กาพย์เห่เรือ บทเห่ชมไม้

ก า พ ย์ เ ห่ เ รื อ

บทเห่ชมไม้

บทนิพนธ์เจ้าฟ้าธรรมาธิเบศ

คำนำ



หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-Book) เล่มนี้ โดยหนังสือเล่มนี้เป็น
ส่วนหนึ่งของรายวิชาภาษาไทย ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๖ มี
เนื้อหาเกี่ยวกับกาพย์เห่เรือ บทชมไม้ และมีรายละเอียดซึ่ง
ประกอบด้วย ข้อมูลเนื้อหาบทประพันธ์ บทวิเคราะห์คุณค่าทาง
วรรณคดีและวิเคราะห์เนื้อหาต่างๆ ดังนั้นหนังสืออิเล็กทรอนิกส์

(E-Book) เล่มนี้จัดทำขึ้นเพื่อให้นักเรียนได้ศึกษา
เรียนรู้ และวิเคราะห์เนื้อหาต่างๆ ของกาพย์เห่เรือ
บทชมไม้บทนี้ แล้วสามารถนำความรู้ที่ได้ไปศึกษา
ต่อยอดในภายภาคหน้า

ทางคณะผู้จัดทำหวังว่า หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-Book) "กาพย์
เห่เรือ บทชมไม้" เล่มนี้จะสามารถเป็นประโยชน์ให้แก่นักเรียน
หรือผู้อ่านท่านใดก็ตามไม่มากก็น้อยและหวังว่าหนังสือเล่มนี้จะ
ทำให้ผู้อ่านมีความเข้าใจเกี่ยวกับ"กาพย์เห่เรือ บทชมไม้" มาก
ยิ่งขึ้น



คณะผู้จัดทำ

สารบัญ หน้า

เรื่อง ๑- ๒

- ภาพประกอบที่เกี่ยวข้องกับบทเห่ชมไม้

- ข้อความอธิบายความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับบทเห่ชมไม้ ๓-๕

- คุณค่าทางวรรณคดี ๖-๙

- ความคิดเห็นต่อบทเห่ชมไม้ ๑๐

- แหล่งอ้างอิง ๑๑

๑

ภาพประกอบที่เกี่ยวข้องกับบทเห่ชมไม้

พุดจีบ ดอกแก้ว พุทธชาด

ดอกจวง ลำดวน ดอกจิก

ดอกจำปา สาวหยุด ดอกแต้ว

๒

ภาพประกอบที่เกี่ยวข้องกับบทเห่ชมไม้

ดอกบุนนาค สุกรม ดอกประยงค์

มะลิวัลย์ นางแย้ม ดอกพิกุล

๓

บทเห่ชมไม้

เรือชายชมมิ่งไม้ ริมท่าไสวหลากหลายพรรณ

เพล็ดดอกออกแกมกัน ส่งกลิ่นเกลี้ยงเพียงกลิ่นสมร



ถอดคำประพันธ์
กระบวนเรือของพี่ที่แล่นอยู่ในแม่น้ำต่างก็พากันชื่นชมพรรณไม้ที่กำลัง

พากันบานชูช่อและส่งกลิ่นหอมมาจากชายตลิ่ง

ชมดวงพวงนางแย้ม บานแสล้มแย้มเกสร

คิดความยามบังอร แย้มโอษฐ์ยิ้มพริ้มพรายงาม

ถอดคำประพันธ์
ดอกนางแย้มที่บานแย้มเกสรออกมาคิดถึงเมื่อน้องยิ้มออกมาอย่างร่าเริง

จำปาหนาแน่นเนื่อง คลี่กลีบเหลืองเรืองอร่าม

คิดคะนึงถึงนงราม ผิวเหลืองกว่าจำปาทอง

ถอดคำประพันธ์
ดอกจำปาที่ขึ้นอยู่หนาแน่นคลี่กลีบสีเหลืองอร่ามออกมา นึกถึงน้องที่มีผิวสีเหลืองนวล

ประยงค์ทรงพวงห้อย ระย้าย้อยห้อยพวงกรอง

เหมือนอุบะนวลละออง เจ้าแขวนไว้ให้เรียมชม

ถอดคำประพันธ์
ดอกประยงค์ที่ห้อยกันเป็นพวงดูแล้วก็เหมือนอุบะที่ห้อยมาลัยที่น้องทำแขวนไว้ให้พี่ชื่นชม

๔

บทเห่ชมไม้

พุดจีบกลีบแสล้ม พิกุลแกมแซมสุกรม

หอมชวยรวยตามลม เหมือนกลิ่นน้องต้องติดใจ

ถอดคำประพันธ์
ดอกพุดจีบกลีบบาน มีดอกพิกุลและดอกสุกรมขึ้นแซม ส่งกลิ่นหอมเหมือนกับกลิ่นเนื้อของน้อง

สาวหยุดพุทธชาด บานเกลื่อนกลาดดาษดาไป

นึกน้องกรองมาไลย วางให้พี่ข้างที่นอน

ถอดคำประพันธ์
ดอกสาวหยุดกับดอกพุทธชาดที่บานอยู่เกลื่อนเต็มตลิ่งนึกถึงน้องที่เคยร้อยมาลัยวางไว้

ให้ที่ข้างหมอน

พิกุลบุนนาคบาน กลิ่นหอมหวานซ่านขจร

แม้นนุชสุดสายสมร เห็นจะวินอ้อนพี่ชาย

ถอดคำประพันธ์
ดอกพิกุลกับดอกบุนาคที่บานส่งกลิ่นหอมหวานซาบซ่านเหมือนกับคำหวานที่น้องใช้อ้อน

เต็งแต้วแก้วกาหลง บานบุษบงส่งกลิ่นอาย

หอมอยู่ไม่รู้หาย คล้ายกลิ่นผ้าเจ้าตราตรู

ถอดคำประพันธ์
ต้นเต็ง ต้นแต้ว ต้นแก้ว และต้นกาหลง ต่างก็มีดอกบานหอม อบอวรไม่รู้หายเหมือน

กลิ่นผ้าของน้อง

๕

บทเห่ชมไม้

มะลิวันพันจิกจวง ดอกเป็นพวงร่วงเรณู

หอมน่าเห็นดู ชูชื่นจิตต์คิดวนิดา

ถอดคำประพันธ์
ดอกมะลิวัลย์ดอกจิกดอกจวงพันกันเป็นพวงส่งกลิ่นหอมโชยมาชื่นใจยิ่งนัก ทำให้พี่คิดถึงน้อง

ลำดวนหวนหอมตระหลบ กลิ่นอายอบสบนาสา

นึกถวิลกลิ่นบุหงา รำไปเจ้าเศร้าถึงนาง

ถอดคำประพันธ์
ดอกลำดวนก็มีกลิ่นหอมตลบอบอวลเมื่อพระองค์ได้กลิ่นก็ทำให้มีความรู้สึกคิดถึงนาง

ผู้เป็นที่รักอย่างเศร้าใจ

รวยรินกลิ่นรำเพย คิดพี่เชยเคยกลิ่นปราง

นั่งแนบแอบเอวบาง ห่อนแหห่างว่างเว้นวัน

ถอดคำประพันธ์
กลิ่นดอกรำเพยก็โชยมาเรื่อยๆ ทำให้คิดถึงเมื่อครั้งเคยเชยชมน้องอยู่ทุกวันไม่มีห่าง

ชมดวงพวงมาลี ศรีเสาวภาคย์หลากหลายพรรณ

วนิดามาด้วยกัน จะอ้อนพี่ชี้ชมเชยฯ

ถอดคำประพันธ์
เมื่อนั่งชมเหล่าดอกไม้ที่สวยงานหลากหลายพรรณก็ทำให้คิดไปว่าถ้าหากน้องมาด้วยก็คงจะ

อ้อนให้พี่นั้นดูชี้ให้ดูดอกไม้เหล่านั้นเหล่านี้เป็นแน่

๖

คุณค่าทางวรรณคดี

คุณค่าด้านเนื้อหา
การชมพรรณนาดอกไม้ในเวลากลางวัน สอดใส่ความรู้สึก

และอารมณ์ให้ผู้อ่านคล้อยตาม

คุณค่าด้านวรรณศิลป์

๑. มีการใช้ภาพพจน์อุปมา

เรือชายชมมิ่งไม้ มีพรรณ

ริมท่าสาครคันธ์ กลิ่นเกลี้ยง

เพล็ดดอกออกแกมกัน ชูช่อ

หอมหื่นรื่นรสเพี้ยง กลิ่นเนื้อนวลนาง

คำว่า เพี้ยง แปลว่า เหมือน เป็นอุปมาโวหาร เปรียบกลิ่นพรรณไม้ต่างๆ

ว่าหอมเหมือนกลิ่นนางอันเป็นที่รัก

ประยงค์ทรงพวงห้อย ระย้าย้อยห้อยพวงกรอง
เหมือนอุบะนวลละออง เจ้าแขวนไว้ให้เรียมชม
คำว่า เหมือน เป็นการเปรียบว่าดอกประยงค์เหมือนกับอุบะมาลัยที่นาง
อันเป็นที่รักร้อยให้เชยชม

พุดจีบกลีบแสล้ม พิกุลแกมแซมสุกรม
หอมชวยรวยตามลม เหมือนกลิ่นน้องติดใจ
คำว่า เหมือน เป็นการเปรียบว่ากลิ่นหอมของดอกพุดจีบ ดอกพิกุลและดอก
สุกรมที่ลอยมาตามลมเหมือนกับกลิ่นของนางอันเป็นที่รักที่ทำให้เขาติดใจ

เต็งแต้วแก้วกาหลง บานบุษบงส่งกลิ่นอาย

หอมอยู่ไม่รู้หาย คล้ายกลิ่นผ้าเจ้าตาตรู

คำว่า คล้าย เป็นการเปรียบว่ากลิ่มหอมของดอกจากไม้พรรณต่างๆนั้นหอม

เหมือนกลิ่นผ้าของนางอันเป็นที่รัก

๗

คุณค่าทางวรรณคดี

๒.มีการเล่นสัมผัสสระ เล่นสระ ออ
ดอก - ออก เล่นสระ อือ และ ไม้เอก
หื่น - รื่น เล่นสระ อัว
ดวง - พวง เล่นสระ แอ และ ไม้โอ
แสล้ม - แย้ม เล่นสระ อา
ความ - ยาม เล่นสระ อิ และ ไม้โท
ยิ้ม - พริ้ม เล่นสระ เอือ
เหลือง - เรือง เล่นสระ ออ และ ไม้โท
ย้อย - ห้อย เล่นสระ อี
จีบ - กลีบ เล่นสระ แอ
แกม - แซม เล่นสระ อัว
ชวย - รวย เล่นสระ ออ และ ไม้โท
น้อง - ต้อง เล่นสระ อุ
หยุด - พุทธชาด เล่นสระ อา
กลาด - ดาษ เล่นสระ อุ
นุช - สุด เล่น ไม้หันอากาศ
วัลย์ - พัน เล่นสระ อัว
พวง - ร่วง เล่นสระ อา
มา - น่า เล่นสระ อิ
จิต - คิด

๘

คุณค่าทางวรรณคดี

๓.มีการเล่นสัมผัสพยัญชนะ เล่นตัว ช
ชาย - ชม เล่นตัว ม
มิ่ง - ไม้ เล่นตัวควบกล้ำ กล
กลิ่น - เกลี้ยง เล่นตัว ก
แกม - กัน เล่นตัว ช
ชู - ช่อ เล่นตัว ห
หอม - หื่น เล่นตัว ร
รื่น - รส เล่นตัว น
เนื้อ- นวล - นาง เล่นตัวควบกล้ำ พร
พริ้ม - พราย เล่นตัว น
หนา - แน่น - เนื่อง เล่นตัว ย
(ระ)ย้า - ย้อย เล่นตัว ต
ต้อง - ติด เล่นตัวควบกล้ำ กล
เกลื่อน - กลาด เล่นตัว น
นึก - น้อง เล่นตัว ส
สุด - สาย - สมร เล่นตัว บ
บาน - บุษ - บง เล่นตัว ต
ตา - ตรู เล่นตัว ช
ชู - ชื่น

๙

คุณค่าทางวรรณคดี

คุณค่าด้านสังคม
สะท้อนขนบธรรมเนียมประเพณีของคนไทย การร้อย

กรองดอกไม้ สตรีจะมีลักษณะเป็นแม่บ้านแม่เรือน มีผีมือในการ
ประดิษฐ์โดยเฉพาะงานดอกไม้ จะมีฝีมือในการร้อยกรองดอกไม้
เป็นอุบะมาลัย และใช้มาลัยแสดงความรักแทนตัว ดังความว่า
ประยงค์ทรงพวงห้อย ระย้ายห้อยพวง

๑๐

ความคิดเห็นต่อบทเห่ชมไม้

บทชมไม้มีการพรรณนาถึงลักษณะเด่นของดอกไม้ชนิดนั้นๆและมีการ
เปรียบเปรยลักษณะเด่นของดอกไม้ชนิดต่างๆ กับความงามของนางอัน
เป็นที่รัก ซึ่งทำให้ได้ทำความรู้จักกับดอกไม้นานาชนิด และรู้ถึงลักษณะ
เด่นต่างๆ ของดอกไม้เหล่านั้นนอกจากนี้บทเห่ชมไม้แสดงให้เห็นถึง
ความรักของตัวผู้ประพันธ์ต่อนางอันเป็นที่รักว่ารักกันและกันมากเพียง
ใด จึงได้เกิดมาเป็นกาพย์เห่เรือและคอยนึกถึงตอนที่ได้อยู่ร่วมกันเมื่อ
เห็นพรรณไม้ต่างๆ

๑๑

แหล่งอ้างอิง

สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน. (๒๕๓๙). หนังสือเรียนสาระการเรียนรู้พื้นฐานภาษาไทย
วรรณคดีวิจักษ์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๖. พิมพ์ครั้งที่ ๑๕. กรุงเทพฯ : สกสค. ลาดพร้าว.



Supapit Manmuang. (๒๕๖๕). กาพย์เห่เรือ บทชมไม้. สืบค้นเมื่อ ๙ กรกฎาคม ๒๕๖๕, จาก
https://prezi.com/p/q-cuhi1eqldj/presentation

๑๒

สมาชิก

ม.๖ เอกภาษาฝรั่งเศส

๑. น.ส. พิมญาดา สิริวิริยานนท์กุล เลขที่ ๔

๒. น.ส. มัณยภา ขุนทอง เลขที่ ๑๓

๓. น.ส. ปาริฉัตร ธัญญะวานิช เลขที่ ๑๕

๔. น.ส. ศรุตยา เทพเกษร เลขที่ ๒๒

๕. น.ส. อชิรญาณ์ จรรยากุล เลขที่ ๒๓

๖. น.ส. ปวีณ์สุภา วุ่นหนู เลขที่ ๒๗

๗. น.ส. ฌานิศา ธัญญหาญ เลขที่ ๒๙

๘. น.ส. ณิชชิศา พลอยขาว เลขที่ ๓๑