หน่วยที่ 7 ความรู้พื้นฐานในงานโลหะแผ่น

ความรพู้ ้ืนฐานในงานโลหะแผน่

ครูผสู้ อน สนธยา บปุ ผาพันธุ์

หวั ข้อเรอ่ื ง

1. ความปลอดภัยในงานโลหะแผน่
2. เคร่อื งมือทใี่ ชใ้ นงานโลหะแผน่
3. เครอื่ งจักรทใ่ี ช้ในงานโลหะแผน่

เนื้อหาสาระ (Content)
ชา่ งโลหะแผ่นนน้ั จะต้องทางานรว่ มกบั โลหะ จะต้องมีความร้เู กีย่ วกับ

คุณสมบตั ทิ ส่ี าคญั ๆ ของโลหะกอ่ น ไดแ้ ก่ ความแข็งแรง ความเหนียว ความแข็ง
ความเปราะ ชนดิ ลักษณะ การนาไปใชง้ าน และมาตรฐานของเหลก็ แผ่นบาง
เหล็กกลา้ สแตนเลสแผน่ แผน่ เหลก็ อาบสงั กะสี เหล็กแผ่นอาบดบี กุ ทองแดง
แผน่ อะลูมเิ นียมแผน่ รวมท้ังลวดชนิดต่างๆ

โลหะแผ่น (Sheet Metal) หมายถึง โลหะแผน่ ทม่ี คี วามหนาไมเ่ กนิ
4.5 มิลลิเมตร (3/16 นิว้ ) โดยทัว่ ไปแบ่งเปน็ 2 ประเภท คือ

1. โลหะแผน่ เปลอื ย (Bare Metal or Uncoated Metal) ส่วนมากจะ
เปน็ โลหะแผ่นไม่ใชเ่ หลก็ เชน่ แผน่ อะลูมเิ นียม แผน่ ทองแดง แผน่ ทองเหลือง

2. โลหะแผน่ เคลอื บ (Coated Metal) จะเป็นโลหะแผ่นในกลมุ่ เหลก็
เสยี กอ่ นแล้วจึงนาไปเคลือบผิวสีกไ็ ด้

1. ความปลอดภยั ในงานโลหะแผ่น
การปฏบิ ัตงิ านดว้ ยความปลอดภยั งานด้านโลหะแผน่ การศกึ ษาวิธีการและการใช้งาน

ของเครื่องมอื เครอ่ื งจกั ร รถู้ งึ อนั ตรายท่ีอาจจะเกิดขึ้นในการปฏิบตั งิ าน การปอ้ งกันอนั ตราย ทา
ได้ดังน้ี

1. 1 การตรวจสอบอปุ กรณใ์ นงานโลหะแผ่น กอ่ นใชง้ าน
1.2 ไม่นาเครื่องมือทม่ี คี วามคมหรอื แหลมใส่เสื้อ หรอื กางเกง
1.3 อุปกรณเ์ ป้ือนน้ามนั เช็ดก่อนใช้งาน
1.4 การเคลอื่ นย้ายโลหะแผ่นบาง ควรสวมถงุ มอื และแยกในแนวตั้ง
1.5 ใชเ้ คร่อื งมอื ผดิ ประเภท งานโลหะแผน่ หนา ใชก้ รรไกรโยกตดั งาน
1.6 เจาะงานแผ่นบาง ใชเ้ ครอื่ งปัม๊ ตดั เจาะหรือใช้ซแี คลมป์ (C-Clamps) จบั ยึด
1.7 ตัดโลหะแผ่นบางด้วยเคร่อื ง ควรตัดโลหะเพียงคนเดียว
1.8 การพบั ดว้ ยเครอื่ ง ตอ้ งดูใหแ้ น่ใจ ไมม่ ีผู้ใดอย่รู ัศมขี องชน้ิ ส่วนเครื่องพบั
1.9 ใช้เครือ่ งมว้ นตอ้ งไมใ่ หน้ ิ้วมอื หรอื เสอื้ ผา้ เขา้ ไปในลูกกลิ้งได้
1.10 ใช้เครือ่ งเจาะไม่ควรสวมเครื่องประดบั และแต่งกายรัดกมุ
1.11 การตดั แผ่นโลหะ มีรอยเยนิ ครีบและความคม จากการตัดควรใช้ตะไบแต่งลบ
คมเสียกอ่ น

2. เครอื่ งมือทีใ่ ชใ้ นงานโลหะแผ่น

ประกอบด้วยเครอื่ งมอื วดั และเครื่องมือร่างแบบ เครือ่ งมือประเภท
ตกแตง่ และขน้ึ รูปเครอื่ งมอื ช่วยขน้ึ รปู และเครื่องจกั รโลหะแผน่

2.1 เครอ่ื งมือวัดและเคร่ืองมือร่างแบบ (Measuring and Layout
Tools)

1. เกจวดั ความหนาโลหะแผน่ ทาจากเหลก็ แผ่นกลม เกจวดั
(Gage) จะเจาะเปน็ รอ่ งเพอ่ื บอกความหนาของเหลก็ ของตวั เลขจาก 0, 1, 2, 3
และ 36 ดา้ นหลังของเกจวดั จะมีตวั เลขบอกทิศทาง เช่น ความหนาโลหะแผน่
เบอร์ 16 จะหนาเทา่ กับ 0.0625 หรือประมาณ 1/16 นิว้

2. บรรทัดเหลก็ (Steel Ruler) ใช้วัดความยาวและสาหรับขีดเส้นตรง ทา
ดว้ ยสแตนเลส (Stainless Steel) บรรทัดเหล็กแบ่งความยาวตามระบบองั กฤษ (นว้ิ )
ระบบเมตรกิ (เซนตเิ มตร) ในบรรทดั เดยี วกัน ด้านหลงั ของบรรทัดเหลก็ จะมีความยาว
ตั้งแต่ 6 นว้ิ (15 เซนตเิ มตร) 12 น้วิ (30 เซนตเิ มตร) และ 48 น้วิ (120 เซนตเิ มตร)

3. ตลบั เมตร (Tape Ruler) เคร่อื งมือวัดช้ินงาน วสั ดอุ ยา่ งหยาบๆ สะดวกใน
งานวัดงานยาวๆ โดยปลายจะมตี ะขอเกีย่ วช้ินงานและสามารถมว้ นเกบ็ ไดส้ ะดวก

4. ฉากเหล็ก (Steel Square) ใชส้ าหรับรา่ งแบบหรอื ใช้วดั มุมฉากของ
ชน้ิ งาน

5. ชุดฉากผสม (Combination Square Set) เป็นเคร่อื งมอื หลายๆ
อยา่ งเขา้ ไว้ดว้ ยกนั ประกอบดว้ ย

5.1 หัววัดฉาก (Square Head)
5.2 หวั ปรบั แบบมุม (Protractor Head)
5.3 หวั หาศูนยก์ ลาง (Center Head)
5.4 ใบบรรทัด (Blade)

6. วงเวยี น (Dividers) ใช้เขยี นวงกลมหรอื สว่ นโคง้ สาหรบั งานโลหะแผน่
6.1 วงเวียนขาสปริง (Spring Type)
6.2 วงเวียนขาตาย (Wing Type)
6.3 วงเวยี นเลือ่ น (Trammel Point)

7. เหล็กขดี (Scriber) ทาหนา้ ทีค่ ลา้ ยดินสอเพือ่ ขีดเขยี นลงไปบนแผน่
โลหะ

8. เหล็กนาศนู ย์ (Center Punch) การใชง้ านจะทาหน้าท่ตี อกนาศูนย์
ของการเจาะรดู ว้ ยดอกสวา่ น หรือทาเครือ่ งหมายต่างๆ ลงบนแผ่นโลหะ

2.2 เคร่อื งมอื ประเภทตกแตง่ และข้นึ รปู (Hand Tool)
ช่วยในการตกแตง่ และข้นึ รปู ช้นิ งาน มดี ว้ ยกนั หลายชนดิ
1. กรรไกร (Snips) สามารถแบ่งออกเปน็ ประเภท ดงั น้ี
1.1 กรรไกรตัดตรง (Straight Snips) ใช้สาหรับตดั ตรงโลหะ

ที่มคี วามหนาได้ถงึ เบอร์ 18
1.2 กรรไกรตัดผสม (Straight Snips) ใชส้ าหรบั ตดั ตรงหรือ

ตัดโค้งแผน่ โลหะทมี่ คี วามหนาได้ถงึ เบอร์ 24 มหี ลายขนาด
1.3 กรรไกรเอวิเอชน่ั (Aviation Snips) เป็นกรรไกรที่นิยมใช้

มาก เพราะสามารถเลอื กใช้ได้ 3 แบบ คอื กรรไกรตดั ซา้ ยสีเขยี ว กรรไกรตัด
ตรงสีเหลอื ง และกรรไกรตดั ขวาสแี ดง

2. ค้อน (Hammer) แยกออกเปน็ ประเภทตา่ งๆ แตล่ ะประเภทตามการใช้
งาน

2.1 คอ้ นหวั กลม (Ball Peen Hammer) หวั ดา้ นหนึง่ จะมลี ักษณะเรยี บ
ใชส้ าหรับเคาะหรอื ตอกเหลก็ ถ่ายแบบหรือนาศนู ย์ ดา้ นหัวกลมใชส้ าหรับเคาะย้า หวั หมุด
ยา้ มีขนาด 113 กรัม และ 170 กรมั

2.2 ค้อนยา้ หวั หมดุ (Reveling Hammer) หัวคอ้ นเปน็ รูปเหลี่ยมผวิ หน้า
นนู เล็กนอ้ ย สว่ นด้านหัวคอ้ นเรยี วเขา้ หากัน มขี นาดตงั้ แต่ 133 – 850 กรมั

2.3 ค้อนย้าตะเข็บ (Setting Hammer) หัวคอ้ นเป็นรูปเหลี่ยมไม่ลบคม
หวั ด้านหนา้ จะแบนเรียบ สว่ นด้านหนา้ จะเรยี วเพียงดา้ นเดียว ใชส้ าหรบั เคาะตะเข็บให้
แน่น

2.4 ค้อนหวั ออ่ น ทาจากวสั ดหุ ลายชนิด ความแข็งต่างกัน ไม้ พลาสตกิ
ยาง หรอื โลหะอ่อน เช่น อะลูมิเนียมหรือทองแดง

3. เครือ่ งย้าหมุด (Hand Rivet Plies) ใช้สาหรับยา้ หมดุ แบบป๊อบรเี วท
(Pop Rivet) มหี ลายรปู แบบ สามารถเปลีย่ นหัวเพือ่ ให้เหมาะสมกับขนาดของลูก
รีเวท หรอื Pop Rivet

3. เครือ่ งจักรทใี่ ชใ้ นงานโลหะแผ่น
เครื่องจกั รท่ใี ช้ในงานโลหะแผน่ เบอื้ งตน้ จาแนกได้เปน็
3.1 เครอ่ื งตัด
1. เคร่อื งตัดตรง (Squaring Shear) ใช้สาหรบั ตดั โลหะแผน่ ออก

จากกนั สามารถต้งั ระยะการตัดโดยการใชเ้ ท้าเหยียบ สามารถตดั แผน่ โลหะได้
หนาถงึ เบอร์ 18 มขี นาดทน่ี ิยมใช้ คอื ขนาดความกว้าง 3 ฟตุ และ 4 ฟุต

2. เครอ่ื งตดั วงกลม (Rotary Circular Shear)

3.2 เรอ่ื งพบั (Folder and Brake)
เปน็ เครอื่ งจักรทช่ี ว่ ยทางานโลหะแผน่ เกีย่ วกบั การพบั ข้นึ รปู ได้อยา่ ง

รวดเร็ว เพอ่ื ให้ไดม้ ุมต่างๆ ตามตอ้ งการ มอี ยู่ 2 ประเภท
1. เครื่องพบั ขอบ (Folder)
2. เคร่อื งพับผสม (Combination Brake and Folder)

3.3 เครื่องม้วนขึ้นรปู (Slip Roll Forming Machine)

ใชส้ าหรบั การดัดโลหะแผน่ หรอื มว้ นใหเ้ ป็นรูปทรงกระบอกหรืออาจ
มว้ นข้ึนรูปเปน็ ทอ่ เรียว (Taper) ไดโ้ ดยการหมนุ ลกู กลงิ้ 3 ลูก ซ่งึ เป็นโลหะแท่ง
กลมตัน ลกู กลิ้งหนา้ 2 ลูก จะดงึ แผน่ โลหะเข้ามาส่วนลกู กลงิ้ ตัวท่ี 3 ที่อยู่
ดา้ นล่างจะกดชน้ิ งานใหโ้ คง้ งอตามต้องการ

แบบฝึกหดั หน่วยท่ี 7
ความรพู้ น้ื ฐานในงานโลหะแผ่น

จงเติมเครื่องหมาย หนา้ ข้อความทถ่ี ูกและเติมเคร่อื งหมาย หนา้ ขอ้ ความท่ผี ิด
………. 1. การปฏิบตั งิ านด้านโลหะแผ่น ส่ิงที่สาคญั ท่สี ดุ คอื เครื่องมือและเครื่องจกั ร
………. 2. ควรตรวจสอบอุปกรณใ์ นงานโลหะแผน่ ก่อนปฏบิ ตั งิ าน
………. 3. โลหะแผน่ หมายถงึ โลหะแผ่นทุกชนิดทีม่ ีความหนาไม่เกนิ 5 มลิ ลเิ มตร
………. 4. โลหะแผน่ แบ่งออกเปน็ 2 ประเภท คอื โลหะแผ่นเปลือยกบั โลหะแผ่นเคลอื บ
………. 5. สงั กะสจี ดั อย่ใู นโลหะแผ่นประเภทโลหะแผ่นเปลือย
………. 6. โลหะแผน่ มีอยขู่ นาดเดยี ว คือ 4 x 8 ฟุต
………. 7. กรรไกรตดั เหล็กจัดเปน็ เคร่ืองมอื วดั และเคร่อื งมือร่างแบบ
………. 8. กรรไกรตัดตรงใชต้ ดั โลหะทม่ี ีความหนาได้ถึงเบอร์ 16
………. 9. กรรไกรเอวิเอชนั่ สเี ขียวเปน็ กรรไกรตัดซ้าย
………. 10. กรรไกรเอวิเอชนั่ สีเหลอื งเปน็ กรรไกรตัดขวา