсулотлари экспортини кир саналган соҳаларга эътибор- Ўзбекистон раҳбарияти бошчи-
таб қоладиган болалар сонини 0,7 тақиқлаш озиқ-овқат хавфсиз- ни қаратиб, саъй-ҳаракатларни лигида ўтказилаётган сиёсатни
миллионга кўпайишини англатади. лигини таъминлашнинг қуроли одамлар ҳаётини сақлаб қолишга етказиш, бошқа томондан, қишлоқ
сифатида кўрилса, аксарият қиш- хўжалиги, чорвачилик, парранда-
Самарасиз қарорлар лоқ хўжалиги давлатлари учун ўз чилик, балиқчилик, қуёнчилик ва
нималарга олиб келади? маҳсулоти экспортини тўхтатиши бошқа соҳаларда қўшма чоралар-
жиддий чақириқ ҳисобланади. ни амалга ошириш йўлида халқа-
БМТ Озиқ-овқат дастури (ФАО) Хусусан, Африка мамлакатлари бу ро ташкилотлар билан ҳамкор-
бош директори Ц.Донгюнинг муаммо олдида энг қўли боғлиқ- ликни кенгайтириш имконини
қайд этишича, самарасиз сиёсий беради.
қарорлар, жумладан, айрим мам-
лакатлар томонидан озиқ-овқат
экспортининг чекланиши озиқ-
овқат танглигини келтириб чиқа-

Россияда коронавирусга қарши яна бир
вакцина синовлари ўтказилади.

30 РЕКЛАМА ҲУҚУҚИ АСОСИДА 2020 йил
№32 (1962)

Жа³онда ягона бºлган корхона ма³сулотлари:
сқаалночмалаитлкифгоийндгиазлиу?чунСоғлик – киши ҳаётининг ҳеч нарса билан қийматлаб бўлмайдиган ўлчови. Уни
ишлаб чиқарувчидир.
Эътиборлиси, уларнинг мустаҳкамлаш ва асраб-авайлаш эса ҳамиша муҳим. Бироқ доим ҳам соғлиғимиз
барчаси хавфсиз ва 14 ҳақида қайғурмаймиз. Касалликка чалинсаккина шифохона эшигини тақиллатамиз.
Ваҳоланки, тан соғлиғидагина ҳаётнинг гўзалликларию табиат неъматларидан
“та халқаро стандартларга баҳраманд бўлиш мумкин. Шундай экан, соғлиғимизни борлигида қадрлайлик.

туғилади, нима учун «Gano Extra»ни ҚАНЧАЛИК
танлаш керак? Саволнинг жавоби си-
фатида баъзи маҳсулотларимизнинг
хусусиятларига тўхталамиз.

жавоб беради. Ҳалол серти- Ганодерма эссенцияси аъзолар- ҲАҚИҚАТ?
фикатга эга бўлган маҳсулот нинг мўътадил фаолиятини ушлаб

организм учун керакли ва фойда- туради. Тери касалликларини да- Нигора МИРЗАЕВА (31 ёш):

ли элементларнинг жамланмасидир. волайди. Терини гўзал ва соғлом қи- – Анчадан буён чап томон-
лади. Оғиз бўшлиғидаги яраларни лама йирингли-шишли гаймо-
Микронутриентлар даволайди.
ҳақида биласизми? Реиши полисахаридлари эса рит, кўз олмаси ҳаракатлари
ва кўриш ўткирлигининг чекла-
Микронутриентлар организмда иммун тизимини тартибга сола- ниши билан оғрирдим. Қандай
физиологик ва фармакологик мод- ди. Бу ўсмаларга қарши курашиш
да алмашинувининг бошқарувчиси даволаниш ҳақида бош қотирар-
ҳисобланади. Улар ҳар бир организм хусусиятини намоён қилади.
учун зарур. Боз устига, замонавий Шунингдек, антиоксидант таъмир дим. Танишимнинг маслаҳати
Бунинг учун кўп вақт ёки маблағ тиббиёт касалликнинг олдини олиш
талаб қилинмайди. Шунчаки, бироз ва даволашда микронутриентнинг орқали ҳужайраларни тартибга билан «Гано Шифо» маҳсулот-
эътибор бўлса кифоя. «Саломатлик ва аҳамияти ортиб бораётганини таъ-
фаровонлик – ҳар бир оилага» деган кидламоқда. Улар инсон организми- солади ва ҳимоялайди. Депрессия- ларини истеъмол қилдим. Кўп
эзгу ташаббусни илгари сураётган нинг нормал ўсиши ва ривожланиши га қарши неврологик таъсирга ҳам
«Gano Excel» корпорацияси бу борада учун зарур бўлган, ўрнини бошқа ҳеч эга. Органик германий қон айла- ўтмай ўзимда ўзгаришларни
сизга яқиндан кўмак беради. нарса боса олмайдиган озиқ-овқат нишини тезлаштириб, тўқималар- сездим. Ҳозир соғломман.
моддаларидир. Ганодермали маҳсу- нинг тикланишию тери оқсилини Ҳаётга бўлган муҳабба-
«Gano Excel» нима ўзи? лотлар айни моддалар конидир. Улар меъёрга келтирса, Аденозинскелет тим ортган.
организмнинг физиологик талабла-
«Gano Excel» – ганодерма деб ридан келиб чиқиб, танага доимий мускулларни кучлантиради, асосий қида бош қотиришингиз
аталувчи қўзиқоринни етиштириш, равишда модда таъминотини етказиб
уни тадқиқ этиш, ундан иммунологик беради. нерв тизимини тинчлантиради. Қон
инновацион янги маҳсулотларни яра- қуюлиши — тромб ҳосил бўлишининг шарт эмас. Боиси энди-
тиш ва тақдим этишни мақсад қилган. ликда уларни Ўзбекистоннинг
1995 йил ташкил топган корпорация олдини олиб, модда алмашинувини
дунёдаги барча инсонлар соғ ва бой исталган ҳудудидан топишингиз
бўлиши учун тенг имкониятларга эга бошқаради. Организмнинг ўз-ўзини
эканини амалиётда исботлашга бел даволашини таъминлайди. Тритерпе- мумкин. Гано билан бирга соғлом ҳаёт
боғлаган. Айни пайтда унинг юздан ноидлар эса ўсма, ангиогенез, гипер- кечиринг.
ортиқ давлатда ишлаб чиқариш тар-
моқлари мавжуд. тонияга қарши курашади. Антибиотик Нозигул ДАВЛАТОВА,
Бухоро вилояти Шофиркон
Корпорация ўсимликнинг инсон Қандай каромати бор? ва антивирус таъсирига эга.
тана аъзоларига ўхшаш 6 та энг Хўш, бу воситаларни қаердан олиш
юқори туридан 200дан ортиқ хилдаги туманидаги «Гано шифо» корхонаси
маҳсулотларни ишлаб чиқармоқда. Организмни ўз-ўзидан созлашни мумкин? Сиз жаҳонда ягона бўлган
Корхона ганодермали кофе, какао, раҳбари.
ёрма ва юз парвариши учун маҳсу- кучайтирувчи, шахсий парваришда корхона маҳсулотларини излаш ҳа-
лотлар тайёрлашга эришган биринчи
яқин ёрдамчига айланувчи функцио-

нал гано маҳсулотлари ёш ва жинс

танламайди. Барчага бирдек кўмакчи- Сизнинг ҳам бирон ерингиз оғрияптими? Кимга
га айланади. Сувда 100 фоиз эрий- мурожаат қилиш, қандай даво топиш ҳақида
диган, турли қўшилмалардан холи бошингиз қотганми? Кўп ўйланманг, ҳозироқ www.
юқори сифатли маҳсулот қулай нарх- ganoeworldwide.com/gano.uz сайтига ташриф
ларда тақдим этилади. Энг муҳими, у
буюринг ва янада кўпроқ маълумотларга эга бўлинг!
киши танасига тўлиқ сўрилиб, керак-

ли муолажани бажаради. Ҳақли савол

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ СУДЬЯЛАР ОЛИЙ КЕНГАШИ ҲУЗУРИДАГИ СУДЬЯЛАР ОЛИЙ МАКТАБИ
Фалсафа доктори (PhD) ва фан доктори (DSc) илмий даражасини олиш учун таянч докторантура ва

докторантурага
ТАНЛОВ ЭЪЛОН ҚИЛАДИ

Таянч докторантурага қу- меҳнат дафтарчасининг бел- ёхуд уларга тенглаштирилган олий маълумот, фан ном- Ҳужжатлар Судьялар олий мак-
йидагиларга эга бўлганлар қабул гиланган тартибда тасдиқланган бошқа илмий даражалар олгандан зоди ёхуд фалсафа доктори (PhD) таби Илмий тадқиқотларни муво-
қилинади: нусхаси (ишлаётган талабгорлар сўнг муҳим илмий ютуқларга ёки хорижий давлатларда унга фиқлаштириш бўлими томонидан
учун); эришиш, шу жумладан, фан док- тенглаштирилган илмий даражага 15 сентябрдан 15 октябргача бўлган
магистр даражасига, олий тори (DSc) илмий даражасини эга бўлганлиги тўғрисидаги дип- даврда: п/м 100097 Тошкент шаҳри,
маълумот тўғрисидаги диплом олий таълим муассасаси олиш учун диссертация тадқиқоти лом нусхаси; Чилонзор тумани, Чўпонота кўчаси,
(мутахассислик дастурлари бў- магистратураси дипломи, олий асосини ташкил қилиши мум- 6-уйда (мўлжал: собиқ Олий хўжа-
йича); маълумот (мутахассислик дастур- кин бўлган илмий журналларда тадқиқот мавзуси бўйича лик суди биноси, 423-хона) қабул
лари бўйича) тўғрисидаги диплом чоп этилган камида учта илмий илмий маъруза ва фан доктори қилинади.
фалсафа доктори (PhD) нусхаси; мақолага ҳамда илмий-амалий (DSc) илмий даражасини олиш
илмий даражасини олиш учун конференциялар, семинарлар ва учун тайёрланган докторлик дис- Талабгорлар учун танловда
диссертация тадқиқоти асосини нашр этилган илмий ишлар тегишли илмий йўналишлар бў- сертацияси режасининг муфассал иштирок этиш талаблари ва топ-
ташкил қилиши мумкин бўлган рўйхати, шунингдек, уларнинг йича илмий ишлар тўпламларида лойиҳаси; шириладиган ҳужжатлар рўйхати
илмий натижалар, шу жумладан, нусхалари. камида иккита тезисга эга бўлиш. Вазирлар Маҳкамасининг 2017
илмий журналларда чоп этилган нашр этилган илмий ишлар йил 22 майдаги 304-сонли қаро-
камида битта мақола ҳамда те- Ўзбекистон Республикаси Докторантурада ўқишга та- рўйхати, шунингдек, уларнинг ри билан тасдиқланган «Олий
гишли йўналишлар бўйича икки- Президенти Давлат стипендияси лабгорлар қуйидаги ҳужжатларни нусхалари. ўқув юртидан кейинги таълим
тадан кам бўлмаган илмий ишлар соҳиблари тегишли ҳужжат нус- тақдим этадилар: тўғрисида»ги Низомда батафсил
тўпламларига киритилган маъруза хасини тақдим этадилар. Таянч докторантура ва док- кўрсатилган.
тезисларига эга бўлганлар. Судьялар олий мактаби ди- торантурага талабгорлар
Докторантурага қуйидагилар- ректори номига ариза; http://phd.mininnovation.uz веб- Тел.: +998998163376
Таянч докторантурада ўқиш- га эга бўлганлар қабул қилинади: сайти орқали рўйхатдан ўтиб, Назокат Байзакова,
га талабгорлар қуйидаги ҳужжат- қисқача биографик маълу- Судьялар олий мактаби Илмий +998935728514
ларни тақдим этадилар: фан номзоди ёки фалсафа мотнома; тадқиқотларни мувофиқлаштириш Рустам Хашимов
доктори (PhD) ёхуд уларга тенг- бўлимига ҳужжатларни 2020 йил- email: [email protected]
Судьялар олий мактаби ди- лаштирилган хорижий давлатлар- меҳнат дафтарчасининг бел- нинг 15 октябрига қадар тақдим
ректори номига ариза; да олинган илмий даражалар; гиланган тартибда тасдиқланган этишлари талаб этилади.
нусхаси (ишлаётган талабгорлар
талабгорнинг қисқача био­ фан номзоди ёки фалсафа учун);
график маълумотномаси; доктори (PhD) илмий даражаси

2020 йил ТАРИХ ҲАҚИҚАТЛАРИ 31
№32 (1962)

ЗАҲИРИДДИН
МУҲАММАД БОБУРНИНГ

тошбитиклари қаерда сақланмоқда?

“Экспедиция фаолия- байт ва ҳикматлар битиш одатдир. Битиктошшунос, тарих фанлари кўтарсак, балки Бобур ўша кофир
ти маҳсулдорлигида Масчонинг пастки кенти Оббур- доктори, академик Аҳрор Мухторов одам овчиси сиймосида Му-
илмий ишда қўллани- дондир. Бу Оббурдондан қуйироқ- «Ҳар бир тошнинг юраги бор» номли ҳаммад Шайбонийхонни, ҳимоя-
ладиган гипотеза – да бир чашма бўлиб, бу чашмадан рисоласида Масчодаги Оббурдон ва сиз оҳу сиймосида ўзини назарда
фараз ҳам қўл келади. юқориси Масчога қарашли – қу- унинг теварак-атрофларидаги тоғ тутган бўлиши мумкин.
Заҳириддин Му-
ҳаммад Бобур номи- йиси Палғарга тааллуқлидир. Ушбу масканларнинг тош битикларини Бобур тошбитикларидан қуйидаги
даги халқаро илмий
экспедиция Тожикис-
тон – Афғонистон чашма бошида, унинг ёқасидаги ўрганиб, шулардан тўрттаси Бобур байтлар ҳам диққатга сазовордир:
бўйлаб сафарга чиқ-
қанида Бобур номи тоБ«ВГБШБшииаауарргслнриаааеиффркибдчиттунаанмеабчшмнанакмйдшаиотба,тлмлуеЖароаамбдрачаченмбарумионшшсбмаўммеонйдаогихбиребуадбфдарниёсҳаавбезарувадмридзигуашўўхрзмррастд,»дизи:арамнид:даш.нтд,н, омоэбгБубалтуииолнаармзббдрнутиоиинроокғл.иимшкбаБнимануогб»йихбаииризумлтлулржоаикғтқэоткиннаколиадбаиашзмноир.оБирлубмраинлниқанираитансгииёлиисинкзинундлчббоитиаииабррбсқлнаиўиаиатилнлйнггиш-иада«бдБ,иокБКБГ-.ауаибрҳбиаеаттанчикурсёҳлБўбрадуэидзамтаготзгҳарҳоаардашрбнемуфа.бҳдУхааихемормтоъториитухуклириа-ридожрсмабсутваатбтулмиаҳоаодоетшҳдлачлеабапчфкмираеодитшсииринбмёскоиириаляссйаодёпр,рлои.лро.ҳ
билан боғлиқ «Бобур-
нома»да эсга олинган Биз бу тошни излаб Зарафшон Иккинчиси, Бобурнинг ўз қўли билан абадий қилсин, деган ёзув ва ўша –
биргина тошбитикни
билардик, холос. ­дарёсининг юқори қисми – Оббур- ёзилган тошбитиклардир. ҳижрий 907 тарихий сана бор.

Аммо уни кўрмадик, қаердали- доннинг кўп теварак-атроф қиш- Шаватки Боло қишлоғининг дом- Бу мисраларнинг «Аруси фа-
гини ҳам билмасдик. Мақсад — ўша
тошбитикни топиш ва ўрганиш лоқларида, масканларида бўлдик. Ни- ласи Мулло Жумабойнинг айтиши- лак...» деб бошланадиган тошби-
эди. Сафарга тайёргарлик пайти-
да биз шундай фараз қилдик: агар ҳоят, шу қишлоқ зиёлилари машҳур ча, иккита тошбитик тоғ ёнбағридан тигига мазмун жиҳатидан ало-
Оббурдон (Зарафшон дарёсининг
юқори оқимидаги тоғ қишлоғи, Бобур тошбитиги 1953 йилда тарихчи йўл очилганда нобуд бўлган. Бирин- қадорлигини сезиш қийин эмас.
ҳозирги Тожикистон Республикаси
Сўғд вилояти Масчо тумани)да Бо- олим, академик Аҳрор Мухторов чиси, Мирзо Абдулқодир Бедилнинг. Ўрхун–Энасой ёдгорликлари ва
бур тошга матн ёздирган бўлса, у
биттагинамикан? Балки яна ёздир- томонидан ёзилган жойидан арралаб Як қадам дур аст, Бедил, аз ту то домони хок, Амир Темур битиктош-
гандир? Балки ўзи ҳам ёзгандир? олиниб, бошқа бир нечта битиктош- Бар сари мужгон чу ашк истодаи, ҳушёр бош! ларининг Бобур тош-
лар билан Душанбега олиб кетилгани битикларига муштарак,
Сафар жараёнида фаразларимизга
турли даражада бирма-бир аниқлик ҳақидаги аниқ маълумотни берди. Иккинчиси, Бобур мирзонинг: умумий жиҳати битикчининг тар-
киритилди: «Бобурнома»да келти-
рилган Бобур тошини ўша – асл Эртаси куни биз Зарафшон тоғ «Аруси фалак! Сад шавҳар куни жимаи ҳоли билан алоқадорлиги
ёздирилган жойдан тополмадик,
бошқа жойда учратдик. Бироқ Об- тизмаларини Анзоб ва Шоҳрис- ҳалолат бод!» деган ёзувли тош- бўлса, фарқли томони иккитадир:
бурдон атрофидаги қишлоқлардан
Бобурнинг ўз қўли билан ёзилган тон довонларидан ўтиб, Душанбе битиги эди. Биринчиси, матннинг форсий
икки дастхатини топдик ва ўргандик.
шаҳрига етиб бордик. Тожикистон Ҳижрий 907 йил қора тилда ёзилгани. Буни тушуниш ва
Экспедициямиз аъзолари Бобур халқлари қадимий санъати музе- харсангтошга битилган изоҳлаш осон: бу қишлоқларда,
тошбитикларини излаб Масчо йида ўша тошлар сафида машҳур асосан, дари тилида (тоғли тожик
туманидаги Оббурдон қишлоғи-
га бордик. Қишлоқ зиёлилари ва Бобур тошбитиги ҳам сақланаёт- байт тили) сўзлашадиган аҳоли яшайди.
мулла Умарқулнинг айтишларига
қараганда, бу ер аҳолиси учун ганини ўз кўзимиз билан кўрдик. нқоқумбБёШршшиатчаоаКККлиааобагуйфси7бнооарнармрнмт8шуҳфтшқнатинтртуиибиёнсааоуисиоудуршрмдрбинчтлғнабаоаҳааноглкнқтдебд,иисмагаинчиимаатжнд-ооимиошрзгхҲтаажқлгрмилаиқёоарлраииаотаорсраджтоёбрбилжоаирлуаоғиоа,ммёаламёиисшюсбрқиттУшадхўБйаёизибмўқабаонисрўонқплмргибабгикқбиииаитрисртоеодудлнйинақиатррр«иатггн.угхркоДадбрчаУлжигон,лнюиоунў.тшнряаиоб.БрклшоқиркЗШбйикаи9уокшлауар0лсззтзпўраруна7ат.чажтқмидунамЗши»сиуирифоиааотшкрсгктй-н-ндао-и:нидганнбо-баҳниессттлББгбИбтфБтбдиуоиуииуиооа.акмдрншкттрбСртлкнииилиуоилсиабаариккрниатнвниррллхлнф.оггч,тчоааиаигилуииирррннсчўйкткбшБии.»иитхзуўлиИо)иамау,о(ғпаабқтбкк«сисудррёмиаеулкБултшазнонлркиаиосаиилглиқнднонридбдибианаиҳчиуиаяўаллрйқганирхмт:х-аио«доглсинБшираКнлБаиолсооўн:иадаилои,бқзБмби.штинаБибиомУуоақарргоулйтчрббл»ёлггирбиҳи-дгуазаааахугатагнаиррйнбиорарабгчадодннмъўфтимоитлиришолиийаосттоБл.иршъриоойалшқоа.м-аи,шшабр--ми--и?-й- ,
меҳмонхона тош деворлари ва тоғ
қояларига шеърлар ва ҳикматлар «Бобур битик тоши
ёзиб қўйиш одати бор экан. Буни жаҳоннинг энг машҳур
Заҳириддин Муҳаммад Бобур ҳам музейлари зийнати бўла
«Бобурнома»да тасдиқлаган ва ўзи
ҳам харсангтошга Саъдий Шеро- олади!»
зийнинг машҳур «Бўстон» асари-
дан афсонавий шоҳ – Жамшид би- Бобур тоши ҳақидаги навбатда-
лан боғлиқ бир таъсирчан воқеани ги маълумотни биз Аҳрор Мухто-
ёздирганини ҳикоя қилган: ровнинг «Ҳисор тарихи» китоби
сўнгсўзидан ўқиб ҳайратда қолдик.
Собир Зокирзода ёзадики: Аҳрор
Мухторов Бобур тошини Душан-
бега олиб борганида, тарихчининг
устози машҳур олим А.А.Семенов
бу тошни кўриб, қувончини яши-
ролмай айтган экан: «Бобур битик
тоши жаҳоннинг энг машҳур му-

«Бу тоғли масканда тошга ўйиб зейлари зийнати бўла олади!» Маълумки, ҳижрий 907 йил ми- Зокиржон МАШРАБОВ,
лодий 1502 йилга тўғри келади. Халқаро Бобур номли илмий
ЭЪЛОН:
Юқоридаги байтда Бобур гарчи экспедиция раҳбари,
2019 йил 26 июнда Турсунбоев Жамшид Хасан ўғлига Ўзбе- Бобурхон сифатида Оббурдон ат- Ўзбекистонда хизмат кўрсатган
кистон миллий телерадиокомпанияси қошидаги «Махсус авто- рофидаги қишлоқ аҳли ҳурматига
корхона» ДУК томонидан берилган П-3790 рақамли гувоҳнома сазовор эса-да, Шайбоний хавфи маданият ходими.
йўқолганлиги сабабли БЕКОР ҚИЛИНАДИ. таҳликасидан озод эмасди. Агар Ваҳоб РАҲМОНОВ,
байт мазмунидан рамзий пардани Бобур номли халқаро мукофот

совриндори.

Бугундан қатор метро бекатлари
вестибюллари ёпилади.

32 СЎРАГАН ЭДИНГИЗ... 2020 йил
№32 (1962)

КОМПЕНСАЦИЯҲайдовчилик Маҳалла раислари 10 фоизли
МЕҲНАТ ҲУҚУҚИгувоҳномаси йўқ I гуруҳогоҳлантирилганми? чегирмага барча
ногиронига бензин пули ОТМларда амал
ОЛИЙ ТАЪЛИМберилмайдими?– Маҳалла раисиқилинадими?
ва ходимлари фу-
– Номимда машина бор, лекин болалик- САЛОМАТЛИК қароларни пахтага – Тўлов-шартнома асо-
дан II, ҳозир I гуруҳ ногиронлигим боис мажбурий жалб сида ўқийдиган талабаларга
ҳайдовчилик гувоҳномаси ололмаганман. қилмаслик тўғриси- бериладиган 10 фоизли че-
Бироқ автомобиль бензини харид қилиш да огоҳлантирил- гирмага барча давлат олий
харажатларининг бир қисмини қоплаш ганми? Маҳалладаги таълим муассасаларида
учун бериладиган ҳар ойлик пул ком- ишсизлар-чи, улар амал қилинадими?
пенсациясини менга беришмаяпти. Шу ўз хоҳишлари билан пахта теримига чиқишлари
тўғрими? мумкинми? Ислом ХУШВАҚТОВ.
Сурхондарё вилояти.
Вали ҚУРБОНОВ. Барно ТЕМИРОВА.
Жиззах вилояти. Фарғона вилояти. Баҳриддин ШАЙБАЛИЕВ,
Олий ва ўрта махсус
Юсуфхон АБУЛФАИЗОВ, Гулрух НИЁЗМЕТОВА, таълим вазирлиги ахборот
Молия вазирлиги ҳузури- Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирли- хизмати бош мутахассиси:
даги Пенсия жамғармаси бош ги Бош давлат меҳнат ҳуқуқ инспектори: – Олий ва ўрта махсус
мутахассиси: – Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазир- таълим вазирлиги томо-
– Пенсия ва нафақа олувчи- лигининг ташаббуси билан республиканинг нидан Молия вазирлиги
ларнинг ижтимоий ҳимоясини барча маҳалла ходимларига «Мажбурий меҳнат- билан биргаликда пандемия
яхшилаш, аҳолининг кам таъминланган дан огоҳ бўлинг!» номли услубий қўлланмалар шароитида аҳолининг тўлов
қатламини қўллаб-қувватлаш ҳамда улар- тарқатилган. Бундан кўзланган асосий мақсад қобилияти пасайишини
нинг автомобиль бензини сотиб олиш – маҳалла фуқаролар йиғини ходимларининг ҳисобга олиб, фарзанди
харажатларининг бир қисмини қоплаш мажбурий меҳнат тўғрисидаги хабардорлигини тўлов-шартнома асосида
учун шахсларнинг айрим тоифаларига оширишдир. ўқийдиган оилаларга ен-
Вазирлар Маҳкамасининг 2006 йил 30 Маҳаллада яшайдиган ишсиз фуқароларга гиллик яратиш ва уларни
октябрдаги «Автомобиль бензини сотиб пахтада қўшимча даромад топиш мумкинлиги қўллаб-қувватлаш мақсадида
олиш бўйича илгари берилган имтиёзлар тўғрисидаги тўлиқ маълумотлар берилган ҳолда янги ўқув йилида амалда-
ўрнига шахсларнинг айрим тоифаларига фақатгина ўзларининг ихтиёрига кўра пахта ги базавий тўлов-конт­ ракт
ойлик пул компенсациялари тўловла- теришга жалб қилиниши мумкин. Бунда пахтага миқдори учун 10 фоиз
ри жорий этиш тўғрисида»ги қарорига жалб қилинаётган маҳалланинг ишсиз фуқа- чегирма берилиши таклиф
мувофиқ, ойлик пул компенсациялари роларига пахтага чиқиш бўйича барча меҳнат этилган эди. Мазкур таклиф
тўлаб келинмоқда. Мазкур компенсацияни шароитлари, яъни пахта пули, ётоқ жой, иш Ўзбекистон Республикаси
уруш қатнашчилари ва уларга тенглаш- ҳақининг берилиш тартиби ва бошқалар таниш- таълим муассасаларига
тирилган шахслар, уруш ногиронлари тирилади. ўқишга қабул қилиш бўйича
ва уларга тенглаштирилган шахслар, Давлат комиссияси томони-
меҳнатда майиб бўлиш ва касб касаллиги Нима учун бизда дан маъқулланди ва барча
туфайли I ва II гуруҳ ногиронлари ҳамда касаллик кўпайиб давлат олий таълим муасса-
болаликдан ногиронлари I ва II гуруҳ кетяпти? саларига вазифа сифатида
олиш ҳуқуқига эга. юборилди.
Ойлик пул компенсацияси тўлови уни – Нима учун бизда Янги 2020/2021 ўқув
олиш ҳуқуқига эга бўлган, Ўзбекистон коронавирус билан йилида республика олий
Республикаси ҳудудида доимий яшай- касалланганлар кўпа- таълим муассасаларининг
диган, енгил автомобиль, мотоаравача йиб кетяпти? Россия бакалавриат ва магистра-
ёки мотоциклга эга бўлган ва улардан давлатидан буюртма турасида кундузги таълим
фойдаланадиган шахсларга тайинланади. қилинган вакциналар шаклида тўлов-контракт
Агар автомототранспорт воситаларидан ҳақида ҳам гапирилмай қўйилди. асосида таҳсил оладиган
фойдаланиш ҳуқуқи ишончнома бўйича барча талабаларга шартно-
бошқа шахсга берилса ойлик пул компен- Шоҳида ТЎРАЕВА. ма шартларини бажаришда
сацияси олиш ҳуқуқи йўқолади. Бу ҳолат- Тошкент шаҳри. амалдаги базавий тўлов-
да, соғлиги туфайли автомототранспорт контракт (стипендиясиз
ҳайдолмайдиган Иккинчи жаҳон уруши Наргиза НУРУЛЛАЕВА, қисмидан) миқдорига 10
ногиронлари билан доимий равишда бир- ССВ ҳузуридаги Коронави- фоиз чегирма берилади.
га яшайдиган, бир тураржой майдонида Ҳурматли талабалар ва
рўйхатдан ўтган оила аъзолари автомо- русга қарши курашиш штаби ота-оналар! Агар сизда
тотранспортни ишончнома бўйича ҳай- аъзоси: ушбу масала юзасидан
дашса уларга нисбатан татбиқ этилмайди. тушунмовчиликлар юзага
Бунда ойлик пул компенсацияси тўлаш – Коронавируснинг тарқалиш келса, аниқ фактларни кўр-
фақат ишончноманинг амал қилиш мудда- даражаси ҳар бир мамлакатда сатган ҳолда телеграмдаги
тига тайинланади. ўзига хос. Бу аҳоли зичлигига, мил- @otvmurojaat_bot боти ор-
2019 йил 15 августдан қонунчиликда латнинг хусусиятига, аҳолининг соғлиги даража- қали бизга маълум қилинг.
белгиланган айрим тоифадаги шахсларга си ва сифатига, иқлимга, бактериал ва вирус ин-
автомобиль бензини харид қилиш харажат- фекцияларининг тарқалганлигига, инсонларнинг
ларининг бир қисмини қоплаш учун ҳар ўз соғликларига жавобгарлигига, эҳтиёт чорала-
ойлик пул компенсацияси 75 000 (етмиш ри ва бошқаларга боғлиқ. Вакцинага келадиган
беш минг) сўм миқдорида белгиланган. бўлсак, Россияда вакцина клиник тажрибадан
ўтказилиши якунланмаган.

Ўзб­ ек­ ис­тон Бош муҳаррир вазифасини Таҳририят манзили: Газета
Республикаси вақтинча бажарувчи Тошкент шаҳри, Мустақиллик таҳририят
Президенти Санжар ИСМАТОВ шоҳкўчаси, 59-уй. Индекс: 100192 компьютер
Администрацияси марказида
ҳузуридаги Ахборот Нашр навбатчиси: Р. Юсупов Телефонлар: 71 233-39-89, саҳифаланди ва
Ижтимоий-сиёсий, ва оммавий Мусаҳҳиҳлар: Н. Азимова, Қабулхона: 71 237-56-80, офсет усулида
маънавий-маърифий газетаси коммуникациялар М. Назарова Котибият: 71 233-10-73. босилди.
агентлиги томонидан Навбатчи: Б. Ғозиддинов Факс:
МУАССИС: 2019 йил 24 сентябрда Саҳифаловчилар: И. Болтаев Нашр кўрсаткичи: 148
«Mahalla» nashriyot-matbaa uyi» 0019 рақами билан Ш. Бароқов Баҳоси келишилган нархда.
масъулияти чекланган жамияти давлат рўйхатидан
ўтказилган. «Шарқ» нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси босмахонасида чоп этилди. Босмахона манзили: Тошкент шаҳри,
Буюк Турон кўчаси, 41-уй. Формати — А-3, 8 босма табоқ. 23 700 нусхада чоп этилди. Буюртма Г-945 123456