ИНФЛЯЦИЯ: ФУҚАРОЛИК
КОДЕКСИНИ
одамлар топаётган
янгилашга қандай
даромаднинг
зарурат туғилди?
қадри бўлиши 22
керак 5 www.mahalladosh.uz
@mahalladoshuz @mahalladosh_uz
№31
(1961) 2020 йил
17 — 24 сентябрь
Ижтимоий-сиёсий, маънавий-маърифий газета
«АФҒОНИСТОН
осудалик,
тинчлик уйига
айланади»
9
ҚИШЛОҚ
ОДАМЛАРИ
қачон сифатли
давлат хизматидан
фойдаланади? 10
«РАИС ЎЗИНИ МЕІНАТ
ночор оилалар
ўрнига қўйиб
кўриши керак эди...» 13
ЎЗБЕКИСТОН МИГРАЦИЯСИ: 3
ОЛИМЛАРИ
дунё илмидан хавфсиз,
қанчалар ортда қолган? тартибли ва
қонуний асосда
17 йўлга қўйилади
КОРОНАВИРУС
АНИҚЛАНГАН
ўқитувчилар шахси сир
сақланиши тўғрими?
18
МАІАЛЛАНИ «MAHALLA»СИЗ ТАСАВВУР ЭТИШ ЇИЙИН... ОБУНА
ИНДЕКСИ: 148
2021ОБУНА БЄЛИШГА ШОШИЛИНГ!
2 КУН НАФАСИ 2020 йил
№31 (1961)
СУВ ТЕЖОВЧИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
КЕНГ ЖОРИЙ ЭТИЛАДИ
Президентимиз Шавкат Мирзиёев раислигида 16 сентябрь куни
сув хўжалигида тежамкор технологияларни жорий этиш ва
давлат-хусусий шериклик лойиҳаларини амалга ошириш чора-
тадбирлари юзасидан видеоселектор йиғилиши ўтказилди.
МУАММОЛАР ЕЧИМИДА
МАСЪУЛИЯТ ҚАЧОН ОРТАДИ?
Бир гектар ларни жорий этишни 600 туманларида сув хўжа- Маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш вазирлигида
майдонга минг гектарга етказиш лиги объектлари хусусий фуқаролар йиғинларига услубий-амалий кўмаклашиш,
қанча харажат режа қилиб қўйилди. шериклик асосида тад- оилаларда ижтимоий-маънавий муҳитни соғломлаш-
қилиняпти? биркорларга берилиб, тириш, хотин-қизларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш,
Бундай технологиялар намунавий лойиҳа амалга аҳоли бандлигини таъминлаш бўйича мавжуд муаммо-
Охирги 10 йилда Ўз- қамрови кенгайиши би- оширилмоқда. Йиғилиш- ларни ҳал этиш масалаларига бағишланган видеосе-
бекистонда сув ҳажми лан уларни ишлаб чиқа- да бундай лойиҳаларни лектор йиғилиши ўтказилди.
12 фоизга, ўтган йилгига ришга ҳам талаб ошади. бошқа ҳудудларда ҳам
нисбатан эса бу йил 15 Бироқ юртимизда шунга жорий этиш бўйича топ- Маҳалла ва оилани тизими йўлга қўйилмаган.
фоизга камайган. Хусу- ихтисослашган 13 та кор- шириқлар берилди. қўллаб-қувватлаш вазири Шунингдек, фуқаролар йи-
сан, 2,5 миллион гектар хонанинг қуввати келгуси Раҳмат Маматов танқидий ғинлари биноларини қуриш
майдонни суғориш учун йил эҳтиёжининг ярмини Сув исрофига сабаб руҳда ўтказилган йиғилиш ва таъмирлаш, уларнинг
5 мингдан зиёд насос қоплашга ҳам етмайди. бўлаётган муаммолардан давомида «Обод ва хавф- моддий-техника базасини
ишлатилиб, йилига 8 Шу боис Самарқанд, яна бири шуки, бугунги сиз маҳалла» тамойилини мустаҳкамлаш борасида
миллиард киловатт соат Тошкент ва Наманган кунда 3 мингдан зиёд сув жорий этишда белгиланган ҳам муаммолар тўла барта-
энергия ва 2,4 триллион вилоятларида сув тежов- ўлчаш постларининг ати- вазифаларни маҳаллабай, раф этилмаган.
сўм бюджет маблағла- чи технологиялар учун ги 2 фоизи, 400 та йирик кўчабай, хонадонбай ти-
ри сарфланмоқда. Бир ускуналар ишлаб чиқа- сув объектининг 2,5 фои- зими асосида олиб бориш Йиғилишда «Обод хона-
гектар майдонга сувни рувчи корхоналар ташкил зида бошқариш тизими зарурлигини таъкидлаб, дон», «Обод кўча», «Обод
насослар орқали етказиб этилади. автоматлашган, холос. маҳалла» мезонларини
бериш учун бюджетдан Шу боис йил якунигача
ўртача 800 минг сўм ха- Сув объектлари 150 та, келгуси йилдан бу борада тизимда меҳнат амалиётга жорий этиш,
ражат қилиняпти. Эгатлаб хусусий шерикка барча ўлчаш постларида қилаётган ҳар бир масъул фуқаролар мурожаатлари
суғориш оқибатида йили- сувни онлайн режимда ходим ўз вазифасига масъ- билан ишлаш бўйича жой-
га қарийб 5-6 миллиард берилади назорат қилувчи авто- улият билан ёндашиши ларда олиб борилган ишлар
куб метр ёки 20 фоиз сув матлашган тизим жорий муҳим эканини қайд этди. таҳлилига ҳам алоҳида
далада беҳуда сарфлан- Соҳадаги яна бир ин- этилади. тўхталиб ўтилди. Жумла-
моқда. новация — кластерлар 3 Таъкидланишича, оила- дан, ҳозирга қадар Тошкент
минг гектардан зиёд экин Маълумки, бу йилдан ларда ижтимоий-маънавий ва Самарқанд шаҳарлари,
Йиғилишда таъкид- майдонини лазер ёрда- қишлоқ хўжалиги корхо- муҳитни соғломлаштириш, Тошкент, Қашқадарё, Фар-
ланганидек, шу пайтгача мида текислаш орқали наларига сув солиғи бў- хотин-қизларни ижтимоий ғона вилоятлари, Қорақал-
285 минг гектар, яъни сув сарфини 20-25 фоиз, йича берилган имтиёзлар қўллаб-қувватлаш, улар- поғистон Республикаси
бор-йўғи 7 фоиз ерда ўғитни 15 фоиз тежашга, бекор қилинди. Шу билан нинг бандлигини таъмин- бўйича аҳоли мурожаат-
сув тежовчи технология- ҳосилдорликни ками- бирга, сувдан фойдалан- лаш борасида маҳалла ларини кўриб чиқиш ва
лар жорий этилган. Бу да 10 фоизга оширишга ганлик учун солиқ став- ходимларининг давлат ва уларда келтирилган муам-
борада, айниқса, Қаш- эришган. Давлатимиз каси 50 фоизга пасайти- жамоат ташкилотлари би- моларни бартараф этиш
қадарё, Бухоро, Хоразм раҳбари бу тажрибани рилди. Президент ушбу лан ўзаро ҳамкорлиги қо- ишлари асоссиз равишда
вилоятларида қолоқлик кенг қўллаб, пахта, ғалла камайтирилган ставкани ниқарли йўлга қўйилмагани кечиктирилган.
бор. Айрим жойларда сув ва шоли майдонларини келгуси йилда ҳам сақ- сабабли жорий йилнинг1
тежовчи бирорта ҳам ло- лазер ёрдамида текислаш лаб қолиш зарурлигини сентябрь ҳолатига нотинч Йиғилиш сўнггида кел-
йиҳа татбиқ қилинмаган. муҳимлигини таъкидлади. таъкидлади. оилалар шу йилнинг ик- тириб ўтилган вазифалар
Йиғилишда келгуси йилда кинчи чорагига нисбатан ижроси бўйича масъул
сув тежовчи технология- Жорий йилда Қуйичир- ЎзА материали Хоразм, Бухоро, Қашқа- раҳбар ва ходимларга зарур
чиқ, Нарпай, Булунғур, асосида тайёрланди. дарё, Самарқанд, Наман- топшириқ ва кўрсатмалар
Сардоба, Нишон, Касби ган вилоятлари, Тошкент бериб ўтилди. Шунингдек,
шаҳри ва Қорақалпоғистон ўз вазифасига совуққонлик
ШАРОИТ БЎЛСА, ДЕМАК, НАТИЖА БЎЛАДИ Республикасида сезиларли билан муносабатда бўлган,
даражада ошган. аҳоли мурожаатлари билан
Фарғона вилояти Ўзбекистон тума- яшаётган 3 мингдан зиёд аҳоли ҳақида ишлашда сусткашликка йўл
нидаги 6 та маҳалла фуқаролар йиғи- электрон маълумотлар базасини яра- Тадбиркорлик фаолияти- қўйган масъул ходимларга
нига янги компьютер жамланмалари тиш имкони мавжуд. Шунингдек, «Обод ни бошлаш истагида бўлган нисбатан тегишли жазо
топширилди. ва хавфсиз маҳалла» тамойилини ҳаётга фуқароларга маҳаллалар чоралари белгиланди.
татбиқ этишда бу компьютерлардан томонидан имтиёзлар бе-
— Туман ҳокимлигининг бугунги унумли фойдаланамиз. рилганига қарамай, улар- Носир ҲАЙДАРОВ.
ташаббусидан бениҳоя хурсандмиз, — дан самарали фойдаланиш
дейди «Нурли келажак» йиғини раиси Маълумот ўрнида, айни пайтда туман-
Муҳаммадзоир Охунов. — Бизга берил- да 72 та маҳалла фаолият юритмоқда.
ган янги компьютер жамланмаси иши- Уларнинг самарали ишлаши учун барча
мизни янада яхшилашга хизмат қилади. шароитлар яратилмоқда.
Энди маҳалламиздаги 630 та хонадонда
Севинч ҲУСАНОВА.
«Қишлоқ хўжалигини диверсификация ва модернизация қилиш»
лойиҳасини амалга оширишга доир Президент қарори имзоланди.
2020 йил МОҲИЯТ 3
№31 (1961)
МЕҲНАТ МИГРАЦИЯСИ:
хавфсиз, тартибли ва қонуний
асосда йўлга қўйилади
Меҳнат миграцияси ва миг- — Яна бир муҳим жиҳат — хориж-
рантлар... Айрим амалдорлар да мураккаб молиявий аҳволга
хушламай тилга оладиган тушган ва шахсини тасдиқлов-
ушбу тоифа аслида жаҳон иқтисо- чи ҳужжатларсиз, маблағларсиз
диётида ҳаракатланувчи куч санала- қолган 10 мингга яқин фуқарога
ди. Тан олиш керак, бу тушунчалар 446 минг сўм (40 доллар) миқдо-
бизнинг ҳаётимизга кириб келганига рида бир марталик моддий ёрдам
ҳам анча вақт бўлган. Бироқ қону- кўрсатилади. Шунингдек, меҳнат
ний миграция оқимини бошқариш, мигрантларига ҳуқуқий ёрдам
меҳнат мигрантларининг ҳақ-ҳуқуқ- бериш бўйича онлайн платформа
ларини ҳимоя қилиш ва улар учун яратилиб, Россия Федерациясида
зарур шарт-шароитлар яратиш узоқ «Call-марказ» ташкил этилади.
вақт ўз ҳолига ташлаб қўйилди.
Маҳалла фаоллари
Фақатгина сўнгги йиллардагина эса, ўз навбатида, ўша корхона- тизимига киритилган кам таъмин- оилаларга кўмаклашади
миграцияга қараш том маънода лар талабига мос малакага эга ланган оила аъзоси вақтинчалик
ўзгарди. Хорижда ишлаётган фуқа- ва тил биладиган мутахассислар ишлаш учун хорижга чиқиб ке- 2021 йил 1 январдан бошлаб
ролар билан мулоқот ўрнатилди, тайёрланиши зарур. Шу боис таётганда микроқарзлар бериш «Ижтимоий ҳимоя ягона реестри»
уларни қўллаб-қувватлаш учун қарор билан бу борада янги тартиби жорий этилади. ахборот тизимида кам таъминлан-
алоҳида жамғарма ташкил этилиб, тизим жорий этилади. ган сифатида рўйхатга олинган
мигрантларнинг ҳаёти ва соғлиғини Микроқарзлар хорижда ишга оила аъзоларига, улар хорижда
суғурталаш, ипотека кредитларини Яъни эндиликда ҳудудларда- жойлашиш (шу жумладан, йўл ҳа- вақтинча меҳнат фаолиятини
ажратиш амалиёти йўлга қўйилди. ги Ташқи меҳнат миграцияси қини тўлаш ва меҳнат фаолиятига амалга ошириб, қайтиб келганда
Шунга қарамай, бундай юртдош- агентлиги филиаллари хорижий рухсат олиш) билан боғлиқ хара- тадбиркорлик фаолиятини йўл-
ларимизни ижтимоий, ҳуқуқий, иш берувчилар билан кели- жатларни қоплаш учун 10 мил- га қўймоқчи бўлса, бунинг учун
моддий қўллаб-қувватлаш бораси- шувлар тузади ҳамда хорижга лион сўмгача миқдорда бир йил 2,2 миллион сўм миқдорида
да ечимини кутаётган муаммолар фуқароларни ишга юборади. муддатга берилади. Унинг фоиз субсидия тўланади. Шунингдек,
ҳали кўп. Айниқса, улар иш берувчи ставкасининг 14 фоизли пункти- тадбиркорлик фаолиятини қўл-
компанияларни топиш, талаб қили- Қарор билан 2021 йил 1 дан юқори бўлган қисми, лекин 21 лаб-қувватлаш давлат жамғармаси
надиган иш кучига мутахассислиги январдан бошлаб ташкиллашти- фоиздан ошмаган миқдори Банд- маблағлари ҳисобидан ажратил-
бўйича талаб, тил билиш ва ўша рилган меҳнат миграцияси йўли ликка кўмаклашиш давлат жам- ган кредитнинг 14 фоиздан юқори
давлатдаги меҳнат қонунчилигини билан хорижга чиқиб кетаётган ғармаси маблағлари ҳисобидан бўлган қисми, лекин 21 фоиздан
ўрганиш каби муаммоларга энг кўп шахсларни ишга юборишдан компенсация қилинади. ошмаган миқдори компенсация
дуч келмоқда. олдин мажбурий тартибда касб- қилинади.
ҳунарга ўқитиш тизими жорий Яна бир масала — айни пайтда
Давлатимиз раҳбарининг жорий қилинмоқда. хорижда ишлаётган фуқаролар- Туман ва шаҳар сектор раҳбар-
йил 15 сентябрдаги «Хавфсиз, тар- нинг меҳнат стажини ҳисобга лари, маҳалла раислари ва меҳнат
тибли ва қонуний меҳнат миграция- — Касб-ҳунарга ва чет тилига олиш тизимида атиги 4,5 минг инспекторлари хорижга ишлаш
си тизимини жорий этиш чора-тад- ўқитиш 14 та «Ишга марҳамат» нафар киши рўйхатга олинган. Шу учун кетган фуқароларнинг оила
бирлари тўғрисида»ги қарори ана мономаркази, 30 та касб-ҳу- боис келгуси йил бошидан таш- аъзоларига моддий ва ижтимоий
шу масалаларнинг комплекс ечими- нарга ўқитиш маркази, пойтах- киллаштирилган ҳолда хорижда ҳолатини яхшилаш, зарур тиббий
га қаратилган. тимиздаги 11 та касб-ҳунарга меҳнат фаолиятини амалга оши- патронаж хизматини кўрсатиш,
ўқитиш курслари ҳамда юрти- риш — ўзини ўзи банд қилган ипотека кредитлари асосида
— Қаерда меҳнат миграцияси мизнинг 136 та маҳалласидаги шахслар шуғулланиши мумкин уй-жойлар ажратиш, фарзандла-
тўғри ташкил этилган бўлса, банд- касб-ҳунарга ўқитиш масканла- бўлган фаолият турларига тенг- рининг таълим олишидаги муам-
лик, оилалар даромади, малакали рида, шунингдек, ҳудудлардаги лаштирилади. Ушбу шахсларга моларини ҳал қилиш, меҳнатга
мутахассислар кўпаяди, — дейди 26 та коллеж ва техникумларда ўзини ўзи банд қилганлар учун лаёқатли аъзоларини иш билан
Бандлик ва меҳнат муносабатлари амалга оширилади, — дейди белгиланган солиқларни тўлаш таъминлашга кўмаклашади.
вазирининг биринчи ўринбосари Ташқи меҳнат миграцияси ҳамда пенсия миқдорини ҳисоб-
Эркин Муҳиддинов. — Президент агентлиги бошқарма бош- лаш тартиби қўлланилади. Умуман олганда, қарор дои-
қарори билан соҳада хавфсиз, тар- лиғи Азим Аҳмадов. — Бунда расидаги тадбирларни амалга
тибли ва қонуний меҳнат мигра- Бандликка кўмаклашиш давлат Хорижда қийналиб ошириш натижасида 2020-2021
цияси тизими жорий қилинмоқда. жамғармаси ҳисобидан ҳар бир қолган шахсларга моддий йилларда 70 мингга яқин шахс
Хорижда ишлашга кетишдан олдин фуқаро учун БҲМнинг 4 бара- касб-ҳунарга ва чет тилларига
фуқароларни касб-ҳунарга ва хори- вари миқдорида грант маб- ёрдам кўрсатилади ўқитилади. 144 мингдан ортиқ
жий тилларга ўқитиш, уларга кас- лағлари ажратилади. Бирламчи шахс ташкиллаштирилган ҳолда
бий малакани тасдиқловчи халқаро касбга ўқитиш йўналишлари 18 Ташқи меҳнат миграцияси соҳа- хорижга вақтинча меҳнат фаолия-
тан олинадиган сертификатларни та этиб белгиланиб, келгусида сини янада ривожлантириш мақ- тини амалга ошириш учун юбори-
бериш амалиётини жорий қилиш уларнинг сони талаб ва эҳтиёж- садида 2021 йил 1 январга қадар лади. 148 мингга яқин хориждан
мазкур тизимнинг асосий йўналиш- га кўра оширилади. Ўзбекистонда Россия Федерацияси қайтиб келган фуқаронинг банд-
ларидан бири этиб белгиланди. Ички ишлар вазирлигининг пас- лиги таъминланиб, 120 мингга
10 миллион сўмгача порт-виза хизмати ваколатхонаси яқин меҳнат мигрантининг оила
Меҳнат мигрантлари микроқарз берилади очилади ҳамда ушбу ваколатхона- аъзоларига ёрдам кўрсатилади.
мажбурий тартибда да патентни тайёрлаш, расмий- Бу эса минглаб юртдошларимиз
Айтиш мумкинки, ҳужжат- лаштириш ва бериш хизматлари касб-корли, оилалари даромадли
ўқитиладими? нинг ҳар битта банди меҳнат кўрсатилади. бўлади, муҳими, Ўзбекистон фуқа-
мигрантларини амалий жи- ролари қаерда бўлмасин, давлат
Хорижда юртдошларимиз муно- ҳатдан қўллаб-қувватлашга — Ўзбекистон фуқароларига ҳимоясини ҳис этади деганидир.
сиб шароитларда меҳнат қилиши қаратилган. Масалан, 2021 йил ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш мақсади-
учун, энг аввало, йирик иш берувчи 1 январдан бошлаб «Ижтимоий да чет давлатлардаги адвокатлик Санжар ИСМАТОВ тайёрлади.
компаниялар билан алоқаларни ҳимоя ягона реестри» ахборот ташкилотлари билан битимлар
кенгайтириш лозим. Бунинг учун тузилади, — дейди А.Аҳмадов.
«Халқаро шартномани тасдиқлаш тўғрисида»ги
Президент қарори қабул қилинди.
4 ПАРЛАМЕНТ 2020 йил
№31 (1961)
СЕНАТНИНГ ЕТТИНЧИ ЯЛПИ МАЖЛИСИ:
Ортиқча бюрократик тўсиқлар
олиб ташланадими?
Олий Мажлис Сенатининг видеоконференцалоқа ўзи бошқариш органидан маълу- бор кафолатлади. Ўз ўрнида жабр-
тарзида ўтказилган еттинчи ялпи мажлисида
юқори палата аъзолари 16 та масала, шу жум- мотномани илова қилиш талаби ланганларга етказилган маънавий
ладан, 7 та қонунни кўриб чиқишди. Хўш, сенаторлар
томонидан қайси қонунлар маъқулланди? Уларнинг бекор қилинади. Тураржойларни ва моддий зарарнинг ўрнини қоп-
аҳамияти нималарда кўринади? Янги қонунлар одам-
ларга қандай қулайликларни яратади? алмаштириш ва сақлаш гувоҳно- лаш тўғрисидаги даъволар юзаси-
маси (брон) беришда ҳам фуқаро- дан даъвогар фуқаролик ишлари
лардан яшаш жойидан маълумот- бўйича судларда давлат божини
нома зарур бўлмайди. тўлашдан озод қилинди.
Ногиронлиги бор Қолаверса, назорат остидаги Нега ишсиз аёллар сони
шахслар учун шахснинг қаердалиги аниқланма- камаймаяпти?
ган тақдирда ички ишлар органи
«тўсиқсиз муҳит»
шакллантирилади қўллаб-қувватлаш, уларни иж- унинг тураржойи ва етиб келмас- Маълумотларга кўра, 2019-2020
тимоий ҳаётга тўлиқ интегра- лик сабабларини аниқлаш бўйича йилларда 115 минг 920 нафар тад-
Тан олиш керак, кундалик ҳаё- ция қилиш учун бундай шахслар кўрилган чоралар ҳақидаги ҳуж- биркор аёл ўз фаолиятини тўхта-
тимизда — транспорт, овқатланиш тўғрисида аниқ маълумотга ва жатлардан фуқароларнинг ўзини тишга мажбур бўлган. Бунинг са-
шохобчалари, хизмат кўрсатиш тасаввурга эга бўлишимиз шарт. ўзи бошқариш органи томонидан баби — ҳудуд, мамлакат эҳтиёжи-
объектлари, маданий-кўнгилочар Акс ҳолда амалга ошириладиган бериладиган маълумотнома бекор дан келиб чиқиб, бизнес-режалар
масканларда ногиронлиги бор ишлар тўлиқ бўлмайди, қайсидир қилинмоқда. Бу каби ўзгартириш- тузиш, истиқболда эса экспортга
шахслар учун зарур шароитлар қатлам, қайсидир инсонлар эъти- лар натижасида бугун кўпчиликни маҳсулот чиқариш мақсадида
яратилмаганига кўп бор дуч кела- бордан четда қолиб кетаверади. қийнаётган ортиқча бюрократик хотин-қизлар тадбиркорлигини
миз. Тиббий хизмат кўрсатишда Бундан ташқари, халқаро мезон- тўсиқлар олиб ташланиб, санса- йўлга қўйиш масаласида тизимли
ҳам талай бюрократик тўсиқлар лардан келиб чиқиб, мамлакатда лорликларга чек қўйилади. таҳлиллар ўтказилмаган.
мавжуд. Табиийки, бу уларнинг ногиронлиги бор шахслар учун
ҳақли эътирозига сабаб бўлмоқда. «тўсиқсиз муҳит»ни шакллантири- Ҳимоя ордери — Қолаверса, ижтимоий ҳимоя-
Сенат аъзолари томонидан му- шимиз лозим. талаблари бажарилмаса, га муҳтож оилаларни қўллаб-қув-
ҳокама қилинган «Ногиронлиги ватлаш ишлари етарли даражада
бўлган шахсларнинг ҳуқуқлари Қайси бюрократик жавобгарлик бор олиб борилмаган, — дейди сена-
тўғрисида»ги қонун айни масала- талаблар бекор
лар ечимига қаратилган. қилинади? Маълумки, «Хотин-қизларни тор Феруза Эшматова. — Бундай
тазйиқ ва зўравонликдан ҳимоя оилалар аъзолари бўлган хотин-
Ҳужжат кучга кириши билан «Бюрократик тўсиқлар янада қилиш тўғрисида»ги қонун билан қизларни тадбиркорликка йўнал-
тиббий текширув комиссиялари қисқартирилиши ҳамда давлат ҳимоя ордери таъсис этилган тириш, ўқитишга жалб қилиш,
фаолияти такомиллашади, муро- органлари ва ташкилотлари фао- эди. Лекин ушбу ҳимоя ордерида ўз ишини йўлга қўйиш борасида
жаат қилувчи 10 календарь кунида лиятига замонавий бошқарув назарда тутилган чекловларни мавжуд имкониятлар тўғрисида
хулосани олади. Тиббий текши- тамойиллари жорий қилиниши
рувлар бепул амалга оширилади. муносабати билан Ўзбекистон хабардорликни ошириш юза-
Бундай шахсларни касб-ҳунарга Республикасининг айрим қонун
ўргатиш, коллеж ва техникум- ҳужжатларига ўзгартиш ва сидан тарғибот-ташвиқот иш-
ларда таълим олишлари давлат қўшимчалар киритиш тўғриси-
ҳисобидан таъминланади. Олий да»ги қонун ҳам муҳокамалар лари самарали ташкил этил-
таълимда жами контингентнинг 2 марказида бўлди. Мазкур ҳуж-
фоизи миқдорида давлат грантла- жат жами 6 та қонун ва 3 та ко- Ҳужжат кучга кириши маган. Шунингдек, мутасадди
ри ажратилади. дексга ўзгартиш ва қўшимчалар билан тиббий текширув идоралар томонидан меҳнат
киритилишини назарда тутади. бозоридаги ҳолат етарли
— Мазкур йўналишда йиллар
давомида талай муаммолар тўп- — Қонун кучга киргач, суғурта комиссиялари фаолияти даражада таҳлил қилинмаган,
ланиб қолганини ҳаммамиз яхши полиси ёнида бўлмаган ҳайдов- такомиллашади, мурожаат мавжуд бўш иш ўринлари ҳа-
биламиз, — дейди Сенат Раиси чилар транспорт воситаларини қилувчи 10 календарь куни- қидаги маълумотлар тегишли
Танзила Норбоева. — Шу жумла- бошқарганда уларнинг авто да хулосани олади. Тиббий ҳисоботларда тўлиқ акс этти-
дан, ногиронлиги кундек равшан транспорт воситаларини ушлаб рилмаган. Оқибатда ҳақиқатда
бўлган инсонларни ҳар сафар туриш (жарима майдончасига
қайта-қайта кўрикдан ўтказиш, қўйиш) тартиби бекор қилинади, текширувлар бепул амалга ишга жойлашишга муҳтож
текшириш амалиёти ҳам йўқ эмас. — дейди сенатор Фарҳод Боқиев. оширилади. хотин-қизлар ҳамда ёшлар
Қонунда бундай ҳолатларга йўл — Бу билан мулк ҳуқуқларининг қатламини аниқлаш, уларнинг
қўймаслик, ногиронликни белги- кафолатлари кучайтирилади.
лаш жараёнини соддалаштириш Айтиш керакки, юқоридаги қонун бандлигини таъминлаш юзаси-
бўйича аниқ нормалар белгилан- билан фуқаролар йиғинидан талаб
ганини ҳам эътироф этишимиз қилинадиган бир қатор маълу- дан манзилли чора-тадбирлар
керак. Яна бир муҳим масала: но- мотномалар олиш тартиби бекор
гиронлиги бўлган шахслар билан қилинмоқда. Жумладан, энди- амалга оширилмаган.
ишлашда статистикани тартибга ликда ишга кираётган шахсдан
солиш керак. Ногиронлик масала- тураржойдан маълумотнома олиб бажармаганлик учун қонун ҳуж- Ишсиз ва ижтимоий фаол
сини таҳлил қилиш, ногиронлиги келиш талаб этилмайди. Васий ёки жатларида жавобгарлик масаласи бўлмаган хотин-қизлар билан якка
бор шахсларни ҳар томонлама ҳомий бўлиш истагини билдирган очиқ қолган. тартибда иш олиб бориш амалиё-
шахс томонидан аризасига яшаш ти яхши йўлга қўйилмагани оқи-
жойидаги фуқароларнинг ўзини Шу боис «Ўзбекистон Респуб- батида оғир турмуш шароитида
ликасининг айрим қонун ҳужжат- бўлган ишсиз хотин-қизлар сони
ларига ўзгартиш ва қўшимчалар камаймаяпти. Юқоридагиларни
киритиш тўғрисида»ги қонун инобатга олиб, Олий Мажлис
билан тазйиқ ўтказишга ва (ёки) Сенати Вазирлар Маҳкамасига
зўравонлик содир этишга мойил хотин-қизлар тадбиркорлигини
бўлган ёки уларни содир этган ривожлантириш учун яратил-
шахс томонидан ҳимоя ордери ган шарт-шароитлар тўғрисида
талабларини бажармаганлик парламент сўрови юбориш ҳақида
учун маъмурий жавобгарлик қарор қабул қилди.
белгиланди ва бу чекловлар-
нинг бажарилишини яна бир Мавлуда ПЎЛАТОВА тайёрлади.
Президентимиз Россия Федерацияси Ҳукумати Раисининг
ўринбосарини қабул қилди.
2020 йил ДОЛЗАРБ МАВЗУ 5
№31 (1961)
ИНФЛЯЦИЯ:
одамлар топаётган даромаднинг
қадри бўлиши керак ган. Шу билан бирга, уларга бўлган
талаб ҳам аҳоли даромадлари
Марказий банк Ўзбекистонда камайиши ҳисобига пасайган.
инфляция даражаси жорий
йилнинг январь-август ой- — Пандемия шароитида аҳолини,
лари давомида 2019 йил якунидаги асосан, озиқ-овқат маҳсулотлари-
йиллик 15,2 фоиздан 11,6 фоизгача нинг нархидаги ўзгариш қизиқти-
секинлашгани ҳақида маълум қил- ради, — дейди Иқтисодий тадқи-
ди. Шунингдек, асосий ставка 1 қотлар ва ислоҳотлар маркази
фоиз бандга пасайтирилиб, йиллик бош илмий ходими Бахтишод
14 фоиз даражасида белгиланди. Ҳамидов. — Бу нархларнинг ўзга-
Хўш, юртимизда инфляция нима- ришига, бир тарафдан, таклифнинг
нинг ҳисобига пасаймоқда? Унинг камайиши, иккинчи тарафдан,
иқтисодиётга, одамлар турмуш уларга талабнинг ошиши ҳам таъ-
даражасига қандай таъсири бор? сир этади. Иқтисодий тадқиқотлар
Инфляцион хатарлар мавжудми? ва ислоҳотлар маркази томонидан
ўтказилган 10 мингдан зиёд киши
Пулнинг қадри Инфляция ниманинг охиригача электр энергия, комму- қатнашган сўровнома натижалари
қолмадими? ҳисобига пасайди? нал хизматлар, жамоат транспор- ҳам қатнашганларнинг 63 фоизи
ти тарифлари ва бошқа тартибга ҳозирда узоқ муддатли истеъмол
Орамизда «Пулнинг қадри Ҳақли савол туғилади: Ўзбекис- солинадиган нархларнинг ўзга- товарлари харид қилиш учун яхши
қолмади, қанча кўп даромад тонда инфляция даражаси 2019 ришсиз қолиши билан боғлиқ. фурсат эмаслигини таъкидлаб
топсак ҳам, рўзғорга етмаяпти», йил якунида 15,2 фоиз бўлган ўтган. 10 фоизи эса харид қилиш
дейдиганлар оз эмас. Чиндан ҳам, ҳолда, саккиз ой ичида қандай Бунда карантин чекловларининг тарафдори бўлган.
сўнгги йилларда товар ва хизмат қилиб 11,6 фоизга пасайди? босқичма-босқич бекор қилиниши
нархлари кескин ошиб кетди. На- Инфляциянинг секинлашишига билан истеъмолчиларда кечикти- ***
тижада пул қадрсизланди. Бунинг қайси омиллар сабаб бўлди? рилган талабнинг юзага чиқиши, Бугунги кунда ҳар қандай
жуда кўп омиллари бор. Оддий хусусан, озиқ-овқат маҳсулотлари даражадаги инфляция салбий
мисол: нон нархи эркинлаштирил- — Энг аввало, бунга давлат – гўшт ва бошқа озиқ-овқат маҳ- жиҳатга эга, деган фикр оммада
ди. Ўз-ўзидан нарх ҳам юқорилади. сулотларига талабнинг ортиши, мавжуд бўлиб, аслини олганда,
томонидан тартибга солинадиган куз-қиш даврида дори-дармонлар, инфляциянинг ҳар қандай даража-
Яна бир қанча омиллар пулнинг мева-сабзавотлар ва бошқа маҳ- си ҳам иқтисодиёт учун зарарли
қадрсизланишига олиб келди. нархларнинг ўзгаришсиз қолгани сулотлар нархларининг мавсумий эмас. Иқтисодий ўсиш учун кам
Ушбу ҳолат иқтисодиётда «инфл сабаб бўлди, — дейди Марказий ошиши каби омиллар қисқа муд- фоизли барқарор инфляция, бу –
яция» тушунчаси билан изоҳла- банк раиси Мамаризо Нурмура- датли даврда истеъмол нархлари- табиий жараён. Паст даражадаги
нади ва унинг даражаси қанчалик тов. — Яъни йил бошидаги прог- га оширувчи хатарларнинг сақла- инфляция иқтисодиётда қўшимча
нозимизда электр энергияси ва ниб қолишига сабаб бўлади. талаб яратиши орқали иқтисодий
ўсишга туртки беради. Инфля-
табиий газ нархлари эркинлашти- Бундан ташқари, аҳолининг циянинг умуман йўқ бўлиши эса
келгусида юқори даромад топи- иқтисодиётнинг ўсиш суръатини
юқори бўлса, аҳолининг харид ши бўйича ишончнинг пасайиши, пасайтириб юбориши мумкин.
харажатларни мақбуллаштириш Шиддатли инфляция келгусида
қобилияти шунча пасаяди. хоҳиши ва истеъмолчилар танлов- юқори инфляцияга олиб келиб,
ларининг ўзгариши натижасида иқтисодиётни издан чиқариши
Инфляция энг ривожланган аҳоли томонидан, айниқса, бир- мумкин. Шу нуқтаи назардан паст
ламчи эҳтиёж тоифасига кирмай- даражадаги барқарор инфляция
давлатлар иқтисодиётида ҳам ТАДҚИҚОТЛАР НАТИЖА- диган маҳсулотларга бўлган та- ижобий ҳисобланади.
кузатиладиган ҳодиса, агар у СИГА КЎРА, ОХИРГИ ОЙДА лабнинг қисқариши инфляциянинг Охирги йилларда инфляцияни
нормал (4 фоиз) ҳолатда бўл- АҲОЛИНИНГ 40 ФОИЗИ секинлашишига хизмат қилади. жиловлашга сиёсий хоҳиш бор-
са, хавф туғдирмайди. Унинг ЎЗ ХАРАЖАТЛАРИНИ ҚИС- лиги кўриниб турибди. Жумладан,
юқорилиги эса мамлакатнинг ҚАРТИРГАН БЎЛСА, 60 Карантинда аҳоли инфляцион таргетлашга ўтиш ва
иқтисодий тараққий этишига ФОИЗИНИНГ ХАРАЖАТЛА- харажатлари ошдими? бюджет қонун кўринишида қабул
ва аҳолининг даромадига сал- РИ ОШГАН. қилиниши, бир тарафдан, сиёсий
бий таъсир ўтказади. Бундан, «Инфляция» сўзи аслида наза- тартибни таъминласа, иккин-
айниқса, ишчилар, хусусан, рий тушунча бўлиб, уни баҳоловчи чи томондан, давлат пул-кредит
кўрсаткичлар одатда истеъмол сиёсатидаги ишларнинг аниқлиги
ёлланма ишчилар кўпроқ жабр нархлари индекси ҳисобланади. ошиши ҳисобига инфляцион кутил-
Бу индексни ҳисоблаш учун аҳоли маларнинг жиловланишига хизмат
кўради. фаровонлигини таъминловчи қилади. Шу маънода кейинги йилда
товар ва хизматлар рўйхати, улар- инфляция кўрсаткичида 10 фоиз,
Инфляция жараёнида нарх- рилиши мумкинлигини инобатга нинг аҳамиятлилик даражаси ва 2023 йилда 5 фоизлик таргетга эри-
ларнинг ошиши баробарида иш олган эдик. Пандемия сабабли бу нархларидаги ўзгаришлар бўйича шиш режалаштирилган.
ҳақлари ҳам ошиб боради. Иш амалга ошмаслигига гувоҳ бўлиб маълумотлар керак бўлади. Мухтасар айтанда, одамлар
ҳақининг ошиши унинг харид турибмиз. Шунингдек, бу ҳолат топаётган даромаднинг қадри
қувватини сезиларли даражада па- мева-сабзавотлар нархларининг Халқаро ташкилотлар тадқи- бўлиши керак. Бир йилда ишлаб
сайтиради. Буни қандай тушуниш мавсумий пасайиши, иқтисодиёт- қотлари натижасига кўра, охирги топган маблағингизнинг миқдори
керак? Инфляциягача, айтайлик, га кредит қўйилмаларининг ўтган ойда аҳолининг 40 фоизи ўз ха- қанчалиги эмас, шу пулга нималар
сиз 1 миллион сўм ойлик олгансиз йилга нисбатан секинроқ суръат- ражатларини қисқартирган бўлса, сотиб олиш мумкинлиги, нима-
ва бир килограмм гўштни 25 минг ларда ўсгани, валюта курсининг 60 фоизининг харажатлари ошган. ларга қурби етиши муҳимроқ.
сўмга харид қилгансиз. Инфляция апрель ойидаги девальвациясидан Карантин шароитида узоқ муддат- Макроиқтисодий барқарорлик-
ортидан маошингиз 1,1 миллион кейинги ойларда барқарорлашуви ли истеъмол товарлари (мебель, нинг асосий маъноси ҳам одамлар
сўм бўлди, аммо сиз бир килог- ва бошқалар билан изоҳланади. кийим-кечак, электротехника ва ишлаб топган даромаднинг қадри-
рамм гўштни энди 30-35 мингдан б.) ишлаб чиқариш ҳажми чеклан- ни ушлаб қолишдир.
харид қиляпсиз. Инфляция на- Инфляцион хатарлар Санжар ИСМАТОВ
тижасида аҳолининг ижтимоий мавжудми? «Mahalla»
ҳимояга муҳтож қатлами кўпроқ
жабр кўради. Бу қатламга ижти- Яқин истиқболда иқтисодиётда
моий нафақа, стипендия ва мод- инфляцияни оширувчи омиллар-
дий ёрдам оладиганларни кирит- нинг вужудга келиши кутилмаяп-
сак бўлади. ти. Бу, биринчидан, жорий йил
Коронавирусга чалинган абитуриентлар учун
тест синови 17 сентябрь куни ўтказилади.
6 ҚОНУН КУЧГА КИРДИ 2020 йил
№31 (1961)
ФУҚАРОЛИККА
қабул қилиш қай
даражада осонлашади? эмас, давлат тилида гаплашиши
ҳам муҳим эмас, шунчаки Ўзбекис-
«Мен — Ўзбекистон Республикаси тон фуқароси бўлиши учун муло-
фуқаросиман!» Кўпчилигимиз учун қот даражасида билса, етарли.
бу оддий тушунча, уни оддий қабул
қиламиз. Шу мамлакат фуқароси Қонунга кўра, давлат тилини би-
сифатида бизга қандай беқиёс им- лиш даражасини аниқлаш тартиби
кониятлар, шароитлар яратиб бери- Вазирлар Маҳкамаси томонидан
лаётганига кўп ҳам эътибор бера- белгиланади. Бунда давлат тили-
вермаймиз. Бироқ масалага йиллар ни билиш даражасини аниқлаш
давомида мамлакатимиз ҳудудида минимал талаблар асосида тест
яшаб, ижод қилиб, ишлаб келаётган, шаклида амалга оширилади.
аммо фуқаро сифатида тан олинма-
ган инсонлар нуқтаи назаридан қа- Муҳокамалар давомида кимдир
расак, фуқароликнинг ҳақиқий қадр- бу талаблар керагидан ортиқча
қимматини чуқурроқ англаймиз. деса, яна кимдир айни муддао,
деган фикрларни билдирди. Хуллас,
Фуқароликни олиш нега давлат ва фуқароликни оладиган Президентининг ташаббуси билан нима бўлганда ҳам қонун кучга кир-
қийин вазифа эди? шахс ўртасидаги муносабатлар берилади. ди. Унда белгиланган меъёрлар 15
ҳақида гап кетяпти. Ўша муноса- сентябрдан бошлаб амалиётга тат-
Тан олиш керак, яқин тарихимиз- батлар қонунда акс этмаган ва уни Алоҳида таъкидлаш керакки, бу биқ этила бошланди. Бир сўз билан
да фуқаролик энг баҳсли, аксар ҳол- тўлиқ тартибга олиш нормалари жараёнда жуда эҳтиёткор бўлмоқ айтганда, эндиликда Ўзбекистон
ларда ёпиқ мавзулардан бири бўлиб мавжуд эмас эди. керак. Чунки шахс фуқароликка фуқаролигини олиш учун давлат
келди. Маълумотларга кўра, 1991 қабул қилинганидан кейин у Ўзбе- тилини билиш шарт бўлади.
йилдан 2007 йилга қадар респуб- Юқоридаги масалаларнинг ечи- кистон фуқароси учун белгилан-
ликамизда жами 482 нафар шахс ми сифатида «Ўзбекистон Респуб- ган барча ҳуқуқларга эга бўлади — «Бу ҳолат мен учун
Ўзбекистон Республикаси фуқаро- ликасининг фуқаролиги тўғриси- сайлаш ва сайланиш, референдум- айбдек туюларди...»
лигига қабул қилинган. 2007 йилдан да»ги қонуннинг янги таҳрири иш- да иштирок этиш, давлат хавфсиз-
2016 йилнинг декабрь ойига қадар лаб чиқилди ва 2020 йил 13 мартда лиги, ички ишлар, прокуратура, Пойтахтимизнинг Шайхонтоҳур
ҳеч кимга фуқаролик берилмаган. давлатимиз раҳбари томонидан ҳарбий хизмат, давлат бошқарув туманидаги «Гулобод» маҳалласи-
Бу эса амалда кўплаб инсонлар имзоланди. 15 сентябрдан бошлаб органларида ишлаш. Демак, биз да истиқомат қилувчи Музаффар
Ўзбекистонда яшаб, унинг тарақ- мазкур қонун тўлиқ кучга кирди. Конституцияга амал қиладиган, Аширов 24 йил деганда ушалган
қиётига ҳисса қўшиб келаётган Ўзбекистон давлатчилиги қонун- орзуси ҳақида сўзлаб берди.
бўлса-да, юридик жиҳатдан ҳуқуқ- Жараён қай тартибда ларини ҳурмат қиладиган ва тан
лардан маҳрум эканига сабаб бўлиб амалга оширилади? оладиган шахсларни фуқароликка — Қирғизистон Республикаси-
келаётган эди. қабул қилишимиз керак. нинг Ўш вилоятида туғилиб ўсган-
Айтиш керакки, янги қонун ман, — дейди М.Аширов. — 1996
Хўш, нега шу вақтгача Ўзбе- билан фуқароликка қабул қилиш «Биз меҳмон эмас, йил Ўзбекистонга кўчиб келган-
кистон фуқаролигини олиш жуда тамойиллари эркинлаштирилди, фуқаро қабул қиламиз» ман. Худога шукр, шу ерда уйла-
мураккаб, шу билан бирга, қийин ҳужжатда либерал моддалар кўпа- ниб, икки фарзандли, уйли-жойли,
вазифа бўлиб келди? Бунинг қандай йиб, бюрократик нормалар ка- Қонунга Ўзбекистон фуқаро- дўсту биродарли бўлдим. Бироқ
сабаблари бор эди? Янги қонун майди. — 1995 йил 1 январга қадар лигига умумий тартибда қабул менга берилган вақтинчалик
билан қандай тартиблар жорий Ўзбекистон ҳудудига кириб келган қилишнинг асосий шартларидан ҳужжат билан бирор жойга ишга
этилмоқда? Айни саволларга жавоб ва доимий пропискадан ўтган, чет бири сифатида ариза топширган киролмасдим. Иш учун ҳужжат
топиш мақсадида Олий Мажлис давлат фуқаролигини қабул қил- шахснинг давлат тилини мулоқот топширсам, кўплаб тушунмов-
Қонунчилик палатаси Мудофаа ва маган ҳамда мазкур қонун кучга қилиш учун зарур даражада били- чилик ва қийинчиликларга сабаб
хавфсизлик масалалари қўмитаси киргунига қадар фуқаролиги бўл- ши ҳам киритилди. Қонун лойи- бўларди. Бу ҳолат мен учун айбдек
аъзоси Ҳазратқул ХЎЖАМҚУЛОВга маган шахс Ўзбекистон фуқароси ҳаси муҳокамаларида бу талаб туюларди. Шунинг учун буни ҳам-
мурожаат қилдик. деб тан олинади. жуда катта баҳс-мунозараларга мадан бекитиб яшадим. Ҳужжатла-
сабаб бўлди. Хўш, тилни билишни римни ҳам таниш-билишларимдан
— Айтиш керакки, фуқароликка — Фуқароликка қабул қилиш- тасдиқлаш зарурати нима билан бекитиб топширганман. Бир куни
олишдаги мураккабликларнинг нинг умумий, соддалаштирилган изоҳланади? кутилмаганда телефон бўлиб,
ўзига яраша сабаблари бор эди, — ҳамда алоҳида тартиблари бел- фуқароликни олганим ҳақида
дейди Ҳ.Хўжамқулов. — Хусусан, гиланди, — дейди Ҳ.Хўжамқулов. — Айтиш керакки, халқаро хабар қилишди. Тўғрисини айтсам,
маълум вақт бўлдики, қўшни дав- — Унга кўра, чет давлат фуқароси тажрибада ҳам фуқаролик бериш- шунча йил мени қийнаб келаёт-
латларда нотинчлик юзага келиб, бу бўлган ёки фуқаролиги бўлмаган да давлат тилини билишга талаб ган муаммога ечим топилганига
ҳолат бизга таъсир қилмаслигини шахс ҳисобланган ватандошга қўйилади, — дейди Ҳ.Хўжамқулов. ишонгим келмасди.
таъминлаш зарур эди. Нотинчлик нисбатан Ўзбекистон фуқароли- — Бу ерда гап давлат тили — ўзбек
ўз-ўзидан юзага келмайди. Жумла- гига қабул қилишнинг соддалаш- тили эканлиги устида кетмаяпти. ***
дан, Афғонистонга ҳам, Қирғизис- тирилган тартиби қўлланилади. Биз «Давлат тили тўғрисида»- Фуқаролик — кишининг шу дав-
тонга ҳам чеккадан келган шахслар Умумий тартибда фуқаролик ги қонунни қабул қилганмиз ва лат, шу жамиятга тўлақонли ман-
ўз таъсирини ўтказган ва шу таъсир Ўзбекистон ҳудудида узлуксиз беш давлат бу борада сиёсат юритиши суб эканининг белгиси, фуқаролик
доирасида аҳолининг ўзи давлатчи- йил яшаган хорижий давлат фу- шарт. Шунингдек, биз меҳмон — инсоннинг ҳуқуқ ва эркинлиги,
лик бошқаруви инқирозига сабабчи қаролари (хорижий давлат фуқа- қабул қилмаяпмиз, балки фуқаро барча имконият ва шароитлардан
бўлишган. Шунингдек, аввалги қо- ролигидан чиқишни расмийлаш- қабул қиляпмиз. Демак, Ўзбекис- тўлиқ фойдаланиш кафолати ва
нуннинг асосий камчилиги — у 1992 тирган бўлса), шунингдек, яшаш тонда доимий яшайдиган, шу ерда ниҳоят, фуқароликка қабул қилин-
йилда қабул қилинган бўлиб, айни маълумотномасига эга бўлган уйли-жойли бўладиган киши муло- ганлик — давлат, жамият, одам-
вақтда фуқароликни расмийлашти- фуқаролиги бўлмаган шахсларга қот даражасини билмаса, у қандай ларнинг муайян инсонга нисбатан
риш билан боғлиқ муносабатларни тақдим этилади. Алоҳида тартиб- яшайди? Фуқаро давлат тилида ишончи, ҳурмати. Янги қонун
тўлиқ қамраб ололмаган. Бу ерда да эса Ўзбекистон Республикаси маъруза қилиши ёки ёзиши шарт минглаб инсонлар кўнглига ана
шу ишонч, эртанги кунига хотир-
жамлик ҳиссини бахш этди. Ва,
албатта, шу юртнинг, шу халқнинг
ҳақиқий фарзандиман, дейиш
ҳуқуқини берди.
Санжар ИСМАТОВ
«Mahalla»
Маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш вазирлиги
ҳайъати таркиби тасдиқланди.
2020 йил МЕҲНАТ МУНОСАБАТЛАРИ 7
№31 (1961)
Меҳнат кодексида Мослаштирилган иш вақти
ходим учун иш белгиланаётгани ҳам қонун лойи-
вақтининг нор- ҳасининг муҳим жиҳатларидан.
мал муддатлари белгилаб Бу маълум бир гуруҳлари учун
берилган. Кодекснинг иш кунининг бошланиши, тугаши
115-моддасига кўра, иш- ва умумий иш куни муддатини
нинг муддати ходимлар ходимнинг ўзига тартибга солиш-
учун ҳафтасига 40 соат- га рухсат этган ҳолда иш вақтини
дан, яъни олти кунлик иш ташкил этиш усули ҳисобланади.
ҳафтасида ҳар кунги 7 Карантин шароитида
соатдан, беш кунлик иш қисман иш ҳақи
ҳафтасига эса 8 соатдан тўланадими?
ортиб кетмаслиги лозим.
Афсуски, ҳуқуқий база Коронавирус пaндeмиясигa
таъминланган бўлса-да, қaрши чoрa-тaдбирлaрни aмaлгa
кўп ҳолларда айрим соҳа- oширишдaн oлингaн сaбoқлaр-
ларда бу нормаларга риоя ни ҳисoбгa oлгaн ҳoлдa, xoдимгa
қисмaн иш ҳaқи билaн, лeкин энг
қилинмаяпти. кaм иш ҳaқидaн кaм бўлмaгaн
КОДЕКС ТАЛАБЛАРИ тaътил бeриш имкoниятини бeл-
гилaйдигaн, шунингдeк, иш ҳaқи
тўлaнмaгaн тaътилни 6 oйгaчa
узaйтирaдигaн меъёрлaрни жoрий
этиш кўздa тутилмоқда.
қачон тўлиқ бажарилади? — Мамлакатда ёки минтақада
фавқулодда ҳолат ёки каран-
тин чоралари эълон қилинганда
ходимнинг розилигисиз меҳнат
Жумладан, баъзи ҳолларда ривожланиши каби бир қатор — Амалиётда кўп кузатганмиз, шартномасига ўзгартириш кири-
ходимлар вақти одатдаги 8 соат масалалар ҳисобга олинмаган, иш берувчи ходимнинг ишлаш тиш шартлари белгиланмоқда, —
ўрнига 10 ёки 12 соатгача чўзил ҳужжатда ишламайдиган ҳаволаки даражасидан қатъи назар, унинг дейди Олий Мажлис Қонунчилик
япти. Бунинг эса фойдасидан нормалар талайгина. Янги ишлаб пенсия ёшига тўлиши муносабати палатаси депутати Одилбек То-
зарари кўпроқ. Аввало, бу ҳолат чиқилаётган кодекс лойиҳаси 2 билан меҳнат шартномасини бекор жиев. — Шу билан бирга, ҳужжат-
ходимнинг меҳнат унумдорлиги- қисм, 34 боб ва 621 моддадан ибо- қилиши ҳолатлари мавжуд, — дейди да меҳнат шартномасини тузиш
М.Хўжаева. — Бу Халқаро меҳнат
ни пасайтиради. Шунингдек, шу рат бўлиб, унинг асосий жиҳати билан боғлиқ айрим муносабатлар
ташкилотга иқтисодий тараф- ташкилотининг Меҳнат ва бандлик такомиллаштирилмоқда. Жумла-
дан ортиқча харажатга (масалан, соҳасидаги камситишларни бар- дан, ишга қабул қилишга йўл қўйи-
ортиқча электр энергияси ва БАЪЗИ ҲОЛЛАРДА ЭСА тараф этиш тўғрисидаги конвен- ладиган ёшга аниқлик киритилиб,
бошқа сарф-харажатларга) олиб циясига мос келмайди. Шу боис ишга қабул қилишда дастлабки
келади. Қолаверса, ходимнинг ИШ ВАҚТИ ҚОНУНЧИЛИК лойиҳада ходимнинг пенсия ёшига синов белгиланмайдиган шахс
ўз оиласи даврасида ўтказади- НОРМАЛАРИГА ЭМАС, тўлиши муносабати билан меҳнат тоифалари кенгайтириляпти. Бу
ган вақтини қисқартиради. Бу, АКСИНЧА, РАҲБАРНИНГ шартномасини бекор қилиш асоси ортиқча бюрократия, оворагарчи-
айниқса, фарзандлар тарбия- ИШДА БЎЛИШ Ё БЎЛМАС- чиқариб ташланмоқда. Шунингдек, ликларни камайтириб, ходимлар
сига салбий таъсир кўрсатиши ЛИГИГА ҚАРАБ БЕЛГИ- амалдаги кодексда бўлмаган иш ҳуқуқларини таъминлайди.
мумкин. Баъзи ҳолларда эса иш ЛАНМОҚДА. билaн тaъминлaш жaрaёнлaрини
вақти қонунчилик нормаларига рaқaмлaштириш, электрoн мeҳнaт Умуман айтганда, ушбу ҳужжат
мазкур соҳадаги қатор муаммо-
эмас, аксинча, раҳбарнинг ишда дaфтaрчaлaрини юритиш, мeҳнaт ларни, меҳнат бозоридаги вазият-
бўлиш ё бўлмаслигига қараб шaртнoмaлaрини тузиш вa ягoнa ни инобатга олиб, бозор иқтисо-
белгиланмоқда. Айрим ходим- мaълумoт бaзaсидa рўйxaтдaн диёти талабларидан келиб чиққан
лар раҳбарнинг ишдан кетиш — у тўғридан-тўғри ишлайдиган ўткaзиш тизими очиб берилмоқда. ҳолда, қонуний ҳал қилишда ҳуқу-
вақтини пойлаш билан умр ўтказ- хусусиятга эга бўлиб, қўшимча қий асос бўлиб хизмат қилади.
моқда. Бу эса ачинарлидир... қонуности ҳужжатларни қабул С. ИСМАТОВ
Юқорида меҳнат муносабатла- қилишни талаб қилмайди.
рига оид биргина ҳолатга тўхталиб Ходим иш вақтини ўзи МЕНДА САВОЛ БОР...
ўтдик, бундай вазиятларга эса, аф- белгилайдими?
суски, кундалик ҳаётимизда кўп бор Тушлик пайтида иш талаб қилиш
дуч келамиз. Кўриниб турибдики, Маълумотларга кўра, сўнгги тўғрими?
амалдаги меҳнат қонунчилигини йилларда юртимизда иш билан
замон талабларига мослаш, унга банд бўлганлар сони 1,5 баробар- — Тушлик вақти қонун билан аниқ белгилаб қў-
ходимлар манфаатларини таъмин- га (8,8 млн.дан 13,5 млн.гача), иш йилганми? Бошлиқ уни қисқартириш ёки тушлик
лаш бўйича айрим ўзгартириш- берувчилар сони 4,5 баробарга пайтида ишлашини сўраши мумкинми?
ларни киритиш фурсати етди. Шу (203,2 мингдан 928,9 минггача)
маънода Олий Мажлис Қонунчилик ошди. Бу эса ҳар икки томон Фаррух ЖЎРАЕВ, Ноила РУСТАМОВА.
палатасида Меҳнат кодексининг муносабатларида фаол ривожла- Адлия вазирлиги масъул ходими: Тошкент шаҳри.
янги таҳрири устида иш бошланди. ниш талабларини ҳисобга олишни
тақозо этмоқда. — Агар раҳбарият ходим меҳнат вазифаларини бажариш-
— Меҳнат кодекси ходим ва иш дан ҳоли бўлган ва бундан у ўз ихтиёрига кўра фойдаланиши
Лойиҳада иш берувчи субъект- мумкин бўлган вақтдан, яъни дам олиш вақтидан маҳрум
берувчи ўртасидаги муносабат- лар сифатида мулкий ва идора- этса, бу қонунчиликнинг бузилишидир.
вий мансублигидан қатъи назар,
ларни тартибга солишга хизмат ташкилотлар, ёллаш ҳуқуқига эга Меҳнат кодексининг 127-моддасига кўра, ходимга иш куни
бўлган ташкилотларнинг алоҳи- (смена) давомида дам олиш ва овқатланиш учун танаффус бе-
қиладиган асосий қонун ҳужжа- да таркибий бўлинмалари ҳамда рилиши керак, бу танаффус иш вақтига киритилмайди. Танаф-
ти ҳисобланади, — дейди Олий жисмоний шахслар белгиланмоқ- фус бериш вақти ва унинг аниқ муддати ички меҳнат тартиби
Мажлис Қонунчилик палатаси да. Мазкур қоиданинг белгилани- қоидаларида, смена графикларида ёки ходим билан иш берув-
Меҳнат ва ижтимоий масала- ши ишчи ўринларининг кўпайиши, чи ўртасидаги келишувга биноан белгилаб қўйилади.
лар қўмитаси раиси Мавлуда- норасмий секторда фаолият олиб
хон Хўжаева. — Бироқ, тан олиш борувчи шахсларнинг қисқариши Ишлаб чиқариш шароитига кўра дам олиш ва овқатланиш
керакки, қабул қилинганига 25 ҳамда уларнинг ҳуқуқларини дои- учун танаффус бериш мумкин бўлмаган ишларда иш берувчи
мий равишда ҳимоя қилинишига ходимга иш вақтида овқатланиб олиш имкониятини таъминла-
йил тўлган мазкур кодекс бугун- олиб келади. ши шарт. Бундай ишларнинг рўйхати, овқатланиш тартиби ва
жойи ички меҳнат тартиби қоидаларида белгилаб қўйилади.
ги кун талабига жавоб бермай
қолди. Унда фуқароларни меҳнат
фаолиятига жалб қилишнинг янги
турли хил шаклларининг фаол
Ўзбекистонда 330 минг нафардан ортиқ фуқарога
бир марталик моддий ёрдам берилди.
8 ИННОВАЦИЯ 2020 йил
№31 (1961)
СУНЪИЙ ИНТЕЛЛЕКТ:
Ўзбекистонда уни ривожлантириш
истиқболлари борми?қинда интернетда «Podoon» ёстиғи
тика ёки даволаш усуллари билан
ҳақида ўқиб қолдим. Ёстиқ бўйин бемор натижалари ўртасидаги
боғлиқликни таҳлил қилишга
Яостеохондрозини даволашда қўл асосланган. Аммо бу марказлаш-
келади. Унинг қулайлиги — киши ган аҳоли пунктларигагина хос
чалқанча ётса, у ёқ-бу ёғига ағдарилса, бўлиб, қуйи поғонадаги соғлиқни
шароитга қараб кўтарилади ёки пасаяди. сақлаш масканлари сунъий интел-
Ёстиқ ичига датчик ўрнатилгани боис у лектга сармоя киритишнинг энг
ҳаво босимини ўзгартириш хусусиятига муҳим объекти бўлиб қолмоқда.
эга. Ўзига хос операцияларни автоматик Ўзбекистон нечанчи
тарзда бажарадиган бу каби сунъий ин- ўринда?
теллект намуналари XXI аср мўъжизаси, Ўзбекистон ҳукумати томони-
деб баҳоланмоқда. дан сунъий интеллектдан фойда-
ланиш жараёнига жиддий эътибор
қаратилаётган бўлса-да, Халқаро
Сунъий интеллект нима? Глобал иқтисодий — Андижон технопаркида қиш- тараққиёт тадқиқот марказининг
2019 йилдаги ҳисоботига кўра,
Сунъий интеллектдан инсон ўсишнинг «ёқилғиси» лоқ хўжалиги майдонлари ҳола-
тини сунъий йўлдош маълумотла- республикамиз 190 та мамлакат
ақл-идрокига тенглаштириш Тадқиқот ва таҳлиллар ахбо- ридан фойдаланиш орқали тезкор орасида 158-ўринни эгаллаб ту-
мумкин бўлган алгоритмик тўп- рот технологиялари ва сунъий ва аниқ баҳолаш тажрибаси синаб рибди. Мазкур рейтингда юқорига
лам сифатида 1956 йилдан бери интеллект яқин келгуси йилларда кўрилмоқда, — дейди чиқиш имкони борми?
фойдаланилмоқда. У одамзотнинг глобал иқтисодий ўсишнинг асо- илмий изланувчи Баҳ- — Бунинг учун йў-
мантиқий ва ижодий функцияла- сий «ёқилғиси» ва дунё ЯИМнинг Жамшид Қаршиев. райндаги қурилиш налишдаги илмий
рини бажарувчи тизим ҳисобла- — Лойиҳа дои-
асосий қисмини ташкил этишини ишланмалар сони-
нади. Инсоният томонидан қабул кўрсатмоқда. БМТ маълумотларига расида вилоят-
қилинадиган қарор, бажарилади- кўра, 2022 йилга келиб дунё бўйи- объектларида корона- ни кўпайтириш,
нинг жами 6 вирус ва бошқа микроорга- ахборот техно-
ган вазифаларни ўз ичига олувчи ча ЯИМнинг қарийб чорак қисми логиялари ва
ва уни бошқарадиган тизим, таҳ- рақамли технологияларга боғлиқ та майдони низмларни 30 дақиқа ичида коммуникация-
лил, катта дастурлардан иборат танлаб оли- 90 фоизгача йўқ қила олади- лари соҳасида
бўлиб қолиши прогноз қилиняпти. ниб, вектор ган, вирусга қисқа тўлқинли кадрлар тайёр-
технологиялар тури жуда кўп. форматида ультрабинафша нур ёрдами- лашга жиддий
— Канада, Сингапур, БАА, «Monterra»
Айримлар бу атамани эшитганда Финл яндия, Япония, Хитой, Ита-
темир одамларни кўз ўнгига келти- лия, Тунис, Буюк Британия, Герма-
ради. Бу гўёки катта маблағ эвазига ния каби ўнлаб давлатлар сунъий онлайн плат- да таъсир қиладиган ро- эътибор қара-
формасига жой- бот тажриба-синовдан тилиши зарур,
ишланган фантастик кинофильм- интеллектни ривожлантириш лаштирилди. Бу ер — дейди Жамшид
эгалари учун сунъий ўтказилмоқда. Қаршиев. — Айнан шу
лардаги ерга вайронагарчилик кел- стратегияларини эълон қилган,
тирувчи одамга ўхшаш машина, дея — дейди Инновацион ривожла-
тасаввур қилувчилар ҳам йўқ эмас. ниш вазирлиги бўлим бошлиғи йўлдош технологиялари тизим IT-технологиялар
Аммо бу тушунча ҳақиқатга зиддир. Жаҳонгир Саматов. — Ўзбекис- ёрдамида экинзор ҳолатига оид ривожланишининг тезкор суръ-
Сунъий интеллект технологиялари тонда юритилаётган рақамли тегишли хулосани узатиш имко- атларини ҳисобга олмас экан,
ҳар қандай соҳани ўзгартириши иқтисодиёт сиёсати замирида ҳам нини беради. Аммо бундай техно- сунъий интеллектни амалиётга
логиялар синови бошқа ҳудудлар- кенг татбиқ этиб бўлмайди. Теле-
мумкин, аммо унинг имкониятлари сунъий интеллектни ривожлан- да ҳам амалга оширилса, мақсадга коммуникация инфратузилмасини
чексиз эмас. Унинг асосий чеклов- тириш мақсади кўзда тутиляпти.
лари шундаки, маълумотдаги ҳар мувофиқ бўларди. етарлича ривожлантириш, олис
Давлатимиз раҳбарининг 2020
қандай ноаниқлик натижага таъ- «Ақлли мактаб» дастури жорий аҳоли пунктларини ҳам замонавий
йил 28 апрелдаги «Рақамли иқ- этилган Фарғона шаҳрининг 10 та технологиялар билан таъминлаш
сир кўрсатади. Сунъий интеллект тисодиёт ва электрон ҳукуматни
технологияси маълумотлар ҳажми кенг жорий этиш чора-тадбирлари мактабида ўзлаштирилиши қийин ўз ечимини кутмоқда.
Дарҳақиқат, ривожланган
кўпайиши, алгоритмлар такомил- тўғрисида»ги қарорига мувофиқ, бўлган мавзулар фанлар кесимида
давлатлар қаторига қўшилишда
лаштирилиши, ҳисоблаш қуввати рақамли иқтисодиёт билан шуғул- аниқланмоқда. Хулосага таяниб,
айнан сунъий интеллект маса-
ва ахборотни сақлашнинг опти- ланадиган яхлит тизим яратилди. ҳар бир мактабда фанларнинг
тўлиқ ва сифатли ўзлаштирилиши ласига қай жиҳатдан ёндаши-
маллашгани фонида ўз эътирофига «Электрон ҳукумат», иқтисодиёт бўйича чора-тадбир белгиланади. лаётгани муҳим роль ўйнайди.
эришиб улгурди.
тармоқлари ва қишлоқ хўжали- Ота-оналар боласининг ўқиб- Мавжуд муаммоларга уч босқич-
гини рақамлаштириш, ўрганиши бўйича мобиль илова дан иборат янги лойиҳа кон-
IТ паркларини ташкил гистограммаси орқали хабардор цептуал ечим бўла олади. Унга
Мавзуга оид маълумот: этиш ва бошқариш каби бўлиб боради. Айни пайтда бу кўра, 2021-2022 йилларда сунъий
вазифалар тўлиқ Ахборот дастур пассив ўқувчига қай жи- интеллектни ривожлантириш-
технологиялари ва ком-
ҳатдан ёндашишга «йўл» кўрса- нинг фундаментал асосларини
Президентимизнинг тегишли муникацияларини ри-
вожлантириш вазирлиги тади. Билимни автоматик тарзда ривожлантириш ва мақсадли
қарорига мувофиқ, «электрон ваколатига ўтди. аниқлашга имкон берувчи сунъий тизимлаштириш, 2023-2025
ҳукумат» доирасида 1,3 триллион тафаккур тизими анъанавий қоғоз йилларда кадрлар малакаси ва
интеллектуал салоҳиятини хал-
сўмлик 104 та, иқтисодиётнинг «Ақлли дастур- шаклидаги журналга баҳо қўйишга қаро рақобат майдонида сифат
реал секторида 5,3 триллион сўм- лар» оммалашти- барҳам бериб, ўқитувчига ўз усти- жиҳатидан ошириш ва нуфузини
лик 87 та, телекоммуникациялар да кўпроқ ишлаши учун шарт-ша- кўтариш мўлжалланмоқда. Бу эса
борасида 15,1 триллион сўмлик риляптими? роит яратади. 2030 йилга бориб, Ўзбекистон-
35 та, аграр соҳада 24 та, IT парк- ни юқори даражадаги ахборот-
лар бўйича 18 та лойиҳани амалга Мамлакатимизда сунъ- «Ақлли тиббиёт» — «элекрон лашган, яъни сунъий интеллект
ий интеллектни амалиётга навбат», «беморнинг электрон мамлакатига айлантиради.
ошириш белгиланган. жорий этиш жараёни карточкаси», «электрон рецепт»,
айрим соҳаларда ривожла- «электрон карточка» каби хизмат
наётган бўлса, баъзи тар- турлари ҳеч кимга янгилик эмас. Ҳулкар КУЗМЕТОВА
моқларга у ҳали умуман Бу борада ишлаб чиқилган сунъий «Mahalla»
кириб ҳам бормаган. интеллект дастурлари профилак-
Энергия ресурсларини ҳисобга олиш ва назорат
қилиш бўйича яхлит онлайн тизим яратилади.
2020 йил ҲАМКОРЛИК 9
№31 (1961)
«АФҒОНИСТОН ОСУДАЛИК,
тинчлик уйига айланади»
Афғонистон ҳукумати ва «То-
либон» ҳаракати ниҳоят тўғ- Абдул Рашид Дўстум: «Афғонис-
ридан-тўғри тинчлик музока- тондаги можароларни ҳарбий
раларини бошлади. Тарихий йўл билан ҳал қилиб бўлмайди.
аҳамиятга молик анжуманга Қатар пой- Тинчлик ўрнатиш учун иккала
тахти Доҳа шаҳри мезбонлик қилмоқда. томон ҳам музокараларни давом
Томонлардан Афғонистонда хилма-хил эттириши керак», — деди.
ғояларни бағрикенглик асосида жипс-
лаштирадиган янги ҳокимият тақсимо- Ўзбекистон ҳамиша дўст
ти борасида келишиб олиш кутилмоқда. афғон халқига ёрдам
Жаҳон ҳамжамияти шу тариқа афғон қўлини чўзади
заминида бир неча ўн йиллар мобай-
нида ҳукмронлик қилган қонли урушга Афғонистон тақдири — афғон-
барҳам берилишидан умидвор. ларнинг ўз қўлидадир. Афғонис-
тонда тинчликни таъминлаш, бу
Ўзбекистон афғон «Толибон»га ишонса Шу қадамларнинг ўзиёқ «Толи- — фақатгина хавфсизлик муам-
можаросига бефарқ бўладими? бон» ҳаракати тинчлик тараф- моларини ҳал қилишдангина
дори эканлигини кўрсатади. Биз иборат эмас. Президентимиз
қарамайди Музокаралар бошланди, бироқ келишув шартларини бажарамиз, таъкидлаганидек, «тинчликка
кўпчиликни шу савол қизиқти- албатта. Шу нуқтаи назардан ай- интилишнинг асосий шарти, бу
Бу чиндан ҳам муҳим воқелик. раётгани табиий. Хўш, «Толибон»- тишим мумкинки, келгусида Аф- — Афғонистон учун минтақавий
Афғонистонликлар мамлакатнинг га ишонса бўладими? 29 февралда ғонистон томонидан Ўзбекистон ва халқаро миқёсда келишилган,
янги келажагини белгилаш учун Доҳада ўтган музокаралар чоғида ёки Марказий Осиёдаги бошқа яхлит ва кенг қамровли тинчлик
бир музокара столи атрофида Ташқи ишлар вазири Абдулазиз мамлакатларга хавф, таҳдид дастурини ишлаб чиқиш ва амал-
ўтиришга қарор қилди. Жорий Комилов «Толибон» ҳаракати- пайдо бўлишига йўл қўймаймиз. га оширишдир».
йилнинг 29 февралида Вашингтон га ишонса бўлишини айтганди.
ва «Толибон» ўртасида имзолан- «Толибларга кундан-кунга ишонч Ишончим комилки, Ўзбекистон Иқтисодиётни тикламасдан,
ган Тинчлик битими музокара- пайдо бўляпти. Биз кеча бу ерда билан қўшничилик алоқалари аҳолининг мураккаб ижтимоий
ларнинг тамал тоши бўлиб хизмат толиблар офисининг бошлиқлари янада мустаҳкамланади. Илиқ ва муаммоларини ҳал қилмай ту-
қилди. Шубҳасиз, музокаралар- билан учрашдик. Бундан олдин самимий муносабатлар ҳар икки риб, Афғонистонда тинчликка
нинг осон кечмаслиги аниқ. Музо- Тошкентда бир неча марта қабул мамлакат барқарорлиги учун эришиб бўлмайди. Афғонис-
караларнинг кейинги босқичлари- қилдик. Улар бизга ваъда бериш- хизмат қилади. Яна шуни алоҳида тоннинг иқтисодий келажагига
дан бирига Самарқанд мезбонлик дики, олдиларида турган асосий қайд этмоқчиманки, келгусида сармоя киритишни давом этти-
қилиши мумкин. Ўтган йили ама- мақсад — шартномани амалга Афғон заминида радикал кайфият- риш муҳим. Бу жараённи умуман
лий ташриф билан Ўзбекистонда ошириш. Агар шартнома амалга даги гуруҳ ва ташкилотлар, тер- тўхтатиб бўлмайди. Марказий
бўлган «Толибон» ҳаракати сиёсий оширилса, жуда катта қадам бўла- рорчилик гуруҳлари бўлишига йўл Осиёнинг тинчлиги, хавфсизли-
қаноти ҳайъати ҳам Самарқанд ди. Толибларга нисбатан қандай- қўйилмайди». ги, барқарорлиги, фаровонлиги
танловини рад этмаганди. дир ишонч пайдо бўлади. Бундан Афғонистондаги вазиятнинг
ташқари, толиблар бизга ваъда Можарони ҳарбий барқарорлашиши билан бевосита
Ўзбекистон Доҳа шаҳрида беришдики, Ўзбекистон ёки бошқа йўл билан ҳал қилиб боғлиқ.
Афғонистон ҳукумати ва «Толи- Марказий Осиё давлатларига нис-
бон» ҳаракати ўртасида инклю- батан ҳеч қачон хавф туғилишига бўлмайди Ўзбекистон Афғонистондаги
зив музокаралар бошланганини йўл қўйилмайди», — дейди Абду- тинчлик жараёнларига бефарқ
олқишлади. Бу ҳақда Ташқи ишлар лазиз Комилов. «Толибон» ҳаракатининг Қа- бўлмаган минтақадаги дипло-
вазирлиги баёнот бериб, жум- тардаги сиёсий ваколатхонаси матик ва сиёсий етакчи давлат-
ладан, шундай деди: «Умид қи- Толиблар ҳам Афғонистон қўш- раҳбари тинчлик келишувида на- лардан бири саналади. Трамп
ламизки, афғонлара ро мулоқот ни мамлакатларга хавф солмасли- фақат «Толибон», балки Америка маъмурияти янги Ўзбекистоннинг
ўт очишни барқарор тўхтатишга гига ишонтирмоқда. Шунингдек, томонининг ҳам мажбуриятлари тинчлик жараёнидаги ролини
олиб келади ва натижада мамла- «Толибон» ҳаракатининг Қатарда- борлигини айтиб ўтди. Унга кўра, ошкора олқишлаб келмоқда, пан-
катда мустаҳкам ва узоқ муддатли ги сиёсий ваколатхонаси раҳбари расмий Вашингтон Афғонистон- демияга қарамай, яқинда ўзининг
тинчликни ўрнатиш учун зарур Мулла Абдулғани Биродар Ўзбе- дан ўз ҳарбий қўшинларини олиб Афғонистон бўйича махсус вакили
шарт-шароитларни яратади. Ўзбе- кистоннинг Афғонистон заминида чиқиб кетади. Ҳарбийлар мам- Залмай Халилзодни яна бир бор
кистон «сиёсий жараёнлар фақат тинчлик ўрнатилиши ва мамлакат лакатни тарк этгач, Афғонистон Тошкентга юборди.
афғонлар томонидан ва Афғо- иқтисодиётини тиклаш бораси- осудалик, тинчлик уйига айлана-
нистон халқи раҳбарлигида олиб даги саъй-ҳаракатларини юқори ди. Мамлакатда барқарорлик ҳукм Ўтган уч йилнинг ўзида Ўзбе-
борилиши лозим», деган асосий баҳолади ва Марказий Осиё мам- суришига эришилади. кистон ва Афғонистон ўртасида
тамойилга содиқ қолади». лакатларига нисбатан ҳеч қандай Президентлар даражасидаги
хавф пайдо бўлишига йўл қўйил- «Сир эмас, сўнгги йилларда учрашувлар, ҳукумат вазирлари
Айтиш керакки, Афғонистон ва маслиги, келгусида Афғон замини- Афғонистонда ҳарбий ҳаракат- мақомидаги ўзаро ташрифлар
афғон можаросига тинч йўл билан да радикал кайфиятдаги гуруҳлар лар туфайли вайронагарчилик- фаоллашди. Иқтисодий соҳада
ечим топиш — Ўзбекистоннинг бўлмаслигини айтиб ўтди: лар кузатилди, афғон халқининг бўладими, энергетика, транс-
яхши қўшничилик сиёсати, янгича ҳаёти издан чиқди. Ана шу уруш порт, таълим ёки маданият
минтақавий дипломатиясининг «Хабарингиз бор, бундан бир талафотларини бартараф этиш- — ўзаро ҳамкорликни жиддий
диққат-марказида турган маса- неча ой муқаддам, Доҳада «Толи- да қўшни мамлакатлар, хусусан, ривожлантиришга қаратилган
лалардан бири саналади. Пре- бон» ҳаракати ва АҚШ ўртасида Марказий Осиёнинг йирик мам- кўплаб муҳим ҳужжатлар, қийма-
зидентимиз Шавкат Мирзиёев тинчлик шартномаси имзоланди. лакатларидан бири ҳисобланган ти бир неча ўн миллион долларга
ҳокимиятга келишидан саноқли Ўзбекистон томони яқиндан баҳоланувчи келишув, шартнома-
ойлар ўтиб, ўзининг Афғонистон ёрдам бераётганини қадрлаймиз» лар имзоланди.
бўйича махсус вакилини тайин- — дейилади баёнотда.
лаган, бундай ҳолат мустақил Ўзбекистон ҳамиша дўст афғон
Ўзбекистон тарихида кузатилма- Хуллас, олдинда ҳали мураккаб халқига ёрдам қўлини чўзади. Бу
ганди. иш турибди. Кўплаб қийин, нозик нафақат ҳурмат белгиси, балки
муаммолар сақланиб қолмоқда. унинг бугун Марказий Осиё ва
Айнан афғон можаросига тинч Аслини олганда, АҚШ ва толиб- дунёда рўй бераётган жараён-
йўл билан ечим топиш йўлида- лар ўртасидаги битим тинчликка лардаги алоҳида роли эътирофи
ги бу каби уринишлар Ўзбекис- олиб борувчи йўлнинг ниҳояси ҳамдир. Афғонистон заминига
тоннинг ташқи имижи учун ҳам эмас, балки фақат бошланиши- узоқ кутилган тинчлик ва барқа-
муҳим аҳамият касб этувчи омил, дир. Бу ҳақда фикр билдирар рорлик ўрнатиладиган кун, албат-
воқеликлардан бирига айланди. экан, Афғонистон маршали та, келади.
Абдували САЙБНАЗАРОВ,
сиёсий шарҳловчи.
10 ҚУЛАЙЛИК 2020 йил
№31 (1961)
Одамлар орасида «Ҳозирги замонда қоғоз гапиради» деган ибора бор. Ҳа-
қиқатан ҳам, уй сотасизми, кредит оласизми ёки бошқа бирор иш билан
шуғулланасизми, қайси ташкилот эшигини қоқманг, сиздан қандайдир
маълумотнома, рухсатнома каби турли ҳужжатларни талаб қилади. Бу
эса фуқароларнинг гоҳ у давлат идораси, гоҳ бу ташкилот эшигида овораю сарсон
бўлиши, коррупция, бюрократия каби тўсиқларга дуч келишига сабаб бўлади.
ҚИШЛОҚ
ОДАМЛАРИ
қачон сифатли давлат хизматидан фойдаланади?
Оворагарчиликлар чекка қишлоқ ва овулларда яшай- Республикаси Қўнғирот тума-
қачон тугайди? диган одамлар учун ноқулайлик
туғдираётгани ҳам бор гап. Айни нидаги Қорақалпоқ қишлоғида
«Фуқаролар эмас, ҳужжатлар муаммони бартараф этиш мақ-
ҳаракатланади». Айни ғоя асосида садида қишлоқларда шохобчалар ташкил этилди. Мазкур аҳоли БУГУНГИ КУНДА РЕС-
Давлат хизматлари агентлигининг ташкил этилиб, туманлардаги пункти туман марказидан 380 ПУБЛИКАМИЗНИНГ ОЛИС
ташкил этилгани юқоридаги каби ДХМлар ходимлари томонидан километр йироқда жойлашган. ВА БОРИШ ҚИЙИН БЎЛ-
ҳолатларга чек қўяётгани бор гап. ҳафтанинг дам олиш кунлари Яъни ҳудуд одамлари ортиқ-
Энди биргина Давлат хизматла- чекка ҳудудларда давлат хизмат- ГАН ЖОЙЛАРИДА ДХМ-
ри марказига бориб, 150 га яқин лари кўрсатилди. Айниқса, бугун- ча вақт ва пул сарфлаб, туман
ҳужжат турларини олиш мумкин. ги таҳликали даврда бу амалиёт
Албатта, бу қулайлик одамларнинг кўпчиликка манзур бўлди. марказига қатнамасдан ма- ЛАРНИНГ 68 ГА ЯҚИН ФИ-
оғирини енгил қилди. ҳалласида очилган шохобчада ЛИАЛЛАРИ ХАЛҚ ХИЗМА-
ишини битказиш имкониятига ТИДА. ЖОРИЙ ЙИЛНИНГ
эга бўлди.
ОЛТИ ОЙИ ДАВОМИДА
Аммо ҳудудларда шундай
Бироқ бундай марказларнинг, Ҳам вақт, манзиллар ҳам борки, уларгача МАЗКУР ФИЛИАЛЛАРДА
асосан, туман ва шаҳар марказ- ҳам нақд тежалади етиб бориш вақти 5-7 соатни 18 МИНГГА ЯҚИН ДАВЛАТ
ларида жойлашгани марказдан ташкил этиб, чўл ёки тоғли ҳу- ХИЗМАТЛАРИ КЎРСАТИЛ-
қарийб 50-60 километр, баъзи Қашқадарё вилояти Деҳқонобод дудларни кесиб ўтиш талаб эти-
жойларда 100 километр узоқлик- тумани марказидан қарийб 100 ДИ.
даги олис ҳудуд одамлари учун километр узоқда жойлашган Бўз- лади. Бу эса филиал ходимлари-
айрим қийинчиликларни туғди- тепа қишлоғи аҳолисининг ҳудуд
раётгани айни ҳақиқат. «Бир парча марказига бирор ҳужжат билан нинг ўзи у ерга бориб келишига
қоғоз»ни деб шунча масофани боғлиқ иш учун бориб келиши,
босиб ўтиш, тоғу тошлар, чўллар- айниқса, қиш-қировли кунлар, бир кун вақт талаб қилишини
дан ўтиб, марказга бориш нафақат қолаверса, тоғли йўл бўйлаб қийин
вақтни, балки йўл ва бошқа хара- кечади. Шу маънода мазкур қиш- кўрсатди. Давлатимиз раҳбари-
жатлар учун нақдини ҳам ортиқча лоқда ташкил этилаётган сайёр
сарфлашга сабаб бўлмоқда. давлат хизматлари кўрсатиш нинг 2020 йил 31 январдаги «Дав- — Шароф Рашидов тумани мар-
тадбирлари одамлар учун айни
Хўш, олис ҳудуд одамлари муддао бўлмоқда. лат хизматлари кўрсатиш миллий казидан 40 км. олисда жойлашган
қачон сифатли давлат хизматлари-
дан фойдаланади? Маҳаллаларда — Айниқса, қиш-қировли кун- тизимини жадал ривожлантириш Равот қишлоғи аҳолиси ҳам энди
ларда туман марказига
бўйича қўшимча чора-тадбирлар давлат хизматлари бўйича ўз ҳу-
тўғрисида»ги фармонида белгилан- дудларида мурожаат қилиш имко-
ган вазифалар айни шу муаммолар- нига эга бўлишди, — дейди туман
ни бартараф этишга қаратилгани давлат хизматлари маркази
билан аҳамиятли. директори Насим Бекмуродов. —
— Фармонга кўра, шаҳарлар, Бу эса, ўз навбатида, ортиқча вақт
шаҳарчалар, қишлоқлар ва овул- ва йўл харажатларини қисқартира-
бориб келишимиз янада лардаги маҳаллаларда ДХМлар ди деганидир. Давлат хизматлари
қийинлашади, — дей- филиалларини босқичма-босқич марказининг филиали ҳафтанинг
Мавзуга оид маълумот: ди мазкур маҳаллада ташкил этиш белгиланди, — дейди душанба ва пайшанба кунлари
яшовчи Муродбек Сало-
Н.Муҳаммадиев. — Жисмоний ва фуқароларга хизмат кўрсатади.
Жорий йилнинг ўтган дав- мов. — Лекин бирор кун юридик шахсларга кенг қамровли, Филиал Равотга яқин ҳудудда жой-
рида Давлат хизматлари йўқки, аҳоли, айниқса,
агентлиги томонидан давлат тадбиркорларимиз юмуш шу жумладан, мобиль (сайёр) дав- лашган қишлоқлар аҳолиси учун
билан Давлат хизматлари
лат хизматлари кўрсатиш филиал- ҳам қулайликлар яратади.
ларнинг асосий вазифаларидан Албатта, давлат хизматлари
хизматлари кўрсатувчи ор- марказига бормаса. Шу бири ҳисобланади. Филиаллар ма- кўрсатиш соҳаси доимий равишда
ган ва бошқа ташкилотларда маънода ДХМ мутахас-
62 минг 421 та қонунбузили- сислари ўзлари мобиль ҳаллаларнинг фуқаролар йиғинла- тараққий этиб, аҳолига янада кенг
автобусда келиб, биз
ри биноларида бепул фойдаланиш қулайликлар яратилиши — давр
ҳуқуқи асосида жойлаштирилади. талаби. Бунда хориж тажрибаси-
ши ҳолатлари аниқланди. учун давлат хизматлари Бугунги кунда республикамиз- дан фойдаланган ҳолда, рақамли
кўрсатаётгани ишимизни нинг олис ва бориш қийин бўлган иқтисодиётни соҳага татбиқ этиш
янада осон қилмоқда. жойларида ДХМларнинг 68 га ҳам яхши самара беради. Айни
Аҳолининг ҳам вақти, яқин филиаллари халқ хизматида. жиҳатдан 2021 йил 1 январдан
ҳам нақди тежалиб, узоғи Жорий йилнинг олти ойи давоми- давлат хизматлари аҳоли гавжум
ДХМ филиалларини очиш фурсати яқин, оғири енгил бўлди. да мазкур филиалларда 18 мингга бўлган ва жамоат жойларида
етмадими? Агар марказнинг филиали қиш-
лоғимизда очилса, одамлар учун яқин давлат хизматлари кўрсатил- ўрнатиладиган инфокиоскалар
— Чиндан ҳам, юзлаб давлат янада кенг имкониятлар яратарди.
хизматларининг бир ташкилотда ди. орқали ўзига ўзи хизмат қилиш
Айтиш керакки, ўтган қисқа тамойили асосида кўрсатилиши
бирлаштирилгани аҳолига кенг фурсат ичида бу каби филиаллар ҳам режалаштирилмоқда. Бундай
қулайликлар яратди, — дейди
Давлат хизматлари агентлиги Маҳаллаларда ДХМ ҳудудларда яшаётган одамлар қулайликлар аҳолининг ўз турмуш
филиали очиладими?
учун ниҳоятда зарурлиги, одам- тарзи, ҳаётидан мамнун, рози бў-
директори ўринбосари Нўъмон Давлат хизматлари кўрсатувчи ларнинг турмуш шароитини либ яшашига хизмат қилади.
Муҳаммадиев. — Бироқ уларнинг шохобчаларнинг биринчиси таж- янада енгиллаштириб, ортиқча
ҳудуд марказларида жойлашгани риба тариқасида Қорақалпоғистон югур-югур, оворагарчиликларнинг Санжар ЭШМУРОДОВ
олдини олиши исботланди. «Mahalla»
Ўзбекистон 79,3 минг тоннадан зиёд
қовун-тарвуз экспорт қилди.
2020 йил БОР ГАП 11
№31 (1961)
ЯНА ЯНГИ УЙЛАР МУАММОСИ:
Нега одамлар пулини тўлайдию,
бекаму кўст уйни қабул қилиб олмайди?
«Ўзшаҳарқурилишинвест» ИК МЧЖ маълумотларига кўра, юр-
тимиз шаҳарларида 2017 йилда 191 та, 2018 йилда 402 та, 2019
йилда эса 355 та арзон кўп қаватли уйлар қурилиб, фойдаланишга
топширилган. Хусусий қурилиш фирмалари томонидан аҳолига
тортиқ этилаётган тураржой объектлари эса янада салмоқли ра-
қамни ҳосил қилади.
Энди ҳақли саволлар туғилади: йўналишдаги қонунчилик — Аҳоли — истеъмолчи, объект-
давлат томонидан сифат, муддат нормаларини такомил- дан фойдаланувчи сифатида ҳами-
ва нарх мақбуллигини таъминлаш, лаштириш заруратини кун ша ҳақ, — дейди Қурилиш вазир-
аҳоли диди, талабига тўлиқ мос тартибига қўймоқда. Муро- лиги ҳузуридаги Қурилиш соҳаси-
тушадиган уй-жойларни фойда- жаатларда, асосан, уйнинг да назорат инспекцияси масъул
ланишга топшириш бўйича муҳим ички қисмида йўл қўйилган ходими Муҳаммаджон Мўминжо-
кўрсатмалар берилса-да, бунинг пардозлаш, коммуникация нов. — Янги уйга катта миқдордаги
ижроси қандай бўлмоқда? Хоҳ ар- тармоқлари билан боғлиқ пулни тўлаб кирган киши яна ўз
зон, хоҳ қиммат нархдаги кварти- камчиликларга ким жа- ҳисобидан таъмирлашга киришса,
ра бўлсин, янги уйга кўчиб кирган Биринчи кунданоқ ванна сувидан вобгар, пудратчи ташкилотлар бу адолатдан бўлмайди, албатта.
оила ҳеч қандай муаммога дуч фойдалансак, пастдаги қўшни- масъулиятини оширадиган қонун Беш қўл баравар эмас. Афсуски,
келмаяптими? Бу масалага мута- лар югуриб чиқишди. Уларнинг ҳужжатлари борми, нега улар иш- айни пайтда фаолият юритаётган
садди идораларнинг муносабати девори оқиб тушган сув туфайли ламайди, деган ҳақли саволларга 38 минг 718 та қурилиш-пудратчи
қандай? хароб бўлган экан. Исми жисми- дуч келинади. ташкилот раҳбарларининг барчаси
«Янги уйга 4 миллион га монанд бўлмаган «Мустаҳкам Айтишим керакки, янги ҳам объектни амалдаги талаблар
қурилиш» хусусий қурилиш ком-
таҳрирда ишлаб чи- Қури- бўйича топширишга масъу-
сўм сарфладик!» панияси вакилига бу масалада қилаётган Шаҳар- лият билан қарамаяпти.
лиш вазирлиги
Саволлар шу қадар кўпки, агар мурожаат қилишим билан телефо- созлик кодексига Баъзи ҳолларда эса
каттагина миқдордаги биринчи нини ўчириб қўйди. Шунингдек,
тўлов билан тайёр уй-жойга кўчиб очиқ айвонга чиқадиган эшиклар кенг жамоатчи- томонидан биринчи бунга хомашёнинг
кирган оила соҳибларига юзлан- калити бўлса-да, қулфланмайди.
сангиз, ҳасратидан чанг чиқади. 6-қаватга чиқиладиган зина қоп- лик вакиллари- босқичида 30 та (2020 йил сифатсизлиги,
Юқоридаги суммадан ажабланманг, ламаси ҳалитдан сина бошлади. нинг айнан шу июндан), иккинчи босқичи- қурувчиларда
янги уй-жойга кўчиб кирганидан Плинтус ҳам наридан-бери ўр- мазмундаги малака, уқув
қувончи ичига сиғмай юрган юрт- натилган. Хуллас, август ойининг 50 га яқин да 64 та (2021 йилдан) кўр- етишмаслиги ҳам
дошларимиз билан гаплашсангиз, ўрталарида уйга кўчиб кирган саткич асосида 6 та мезон сабаб бўлмоқда.
бундан ҳам каттароқ суммани бўлсак, майда-чуйда нуқсонларни таклиф-му-
айтувчилар топилади. Уларга ҳам бартараф этиш учун 4 миллион
осон эмас, ахир, биринчи тўлов сўм сарфладик. лоҳазаларини бўйича пудратчи ташки- Яширишнинг ҳо-
сингдирдик. лотлар фаолиятига жати йўқ, шошма-
Кодексга 12 та балл берилади. шошарликка ҳам йўл
янги модда кири- қўйилмоқда.
тилди, шунингдек, Бунга чек қўйиш мақ-
учун йиққан-терганини ёки қарз-ҳа- Шаҳарсозлик қандай 164 та қисм, 30 дан ортиқ садида жорий йилнинг август
волага олганини сарфласа-да, кўчиб талабларга жавоб
кирган кунидан бошлаб, ташвиш- бериши керак? мавҳум ва ортиқча ҳавола чиқариб ойидан «Шаффоф қурилиш» мил-
ларга кўмилса?
ташланди, 91 та таҳририй тузатиш лий ахборот тизимида «Қурилиш-
киритилди. Ҳужжатнинг мазмунан даги назорат-тест» жараёнини
— Ёзувчилар уюшмаси аъзолари Хўш, юқоридаги сингари ор- янгиланиши қурилишда сифат Тошкент шаҳри ва пойтахт вилоя-
учун қурилиб, имтиёзли ипотека тиқча харажатга тушган кишилар- устидан назорат қилиш турлари- тида бошладик. Ҳудудий назорат
ни ким ҳимоя қилади? ни қонуний жиҳатдан белгилаш инспекцияси рўйхатидан ўтган
Амалда бундай муаммо- имконини беради. Инспекция, 1 минг 341 та қурилиш объекти
Мавзуга оид маълумот: ларга қонунчилик нуқтаи техник, муаллифлик назорати мазкур тизимга киритилиб, унга
назаридан ечим борми?
кучаяди. Пудратчи ташкилот ички 25 нафар инспектор жалб этилди.
Жорий йилнинг ўтган 8 ойи 2002 йилда қабул қилин- назоратни кодекс талаблари дара- Улар планшет орқали иншоотнинг
мобайнида «Ўзшаҳарқурили- ган Шаҳарсозлик кодек-
шинвест» инжиниринг компа- сида тураржой объектла- жасида амалга оширсагина, аҳо- ташқи ва ички томонида қурилиш-
ниясига уй-жой харид қилган рига қўйиладиган сифат
масаласи эътиборга лининг янги объектда учрайдиган таъмирлаш ишларини назорат
нуқсонларга нисбатан эътирози қилиб боришади. Агар бу тажриба
камаяди, бу эса рисоладагидек ўзини оқласа, уни оммалаштириб,
фуқаролардан 300 та шикоят олинганми? Албатта, шаҳарсозлик нормалари яратил- нафақат уй-жой, балки маъмурий-
келиб тушган ва талаблари қон- ўша даврдаги қурилиш ди, деганидир. маиший объектларда ҳам сифат
дирилган. ишлари ҳажми ва си- назоратини ўрнатиш режалашти-
фатини ҳозирги вақтда Қурилишда қачон сифат рилган.
назорати ўрнатилади?
кетаётган кенг кўламда- Дарҳақиқат, ватандошларимиз
ги бунёдкорлик жараёни Маълумки, қурилиш соҳаси- манфаатларига йўналтирилган
ни жадаллаштириш, объектнинг давлат сиёсатида аҳолининг уй-
кредити асосида тақсимланган билан тенглаштириб бўлмас экан, сифат, муддат, нарх жиҳатидан жойга бўлган талаб ва эҳтиёжла-
барча талабларга жавоб бери- рини қондириш устувор аҳамият
янги квартирага эга бўлдик, — у ҳолда кодекс қачон янгиланади? ши бўйича 33 та қонун, қарор, касб этмоқда. Таъкидлаганимиз-
фармойиш қабул қилинган. Хўш, дек, катта маблағни янги уй-жой
дейди Ўзбек тили ва адабиёти — Ўзбекистон қурилиш жадал ва уларнинг ижроси қай даражада учун тўлаб кирган ва унинг уму-
таъминланяпти? Агар охирги тўрт мий қийматини шартномага муво-
университетининг олий адабиёт тезкор кетаётган мамлакат ҳисоб- йил ичида кучга кирган маз- фиқ, турли муддатларгача тўлашда
кур ҳужжатлар ижроси устидан давом этадиган юртдошларимиз
курси тингловчиси Башорат ланади, — дейди Олий Мажлис қатъий назорат ўрнатилганда эди, ҳақ-ҳуқуқлари, манфаатлари қо-
аҳоли вакилларида ҳақли эътироз- нун ҳимоясида эканини ҳеч ким
Отажонова. — Сиртдан қараганда, Қонунчилик палатаси депутати лар, норозиликлар туғилмасмиди? унутмаслиги керак.
кўркам ва жозибадор. Дастлабки Носиржон Аминов. — Бу ҳолат ўз-
тўлов учун умумий қийматнинг ўзидан шаҳарсозлик бўйича янги
15 фоизи, яъни 56 миллион сўмни талабларни келтириб чиқаради.
тўладик. Беш қаватли уй-жойнинг Президентнинг виртуал қабулхо-
6-қавати ҳам бизга тегишли бўлиб, наси, ҳуқуқ-тартибот идоралари,
92 кв.метрдан иборат. Очиғини Халқ қабулхоналари ва бошқа ва-
айтсам, кўчиб киришимиз билан колатли органларга аҳолидан ке- Қурилиш вазирлиги мутасаддила- Ҳулкар КУЗМЕТОВА
муаммолар гирдобида қолдик. либ тушаётган мурожаатлар айни ри бу масалага қандай қарайди? «Mahalla»
Октябрь ойининг бошларида аппеляция шикоятларини
қабул қилиш онлайн тарзда йўлга қўйилади.
12 ВАЗИЯТ 2020 йил
№31 (1961)
ЖЎЖАЛАР СИГИРГА
АЙЛАНДИМИ?
Ёхуд фақат жўжа тарқатиш билан Қуруқ статистика билан
камбағалликни қисқартириб бўладими? кимни алдамоқчимиз?
Газетамизнинг жорий йил июнь ойидаги 18-сонида «Сигирга айла- Оқдарё туманидаги Алишер
наётган жўжалар» ёки камбағалликни қисқартиришнинг Иштихонча Навоий номли ва «Бошдархон»
усули» сарлавҳали мақола эълон қилинган эди. Унда Самарқанд вилоя- маҳалла фуқаролар йиғинларида
тининг қатор туманларида кам таъминланган оилаларга жўжалар тар- бўлганимизда эса йиғин раҳбар-
қатилаётгани ва улар яқин ойларда сигирга айланиши ҳақида айтилган эди. лари олдимизга қатор статистик
маълумотларни қўйишди.
Мана, орадан бироз вақт ўтиб,
ғалвир сувдан кўтариладиган пайт — Йиғинимиз ҳудудида 29 та
ҳам келди. Хўш, берилган жўжалар камбағал оила бор эди, кўрил-
оилаларга қандай наф келтирди? ган чора-тадбирлар натижасида
Уларнинг қанчаси сигирга айланди? уларнинг 9 таси камбағалликдан
Умуман, вилоятда камбағалликни чиқарилди, — дейди А.Навоий
қисқартириш бўйича йил бошида номли маҳалла раиси Носир-
белгиланган режалар қай даражада жон Каттаев. — 4 та оилага 50
бажариляпти? Шу ва бошқа са- тадан жўжа берилди. Ишсизлар
волларга жавоб излаб вилоятнинг
айрим туманларида бўлдик. сони 50 та эди. Ҳаммасини юз
фоиз иш билан таъминладик.
Ҳам жўжа, Агар кўраётган чора-тад-
ҳам ойлик маош бирларимиз ижобий натижа
берса, тез орада камбағаллар
Иштихон туманининг «Сўғот» жўжаларга ем ва донни ҳоким- нинг ўзи муштни бир жойга қўйиб сони кескин камайиши аниқ.
маҳалла фуқаролар йиғинида ис- лик бепул етказиб беряпти. ҳаракат қилмаса, уларни тўрт
тиқомат қилувчи Феруз Очилов ва Бундан ташқари, жўжаларни томондан кўтарганингиз билан «Бошдархон» йиғини раиси
Музаффар Турсуновнинг ҳар би- боққани учун уй соҳибига 800 бефойда экан. Одамлар ҳокимлик Абдурафиқ Ҳақбердиевнинг ай-
рига 100 донадан жўжа берилган минг сўм миқдорда ойлик маош томонидан берилган молни сотиб, тишича, 12 та оилага иссиқхона
эди. Имкониятдан тўғри фойда- ҳам мунтазам бериб борилмоқда. ўз эҳтиёжларига ишлатиб юбора- қуриб берилган, 6 та оилага эса
ланиш натижасида ҳозирда улар- верса, бу кетишда оиланинг бири 50 сотихдан ер берилган.
нинг оиласи сигирли бўлишди. Оиланинг бири қачон икки бўладими? Жўжа, ер, иссиқхона олиб
икки бўлади? ишлаётганларнинг манзилини
— Бу жўжалар жуда тез вояга «Фақат жўжа тарқатиш сўраганимизда эса негадир йи-
етар экан, бир ойнинг нари-бери- Афсуски, бу борада вилоят- билан камбағалликни ғин раислари турли баҳоналарни
сида уларнинг ҳар бири қарийб 2 нинг ҳамма туманларида ҳам рўкач қилиб, биз билан боришга
килограммдан тош босадиган бўл- аҳвол бирдек эмас. Жумладан, қисқартириб вақти йўқлиги, кейинроқ бир
ди, — дейди Феруз Очилов. — Улар- қўшни Нарпай туманининг «Ту- бўлмайди...» хабар олишимиз лозимлигини
ни сотиб, пулига яна жўжа олиб рон» маҳалласида яшовчи 3 ўғил, айтишди...
боқдик. Мана, яқинда жўжалардан 3 қизнинг отаси 87 ёшли Алиқул Пайариқ туманидаги Хўжа Ис- Шу ўринда бир мулоҳаза. Бизга
келган даромад ҳисобидан сигир бобо Тошевнинг оиласи ҳокимлик моил номли маҳаллада 6 мингдан узоқ йиллар мерос бўлиб келган
харид қилдим. Яна уйда қарийб 40 томонидан олиб берилган она- зиёд аҳоли истиқомат қилади ва мавсумийлик, рақамлар ортидан
та товуқ бор. Бу жуда сердаромад бола сигирнинг боласини, бир шундан 41 та оила камбағаллар қувиш каби иллатлардан ҳали-ҳа-
соҳа экан. Келажакда товуқ боқиш бош қўй, 30 та товуқнинг ярмидан рўйхатида туради. мон айрим маҳаллий раҳбарлар
билан шуғулланмоқчиман. кўпроғини сотиб, рўзғорга ишла- қутула олмаяптилар, чоғи. Йўқса,
тиб юборди. — Биз бу оилаларга фақатгина «камбағалликни тез орада барта-
Туманнинг «Каттақангли» жўжа тарқатиш билан чекланиб раф этамиз», «2 йилдаёқ ҳаммани
маҳалласида яшовчи Бекмурод Аб- — Энди, пул жуда зарур бўлиб қолганимиз йўқ, ғалладан бўшаган иш билан таъминлаймиз» каби
дураҳимов ва Элмурод Шодмонов қолди-да, бўлмаса сотмасдим, — майдонларни ҳайдаб, иккинчи ваъдаларни бермаган бўлардилар.
эса жўжалардан олинган фойда дейди отахон. — Бунинг устига, экин экиб ҳам бердик, — дейди Қолаверса, бугун мамлакатимизда
эвазига қўй сотиб олишди ва қуён- қўйнинг битта оёғи синиб қолди, маҳалла раиси Фароғат Асқа- 6 миллионга яқин камбағалнинг
чиликни йўлга қўйишди. жўжалар ҳаммаёқни ифлос қилиб рова. — Бундан ташқари, 1 гектар мавжудлиги ана шу қуруқ ҳисобо-
юборди. Оиламиз жуда ночор, 5 ерга ловия экиб, йиғин ходимлари ту мавсумийликларнинг натижаси
— Жўжа тарқатганимиздан сўнг, фарзандим ногирон, уларга дори- билан парваришлаяпмиз. Ундан эмасмикин?
одамларда қизиқиш пайдо бўлди, дармон, озиқ-овқат керак. Ноилож, олинадиган даромад ҳисобидан Мазкур мақолани тайёрлаш
— дейди йиғин раиси Шерали ҳокимлик томонидан берилган жў- янада ночор оилаларга ёрдам жараёнида Пастдарғом туманида
Отақулов. — Шартномага кўра, жаларни сотишга мажбур бўлдим. бермоқчимиз. Умуман олганда, ҳар айнан шу мавзуга доир юз бер-
улар вояга етганидан кейин парҳез бир оиланинг шароити, яшаш тар- ган воқеа ижтимоий тармоқлар-
гўшт экспорти билан шуғулланув- — Одамларга жўжа тарқатиш, зидан келиб чиқиб уларга алоҳида да катта шов-шувга сабаб бўлди.
чи ташкилот вакиллари келиб, уй кам таъминланган оилаларнинг ёндашилмас экан, фақатгина жўжа Хўш, «1000 та жўжа» спектакли-
соҳибига бозор нархида товуқлар- ишга яроқли аъзоларини ишга тарқатиш билан камбағалликни ни тайёрлаш кимга керак бўлиб
нинг пулини тўлаб, олиб кетишди. жалб қилиш ва бошқа чора-тад- қисқартириб бўлмайди. қолди? Воқеанинг тўлиқ тафси-
Харидор излаб, кўчага чиқишнинг бирлар натижасида жорий йил- лотлари билан кейинги мақолада
ҳожати қолмади. Товуқнинг пулига нинг ўтган 9 ойи мобайнида танишасиз.
уй соҳибига аввалгидан икки-уч камбағал оилалар сони туманда
баравар кўп миқдорда яна жўжа 110 тага қисқарди, — дейди туман Ёрмамат РУСТАМОВ
берилди. Бу жўжалар ҳам воя- маҳалла ва оилани қўллаб-қув- «Mahalla»
га етганидан сўнг ўша харидор ватлаш бўлими бошлиғи ўрин-
яна уларни олиб кетишга келди. босари Насим Ҳусанов. — Шу
Натижада товуқнинг пули эвазига жараёнда бир ҳақиқатга амин
рўзғорга яхшигина она-бола сигир бўлдимки, агарда оила аъзолари-
олиб берилди. Оила аъзолари учун
яна бир қулай томони шундаки,
Ўзбекистон 13 та давлатга 51 минг тоннадан
зиёд узум экспорт қилди.
2020 йил МУАММО 13
№31 (1961)
«РАИС ЎЗИНИ
НОЧОР ОИЛАЛАР
ЎРНИГА ҚЎЙИБ
КЎРИШИ КЕРАК ЭДИ...»
Сўнгги кунларда Самарқанд вилояти Пастдарғом туманида
маҳалла раиси билан боғлиқ «1000 та жўжа спектакли» кенг
жамоатчилик муҳокамасига сабаб бўлди. Хўш, аслида нима
бўлган эди? Бу «спектакль» нима учун уюштирилди? Нега йи-
ғин раиси шу ишга қўл урди? Ўрганишлар натижаси нима бўлди?
Раис нега хатога та жўжа сақланаётган бўлган. Раис лича муҳокама этилгани, кун даги юзлаб фидойи, ўз ишига
йўл қўйди? ўзининг ўғлини кам таъминланган тартибидаги масала юзасидан содиқ маҳалла раислари ҳам хи-
оила вакили қилиб кўрсатган ва қарор қабул қилиниб, Ҳ.Турсунов жолатда қолишди. Ахир, «Бирники
Камбағал оилаларга жўжа тар- мухбирларни алдаган. Боз устига, ўз аризасига кўра, эгаллаб тур- — мингга, мингники — туманга»
қатиш орқали уларни бундай рўй- унинг ўғли Достон Тиркашев ҳам ган лавозимидан озод этилгани деган нақл бежизга айтилмаган.
хатдан чиқариш бўйича вилоятда яқинда тадбиркорликни бошлагани, билдирилди. Ўз навбатида, собиқ
«Иштихонча ташаббус» кенг қулоч секин-аста оила ўз имкониятла- раис барчанинг олдида айбини — Гапнинг очиғи, бу ҳолатни
ёйганидан хабарингиз бор. Шу рини тиклаб бораётгани ва отаси тан олиб, кечирим сўради. эшитиб, маҳалла раиси номи-
мақсадда Пастдарғом туманида айни вақтда Россияда (!) эканини га доғ туширган ҳамкасбимдан
ҳам шундай хайрли ишга қўл урил- билдиради. Собиқ раис бу жўжалар Бундан ташқари, Пастдарғом жаҳлим чиқди, — дейди Жомбой
ди. Тумандаги ҳар тўрттала сектор аслида кимга берилиши лозим эди, тумани ҳокими ўринбосари, туманидаги «Журият» маҳалла
раҳбарлари камбағал оилаларни деган саволимизга эса, афсуски, маҳалла ва оилани қўллаб-қув- фуқаролар йиғини раиси Берди-
аниқлаб, уларга манзилли ёрдам жавоб бера олмади. ватлаш бўлими бошлиғи Марғуба қул Маҳмудов. — Ахир, шу жў-
кўрсата бошладилар. Санақуловага ҳам масъулиятсиз- жани кутаётган, ёрдамга муҳтож
Муҳокама нималарни ликка йўл қўйгани учун «ҳайф- оилалар қанчадан-қанча. Менимча,
«Қўқони» маҳалла фуқаролар аниқлади? сан» интизомий жазо чораси раис ўзини шундай ночор оила-
йиғинини тумандаги тадбиркор- қўлланилди. ларнинг ўрнига қўйиб кўриши
лар маҳалласи дейиш мумкин. Бу Яқинда юқоридаги ҳолат бўйича лозим эди. Мана, энди биргина
ерда 20 дан ортиқ хусусий мулк Маҳалла ва оилани қўллаб-қувват- Бош прокуратура нима хатони деб элга овоза бўлиб ўти-
эгалари фаолият кўрсатишади. лаш вазири Раҳмат Маматов «Қўқо- дейди? рибмиз.
Йиғиннинг собиқ раиси Ҳуснид- ни» маҳалласига ташриф буюрди ва
дин Турсуновнинг айтишича, ўша Юқоридаги ҳолат бўйича Бош — Дарҳақиқат, бу шармандали
бу ерда ви- прокуратура берган баёнотга ҳолат биз учун жуда уятли, аммо
куни маҳаллий мухбирлар келиб лоятдаги бар- кўра, Пастдарғом тумани про- тизимда ҳалол, пок, тўғрисўз
камбағалликни қисқартириш ча мутасадди курори А.Валиевнинг фаолияти раҳбарларимиз ҳам жуда кўп,
бўйича йиғинда олиб борилаётган ташкилотлар юзасидан ҳам хизмат текшируви — дейди Самарқанд вилояти
ишлар билан танишмоқчи бўлиш- вакиллари ўтказилган. маҳалла ва оилани қўллаб-қув-
ган. Шу куни маҳаллада кимдир иштирокида ватлаш бошқармаси масъул
қазо қилган бўлиб, раис таъзия ма- муҳокама Текширишда «Қўқони» маҳал- ходими Абдусами Қўзибоев. —
росимига шошиб турган. Бунинг ўтказилди. ласи собиқ раиси Ҳусниддин Ҳар ёмоннинг бир яхшиси бўлади,
устига пахта терими мавсумига Турсунов томонидан уюштирил- деганларидек, бу воқеа барчамиз
отрядлар рўйхатини тезда юқори- Р.Маматов ган мазкур «саҳнали кўриниш»- учун аччиқ сабоқ бўлди. Менимча,
га етказиш зарур бўлган. воқеа ҳақида нинг ташкиллаштирилишида бундан, албатта, тегишли хулоса-
фикр бил- А.Валиевнинг алоқадорлиги лар чиқарилади.
— Жуда шошиб тургандим, шу дирар экан, аниқланмаган. Бироқ туман
боис мухбирларни бошқа бирор маҳалла бугун прокурори раҳбарлик қилаётган ***
жойга олиб боришга вақтдан халқ билан 2-сектор фаолиятида бир қатор Ҳозирда мазкур ҳудудда янги
қизғаниб, ўзимнинг уйимга бош- давлат ўрта- жузъий камчиликлар аниқлан- раисни сайлаш бўйича ишчи гуруҳ
ладим, — дейди у. — Бу билан эса сида чинакам кўприк бўлиши, йиғин гани сабабли, унга нисбатан тузилиб, ташкилий жараёнлар
тузатиб бўлмас хатога йўл қўйга- раислари доимо одамларнинг интизомий жазо — «ҳайфсан» бошлаб юборилган. Шунинг-
нимни кейин англаб етдим. Афсус, қувончу ташвишлари билан яшаши, эълон қилинган. дек, тумандаги барча фуқаролар
энди бошимни минг тошга урмай, уларнинг муаммоларидан хабардор йиғинларида кам таъминланган
вақт ортга қайтмайди. бўлиши, энг муҳими, зиммасидаги Бирники — мингга... оилаларни тизимли равишда қўл-
вазифа ва бурчни виждонан бажа- (ми?) лаб-қувватлаш, аҳоли бандлигини
Шу пайтда раиснинг уйида 1000 риши, акс ҳолда, унинг фаолиятига таъминлаш бўйича зарур чора-
одамлар ўзининг муносиб баҳосини Очиғи, бугун қилмишидан пу- тадбирлар белгиланиб, амалий
беришини таъкидлади. Шу билан шаймон бўлиб, бош эгиб ўтирган ишларга киришилди.
бирга, келтириб ўтилган вазифалар- Ҳусниддин Турсуновнинг йўл
ни бажаришда масъулиятсизликка қўйган хатоси туфайли вилоят- Ёрмамат РУСТАМОВ
йўл қўйган ҳар бир масъул ходимга «Mahalla»
нисбатан тегишли чора кўрилиши
қатъий айтиб ўтилди.
Учрашув давомида «Қўқони» ма-
ҳалла фуқаролар йиғини вакиллар
кенгаши ҳузурида ўтказилган йиғи-
лиш тафсилотлари хусусида маълу-
мот бериб ўтилди. Унга кўра, йиғин
раисининг хатти-ҳаракати атроф-
Самарқандда 80,6 минг тонна мева-сабзавот маҳсулотлари
экспорт қилинди.
14 ҲОДИСА 2020 йил
№31 (1961)
Кейинги вақтларда инсон ўлими билан
якун топаётган автоҳалокатлар ҳақидаги
хабарлар кескин кўпайди. Афсуски, бун-
дай ҳодисалар ортида қанчадан-қанча
оилалар, қора кўзларнинг бахтсизлиги турганини
доим ҳам ҳис қилавермаймиз. Хўш, инсон ҳаётига
нуқта қўяётган ҳалокатларнинг асл сабаби ни-
мада? Биз қачонгача ЙТҲларнинг оқибати билан
курашамиз? Қандай йўл тутилса, бунинг олдини
АВТОҲАЛОКАТолиш мумкин?
оқибатлари билан
қачонгача курашамиз?
Айни мулоҳазалар билан Ички Пиёдалар кунда ҳар иккита ЙТҲдан битта- йўлларни аҳоли пунктларидан
ишлар вазирлиги Йўл ҳаракати қоидабузарлиги сида пиёда ё иштирок этяпти, ё ташқарига чиқариш белгиланган.
хавфсизлиги Бош бошқармаси кўпаймоқдами? айбдор бўлмоқда. Йўл ҳушёрликни Шу боис ҳозирги кунда мамла-
масъул ходими, подполковник ёқтиради. Фақат буни онгимизга катимизда ҳам яшаш жойларини
Музифа СУЛТОНОВАни суҳбатга — Маъмурий ҳуқуқбузарлик- сингдиришимиз, уйда ота-она, айланиб ўтувчи ҳудудлараро
чорладик. ларга доир кодексда пиёдалар мактабда ўқитувчи, йўлларда ЙПХ йўллар қурилмоқда.
йўлнинг белгиланмаган қисми- ходимлари ҳушёрликни йўқотмас-
— Айнан ЙҲТларнинг оқибат- дан кесиб ўтгани учун жарима лик шартлигини уқтириши зарур. Бундан ташқари, ҳодисалар
белгиланган. Бироқ статистикада сонини қисқартиришга эришган
ларини кўрсатиб бериш орқали кўриняптики, 2020 йилнинг ўтган Автоҳалокатларнинг Европа мамлакатларида йўл қоп-
ламасининг сифатига ҳам катта
бахтсиз ҳодисаларнинг олди- эътибор қаратилади.
ни олиш, ҳайдовчиларни янада Автомобилларнинг тезлигини
табиий равишда пасайтириш
ҳушёрликка чақириш учун ҳар даври мобайнида ЙТҲларнинг ак- олди олинадими? мақсадида Европа тажрибасидан
келиб чиқиб, «Шовқин чизиқлар»
бир ҳудудда содир бўлган автоҳа- сари айнан пиёдалар айби билан — Тезлик билан боғлиқ ҳодиса- ҳамда замонавий сунъий ноте-
локатлар ҳақидаги маълумотлар ларнинг олдини олиш мақсадида кисликлар ташкил этиш ишлари
содир бўлган. Германиянинг «Atlas Internatsional» жадаллаштирилган. Йирик ша-
доимий равишда бериб борилмоқ- компанияси томонидан махсус ҳарларда тирбандликнинг олди-
Инсон оддий бир хатти-ҳара- радарлар билан жиҳозланган 20 та ни олиш ва ҳаракат хавфсизлиги-
да, — дейди М.Султонова. — Аниқ кат билан бошқа иштирокчилар автомобиль харид қилинди ва си- ни тўғри ташкил этиш мақсадида
рақамларга тўхталадиган бўлсак, учун хавфли бўлган вазиятга сабаб нов тариқасида ишга туширилди. чорраҳаларда «Вафли чизиқлари»
жорий йилнинг ўтган 8 ойи даво- бўлиши мумкин. Пиёда чорраҳани Шунингдек, йўл ҳаракати хавф- синов тариқасида ташкил этил-
мида республика ҳудудида жами ёки йўлнинг белгиланган қатнов сизлигини таъминлаш мақсадида ди.
3 минг 596 та ЙТҲ қайд этилган барча йирик чорраҳаларга ҳаракат
қисмини кесиб ўтаётганда қулоқ- бошқарувининг автоматлашти- Аммо бир жиҳатни унутмаслик
бўлиб, 2019 йилнинг шу даврига рилган компьютер тизими бос- керак, қачонки, биз ўз ҳаётимизга
чиндан, телефондан, китоб ёки қичма-босқич жорий этилмоқда. бефарқ бўлиб, йўл ҳаракати қои-
нисбатан 520 тага ёки 12,6 фоиз- газета ўқишдан, яъни инсон диқ- Ҳозирда ушбу тизим 144 та чорра- даларини қўпол равишда бузаве-
га камайган. Таҳлилларга кўра, ҳага ўрганилган. рар эканмиз, бахтсиз ҳодисалар-
қатини ўзига жалб этувчи ишлар нинг олдини олишга қаратилган
бундай ҳодисалар, асосан, пиёда- билан шуғулланмаслик талаб қи- Қолаверса, йўл ҳаракатини чоралар иккинчи даражали иш
лар йўлнинг белгиланмаган жо- ташкил этишнинг янги, замо- бўлиб қолаверади.
линган. Таассуфки, 2-3 йил аввал навий элементларидан фой-
йидан кесиб ўтиши, ҳайдовчилар ҳар учинчи ЙТҲда пиёда айбдор даланишга алоҳида эътибор ***
томонидан белгиланган тезлик қаратиляпти. Жумладан, янги Албатта, мутахассис таъкидла-
бўлар ёки жабрланар эди, бугунги турдаги йўл белгилари, замона- ганидек, йўл ҳаракати қоидалари-
меъёрларига риоя қилмаслик, вий йўлўтказгичлар амалиётга га амал қилмас эканмиз, ижобий
жорий этилмоқда. натижага эришиб бўлмайди. Аммо
эҳтиётсизлик, қувиб ўтиш омман и айбдор қилиш билан
чекланиб қолмай, таълим маскан-
қоидаларини бузиш, бош- ларида йўл қоидаларига бағиш-
ланган қўшимча соатларни жорий
қарув вақтида ухлаб қолиш, ДАРВОҚЕ... этиш, ҳайдовчиларнинг мадания-
маст ҳолда рулга ўтириш тини юксалтиришга қаратилган
тадбирларни ташкил этиш ҳақи-
каби сабаблар туфайли келиб Яқин йилларда қуйидаги да ҳам жиддий ўйлаб кўрадиган
чиқмоқда. вазифаларни амалга ошириш фурсат етмадимикан?! Қолавер-
са, бундай вазифани фақат ИИВ
Яна бир жиҳат: кейинги белгилаб олинган: ЙҲХББ зиммасига юклаб қўйиш
вақтларда юртимизда авто- қанчалик тўғри? Ахир, бу масала
барчамизга тегишли эмасми?
мобиллар сонининг кескин республиканинг барча ҳудуд- Тарғиботнинг ўзи
ошиши кузатилди. Масалан, ларида йўл ҳаракатини ташкил этув- самара берадими? Суҳбатни «Mahalla» мухбири
2009 йилда 1,3 миллион дона чи автоматлаштирилган компьютер Боборавшан ҒОЗИДДИНОВ
автомобиль мавжуд бўлган тизимлари жорий этилади; — Дунё тажрибасига асос- ёзиб олди.
бўлса, бугунги кунга келиб ланган ҳолда айтиш мумкин-
ушбу рақам 3,3 миллионга автомобиллар ҳаракатини на- ки, содир этилган йўл-транс-
етган. Қолаверса, замонавий зорат қилувчи ситуацион марказлар порт ҳодисаларини келтириб
автомобилларнинг ўртача ташкил этилади; чиқарган сабабларни омма эъ-
ҳаракатланиш тезлиги ҳам ҳайдовчилар тайёрлаш ти- тиборига тақдим қилиш ҳай-
ортиб бормоқда. Ачинар- зими ислоҳ қилиниб, имтиҳон олиш довчиларни келгусида рулда
лиси, юқорида келтирилган жараёни тўлиқ автоматлаштирилади; ҳаракатланишида бир мунча
рақамлар билан бирга, ҳай- мулоҳаза қилишга ундайди.
довчилар томонидан йўл мунтазам ЙПХ масканлари
ҳаракати қоидаларини қўпол қайта жиҳозланиб, уларда замонавий Таҳлилларга кўра, оғир оқи-
равишда бузиш ҳолати ҳам (автоматлаштирилган) назорат тизим- батли йўл-транспорт ҳодиса-
кўпайиб бораётир. Бу — ҳара- лари (камералар, тарози ва ҳоказо) лари, асосан, шаҳарлараро,
кат иштирокчилари ўртасида ўрнатилади. ҳаракат интенсивлиги юқори
бўлган автомобиль йўлларида
ўзаро ҳурмат ва маданият- кўпроқ кузатилмоқда. Халқаро
нинг йўқолиб бораётгани тажрибада бу масаланинг ечи-
билан ҳам боғлиқ. ми сифатида айнан шундай
16-22 сентябрь кунлари юртимизда Европа
ҳаракатланиш ҳафталиги ўтказилади.
2020 йил ЯНГИ ТИЗИМ 15
№31 (1961)
Қўшилган қиймат солиғи (ҚҚС) тўловчилари учун Давлат солиқ қўми-
тасидан янгилик. Энди фақат экспортёр корхоналарга ҚҚС қайтариб
берилмайди, балки барча ҚҚС тўловчилари мазкур солиқнинг салбий
фарқи суммасини қайтариб олиш имкониятига эга.
ҚҚС ТЎЛОВЧИЛАР УЧУН ЯНГИЛИК
Эндиликда бу имкониятдан
барча фойдаланиши мумкин
Хабарингиз бўлса, мамлакати- тўловчиларнинг солиқ органлари-
мизда шу кунга қадар қўшилган га биринчи мурожаатида ечимини
қиймат солиғи суммаси фақат топмаган масала бўйича юқори
экспортёр корхоналарга қайтариб органлардан жавоб кутиш ҳолат-
берилаётган эди. Эндиликда маз- лари ҳам кескин камайди.
кур имкониятдан барча қўшилган ҚҚС суммаси қандай Мавзуга оид маълумот:
қиймат солиғи тўловчилар фойда- тартибда қайтариб
ланиши мумкин. Давлат солиқ қўмита-
си қўшилган қиймат со-
Хўш, Вазирлар Маҳкамасининг олинади? лиғи суммасини қоплаш
(қайтариш) билан боғлиқ
нигчнбммбсрёднм2дртмстсМссуонбқупмтмҚрктққумсбягҲқсхтюлааииааўъааеуўуоуиииаўоочкшчииа0оаўииешшииииеоеааиаааиарннрртдилмрмлббнуутннзлйашмклЯ–ллл2ййлкдддмнттқҳҳштбъллиихмбдбаъъннбомислдгагиаии0смлсстнааадқгауиқхлаал3аср.ҚқҚфиифадииееиаир,н1арғаууааннониасққгии?ауттиртЧ0аоаияйинҚҚитхккқтмйи.тллагдррзиислиридйтма1зфашри2лйуБлдҳаамиттикмаСшЯаСлдрооДиикнаксг1миоэқишюимсфи3мнтуирдиицуадзмтаашлъаоақ5ттраўтдаливяитдадв.иаатдис0швғаиокбртибдкландниннъмДрагъниааҳқинН2а1всмаатисўлалумтизидртисдмааяалиқниилаи4тдасамормл0Қлигиг.ўллилхадуауқиаалқнкартуиқсфиўоидхлатасўқ–лақмааииҚ0бтллмитиуксвққбўанўдъфмҚдкомскаааёсаинвстииэдргтаи1СаеикоўўшдолвурйгнҚрлаосМасҚллаёдилтауклт0рилибагилнлралгйшшсжқфолбнчнуиҚсосўринкСстгтбааабминадиуси0оқатДддугиустиимиаорираСмал(иеиилугизғрифитсоалари)ишнсўнбмшал-хсўэтаас.нрдиилғиллаенсимққоллтлйгвирўсзинараъа,ггдоғибввхуниаумаўалиил,иқаг-гкдлтиамниакрйи-уреилаиилэимсшндқамлаабдннжлақгаононктоҳишгдқклшаҳабиби.зўлнимба-ииимиттгиақруташтиамнтпедашсниисбзел1.нналчддмладршқмискрсрнаиаау5усиҚимзБшалиаигасбаииано«аёпцикветдмаобдуяанҚши.нирқаибвслтйдлажҚоресиҳлаврлнтСаСмгаёҳклўўбмигиирчхлииамксираўдҳабяииаа»арсўтамоиичўазри?кицқ-рдўрошлидаттоткнқуагртгаиқхтсозлезуқггсаишиҚтўсоааи.ийлобгғтдсииивмуаиамисиатқчртқлияагҚломшо-саиа-рзлрўаулиқллиа-ииволлбиэСта--шо,3дд-наиит-айаснвул-члқ–0иар-шк----би-иа. идҳлаиспмаллбдтлдбатқсгккчйкҳрбиглт(улстоЙ7сақҳгааоеуууасйиўооооиааааачўўаоиииелишааисвинннилдрлорррршннлуйпрллитзкббқТМПAшрпшрҳйартоиииасунтигицигиисддлилгетсшилцгисжитрДииуқ)ааг6дсааоишнмиаааааи,лзуқғичбобҚзакчетлааоутборк,ниа,0лилншрбннбиладааҳҚянромлбиаааснамчгэивоуйдсаоаҚабдогабугссаняии,лтклсхмусбклакбаоинцлроакоиаа(лтшнамқиоиётргҚ6буиа-лсшнСнеолтайюоачбна,далўинрутккпл.гникусн0иҚпбнчтитҚтоглнниисшбариаға)қачнидуииқўисмсўидқСаокигиклҚрогялрслоиқбқскарлўжбгртирқилбҚаоайқааккурқйаСриаалуиуўоаэглавуоаасонссртеифҚҚнлтдииинтғқнтрлианнсийтлаклнчдб,урнилў(тмғилииСсҚаўнччшаодииифқкнсаидилхикаламэилаигасмиуқвқлзрСаийи.наолинолдеақрагчвимгтроттиаролўнм(амолБмаонналкил«аачаслниқарасииқкўнваштшилбтговоткимдюаз0тади.униаиагролиолчрзгтиўоаииўқҳчонкиивисштикимйим»кқаваалоиисрблооилишқриенқатшироисхглгтилс)сд.имохвқохлқасакчсбпзиатсалогаоагахнигситшиқиичоқаоқааитшвчриутиоагелалрррианлаўотитэрачои.аррчланимясаррткааўтқбнлдлтииуралаогрлУманлйивилоутаидлтишчўрқигмуаиоъэоқиигмибмшкетқвчллдзабраиаоиаалддқрнаслсюкрбвдааўқашааиҚуиаайраиугоии(ирпа.қугоаиирчобқтурсо)йаркурнрзйсннаимЯ(оланвллмлакиаҚнидниик7лвмаииииигннмичанҚсиднбхарчйинҳўа(лаи-иқг-тяаклчбгСни-сҳҚшхаҚбиг-ааирйатчирйниаин,ў-аадб-ии-Ст-раиа-и)–пгм,-Қз)л-сў-аи,бозаСраул,мпсдемтгисеаааиобДғсдчэ4лддвўқҳмттбсқбGтТмтУстдвгглшқМкмурдтааиоааадаааоаоўаўоонааалтуеиаааа8олСуиR.ваинмйқнйррлнллмтршиаивлрждашалм–Д–асш3тдикQитOҚҳмартоаиорлмтаитиишии.иаи,иқ-саоатаенқак-аш7ҚСлбааапливQҚ-шрUвшғхҳйшёаирзибазетндрфиртиаШчрчрии2йоилаўлумсзнPқийҳнуSр-ади5абйқииаи8ибсиғнлўалзл)сидсиан.л»дмттидиўдуиuиуотсўлилйи3вилшклаиқоқналрбўаулли.ҳааарйлиаалишкzиуагадстқиливўилдйўтдгнотрр.иарииик/сонрбдлошииқллаяонаа.мнртиҲsнчиуалмядоўмднадрсавгсн2нсқаҳбвўгmигио,дунатттвшқчкрнурлҳматшйааҳотача.хиўауа8тчаўглас–диоозаинараариачиқтнаиоги,ии–,иоаклмрнрaируДйомҚўиқдмрхирўуасфанприқкимтЖблетнббичлқдrнноил«ирмавуҚтроаиршан2давот,ниахлсзлдtоқрилауаиугғЙKачежйиуазбшитчиСлгтм–иаод4натшалпаишаииаодарсsр2икамримйрrсатуиатнадвгмаиившббнйриибoеғлкaад.лилк0лсбгднуа:слианрдоииргаслаабҳўрибиҳукиатаnеиқрlёаааиклогдриатрббеиаиутiахжшиўқиа(рмодуциасррлаурзбтtрqояқииркаеклўибислйлгмтхдлшфбaзкдкдриаиишииинлккилитноаорcак«ташликуаиаиидлзsодтоуумауЖоитасндадяибйгиниhнш,7гхннсKвисмдзсилқнинжрдмигшачаGрбоссбрбаалиаотҚсгмао.iерrитаиаитм,иркилиумитеоеибл,наалостаR.aенд–қлҚҳтқТсллҳнчбуҳихйа.уаенинҳсрдиивирҳоииарКибсакnгOиаеСаиаиқоаиошБоеҳтмнлрхмооовлагаТиақиқспғокинатйанвлрўаtрасҚсқрлшқинаннидUааҳяллггелатдбкоаaлонйноорешитшулмоосбаорёмҚиаирзиикитаибагзибиўтигPsлкраогнихо-йтордотббнис-Си-и)лдроиакслқрадр-и».ое-иаиҳ-угаҳ.иш-д.-наалоаирлс-аанднтаи-ан-в--и---бим-ната--. муаммоларга дуч келаёт-
ган солиқ тўловчилар
учун @qqs_qaytarish_bot
телеграм-ботини ишга
туширмоқда.
Мурожаат этаётганда
корхона номи, СТИРи
ва мурожаатни қабул
қилувчи солиқ органини
кўрсатишни унутманг.
Эслатиб ўтамиз, ҚҚС
суммаси ўрнини қоплаш
(қайтариш) янги қоидага
кўра, солиқ тўловчи
ҳисобга олинган жойда-
ги давлат солиқ бошқар-
маси, йирик солиқ тў-
ловчилар бўйича эса
Йирик солиқ тўловчилар
бўйича ҳудудлара ро
давлат солиқ инспекция-
си қарори асосида амал-
га оширилади.
Ҳисоботида номуво-
фиқликлар аниқланган
тадбиркорлик субъектла-
ри хатоларини тузатиб,
ҚҚС суммасини қайта-
риш учун қайта ариза
юбориш ҳуқуқига эга.
яратишда муҳим ўринга эга.
Бир сўз билан айтганда, пан-
демия даврида ҚҚС суммасининг
қайтариш масаласи шаффоф ва
тезкор тарзда ҳал этилиши ало-
ҳида аҳамиятга эга. Тадбиркорлик
соҳаси учун бу давлат томонидан
берилган мақсадли ёрдам бўлиб,
қайтарилган маблағларни ўз эҳ-
тиёжлари учун ишлатишга имкон
беради. Қолаверса, ҚҚС занжи-
ридаги узилишларнинг олдини
олади.
Рустам ЮСУПОВ
«Mahalla»
Ўзбекистонда 2 минг 635 та мактабда анъанавий
дарс жараёни бошланди.
16 ҲОЛАТ 2020 йил
№31 (1961)
Пешку туманидаги «Дўстлик» маҳалласи Қўрғон қиш-
лоғи аҳли ўтган қиш мавсумида коммунал хизмат
сифатидан анчайин қийналиб қолишди. Газни-ку
бир амаллашди. Суюлтирилган газ баллонлари
хонадонни иситмаса-да, пишир-тушир ишларида асқатди.
Аммо электр... Қишни бир амаллаб ўтказган қишлоқ аҳли
кунлар исиши билан кейинги қиш ташвишига тушиб қолиш-
ди. Афсуски, туман электр тармоқлари ташкилоти, бошқа
мутасадди органларга йўлланган мурожаатлар бу иш катта
маблағ талаб этилгани сабабли ечим топмасдан қолаверди.
НЕГА АҲОЛИ
ХАЛҚ ҚАБУЛХОНАСИГА ЭМАС,
ҳокимликларга кўпроқ мурожаат қилмоқда?
Туманда вилоят ҳокимининг бинони таъмирлаб, чорвачиликни бунга бепарво. Aҳволни мутасадди фақатгина келадиган ҳужжатлар-
сайёр қабулини эшитган қишлоқ ривожлантираётганини, ҳозирда ташкилотлар томонидан қонуний ни қайд қилувчи, мурожаатчи ва
аҳли сўнгги умидини шу қабулга туман ҳокимлиги билан мазкур ўрганиб, менга амалий ёрдам бе- ижрочи ўртасидаги ёзишмаларни
тикишди. бинони хусусийлаштириш масала- ришингизни сўрайман». бир-бирига етказувчи эмас, ҳар бир
сида низолар келиб чиқаётганини мурожаатнинг қонуний ечим топи-
– Ҳоким шу ойнинг охиригача билдирди. Ушбу мурожаат эгала- Ҳокимлик йўналтирувидан сўнг- шини таъминловчи орган эмасми?
рининг талаблари қонун доираси- гина Бухоро шаҳар халқ таълими
қишлоқда янги трансформатор да ҳал этиб берилди. бўлими томонидан ушбу мурожаат – Биз нафақат аҳоли муро-
сифатли ўрганилиб, педагогнинг жаатларини қабул қилиш, балки
ўрнатиш ҳақида топшириқ берди, Муаммони ҳал этиш дарс соатлари оширилди. Унга янги халқ ичига кириб борган ҳолда
– дейди қишлоқ аҳли номидан учун айнан ҳокимлик ўқув йилида қабул қилинган 1-синф- улар муаммоларини аниқлаш ва
вакил бўлиб келган Рафиқ Ҳа- кўрсатмасини кутиш лардан бирининг синф раҳбарлиги ҳал этиш борасида ҳам иш олиб
лимов. – Бу бошқа гап-да. Илгари ҳам топширилди. боряпмиз, – дейди Ўзбекистон
йўллаган мурожаатларимизга шартми? Республикаси Президентининг
Халқ қабулхоналари Бухоро шаҳридаги Халқ қабул-
«масалани ўрганиб кўрамиз», – Сайёр қабуллар ёки вилоят ариза расмийлаштирувчи хонаси мудири Азамат Бекмуро-
ҳокимлиги аппарати электрон дов. – Масалан, «Шарқ юлдузи»
«дастурга киритамиз», деб муж- ботларига юборилган мурожаат- жойми? маҳалласидаги 7-умумтаълим
лар таҳлиллари шуни кўрсатмоқ- мактаби ва 23/3-кўп қаватли уй ат-
мал жавоб қайтаришарди. Мана, даки, муаммоларнинг аксарияти Ҳар куни у ёки бу муаммоси рофи, шунингдек, 5-, 8-мактабгача
қуйи тизимлар, хусусан, шаҳар ва важидан вилоят ҳокимининг қабул таълим ташкилотлари олди чиқин-
энди электр корхонасидагилар туман ҳокимликлари, бошқарма қилишини сўраб ўнлаб фуқаролар ди-ахлатхонага айлантирилгани,
ва идоралар томонидан ҳал этса мурожаат қилишади. Ҳолбуки, дав- уларга яқин жойлаштирилган
трансформатор ўрнатгани бора- бўладиган масалалардир, – дейди латимиз раҳбари ташаббуси билан электр трансформаторлари хавф-
Бухоро вилояти ҳокимлиги аппа- фуқаролар мурожаатлари билан сизлик талабига жавоб бермасли-
диган аниқ санани ҳам айтишди. рати ахборот-таҳлил гуруҳи раҳ- ишлаш тизимини самарали йўлга ги, очиқ ва қаровсиз ётгани боис
бари Дилшод Аҳмедов. – Аммо қўйиш мақсадида жойларда Халқ аҳолининг ҳақли эътирозларини
Дарвоқе, қабулда қишлоғимизнинг фуқароларнинг ушбу тузилмаларга қабулхоналари ташкил этилган келтириб чиқараётгани туфайли
дастлабки босқичда қилган муро- эди. Хўш, бу тизим қай даражада мутасадди ташкилотларга тегиш-
яна бир муаммосини айтдим: ички жаатлари эътиборсиз қолганлиги, ўз самарасини бермоқда? Тақдим ли топшириқлар берилди.
айрим мансабдор шахслар томо- этиладиган рақамларга қарасак,
йўлларимиз таъмирга муҳтож. нидан қонунчилик талабларига барчаси рисоладагидек. Аммо... – Корхонамизда сўнгги вақтларда
зид равишда фуқаролар ва юридик бўлаётган қоидабузарлик ҳолат-
Ҳозирча асфальтлаштиришнинг шахслар томонидан юборилган – Қоракўл тумани «Солур» ма- лари, раҳбарнинг ходимлар билан
мурожаатларни ўз вақтида кўриб ҳалласидан ҳоким қабулига кел- муносабатда нохолислиги юзаси-
иложи йўқлигини тушунтириб, чиқмаслик ва муаллифга жавоб дим, – дейди ўзини Муқаддас Бо- дан мурожаат этгандим, – дейди
бермаслик, сифатсиз ўрганиш зорова деб таништирган онахон. номини ошкор этишни истамаган
шағал ётқизиб, йўлларни текислаб каби ҳолатларга тизимли равишда – Ўзи оилавий шароитимиз ҳа- танишимиз. – Аммо Халқ қабулхо-
йўл қўйилгани ушбу мурожаатлар- минқадар эди, баҳордаги талафот насига йўллаган мурожаатим яна
беришни айтишди... нинг вилоят ҳокимлигигача кели- эса дард устига чипқондек бўлди. айланиб-айланиб раҳбаримиз қўли-
«Ўзбек» маҳалла фуқаролар ши ёки такрор мурожаатларнинг Шамол уйимизни вайрон қилди. га тушибди. Натижада раҳбаримиз
сони ортишига сабаб бўлмоқда. Уйимизни тиклаш учун озроқ ўзи устидан ёзилган шикоят хатини
йиғини ҳудудидаги Нурафшон қурилиш материаллари беришди. ўзи ўрганиб, ўз имзоси билан жавоб
қишлоғида яшовчи Жумагул Хусусан, Бухоро шаҳрида Аммо етмади. Буёғи қиш. Чала юборди. Кўз олдимда ёзилган ўша
Бақоева эса пахта йиғим-терим яшовчи Маҳбуба Расуловадан уйда яшаб бўлмаса... Аризамни хат бир ҳафтадан сўнг яна Халқ қа-
мавсуми бошланишига оз фурсат қуйидаги мазмунда шикоят келиб кўтариб бормаган жойим қолмади. булхонаси орқали айланиб қўлимга
қолганини, қишлоқдаги кўпчилик тушган: «Мен 2008 йилдан буён Халқ қабулхонасига ҳам бир неча тушди. Раҳбар устидан шикоятим
хотин-қизлар ушбу мавсумда фаол Бухоро шаҳридаги 16-мактабда бор бордим... Аммо ёрдам ўрнида асоссиз, мен ноҳақдирман. Аммо
иштирок этиш ва шу орқали ои- ўқитувчиман. Маълумотим олий, фақат қоғоз юборишади. Қоғоз шу масалани бирор холис киши
ласи фаровонлигини ошириш ис- Бухоро давлат университетини билан уйни ёпиб бўлмаса... келиб, ўрганиб, асосли жавоб юбо-
таги борлигини, бироқ ёш боласи бошланғич таълим бўйича тугат- риши керакмиди?..
борлар учун боғча зарурати пайдо ганман. Бироқ турли сабаблар Халқ қабулхонасидаги кунлик
бўлганини айтиб, мазкур масалани билан менга бошланғич синф иш жараёнини кузатамиз. Фуқаро Юқоридаги сингари муаммоли
ҳал қилиб беришни сўради. раҳбарлигини беришмаяпти. мурожаат билан келади, арзини ҳолатлар аҳоли мурожаатлари би-
Мактабимизда ҳали-ҳамон нафақа баён қилади, кейин уни қоғозга лан ишлашда Халқ қабулхоналари
Албатта, бир-икки ой ичида ёшидаги, ўрта махсус маълумотли туширади. Ариза расмийлашти- фаолиятини ҳам янада такомил-
боғча қуришнинг ўзи бўлмайди. ходимлар ишлаяпти. Яъни олий рилгач, муддати қўйилиб, ижрочи лаштириш борасидаги таклифлар-
Аммо масалага шу қишлоқ ҳуду- маълумотли ёш педагог кадрлар ташкилотга юборилади. Кейин эса ни келтириб чиқармоқда.
дидан уй боғчаси ташкил этиш, кам дарс соатларида ишлашга ижрочи ташкилотнинг жавоб хати
тадбиркорни ҳужжат расмий- мажбур бўляпмиз. Раҳбарият эса расмийлаштирилиб, яна мурожаат Акбар РУСТАМОВ
лаштирув ишларига кўмаклашиш муаллифига жавоб юборилади. «Маhаllа»
бўйича кўрсатмалар берилди.
Ҳолбуки, Халқ қабулхоналари
Шу куни тумандаги сайёр қабул
дарагини эшитиб, нафақат пеш-
куликлар, балки қўшни туманлар
аҳолиси вакиллари ҳам ўз му-
рожаатларига ечим излаб ҳоким
қабулида бўлишди. Жумладан,
Ғиждувон тумани «Буктарой»
маҳалласи Найманобод қишло-
ғидан Ҳамза Раҳмонов автобекат
қуриш учун ер майдони ажрати-
лишини сўраган бўлса, Вобкент
тумани «Ўзбакон» маҳалласида
яшовчи Жамшид Гадоев қаровсиз
Яккасаройда 6 тасмали 3 та йўл ўтказгич
ва автомобиль йўли қурилмоқда.
2020 йил НУҚТАИ НАЗАР 17
№31 (1961)
Илмнинг даражасини нима белгилайди? Кашфиётми ёки
журналларда чоп этилган мақолалар? Аслида уларни
ёнма-ён келтириш мантиқсизлик дерсиз. Бироқ адаша-
сиз. Боиси Ньютоннинг бошига тушган олмалар бугун
янги қонуниятларга асос бўлолмайди. Чунки замон ўзгаргани
сайин талаблар ва қарашлар ҳам тусланмоқда. Илм-фан тарақ-
қиётининг жадаллашуви эса олимларни тин олишга қўймайди.
ЎЗБЕКИСТОН
ОЛИМЛАРИ
(3-мақола)
дунё илмидан қанчалар ортда қолган?
Бироқ бугун тадқиқотчининг Эътиборлиси, олимларимиз базасида борми, йўқми деган са- унутмаслигимиз, уни яхшилашга
салоҳияти унинг чоп этган ма- Scopus базасида 2017-2018 йилда волга жавоб топмаяпти? Ваҳоланки, ҳаракат қилишимиз шарт. Олим-
қоласига қараб белгиланяптими? 1121 та, 2019-2020 йилда эса 2601 бунинг учун базанинг сайтига кир- ларда халқаро базаларга қизиқиш
Рейтинги баланд журналларда та чиқиш қилди. Кўрсаткичлар ях- сангиз бас, қайси журнал рўйхатда уйғотиш лозим. Улар бир-икки
бирон сатр чоп этсангиз бас, бар- шиланмоқда. Бироқ мавжуд сало- бор-йўқлиги ойдинлашади. Олим- марта мақолани пулга тайёрла-
ча олқишлар сиз учун янграйди. ҳиятдан тўлиқ фойдаланилмаяпти. ларимиз қайсидир воситачи орқали тади. Учинчисида кўникма пайдо
Аслида бундай кўзбўямачиликлар Боиси 37 мингдан зиёд изланувчи- мақола чоп этишга уринади. Ўрта- бўлади. Шу орқали изланувчилар-
кимга керак? Наҳот, Ўзбекистон дан 2, 5 минг нафари фан докто- даги одамга айтган пулини беради, нинг мақола чоп этиш фаоллиги
илм-фан даражасини шу билан ри, 7, 5 минг нафари фан номзоди. у юқорида айтганимиз сифатсиз, ортади. Агар тадбиркорлик йўлига
ўлчаб бўлса? Инновацион ривож- Халқаро ташкилотлар мамлакат баъзида базада йўқ журналларда ўтган бундай воситачилар фао-
ланиш вазирлиги Фан ва илмий илм-фанидаги натижадорликни мақолани нашр қилади. Энг катта лиятига чеклов қўйсак, илм-фан
техник тадқиқотларни ривож- таҳлил қилишда мақола чоп этиш камчилик — мақоланинг мазмунига бўйича индикаторларимиз па-
лантириш бошқармаси бошли- индикаторига эътибор қаратади. эътибор қаратилмайди. сайиб кетади. Эндиликда маҳал-
ғи Шуҳрат ОТАЖОНОВга айни Қўшни давлат Қозоғистон билан лий журналлар талабларини ҳам
саволлар билан мурожаат қилдик. таққослаганда натижаларимиз Халқаро журналлар ҳар бир халқаро стандартлар даражасига
паст. Қозоғистонда олимларнинг мақолани кичик бир изланиш келтиряпмиз. Натижада ҳадемай
Таҳрир учун 800 АҚШ мақолаларини халқаро талаблар сифатида кўради ва талабни шу олим ҳам, ёрдам кўрсатувчи воси-
доллари?! асосида тайёрлаб берувчи хиз- асосда қўяди. Мақолада тадқиқот тачилар ҳам ўзгаради.
матлар бундан 10 йил аввал йўлга ўтказилгани, олинган натижалар,
— Республикамизда 37 мингдан қўйилган. Биз ўтган йилдан бу чиқарилган хулосалар акс эти- Scopus таҳрир ҳайъатида
ортиқ илмий-тадқиқот ва тажриба тажрибани татбиқ эта бошладик. ши лозим. Бунинг учун ҳар бир ўзбек олимлари борми?
олиб бораётган ходимлар бор, — изланувчига етарлича шароит
дейди Шуҳрат Отажонов. — Олим- Ҳақли савол туғилади: бундай яратилиши, тажрибалар замона- — Албатта, бор. Айниқса, фи-
нинг изланишларини кўрсатиб бе- хизматлар нега керак? Олим ўз вий асбоб-ускуналар ёрдамида зика, астрономия, математика,
радиган биринчи талаб бу — ишини йўналиши бўйича халқаро жур- ўтказилиши керак. Афсуски, ил- кимё-биология йўналишига ихти-
нашрларда эълон қилинганлик да- налда мақола чоп этмоқчию бироқ мий асбоб-ускуналаримиз базаси сослашган нашрлар таҳрири ҳайъ-
ражасидир. Чунки чоп этилган ма- у инглиз тилини яхши билмайди. анчайин эскирган. Уларда қилин- атларида академикларимиз фаол.
қолани илмий жамоатчилик ўқийди. Бундай хизматлар орқали ма- ган таҳлил натижаларини жаҳон Улар Scopus базасидаги журнал-
Биргина Scopus халқаро базаси 18 қола журнал талаблари асосида стандартлари қабул қилмайди. ларга мақола тайёрлаш жараёнида
мингдан ортиқ журнални қамраб таҳрирланади. Вазирлик Springer Чунки эски ускуна берган натижа- бевосита иштирок этишяпти.
олган. У дунё олимларининг илмий Nature халқаро ташкилоти билан нинг ишончлилиги паст бўлади, у
фаоллигини кўрсатувчи индикатор ҳамкорликни йўлга қўйган. Ушбу доим ҳам тўғри чиқмайди. Илм аҳлини нималар
ҳисобланади. ташкилот олимларимиз тайёрла- кутяпти?
ган мақолани танланган журнал Telegramдаги гуруҳлар
Базадаги журналларда мақолани талабларига мослайди. Бунинг қай даражада ишончли? — Ҳар бир олим учун мил-
чоп этиш олимни халқаро май- учун биз уларга 200-500, 800 АҚШ лий индекс ташкил этмоқчимиз.
донда танитади, мамлакатнинг долларигача маблағни фонддан — Ҳозирда биргина Telegram Масалан, бир олим ҳақида шунча
илмий салоҳиятини намоён этади. тўлаб берамиз. Мақсад халқаро мессенжери орқали Scopus ба- йилдан буён изланиш олиб бо-
Рўйхатдаги мингга яқин жур- журналларда мақола чоп этмоқчи засию юқори Импакт факторли ради, халқаро базаларда шунча
налнинг рейтинги баланд бўлиб, бўлган илм аҳлига кўмаклашиш, журналларда мақола чоп этиш мақола чоп этган каби маълумот-
уларда мақола чоп этиш келгусида изланишлари натижаларини хал- хизматларини таклиф этаётган ларни ўзида жамлаган база ярати-
Ўзбекистоннинг илм-фан соҳасига қаро миқёсда оммалаштиришдан 100 га яқин гуруҳлар мавжуд. лади. Биз грантлар асосида илмий
инновация олиб келишига сабаб иборат. Айтинг-чи улар қай даражада лойиҳаларни молиялаштирамиз.
бўлади. Натижада янгиликни па- ишончли? Ҳар йили танловлар эълон қила-
тентлаш, амалиётда жорий этиш Хатолик нимада? миз. Аммо баъзида айрим йўна-
жараёни ҳамкорликда амалга — Айни пайтни олимларимиз- лишларда мутахассислар топишга
оширилади. – Ҳозир олий таълим муассасаси нинг халқаро журналларда мақола қийналамиз. Миллий иқтибос
рейтингини белгилашда Scopusда чоп этиш жараёнига ўтиш даври, индексини йўлга қўйсак, олимла-
чиққан мақола талаб қилинади. деб қарасак, бундай гуруҳлар ҳам римиз рейтинги аниқ шаклланади.
Рейтинги баланд журналда чиқиш керак, — дея сўзида давом этди Лойиҳаларни экспертдан ўтка-
қилган фан номзоди 30, фан докто- Ш.Отажонов. — Агар изланувчи зиб берувчи аниқ гуруҳлар юзага
рига эса 60 фоизлик устама белги- мақола ёза олмаса, халқаро жур- келади. Шунингдек, 6 та йўналиш-
ланган. Олим ва мутахассисларимиз наллар талабларидан бехабар да халқаро миллий журналларни
нима қилишяпти? Мақолам савия- бўлсаю ғояси, таҳлиллари фан ташкил қилиш ҳам кўзда тутилган.
сиз, сифатсиз журналда чиқса ҳам тараққиётига ҳисса қўшса, унга Ушбу журналларни кейинчалик
майли, университетимиз рейтинги кимдир ёрдам берса ва бунинг Scopus базасига киритиш мақсад
кўтарилса, ўзим устамага илинсам учун расмий равишда пул тў- қилинган.
бўлади, қабилида иш тутяпти. ланса, бунинг ёмон томони йўқ.
Очиғи, бизга мақолаларнинг сони Садоқат МАХСУМОВА
Афсуски, аксарият олимларимиз ҳам керак. Аммо сифатни ҳам суҳбатлашди.
ҳақиқатдан ҳам бу журнал Scopus
2020-2022 йилларда идоравий рақамли
трансформация дастури ишлаб чиқилади.
18 15 октябрдан ка- ХАБАРДОРМИСИЗ? 2020 йил
№31 (1961)
рантин чоралари
яна қаттиқ кучай- КОРОНАВИРУС
тирилиши ростми? аниқланган ўқитувчилар шахси
Республика Санита-
рия-эпидемиология сир сақланиши тўғрими?
назорати давлат
инспекцияси бош-
“лиғи, коронави-
русга қарши кураш МЕНДА САВОЛ БОР...
штаби аъзоси Нур-
мат Отабеков бун- Тождор вирус
дай миш-мишлар аниқланган
асоссиз эканлигини ўқитувчилар ўрнига
билдиради.
– Аввало, шуни таъкидлаш
керакки, республикамизда ҳали ким дарс ўтади?
карантин чоралари бекор қилин-
маган, балки юмшатилган. Аммо – Шу кунларда Ўзбе-
фуқароларнинг нотўғри тушунган- кистонда ўқитувчилар
ликлари натижасида аҳоли ораси-
да коронавирус инфекцияси қайд оммавий равишда коро-
этилганлар сони камаймаётганли- навирус тестини топ-
ги сир эмас, – деди Нурмат Ота- ширмоқда. Хабарларга
беков. – Бир нарсани унутмаслик кўра, биргина Қашқа-
керак «мен, сен, улар» дейилгани- дарё вилоятида лабо-
дек, карантин тадбирлари кучайти- Бу эса шу вақтнинг ўзида мактабда- олиб келиши мумкинми? ратория текширувидан
ги бошқа бола организмига вирус – Коронавирус касаллиги ўтган 855 нафар ходим
рилиши ва юмшатилиши бизнинг тушишини келтириб чиқаради. мутлақо янги касаллик бўлиб, вирус юқтирганликда
ҳали у ҳақида етарли маълумотга гумонланган. Бундай
хатти-ҳаракатларимизга боғлиқ. Шунингдек, тиббий ниқоблар- эга эмасмиз. Алоҳида бу борада ҳолатларда мактабларда
нинг ички қисмини спирт билан илмий изланишлар амалга оши- касалланган ўқитув-
Агар биз карантин ва чеклов тад- намлаб нафас олганда бир қан- рилмаган. Қолаверса, касаллик ёш чиларнинг ўрнига ким
ча асоратларни, масалан, оғиз болаларда жуда енгил ўтяпти. Шу- дарс ўтади?
бирларига риоя этмас эканмиз, атрофидаги тери қаватида куйиш, нинг учун келажакда бирор-бир
бурун шиллиқ қаватининг ши- жиддий асорат қолдириши ҳақида Наргиза ЮСУПОВА.
профилактик тадбирларни унутиб кастланиши ва ҳид билиш қоби- башорат қилиш нотўғри бўлади. Қашқадарё вилояти.
лиятининг пасайишини келтириб Фикримизча, COVID-19 келажакда
қўярканмиз, мутахассис шифокор- чиқариши мумкин. фарзанд кўрмаслик (бепуштлик) Файзулла ЭШҚУЛОВ,
каби ҳолатларни келтириб чиқа- Қашқадарё вилояти халқ
ларнинг тавсияларига амал қилмас – Фарзандларим корона- радиган касалликлар сирасига таълими бошқармаси мат-
вирус инфекцияси аниқ- кирмайди. буот котиби:
эканмиз, у ҳолда касаллик кўпайиб ланган хонадон фарзанд- – Аввало, бу ўқитувчиларда
лари билан бирга ўйна- – Мактабда коронавирус коронавирус аломатлари мав-
кетишига ва Республика Махсус шади, мактабда ҳам бир аниқланган ўқитувчилар жуд эмас, аксинча гумонланган
синфда ўқишади. Бундай шахси сир сақланиши тўғ- сифатида шифокорлар томо-
комиссиясини карантин чоралари вазиятларда нима қилиш- рими? Фақат ўша ўқитув- нидан кузатувга олинди. Нав-
ни тавсия қиласиз? чилар изоляция қилинса, батдаги босқичда эса вирусни
кучайтириш тўғрисида қарор қабул – Бундай вазиятларда қўшни улар билан алоқада бўл- юқтирганликда гумонланган
хонадондагилар карантин қоидала- ганлар нима қилишади? педагог ходимлар яна бир бор
қилишга мажбур қиламиз. рига риоя қилишлари ва фарзандла- – Мактаб ўқитувчилари ора- текширувдан ўтади.
рини карантин даврида кўчага ёки сида касаллик аниқланганлар 14 Қашқадарё вилоятидаги
Дарҳақиқат, карантин чора- мактабга чиқармасликлари керак кунга изоляция қилиниб муола- умумтаълим мактабларида
ларининг кучайтирилиши ёки бўлади. Шунингдек, ўзингиз ва фар- жалар буюрилади. Улар билан ҳам 2020-2021 ўқув йилини
юмшатилиши ҳар биримизнинг зандларингиз карантин ва шахсий доимий мулоқатда бўлган ўқи- карантин қоидалари ва талаб-
хатти-ҳаракатимизга боғлиқ. гигиена қоидаларига янада кўпроқ тувчилар суриштириш давомида лари асосида ташкил этиш
Негаки, кейинги пайтларда ка- риоя қилишларингиз талаб этила- аниқланиб, улар ҳам уй шароити- мақсадида барча педагог хо-
рантин чоралари бекор қилинма- ди. Қўлларни тез-тез совун билан да изоляция қилинади. Касаллик димлар коронавирусга текши-
ганини, аксинча юмшатилганини узоқроқ ювиш, уйдан ташқарида аниқланган ўқитувчиларнинг рилмоқда.
кўпчилик юртдошларимиз унутиб антисептик воситалар билан дез шахси билан боғлиқ маълумотлар Навбатдаги саволга кела-
қўймоқда. Фуқароларимиз панде- инфекция қилиш, томоқни кунига эса тиббиёт сири ҳисобланади. диган бўлсак, аввало, барча
миядан сақланишнинг бирдан-бир 6-8 мартадан мойчечак дамлама- педагоглар коронавирусга тест
йўли – масофа сақлаш ва ниқоб си, хлорофиллипт, туз эритмаси *** топширганидан сўнг барчаси
тақиш эканини унутишаётир. ва шунга ўхшаш тузли эритмалар Афсуски, тождор вирус ҳамон ижобий чиққан тақдирдагина,
билан чайиш, кунига 3-4 литрдан ёнимизда. Кунлик рақамлардан ҳам қолаверса, маҳаллий Кенгашлар
Шу билан бирга, аҳолимиз ўрта- ортиқ суюқлик: лимон чой, малина, кўриниб турибдики, одамларимиз депутатлари ва СЭОМ хулоса-
сида тождор вирус билан боғлиқ наъматак, асал чойлар ичиш, регид- эҳтиётсизлик оқибатида касал- лари берилган мактаблардаги-
кўплаб саволлар пайдо бўлмоқда. рон суюқлигини қултумлаб ичиб ликка кўп чалинмоқда. Епропа на ўқишга рухсат берилмоқда.
Буни таҳририятимизга келаётган туриш, хоналарда доимий равишда мамлакатларида эса пандемиянинг Бугунги кунгача 153 та мактаб-
мурожаатлар ҳам тасдиқламоқда. нам тозалов ишларини олиб бориш иккинчи тўлқини бошланаётгани га ана шундай тартиб-қоида-
ҳамда кунига 3-4 марта шамолла- ҳақида хабарлар тарқалмоқда. Де- лардан сўнг фаолият юритиши-
Коронавирусга тиш, 1 марта исириқ тутатиш энг мак, барчаси ўз қўлимизда, «темир га рухсат берилди. Ўқитувчи-
қарши кураш шта- муҳим вазифалардан биридир. қоида»га қатъий амал қилишимиз ларда коронавирус аниқланган
би аъзоси Нурмат Агар сиз бу беморлар билан шарт ва зарур. Айниқса, кечагидек тақдирда ҳам мактабларда
ОТАБЕКОВдан алоқада бўлган бўлсангиз, поли «Tashkent City»да ўтказилган шоу дарс ўтиш жараёнида муаммо
айни шу саволлар- клиника шифокорига хабар бери- тўйларни қатъий назоратга олиш туғилмайди. Чунки карантин
га жавоб олишга шингиз керак. лозим. Йўқса, карантин даврида даврида бир нечта фан дарс-
ҳаракат қилдик. – Болалар коронавирус янгича тўй ўтказиш маросимлари ликлари ўтилишига рухсат
– Фарзандим мактабда билан касалланса кела- авж олиши мумкин. берилмади.
анъанавий таълим олади. жакда саломатлигига
У ўқиш пайтида ниқобга жиддий таъсир кўрсати- Рустам ЮСУПОВ
спирт билан ишлов бери- ши, масалан, бепуштликка тайёрлади.
ши мумкинми?
– Тиббий ниқобларга спирт би-
лан ишлов бермаслик керак, айниқ-
са, бир марталик ниқобларга. Чунки
болаларда касаллик аломатларсиз
кечаётган бўлса, ниқобларнинг
ички қисмига бола оғиз бўшлиғидан
ажралган вируслар ёпишади. Бола
мактабда бир марталик ниқобларни
спиртли эритма билан ишлов бера-
ман, деб қўллари билан ушлаганида
қўлларига ва шу ниқоблар қўйилган
сатҳларда вируслар қолиб кетади.
ECO-93 бензини биржа
савдоларига қўйила бошланди.
2020 йил ТАҲЛИЛ 19
№31 (1961)
Энди
Сиз ўзингиз яшаб МАҲАЛЛИЙ КЕНГАШЛАРДА
турган ҳудуддаги
маҳаллий Кенгаш
депутатини
танийсизми? Қуйи
палатага сайла(н)
ган депутатни-чи?
Афсуски, бугун
кўпчилигимиз
“ишонч билдириб
сайланган
депутатларимизни
танимаймиз. Чунки котибиятлар бўлади. МАВЗУГА ОИД
уларнинг аксарияти Вазият-чи, ўзгарадими?
нафақат сайловда, МАЪЛУМОТ:
балки сайланиб
олгандан кейин Хорижий амалиёт
ҳам «қораси»ни ўрганилганда Грузия,
кўрсатмайди. суд-ҳуқуқ масалалари қўмитаси гаши томонидан тасдиқланиши, Белорусь, Қозоғистон ва
Халқ дарди билан ҳамнафас раиси Жаҳонгир ШИРИНОВ ўз котибият ходимларининг меҳнат- Қирғизистон каби дав-
бўлмаётган бундай депутатлар фикрлари билан ўртоқлашди. га оид муносабатлари маҳаллий латлар маҳаллий Кен-
дастидан маҳаллий ҳудудларда Кенгашларнинг ваколат муддатига гашларининг фаолиятига
муаммолар кўлами кенгайиб, халқ – Бунга халқ депутатлари Кен- боғлиқ бўлмаслиги қайд этилган. кўмаклашиш учун махсус
турли ташкилотлар эшигини қоқиб гашларига ташкилий жиҳатдан кў- Котибият Ўзбекистон Республика- тузилмалар (девон, коти-
сарсон-саргардон бўлмоқда. Хўш, маклашувчи бўлинманинг мавжуд си Давлат герби ва ўз номи туши- бият ва бошқалар) ташкил
халқ билан мулоқот қиляпмиз, деб эмаслиги, мазкур вазифа гарчи рилган муҳрига ҳамда бланкига этилганлиги кузатилди.
кўкрагига ураётган депутатлар ас- ўзига хос бўлмаса-да, ҳокимлик- эга бўлиши ҳамда котибиятнинг
лида нима билан банд? Нега уларни ларнинг аппарати томонидан намунавий низоми ва намунавий органлар ҳамда бошқа идоралар
сайлов участкаси ёки округида- амалга оширилаётгани сабаб бўл- тузилмаси Ўзбекистон Республи- раҳбарлари ва мансабдор шахсла-
ги фуқаролар танимайди? Ахир, моқда, – дейди Жаҳонгир Шири- каси Олий Мажлиси Сенати Кен- рининг ҳисоботлари (ахборотлари)
маҳалла фуқаролар йиғинларида нов. – Жорий йилнинг 14 сентябрь гаши томонидан тасдиқланишига эшитувини ташкил қилишга кўмак-
уларнинг қабул кунлари белгилаб куни Президентимиз томонидан оид нормалар мустаҳкамланди. лашиш имкониятини берди.
қўйилган-ку?! имзоланган «Халқ депутатлари
Кенгашлари фаолияти такомил- Бундан ташқари, «Халқ депу- Шу билан бирга, депутатлар
Сиз айтгандек, танганинг ик- лаштирилиши муносабати билан татлари вилоят, туман ва шаҳар томонидан юридик ва жисмоний
кинчи томони ҳам бор. Маҳаллий Ўзбекистон Республикасининг Кенгаши депутатининг мақоми шахсларни қабул қилиш билан боғ-
Кенгашлардаги депутатлар жа- айрим қонун ҳужжатларига тўғрисида»ги Ўзбекистон Респуб- лиқ ишларни ташкил этиш ҳамда
моатчилик асосида ишлайди, баъ- ўзгартишлар киритиш тўғриси- ликаси Қонунига халқ депутатлари мурожаатларнинг ҳисобини юри-
зилари (асосан, тадбиркор, фер- да»ги Ўзбекистон Республикаси Кенгаши депутатини ҳужжатлар, тиш ва уларнинг ижросини назорат
мер, мактаб директори, тиббиёт Қонуни юқорида келтирилган зарур ахборот ва маълумот ма- қилишда қўл келмоқда. Шунингдек,
бирлашмаси раҳбари ва ҳоказолар) масаланинг ечими бўла олади. териаллари билан таъминлаш, меъёрий ҳужжатларни такомил-
маҳаллий ҳокимият томонидан Дарҳақиқат, маҳаллий Кенгашлар- шунингдек, депутатлик фаолияти лаштириш юзасидан таклифлар
мажбуран сайлаб қўйилган. Улар- нинг доимий асосда ишлайдиган билан боғлиқ масалалар бўйича тайёрлаш, норматив-ҳуқуқий тусга
га ўзи сайланган ҳудудга бориш, котибиятларининг ташкил этили- мутахассисларнинг маслаҳатлари- эга қарорларнинг маҳаллий Кенгаш
сайловчиларни қабул қилиш каби ши мазкур кенгашлар фаолиятини ни уюштириш вазифасини вилоят, муҳокамасига киритилишидан ол-
иш режасида қатъий белгиланган янада кучайтириш учун хизмат туман, шаҳар ҳокимликлари зим- дин тегишли Адлия бошқармалари-
вазифаларни адо этиш ҳам осон қилади. масидан Халқ депутатлари вилоят, да ҳуқуқий экспертизадан ўткази-
эмас. Чунки баъзи ҳудудлардаги туман, шаҳар Кенгаши котибиятига лишини енгиллаштиради.
туман Кенгаши депутати сайлов- Қонунга қандай ўтказиш билан боғлиқ ўзгартишлар
чилари билан учрашиш учун юз- ўзгартиришлар киритилди. Хулоса қилиб айтганда, мазкур
юз эллик километр йўл босишига қонун маҳаллий Кенгашлар фао-
тўғри келади. Бу эса вақт ва маб- киритилди? Тажриба ўзини лиятига бевосита кўмаклашувчи
лағ талаб этади. Депутат шунча оқладими? тузилмани ташкил қилиш орқали
масофага ўз ҳисобидан жамоат – Қонун билан «Маҳаллий ҳокимликларнинг ташкилий-назо-
транспортида борса ҳам, ойлик давлат ҳокимияти тўғрисида»ги – Хабарингиз бор, Ўзбекистон рат гуруҳлари зиммасидан ўзига
маошининг анча қисмини сарфла- ҳамда «Халқ депутатлари вилоят, Республикаси Президентининг хос бўлмаган вазифалар соқит
шига тўғри келади. Бу ёқда эса... туман ва шаҳар Кенгаши депу- 2018 йил 17 августдаги «Тошкент қилинишига ҳамда маҳаллий
татининг мақоми тўғрисида»ги шаҳрида бошқарувнинг алоҳида Кенгашлар фаолиятининг янада
Ҳуқуқий асослар Ўзбекистон Республикаси Қонун- тартибини жорий этиш бўйича яхшиланишига хизмат қилади.
яратилмоқда, бироқ... ларига Кенгаш котибияти билан ҳуқуқий эксперимент тўғрисида»-
боғлиқ ўзгартишлар киритилди. ги фармонига мувофиқ, экспери- ***
Қайд этиш керакки, сўнги йил- Жумладан, «Маҳаллий давлат мент тариқасида халқ депутат- Келгусида маҳаллий Кенгаш де-
ларда маҳаллий Кенгашлар фао- ҳокимияти тўғрисида»ги Ўзбекис- лари Тошкент шаҳар ва туманлар путатларига янада кўпроқ ваколат
лиятини янада такомиллаштириш тон Республикаси Қонунида халқ Кенгаши котибиятлари ташкил бериб, моддий жиҳатдан қўллаб-
ҳамда уларнинг назорат фаолия- депутатлари вилоят, туман, шаҳар этилган эди. Бу қай даражада ўз қувватлаш зарур. Солиқ имтиёз-
тини кучайтиришга қаратилган Кенгаши фаолиятига ташкилий, самарасини кўрсатмоқда? лари ва транспорт воситаларидан
ҳуқуқий асослар яратилиб, ҳоким, техникавий ва бошқа жиҳатлардан фойдаланишда (самолёт, поезд)
унинг ўринбосарлари, прокурату- хизмат кўрсатиш вазифасини ҳо- – Халқ депутатлари вилоят, чегирмалар жорий этилиши ҳам
ра, адлия, ички ишлар ва соғлиқни кимликлар аппаратидан тегишли туман ва шаҳар Кенгашларида халқ вакиллари ишида жонлан-
сақлаш идоралари раҳбарлари- халқ депутатлари Кенгаши коти- котибиятларнинг ташкил этилиши тиришга таъсир кўрсатади. Бун-
нинг тегишли Кенгашлар олдида бияти зиммасига ўтказиш, коти- маҳаллий Кенгашлар фаолиятини дан ташқари, автомашина сотиб
ҳисобдорлиги қонунларда бел- бият юридик шахс ҳисобланиши ахборот-таҳлилий, ҳуқуқий, таш- олишда имтиёзли кредитлар
гилаб қўйилди. Бироқ бу борада ва унинг фаолияти тегишли маҳал- килий ва бошқа жиҳатдан таъмин- ажратилиб, алоҳида иш хоналари
амалга оширилган ишлар ҳозирги лий бюджет ҳисобидан молиялаш- лаш, доимий комиссияларининг билан таъминланса, нур устига
кунда етарли эмаслигини кўр- тирилиши, котибият тузилмаси, назорат соҳасидаги ваколатларини нур бўларди. Шундагина уларга ўз
сатмоқда. Хўш, бунга нима сабаб штатлари, ходимларининг меҳнат самарали амалга оширишга хизмат вазифасини тўлақонли бажариши-
бўлмоқда? Бу ҳақда Олий Маж- ҳақи миқдори ва моддий-техни- қилмоқда. Қолаверса, маҳаллий га имкон берган бўламиз.
лис Қонунчилик палатасининг ка таъминоти белгилаб қўйилди. ижроия ҳокимияти, давлат орган-
Коррупцияга қарши курашиш ва Шунингдек, қонунда уларнинг лари, хўжалик бошқаруви орган- Рустам ЮСУПОВ
ишлаши учун зарур харажатларни ларининг ҳудудий бўлинмалари, ёзиб олди.
тегишли халқ депутатлари Кен- суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи
Тошкент давлат аграр университетининг
Самарқанд филиали ташкил этилди.
20 ТАЪЛИМ 2020 йил
№31 (1961)
БОҒЧАЛбАолРалИаШр саБлОомШатЛлиАгДинИин: гКундан-кунгава-кўпайиши инобатга
зият таранглашмоқ-
да: касалланганлар
сони ортмоқда.
ҳимояси кафолатланганми?Жаҳон матбуоти эса
Европада иккинчи
тўлқин бошлангани
ҳақида бонг ураё-
тир. Тождор вирус
“намгарчиликда
олинса, унинг асо-
ратлари ҳам кенга-
йиб бориши ойдин-
лашади.
Тўғри, масофа сақлаш, ниқобда
юриш, аллақачон турмушимиз-
нинг ажралмас қисмига айланди.
Бироқ вирус жиловини қўлдан
чиқардик. Энди у билан ёнма-ён
яшашга, ҳисоблашишга мажбур ва
маҳкуммиз. Карантин чекловлари-
нинг қисқартирилиши пандемияга машғулотлардан четлатилади. бирон-бир самара бермаслиги боғчага бориб бошқа болалар
мослашишимиз учун ташланган Ходимлар тиббий ниқобдан фой- ойдинлашди. Ҳақли савол туғила- билан алоқада бўлганида. 3 ёшгача
биринчи қадамдир. даланиши ва ижтимоий масофани ди: мактабгача таълим ташкилот- болалар йилига 4, 3 ёшдан юқори
сақлаши лозим. Санитария-гигие- ларида ҳам шундай йўлаклардан болалар йилига 6 мартадан кўп
Ишлаб чиқариш корхоналари, на ва дезинфекция талабларига фойдаланиладими? ўткир респиратор вирусли инфек-
ижтимоий объектлар ишга тушга- қатъий риоя этиш, бино хона- ция, грипп, бронхит каби касал-
нига салкам бир ой бўлди. Навбат- ларини доимий равишда дезин- — Пандемия шароитида МТТлар ликлар билан касалланса, бундай
даги босқичда мактаблар ва боғча- фекциялаш, уларга кириш-чиқиш фаолият юритиши учун санита- болалар тез-тез касалланувчи
ларнинг фаолият бошлаши назар- жойларини пирометр, антисептик рия-эпидемиология нормалари болалар гуруҳига киради. Гўдак-
да тутилган. Унга кўра, Республика восита ва дезинфексион «тў- ишлаб чиқилган, — дейди Мактаб- да камқонлик аниқланган бўлса
махсус комиссиясининг қарори шак»лар билан жиҳозлаш қатъий гача таълим вазирлиги бошқарма (қонда г емоглобин миқдорининг
билан жорий йил 5 сентябрдан назорат қилиниши керак. бошлиғи Умида Муҳиддинова. камайиб кетиши) иммунитет
мактабгача таълим ташкилотлари — Унга кўра, МТТларнинг кириш тизими иш фаолиятини сусайти-
ва умумтаълим мактабларининг Қандай боғчалар қисмида хлорли тўшаклардан ради. Бундай болалар шифокор
фаолиятига рухсат берилганди. очилмайди? фойдаланилади. Улар орқали бо- назоратида бўлиши ва сурункали
Шу ҳафта аввалидан боғчалар очи- лалар оёқ кийимларини тозалаган касалликлари бўлса уларни мунта-
лиши бошланди. Қайд этилишича, Очиғини айтиш керак, бугун ҳолда ичкарига киришади. Лекин зам даволатиб туриш зарур.
мактабгача таълим ташкилотлари мактабгача таълим ташкилотлари хлорли йўлаклардан фойдаланил-
фақат халқ депутатлари Кенгаши орасида шароити талаб даража- майди. Тизимда фаолият юритув- Болалар орасида кўп учрайди-
ва санитария-эпидемиологик осо- сида эмаслари ҳам бор. Маълу- чи хавф гуруҳидаги ходимларнинг ган гижжа ва унинг бошқа турлари
йишталик ва жамоат саломатлиги мотларга кўра, Ўзбекистонда 900 вазияти ҳисобга олинади. Сурун- иммун тизимига салбий таъсир
хизмати рухсати ҳамда боланинг дан ортиқ боғчаларда ичимлик кали касалликлари бор ходимлар- кўрсатади. Бундан ташқари, қон
ота-онаси розилиги билан амалга суви билан боғлиқ муаммолар га хоҳишига қараб уйда қолишига таркибидаги турли инфекция қўз-
оширилади. ҳал этилиши кутиляпти. Ҳозирги рухсат берилган. Уларга ўзла- ғатувчи бактериялар ҳам жиддий
қалтис вазиятда бундай боғчалар рининг ҳолатидан келиб чиқиб, оқибатларга олиб келиши мумкин.
Биринчи ўринда, катта ва 5-7 қандай йўл тутади? масофавий тарзда ишлаш таклиф Бола саломатлигини мустаҳкамлаш
ёшли тарбияланувчилар тайёрлов қилинган. Шу ўринда айтиб ўтиш учун унинг кундалик таомнома-
гуруҳлари иш бошлайди. Бу 5 ёш- — Тоза ичимлик суви билан жоизки, боғча ходимлари ҳар 6 сига тўйимли ва калорияга бой
гача бўлган боланинг ижтимоий таъминлаш – мактабгача таълим ойда режалаштирилган тиббий маҳсулотлардан қўшиш мақсадга
масофа сақлаши ва гигиена қои- ташкилотлари очилиши учун кўрикдан ўтказилади. Бундан таш- мувофиқ. Жумладан, гўштли ва
даларига амал қилишдаги қийин- белгиланган алоҳида талаблардан қари, ҳозир улардан коронавирус- сабзавотли овқатлар, мевалар, ден-
чиликлари билан изоҳланди. бири, — дейди Мактабгача таъ- га тест ҳам олиняпти. гиз маҳсулотлари, тухум, витамин-
лим вазири Агриппина Шин. — Бу ларга бой табиий шарбатлар ва сут
Ўрта, яъни 4-5 ёшдаги болалар муаммо – тизимнинг оғриқли Ота-оналар — сиз учун! маҳсулотлари кундалик таомнома-
гуруҳларининг очилиши октябрь, нуқталаридан бири. Тўғри, ҳозир- да бўлиши зарур.
кичик гуруҳларнинг (3 ёшдаги да 939 та мактабгача таълим таш- Айни пайтда фарзандини
болалар) очилиши ноябрь ойига килотида ичимлик суви етказиб боғчага жўнатаётган ота-она- Нима бўлганда ҳам ғишт қо-
мўлжалланган. Очилиш муддатла- бериш ва уни сақлаш муаммоси лар кўнглида ҳам минг хавотир. липдан кўчди. Боғчаларнинг иш
ри мамлакатдаги эпидемиологик бор. Бу муаммо устида ишланмоқ- «Болам касаллик юқтириб олса- бошлаши билан катта таваккалга
вазиятга қараб ўзгариши мумкин. да. Агар МТТларда 5 кунлик ичим- чи?», «Ўзи ҳамма болалар боғчага қўл урилди. Биз бу синов-тажриба
лик суви захираси бўлмаса, улар- борса бўладими?», «Нима қилсак у ўзини оқлашини жуда хоҳлардик.
Қандай талабларга нинг фаолият бошлашига рухсат касалликка чалинмайди?», «Бо- Чунки болажонлар тафаккури
жавоб бериши керак? берилмайди. ламнинг иммунитети яхши бўлса, шаклланадиган айни паллани те-
хавотирга ўрин йўқми?» каби левизор қаршисида ўтириб ўтказ-
Бироқ иш бошлаган ҳар бир Хавф гуруҳидаги саволлар кўпчиликнинг кўнглидан маслиги, дарсларни ўлда-жўлда
боғча белгиланган санитария ходимлар нима қилади? ўтаётгани бор гап. ўзлаштирмаслиги керак. Йўқса
талабларига риоя этиши керак. жамият ёш авлод саводини бой
Хусусан, ходимлар ва болаларнинг Яқин кунгача қайга бормайлик, — Иммунитетнинг қай тарзда беради, унинг эртанги товони эса
(тарбияланувчиларнинг) соғлиғи хлорли йўлакдан ўтишга мажбур шакллангани бола турли ин- қимматга тушиши мумкин.
ҳолатини доимий назорат қилиш бўлаётгандик. Метрою бозорлар- фекцияга дуч келганда намоён
(тана ҳароратини мунтазам ўлчаб нинг кириш эшиги шу қурилмалар бўлади, — дейди Коронавирус- Гулнора ТУРДИҚУЛОВА,
бориш), тана ҳарорати 37 даража билан жиҳозланганди. Бироқ шу га қарши кураш штаби аъзоси ўқитувчи.
ва ундан юқори бўлган ёки инфек- кунларда бу «посбон»ларнинг Барно Абдусаматова. — Яъни у
ция аломатлари мавжуд ходимлар
ва болалар (тарбияланувчилар)
Фарғонада кислород концентратори
ишлаб чиқариш бошланди.
2020 йил МАВСУМГА ТАЙЁРМИЗМИ? 21
№31 (1961)
МУТАСАДДИЛАР
Куз-қиш мавсумига ҳали вақт борлигини
ҳозирлик борасида рўкач қилишмоқда
жуда кўп гапирила-
ди, қарорлар қабул
қилинади, масъул-
лар тайинланиб,
маблағлар ажрати-
лади. Лекин мавсум
ҳозирлиги билан
“боғлиқ аҳолини
қийнаётган маса-
лалар кундан-кунга
кўпайиб боравера-
ди.
«Бир товуқа ҳам дон, ҳам сув ДАРВОҚЕ...
керак» деганларидек, мавсум борлигини рўкач қилишдан нари- таъмирлаш билан боғлиқ иш-
эшик қоқаётган паллада кўп қа- га ўтмаяпти. Япония халқаро ҳамкор- лар амалга оширилмоқда. Бироқ
ватли уй эгаларининг мурожаати лик агентлиги (JICA) билан «Водий Нодирабегим» хусусий
ҳам ортиб бораверади. Уйлар Муаммонинг иссиқлик манбаларининг уй-жой ширкатига қарашли учта
томи ва иссиқлик қувурларини ечими бор...(ми?) иситиш ускуналарига ко- кўп қаватли уйларда лифтлар иш-
таъмирлаш, кириш йўлакларини генерацион газ турбинаси ламайди. Юқори қаватларга иссиқ
созлаш, синган ойналарни ал- Мавсум ҳозирлиги билан боғ- технологиясини амалга сув ҳам етиб бормайди. Нега?
маштириш каби масалалар кун лиқ иш кўламига назар ташланса, жорий этиш мақсадида
тартибига чиқади. Қизиқ жиҳати, йиллар давомида ечимини кутиб Фарғона шаҳридаги «РК- – Ҳудудимизнинг Янги аср кў-
бу ишлар айни куз-қиш мавсуми- турган талай масалалар борлиги 3» марказий қозонхонани часидаги 76-, 78-, 80-кўп қаватли
да ҳамма жойда бирдек муаммо ойдинлашади. Жумладан, Фар- модернизация ва реконс уйларда лифтлар қачон ишлагани-
бўлиб қолади. Хўш, бу каби дол- ғона шаҳридаги Алишер Навоий трукция қилиш лойиҳаси ни эслай олмайман, – дейди «Юл-
зарб масалалар Фарғона шаҳрида мавзесида жойлашган кўп қаватли учун 131,89 миллион АҚШ дуз» маҳалла фуқаролар йиғини
қандай ҳал этилади? Аҳолининг бу уйларда яшовчи аҳолига мар- доллари миқдорида маблағ раиси Раънохон Аҳмаджонова.
борадаги талаб ва эҳтиёжларини казлашган иссиқсув ва иссиқлик йўналтирилмоқда. Бу йили- – Лифтларнинг доимий ишлаб
қондириш учун кандай чора-тад- етказиб бериш ҳануз муаммоли- га 300,5 минг гегакаллория туриши кўп қаватли хонадонларда
бирлар белгиланган? гича қолмоқда. Қишли-қировли иссиқлик энергияси ва яшовчи аҳолининг ҳамжиҳатли-
кунларда уй-жойларини иситиш 294,57 миллион киловатт гига ҳам боғлиқ. Чунки уларни
– Жорий мавсумда 95 та кўп истагида бўлган фуқаролар уйда- электр энергияси ишлаб таъмирлаш, назорат қилиш учун
қаватли уй-жойларни таъмир- ги газ плиталари ёки электр иси- чиқариш имкониятини маълум миқдорда пул тўлаш
лаш учун тижорат банклари тиш мосламаларидан фойдаланиб беради. талаб этилади. Лекин ҳамма ҳам
томонидан 1 миллиард 650 келади. Айримлар эса мустақил «беминнат» дастёрнинг хизмати-
миллион сўм имтиёзли кредит иситиш қурилмалари қуриб олган дастури тўғрисида»ги қарори дан фойдаланишни хоҳламайди.
маблағлари жалб этилади, – ҳолда «жон» сақлайди. Бу эса ижросини таъминлаш мақсадида Қолаверса, лифтлар фаолиятини
дейди Фарғона шаҳар ҳокими- айни куз-қиш мавсумида табиий Алишер Навоий мавзесидаги мар- мувофиқлаштириш учун эҳтиёт
нинг саноатни ривожлантириш, газ ва электр таъминотида етиш- казий иссиқлик тизимига улан- қисмлари ва мутахассисларнинг
капитал қурилиш, коммуни- мовчиликлар келиб чиқишига са- маган 234 та кўп қаватли уйларда етишмаслиги ҳам муаммолар
кациялар, коммунал хўжалик баб бўлмоқда. Муаммонинг ечими алоҳида иссиқлик тежовчи локал кўламини кенгайтирмоқда.
масалалари бўйича ўринбосари борми? қозонхоналар ўрнатиш юзасидан
Дилмурод Бекмирзаев. – Ҳо- таклиф ва лойиҳалар ишлаб чи- Хўш, мавжуд муаммо юзаси-
зирга қадар, 19 та кўп қаватли – Президентимизнинг «2018– қилган, – дейди Фарғона вилоят дан ширкат раҳбарининг фикри
уйнинг том қисми жорий ва 2022 йилларда иссиқлик таъми- «Иссиқлик манбаи» назорат қандай?
мукаммал таъмирдан чиқарилди. ноти тизимини ривожлантириш бўлими бошлиғи Абдулазиз Қўл-
Кириш йўлакларини мавсумга дошев. – Аммо таклиф қилинган – Иссиқ сув босимининг паст-
ҳозирлаш, темир эшиклар ўрна- МАВЗУГА ОИД лойиҳалар ҳануз молиялаштирил- лиги сабабли 5-қаватдан юқорига
тиш борасида белгилаб берил- гани йўқ. Бу кўп қаватли уйларни иссиқ сув етиб бормайди, – дейди
ган вазифалар ижроси босқич- МАЪЛУМОТ: иссиқлик ва иссиқ сув билан таъ- «Водий Нодирабегим» хусусий
ма-босқич ҳал этилмоқда. Бун- минлашда ўзига хос муаммолар уй-жой ширкати раиси Дилра-
дан ташқари, 30 та кўп қаватли Фарғона шаҳрида жами келтириб чиқишига сабаб бўлиб бахон Мадаминова. – Бу масала-
уйнинг электр тақсимлаш шит- 128 та ижтимоий соҳа қолмоқда. да амалий ёрдам сўраб ҳудудий
лари, 1470 погонометр иссиқлик муассасалари фаолият «Иссиқлик манбаи» корхонасига
тик қувурларини созлаш ишлари кўрсатмоқда. Шу кунга қа- Лифт – ҳамон мурожаат қилганмиз. Улар ма-
олиб бориляпти. дар 21 та янги қозонхона оғриқли масала салани ечиш учун ҳар бир кўп
ўрнатиш, 11 тасида таъ- қаватли уйларга насос ўрнатиш
Ишлар қилинмоқда, мирлаш, 2 минг 704 пого- Куз-қиш мавсуми доирасида таклифини беришмоқда. Аҳоли бу
бироқ... нометр иссиқлик тармоқ- олиб борилаётган ишлар кўламига таклифни қўллаб-қувватламаяпти.
ларини ҳимоя воситалари назар ташлайдиган бўлсак, мав- Аввалари ушбу кўп қаватли уйлар
Дарҳақиқат, Дилмурод Бекмир- билан ўраш, 1371 квадрат жуд лифтларни таъмирлаш усту- олдида марказлашган насос тизи-
заев таъкидлаганидек, иқтисодиёт метр эшик ва ромларни вор вазифалардан бўлиб турибди. ми ишлаган. Бу сув таъминотини
тармоқлари, кўп қаватли уй-жой алмаштириш ишлари олиб Ҳолбуки, шу кунга қадар бу бора- яхшилаш билан бирга, харажат-
фонди ва ижтимоий соҳа объект- борилди. да бирон-бир ибратли ташаббус ларни иқтисод қилиш имконини
ларини куз-қиш даврида барқарор амалга оширилгани йўқ. берган.
ишлашга тайёрлаш бўйича кўплаб
ишлар қилинмоқда, белгилаб бе- Фарғона шаҳрида 76 тадан ор- Сирасини айтганда, қишнинг
рилган вазифалар ҳам кўп. Аммо тиқ кўп қаватли уй-жойда яшовчи ҳар бир куни, ҳар дақиқаси синов.
уларнинг айримлари фақат қоғоз- фуқаролар лифтдан фойдаланиб Бу фаслни беталафот ўтказиш эса
ларда қолмоқда. Хусусан, уй олди келишади. Бугунга келиб маънан мавсумга тайёргарлик кўриш бо-
қисмини бетон қопламалар билан эскирган 20 дан ортиқ лифтларни расида қилинган ишлар, белгилан-
қоплаш, кичик йўллар, болалар ган чора-тадбирларнинг амалий
майдончалари қуриш, ирригация ижросига боғлиқ.
тармоқларини таъмирлаш ишлари
ҳали бошланганича йўқ. Мута- Расул КАМОЛ
саддилар белгиланган ишларни «Маhаllа»
поёнига етказиш учун ҳали вақт
Ўзбекистонга саккиз ойда 360,4 мингта
мобиль телефон импорт қилинди.
22 Адлия вазирлиги ҲУҚУҚ 2020 йил
№31 (1961)
Фуқаролик кодек-
сининг янги таҳ- ФУҚАРОЛИК КОДЕКСИНИ
рири лойиҳасини
ишлаб чиқмоқда. янгилашга қандай
Кодексни янги- зарурат туғилди?
лаш — 2019 йил 5
апрелда тасдиқ-
ланган Ўзбекистон
Республикаси-
“нинг фуқаролик
қонунчилигини
такомиллаштириш
концепциясида
кўзда тутилган
эди. Хўш, амалдаги
кодексга қандай
ўзгартиришлар ки- фуқароларга зарар етказилган ҳол-
ритилмоқда? Янги ларда ҳам зарар қоплаб берилиши
тартиблар нимаси тартиби жорий этилиши мумкин.
билан аҳамиятли?
— Бугунги қонунчилик бўйича
Айтиш керакки, амалдаги Фу- давлат органлари ва ташкилотла- лик кодексида алоҳида боб билан «Лафзсизлик тўлови»
қаролик кодекси 1996 йилда қабул рининг фуқароларга етказилган тартибга солинмаган, қўшнилар нимани англатади?
қилинган, аммо мамлакатимиз зарари фақат ноқонуний ҳаракат- ўртасида низолар бўлса, умумий
тараққиётининг янги босқичи лари орқали келиб чиққан бўлса- қоидалар асосида ечиб келинган. Фуқаролик кодексининг янги
иқтисодиётни янада либераллаш- гина қоплаб берилади, — дейди Эндиликда янги кодексга қўш- таҳриридан неустойка терми-
тиришни тақозо этмоқда. А.Мадаминов. — Яъни ҳокимият нилар ҳуқуқи бўйича янги боб ни чиқарилиб, уни «лафзсизлик
ёки бошқа давлат идораси қай- қўшилади ва унда муайян бир тўлови» атамасига алмаштириш
— Бугунги кунда реал бозор сидир ҳаракати билан фуқарога чегараларни белгилаш, мавжуд таклиф этилмоқда (неустойка
иқтисодиёти ва илғор халқаро зарар етказса, ушбу ҳаракат но- мулкка нисбатан кимнинг ҳуқу- — шартномадаги бирор мажбу-
стандартлар талабларига жавоб қонуний деб топилсагина, зарар қи борлиги каби масалалар акс риятни вақтида бажармаганлик
берадиган, тўғридан-тўғри амал ундирилиши мумкин. Хорижий этади. учун икки томоннинг биридан
қиладиган замонавий фуқаролик тажрибани ўрганганимизда олинадиган жарима). Бироқ
кодексини ишлаб чиқиш давр шунинг гувоҳи бўлдикки, кўплаб — Хорижий тажрибани ўрга- муҳокамалар жараёнида айни ўз-
талабидир, — дейди Адлия вазир- мамлакатларда амалдор қонуний гартиришга қарши фикрлар ҳам
лиги ҳузуридаги Ҳуқуқий сиёсат ҳаракати билан зарар етказса айтилмоқда.
тадқиқот институти директори ҳам, давлат зарарни тўлаб бериш
Аъзам Мадаминов. — Шу маънода мажбуриятини олар экан. Ушбу — Неустойка терминини
янги таҳрирдаги кодекс лойиҳаси масала ҳам кодекснинг янги ло- ўзбекча муқобилига алмашти-
бир томондан, Фуқаролик кодекси йиҳасида ўз аксини топган. риш масаласи таклиф этиляп-
моддаларини унификация қилиш ти, — дейди Бош прокуратура
ва тизимлаштириш чораларини, Шунингдек, мулк хусусий ёки бошқарма катта прокурори
иккинчи томондан, тадбиркорлик, Жамшид Қўшилов. — Бизнингча,
шу жумладан, хорижий инвестор- Кодексга криптовалюта бу сал ноўрин бўларди. Чунки
лар фаолияти учун қулай шароит- тушунчаси киритиляпти неустойка ундириш масаласи
лар яратиш, фуқароларнинг ҳуқуқ- бошқа хорижий давлатлар қо-
ларини ҳимоя қилишга қаратилган Яна бир янгилик: фуқаролик қонун нунчилигида ҳам бевосита бор.
бир қатор янгиликларни ўз ичига ҳужжатларини Интернетда вужудга Неустойка фақат ёзма ҳуқуқий
олган. Хусусан, алоҳида қонунлар- келадиган муносабатларга ҳам муносабатларда қўлланиладиган
да ва Фуқаролик кодексида маз- татбиқ этиш билан боғлиқдир. атама ҳисобланади. Лафзсизлик
мунан такрорланадиган бир қатор Келгусида электрон ёки бошқа деган тушунчани ўзбек имло
қоидалар (масалан, интеллектуал техник воситалар ёрдамида тузилган луғатидан кўрдик, бу сўз халқ
мулкка оид, юридик шахслар фао- битимларни ёзма шаклга тенглаштириш, электрон орасида айнан оғзаки кели-
лияти ташкилий масалалари билан алоқа воситаларидан фойдаланган ҳолда товарларни шувларда қўлланилиши маълум
боғлиқ нормалар) лойиҳа матнидан сотишнинг, рақамли пул, яъни криптовалюта бўлди. Бу масалани қайта кўриб
чиқариб ташланган бўлса, айрим- муомаласининг асосий қоидалари белгиланаётир. чиқиб, содда шаклда неустойка
лари (масалан, лизинг қоидалари) терминининг ўзини қолдириш
амалдаги қонунлардан кодекс ло- давлатга тегишли бўлишидан ниб, янги таҳрирдаги кодексга мақсадга мувофиқ бўлади.
йиҳасига кўчириб ўтказилмоқда. қатъи назар, бир хил ҳуқуқий «Қўшни ҳуқуқи» деган бобни
ҳимоя белгиланмоқда. Давлат киритдик, — дейди Тошкент ***
Фуқарога қонуний реестрига киритилган маълумот- давлат юридик университети Фуқаролик қонунчилиги иж-
етказилган зарар ҳам га ишониб мулкни сотиб олган кафедра мудири Нурилло Имо- тимоий-иқтисодий ҳаётнинг энг
мулкдордан, илгариги сотувчи мов. — Бунда муайян бир чегара- муҳим муносабатларини тар-
қоплаб берилади томонидан қандайдир ҳуқуқбу- ларни белгилаш, мавжуд мулкка тибга солар экан, шунга монанд
зарликка йўл қўйилган бўлса-да, нисбатан кимнинг ҳуқуқи бор- унинг роли, замон ҳамда макон
Маълумки, амалдаги кодексга мулк қайтариб олинмаслиги лиги каби масалалар акс этади. руҳига мос бўлиши жамият ва
кўра, давлат органи ёки фуқаролар- ҳамда мулк ҳуқуқининг ҳимояси- Мисол учун, уй-жой, иморатлар давлат учун ҳам аҳамиятлидир.
нинг ўзини ўзи бошқариш органи ни таъминлашга қаратилган янги қурилаётганда баландлиги қанча Янги таҳрирдаги кодекс лойиҳа-
томонидан қонун ҳужжатларига қоидаларни жорий этиш назарда бўлиши керак, у қўшнига зарар сини такомиллаштиришда ҳам
мувофиқ бўлмаган ҳужжат қабул тутилмоқда. қилмайдими, ўртадаги девор айни жиҳатларга эътибор қара-
қилиниши, шунингдек, улар ман- келишиб қуриладими ёки би- тилмоқда.
сабдор шахсларининг ғайриқону- Қўшнилар муносабати ровнинг мулки ҳисобланадими,
ний ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) тартибга симлар, сув қувури ўтиши, да- Санжар ИСМАТОВ
натижасида фуқарога ёки юридик рахт ўсган бўлса, унинг шохидан «Mahalla»
шахсга етказилган зарарнинг ўрни солинади...(ми?) тўкиладиган мевалар кимники
давлат томонидан ёки фуқаролар- каби ўнлаб масалалар тартибга
нинг ўзини ўзи бошқариш органи Сир эмас, қўшничилик муноса- солинган.
томонидан қопланиши лозим. батлари бугунги кунгача Фуқаро-
Ҳужжатнинг янги таҳрири билан
эндиликда давлат органларининг
нафақат ноқонуний, балки қонуний
хатти-ҳаракатлари натижасида
Ўзбекистонда 3,7 миллион абонент электр ҳисоблашнинг
автоматлаштирилган тизимига ўтказилди.
2020 йил ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ 23
№31 (1961)
Янги
ТқўЕл РмеИҳнМатиМниАенШгиИллаНшАтиЛраАдиРмИи?Кўпчилик яхши эслайди: 1990 йилларнинг
охирларида қишлоқ хўжалигимиз тарихида
«Кейс» фирмаси даври бошланди. Шу
пайтлари бу турдаги трактор, комбайнларни
оммавий равишда харид қилдик. Корхонага
эътирозимиз йўқ. Уларнинг машиналари
ҳақиқатан замонавий: кабинада кондиционер,
радио ишлаб туради, ҳайдовчига силкинишлар
деярли сезилмайди, ёритиш тизими зўр —
“кечқурун ҳам бемалол ишлаш мумкин ва
ҳоказо. Аввалги комбайн ва тракторлардан
минг чандон афзал.
Аммо масаланинг айрим кўн- Машиналаримиз хорижники, немис технология- чиқарилган. Синов яхши натижа
гилни хира қилган жиҳатлари ҳам жумладан, бугунги кунда урфга си асосида амалга берди. Жорий мавсумда 500 та
йўқ эмасди. Масалан, трактор кирган Хитой қишлоқ хўжалиги оширилмоқда. ана шундай машина ишлаб чиқа-
оғирлиги боис ҳайдалган ер усти- техникалари билан рақобатлаша Кесилган метал- рилади. Ҳозиргача 100 тадан оши-
дан юрганида уни жуда қотириб олмайди. Зеро, ишлаб чиқаришда лар пайвандланиб, ғи фермерларга етказиб берилган.
юборарди. Иккинчидан, кўп ёқил- илм-фан ютуқларини жорий этиш, сўнгра бўялади ва Бугунги кунда маҳаллийлаштириш
ғи ва мой сарфлайди. Тракторнинг замонавий, оригинал механик йиғув цехига ўтка- 20 фоиз оширилган.
ўзи жуда қимматлиги устига (бит- ва конструкторлик ечимлардан зилади. Бу каби янгиликлар сабаб
та «Кейс» ўрнига иккита оддий фойдаланиш, бозорбоп нархларни ўтган икки ойда ишлаб чиқариш Кейинги босқичларга
трактор олиш мумкин), эҳтиёт татбиқ этиш тажрибаси деярли ҳажмини кунига 5 дона техника- шошилиш керак
қисмлар ҳам Америкадан келти- йўқ. Тизимдаги корхоналар йи- дан 40 тагача оширишга эришдик.
рилгани боис ҳар қайси фермер лига 26 минг дона турли қишлоқ Йил охирида ишлаб чиқариш қув- Машинасозлик, айниқса, за-
ҳам ундан фойдалана олмасди. хўжалиги техникаларини ишлаб ватини 80 фоизга етказиш кўзда монавий қишлоқ хўжалиги тех-
чиқариш имкониятига эга бўлса- тутилган. никаларини ишлаб чиқариш ҳар
Боз устига, бундай тракторлар- да, 2018 йилда маҳсулот ҳажми қандай мамлакатнинг иқтисодига
нинг хариди давлат томонидан 11 минг 500 дона, ўтган йили эса Универсал терим катта кўмак бўлиши тайин. Узоқ
қўллаб-қувватлангани «Кейс»га 10 минг донага ҳам етмади. Бу машинаси қандай йиллар мобайнида йўқ бўлиб бор-
Ўзбекистон бозорида ўзига хос қишлоқ хўжалиги соҳаси жадал ган заводимиз яна уйғонгани кўп-
монополия ўрнатишга имкон ривожланаётган, техникага талаб ишлайди ? чилик, айниқса, қиммат нархларда
яратарди. Масалан, Хитой, Россия, йил эмас, кун сайин ортиб бо- чет элдан техника сотиб олаётган
Белорусь ва бошқа давлатларнинг раётган мамлакатда содир бўлга- Энди янги пахта терим маши- фермерларни қувонтиргани аниқ.
қишлоқ хўжалиги техникаси учун ни одамни ажаблантиради. наларига келсак. Аҳамиятли жи- Боз устига, арзон терим машина-
бизнинг бозорда бу каби имко- ҳати, завод замонавий фан ютуқ- лари, ҳосилни йиғиш пайти қўл
ниятлар мавжуд бўлмаган. Энг Аммо жорий йилда соҳада ларини ишлаб чиқаришга жалб меҳнатини чеклаш имконини ҳам
асосийси, «Кейс»га бўлган «му- ўзгаришлар эпкини эса бошлади. қилди. TZST CE-220 пахта териш яратади.
ҳаббат» минглаб одамлар ишлаб, Яқинда Тошкент қишлоқ хўжа- машинаси — трансформер, янги
тирикчилик қилган, ўзимизнинг лиги техникаси заводи АҚШнинг авлод машинаси ҳисобланади. У Аммо бу билан ҳали мақтаниш-
Тошкент қишлоқ хўжалиги техни- «CNHI» компанияси билан бир- фақат пахта терими мавсумида- га эрта. Бугунги қишлоқ хўжалиги
каси заводи инқрози сабаблари- галикда TZST CE-220 пахта те- гина ишлатилмайди. TZST CE-220 техникаси соҳаси жуда сертар-
дан бири ҳисобланади. Ваҳоланки, риш машинаси — трансформер пахта териш машинасидан йил моқ. Бу ўта замонавий иссиқ-
«хўрозқандни чет элники деса, ишлаб чиқаришни ўзлаштиргани давомида, дейлик, чигитни қа- хоналар, интенсив боғлар учун
ётиб ялаш» ўрнига ўша эътибор ва ва маҳсулотни фермерларимизга дашдан тортиб, ҳосилни йиққун- машиналардан тортиб, сунъий
имтиёзни Тошкент қишлоқ ҳўжа- етказиб бера бошлагани тўғриси- га қадар дала ишларида унумли онг билан бошқариладиган кенг
лиги техникаси заводига қарат- да хушхабар тарқалди. фойдаланиш мумкин. Янги авлод майдонларни томчилаб суғориш
ганимизда бугун вазият мутлақо машинасидан тўрт мавсумда фой- технологиялари, қишлоқ хўжалиги
бошқача бўлиши мумкин эди. Пахтани тракторда даланиш имконияти яратилган. дронлари, чорвачилик, парранда-
териш яна жонланади Янги авлод машинасига терим чилик ва бошқаларга мўлжаллан-
Албатта, «Кейс» компания- пайтида бункер ўрнатилади, мав- ган маҳсулотларни қамраб олади.
си ўша пайтлари Ўзбекистонда — Заводимиз нафақат респуб- сум якунлангандан сўнг бункер Юртимизда юқоридаги соҳалар
юқоридаги каби имтиёзларга қай ликада, балки Марказий Осиёда ечилиб, универсал ҳайдов тракто- жуда жадал ривожланяпти. Техни-
тарзда эришгани бизга қоронғу. қишлоқ хўжалиги техникаларини ри сифатида ишлатилади. Машина кага бўлган талаб ўта юқори.
Биз кейинги йилларда Тошкент ишлаб чиқарувчи ягона корхона, кунига ўртача 20 тоннагача пахта
қишлоқ хўжалиги техникаси — дейди завод бош технологи теради. Агрофон яхши тайёрлан- Умид қиламизки, Марказий
заводида амалга оширилаётган Мурод Эргашев. — «Ўзавтоса- ган бўлса, ундан ҳам кўп териши Осиёда ягона деб айтганимиз
ишларга тўхталмоқчимиз. ноат» томонидан заводдаги иш- мумкин. Бункер ҳажми 1 минг 200 Тошкент қишлоқ хўжалиги техни-
лаб чиқариш ва корпоратив бош- килограмм. Ушбу пахта териш ма- каси заводи яқин орада фақат пах-
Бугун аҳвол қандай? қарувни оптимизациялаш бўйича шинаси 400 теримчининг ўрнини тачилик соҳаси учун эмас, бошқа
қатор стратегия ва дастурлар боса олиши билан янада аҳамият- тармоқлар учун ҳам ўта замона-
— Ўтган йиллар давомида Ўзбе- ишлаб чиқилган. Мазкур режалар- лидир. Янги авлод техникасида 4 вий техникаларни ишлаб чиқара
кистонда қишлоқ хўжалиги техни- ни амалиётга татбиқ этиш учун мингдан зиёд детал бўлса, шундан бошлайди.
каси ишлаб чиқариш соҳаси абгор корхонага автомобилсозлик тар- 2 мингдан ортиғи ўзлаштирилди.
аҳволга келди, — дейди Олий моғидан 200 нафар мутахассис Ҳозирча двигатель, пахта териш Улуғбек ИБОДИНОВ
Мажлис Қонунчилик палатаси жалб этилди. Бунда фаолиятнинг аппарати четдан келтириляпти. «Mahalla»
депутати, Аграр ва сув хўжали- ҳар жиҳатдан замонавий ахборот Пахта териш аппаратини ўзлаш-
ги масалалари қўмитаси аъзоси тизимлари, бошқарув, ҳисоб-ки- тириш бўйича ҳам ишлар олиб
Шерзод Раҳимов. — Кўплаб кор- тоб ва сифат назорати тизимлари борилмоқда.
хоналар қатори Тошкент қишлоқ жорий қилинди. Бугун тайёрлов
ҳўжалиги техникаси заводи ҳам цехларимизда металлни кесиш Ўтган йили шу русумда 50 та
йилдан-йилга «ўтириб» борди. техника тажриба тариқасида
Фуқароларни ҳисобга олишнинг
янги тартиби жорий қилинди.
24 2020 йил
ДИЛДАГИ ОҒРИҚ №31 (1961)
Қашқадарё вилоятида 2018 йил бошидан
2020 йил 8 ойи якунига қадар 11 та одам
савдоси билан боғлиқ жиноий ҳолат
аниқланган. Ачинарлиси, уларнинг бар-
часи чақалоқ савдосига алоқадор. Жи-
ноят ишлари доирасида 23 нафар шахс
айбланган. Чақалоқларнинг барчаси
Китоб туманидаги Меҳрибонлик уйига
жойлаштирилган ва жабрланувчи сифа-
“тида ҳисобга олинган.
Дунёга келмасдан
савдоси бошланган
ЧАҚАЛОҚ
Бу ҳақда Қашқадарё вилоятида билан танишиб, пинҳона учрашув- туғуруқ харажатларини ортиғи ди, – дейди Шаҳобиддин Ҳасанов.
бўлиб ўтган Одам савдоси ва маж- га чиқишидан бошланди. – Шундан сўнг, операция яна давом
бурий меҳнатга қарши курашиш билан тўлашини билдиради. Пул эттирилиб, унинг барча иштирок-
миллий комиссияси йиғилишида Мафтуна ота-онаси вафот эт- чилари Нишон туманига келишади.
айтиб ўтилди. Хўш, чақалоқлар гандан сўнг акаси ва янгаси билан ҳақидаги ваъдаларни эшитган бў- Жамила Сурайё Ўриновага қўнғи-
савдосининг бундай авж олишига бирга яшар, аммо уларнинг тер- роқ қилиб, иш ҳал бўлгани, пулни
нима сабаб бўлмоқда? гашларига қулоқ солмас, кўпинча лим мудираси кўп ўйлаб ўтирмай, олиб кетиши мумкинлигини айта-
бирор ишни бошлашда билганидан ди. Кеч бўлиб қолганига қарамай,
– Икки кун давомида одам (ча- қолмасди. Саид билан муносабат- ишга киришади. У комплексда доя Сурайё дарҳол ўғли билан айтилган
қалоқ) савдосининг келиб чиқиш ларида ҳам ана шундай йўл тутди. жойга етиб келди ва пулни санаб
сабаблари, унга қарши курашиш Йигитнинг «Сенга уйланаман, тез бўлиб ишловчи Жамила Турдиевани олаётган вақтида қўлга олинади.
ишларининг аҳволи, фарзандликка орада совчиларим боради», деган
олишга оид норматив актларни гапларига ишониб, у билан яши- ёнига чақириб, маслаҳат солади. Жиноят ишлари бўйича Нишон
такомиллаштириш бўйича вилоят- ринча учрашиб юрди. Бора-бора тумани судининг очиқ суд маж-
да амалга оширилаётган ишлар муносабатлар янада чуқурлашиб «Сизнинг 9 йилдан буён фарзанд лисида ушбу жиноят иши кўриб
атрофлича ўрганилди, – дейди кетди. Акаси ва янгаси бу ҳақда чиқилиб, унинг барча иштирокчи-
Одам савдосига қарши кура- билганида эса қизнинг аллақачон кўрмаётган бир танишингиз бор ларига қонуний жазо тайинланди.
шиш масалалари бўйича Миллий бир неча ойлик ҳомиласи бор, ак-
комиссия масъул котиби Улуғбек сига олиб, у учрашиб юрган йигит эди-ку. Битта чақалоқ бор, айтсак Маҳалла нима дейди?
Гайназаров. – Ўрганиш давоми- аввалги «ўлдим-куйдим»ларни уну-
да ушбу турдаги жиноятчиликка тиб, жуфтакни ростлаб қолган эди. шуни асраб олмасмикан?» деб – Ушбу ҳолат маҳалламиз учун
қарши курашиш борасидаги чора- иснод, – дейди Нишон туманидаги
тадбирларнинг аниқ манзилга Маҳаллада гап-сўзга қолиши- сўрайди. Гап нима ҳақида кетаётга- «Умид бунёдкори» маҳалла фу-
йўналтирилмагани ойдинлашди. ни ўйлаган янга ишни ўз вақтида қаролар йиғини раисининг оила,
Шунингдек, ҳуқуқбузарликларнинг бости-бости қилиш учун йигит нини англаган Жамила ҳам қарин- хотин-қизлар ва ижтимоий-маъ-
тизимли равишда содир этилиш ҳақида сўраб-суриштиришга туш- навий масалалар бўйича ўринбо-
сабаблари ўрганилганда, барта- ди. Билсаки, у қизнинг ҳомиладор дошига айтиб кўришини айтади. сари Замира Бозорова. – Тўғриси,
раф этиш чора-тадбирлари ишлаб бўлиб қолганини эшитиб дарҳол Бу орада эса ҳали дунёга кел- бу қизимиз ҳақида шундай гапни
чиқилмаган. Манфаатдор давлат чет элга кетиб қолган, аслида эшитгач ҳайрон қолдим. Чунки у
идоралари, вазирликлар ва муас- исми Саид эмас, балки Юнус экан. масдан туриб савдоси бошлаб оғир, босиқ қиз эди. Маҳалламизда
сасаларнинг ташаббускорлиги юборилган чақалоқ ҳам туғилди. икки минг нафардан зиёд хотин-
етарли даражада эмас. Идорала- Қалтис чора Шундан сўнг Жамила Турдиева қизнинг асосий қисми мавсумий
раро ҳамкорликнинг тўғри йўлга қариндошига битта қиз чақалоқ ишларга жалб этилади. Мафтуна
қўйилмагани, одам савдоси билан Шундан сўнг тўй ҳақидаги борлиги, ҳали онаси қўлига ҳам ҳам мавсумий ишлар билан банд
боғлиқ жиноятчиликнинг сони режаларидан умидини узган янга олмагани, меҳри тушмаганини эди. Охирги пайтларда кўринмай
ортишига олиб келган. бошқа чора қидиришга тушди. айтиб, уни асраб олишни таклиф қолганди. Янгасидан суриштирга-
Топди ҳам. Аммо у ўйлаб топган қилди. Қариндоши келиб, чақалоқ- нимда уйда эмас, меҳмонга кетган,
Эссиз, она деган ном, усул нафақат қонунга зид, балки ни кўрди. Аммо томонлар келиша дерди. Билсам у ҳомиладор экан.
эссиз аёллик шаъни… аёл, она, қолаверса, тумандаги олмади. Шундан сўнг, туғуруқхона Кейин бу воқеалар бўлиб ўтди.
мактаблардан бирида ёшларга са- мудираси ва доя чақалоққа бош- Айни пайтда Мафтуна ва янгаси уй
Маълумки, ҳар бир ўзбек ои- боқ бериб келаётган ўқитувчидек қа харидор излай бошлади. Кўп қамоғида. Уларнинг ҳолидан хабар
ласида қиз боланинг тарбиясига касб эгаси учун мутлақо ному- ўтмай «мижоз» топилди. Қарши олиб турибмиз. Мафтунани жамоат
алоҳида эътибор қаратилади, унга носиб эди. Лекин янга айнан шу шаҳрида яшовчи Ирода исмли аёл ишларига жалб қилганмиз. Ҳар куни
шарқона одоб ўргатилади. Чунки чорани энг тўғриси деб билди. болани 4 миллион сўмга сотиб ўзим билан бирга.
у эртага она бўлади, авлодлар олишга рози бўлди.
давомийлигини таъминлайди. – Режага кўра, Мафтуна бир- Дарҳақиқат, эгри қадам ташла-
Шунинг учун қиз боланинг шаъни мунча вақт қўни-қўшнининг кўзига Телефон орқали барча масала ган борки, жазосиз қолмайди. Ин-
миллат шаънидек асралади, ҳимоя ташланмай турди, – дейди жиноят ҳал этилгандан сўнг, шу йилнинг соннинг инсонни бозорга солиши
қилинади. Ўз навбатида, ўзбек ишлари бўйича Нишон тумани 25 март куни доя, янга ҳамда эса нафақат қонун талабларига,
қизлари ҳам бунга лойиқ бўлишга суди раиси Шаҳобиддин Ҳасанов. қайнсингил чақалоқни олиб Қар- балки инсоний мезонларга ҳам
ҳаракат қилишади. Лекин… – Туғуруқ вақти яқинлашгач эса, ян- ши шаҳрига жўнашди. Йўлда янга мос келмайди. Бу ишга қўл урган-
гаси ҳамроҳлигида туман тиббиёт ва қайнсингил пулни ким олиши лар эса қонун ва виждони олдида
Ҳаммаси 1990 йилда Нишон бирлашмасининг туғуруқ комплек- масаласида баҳслашиб, жанжал- жавоб беради.
туманида туғилган Мафтуна Жў- сига келиб, туғуруқхона мудираси лашиб қолишди. Жамила Турдиева
раеванинг (барча исм-фамилиялар Сурайё Ўриновага дардини ёради. эса «Пулни ўзим олиб, тўппа-тўғ- Шоҳиста БОЗОРОВА
ўзгартирилган) Саид исмли йигит Қандай қилиб бўлмасин, чақалоққа ри Сурайё опага элтиб бераман. «Mahalla»
харидор топиш кераклиги, шунда Кимга қанчадан тегишини ўзи ҳал
қилади», деганча жанжалга чек
қўйди.
Манзилга етиб келгач, доя ча-
қалоқни олиб, нариги машинага
ўтди. Болани у ерда қолдириб, 4
миллион сўм пул билан қайтди.
Аммо жўнаб кетишга улгурмасида-
ноқ барча режалар чиппакка чиқди.
– Аёл бу ишни туғуруқ комп-
лекси мудираси Сурайё Ўринова
ташкиллаштиргани, пулни ҳам унга
олиб бориши кераклигини тан ола-
«Лукойл» компанияси халқ таълими тизимида
робототехника синфларини ташкил этади.
2020 йил 25
САНЪАТ№31 (1961)
Болалигимизда эшитган ва айтиб юрганимиз, мурғак қалбга мос ва хос қўшиқлар
ҳамон бизга юқори кайфият бағишлайди. Ўзимиз ҳам улғайиб, тинглайдиган қў-
шиқларимиз ҳам гарчи анча «улғайган», «ўсган» бўлса-да, барибир болаликдаги
ўша қадрдон, жонбахш оҳангларни соғинаверамиз. Аммо бугунги ўғил-қизларнинг
ёшига мос бўлмаган қўшиқларни хиргойи қилиб юришига, унга рақсга тушишига
Б“олаларкўп гувоҳ бўламиз.
ҚЎШИҚЧИЛИГИ
қачон оммалашади?
Наҳотки, улар ўзлари ҳис «До-ми-соль», кейинчалик «Қув- воситасини ҳам бажаради. Уларда
қилишга эрта бўлган туйғулар та- ноқ нотачалар» дея аталган кўрса- беғубор туйғулар, Ватанга, ота-
раннум этиладиган хонишлардан тувни олиб бордим. Юртимиз онага бўлган муҳаббат, табиатга
таъсирланиш даражасига етган болажонларига янги-янги қўшиқ- шайдолик, тўғрилик, дўстлик,
бўлишса, болаликнинг беғубор ларни ўргатдик. тинчлик тараннуми ва ҳоказо-
олами қайда қолди, деган савол- Ўқувчилар ўртасида мусиқа лар ифодаланиши болаларнинг гимизни англатмайдими. Айрим
лар миянгизда чарх уради. Улар бўйича кўплаб кўрик-танловларда маънавий шаклланишига таъсир пайтларда санъаткорлар ичида
куйлайдиган қўшиқлар шунчалик ҳакамлик қилганман. Гувоҳи бўл- кўрсатади. Эҳтиёт бўлиш керакки, «болалар композитори экан»
камайиб кетдими? Болалар қўшиқ- ганманки, болалар қўшиқчилиги болалар қўшиқлари матнида бач- деб менсимай қарашлар бўлади.
чилиги ривожланишдан орқада борасида ўсиш бор. кана фикрлар, қўпол, ҳақоратли Ўйлашмайдики, ўз фарзанди ўша
қолмоқдами? Истеъдодли компо- сўзлар учраб қолиши ҳам мумкин. ижодкорнинг асарини куйлаб
зитор, кўплаб болалар қўшиқлари Аммо кўпинча бизга «Нега Бола онгига биринчи ўринда сўз ўсган, шаклланган. Мен муси-
муаллифи Хуршида Ҳасанова шу болалар қўшиқлари кам?» дея етиб боради. Менга қўшиқ қилиш қанинг кўплаб йўналишларида
мавзудаги саволларимизга жавоб савол беришади. Аслида кам учун шеър тавсия этишса, албат- ижод қиламан. Шунга қарамай,
берди. эмас, фақатгина тарғиботи суст. та, сўзларига эътибор бераман. болалар учун қўшиқ яратишни
Юқорида айтганимдек, болалар Мазмуни саёз матнларни сўзсиз ўзимга фахр деб биламан. Мен
Ютуқлар, ечимини қўшиқлари эфирларга узатилади. рад этаман. Биринчидан, бу ишни ёзган қўшиқни куйлаган бола
кутаётган масалалар... Лекин бошқа мусиқий дастур- қилишга уяламан, шу билан бирга, улғайганда ҳам «Хуршида опа-
ларга нисбатан олганда анча оз номақбул қўшиқларни болаларга нинг қўшиғини ижро этганман»
— Ўзбек болалар қўшиқчилиги ва уларнинг соясида кўринмай раво кўрмайман. деб эслаб юради. Бу асаримнинг
ҳақида сўз кетганда, уни ривож- кетади. Бунинг устига, халқимиз умри қанчалик узоқ бўлишини
ланишдан ортда қолган, дейиш клипларга ўрганиб қолган. Била- Оғриқли жиҳатларимиздан кўрсатиб беради.
хато бўлади, — дейди Хуршида мизки, бу жуда қиммат. Кейин уни бири, ҳозирги кунда болажонлар-
Ҳасанова. — Чунки бу йўналиш- тижорат каналларида айланти- нинг ёшига мос бўлмаган севги, Бола юрагини
да кўплаб композиторлар ижод риш ҳам яхшигина харажат талаб «ўлдим-куйдим» мазмунидаги тинглаш керак
қилишаётир, қанчадан-қанча қилади. Гап шундаки, унга тикил- қўшиқларни эшитиши, хиргойи
қўшиқлар яратилмоқда, болалар ган маблағ ўзини оқламайди. Шу қилиб юришидир. Яқинда теле- Ижодкор юрагидан ўтказмаса,
гуруҳлари фаолият кўрсатяпти. маънода бу йўналишда ҳомийлик каналларимиздан бирида «ВИА яхши асар ярата олмайди. Ёзган
Айни пайтда давлатимиз томони- асосида лойиҳалар йўлга қўйилса, Мароканд» гуруҳининг клипида нарсаси сунъий чиқиб қолади.
дан соҳага катта эътибор қара- мақсадга мувофиқ бўларди. жажжи ўғил-қизлар томонидан «я Шу маънода мен қалбимда бола-
тилмоқда. Мисол учун, «Томоша» люблю тебя» сўзлари такрор-так- ларча туйғуларни сақлаб қолган-
болалар театрига алоҳида бино Айни пайтда болалар қўшиқ- рор куйланганини кўриб қолдим. ман, деб ўйлайман. Қувноқлик,
ажратилди. Албатта, бу Нодира ларини нотага кўчириб китоб кў- Балки қўшиқ учун болалар овози хушчақчақлик табиатимда бор.
Қурбонова раҳбарлигидаги ушбу ринишида нашр қилиш ҳам эъти- керак бўлгандир, лекин уларни Болалар билан мулоқот қилишни
театрнинг янада қизғин ижодий бордан четда. Агар бу иш амалга клипда кўрсатиш нима учун ке- ёқтираман, улар билан тез тил
иш боришига туртки бўлди. Кўп- оширилса, мусиқий асарларимиз рак? Бу битта ҳолат эмас. Саҳнада топишаман.
лаб композиторлар, жумладан, республикадаги барча ўқувчилар- ёки клипда ёшгина ўғил-қизларни
мен ҳам жамоага турли-туман қў- га етиб борган бўларди. «ошиқ-маъшуқ» образида талқин Болалар учун қўшиқ ёзаётга-
шиқлар ёзиб беряпмиз. Шунинг- этиш ҳам учрайди. Ахир, болалар нимда ўзим ҳам яйрайман. Ижод-
дек, «Марварид» болалар студия- Яна бир гап. Олдинлари (ўтган руҳияти издан чиқиб кетмаслиги- га бутун вужудим билан шўн-
си, «Тантана» гуруҳи, «Булбулча» асрнинг саксонинчи йилларини ни ҳам ўйлашимиз керак. Уларга ғиб кетаман. Сабаби, уларнинг
хор жамоаси билан ҳам ижодий назарда тутяпман) болалар мусиқа ёшига, туйғуларига мос қўшиқ- оламига яқинлигим бўлса керак.
ҳамкорлигимиз мустаҳкам йўлга ҳафталиклари кўп ўтказиларди. ларни айттирайлик. Баъзи композиторлар болалар
қўйилган. Булар — республика- Бутун республикадаги хор жамоа- учун қўшиқ яратаётганда «ҳеч
даги энг кўзга кўринган ижодий лари муз саройида (кейинчалик Ҳаваскорлик иши ўхшамаяпти» деб хуноб бўлиш-
гуруҳлар ҳисобланади. Ўз йўли- «Алпомиш» саройи деб аталди) эмас, профессионал ганига гувоҳ бўлганман. Демак,
га, номига эга бўлиш мақсадида йиғиларди. Тасаввур қилинг, залда уларга айни шу нарса етишмайди
изланаётган жамоалар ҳам кўп. болалар хор йўналишида куйла- санъатдир ва қийналиб ёзишади. Менда эса
Пойтахтда ҳам, вилоятларда ҳам. шарди. Қолаверса, санъат бай- аксинча. Мисол учун, «Болажон»
Уларга ҳам бажонидил ёрдам рамлари, янаям қизиғи, дам олиш Болалар қўшиқчилигига про- телеканали буюртмасига асосан
беряпмиз. Бу нимадан далолат бе- кунлари ўқувчилар учун болалар фессионал санъат дея қараш ке- болаларга бағишланган «Иншо»,
ради? Болалар қўшиқлари кўплаб концертлари ташкил этиларди. рак, деб ўйлайман. Чунки ҳамма «Етмиш ёшли болакай», «Сеҳрли
яратилишига талаб пайдо бўл- Ўйлайманки, ана шундай тадбир- нарса болаликдан бошланади. тун», «Умид» фильмларига мусиқа
моқда. Натижада биз, ижодкорлар лар янгича кўринишда тикланса, Шу даврда инсоннинг шахс бў- ёзиш жараёним ҳам жуда завқли
янада илҳом билан ишлаб, сифат- болалар қўшиқларини тарғиб либ шаклланиши учун пойдевор кечди. Хуллас, болалар қалбини
ли, жозибадор ашулалар ёзяпмиз. қилишда тўғри қадам қўйилган қўйилади. Бугун уларга сифатли забт этиш учун уларга ўзинг ҳам
бўларди. нарса берсангиз, эртага яхши- қалбингни очишинг керак.
Қолаверса, телеканалларда ёмонни фарқлашга ўрганади. Қо-
болалар мусиқий кўрсатувлари Қўшиқ — тарбия лаверса, бу болаларга-ку, бўлаве- Суҳбатдош:
эфирга узатилмоқда. Мисол учун, воситаси бўлиши керак ради, дея қўл учида қўшиқ ёзсак, Тўлқин ШЕРНАЕВ
ўзим «Болажон» телеканалидаги уларга ҳурмат билан қарамасли-
Фарзандларимиз учун яра- гимизни, уларни қадрламасли-
тадиган қўшиқларимиз тарбия
«Заҳириддин Муҳаммад Бобур» махсус стипендияси
ва кўкрак нишони таъсис этилди.
26 САЛОМАТЛИКҚон — инсон организмининг муҳим қисми, 2020 йил
№31 (1961)
у нафақат ички органларга кислород
ва озиқ моддалар етказиб беради, балки
муҳим ҳаётий вазифаларни бажаради,
иммунитет ва вирусларга чидамлиликни
таъминлайди, моддалар алмашинувидан ортган
чиқиндиларни ташқарига ҳайдайди. Шу боис қон
томирларимизда бир маромда оқиб, ҳаракатланиб
“туради. Унутмаслик керакки, қон қуюқлашса,
майда қон томирлар ва капиллярлар бўйлаб
жуда қийин силжийди. Бу эса танада кислород
етишмовчилиги, анемияни юзага келтириб, тромблар
— қон қуйқаларининг пайдо бўлишига, инфаркт ва
инсульт хавфининг ортишига сабаб бўлади. Шу боис
ҳар ким ўзида қоннинг қуюқлашганини иложи борича
Коронавирусдастлабки босқичларда сеза билиши керак.
ТОМИРИДА ҚОН ҚУЮҚЛАШГАН
беморларда оғир ўтадими?
ҚУЮҚ ҚОН НИМАСИ БИЛАН ХАВФЛИ?
Аслини олганда қон қуюқла- синдром, тромбоэмболия, ўт- қанчалик яқин бўлса, шунчалик Таманно ЭРДОНАЕВА,
шишига кексалик, организмда сув кир миокард инфаркти ва бош- ижобий натижа ҳисобланади. Мирзо Улуғбек туманидаги
етишмовчилиги, овқат ҳазм қилиш қалар туфайли ҳаётдан кетган.
тизимидаги сурункали хасталик- «COVID-19» инфекциясидан вафот Унутмаслик керакки, агар сату- 6-оилавий поликлиника
лар, дисбактериоз, тўлақонли ов- этган аксарият беморларда гипер- рация даражаси 95 фоиздан кам шифокори.
қатланмаслик, сифатсиз овқатлар, коагуляция – организмдаги бар- бўлса, беморни шифохонага олиб
фермент етишмаслиги, турли зам- ча томирларда қоннинг қуюлиб кетиш, 95 дан юқори бўлса, уй асосан, овқатларни димлаб, қай-
буруғ, вирус ва бактериялар, кучли кетиши кузатилиб, унинг асорати шароитида даволанишга кўрсатма натиб ва буғда тайёрлаб истеъмол
зўриқиш, стресс, алкоголь, тама- бемор аъзоларида тромбоз, ин- бериш мумкин. қилиш мақсадга мувофиқ.
ки, камҳаракатлик, ифлосланган фаркт, инсульт каби ҳаёт учун ўта
ҳаво ва ўта иссиқ иқлим — асосий хавфли ҳолатларга олиб келган. Қон қуюқлашганини Қонни суюлтирувчи
сабаблардандир. Аммо эпидемио- қандай биламиз? маҳсулотлар
логик вазият мураккаблашган айни Сатурация —
кунларда қон қуюқлашиши, сатура- ҳужайраларнинг Қони қуюқ кишиларда умумий Қони қуюлмаслиги учун ҳар бир
ция каби мавзулар диққат маркази- кислород билан ҳолсизлик, тез чарчаш, уйқучанлик, инсон тановул қилаётган таом-
га чиқиб, инсон ҳаёти учун хавфли тўйинганлик даражаси тез-тез бош оғриши, қўл ва оёқлар ларига эътиборли бўлиши шарт.
омиллардан бирига айланди. Хўш, совиши, жимирлаш, паришонхо- Табиий тарзда қонни суюлтириш
сатурация нима? Унинг қон қуюли- Оилавий шифокорлар бугунги тирлик, депрессия, оғиз қуриши учун қуйидаги маҳсулотларни
шига қандай алоқаси бор? Корона- кунда беморларни яна бир ускуна каби аломатлар сезилади. Булардан таомнома таркибига киритиш
вирус инфекциясига чалинганларда — пульсоксиметр ёрдамида тек- ташқари, юрак тез уради, нафас тавсия этилади. Мол, товуқ, курка
бу жараён қандай кечади? ширади ва «сизнинг сатурациянгиз қисиб, тананинг турли қисмлари- гўшти, помидор, лавлаги, бодринг,
фалон фоизни кўрсатяпти», дейи- да кўкаришлар пайдо бўлади, онг карам, балиқ, олма, анор, олхў-
Гиперкоагуляция — шади. Хўш, сатурация нима? У ўпка карахтлиги ҳам кузатилади. Мияга ри, анжир, лимон, киви, занжа-
барча томирларда қон ўзидан ўтаётган қонни қанчалик қон яхши етиб бормаса, бош ай- бил (имбирь), долчин (корица),
кислород билан таъминлай олаёт- ланиши, ҳушдан кетиш ҳам содир саримсоқпиёз, кўкатлар, аччиқ
қуюқлашиши ганини кўрсатади. Сатурацияни бўлиши мумкин. Тадқиқотлардан қалампир, пиёз, барча ёнғоқ тур-
аниқланишича, қон қуюқлашишига лари, зайтун, зиғир мойи ва бош-
Соғлиқни сақлаш вазирли- пульсоксиметр билан ўлчаниб, олиб келувчи асосий сабаблардан қалар қоннинг меъёрий ҳолатга
ги берган маълумотга кўра, пульс ва организмдаги кисло- бири — кам сув ичиш. Шу боис келишини таъминлайди.
«COVID-19» инфекциясидан вафот род миқдори ҳисобла- иложи борича кўпроқ сув ичиш
этган беморларнинг ўлим сабаби нилади ва ҳужайралар- керак. (Соғлом одам кунига камида Нималарни
таҳлил қилинган. Вафот этганлар нинг кислород билан 2-3 литр сув ичиши зарур.) чеклаш керак?
ўткир юрак қон-томир, нафас тўйинганлик даражаси
етишмовчилиги, ўткир респира- аниқланади. Нафас қиси- Қон қуюлишининг олдини Агар қонингиз қуюқ бўлса, ши-
ши, ҳансираш кузатила олишда махсус овқатланиш тар- ринликлар, дудланган гўшт, ёғли
тор дистресс бошлаганда пульсокси- тибига ва табиий дамламалардан таомлар, газли ичимликлар, мар-
метрдан фойдаланиш ташқари, ичиш-чекишдан чекла- жумак (гречка), банан, картошка,
мақсадга мувофиқ. ниш, фаол ҳаракатда бўлиш ҳам ёғли хамир овқатлардан тийилинг.
Асбоб кўрсатган жуда муҳим ўрин тутади. Иложи Эсингизда бўлсин: қонни суюлти-
фоиз 100 рақамига борича кўпроқ пиёда юриш ва рувчи таблеткалар ва табиий во-
эрталаб тоза ҳавода бадантарбия ситаларни ўзбилармонлик билан
қилиш ҳам яхши самара беради. қабул қилиш, кўп истеъмол қилиш
Қон қуюқлашишини даволашда қоннинг ҳаддан ортиқ суюлишига
қонни суюлтирувчи маҳсулот- ва ички аъзолардан қон кетишига
ларни истеъмол қилиш энг қулай сабаб бўлиши мумкин. Шунинг
усулдир. Коронавирус инфекция- учун ҳар қандай ҳолатда даволов-
сига чалинган беморларга эса чи шифокорингиз билан масла-
шифокорнинг махсус кўрсатмаси ҳатлашинг.
асосида дори-дармон, овқат-
ланиш меъёрлари буюрилади.
Қовурилган таомлар қон қуюли-
шига олиб келади. Шунинг учун,
Дезинфекция туннеллари ўрнига
санитайзер-диспенсер қурилмалари ўрнатилади.
2020 йил САЛОМАТЛИК 27
№31 (1961)
Кузги
ДЕПРЕССИЯДАН
қбўалнидшаймхуамлкоисн?Фасллар ичра олтин
об-ҳаво, кундузнинг ДАРВОҚЕ...
кузнинг гўзаллиги, та-
ровати ўзгача. Дарахт Тайвань миллий тиббиёт
баргларининг сариқ маркази олимлари клини-
тусга кириши, ёмғир- канинг неврология бў-
лар мавсуми кўпчи- лимида рўйхатда турган
ликка ёқимли кайфият тахминан 600 беморнинг
бағишлайди. Аммо соғлиғидаги ўзгаришлар-
куз ҳавоси соғлигига, ни кузатиб, мигрень, бош
руҳиятига акс таъсир оғриғи ва депрессия ўрта-
кўрсатадиган инсон- сидаги ноёб боғлиқликни
кашф қилишди.
“лар ҳам бор. Салқин Сўнгги тадқиқотларнинг
қисқариши, ультраби- кўрсатишича, мигренга
мойиллик асосан баъзи
нафша нурлари етарли қоидаларга амал қилиш муҳимдир. Овқат ёрдамида ҳам генларнинг тузилишига
миқдорда бўлмаслиги, Жумладан, нафас машқларини дарддан узоқ бўлиш боғлиқ, организмнинг со-
атрофдаги манзара вуққа таъсири учун жавоб-
таъсирида улар туш- бажариш муаммога яхши ечим мумкин гар ДНК участкалари ҳам
кунликка тушишади. ҳисобланади. Америкалик мутахас- шулар жумласидандир.
сислар ўтказган тадқиқотлар хуло- Тўғри танланган озиқ-овқатлар Олимлар тадқиқот давоми-
Бу ҳолатдан чиқа олмай қийнали- саларига кўра, кузги депрессияга ёрдамида ҳам кайфиятни яхшилаш да ажойиб фактга эътибор
шади. Бу тиббиёт тили билан айт- қарши курашишнинг энг самарали мумкин. Бу борада қора шоколад қаратишди — депрессия-
ганда, «кузги депрессия» дейилади. усули бу тўғри ва чуқур нафас истеъмол қилишнинг фойдаси дан азият чеккан одамлар
Шифокорлар кузги даврда невроз, олишдир. Боиси, чуқур нафас олиш катта. Қора шоколад ва глюкоза кўпроқ сурункали бош
психоз ва депрессияларнинг сези- инсонни тинчлантиради ва руҳий инсон миясининг тинчлантирувчи оғриғига мойил бўлишган
ларли равишда авж олишини таъ- хотиржамлик бағишлайди. қисми учун фаол таъсир кўрсата- ва шу билан бирга, оғир
кидлашади. Кўпинча бундай ҳолат ди. Шоколад таркибида флавоноид шаклдаги мигрендан азият
уйқусизлик, ўта жиззакилик, руҳий Одам тафтини одам олади, деган моддаси мавжуд бўлиб, у хотир- чекувчиларда қолганларга
сиқилиш билан бирга кузатилади. азалий ҳикмат бор. Дарҳақиқат, ин- жамлик ҳиссини тақдим этади. нисбатан кўпроқ ҳорғин
сонлар ўртасидаги руҳий яқинлик Шунингдек, банан, олхўри, анжир, кайфият кузатилган. Булар-
Баъзи одамлар шунчаки ёмон катта куч беради. Одатда кимдир хурмо ва олма ҳам инсон кайфия- нинг бари депрессия ри-
кайфият ёки маъюсликни депрес- йиғласа, яқин инсони уни бағрига тини кўтаришга хизмат қилади. вожи белгилари сурункали
сия билан адаштиришади. Бироқ босган ҳолда тинчлантиради. Бу эса мигрендан азият чекувчи-
вақтида даволамаса, депрессия руҳий ҳолатдир. Инсон кимнидир Экспертларнинг айтишича, ларда қолганларга нисба-
енгил шаклдан оғир кўринишга бағрига босганида, мия иши фаол- ҳазм қилиш жараёни билан боғлиқ тан икки карра ёрқинроқ
ўтишини унутмаслик керак. Хўш, лашади, оғриқ ва стресс туйғуси муаммолар ҳам тўғридан-тўғри кечишидан далолат беради.
ана шундай вазиятга учрамаслик эса сустлашади. Демак, ҳамиша инсон кайфиятига таъсир ўтказа- Олимларнинг фикрига
учун нима қилиш зарур? яқинлар даврасига интилиш керак. ди. Ошқозон тўғри ишлаши учун кўра, бундай боғлиқлик-
ферментлар, яъни пробиотиклар нинг мавжудлиги нафақат
касалликларнинг умумий
Асабни асрашга тўғри Қуёш нури — бахт тановул қилиш талаб этилади. илдизга эга эканлигидан,
келади гормонларини ҳадя Пробиотиклар табиий йогурт, ке- балки бир касаллик билан
фир, пишлоқнинг бир неча турла- курашиш иккинчисидан
Фасл алмашиши таъсирида этади ри, пиёз, карам таркибида мавжуд. ҳам халос бўлишга ёрдам
беришига ишора қилади.
депрессияга тушган инсонлар Доимо ҳаракатда бўлишнинг Пробиотикларнинг ўзини эса
дарддан узоқлаштиради. Энг
мутахассис билан маслаҳатлашган фойдасини изоҳлашга ҳожат йўқ. дорихоналардан топиш мумкин. муҳими, миянгизни кемираётган
«хаста ўй»ни топиб, ундан халос
ҳолда енгил дори воситаларини Исталган кўринишдаги жисмоний Бундан ташқари, таркибида бўлишга ҳаракат қилинг. Бунинг
учун ўз устида ишлаб, шахс сифа-
қабул қилиши ёки халқ табобати фаоллик сизни нохуш хаёллардан омега-3 кислотаси бўлган маҳ- тида шаклланиш талаб этилади.
Аслида ҳеч қандай сабаб инсон-
тажрибаларидан фойдаланиб халос этади. Инсон мияси чалғий- сулотлар дастурхонимиздан жой нинг руҳий сиқилишига, соғлиги-
ни кеткизишига арзимайди. Ўйлаб
дарддан халос бўлиш чорала- ди ва дам олади. Бунда тренажёр эгаллаши керак. Мисол учун, кўрайлик, ҳар куни уйғонишнинг
ўзи бахт эмасми? Ҳар бир кундан
рини кўришлари зарур. Бундай залига бориб шуғулланиш талаб балиқ, авокадо, ёнғоқлар, писта завқланишни ўргансангиз, амин-
мизки, депрессия сўзи сизга бего-
вазиятда киши ўзига ғам-қайғуни этилмайди. Шунчаки боғда сайр ва ўсимлик ёғида мавжуд бўлган на бўлади. Қисқа қилиб айтганда,
оптимист бўлиш лозим.
йўлатмасликка ҳаракат қилиши қилиш ёки велосипедда учиш ҳам омега-3 ёғли кислотаси (амино-
Шоира БЕКЧАНОВА,
яхши чорадир. Чунки улар нафа- бу ҳолатни йўқотиши мумкин. кислота) депрессия аломатларини олий тоифали шифокор.
қат хаёлларингизни банд қилади, Булутли, қуёшсиз кунлар ҳам сезиларли даражада пасайтиради.
ҳатто иммун тизимингизга ҳам асаб тизимига салбий таъсир Хулоса ўрнида
инфекция сингари зиён етказади. қилиши исботланган. Куз фаслида
Инсонга яхши кайфият бағишлов- қуёш ҳар кун ҳам нур сочмаслиги Шу билан бирга, дам олиш,
чи гормон серотонин ҳисобланади. мумкин. Қуёш чарақлаган кунла-
Бу гормон организмда қанчалик кўп ри эса, албатта, офтобдан баҳра саёҳат қилиш, ўз хоббисига эга
бўлса, киши руҳияти ҳам шу дара- бўлиш, ёқтирган нарсасини харид
жада юқори бўлади. Доимо юқори бўлиш имкониятини қўлдан бой қилиш, умуман, кайфиятни кў-
кайфиятда бўлиш учун баъзи бир берманг. Қуёш нури — инсонга тарадиган ишлар билан машғул
бахт гормонларини ҳадя этади. бўлиш сизни имкон қадар бу
Тошкентда Корея билан ҳамкорликда
онкология тиббиёт маркази бунёд этилади.
28 ҲИДОЯТ ЁҒДУСИ 2020 йил
№31 (1961)
“Муқаддас ислом АЁЛ КИШИГА
динида хотин-қизлар-
нинг қадр-қиммати, қўл кўтариш динда
шаъни, ҳақлари ни- буюрилганми?
ҳоятда улуғланади.
Қуръони каримнинг Жасурбек РАУПОВ,
кўплаб оятларида, Тошкент шаҳар бош имом-
бир қанча ҳадисларда хатиби ўринбосари, Носирхон
бу ҳақда айтилган. жоме масжиди имом-хатиби.
Шу маънода айрим
эркакларнинг жуфти
ҳалолларига нисбатан
қўпол муносабатлари,
ўзининг жисмоний
ва моддий устунли- фини буткул йўқотиб, итоатсизлик,
гидан фойдаланган исён ва эрни беҳурмат қилишда
ҳолда зулм-зўравон- давом этаверса, бундай хотиннинг
лик ўтказишини ҳеч яхшиликнинг қадрига етмаган
бир сўз билан оқлаб шахс экани маълум бўлади. Энди
бўлмайди. Ҳадис муҳофазасини адо этиши лозим. ва даражама-даража чора кўриш унга нисбатан йўлга солишнинг
китобларида ривоят Оила аъзолари эса, жумладан, йўлга қўйилади. учинчи ва энг таъсирли чорасини
қилинишича, Муовия аёл киши ҳам ўз бошлиғига итоат қўллашга мажбур бўлинади. Яъни
ибн Ҳайра Қушайрий қилмоғи вожиб. Мўмина аёллар Уриш — мисвок ёки бундай аёлни уришга тўғри кела-
розияллоҳу анҳу: «Эй аслида шундай бўладилар. кўрсаткич бармоқ билан ди. Аммо, «уриш» деганда қаттиқ
Аллоҳнинг Расули, хо- калтаклаш, аъзоларини яралаш ё
тинларимизнинг биз- Унутмаслик керакки, бу ерда туртиш демак синдириш, жароҳатлаш, баданда
даги ҳақлари нима?» хотин-қизларни камситиш деган из қолдириш тушунилмайди. Ушбу
деб сўраганида Набий тушунчага ҳеч қандай ўрин йўқ. Итоатсизлик аломатлари кўри- ояти каримадаги хотинни уришга
алайҳиссалом: «Агар Балки эркакларга ҳам, аёлларга ниб, эрни беҳурмат қила бошлага- берилган изн фақат сиёсат учун,
таом есанг, унга ҳам ҳам оиладаги ўрни, бажарадиган нида хотинга олдин ваъз-насиҳат ўзини билмаган аёлларга таъсир
едирасан, кийим кий- вазифалари жисмоний имконият- қилинади. Эр унга итоатсизлик ўтказиш учун, холос. Уламолари-
санг, унга ҳам кий- лари, руҳиятидан келиб чиқиб яхши эмаслиги, ҳар ким ўз ҳадди- миз бу оятдаги уришни, мисвок
дирасан, юзига урма, адолатли кўрсатиб берилган. ни билгани яхшилиги, бир-бирла- билан ёки кўрсаткич бармоқ билан
ёмон сўкма, ташқа- Лекин динимизнинг бу кўрсатма- рини тушуниб яшашлари лозим- туртиш, деб таъвил қилишган. Кўп-
рида ҳижрон қилма», сини тўғри англайдиган аёллар лигини оҳиста айтиб англатади. чилик эса берилган ушбу изндан
деганлар. камайиб бораётгани ачинар- Одоб билан аёлга унинг хатола- фойдалангандан кўра фойдалан-
лидир. Афсуски, ҳамма аёл ҳам рини баён қилиб, уларни тузатиш маган яхшироқ, деган.
Бошқа бир ҳадисда Расулуллоҳ солиҳалик мақомига лойиқ бўла йўлларини кўрсатади. Ушбу ваъз-
соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ал- олишмайди. Ҳадларида турмай, насиҳат самара бериб, аёл ўзини Кечириш — доимо
лоҳнинг чўриларини урманглар!» эрларига қарши бош кўтариб, ўнглаб олиб, муносабатлар изга яхшилик омилидир
деганлар. беодоблик, итоатсизлик қилади- тушиб кетса, айни муддао.
ганлар учрайди. Бугунги кунда Табиатан аёл киши қизиққон,
Афсуски, исломнинг бу ҳукмла- оилаларда юзага келаётган кўплаб Агар ваъз-насиҳат фойда бер- таъсирчан, шошқалоқ, ҳиссиётга
ридан бехабар кишилар ўзларини жанжалларнинг асл сабаби ҳам маса, хотиннинг итоатсизлиги, берилувчан бўлади. Сал нарса-
бундай номаъқул ҳаракатлардан шунда. Шундай ҳолларда нима беодоблиги, эрига қарши бош га эрига нисбатан итоатсизлик,
қайтаришмайди. Энг ёмони, бу қилиш керак? Эр қандай қилиб кўтариши яна давом этаверса, беодоблик қилиб қўйиши мум-
каби аҳмоқгарчиликни шариат хотинини ўз йўриғига солиши иккинчи босқичдаги чора кўри- кин. Аммо хотин хатодан кейин
билан боғлашга, динимизни нотўғ- мумкин? лади. Иккинчи босқичдаги чора ўзига келиб, итоатга қайтса, эрга
ри талқин қилишга уринадиганлар эса ётоқларда ҳижрон қилиш, қарши бош кўтаришдан тўхтаса,
ҳам учрайди. Аслида эса ислом Аллоҳ таоло «Нисо» сурасида бирга ётмай қўйишдан иборатдир. унга қарши чора кўришга ҳожат
аёл кишига нисбатан ҳурмат би- шундай марҳамат қилади: «Ал- Албатта, ҳижрон ваъз-насиҳатдан қолмайди. Шунинг учун ҳам ояти
лан муносабатда бўлишга тарғиб лоҳ баъзиларини баъзиларидан кўра анча таъсирли чорадир. Чун- каримада: «Агар итоат қилсалар,
этади, ҳар доим уларни ҳимоялаш- устун қилгани ва молларидан ки бу масалада аёллар ўта ҳас- уларга қарши бошқа йўл ахтар-
ни эркаклар зиммасига юклайди. сарфлаганлари учун эркаклар сос бўладилар. Эрларининг улар манг», дейилмоқда. Бу нарса
аёлларга раҳбардирлар. Солиҳа билан бирга ётмай, гаплашмай оилани мустаҳкамлашга омил
Эр киши аҳли аёлига аёллар – итоаткор ва Аллоҳнинг қўйгани, эътиборсизлик қилаёт- бўладиган ишдир. Зеро, бир-би-
раҳбардир ҳифзи-ҳимояси бўйича ғойиб(эр) гани кўзларини каттароқ очишга рига нисбатан кечиримли бўлиш
ларининг муҳофазасини қилув- мажбур этади. Бу чора инсофи- доимо яхшилик омилидир.
Маълумки, динимизга кўра, эр чилардир. Бош кўтаришларидан ни йўқотмаган, ўзини таниган
киши оиласига, аҳли аёлига раҳ- хавф қилинган аёлларга ваъз- аёлларнинг кўзларини дарҳол Аён бўлдики, динимиз айрим
бар ҳисобланади. Албатта, бу раҳ- насиҳат қилинг, ётоқларида очади ва хатоларини тузатишга эркакларнинг хотинларига нисба-
барлик қаҳр, жабр ва зулм ўтказиш ҳижрон қилинг ва уринг. Агар ёрдам беради. Ҳадисдаги тавсия- тан зўравонлик қилиши, калтаклаб
учун берилган имконият эмас, итоат қилсалар, уларга қарши га биноан, хотинидан аразлаган жисмоний азоб беришини қора-
балки улкан масъулиятдир. Ушбу бошқа йўл ахтарманг. Албатта, эр жойини бошқа қилиб олганда, лайди ва мусулмонларни бу иш-
масъулиятга биноан, эркак киши Аллоҳ олийдир, улуғдир» (34-оят). бошқа томонга ёки бошқа хонага дан қайтаради. Эрнинг зиммасига
оиланинг, жумладан, аёлнинг Демак, бундай беодоб, ҳаддида чиқиб кетмасдан, бир хонанинг ҳар томонлама ақлини ишлатган
ҳомийлигини, боқувчилигини, турмаган аёлларга таъсир кўрса- ичида алоҳида ётиши зарур. ҳолда оиласини, аёлини бошқа-
тиш аста-секин олиб борилади ришни, ҳақиқий ҳимоячи бўлишни
Мабодо иккинчи босқичдаги юклайди.
чора ҳам фойда бермаса, аёл инсо-
Тошкент вилояти бош
имом-хатиби вафот этди.
2020 йил ХАЛҚАРО ШАРҲ 29
№31 (1961)
МУЛОҚОТ
Яқин Шарқ узра тинч- ВА МУРОСА, АбдувалиСАЙБНАЗАРОВ,
лик шабодаси эса
бошлади. Бирлашган сиёсий шарҳловчи.
Араб Амирликлари
билан эришилган ке- албатта, тинчлик келтиради
лишувдан бир ой ўтиб
Баҳрайн ҳукумати
ҳам Исроил билан яна
бир тинчлик битими-
“га келишгани эълон
қилинди. Таҳлил-
чиларга кўра, Форс
кўрфази давлатлари
бу келишувлардан
Эроннинг эҳтимолий
ҳужумларига қарши
фойдаланиш ниятида.
Аммо фаластинлик-
лар бундан ғазабда.
Улар Баҳрайннинг
ҳаракатини «орқадан
яна бир пичоқ уриш»
деб баҳолади.
Президент Дональд Трамп Ис- аташар. Аммо бундан нима наф? келаётган эди. Шу туфайли мам- фаластинликларни ғазабига сабаб
роил ва араб давлати ўртасидаги Муаммо биз билан боғлиқ. Бу лакатлар ўртасида дипломатик ва бўлган. Фаластинликлар Шарқий
навбатдаги тинчлик шартномаси- минтақада тинчлик ўрнатишнинг иқтисодий муносабатлар бўлма- Қуддусни ўзининг бўлажак муста-
ни Вашингтонда 11 сентябрь куни ягона йўли Фаластин масаласини ган. Мана, энди 15 сентябрь куни қил давлати пойтахтига айлани-
машъум террорчилик хуружи қур- ҳал қилишдир», — деди Фаластин Вашингтонда Трамп иштирокида шини истайди. Шундан сўнг улар
бонлари хотирланадиган кунда расмийси. Исроил таҳлилчила- Исроил ва БАА ўртасида тарихий Вашингтонни нохолис тинчлик
эълон қилди. Бу келишув нафақат рининг таъкидлашича, Баҳрайн тинчлик битими имзоланади. Бу даллоли бўлишда айблаб, у билан
Яқин Шарқ учун, балки бутун дунё Саудия Арабистонига яқин ва битим Дональд Трампга катта алоқани узганлар. Фаластин БАА
учун жуда муҳим. Тинчлик ва ҳам- бу битимга Саудия томонидан очко келтириб, унинг президент- АҚШ воситачилигида Исроил би-
корлик руҳида ҳар икки мамлакат махфий маъқуллаш мавжуд бўлган лик сайловолди кампаниясидаги лан тинчлик сулҳи тузишини эълон
раҳбари дипломатик муносабат- тақдирдагина эришиш мумкин. рейтингини кўтаришга ёрдам қилгандан кейин Амирликлардан
ларини тўлиқ тиклашга қарор Баъзи исроилликлар энди Саудия беради. АҚШ президентининг ўз элчисини чақиртириб олди.
қилди. Ушбу битим элчиларни подшоҳлигининг ўзи ҳам Исроил миллий хавфсизлик масалалари
алмашиш, юқори технологиялар билан тинчлик ўрнатиш масала- бўйича ёрдамчиси Роберт О Бра- Туркия нима дейди?
ва туризмга оид қатор келишув- сини кўриб чиқиши мумкин, деб йен Исроил ва араб давлатлари-
ларни ўз ичига олади. Исроил ҳисобламоқда. Айни пайтда Ис- даги муносабатлар бундан кейин Мазкур воқеаларнинг бари
Бош вазири Бинямин Нетаняху роил ва БАА ўртасида иқтисодий ҳам илиқлашувини айтиб, бунинг минтақада бошланаётган му-
ҳам битимни ғалаба сифатида шартномалар ҳам имзоланмоқда. учун Дональд Трамп Нобель тинч- ҳим ўзгаришлар даври аломати
тақдим этмоқда. Сўнгги кунларда Икки мамлакат ўртасида тўғри- лик мукофотига илгари сурилиши сифатида кўрилмоқда. Ҳатто
«Covid-19» яна кенг тарқалаётгани дан-тўғри рейслар келаси ойдан кераклигини баён қилди. БАА ва Нетаняҳуга мухолиф кучлар ҳам
боис ҳукуматдан аҳоли норози- бошланиши режаланган. Баҳрайн Исроил билан Миср ва буни эътироф этиб ўтган. Би-
лиги ошиб бораётган бир пайтда Иорданиядан кейин дипломатик роқ Фаластин муаммосига жуда
Нетаняху бу янгиликдан ўз обрў- Минг йиллик адоват муносабат ўрнатган учинчи ва ҳиссиётли муносабатда бўлувчи
сини ошириш йўлида фойдала- дўстликка айланяптими? тўртинчи араб давлати бўлди. оддий араб одамлари Исроил
нишга уринмоқда. Исроилнинг билан яқинлашишни осонгина
араб давлати билан тузган иккин- Ташкил топганидан буён Ис- Фаластиндан бўлак қабул қилмаслиги мумкин. Ҳозир
чи тинчлик битимидан учинчи роил давлати етакчилари мамла- ҳамма хурсанд Фаластин позициясини ҳимоя
тинчлик битимига қадар 26 йил катнинг «муроса қилиш мушкул қилаётган битта давлат бор. Бу —
ўтди. Учинчи тинчлик келишуви- қўшнилар» билан ўраб олинга- Бироқ фаластинликлар Исроил Туркия. Туркия президенти Ражаб
дан кейин тўртинчисига атиги 29 нини таъкидлаб келадилар, аммо ва араб давлатлари ўртасида Тоййиб Эрдўған БАА ва Исроил
кун ичида эришилди. яқиндан бери Араб дунёсининг шаклланаётган илиқ алоқалардан ўзаро муносабатларни яхшилашга
баъзи қисмлари Исроилга нис- ташвишда. Уларнинг хавотирига келишиб олганини эълон қилгани-
Бу ҳарбий иттифоқми? батан дўстона муносабат бил- кўра, президент Трамп Саудия га жавобан Анқара Абу-Дабидаги
диришга ўтгани кўзга ташлана Арабистони ва бошқа араб дав- элчисини ортга чақиртириб оли-
Битимларда ҳарбий иттифоқ бошлади. Бу 1994 йилдан бери латларини Исроил — Фаластин ши мумкинлигини айтиши бунинг
ҳақида ҳеч нарса айтилмаган, Исроил билан араб давлатлари можароси бўйича тинчлик сулҳи исботидир. Эрдўғаннинг таъкид-
аммо кўплаб таҳлилчилар Форс ўртасидаги муносабатларнинг ях- тузишга мажбурлаши мумкин. Фа- лашича, у Туркия ташқи ишлар ва-
кўрфази давлатлари ўзларини шиланиши бўйича биринчи ҳолат ластин Озодлик Ташкилотининг зирини Анқара шундай чораларга
Эрон ҳужумидан қўшимча ҳи- - ўшанда Иордания дипломатик юқори лавозимли расмийси Ҳанан бориши мумкинлигидан хабардор
моя қилиш мақсадида ҳаракат алоқаларни йўлга қўйган эди. Ашрави хоним сўнгги воқеалар қилган. Туркия президенти БАА
қилаётганини айтмоқда. Фалас- 2002 йилда Араб Лигасининг 22 ва Исроил ўртасидаги келишувни
тинликларнинг юқори лавозимли Энди Исроил ҳамда БАА ва аъзо давлати томонидан имзо- Фаластинга нисбатан «кечириб
расмийси Саиб Эрекат ҳам шун- Баҳрайн яқин орада инвестиция, ланган Араб Тинчлик Ташаббуси бўлмас қадам» деб атади. «Агар
дай фикрда. «Баҳрайн ва Исроил туризм, авиақатновларни йўлга қонунийлигига путур етказишини зарур бўлса, Абу-Дабидаги элчи-
ўртасидаги муносабатларни қўйиш, хавфсизлик, телекомму- таъкидлайди. Мазкур ҳужжатга мизни ортга чақиртириб олиши-
нормаллаштириш тўғрисидаги никация, технологиялар, энерге- кўра, араб давлатлари 1967 йилда миз мумкин, чунки биз Фаластин
келишув минтақага оид катта тика, соғлиқни сақлаш, маданият, эгаллаб олган ҳудудларни тўлиқ томонидамиз ва унинг ҳуқуқлари-
пакетнинг бир қисмидир. Бу тинч- атроф-муҳитни муҳофаза қилиш тарк этмагунча Исроил билан ни ҳеч кимга бериб қўймаймиз»,
лик ҳақида эмас, мамлакатлар ва бошқа соҳалардаги ҳамкорлик яхши муносабатлар ўрнатишга деб айтди Эрдўған.
ўртасидаги муносабатлар ҳақида бўйича бир қатор келишувларга интилмаслиги лозим.
ҳам эмас. Биз минтақада иттифоқ, эришди. Бундан ташқари, ҳар уч Хуллас, Яқин Шарқда араблар ва
ҳарбий иттифоқ тузилаётганига мамлакат пойтахтида элчихона- 2018 йили АҚШнинг Исроилдаги яҳудийлар ўртасидаги муносабат-
гувоҳ бўлмоқдамиз, эҳтимол улар лар очилади. Қайд қилиш жоиз- элчихонасини Тел-Авивдан Қуд- лар илиқлашувини ҳамма ҳар хил
буни Араб — Исроил НАТОси деб ки, БАА ва Баҳрайн шу пайтгача дусга кўчириш борасида прези- баҳолайди. Мулоқот ва муроса,
Исроил давлатини тан олмасдан дент Трамп эълон қилган қарор албатта, тинчлик келтиради.
БМТ туризм соҳаси пандемия сабабли 460 миллиард
доллар йўқотганини маълум қилди.
30 СПОРТ1980 йили Москва шаҳрида ўтказилган Олимпиадада 2020 йил
№31 (1961)
ҳамюртимиз Рустам Ямбулатов кумуш медаль олиб, юрти-
миз шарафини муносиб ҳимоя қилганди. Айтиш жоизки,
мазкур йўналишдаги бу натижа мамлакатимиз спортчи-
лари томонидан кейин бирор марта ҳам такрорланмади.
Халқаро спорт устаси, Олимпиада — 80 трапдан ўқ узиш
бўйича кумуш медаль совриндори Рустам Ямбулатов жуда
машҳур бўлмаган бу спорт тури тўғрисидаги фикрлари
“билан ўртоқлашди.
ҚИРҚ ЙИЛ
аввалги милтиқлар билан
олимпия чемпиони бўлиш қийин
танладим. Ва февраль ойида бўлиб ўзига қараганда анча
ўтган Бутуниттифоқ мусобақа- қимматроқ бўлади. Бизда
сида мен олтин медални қўлга металл билан ҳам боғлиқ
киритдим. Кейин эса Олимпиада муаммолар бўлмайди.
ўйинларида кумуш медалга сазо- Бизнинг мутахассисла-
вор бўлдим. римиз Италиядаги маш-
ҳур «Беретта» заводига
«Бизда патронлар Мураббийлик фаолияти вий қўллаб-қувватлаш имконини бориб келишди. Кўришди,
бўйича чекловлар ва «киллер»лик таклифи берди. ўрганишди. Агар ҳуку-
мат томонидан рағбат
бўлмаган» — 1985 йилда мен Ўзбекистон Янги даврда янги бўлса, ҳамманикидан зўр
терма жамоасига мураббийлик шароитлар қилиб уддалаш мумкин.
— Ўша пайтда Олимпиада ўйин- қилдим. Биз иттифоқда тўртинчи Масалан, қўшма корхона
ларида қатнашишимга юз фоиз ўринни эгалладик. Кейин менинг — Шунингдек, биз етарли миқ- тузишга италияликлар
ишончим комил бўлган, — дейди номзодимни мос эмас деб топиш- дорда патронларни олиб келиши- қарши эмас.
Р. Ямбулатов. — Менда «танклар» ди. 1990 йилларда иш топиш осон миз, милтиқлар сотиб олишимиз
бўлмаган. У ерда Россия, Украи- бўлмаган, кўплаб спортчиларга, керак, чунки шу пайтгача ишлатиб Замонавий мерганлик
на каби республикалардан кучли айниқса, ўқчи ва курашчиларга келган қуролларимиз камида қирқ майдонлари туризм
иштирокчилар бор эди. Мен ўз- жиноятчиликка ўтиш таклиф қи- ёшда. Муҳтарам Президентимиз
бекистонлик эдим ва Олимпиада линган. Масалан, менга «киллер» Шавкат Мирзиёев эндиликда ривожига хизмат қилади
ўйинларига бориш учун ҳаммадан бўлишга жиддий таклиф келиб спортни ривожлантиришга катта
бир поғона баландроқ отишим тушган. Аммо мен дарҳол бундай эътибор қаратмоқда. Спортчилар — Яна бир орзуим – дунёда энг
керак эди. Шунда ҳам охирги таклифларга қизиқмаслигимни ва мураббийлар учун энг яхши яхши отиш майдонини қуриш,
дақиқаларда партия органлари тушунтирганман. шароитлар яратяпти. Мақсад – шунда ҳамма Ўзбекистонда машқ
аралашмоқчи бўлишган, аммо ўзбек спортини юқори поғонага қилишни орзу қилган бўлар эди.
мураббий номзодимни ҳимоя Ўзбекистонга хизмат кўтариш. Биз ҳозирда керакли Бизда деярли йил давомида ўқ
қилди. Олимпиадага жуда жид- қилиш — менинг патрон ва милтиқларни сотиб отиш мумкин: қиш унчалар совуқ
дий тайёргарлик кўрганмиз. Бу вазифам оляпмиз. Ўртасаройдаги отиш эмас, бу ерда ҳар нарсани ривож-
минглаб километр югуриш, юзлаб майдончасида уларни синовдан лантиришга шароит бор ва одам-
километр сузиш, нишонларга — Меҳнаткаш халқимиз бор. ўтказамиз. Молиялаштириш ма- лари ҳам яхши. Бундай майдонлар
қарата отилган юз минглаб пат- Менинг вазифам – ўзбекистонлик саласи спортда жуда муҳимдир. мамлакатимизда спорт туризми-
ронлар деганидир. Собиқ иттифоқ спортчилардан таркиб топган Масалан, Германияда, агар сиз ни ривожлантиришга ҳам хизмат
жамоасида на патронларда, на терма жамоани тайёрлаш ва улар- истиқболли ўқчи бўлсангиз, феде- қилган бўларди.
қурол-яроғда чекловлар бўлмаган. ни жаҳон чемпионлари қилиш. Ҳо- рация милтиқнинг ярим нархини
Олимпиада ўйинларига олти ой зирда янги федерация ушбу спорт тўлаб беради. Хулоса ўрнида
қолганда мени Челюскин стан- турини жонлантиришга ҳаракат
цияси омборига таклиф қилишди, қилмоқда, аммо коронавирус Спорт милтиқлари Дарҳақиқат, машҳур мерган
10 та милтиқни қўйишди ва улар- туфайли ҳаммаси тўхтаб қолди. ишлаб чиқарувчи завод таъкидлаганидек, ҳозирда мамла-
дан биринчи бўлиб танлашимни Федерация натижаларга ишлаши катимиз ўқ отиш спорт федера-
айтишди. Мен дарҳол бештасидан учун, уни молиялаштириш керак. керакми? цияси қайта тикланиш даврини
воз кечдим, қолганидан учтасини Яхшиямки, федерациянинг амал- бошдан кечирмоқда. Зеро, бундай
танлаб олдим. Кейин иккаласи ҳам даги раиси молия соҳасини яхши — Бир вақтлар мен Ўзбекис- спортчилар ва ўйинлар нафақат
яхши бўлишига қарамай, улар- биладиган инсон. У ташкилотнинг тонда завод қурмоқчи бўлганман. мамлакатимизнинг халқаро арена-
дан бирини ўзимда қолдирдим. молиявий тузилмасини ислоҳ қил- Аммо унда бу қийин масала эди. лардаги обрўсини оширади, балки
Уларни уч-тўрт соат давомида ди ва бир нечта ҳомийларни жалб Назарий жиҳатдан буни ҳозир юртимиз иқтисодига ҳам ҳисса
қилди. Бу техник базани янгилаш- амалласа бўлади, асосийси, қўшиши, спорт туризмини ри-
ни бошлаш, отиш майдонларини ҳукумат буни ривожлантириш- вожланишига туртки бериши ҳам
таъмирлаш ишларини бажариш ва дан манфаатдор. Бизда ёнғоқ, мумкин. Бундан ташқари, тоғли,
бир қатор спортчиларни молия- ўймакор-усталар бор, улар жуда манзарали ҳудудларимизда бир
гўзал милтиқлар ясайдилар — бу неча замонавий мерганлик май-
ЭЪЛОН бутун дунёда қадрланади. Баъзида донларини барпо этиш унчалар
милтиқнинг нақши милтиқнинг қимматга тушадиган лойиҳа ҳам
Тошкент шаҳри М.Улуғбек туманидаги «Якка тартибдаги эмас. Маҳоратли ҳунармандла-
тадбиркор» Ўролова Тозагул Болғабоевнага берилган 799881 римиз эса ўзлари ясаган жимжи-
рақамли ёзув билан рўйхатга олинган гувоҳномага тегишли мадор қўндоқлар савдосини ҳам
бўлган муҳр йўқолганлиги сабабли БЕКОР ҚИЛИНАДИ. йўлга қўйишлари мумкин.
У. ИБОДИНОВ,
«Mahalla»
Одил Аҳмедов Хитойнинг бошқа клуби —
«Тяньцзинь Тэда» клубига ўтди.
2020 йил ТАРИХ ҲАҚИҚАТЛАРИ 31
№31 (1961)
СУЛТОН
ЖАЛОЛИДДИННИНГ
“оқнанасдиай—амёлалбиўклагаОнй?чечакОйчечакми, Ойчечанми,
Баъзан маликалар, ҳукмдорларга тегишли аёллар ҳақида сўз борса, эрка, тантиқ, ақли
қосир хонимчалар акс эттирилади. Лекин ҳар доим ҳам шундай бўлмаган. Аксинча ҳукм-
дорлар ўзларига умр йўлдош танлашда гўзалликдан ташқари, қизларнинг ақлу ҳушига,
илми, ибоси, оила ва давлат ишларидаги уқуви бор-йўқлигига, шаҳзодалар ва бўлғуси
валиаҳдларни тарбиялай олишларига ҳам эътибор қаратганлар. Шарқ аёллари ғарб та-
рихчилари битганидек, тўрт девор орасида ҳақ-ҳуқуқсиз яшашмаган, аксинча улар барча
даврларда давлат ва жамият ҳаётида фаол қатнашган. Ана шундай аёллардан бири — ма-
лика Ойчечакдир.
ларидан тайинланарди. Бошқа Такаш ўлимига бир баҳя қолганда Ана шу жараёнда Ойчечак ўзини
Ойчаман? уруғ, қабила, халққа мансуб аёл- мулозимлари томонидан қутқариб ниҳоятда фаҳм-фаросатли, оқила
лардан туғилган шаҳзодалар ҳукм- қолинади. Кейинчалик бу эшик аёл сифатида намоён қилади. Ўғли
XII аср охирлари XIII аср бош- дорлик мансабига лойиқ кўрил- қулфланиш воқеаси Туркон хотун Жалолиддинни тахт учун кураш-
ларида яшаб ўтган, Хоразмшоҳ масди. Бундай тартиб мамлакатда томонидан амалга оширилгани лардан, мамлакатни, давлатни
Оловуддин Муҳаммаднинг хотини, уруғлар, қабилалар ўртасида тахт маълум бўлади. Тарихчилар бу ҳо- заифлаштирувчи низолардан асраб
Жалолиддин Мангубердининг она- учун курашларни камайтиришга, латни Туркон хотуннинг эри Такаш қолди. Қайнонасининг ўзига ва ўғ-
си бўлган бу аёл ҳақида тарихий ануштегинларнинг ҳукмронлик канизаклар билан чўмилишига лига нисбатан зимдан адоватининг
асарларда кам маълумот берилган. қудратини оширишга, Хоразмнинг қарши ғазаби натижаси эди, деб алангаланишига йўл бермайди.
Унинг исмини муаррихлар ҳар империя даражасига кўтарили- ёзадилар. Аслида бу ҳолат Туркон Бу — камдан-кам аёлларга насиб
хил келтирадилар. Баъзилари уни шига хизмат қилди. Бу ҳолат 1077 хотуннинг эрини ўлдириш қасди, этадиган олижаноб хусусият эди.
Ойчечак, бошқалари Ойчечан, яна йилда Ануштегин Гаржойининг яъни Такашнинг Жалолиддинни
бирлари эса Ойчаман деб ёзадилар. давлат тепасига келишидан то валиаҳд этиб белгилашига қарши Оғир дамларда, юрт ҳукмдор-
Булар орасида Ойчечак номини 1200 йил — Оловуддин Такаш исёни эди. сиз, султонсиз қолганда ҳам, эри
унинг асл исми деб қабул қилиш ҳукмдорлиги охиригача давом Оловуддин Муҳаммад уни тақ-
мумкин. Бунинг сабаби бор. Жало- этди. 1200 йилда Такашнинг ўғли 1200 йили Такашнинг вафо- дир ҳукмига ҳавола этиб ташлаб
лиддин Мангубердининг шахсий Оловуддин Муҳаммад хоразм- тидан сўнг ўғли Оловуддин кетганда, қайнонаси Туркон
муншийси, котиби бўлган, унга оид шоҳлар тахтига ўтириши билан бу Муҳаммадни ҳам, у бошқарган хотун бошқа яқинларини олиб,
барча маълумотларни мукаммал ёзилмаган қонунга путур етди. Хоразмшоҳлар давлатини ҳам уни сафига қўшмай Гурганжни
билган Шиҳобиддин Муҳаммад Туркон хотун қўлга олади. Ҳоки- тарк этганида ҳам Ойчечак руҳан
ан-Насавий «Султон Жалолиддин Муаррихларнинг маълумотларига мият тепасидаги Бекдили уруғига чўкмайди, мўғуллар бостириб
Мангуберди ҳаёти тафсилоти» аса- кўра, Такашдан кейин тахтга унинг мансуб беклар, саркардаларни келаётган пойтахтда қолади, ўғли
рида унинг онаси исмини Ойчечак ўғли Носириддин Маликшоҳ ўтири- мансабларидан четлаштириб, Жалолиддинни кутади. Ўғлининг
номи билан битади. ши керак эди. У Такашнинг Бекдили юқори лавозимларга қипчоқ уру- Гурганжга келишига, уни мўғул-
уруғига мансуб хотинидан туғилган, ғидан бўлган ўз яқинларини қўяди. лардан ҳимоя қилишига ишона-
Ойчечак асли ўғузларнинг бу — сулоланинг ички қонун-қои- Ўғли Оловуддин Муҳаммадни эса ди. Бу борада ўғлига кўмакдош
Бекдили уруғи оқсоқолининг даларига мос эди. Лекин Носирид- қипчоқ хонларининг қизларига бўлишга интилади. Лекин унинг
қизи эди. Бой, бадавлат оилада дин Маликшоҳ 1197 йилда вафот уйлантиради. Улардан туғилган бу борадаги орзу-умидлари ҳам
ўсган Ойчечак етук даражада этади. Натижада Оловуддин Такаш фарзандларни тахт ворислари ушалмайди.
билим олади. Ақлли-ҳушли, иболи, ўзига валиаҳд қилиб Оловуддин этиб белгилайди. Эри Такашнинг
адолатпарвар, ҳақиқатпарвар қиз Муҳаммадни тайинлайди. Оловуд- васиятига қарама-қарши ўлароқ, Оловуддин Муҳаммад мўғул
бўлиб вояга етади. Муаррихлар у дин Муҳаммад Такашнинг қипчоқ Жалолиддинни валиаҳдликдан қўшини таъқибидан қочиб, Хазар
ҳақда тўхталиб, «Ойчечак ниҳоят- уруғига мансуб хотини Туркон хо- четлаштиради, унинг ўрнига (Каспий) денгизидаги Обескун
да ғурурли, доно, илм-маърифат- тундан дунёга келган. Аммо Такаш Муҳаммаднинг қипчоқ хотинидан оролига бориб паноҳ топгач,
ни улуғлайдиган, адаб илми, санъ- ҳокимият тўлалигича ярим қипчоқ бўлган ўғли Ўзлоғшоҳни валиаҳд оғир касалга йўлиқади. У ўлими
ат, қиссахонликка меҳр қўйган аёл Оловуддин Муҳаммад қўлида қолиб қилиб тайинлатади. Шу тариқа олдидан ўзи билан бирга бўлган
бўлган. У тарих илмига алоҳида кетишини истамайди. Уни Бекдили Ойчечак ва унинг ўғли Жалолид- ўғиллари Жалолиддин, Ўзлоғшоҳ,
эътибор берган», деб ёзади. уруғига мансуб Ойчечакка уйлан- дин билан Туркон хотун ўртасида Оқшоҳни ҳузурига чорлаб, «мўғул-
ларнинг қонли панжаси мамлакат
Хоразмшоҳларнинг тиради. 1199 йилда улар оиласида қарама-қаршилик кучаяди. Мам- танига қаттиқ ботди, бу панжадан
ёзилмаган, аммо қатъий Жалолиддин Мангуберди туғилади. лакат ҳаётида қўшҳокимиятчилик юртни фақат акангиз Жалолид-
Такаш аждодлари анъаналарини юзага келади. Хоразмшоҳлар дав- дин қутқара олади», дея белидаги
қоидаси давом эттириш, ёзилмаган қонунга латини бир томонда — Гурганжда султонлик камари ва қиличини
Ойчечакнинг хоразмшоҳлар амал қилиш ниятида Жалолиддинни туриб Туркон хотун, иккинчи Мангуберди белига тақади. Ўз-
хонадонига келин бўлиб туши- Оловуддин Муҳаммаднинг валиаҳ- томонда — Самарқандда туриб лоғшоҳ ва Оқшоҳни унга содиқ
шининг маълум сабаблари бор. XI ди деб эълон қилади. Шу тариқа у Оловуддин Муҳаммад бошқаради. бўлиб хизмат қилишга қасамёд
асрнинг охирларида ҳукмдорлик хоразмшоҳлар тахтида Бекдили уру- Лашкарлар, саркардалар, «давлат қилдиради. Оловуддин Муҳаммад
фаолиятини бошлаган Ануште- ғига мансуб ануштегинлар сулоласи устунлари» ўртасида зиддиятлар бу билан аввалдан онаси Туркон
гин — хоразмшоҳлар сулоласи ҳукмронлиги давом этишини орзу авж олади, мамлакатда якдиллик, хотун ва унинг яқинлари истаги
ўғузларнинг Бекдили уруғидан қилади. Афсуски, унинг орзулари бирлик йўқолади. асосида тахт вориси қилиб бел-
етишиб чиққан эди. Ануштегин- рўёбга чиқмайди. Камдан-кам аёлларга хос гиланган Қутбиддин Ўзлоғшоҳни
ларнинг Хоразмдаги ҳукмдорлик олижаноблик валиаҳдликдан четлаштиради,
фаолиятида давлат бошқарувида Ҳаммом воқеаси ўрнига Жалолиддин Мангуберди-
ёзилмаган, лекин сулола қатъий Шу ўринда тарихчилар ёзиб қол- Худди ана шу ҳолат — мамлакат- ни белгилайди. Ҳа, мард ва жасур,
амал қиладиган бир қонун бор дирган бир воқеани эслаш ўринли. даги уруғлар, қабилалар ўртасида- қаҳрамон Жалолиддин Мангубер-
эди — ануштегин хоразмшоҳлар- Унга кўра, Оловуддин Такаш ум- ги зиддиятлар, ўзаро қарама-қар- ди ана шундай оқила ва хокисор
нинг валиаҳдлари, ҳукмдорлари рининг охирги йилида ҳаммомда шиликлар мўғулларнинг Хоразм- маликанинг ўғли эди.
уларнинг Бекдили уруғига мансуб канизаклар ёрдамида чўмилаётган- шоҳлар давлатини осонлик билан
хотинларидан туғилган фарзанд- да ҳаммом эшиклари қулфланади. босиб олишига хизмат қилади. Камол МАТЁҚУБОВ.
Маданий мерос объектларини узоқ муддатга
ижарага бериш бўйича инвестицион таклифлар ишлаб чиқилди.
32 СЎРАГАН ЭДИНГИЗ... 2020 йил
№31 (1961)
Дезинфекция туннеллари Бозордаги торози қачон Имтиҳондан
фойдасизми? тўғри ишлайди? норозилар нима
қилиши керак?
— Хлор коронавирус инфекциясини — Бугун бозор ва дўконларимизда кўплаб
ўлдирадими? Кўчаларни хлор ёрдамида турдаги хорижда, жумладан, Хитойда ишлаб — Шу кунларда олий ўқув
дезинфекциялаш, ҳудудлар ўртасидаги чиқарилган электрон ёки механик торозилардан юртларига имтиҳонлар
чегаралардан ўтаётганда транспорт воси- фойдаланиляпти. Кўпинча бир торозининг кўр- жараёнида юз берган чал-
таларига сепилиши қанчалик тўғри? сатганини бошқаси инкор қилиш ҳолатлари ҳам кашликлар тўғрисида маъ-
учрайди. Торозиларни стандартга мувофиқлаш- лумотлар эълон қилиняпти.
Нигина РУСТАМОВА, тириш бўйича ишлар олиб бориляптими? Шундай бўлса, тест синов-
Тошкент шаҳри. лари натижаларидан норози
СОҒЛИҚНИ САҚЛАШ Наргиза ҚОСИМОВА. абитуриентларнинг шикоя-
САВДО Тошкент шаҳри. тини ким кўриб чиқади?
ОЛИЙ ТАЪЛИММахсума ОРТИҚОВА, Нигора СОЛИЕВА.
Илмира РАЗИҚОВА, Миробод туманидаги 5-сонли давлат нота- Олтиариқ тумани.
Республика ихтисослаштирилган риал идораси катта нотариуси:
аллергология илмий-амалий тиббиёт — Жорий йилнинг 8 август куни «Ўзбекистон Барно РАЖАБОВ,
маркази директори, тиббиёт фанлари Республикасида метрология хизматлари кўрсатиш Давлат тест маркази
доктори, профессор: тартибини такомиллаштиришга доир қўшимча чо- бошқарма бошлиғи:
– Хлор, инсон соғлиғи учун катта зарар. ра-тадбирлар тўғрисида»ги Ҳукумат қарори қабул — Қонунчиликка кўра, тест
Шунингдек, коронавирус инфекциясини қилинди. Унга кўра, ишлаб чиқариладиган ва (ёки) синовлари натижасидан
ўлдириши ҳам исботланмаган. Кўчаларни сериялаб ишлаб чиқарилиши мўлжалланган ўлчаш норози бўлган абитуриентлар
ҳар куни ёки ҳафтада икки марталаб хлор воситалари ва Ўзбекистон ҳудудида тўп ҳолида таълим муассасаларига ўқиш-
ёрдамида дезинфекция қилишнинг фойда- ишлаб чиқариладиган ва (ёки) олиб кириладиган га қабул қилиш бўйича давлат
си йўқ. Чунки вирус 5 кун мобайнида шун- ўлчаш воситалари давлат синовларидан ўтказила- комиссияси томонидан тас-
доқ ҳам қуёш нурида ўлиб кетади. Корона- ди. Ўлчаш воситаларини давлат синовларидан ўт- диқланган апелляция комис-
вирус ҳаво томчи орқали юқувчи инфекция казиш натижалари ижобий бўлганда ижрочи 2 иш сиясига ёзма ёки электрон
бўлгани боис, бу каби ишлар ортиқча куни мобайнида ўлчаш воситаларини синовдан шаклда апелляция шикоятини
харажат ва инсон соғлиғига зарари бор. ўтказиш натижаларига эга бўлган ҳужжатларни бериш ҳуқуқига эга. Шикоят
ЖССТнинг хлорли буғларни инсонларга «Ўзстандарт» агентлигига юборади ҳамда Агент- берган абитуриент хабарно-
ишлатмаслик бўйича тавсияси бор. Ўз- лик ўлчаш воситаларининг турини тасдиқлайди ва мада белгиланган кунда ўзи-
бекистон республикаси ССВ ҳам хлорли реестрда рўйхатга олади. нинг паспорти ва абитуриент
йўлаклар — туннелларни тавсия қилмайди. Ўлчаш воситаларининг турини тасдиқлаш рухсатномаси билан келиши
Хлорли йўлаклар, постларда хлорли эрит- сертификатининг амал қилиш муддати 5 йилни шарт. Абитуриентга унинг
маларни автотранспорт воситаларига се- ташкил этади. Ушбу қоидалар давлат метроло- жавоблар варақаси нусхаси,
пиш ҳам самарасиз, ҳам ўша ерда хизмат гик текшируви ва назорати татбиқ этиладиган тест топшириқлари нотўғри
қилувчиларнинг саломатлиги учун хавфли. соҳада ўлчаш воситаларини қўллайдиган барча бажарилган жавоблар рўйха-
шахслар учун мажбурий ҳисобланади. ти ҳамда тест топшириқлари
Мактабда меҳнат дарслари китоби берилади. Абитуриент
Пахта териш машиналарини ўзининг ҳар бир нотўғри деб
такомиллаштириладими? сотиб олиш учун кредитлар ҳисобланган тест топшириғи-
ажратиладими? га жавобларини ёзма равишда
— Эшитишимча, шу кунларда мактаб- баён қилади ва қабул қилиб
ларда меҳнат дарсларини кўпайтириш — Жорий пахта терим мавсумида юридик олган барча тест материал-
такомиллаштириш режалаштирилаётган шахсларга терим машинаси харид қилишлари лари билан бирга апелляция
экан. Шу тўғрисида маълумот берсангиз. учун давлат томонидан пул ажратилиши айтил комиссиясига тақдим этади.
япти. Шу тўғрими? Шикоят апелляция комиссия-
Саодат УСМОНОВА, си томонидан фақат абиту-
Гурлан тумани. Асқар МАҲМУДОВ. риент иштирокида, унинг
ХАЛҚ ТАЪЛИМИ Дўстлик тумани. ёзма жавоблари асосида кў-
ИМТИЁЗ риб чиқилади. Ёзма жавоблар
Лайло РУСТАМОВА, Озод РАДЖАБОВ, ўз тасдиғини топмаса, комис-
Халқ таълими вазирлиги «Ўзпахтасаноат» сия натижаларни ўзгаришсиз
ахборот хизмати раҳбари: АЖ бўлим бошлиғи: қолдиради. Абитуриентнинг
— Сиз яқинда оммавий му- — Бизнингча, сиз жорий йил 15 жавоблар варақаси, тест
ҳокамага қўйилган Ўзбекистон сентябрь куни Президентимиз томонидан топшириқлари китоби Давлат
Республикаси Президентининг қабул қилинган «Пахта ҳосили теримини меха- тест марказига етказилмаган
«Ўқувчи-ёшларни касб-ҳунарга тайёрлаш низациялашни молиявий қўллаб-қувватлаш чора- ёки йиртилган бўлса, аби-
тизимини ривожлантириш бўйича қўшим- тадбирлари тўғрисида»ги қарорда белгиланган туриент тест синовларидан
ча чора-тадбирлар тўғрисида»ги қарори меъёрларни назарда тутяпсиз. Мазкур қарорга четлаштирилган бўлса, аби-
лойиҳаси тўғрисида гапиряпсиз. Дарҳа- мувофиқ, Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси туриент ўз жавобларини ёзма
қиқат, мазкур ҳужжат лойиҳасига кўра, маблағларининг «Агробанк»нинг устав капита- равишда баён қилмаган бўлса,
умумий ўрта таълим муассасаларида ўқув- лидаги улуши 50 млн. АҚШ долларига оширилиб, аппеляция шикояти кўриб
чи-ёшларни касб-ҳунарга тайёрлашнинг ушбу маблағлар пахта-тўқимачилик кластерларига чиқилмайди.
янги тизими жорий этилиши, вазирлик ва бошқа хўжалик юритувчи субъектларга маҳал-
тизимида ўқувчиларнинг касбга лаёқати- лий пахта териш машиналарини сотиб олишга
ни аниқлаш ва касб-ҳунарга йўналтириш Марказий банкнинг асосий ставкасида кредитлар
бошқармасини ташкил этиш назарда ту- ажратиш учун йўналтирилиши белгилаб қўйилган.
тилган. Касб-ҳунарга ўргатиш курсларини
тамомлаган умумий ўрта таълим муасса-
салари ўқувчиларининг касб-ҳунар кўник-
маларини баҳолаш, тегишли сертификат
ва резидентлик мақомини бериш бўйича
масъулияти чекланган жамият шаклидаги
Сертификациялаш маркази ташкил этили-
ши белгиланган.
Аммо бу ҳали муҳокамадаги лойиҳа,
холос. У Президент томонидан имзолан-
гандан сўнггина амалга оширилади.
Ўзб ек ист он Бош муҳаррир вазифасини Таҳририят манзили: Газета
Республикаси вақтинча бажарувчи Тошкент шаҳри, Мустақиллик таҳририят
Президенти Санжар ИСМАТОВ шоҳкўчаси, 59-уй. Индекс: 100192 компьютер
Администрацияси марказида
ҳузуридаги Ахборот Нашр навбатчиси: Р. Юсупов Телефонлар: 71 233-39-89, саҳифаланди ва
Ижтимоий-сиёсий, ва оммавий Мусаҳҳиҳлар: Н. Азимова, Қабулхона: 71 237-56-80, офсет усулида
маънавий-маърифий газетаси коммуникациялар М. Назарова Котибият: 71 233-10-73. босилди.
агентлиги томонидан Навбатчи: С. Эшмуродов Факс:
МУАССИС: 2019 йил 24 сентябрда Саҳифаловчилар: И. Болтаев Нашр кўрсаткичи: 148
«Mahalla» nashriyot-matbaa uyi» 0019 рақами билан Ш. Бароқов Баҳоси келишилган нархда.
масъулияти чекланган жамияти давлат рўйхатидан
ўтказилган. «Шарқ» нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси босмахонасида чоп этилди. Босмахона манзили: Тошкент шаҳри,
Буюк Турон кўчаси, 41-уй. Формати — А-3, 8 босма табоқ. 23 700 нусхада чоп этилди. Буюртма Г-945 123456
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
«Mahalla» газетаси Ижтимоий-сиёсий, маънавий-маърифий газета 2020 йил 17 сентябрь 31 сони (1961)
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
«Mahalla» газетаси
- 1 - 32
Pages: