คู่มือครูสังคม ม.2

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ

ขน้ั สอน   ๓) ปัญหาทรัพยากรแร่และแร่
พลังงาน  ทวีปแอฟริกามีทรัพยากรแร่และแร่
ขั้นที่ 1 การต้ังคําถามเชงิ ภูมศิ าสตร พลงั งานทมี่ คี วามสา� คญั ทางเศรษฐกจิ หลายชนดิ  
เช่น  เพชร  ทองค�า  ทองแดง  เหล็ก  ถ่านหิน 
ครูใหนักเรียนชวยกันตั้งประเด็นคําถามทาง นา้� มนั ดบิ และแกส๊ ธรรมชาต ิ การสา� รวจและผลติ
ภูมิศาสตรเก่ียวกับปญหาทรัพยากรธรรมชาติ แร่และแร่พลังงานเป็นกิจกรรมทางเศรษฐกิจ
และสิ่งแวดลอมและแนวทางการจัดการของทวีป ของหลายประเทศ  เช่น  แองโกลา  แอลจีเรีย 
แอฟรกิ า เพ่ือคน หาคาํ ตอบ เชน ลเิ บีย แซมเบีย ไนจเี รีย แอฟรกิ าใต ้ โดยมีการ
ส่งออกแร่และแร่พลังงานให้กับกลุ่มประเทศ
• ลักษณะทางกายภาพของทวีปแอฟริกา อุตสาหกรรมในทวปี ยุโรป อเมรกิ าเหนือ เอเชีย 
สงผลตอปญหาทรัพยากรธรรมชาติและ และออสเตรเลีย  ส่งผลให้แร่และแร่พลังงาน
สงิ่ แวดลอ มท่แี ตกตา งกันอยางไร  การสา� รวจพ้นื ทท่ี �าเหมืองแร ่ในทวปี แอฟรกิ า หลายชนิดลดจ�านวนลงอย่างรวดเร็ว  และม ี

• แนวทางการจดั การปญ หาทรพั ยากรธรรมชาติ แนวโน้มท่จี ะขาดแคลนไดใ้ นอนาคต
และสงิ่ แวดลอ มของทวปี แอฟรกิ าอยา งยง่ั ยนื   นอกจากนี้  การท�าเหมืองแร่ที่ต้องมีการขุดดินและท�าลายพ้ืนท่ีป่าไม้  ได้ก่อให้เกิด
สามารถทําไดอ ยางไร ปญั หาส่งิ แวดลอ้ มตามมา  เน่ืองจากการทา� ลายแหลง่ ตน้ น�า้ ท่อี ยู่อาศยั ของสัตว์ป่า  และก่อให้เกิด
 ปัญหามลพษิ ท๔า)งอปาัญกหาศาซทึ่งรเัพปน็ยสาากเรหปต่าุขไอมงภ้ าทววะีปโลแกอรฟอ้ รนิกอากีมดีพ้วื้นยท่ีป่าฝน1ท่ีอุดมสมบูรณ์เหลือเพียง
ข้นั ที่ 2 การรวบรวมขอมลู ร้อยละ  ๑๘  ของเนื้อที่ป่าของโลก  เป็นทวีป 
ท่ีมีการบุกรุกท�าลายป่ามากท่ีสุดในปัจจุบัน 
ครูใหนักเรียนแบงกลุมศึกษาคนควาขอมูล เน่ืองจากหลายประเทศมีการตัดไม้และแปรรูป
เรื่อง ปญหาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม เป็นสินค้าส่งออก  เช่น  แกมเบีย  ไนเจอร ์
ของทวีปแอฟริกา ประกอบการใชเครื่องมือทาง
ภมู ศิ าสตร

ขัน้ ที่ 3 การจดั การขอ มูล

1. สมาชิกในกลมุ นําขอมูลมาแลกเปล่ยี นกัน
2. สมาชิกในกลมุ ชว ยกนั คัดเลือกขอมูล

สาธารณรัฐแอฟริกากลาง  สาธารณรัฐคองโก 
และจากการใช้ชีวิตของประชากร  เช่น  การใช้
ถ่านและฟืนเป็นเชื้อเพลิง  การท�าไร่เล่ือนลอย 
การท�าฟาร์มเพาะปลูกพืชเศรษฐกิจขนาดใหญ่
เฉลยี่ ในแตล่ ะปมี ีการท�าลายป่าไม้มากถึง  ๕.๓ 
ตารางกโิ ลเมตร จงึ ทา� ใหพ้ น้ื ทป่ี า่ ของทวปี ลดลง 
และเป็นการเพ่ิมการขยายตัวของพ้ืนท่ีทะเล
 ไมแ้ ปรรปู ทพ่ี บไดม้ ากในทวปี แอฟรกิ า มสี ว่ นทา� ใหท้ รพั ยากร  ทราย โดยเฉพาะบรเิ วณตอนกลางของทวปี  เชน่  
ป่าไม้ทอ่ี ดุ มสมบูรณ์ลดจา� นวนลง ซดู าน ยกู นั ดา สาธารณรฐั แอฟรกิ ากลาง

๓06

นักเรียนควรรู กิจกรรม ทา ทาย

1 พ้ืนที่ปาฝน เปนพื้นที่อุดมสมบูรณมีตนไมปกคลุมในหลายระดับ ปาฝน ใหนกั เรยี นรวมกนั ต้ังคําถาม กลมุ ละ 2-3 ขอ เชน
มีความหลากหลายทางชีวภาพสูงท่ีสุดในโลก รอยละ 70-90 ของทุกสปชีส • สาเหตุสําคัญของปญหาทรัพยากรแรและแรพลังงานในทวีป
บนพน้ื ผวิ โลกอยใู นปา เขตนี้ ปจ จบุ นั ปา ฝนเขตรอ นมพี น้ื ทเี่ หลอื อยเู พยี งรอ ยละ 6
ของพนื้ ผวิ โลก และกาํ ลงั ถกู บกุ รกุ ทาํ ลายอยา งรวดเรว็ ปา ฝนสว นใหญอ ยบู รเิ วณ แอฟรกิ าคอื อะไร สง ผลกระทบตอส่งิ ใด
ใกลเสนศูนยสูตร ไดแ ก ทวีปอเมริกาใต แอฟริกา และเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต • สาเหตสุ าํ คญั ของปญ หาทรพั ยากรปา ไมใ นทวปี แอฟรกิ าคอื อะไร

สงผลกระทบตอส่งิ ใด
นกั เรียนแตละกลมุ ผลัดกันตอบคําถามใหไดใจความทสี่ มบูรณ

T336

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ

  ๕) ปัญหาขยะและส่ิงปฏิกูล  ขน้ั สอน
ปจั จบุ นั หลายประเทศในทวปี แอฟรกิ าประสบกบั
ปญั หาขยะอเิ ลก็ ทรอนกิ ส ์ (e-waste) โดยเฉพาะ ข้นั ที่ 4 การวิเคราะหแ ละแปลผลขอ มลู
ประเทศในภมู ภิ าคแอฟรกิ าตะวนั ตก เชน่  กานา 
เซเนกัล  และหลายประเทศในภูมิภาคยุโรป  1. แตละกลุมนําขอมูลท่ีรวบรวมมาไดทําการ
ตะวนั ออก เช่น ยูกันดา โซมาเลยี  เคนยา โดย วเิ คราะหร วมกันเพ่ืออธิบายคาํ ตอบ
ขยะอิเล็กทรอนิกส์ต่าง ๆ  ได้แก่  คอมพิวเตอร ์
เคร่ืองพิมพ ์ โทรศพั ทเ์ คลือ่ นท ่ี เครื่องใช้ไฟฟ้า  2. ตัวแทนกลุมนําเสนอผลงานหนา ชั้นเรียน
และอปุ กรณอ์ เิ ลก็ ทรอนกิ สอ์ นื่  ๆ มกี ารนา� เขา้ มา 3. ครแู ละนกั เรยี นรว มกนั วเิ คราะหเ ชอื่ มโยงขอ มลู
ในรปู ของสง่ิ ของบรจิ าคและสนิ คา้ ทสี่ ว่ นใหญไ่ ม่
สามารถใช้งานไดใ้ นระยะยาว และในทส่ี ดุ กต็ ้อง  ขยะอิเล็กทรอนิกส์ท่ีมีปริมาณมากในทวีปแอฟริกา  หาก  เกี่ยวกับปญหาขยะอิเล็กทรอนิกส ซ่ึงเปน
ไมไ่ ดร้ บั การกา� จดั อยา่ งถกู วธิ จี ะกอ่ สารพษิ จนเปน็ อนั ตราย ปญหาใหญท่ีเกิดขึ้นในทวีปแอฟริกาวา เปน
นา� ไปทงิ้  รวมทง้ั การลกั ลอบนา� เขา้ มาเพอ่ื กา� จดั ต่อสรรพชวี ติ ปญ หาทม่ี สี าเหตมุ าจากสง่ิ ใด และสง ผลกระทบ
จรบัากกทารวรีปไี ยซโุ เรคปิล ทสี่ถหกูรัฐวอิธีจเมะกริกอ่ าให แ้เลกะิดญสาี่ปรุ่นพ ขษิ ย ะไดเหแ้ ลก่า่ นตย้ี ะากกว่ั ต อ่แกคาดรเกมา�ยี จมัด1 หปรรอื อรทีไซ แเคลิละ สเาพรรพาษิะหอา่นื ก ๆไม ซไ่ ดึง่ ้ อยา งไร
เป็นมลพิษต่อสขุ ภาพและสิ่งแวดล้อม (แนวตอบ ปญหาขยะอิเล็กทรอนิกสในทวีป
  นอกจากน้ี  ยังมีปัญหาขยะและส่ิงปฏิกูลจากชุมชนที่มีการปล่อยท้ิงลงแม่น้�าต่าง ๆ  แอฟริกาเกิดข้ึนจากสภาพการทํางานและ
แมน่ า�้ ทมี่ มี ลพษิ จากขยะมากทส่ี ดุ อยใู่ นทวปี แอฟรกิ า  ไดแ้ ก ่ แมน่ า้� ไนล ์ และแมน่ า�้ ไนเจอร ์ ขยะทมี่  ี มาตรฐานทางดานส่ิงแวดลอมที่ไมมีคุณภาพ
จึงทําใหมีการสงขยะอิเล็กทรอนิกสมาท้ิงหรือ
กําจัดในทวีปแอฟริกา ซ่ึงโดยมากจะเปนไป
โดยผดิ กฎหมาย จงึ ทาํ ใหก ารกาํ จดั หรอื ทาํ ลาย
ขยะเหลา นไี้ มม กี ารควบคมุ สง ผลใหเ กดิ ปญ หา
ตอ สิ่งแวดลอ มและสขุ ภาพของผคู นทว่ั ไป)

มากข้นึ ในแม่น้า� จะถูกปล่อยลงสู่ทะเลตามการไหลของแมน่ ้�า เนือ่ งจากไมม่ มี าตรการในการก�าจัด
หรอื กกั เกบ็ ขยะ บางพนื้ ทใี่ ชว้ ธิ กี ารงา่ ย ๆ ดว้ ยการฝงั กลบลงในดนิ หรอื เผาทง้ิ  แตก่ ไ็ มส่ ามารถกา� จดั
ได้หมด  จึงเกิดเป็นภูเขาขยะขึ้นโดยท่ัวไป  และส่งผลเสียต่อสภาพแวดล้อม  ส่วนการก�าจัดขยะ 
ทถ่ี ูกต้องโดยการส่งเข้าโรงงานที่มรี ะบบท่ปี ลอดภัยตอ่ สขุ ภาพอนามยั และส่งิ แวดล้อมมนี อ้ ยมาก

 บริเวณก�าจดั ขยะท่ีไม่ได้มาตรฐานในทวปี แอฟริกา ๓07

กิจกรรม สรางเสริม นักเรียนควรรู

ใหนกั เรียนรว มกันอภิปรายในประเดน็ “ขยะอิเล็กทรอนิกส : 1 แคดเมียม เปนธาตุโลหะหนักที่มีสีเงินแกมขาว มีคุณสมบัติเบา ออน
มหันตภัยของโลก” วาสรางปญหามลพิษตอส่ิงแวดลอม และ ดัดโคงไดงาย ทนตอการกรอน และมีความถวงจําเพาะ ดังน้ัน เมื่อมีการใช
สุขภาพของชาวแอฟริกันหรือไม อยา งไร ความรอนสูง เชน การบัดกรี การหลอมเหล็ก การเผาของเสีย จะทําใหมีไอ
ของแคดเมียมออกมาไดในระหวางกระบวนการท่มี ีการใหความรอ น จากการท่ี
แคดเมยี มถกู นาํ มาใชป ระโยชนใ นอตุ สาหกรรมและสนิ คา อปุ โภคตา งๆ จงึ ทาํ ให
แคดเมียมปนเปอนอยูใ นส่ิงแวดลอม บรรยากาศ และในอาหาร

T337

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ

ขนั้ สอน ๖) ปญหาทรัพยากรสัตวปา
พน้ื ทบี่ างบรเิ วณของทวปี แอฟรกิ า เชน ทงุ หญา
ขั้นท่ี 4 การวิเคราะหแ ละแปลผลขอ มลู สะวันนาในประเทศแทนซาเนีย เคนยา ปาฝน
เขตรอ นในประเทศคองโก หรอื ทะเลสาบวกิ ตอเรยี
4. ครตู ง้ั ประเดน็ คาํ ถามเพอื่ ฝก ทกั ษะการคดิ ของ ในประเทศแทนซาเนีย ยูกันดา ลวนแลวแต
นกั เรียน เชน เปนตัวอยางของพ้ืนที่ที่มีความหลากหลายทาง
• การที่พ้ืนที่บางบริเวณของทวีปแอฟริกาถูก ชีววิทยาสูงมากแหงหนึ่งของโลก ประมาณ
บุกรกุ จะสง ผลกระทบตอ ส่ิงใด รอยละ ๒๕ ของพันธุพืชและพันธุสัตวอยูใน
(แนวตอบ สง ผลกระทบตอ ความอดุ มสมบรู ณ ทวปี แอฟรกิ า โดยเฉพาะสตั วป า หลากหลายชนดิ
ของส่ิงมีชีวิตท่ีหลากหลาย รวมถึงทําให
ปริมาณปาไม พืชพรรณ และสัตวปา
ลดจาํ นวนลงอยา งรวดเร็ว)

แตปจจุบันสัตวปาลดจํานวนลงมาก เนื่องจาก
พนื้ ทป่ี า และทงุ หญา ซง่ึ เปน แหลง ทอี่ ยอู าศยั และ
 ตัวอยางสัตวป า ทพ่ี บไดม ากในแอฟรกิ าตอนกลาง แหลง อาหารของสตั วป า มจี ํานวนลดลง จากการ

ถกู บกุ รกุ ทาํ ลายพ้ืนท่เี พ่อื ประโยชนท างเศรษฐกจิ ตลอดจนการลาสตั วเ พ่อื การคา เชน ในประเทศ
แอฟรกิ าใตม กี ารอนญุ าตใหค า นอแรดอยา งถกู กฎหมาย รวมถงึ มกี ารเพาะเลยี้ งแรดเพอ่ื การลา และ
แกาอรฟพราิกณาชิ มยอีจกีํานดวว นยลกดาลรงลอา ยสาตั งวรป วา ดสเงรผ็วลเใชหนป จ แจรบุ ดนั1ชสตัา งวป ราวบมาถงึงชสนง ดิผลซใง่ึ หเคธ ยรรมมเี ปชนาตจาเิํ สนอ่ื วมนโมทารกมในจทนวปีมี
ผลกระทบตอสิ่งมีชวี ิตในพ้นื ที่น้ัน ๆ

 ทุงหญาสะวันนา แหลงท่ีอยูอาศัยหลักของสัตวปาในทวีปแอฟริกา แตปจจุบันถูกบุกรุกทําลายจากการลาสัตวเพื่อการคา

๓๐๘ จนสง ผลใหส ตั วป า มีจาํ นวนลดลง

นักเรียนควรรู ขอ สอบเนน การคดิ

1 แรด องคก รระหวา งประเทศเพอ่ื การอนรุ กั ษธ รรมชาติ (International Union สาเหตสุ าํ คญั ทที่ ําใหสัตวป าในทวีปแอฟริกาลดลงคอื อะไร
for Conservation of Nature: IUCN) ระบุวา แรดมสี ถานภาพเปน สัตวทใ่ี กล
สูญพันธุอ ยา งย่งิ ชนดิ ของแรดในปจจบุ ันมที ้ังส้นิ 5 ชนดิ ในทวปี แอฟรกิ าพบ (แนวตอบ ถูกทําลายจากการลาโดยตรง ไมวาจะเปนการลา
2 ชนดิ ไดแก แรดขาวและแรดดํา ในทวีปเอเชียพบ 3 ชนิด ไดแก แรดอินเดีย เพ่ือเปนอาหาร ลาเพื่อการคา หรือลักลอบลาโดยผิดกฎหมาย
แรดชวา และแรดสุมาตรา การจําแนกชนิดของแรดสามารถจําแนกไดโดยใช การทําลายถิ่นท่ีอยูอาศัยของสัตวปา ซึ่งไดแก การที่ปาไมถูก
ลกั ษณะสัณฐาน เชน ขนาดลําตวั จาํ นวนของนอ ผิวหนงั และรอยยน ทําลายดวยวิธีการตางๆ เชน การถางหรือเผาเพื่อทําการเกษตร
การบุกรุกทําลายเพื่อผลประโยชนทางเศรษฐกิจ การสูญพันธุ
หรือลดลงตามธรรมชาติ หรือสาเหตุจากภัยธรรมชาติ เชน
ภยั แลง ไฟปา )

T338

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ

ขกอางร ชหา้ายงไแป อฟริกา1 ขน้ั สอน

  การอยรู่ อดของชา้ งแอฟรกิ า ใน พ.ศ. ๒๔๗๓ พบวา่ มอี ยปู่ ระมาณ ๑๐ ลา้ นตวั   ขนั้ ท่ี 4 การวเิ คราะหและแปลผลขอ มูล
แตเ่ นอื่ งจากการถกู ลา่ และรกุ ลา�้ ทอ่ี ยอู่ าศยั  ทา� ใหป้ จั จบุ นั เหลอื อยเู่ พยี ง ๓๐๐,๐๐๐ ตวั
เทา่ นน้ั  โดยเฉพาะงาชา้ งจะถกู นา� ไปทา� ยาสมนุ ไพร เครอ่ื งประดบั  หรอื แมก้ ระทง่ั 5. ครูเช่ือมโยงประเด็นปญหาการหายไปของ
ตะเกยี บ การทตี่ า่ งชาตเิ ขา้ มาลงทนุ ในทวปี แอฟรกิ ามปี ระโยชนอ์ ยา่ งมากตอ่ การพฒั นา ชา งแอฟรกิ า จากหนงั สอื เรยี น สงั คมศึกษาฯ
ม.2 แลวใหนักเรียนรวมกันอภิปรายถึงปญหา
๑๕ประเทศ แตไ่ มม่ ากพอสา� หรบั การพฒั นาเพอื่ สตั วป์ า่ และสง่ิ แวดลอ้ มทางธรรมชาติ  ทุก ๆ  นาที ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอมของทวีป
ช้างจะ แอฟริกา และวิเคราะหถึงสาเหตุ ผลกระทบ
ราคา งาชา้ ง หายไป ๑ ตวั จากปญ หาดงั กลา ว แนวทางการปอ งกนั รวมถงึ
จา� นวนชา้ ง ใน พ.ศ. ๒๔๘๓ - ๒๕๕๗ มาตรการตางๆ ของประเทศในการปองกัน
จ�านวนช้างทเี่ หลือ (ตวั ) และแกไขปญ หา
๓,๐๐๐,๐๐๐ ๓๒ป๐๐ร๐,ะ๐ม,๐๐าณ๐๐๐-
6. ครูใหนักเรียนรวมกันยกตัวอยางแนวทาง
๑,๕๐๐,๐๐๐ บาท การจัดการปญหาทรัพยากรธรรมชาติและ
ส่ิงแวดลอมของทวีปแอฟริกา พรอมกับบอก
๓๐๐,๐๐๐ ๑ กก. แนวทางการนํามาประยุกตใชกับประเทศไทย
เพ่ิมเตมิ
๒๔๘๓     ๒๕๒๓    ๒๕๕๗ พ.ศ. ผลติ ภัณฑจ์ ากงาชา้ ง
7. ครูนําสนทนาถึงบทบาทของหนวยงานหรือ
ลดลง ๘๕จา� นวนชา้ ง  ตะเกียบ เปียโน เครอ่ื งประดบั สมุนไพร องคกรตางๆ ท่ีเก่ียวกับการจัดการปญหา
ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม จากนั้น
อภปิ รายแสดงความคดิ เหน็ รว มกนั

ถงึ %

ประเทศทส่ี ง่ ออกงาชา้ งมากทส่ี ดุ จนี
ประเทศทม่ี กี ารลกั ลอบซอื้ งาชา้ ง
ไทย เวยี ดนาม
เคนยา มาเลเซยี
แทนซาเนยี

แซมเบีย
แอฟริกาใต้

ทม่ี า :  eWiao-irnldte Wrnialdtiloifen .oFrugn, ds,h beoldrnrifcrkewe.ioldrlgif,e atriudsfot.roarfgri,c iaw.oorogy,.org ๓09
 

กิจกรรม Geo - Literacy นักเรียนควรรู

ใหนักเรียนสืบคนขอมูลเก่ียวกับสถานการณสัตวปาปจจุบัน 1 ชางแอฟริกา เปนสัตวบกที่มีขนาดใหญที่สุด ออกหากินท้ังกลางวันและ
ในทวีปแอฟริกา โดยสรุปขอมูลท่ีไดเปนประเด็นตาง ๆ จากนั้น กลางคนื ใชเ วลาหาอาหารและแหลงนาํ้ วนั ละประมาณ 18-20 ชั่วโมง อาหาร
รวมกันเสนอแนวทางในการอนุรักษ แลวใหนักเรียนรวมกัน ท่ีชอบจะเปนพวกใบไมสดหรือแหง เปลือกไม ผลไม ชางแอฟริกาเหลืออยู
แสดงความคิดเห็นวา แนวทางขางตนสามารถนํามาปรับใชกับ อยางนอย 2 สายพันธุ ไดแก ชางทุงแอฟริกา (Savanna Elephant) และ
สถานการณสัตวป าของประเทศไทย และประเทศในทวีปอื่นๆ ได ชา งปา แอฟริกา (Forest Elephant) ปจ จุบนั ชา งแอฟริกาอยใู นสถานภาพเกือบ
หรือไม อยา งไร อยใู นขา ยใกลสญู พนั ธุ

T339

นาํ สอน สรุป ประเมิน

ขนั้ สอน 6.๒ แนวทางการจดั การทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม

ขัน้ ท่ี 4 การวิเคราะหแ ละแปลผลขอ มูล   จากปัญหาภัยพิบัติและสิ่งแวดล้อมท่ีเกิดข้ึนในทวีปแอฟริกา  ท้ังประเทศในทวีปแอฟริกา 
และนานาชาติต่างให้ความส�าคัญในการแกไ้ ขปญั หา โดยมแี นวทาง ดังน้ี
8. ครูใหนักเรียนแตละกลุมรวมกันทําใบงานท่ี
13.7 เรื่อง ปญหาทรัพยากรธรรมชาติและ   ๑) การปฏริ ปู กฎหมายและการบงั คบั ใช้ หลายประเทศมกี ารปฏริ ปู กฎหมายเพอื่
ส่ิงแวดลอมและแนวทางการจัดการของทวีป
แอฟริกา โดยครูแนะนาํ เพิม่ เตมิ ให้สอดคล้องกับสถานการณ์ของโลกท่ีพัฒนาไปอย่างรวดเร็ว รวมถึงมีการบังคับใช้กฎหมายและ
ออกบทลงโทษอย่างเคร่งครัด เช่น การออกกฎหมายห้ามใช้ถุงพลาสติก เม่ือ พ.ศ. ๒๕๕๙ ใน
ข้นั ที่ 5 การสรุปเพือ่ ตอบคาํ ถาม ประเทศโมร็อกโก ซึ่งเป็นประเทศท่ีมีการใช้ถุงพลาสติกมากที่สุดในทวีป หรือการออกกฎหมาย
เก่ียวกบั ถงุ พลาสตกิ  ทงั้ การผลติ  จ�าหนา่ ย หรือการใช ้ ในประเทศเคนยาเม่อื  พ.ศ. ๒๕๖๐
1. ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายผลการสืบคน
การทาํ ใบงานที่ 13.7   ๒) การสรา้ งเอกภาพในการแกป้ ญั หา ไดม้ กี ารประชมุ เพอ่ื สรา้ งความรว่ มมอื และ

2. นกั เรยี นในชน้ั เรียนรวมกนั สรปุ เกี่ยวกับการใช ก�าหนดแนวทางในการแก้ไขปัญหาส่ิงแวดล้อมในทวีปอย่างต่อเนื่อง  รวมถึงสหภาพแอฟริกาก็มี
เครอื่ งมอื ทางภมู ศิ าสตร และรว มกนั สรปุ สาระ การรณรงค ์ใหค้ นแอฟรกิ นั ใสใ่ จสงิ่ แวดลอ้ มมากขน้ึ  ขณะเดยี วกนั ภาคเอกชนยงั ไดร้ ว่ มมอื กนั จดั ตง้ั
สําคัญเพอ่ื ตอบคาํ ถามเชงิ ภมู ศิ าสตร องค์กรเอกชนเพ่ือแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อม เช่น องค์กรเฝ้าติดตามสิ่งแวดล้อมแอฟริกา (Africa 
Environment Watch: AEW) สมาคมสัตว์ป่าและสิ่งแวดล้อมแอฟริกาใต้ (The Wildlife and 
3. ครูมอบหมายใหนักเรียนทําช้ินงาน/ภาระงาน Environment Society of South Africa: WESSA)
(รวบยอด) การจัดทําหนังสือเลมเล็กเก่ียวกับ
ทวปี แอฟรกิ า โดยครูแนะนําเพ่มิ เตมิ   ๓) การร่วมมือกับองค์กรนานาชาติ  หลายประเทศในทวีปแอฟริกามีข้อจ�ากัด 

4. นักเรียนทําแบบฝกสมรรถนะฯ ภูมิศาสตร ในเรือ่ งงบประมาณ  บุคลากร  อปุ กรณ์เครื่องมือในการแก้ไขปญั หาภยั พบิ ัตแิ ละส่ิงแวดลอ้ มอยา่ ง
ม.2 เรื่อง ปญหาทรัพยากรธรรมชาติและ ต่อเน่ือง จึงได้มีหน่วยงานร่วมจัดการและแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้น เช่น โครงการส่ิงแวดล้อมแห่ง
ส่ิงแวดลอมและแนวทางการจัดการของทวีป สหประชาชาต ิ (United Nations Environment Programme: UNEP) ท�าหน้าทป่ี ระสานงานกับ
แอฟรกิ า หน่วยงานอ่นื  ๆ ของสหประชาชาต ิ องคก์ รนานาชาติ และประเทศในทวปี แอฟริกา รวมไปถึงการ
ลงนามในอนุสัญญาหลายฉบับ เช่น อนุสัญญาไซเตส  (CITES) ว่าด้วยการค้าระหว่างประเทศ 
5. ครูใหนักเรียนทําแบบวัดฯ ภูมิศาสตร ม.2 ซง่ึ ชนดิ สตั วป์ า่ และพชื ปา่ ท ี่ใกลส้ ญู พนั ธ ์ุ อนสุ ญั ญาวา่ ดว้ ยความหลากหลายทางชวี ภาพ (Convention 
เร่ือง ทวีปแอฟริกา เพ่ือทดสอบความรู on Biological Diversity: CBD) เพอื่ การอนรุ ักษ์และใชป้ ระโยชน์อย่างยุตธิ รรมและเทา่ เทยี ม

ขน้ั สรปุ กลา่ วโดยสรุป แมท้ วีปแอฟรกิ าจะเปน็ ทวีปใหญ่ มปี ระชากรและทรัพยากรมาก แต่จาก
ปัจจัยด้านสภาพแวดล้อมทางภูมิศาสตร์ที่มีลักษณะทางกายภาพส่วนใหญ่เป็นพ้ืนที่แห้งแล้ง
ครแู ละนักเรยี นรว มกนั สรุป หรือใช PPT สรุป ทรุ กนั ดาร รวมทง้ั ขาดแคลนสาธารณปู โภคพนื้ ฐาน เงนิ ทนุ เทคโนโลย ี ปญั หาความไมส่ งบและ
สาระสาํ คญั ของเนอื้ หา การสู้รบในหลายพื้นที่ ท�าให้การพัฒนาภายในทวีปแอฟริกาเป็นไปได้ยาก ส่งผลต่อคุณภาพ
ชีวิตของประชากรในทวีป เช่น มีการศึกษาต�่า มีสุขภาพอนามัยที่ ไม่ดี ท�าให้ภาพลักษณ์ของ
ขนั้ ประเมนิ ทวปี แอฟรกิ าเปน็ ทวปี ทย่ี ากจนและขาดการพฒั นา ดงั นน้ั การศกึ ษาทวปี แอฟรกิ าจะชว่ ยใหม้ ี
ความรคู้ วามเขา้ ใจในแง่มุมตา่ ง ๆ ของทวปี ไดม้ ากขึน้
1. ครูประเมินผลโดยสังเกตจากการตอบคําถาม
การรว มกนั ทํางาน และการนําเสนอผลงาน ๓๑0

2. ครตู รวจสอบผลจากการทาํ ใบงาน และแบบฝก
สมรรถนะฯ ภูมศิ าสตร ม.2

3. ครใู หน กั เรยี นทาํ แบบทดสอบหลังเรียน
หนวยการเรยี นรูท ่ี 13 เร่ือง ทวปี แอฟริกา

แนวทางการวัดและประเมินผล กิจกรรม 21st Century Skills

ครูสามารถวัดและประเมินความเขาใจเน้ือหา เร่ือง ปญหาทรัพยากร นักเรียนเลือกปญหาส่ิงแวดลอมและทรัพยากรธรรมชาติของ
ธรรมชาติและส่ิงแวดลอม และแนวทางการจัดการทรัพยากรของทวีปแอฟริกา ทวีปแอฟริกาที่สนใจ แลวเขียนวิเคราะหถึงสภาพปญหา สาเหตุ
ไดจากการใชเคร่ืองมือทางภูมิศาสตรในการสืบคนและนําเสนอผลงานหนา ของปญหา บริเวณท่ีเกิดปญหา ผลกระทบ แนวทางปองกันและ
ช้ันเรียน โดยศึกษาเกณฑการวัดและประเมินผลจากแบบประเมินการนําเสนอ แกไขปญหา และมาตรการการจัดการปญหา โดยใหเปรียบเทียบ
ผลงานทแ่ี นบมาทา ยแผนการจดั การเรยี นรหู นว ยที่ 13 เรอ่ื ง ทวปี แอฟรกิ า ประเด็นปญหาดังกลาวกับทวีปอื่นๆ จากน้ันสรุปผลการวิเคราะห
เปรียบเทียบปญหาส่ิงแวดลอมและทรัพยากรธรรมชาติในรูปแบบ
แบบประเมินการนาเสนอผลงาน ท่นี กั เรยี นถนัดหรือสนใจ แลวนาํ สงครูผสู อน

คาช้ีแจง : ให้ผู้สอนประเมนิ ผลการนาเสนอผลงานของนักเรียนตามรายการ แล้วขีด ลงในช่องท่ี
ตรงกบั ระดับคะแนน

ลาดบั ท่ี รายการประเมนิ ระดับคะแนน 1
32

1 ความถูกตอ้ งของเนอ้ื หา
2 การลาดับข้ันตอนของเร่ือง
3 วิธีการนาเสนอผลงานอย่างสร้างสรรค์
4 การใชเ้ ทคโนโลยใี นการนาเสนอ
5 การมีสว่ นร่วมของสมาชกิ ในกลุ่ม

รวม

ลงชื่อ...................................................ผปู้ ระเมิน
............/................./................

เกณฑก์ ารใหค้ ะแนน ให้ 3 คะแนน
ผลงานหรือพฤติกรรมสอดคล้องกับรายการประเมินสมบูรณช์ ัดเจน ให้ 2 คะแนน
ให้ 1 คะแนน
ผลงานหรือพฤติกรรมสอดคล้องกับรายการประเมินเป็นส่วนใหญ่

ผลงานหรือพฤตกิ รรมสอดคล้องกับรายการประเมินบางส่วน

เกณฑ์การตัดสินคุณภาพ

ช่วงคะแนน ระดับคุณภาพ

T340 12 - 15 ดี

8 - 11 พอใช้

ต่ากวา่ 8 ปรบั ปรุง

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ

คÓถาม ประจÓหน่วยการเรียนรู้ เฉลย คาํ ถามเนน การคดิ
๑. ลักษณะทางกายภาพทีส่ ามารถบ่งบอกได้ถงึ ความเป็นทวีปแอฟรกิ ามีลกั ษณะอย่างไร
๒. ค  วามขัดแย้งระหว่างความล้าหลังและความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรของทวีปแอฟริกา  1. เปนพ้ืนที่ทะเลทรายกวางใหญ มีฝนตก
นอยมาก ตอนกลางวันอากาศรอน แหงแลง
เป็นผลมาจากปัจจัยทางภูมศิ าสตร ์ และปจั จัยทางสังคมในดา้ นใด สวนตอนกลางคืนอากาศหนาวจัด พืชพรรณ
๓. ท  วีปแอฟริกาในปัจจุบันมีการเปลี่ยนแปลงในด้านประชากร เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม ธรรมชาตมิ อี ยบู า ง เชน กระบองเพชร อนิ ทผลมั

อย่างไร อธบิ ายพอสงั เขป 2. ทวีปแอฟริกามีสภาพภูมิประเทศแตกตางกัน
๔. ป  ัจจุบันทวีปแอฟริกาเผชิญปัญหาภัยพิบัติและสิ่งแวดล้อมใดบ้าง และจากปัญหาดังกล่าว  หลายบริเวณมีความแหงแลง ทุรกันดาร มี
ทะเลทรายท่ีกวางใหญไพศาล มีอากาศรอน
สง่ ผลกระทบต่อประชากรอย่างไร เปนบริเวณกวาง แตมีทรัพยากรธรรมชาติ
๕. แ  นวทางในการแก้ไขปัญหาภัยพิบัติและปัญหาทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมในทวีป ท่ีอุดมสมบูรณและหลากหลาย แตหลาย
ประเทศมีปญหาการเมือง ภัยพิบัติทาง
แอฟริกาทย่ี ง่ั ยืนสามารถทา� ได้อย่างไร ธรรมชาติ จึงทําใหภาพรวมของทวีปยังคง
ลา หลัง
กิจกรรม สรา้ งสรรค์พัฒนาการเรยี นรู้
3. จํานวนประชากรเพิ่มมากข้ึน มีการขยายตัว
กจิ กรรมท่ี ๑  น  กั เรียนแบง่ กลุ่ม สืบค้นขอ้ มลู เก่ียวกบั ลกั ษณะทางกายภาพ ลกั ษณะประชากร  ทางเศรษฐกิจจากการเขามาลงทุนของ
นักลงทนุ จากยุโรป สหรัฐอเมริกา และจนี มี
ลักษณะสังคมและวัฒนธรรม  ลักษณะเศรษฐกิจ  ภัยพิบัติ  ปัญหาทรัพยากร  การติดตอสื่อสารกับทวีปอื่นเพิ่มข้ึน มีการ
ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และแนวทางการจัดการในแต่ละภูมิภาค จากนั้นให้ พัฒนาเสนทางคมนาคมขนสงท่ีสะดวกข้ึน
นกั เรยี นนา� เสนอขอ้ มลู จากการสบื คน้ ประกอบการใชเ้ ครอ่ื งมอื ทางภมู ศิ าสตร ์ เชน่   สภาพสังคมและวัฒนธรรมชนเผามีการ
แผนท ่ี ลกู โลก ภาพถา่ ยทางอากาศ หรือภาพจากดาวเทยี ม เปลย่ี นแปลงมากขึ้นในหลายๆ เผา เนื่องจาก
มกี ารตดิ ตอกับบุคคลภายนอก
กจิ กรรมที่ ๒  น  กั เรยี นรว่ มกนั ทา� กจิ กรรม “ถา้ ฉนั เปน็ ...” โดยวเิ คราะหถ์ งึ แนวทางการปฏบิ ตั ติ น 
4. เชน ปญ หาภยั แลง ทาํ ใหเ กดิ การขาดแคลนนา้ํ
การด�ารงชวี ติ  หรือการพฒั นาคณุ ภาพชีวิตตามสถานการณ์ ดงั น้ี อยางรุนแรง พ้ืนท่ีทางการเกษตรไดรับความ
  ๑. หวั หนา้ กลุ่มชนเผ่าท่ีต้องปรับตวั ให้เข้ากบั กระแสโลกาภวิ ัตน์ เสยี หาย ปศสุ ตั วล ม ตาย ปญ หาการขาดแคลน
  ๒. ผูส้ ่งออกผลผลติ ทางการเกษตร นา้ํ และมลพษิ ทางนา้ํ ทาํ ใหไ มม นี าํ้ สะอาดเพอื่
  ๓. นกั ลงทนุ ชาวจนี การอปุ โภคบรโิ ภค และการทําการเกษตร
  ๔. กลุม่ อนุรักษ์และคุม้ ครองสตั วป์ ่า
  ๕. กล่มุ ผู้ช่วยเหลือผปู้ ระสบภัยจากสหประชาชาติ 5. เชน ใหการศึกษาและความรูแกประชาชน
เพ่ือใหประชาชนตระหนักถึงผลกระทบท่ีจะ
เกิดข้ึนจากการท่ีสิ่งแวดลอมเส่ือมโทรมลง
ใหความรวมมือกับองคกรนานาชาติ เพ่ือ
ใหการจัดการมีประสิทธิภาพมากขึ้น และมี
การติดตามการแกไ ขปญหาอยา งตอ เน่อื ง

๓๑๑

เฉลย แนวทางประเมินกจิ กรรมพฒั นาทกั ษะ

ประเมนิ ความรอบรู
• ใชในการประเมินความรอบรูในหลักการพ้ืนฐาน กระบวนการความสัมพันธของข้ันตอนการปฏิบัติงาน รวมถึงทักษะการคิดในเร่ืองตางๆ โดยท่ัวไป
งานหรือชิน้ งานใชเวลาไมนาน งานสําหรับประเมนิ รูปแบบนีอ้ าจเปน คาํ ถามปลายเปดหรอื ผังมโนทศั น นยิ มสําหรบั ประเมินผูเ รียนรายบคุ คล

ประเมนิ ความสามารถ
• เชน ความคลอ งแคลว ในการใชเ ครอื่ งมอื ทางภมู ศิ าสตร การแปลความหมายขอ มลู ทกั ษะการตดั สนิ ใจ ทกั ษะการแกป ญ หา งานหรอื ชน้ิ งานจะสะทอ นถงึ
ทกั ษะและระดบั ความสามารถในการนาํ ความรไู ปใช อาจเปน การประเมนิ การเขยี น ประเมินกระบวนการทํางานทางภูมศิ าสตรตางๆ หรอื การวิเคราะห
และการแกปญ หา

ประเมนิ ทักษะ
• มเี ปาหมายหลายประการ ผูเ รยี นไดแ สดงทักษะ ความสามารถทางภมู ิศาสตรต า งๆ ที่ซบั ซอนข้ึน งานหรือช้นิ งานมกั เปน โครงงานระยะยาว ซ่ึงผูเรียน
ตองมีการนําเสนอผลการปฏบิ ตั งิ านตอผูเกี่ยวขอ งหรือตอสาธารณะ
สิ่งที่ตองคํานึงถึงในการประเมิน คือ จํานวนงานหรือกิจกรรมท่ีผูเรียนปฏิบัติ ซึ่งผูประเมินควรกําหนดรายการประเมินและทักษะท่ีตองการประเมินให

ชัดเจน

T341

บรรณานุกรม

กระมล  ทองธรรมชาติ และคณะ. ๒๕๔๕. โลกของเรา. กรงุ เทพมหานคร : อกั ษรเจรญิ ทศั น.์
กระมล  ทองธรรมชาต.ิ ๒๕๔๘. องคก์ รตามรัฐธรรมนูญกบั การคมุ้ ครองสทิ ธิเสรีภาพของประชาชน. กรงุ เทพมหานคร : (ม.ป.ท.).
กญั ญา  ลลี าสัย. ๒๕๔๔. ประวัติศาสตรช์ นชาติไทย. กรุงเทพมหานคร : สถาบนั วิถที รรศน์.
เกรยี งศักดิ์  ราชโคตร์. ๒๕๕๒. การเมอื งการปกครองไทย (๙๐๑-๑๐๖) : Thai Government and Politices. กรงุ เทพมหานคร : 

ดวงแกว้ .
คณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาต,ิ สำ�นักงาน. ๒๕๕๐. หนทางสรา้ งสขุ ของคนในสังคมไทย.กรงุ เทพมหานคร

: (ม.ป.ท.).
คณะกรรมการพิเศษเพ่ือประสานงานโครงการอันเน่ืองมาจากพระราชดำ�ริ, สำ�นักงาน. ๒๕๕๑. การประกวดผลงานตามปรัชญา

เศรษฐกิจพอเพยี ง. กรงุ เทพมหานคร : อรุณการพิมพ.์
คณะกรรมการวฒั นธรรมแห่งชาติ, สำ�นักงาน. ๒๕๔๔. แนวทางการสืบค้นวัฒนธรรมทอ้ งถิน่ ไทย. กรงุ เทพมหานคร : โรงพิมพ ์

ครุ สุ ภาลาดพร้าว.
คณนิ   บุญสวุ รรณ. ๒๕๔๒. สิทธเิ สรีภาพของคนไทย. กรุงเทพมหานคร : วญิ ญูชน.
จตุรสั   วรรณกร. ๒๕๔๖. บนเส้นทางการต่อสเู้ พอ่ื ประชาธิปไตย ๓๐ ปี ๑๔ ตลุ า. กรุงเทพมหานคร : วรรณสาสน์ .
จารมุ า  อชั กลุ (บรรณาธกิ าร). ๒๕๕๑. การวเิ คราะหส์ ถานภาพความสามารถในการแขง่ ขนั ของไทยในเศรษฐกจิ โลก.กรงุ เทพมหานคร

: จฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
จรนิ ทร์  เทศวานชิ . ๒๕๔๕. การเงนิ และการธนาคาร. กรงุ เทพมหานคร : โอเดียนสโตร์.
เฉลยี ว  ฤกษร์ จุ พิ มิ ล. ๒๕๔๓. “การจัดระเบียบสังคม” ในสังคมวิทยา. กรงุ เทพมหานคร : มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร.์
ชยั วัฒน์  วงศว์ ฒั นศานต์. ๒๕๔๓. กฎหมายคุ้มครองผบู้ รโิ ภค. กรุงเทพมหานคร : วญิ ญูชน.
ชาญชัย  แสวงศักด์ิ. ๒๕๔๕. คู่มือประชาชนเรื่องความรู้เก่ียวกับสิทธิ เสรีภาพ และหน้าที่ของประชาชน. กรุงเทพมหานคร :

ส�ำ นักงานศาลปกครอง.
ชาญวิทย ์ เกษตรศิร.ิ (ม.ป.ป.). บนั ทึกประวัติศาสตร์ ๑๔ ตลุ าคม ๒๕๑๖. กรงุ เทพมหานคร : สายธาร.
ชูศักดิ์  จรญู ศกั ดิ์. ๒๕๔๕. การลงทนุ และการออมทรัพย์ ในชีวติ ประจำ�วนั . กรุงเทพมหานคร : โอเดยี นสโตร์.
ดวงธิดา  ราเมศวร์. ๒๕๕๑. ๒ อารยธรรมยิ่งใหญ่แห่งอาเซีย อินเดีย-จีน : The 2 Giant Civilize of Asia India-China.

กรุงเทพมหานคร : มายิก.
ด�ำ รงค ์ ฐานด.ี ๒๕๔๔. มานษุ ยวิทยาเบอ้ื งตน้ . กรงุ เทพมหานคร : โอเดียนสโตร.์
ธีระวัฒน์  จันทรสมบูรณ์ และสานิต ศรีสังข์. ๒๕๔๗. “การคุ้มครองผู้บริโภคด้านสินค้าหรือบริการท่ัวไปด้านอาหารและยา” ใน

เอกสารการสอนชุดวชิ ากฎหมายพาณชิ ย์ ๑ หน่วยท่ี ๖ สาขาวิชานติ ิศาสตร์ มหาวิทยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธริ าช. นนทบุรี :
มหาวทิ ยาลยั สุโขทยั ธรรมาธิราช.
นนั ทวัฒน ์ บรมานนั ท.์ (ม.ป.ป.). กฎหมายปกครอง. กรุงเทพมหานคร : วิญญูชน.
นราทพิ ย ์ ชุตวิ งศ์ และชลดา  จามรกลุ . ๒๕๔๑. พื้นฐานเศรษฐศาสตรจ์ ุลภาค. กรงุ เทพมหานคร : คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์
มหาวิทยาลัย.
บุญทรง  พฤกษาพงศ์ และสัก กอแสงเรือง. (ม.ป.ป.). รวมกฎหมายแรงงาน. กรุงเทพมหานคร : นติ ิบรรณการ.
ประสพสขุ   บญุ เดช. ๒๕๕๒. หลกั กฎหมายครอบครัว. กรุงเทพมหานคร : วญิ ญชู น.
ประเสริฐ  ล่ิมประเสริฐ และสมรกั ษ ์ พรหมมา. ๒๕๔๕. กฎหมายครอบครัว : Family Law. กรุงเทพมหานคร : พิมพอ์ ักษร.
ผู้ตรวจการแผ่นดินและสำ�นักงานคุ้มครองสิทธิและช่วยเหลือทางกฎหมายแก่ประชาชน, สำ�นักงาน. (ม.ป.ป.). รวมกฎหมาย
ท่ปี ระชาชนควรร้.ู กรุงเทพมหานคร : (ม.ป.ท.).

T342

เพชรี  ขมุ ทรัพย.์ ๒๕๔๐. หลักการลงทุน. กรงุ เทพมหานคร : โรงพิมพม์ หาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร.์
ไพโรจน์  อาจรักษา. ๒๕๔๕. บรโิ ภคอย่างชาญฉลาด อ่านฉลากกอ่ นซอ้ื . กรุงเทพมหานคร : วญิ ญูชน.
มานษุ ยวิทยาสริ นิ ธร, ศูนย.์ ๒๕๔๒. สังคมและวฒั นธรรมไทย. กรงุ เทพมหานคร : โรงพมิ พเ์ รอื นแก้วการพมิ พ์.
ราชบณั ฑติ ยสถาน. ๒๕๔๕. ประกาศส�ำ นกั นายกรฐั มนตรแี ละประกาศราชบัณฑติ ยสถาน เร่ือง ก�ำ หนดชื่อประเทศ ดนิ แดน เขต

การปกครอง และเมอื งหลวง. กรุงเทพมหานคร : อรุณการพมิ พ.์
. ๒๕๔๙. พจนานุกรม ช่ือภูมิศาสตร์สากล เล่ม ๑ (อักษร A-L) ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพมหานคร :

ราชบณั ฑิตยสถาน.
. ๒๕๕๐. พจนานุกรม ช่ือภูมิศาสตร์สากล เล่ม ๒ (อักษร M-Z) ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพมหานคร :

ราชบณั ฑิตยสถาน.
. ๒๕๕๖. พจนานกุ รมศพั ทก์ ฎหมายไทย ฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน. (พมิ พค์ รงั้ ท่ี ๔). กรงุ เทพมหานคร : ราชบณั ฑติ ยสถาน.
. ๒๕๕๖. พจนานุกรมศัพทร์ ัฐศาสตร์ ฉบบั ราชบัณฑิตยสถาน. (พมิ พค์ รั้งท่ี ๔). กรงุ เทพมหานคร : ราชบณั ฑิตยสถาน.
. ๒๕๕๘. พจนานกุ รมศัพท์เศรษฐศาสตร.์ (พมิ พค์ ร้ังที่ ๓). กรุงเทพมหานคร : ราชบัณฑติ ยสถาน.

วรนนั ท ์ กิตตอิ มั พานนท์. ๒๕๕๓. เศรษฐศาสตร์ระหว่างประเทศ. กรงุ เทพมหานคร : โอเดยี นสโตร.์
วนั รกั ษ ์ มงิ่ มณนี าคนิ และคณะ. ๒๕๕๐. หลกั เศรษฐศาสตรม์ หภาค. (พมิ พค์ รง้ั ที่ ๑๔). กรงุ เทพมหานคร : มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร.์
ศิรริ ัตน์  แอดสกลุ . ๒๕๕๙. ความรเู้ บ้ืองต้นทางสงั คมวิทยา. กรงุ เทพมหานคร : จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลยั .
ศกึ ษาธิการ, กระทรวง, กรมวิชาการ. ๒๕๔๒. แนวทางการจัดการเรยี นร้เู กษตรแบบเศรษฐกิจพอเพียง. กรงุ เทพมหานคร : โรงพมิ พ์ 

การศาสนา.
ศกึ ษาธิการ, กระทรวง และสำ�นกั พมิ พ์ร่วมด้วยชว่ ยกนั . ๒๕๔๔. ทฤษฎ ีใหม ่ในหลวงชวี ิตพอเพยี ง. กรุงเทพมหานคร : กระทรวง 

ศกึ ษาธกิ ารและร่วมด้วยชว่ ยกัน.
ศาลรัฐธรรมนญู , ส�ำ นักงาน. ๒๕๔๖. ความรู้เบ้อื งตน้ เก่ียวกับศาลรัฐธรรมนูญ. กรุงเทพมหานคร : พี. เพรส.

. ๒๕๕๑. รัฐธรรมนญู แห่งราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศักราช ๒๕๕๐. กรุงเทพมหานคร : คณะรัฐมนตรีและราชกจิ จา-
นุเบกษา.
สภาทนายความ. ๒๕๔๐. กฎหมายเบือ้ งต้นส�ำ หรบั ประชาชน. กรุงเทพมหานคร : ประยรู วงศ์พรน้ิ ต้งิ .
ส�ำ นกั งานพฒั นาเทคโนโลยอี วกาศและภูมิสารสนเทศ (องคก์ ารมหาชน). ๒๕๕๒. ต�ำ ราเทคโนโลยอี วกาศและภมู ิสารสนเทศศาสตร.์
กรุงเทพมหานคร : อมั รนิ ทรพ์ รนิ้ ติง้ แอนดพ์ ับลิชช่ิง.
สรุ พล  ไตรเวทย์. (ม.ป.ป.). พระมหากษัตรยิ ์ รฐั ธรรมนูญ และประชาธิปไตย. กรุงเทพมหานคร : วญิ ญชู น.
เสน่ห์  จามริก. ๒๕๔๙. การเมืองไทยกับพัฒนาการรัฐธรรมนูญ. กรุงเทพมหานคร : มูลนิธิโครงการตำ�ราสังคมศาสตร์และ
มนุษยศาสตร.์
แสวง  บุญเฉลิมวิภาส. (ม.ป.ป.). ประวัตศิ าสตร์กฎหมายไทย. กรงุ เทพมหานคร : วิญญชู น.
หยดุ   แสงอทุ ยั . ๒๕๔๕. กฎหมายอาญาภาคทวั่ ไป. กรุงเทพมหานคร : โรงพมิ พ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
อคนิ   รพพี ฒั น.์ ๒๕๕๑. วัฒนธรรมคอื ความหมาย. กรงุ เทพมหานคร : ศูนย์มานษุ ยวทิ ยาสิรนิ ธร.
อานนท์  ผกากรอง. ๒๕๕๑. การผลติ และการบรโิ ภคในสังคมไทย. กรุงเทพมหานคร : จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั .
อมร  รักษาสัตย์ และคณะ. ๒๕๔๓. ประชาธิปไตย : อุดมการณ์ หลักการ และแบบอย่างการปกครองของหลายประเทศ.
กรงุ เทพมหานคร : จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย.
อมร  สุวรรณบปุ ผา. (ม.ป.ป.). ๑๔ ตลุ า ๑๖ วันมหาวิปโยค. กรงุ เทพมหานคร : สภาสังคมสงเคราะหแ์ ห่งประเทศไทย ในพระบรม-
ราชูปถมั ภ.์

T343

Aksorn Map Project. 2015. (ม.ป.ป). Aksorn World Geography Atlas. กรุงเทพมหานคร : อักษรเจรญิ ทศั น์.
Aryeetey-Attoh, Samuel and others. 2009. Geography of Sub-Saharan Africa. New Jerrey: Prentice Hall Inc.
Blouet, Brian-W. 2008. The EU and Neighbors: A Geography of Europe in the Modern World. Shichester: 

John Wiley & Sons.
Hill, Marquita K. 2004. Understanding Environmental Pollution. Cambridge: University of Cambridge.
Holden, Joseph W. 2012. An Introduction to Physical Geography and the Environment. 3rd ed. Milan: Rotolito 

Lombarda.
Janssen Sarah. 2017. The World Almanac and Book of Facts 2018. Indiana: LSC Communications.
Joyce, Alan C. 2015. The World Almanac and Book of Fact 2015. New York: Hamilton Printing Company.
Kaplan, David H., Monmonier, Mark. 2006. Perthes World Atlas. Gotha: Klett-Perthes Verlag.
Royal Geographic Society. 2008. Philip’s Modern School Atlas. 96th ed. London: Philip’s.
Ruffin Roy and Paul Gregory. 2008. Principle of Economics. Scott, Foresman and Company.
สอื่ ข้อมลู อิเล็กทรอนกิ ส์
ซีอารซ์ ีไทวสั ดุ. ๒๕๕๕. เคลด็ ลับการท�ำความสะอาดพน้ื ผวิ ต่าง ๆ ภายในบ้าน. (ออนไลน์). สืบค้นเมอื่ ๒๔ สงิ หาคม ๒๕๖๑. จาก

http://www.homeworks.co.th/howto5html
ไทยทิคเกต็ เมเจอร์. ๒๕๖๑. จดั สวนดว้ ยไม้ดอกหอม ร้ทู ศิ ร้มู มุ มีสวนหอมทัง้ ป.ี (ออนไลน)์ . สบื คน้ เมอ่ื ๒๖ สิงหาคม ๒๕๖๑. จาก

http://www.thaiticketmajor.com/variety/lifestyle/9577/
ส�ำนกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การสรา้ งเสรมิ สุขภาพ. ๒๕๕๘. ผงซกั ฟอกภัยเงียบจากครวั เรอื น. (ออนไลน์).
สบื คน้ เม่อื ๒๔ สงิ หาคม ๒๕๖๑. จาก http://www2.thaihealth.or.th/Content/26211-
ส�ำนกั งานกองทุนสนับสนนุ การสร้างเสรมิ สุขภาพ. ๒๕๕๕. สารพิษในพลาสตกิ ปนเปือ้ นอาหาร. (ออนไลน)์ .
สืบคน้ เม่ือ ๒๔ สงิ หาคม ๒๕๖๑. จาก http://www.thaihealth.or.th/Content/18232-
อัค๊ โซ่ โนเบล เพ้นท์ส (ประเทศไทย). ๒๕๖๑. ไอเดยี แต่งห้องนอนของคณุ ด้วยสีแห่งปี ๒๐๑๘. (ออนไลน์). สืบคน้ เมื่อ ๒๔ สงิ หาคม

๒๕๖๑. จาก https://www.dulux.co.th/th/colour-inspiration/4-ways-to-use-colour-of-the-year-in-your-bedroom
Estopolas. ๒๕๖๑. ๒๐ ไอเดีย จัดสวนถาดแคคตัส. (ออนไลน์). สบื ค้นเม่ือ ๒๖ สงิ หาคม ๒๕๖๑. จาก https://www.estopolis.

com/article/20-ไอเดีย-การจัดสวนถาดจากต้นแคคตสั -กระบองเพชร

T344