ภูมิปัญญาดาวคริสต์มาส

ภูมปิ ัญญา : ดาวคริสต์มาส

นาเสนอโดย
นายวริ ะชัย อศั วาวุฒิ
สาขาวชิ าวจิ ยั วฒั นธรรม ศิลปกรรมและการออกแบบ (ประวตั ศิ าสตร์ศิลปะลุ่มนา้ โขง)
คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ขอนแก่น

ดาว

“ดาว” พจนานุกรมฉบบั ราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. 2545 ไดใ้ ห้ความ
จากดั ความเอาไวว้ ่า “ส่ิงที่เห็นเป็นดวงมีแสงระยบิ ระยบั ในทอ้ งฟ้าเวลามืด
นอกจากดวงอาทิตยแ์ ละดวงจนั ทร์”

ในสมัยคริ สตกาลชาวตะวันออกเชื่อกันว่าทุกคนเกิดมามีดาว
ประจาตวั โดยเฉพาะบุคคลสาคญั ท่ีมีบุญบารมี ดาวประจาตวั จะสว่าง
สุกใสกว่าปกติสังเกตเห็นได้ง่าย จึงไม่ใช่เร่ืองแปลกเวลาที่พระเยซูเจ้า
ประสูติจะปรากฏดาวประจาพระองคใ์ หพ้ วกโหราจารยห์ รือนกั ปราชญจ์ าก
ทิศตะวนั ออกไดเ้ ห็น พวกเขาไดอ้ อกเดินทางตามดาวดวงน้ันไปเพ่ือไหว้
นมสั การและถวายของขวญั ตามท่ีมีบนั ทึกไวใ้ นพระคมั ภีร์ (มธ 2:1-12)
ดงั น้นั ดาวในคริสตศาสนา จึงเป็ นสัญลกั ษณ์หมายถึง การบงั เกิดมาของ
พระเยซูเจา้ และเป็นส่ือนาทางพวกโหราจารยใ์ หไ้ ดพ้ บกบั พระกุมารเยซูใน
ถ้าเล้ียงสตั วท์ ่ีเมืองเบธเลเฮม ประเทศปาเลสไตน์

ประเพณแี ห่งดาวคริสต์มาส

ประเพณีแห่ดาวในเทศกาลคริสต์มาส มีมาต้งั แต่เมื่อไหร่ไม่ปรากฏหลกั ฐานแน่ชดั แต่เขา้ ใจว่าคงมีมาต้งั แต่แรกเริ่มท่ี
คริสตศาสนาเขา้ มาในภาคอีสานในปี ค.ศ. 1881 ( พ.ศ. 2424) โดยการนาของ คุณพอ่ ยอห์น บปั ติสต์ โปรดม และคุณพอ่ ซาเวียร์
เกโก ธรรมทูตรุ่นบุกเบิกคณะมิสซังต่างประเทศแห่งกรุงปารีส ที่สอนให้คริสตชนทาดาวประดบั วดั ในเทศกาลคริสต์มาส
ประกอบกบั ธรรมชาติของคนอีสานท่ีร่าเริงสนุกสนานมีงานประเพณีตลอดท้งั ปี

ประเพณีแห่ดาวเกิดข้ึนคร้ังแรกต้งั แต่เร่ิมมีการก่อต้งั ชุมชนท่าแร่จากการนาของบาทหลวงซาเวียร์เกโก มิชชนั นารีชาว
ฝรั่งเศสเม่ือ ค.ศ. 1884 (พ.ศ. 2427) ที่นาคริสตช์ นมาต้งั ชุมชนและเผยแพร่คริสตศ์ าสนาใหจ้ นกลายเป็นศาสนาประจาชุมชน ซ่ึง
การแห่ดาวเป็นหน่ึงในรูปแบบการแสดงออกทางความเชื่อที่ถือปฏิบตั ิในวนั คริสตม์ าส เป็นการราลึกถึงเหตุการณ์ในวนั ประสูติ
พระกุมาร โดยมีการจุดเทียนแลว้ เวียนรอบโบสถ์และเขา้ ไปประกอบพิธีกรรมทางศาสนา แสงเทียนน้ันอุปมาเป็ นแสงของ
ดวงดาวประจาตวั พระกมุ ารท่ีนาทางโหราจารยใ์ หไ้ ปพบ และเป็นแสงนาทางไปสู่ทางรอดตามความเชื่อ

เมื่อสงั คมกา้ วเขา้ สู่ยคุ การเปลี่ยนแปลง ประเพณีแห่ดาวของชาวท่าแร่จึงมีพฒั นาการดา้ นแนวคิด รูปแบบ วิธีการ ต่างๆ ข้ึน
ซ่ึงแบ่งได้ 3 ยคุ คือ

ประเพณีแห่งดาวคริสตม์ าส

1. ยคุ ด้งั เดิม ค.ศ. 1884 -1980 (พ.ศ. 2427 - พ.ศ. 2523) การแห่ดาวใชเ้ ทียนจุดให้ส่องสว่างเพื่อใชแ้ ห่รอบชุมชนและ
โบสถ์ ซ่ึงการแห่เป็นการแสดงออกแทนความเช่ือมีแสงเทียนเป็นสญั ลกั ษณ์แทนดาว ต่อมามีการประดิษฐด์ าวขนาดเลก็
ที่เรียกว่าดาวมือถือทาจากไมไ้ ผ่ 5 แฉกและนาเทียนมาใส่ไวต้ รงกลาง แห่รอบหมู่บา้ นพร้อมกบั การร้องเพลง
คริสตม์ าสสลบั กบั สวดภาวนาเขา้ มาบริเวณโบสถแ์ ละเขา้ ไปประกอบพธิ ีมิสซา

ท่ีมา : สานกั งานเทศบาลตาบลทา่ แร่

ประเพณแี ห่งดาวคริสต์มาส

2. ยคุ การเปลี่ยนแปลง ค.ศ. 1981-2002 (พ.ศ. 2524-2545)
พระคุณเจ้าคายน์ แสนพลอ่อน ได้ทาการปรับเปล่ียน
แนวคิดให้เปิ ดกวา้ งเพื่อการเผยแพร่ สร้างความสามคั คี
การรับนโยบายจากกรุ งโรม นามาปรับปรุงรูปแบบ
ประเพณีให้มีการทาดาวขนาดใหญ่ข้ึนเพื่อนามาแห่ใส่รถ
จดั ทาเป็ นขบวน มีการแห่ 2 คร้ัง คือ วนั ท่ี 24 ธนั วาคมแห่
ท่ีชุมชนท่าแร่ และวนั ท่ี 25 ธนั วาคมตวั เมืองสกลนคร

ประเพณแี ห่งดาวคริสต์มาส

3. ยคุ การท่องเที่ยว ค.ศ. 2003 - 2017 (พ.ศ. 2546 - 2560) นายปรานชยั
บวรรัตนปราณ ผวู้ า่ ราชการจงั หวดั ไดบ้ รรจุแห่ดาวใหเ้ ป็นประเพณีประจา
จงั หวดั เป็ นการต่อยอดจากยคุ ที่ 2 มีการนาระบบเทคโนโลยี การบริหาร
จดั การ และการประกวดเขา้ มาใช้ แห่ดาวจึงมีรูปลกั ษณ์แตกต่างจากเดิม
ดา้ นแนวคิด มีการเพ่ิมแนวคิด การจดั การใหม้ ากข้ึนสนองตอบคนหลาย
กลุ่ม เช่น เพอ่ื อนุรักษส์ ืบสานประเพณี เพ่ือดึงดูดนกั ท่องเท่ียว เพื่อสาน
สัมพนั ธ์คริสตชนในเขตปกครอง เพ่ือสร้างความสามคั คีในชุมชน เพ่ือ
สนบั สนุนงานการเผยแพร่ เพื่อเช่ือมสัมพนั ธภาพในครัวเรือนให้แน่น
แฟ้น ดา้ นรูปแบบ มีการเพ่ิมจานวนวนั จากเดิมในชุมชนท่าแร่ วนั ที่ 24
และตวั เมืองวนั ท่ี 25 มาเป็ นวนั ท่ี 21 - วนั ท่ี25 ธนั วาคม กิจกรรมมีความ
หลากหลาย การแห่มี 2 แบบ คือแห่แบบด้งั เดิม เป็ นการแห่แบบเดินเทา้
มือถือดาวขนาดเล็กแห่รอบชุมชนและโบสถ์ และแห่แบบรถขบวน จะ
เป็ นการแห่โดยใชร้ ถ ดาวจะมีขนาดใหญ่เส้นผา่ ศูนยก์ ลาง1.5 เมตร มีการ
ตกแต่งอยา่ งสวยงาม

ดาวคริสต์มาส

“ดาว” คือสญั ลกั ษณ์ของการเสดจ็ ลง
มาประสูติบนโลกมนุษยข์ องพระเยซูเจ้า
หรือท่ีทวั่ โลกรู้จกั กนั ในนาม

“Star of Bethlehem”

ภูมปิ ัญญา : ดาวคริสต์มาส

แรกเริ่มการการประดิษฐ์ดาวขนาดเลก็ ที่เรียกว่าดาวมือถือแบบเรียบง่าย
ทาจากไมไ้ ผ่ 5 แฉกและ นาเทียนมาใส่ไวต้ รงกลาง แลว้ นาแห่รอบหมู่บา้ น
พร้อมกบั การร้องเพลงคริสตม์ าสสลบั กบั สวดภาวนาเขา้ มาบริเวณโบสถแ์ ละ
เขา้ ไปประกอบพิธีมิสซา เม่ือสังคมกา้ วเขา้ สู่ยคุ การเปลี่ยนแปลง ประเพณีแห่
ดาวของชาวท่าแร่จึงมีพฒั นาการด้านแนวคิด รูปแบบ วิธีการ ต่างๆ ข้ึน
นาไปสู่การประดิษฐ์ดาวที่มีขนาดใหญ่ มีความคงทน มีกการประดับด้วย
กระดาษสีหลากหลายสี ทาใหม้ ีสีสนั สวยงามมากกวา่ เดิม

ความเป็ นมา : ดาวคริสต์มาสของคุณแม่ราตรี คาผาเยือง

คุณแม่ราตรี คาผาเยือง เล่าว่าแรกเริ่มได้สมรสกับชาว
คริ สต์ที่บ้านท่าแร่ หลักจากน้ันเกิดจากความคิดว่าดาว
คริสตม์ าสมีความน่าสนใจ จึงลองศึกษาจากผรู้ ู้ นามาแกะแบบ
ศึกษาเรียนรู้ดว้ ยตนเองว่ามีรูปแบบ และลกั ษณะและวิธีการ
ทาอยา่ งไร จากน้นั จึงฝึ กฝน จนเกิดความชานาญ สามารถ
นามาประกอบอาชีพได้

นอกจากน้ี สานกั งานเทศบาลตาบลท่าแร่ ไดเ้ ล็งเห็น
ความสาคญั จึงสนบั สนุนและผลกั ดนั ให้เป็ นผลิตภัณฑป์ ระจา
ชุมชน จึงรวมกลุ่มกนั กบั คนในชุมชน ทาดาวคริสต์มาสเป็ น
ผลิตภณั ฑข์ องชุมชน ทาใหช้ ุมชนเกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้

ความสาคญั : ดาวคริสต์มาสของคุณแม่ราตรี คาผาเยือง

ดาวคริสต์มาส เป็ นองค์ประกอบหน่ึงท่ีสาคญั ในการจดั งาน
แห่งดาว อีกท้งั เป็ นเคร่ืองหมายท่ีแสดงถึงความรักอความศรัทธา
และการระลึกถึงการประสูติของพระเยซู ดงั น้นั คุณแม่ราตรี คาผา
เยือง จึงเกิดความคิดในการทาดาวคริสตข์ ้ึนและมีจุดประสงคเ์ พื่อ
การประกอบอาชีพ

เมื่อคนในชุมชนและนกั ท่องเที่ยวพบเห็น จึงเกิดความสนใน
เรียนรู้ประกอบกบั ขนาดน้นั มีนโยบายสนบั สนุนอาชีพคนในชุมชน
จึงเกิดการรวมตวั ของคนในชุมชน จึงเกิดการรวมตวั กนั ของคนใน
ชุมชนทาดาวคริสตม์ าสเพื่อเป็นส่งเสริมใหค้ นในชุมชนมีรายไดค้ ุณ
แม่ราตรี คาผาเยอื ง จึงเป็นหน่ึงคนในการถ่ายทอดภูมิปัญญาใหก้ บั
คนในชุมชน สถาบนั การศึกษาต่างๆ และผสู้ นใจศึกษา

จุดเด่น : ดาวคริสต์มาส

ดาวคริสต์มาส เป็นผลิตภณั ฑท์ ี่ทามาจากวสั ดุธรรมชาติ มีความสวยงาม มีความคงทนแขง็ แรง มีรูปแบบและ
วธิ ีการตกแต่งท่ีหลากหลาย แลว้ แต่ผทู้ าจะสร้างสรรค์ มีวธิ ีการทาที่ซบั ซอ้ น ทาใหเ้ ห็นถึงความต้งั ใจ และใส่ใจของผทู้ า
ดาวคริสตม์ าสจึงเป็นงานท่ีมีความประณีตสูง

ลกั ษณะของดาวคริสต์มาส

ดาวคริสต์มาสมีหลายรูปแบบ มีขาดเล็ก
ขนาดกลาง ขนาดใหญ่ แลว้ แต่จุดประสงคข์ อง
การนาไปใชง้ าน ท่ีนิยมทามี 2 แบบคือ

1. รูปดาว 5 แฉก
2. รูปดาว 10 แฉก

ดาวครสิ ตม์ าส 10 แฉก

ดาวครสิ ตม์ าส 5 แฉก

บริบทพืน้ ท่ี : บ้านท่าแร่ ตาบลท่าแร่ อาเภอเมือง จังหวดั สกลนคร

ชุมชนบา้ นท่าแร่ ต้งั อยู่ห่างจากตวั เมืองสกลนคร ไปตามถนนสายสกลนคร-
นครพนม (ถนนนิตโย) ไปประมาณ 21 กิโลเมตร บริเวณท่ีเป็นบา้ นท่าแร่ในปัจจุบนั
แต่เดิมเป็ นป่ าโปร่ง มีต้นไมใ้ หญ่น้อยตามลกั ษณะป่ าไม้ เขตร้อนช้ืน ทางทิศ
ตะวนั ออกของหมู่บา้ นติดกบั หนองหาร สภาพที่เป็นป่ าใกลล้ าน้า จึงมีสัตวป์ ่ านานา
ชนิดตลอดจนมีปลาชุกชุม นบั เป็นแหล่งท่ีมี ความอุดมสมบูรณ์ที่สุดแห่งหน่ึง
ของบริเวณริมหนองหาร การต้งั ชุมชนคร้ังแรกที่บา้ นท่าแร่ เป็ นชุมชนชาวคริสตงั
ซ่ึงอพยพมาจากตวั เมืองสกลนคร ซ่ึงเป็นท้งั ชาวญวนและชาวไทญอ้ ซ่ึงไม่พอใจการ
กีดกนั การนบั ถือศาสนาคริสตโ์ รมนั คาทอลิก ของกลุ่มผูป้ กครองเมืองสกลนครใน
สมยั น้นั ซ่ึงนโยบายของ ราชสานักที่กรุงเทพมหานคร ตอ้ งการให้บา้ นเมืองบารุง
พทุ ธศาสนามิใหม้ ี การทาลายพทุ ธศาสนา และถือเป็นนโยบายหลกั ของเจา้ เมืองดว้ ย
กลุ่มชาวคริสตงั จึงถูกกลนั่ แกลง้ อยเู่ สมอ

แผนทต่ี ้งั

คุณแม่ราตรี คาผาเยอื ง อายุ 67 ปี
โทรศพั ท์ 088-5841422

บา้ นเลขที่ 75 หมู่ที่ 1 บา้ นท่าแร่
ตาบลท่าแร่ อาเภอเมือง
จงั หวดั สกลนคร

แผนท่ีการเดินทางจากตวั บา้ นคณุ แม่ราตรี คาผาเยือง
เมืองสกลนครถงึ บา้ นทา่ แร่

วสั ดุ

1.ไมไ้ ผ่ 2.ลาตน้ ปอ

3.สตกิ๊ เกอรร์ ูปดาว 4.กระดาษแกว้ คละสี

1.กาวลาเท็ก อุปกรณ์ 3.กรรไกร

2.เขียง

4.ลวด 5.ตะปเู ขม็ 6.คอ้ น 7.คีมปากเป็ด

ข้นั ตอนในการทาดาวคริสต์มาส

1.เหลาไมไ้ ผ่ และลาตน้ ปอให้ได้ขนาด
ตามที่ตอ้ งการ
2.นาไม้ไผ่และลาต้นปอท่ีได้มาข้ ึนรู ป
ดาว จานวน 2 อันแล้วมาประกบกัน
ตอกตะปูเข็มท่ีมุมของโครงดาวทุกมุม
แล้วใช้ลวดมัดบริ เวณแฉกของดาว
เพ่ือให้มีความคงทนและมีรู ปทรงท่ี
สวยงาม

ข้นั ตอนในการทาดาวคริสต์มาส

3.ตดั กระดาษแกว้ เพื่อนาไปติดใส่
โครงดาวที่เตรียมไวท้ ีละดา้ น ทีละ
แฉก จนครบทุกดา้ น ทุกแฉก
4.ประดบั ตกแต่งดว้ ยสต๊ิกเกอร์รูป
ดาวเลก็ ตามใจชอบ

ผลติ ภณั ฑ์

วเิ คราะห์ภูมปิ ัญญาด้านรูปธรรม : ดาวคริสต์มาส

ดาวคริสต์มาส เป็นผลิตภณั ฑท์ ่ีทามาจากวสั ดุธรรมชาติ มีความสวยงาม มีความคงทนแขง็ แรง มีรูปแบบและวธิ ีการ
ตกแต่งที่หลากหลาย แลว้ แต่ผทู้ าจะสร้างสรรค์ มีวธิ ีการทาที่ซบั ซอ้ น ทาใหเ้ ห็นถึงความต้งั ใจ และใส่ใจของผทู้ า ดาวคริสตม์ าส
จึงเป็ นงานท่ีมีความประณีตสูง

เมื่อนาดาวคริสตม์ าสไปประดบั ไวบ้ ริเวณบา้ นเรือน อาสนวหิ าร หรือสถานท่ีสาคญั ต่างๆ ในชุมชน ทาใหบ้ ริเวณที่ประดบั
ตกแต่งมีความสวยงามและเป็นสญั ลกั ษณ์วา่ ฤดูหนาวไดเ้ ร่ิมตน้ ข้ึนแลว้ และเทศกาลคริสตใ์ กลจ้ ะมาถึงแลว้ เช่นกนั

วเิ คราะห์ภูมปิ ัญญาด้านนามธรรม : ดาวคริสต์มาส

ดาวคริสต์มาส เป็ นหน่ึงในรูปแบบการแสดงออกทางความเชื่อท่ีถือปฏิบตั ิในวนั คริสต์มาส เป็ นการราลึกถึง
เหตุการณ์ในวนั ประสูติพระเยซู ดวงดาวน้นั อุปมาเป็ นแสงของดวงดาวประจาตวั พระเยซูท่ีนาทางโหราจารยใ์ หไ้ ปพบ
และเป็ นแสงนาทางไปสู่ทางรอดตามความเช่ือของชาวคริสตชนท่ีเช่ือว่าพระเยซูทรงเป็ นพระผูช้ ่วยให้รอดจากบาป
ทางโลกและทางวญิ ญาณท้งั หลายท้งั ปวงของมนุษย์

ท่ีมา : www.trueidtravel.com

สรุป : ดาวคริสต์มาส ภูมปิ ัญญาโดย คุณแม่ราตรี คาผาเยือง

ภูมิปัญญาดาวคริสตม์ าสของคุณแม่ราตรี คาผาเยอื ง เกิดจากความสนใจ จึงลองศึกษาจากผรู้ ู้นามาแกะแบบ ศึกษาเรียนรู้
ดว้ ยตนเองวา่ มีรูปแบบ และลกั ษณะและวธิ ีการทาอยา่ งไร จากน้นั จึงฝึกฝน จนเกิดความชานาญ สามารถนามาประกอบอาชีพ
ได้ ดาวคริสต์มาสเป็ นองค์ประกอบหน่ึงท่ีสาคญั ในการจดั งานแห่งดาว อีกท้งั เป็ นเครื่องหมายที่แสดงถึงความรักอความ
ศรัทธาและการระลึกถึงการประสูติของพระเยซู ดงั น้นั คุณแม่ราตรี คาผาเยอื ง จึงเกิดความคิดในการทาดาวคริสตข์ ้ึนและมี
จุดประสงคเ์ พอื่ การประกอบอาชีพ เม่ือคนในชุมชนและนกั ท่องเท่ียวพบเห็น จึงเกิดความสนในเรียนรู้ประกอบกบั ขนาดน้นั
มีนโยบายสนับสนุนอาชีพคนในชุมชนจึงเกิดการรวมตวั ของคนในชุมชน จึงเกิดการรวมตวั กนั ของคนในชุมชนทาดาว
คริสตม์ าสเพ่อื เป็นส่งเสริมใหค้ นในชุมชนมีรายได้

นอกจากน้ี สานกั งานเทศบาลตาบลท่าแร่ ไดเ้ ลง็ เห็นความสาคญั จึงสนบั สนุนและผลกั ดนั ใหเ้ ป็นผลิตภณั ฑป์ ระจาชุมชน
จึงรวมกลุ่มกนั กบั คนในชุมชน ทาดาวคริสตม์ าสเป็นผลิตภณั ฑข์ องชุมชน ทาใหช้ ุมชนเกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และยงั เป็ น
การสร้างมูลคา่ ใหก้ บั เจา้ ของภูมิปัญญาและผอู้ ื่นอีกดว้ ย

อ้างองิ

สัมภาษณ์บุคคล
1.คุณแม่ราตรี คาผาเยอื ง อายุ 67 ปี สมั ภาษณ์วนั ท่ี 7 กนั ยายน 2565
2.นางสาวทิพยว์ รรณ ทองอนั ตงั อายุ 24 ปี สมั ภาษณ์วนั ท่ี 7 กนั ยายน 2565

ออนไลน์
1 . เ ท ศ บ า ล ต า บ ล ท่ า แ ร่ . ป ร ะ วั ติ ก า ร แ ห่ ด า ว . สื บ ค้ น เ ม่ื อ วั น ที่ 1 2 กั น ย า ย น 2 5 6 5 สื บ ค้ น จ า ก

www.http://www.tharaesakon.go.th/link%20marge/Christmas/christmas.html
2.ศาสนจักรของพระเยซูคริสต์แห่งวิสุทธิชนยุคสุดทา้ ย. ประสูติกาลพระเยซูคริสต์. สืบค้นเม่ือวนั ที่ 12 กันยายน 2565

สืบคน้ จาก www.lds.or.th
ส่ือส่ิงพมิ พ์

พระคริสตธรรมคมั ภีร์ภาคพนั ธ์สญั ญาใหม่ ฉบบั คิงส์ เจมส์ (มธ 2 : 1-12)

จบการนาเสนอ
ขอบคุณครับ...