CERITA CEKAK

Dening :
꧁ ꦡꦶ ꦫ ꦢ ꧂

꧁ Titik Rahayu Dwi Astuti ꧂

Cerkak utawa Cerita Cekak ing bahasa Indonesia dikenal kanthi Cerpen utawa Cerita Pendek yakuwe
salah satu karya sastra kang asring dipunpanggihi wonten ing kalawarti utawa ariwarti. Cerita cekak
utawa cerita pendek ing Kamus Besar Bahasa Indonesia (KBBI) yakuwe pitutur ingkang magepokan
kaliyan dumadosing bab. Cerkak nduwe pathokan kirang saking 10.000 tembung (kata) lan nyeritakaken
cerita marang salah sijine paraga ing situasi lan kondisi tartamtu.

Miturut Susanto wonten Tarigan (1984:76) njelasaken cerkak kuwe cerita ingkang panjangipun sekitar
5.000 kata, utawa sekitar 17 lembar kertas kuarto spasi rangkep.
Banjur miturut Sumarjo lan Saini (997:37) njelasaken bahwa cerkak yakuwe cerita cekak sing isine
mboten bener-bener kedadeyan persis kaliyan isine (utawa cerita fiktif), tapi biasane tema ing cerita
kuwe dumadi ana, ing pundi mawon, lan ugi kapan kemawon.

Cerkak ugi saged didefinisikaken cerita kang diwaca sakjagongan, yakuwe mboten mbetahaken wekdal
ingkang dangu, inggih punika cerkak kuwe cerita sing entheng lan mboten njlimet, saengga mboten
migatosaken pikiranipun pamaos.
Ciri-ciri cerkak miturut Sumarjo lan Saini :

a. Sifate rekaan saking penulis (fiksi).
b. Naratif
c. Nggadhahi sifat tunggal.

Dene ciri-ciri cerkak miturut Morris ing Tarigan inggih menika :

1. Ciri utawa yakuwe cekak, padhu, lan intensif.
2. Nduweni unsur tokoh, gerak, lan adhegan (character, action, lan scene).
3. Bahasa ing cerkak kudu tajem, segesif, lan narik kawigaten.

Nah miturut pendapat-pendapat ing nduwur, saged disimpulaken ciri-ciri cerkak yakuwe :

a. Nggadahi sifat cekak, padet, lan lewih ringkes tinimbang novel.
b. Dibentuk saking tembung kang jumlahe kirang saking 10.000.
c. Sumber ceritanipun saking padintenan, masalah umum, lan ditambah rekaan penulis.
d. Mboten nelakaken urutan peristiwanipun kanthi rinci sanget, naming nelakaken sakedhik utawa

intine mawon.
e. Tembung kang digunakake dipilih lumrah manut bahasa padintenan (sehari-hari).
f. Nggadhahi alur tunggal. (maju, mundur, utawa campuran).

Cerkak saged dipunpendhet saking pengalaman pribadi penulis ingkang kasunyatan lan kedadeyan,
namung ugi saged direka-reka utawa ditulis manut apa sing dipengini penulis. Ing sajroning cerkak ugi
nduwe inti patuladhan utawa pesan moral kang akeh kaitane kaliyan babagan padintenan, namung ugi
nggadhahi sifat-sifat buruk kang kudu diematna kanthi bener-bener. Upaminipun wonten paraga
protagonist kang nduwe sifat-sifat apik, lah sifat-sifat kuwe saged kangge patuladhan. Uga wonten
paraga antagonis kang nduwe sifat-sifat awon (buruk), nah kuwe saged dipunpesthekaken mesti bakal
ngrasakna cilaka.

Unsur Intrinsik

Tema minangka ide pokok utawa permasalahan utama kang ndhasari lakuning cerita novel.
Tokoh utawa penokohan, yakuwe tiyang-tiyang kang dados paraga utawa lelakonipun cerita. Ing
sajroning cerita mesthi ana tokoh sentries (tokoh utama) lan tokoh bawahan (tokoh
pendukung).
Latar utawa setting, yakuwe nggambaraken papan panggenan, wektu, lan latar suasana ing
sajoring cerita.
Sudut pandang utawa panganggit ing ndalem mbektakaken cariyosipun.
Alur utawa plot cerita, yakuwe kedadeyan-kedadeyan ing cerita kanthi sambung sinambung
wiwit ngarep nganthi pungkasaning cerita. Alur kaperang dadi 3, yakuwe alur maju, mundur, lan
campuran.
Makna/maksud/pesan/amanat, yakuwe simpulan pamaos ngengingi cerita ingkang nembe
mawon dipunwaos.

Konflik yaiku perkara kang dadi punjere cerita.

Tahapan konflik :
a. pengenalan masalah
b. pemunculan konflik
c. konflik memuncak ( klimaks)
d. konflik menurun ( anti klimaks)
e. peleraian
f. penyelesaian

Unsur-unsur Intrinsik

1.Tema,inggih menika gagasan baken ingkang dados dhasaring cariyos.
2.Paraga,inggih menika purusa ingkang nglakokake cariyos.
3.Penokohan,inggih menika gambaran watak paraga.
4.Alur/plot,inggih menika rerangkening cariyos ingkang kadhapuk kanthi logis.
5.Latar/setting,inggih menika panggenan,wekdal,utawi swasana kadadosanipun prastawa ing salebeting
cariyos.
6.Amanat/pesan,inggih menika pitutur utawi pesen pangripta ingkang badhe dipunaturaken dhumateng
pamaos.
7.Sudut pandang,inggih menika posisi pangripta wonten ing cariyos.

Pangripta saged dados:
-Purusa kapisan paraga utama (orang pertama pelaku utama )
-Purusa katiga (orang ketiga )
-Sarwi mangertos (serba tahu )
8. konflik.

Unsur Ekstrisik

A. Nilai-nilai ing cerita (agama, budaya, politik, sosial, lan ekonomi).
B. Asal-muasalipun penulis utawi biografinipun penulis.
C. Kondisi sosial pas cerkak kasebut dipuntulis.