ภาษาไทยวรรณคดีและวรรณกรรม ม.2 หน่วย1_โคลงภาพพระราชพงศาวดาร

ภาษาไทย (วรรณคดแี ละวรรณกรรม)

ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ี่ ๒

กลมุ่ สาระการเรียนรภู้ าษาไทย

๑หน่วยการเรียนรู้ท่ี

๑หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี
โคลงภาพพระราชพงศาวดาร

ตัวชี้วัด

• สรปุ เนือ้ หาวรรณคดแี ละวรรณกรรมที่อา่ น
• วเิ คราะห์วรรณคดแี ละวรรณกรรมทอี่ ่าน พร้อมยกเหตผุ ลประกอบ
• อธบิ ายคุณค่าของวรรณคดแี ละวรรณกรรมท่ีอา่ น
• สรปุ ความร้แู ละข้อคิดจากการอา่ นเพอ่ื ประยกุ ต์ใช้ในชวี ติ จริง

ฉันชอบพนั ท้ายนรสิงห์จงั เลย ฉันชอบพระสุริโยทัยมากกว่า
มคี วามซ่ือสัตย์ ท่านทรงสละชีวติ เพื่อชาตเิ ลยนะ

แถมยงั เคารพกฎหมายยง่ิ ชีพอกี

ว่าแต่ ทาไมเราถึงต้องเรียน
พงศาวดารพวกนีด้ ้วยนะ

ความสาคญั ของวรรณคดี

ความเป็นมาของโคลงภาพพระราชพงศาวดาร

พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงเลือกสรรเรื่องในพระราชพงศาวดาร เพ่ือ
สรรเสริญพระเกียรติคุณของพระมหากษตั ริย์ และเพอื่ เชิดชูเกียรติเหล่าเสนาที่มีความ
กลา้ หาญ สุจริต
ทรงจดั ประกวดเขียนภาพ และทรงพระราชนิพนธโ์ คลงบอกเร่ืองเองบา้ ง โปรดเกลา้ ฯ ให้
พระบรมวงศานุวงศแ์ ละขา้ ราชการแต่งถวาย เพื่อรักษาโคลง ฉนั ท์ กาพยก์ ลอน ใหค้ งอยู่
รวมมีภาพท้งั สิ้น ๙๒ ภาพ และโคลงที่แตง่ ๓๗๖ บท

การรวบรวมโคลงภาพพระราชพงศาวดารมีประโยชน์อยา่ งไร

พระราชประวัติผทู้ รงพระราชนพิ นธ์

พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจ้าอยู่หวั (รชั กาลท่ี ๕)

❖ พระราชกรณียกิจท่ีสาคญั เช่น เลิกทาส ปฏิรูปประเทศในดา้ นต่าง ๆ
❖ งานพระราชนิพนธ์เด่น ๆ เช่น พระราชพิธีสิบสองเดือน ไกลบา้ น กาพยเ์ ห่เรือ

บทละครเรื่องเงาะป่ า

พระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์

❖ พระราชโอรสลาดบั ท่ี ๕๖ ในพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั
❖ งานพระราชนิพนธ์เด่น ๆ เช่นบทละครร้องเร่ืองสาวเครือฟ้า

นิราศไทรโยค นิราศนราธิป เร่ืองส้นั เร่ืองสร้อยคอท่ีหายไป

ฉันทลกั ษณโ์ คลงสส่ี ุภาพ

()

()

❖ ๑ บท มี ๔ บาท ❖ การบงั คบั คาเอก ๗ ตาแหน่ง

❖ บาทที่ ๑ และ ๓ มีหรือไมม่ ีคาสร้อยกไ็ ด้ คาโท ๔ ตาแหน่ง

ฉนั ทลกั ษณ์โคลงสีส่ ภุ าพ

ตัวอยา่ ง

◎ พนั ทา้ ยตกประหม่าสิ้น สติคดิ ๑ บท
โดดจากเรือทูลอุทศิ โทษร้อง
พนั ทา้ ยนรสิงห์ผดิ บทฆ่า เสียเทอญ
หวั กบั โขนเรือต้อง คู่เส้นทาศาล

ในระดบั ชั้น ม.๒ เรยี นโคลงประกอบภาพ ๒ ภาพ คอื

ภาพท่ี ๑๐ ภาพพระสุริโยทัยขาดคอช้าง ภาพที่ ๕๖ ภาพพันท้ายนรสงิ หถ์ วายชวี ติ

โคลงประกอบภาพที่ ๑๐ ภาพพระสุริโยทยั ขาดคอช้าง

ตัวละคร

พระสรุ โิ ยทัย

❖ เรียกอีกพระนามวา่ พระมหาเทวี

❖ เป็นพระอคั รมเหสีในสมเดจ็ พระมหาจกั รพรรดิ
หรือพระมหากษตั ริยร์ ัชกาลที่ ๑๕
ของอาณาจกั รอยธุ ยา สมยั ราชวงศส์ ุพรรณภูมิ

❖ เป็นอคั รมเหสีผเู้ สียสละพระชนมช์ ีพเพื่อปกป้อง
พระราชสวามีในสงครามพระเจา้ ตะเบง็ ชเวต้ี

โคลงประกอบภาพท่ี ๑๐ ภาพพระสุริโยทยั ขาดคอช้าง

เรือ่ งย่อ

พระเจา้ บุเรงนองยกทพั สมเดจ็ พระมหาจกั รพรรดินากองทพั สมเดจ็ พระมหาจกั รพรรดิ
มาตีกรุงศรีอยธุ ยา ออกสูร้ บ โดยมีสมเดจ็ พระสุริโยทยั พลาดท่า พระเจา้ แปรของ
พม่าเห็นจึงไล่ชา้ งตามมา
แตง่ ตวั เป็นชายตามเสดจ็

พระราชโอรสท้งั สอง สมเดจ็ พระสุริโยทยั สมเดจ็ พระสุริโยทยั จึงขบั ชา้ ง
พระองคไ์ ดก้ นั พระศพ ถกู พระแสงของา้ ว มาขวางในจงั หวะเดียวกบั ท่ี
ฟันสิ้นพระชนม์
กลบั เขา้ พระนคร พระเจา้ แปรจว้ งฟัน

ถ้าพระสรุ โิ ยทยั ไม่ขวางพระเจ้าแปร เหตุการณ์จะเป็นอย่างไร

โคลงประกอบภาพท่ี ๑๐ ภาพพระสุรโิ ยทยั ขาดคอชา้ ง

◎ บุเรงนองนามราชเจ้า จอมรา มัญเฮย
ยกพยหุ แสนยา ยงิ่ แกล้ว
มอญม่านประมวลมา
สามสิบ หม่ืนแฮ
ถงึ อยธุ เยศแล้ว หยดุ ใกล้นครา

◎ พระมหาจกั รพรรดิเผ้า ภูวดล สยามเฮย
วางค่ายรายร้ีพล เพยี บหล้า
แรงศึก
ดาริจกั ใคร่ยล
ออกตั้งกลางสมร
ยกนิกรทัพกล้า

(โคลงภาพพระราชพงศาวดารพระสรุ โิ ยทัยขาดคอช้าง: พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา้ เจา้ อย่หู วั )

โคลงประกอบภาพท่ี ๑๐ ภาพพระสรุ ิโยทยั ขาดคอช้าง

◎ บังอรอคั เรศผู้ พสิ มัย ท่านนา
นามพระสุริโยทัย ออกอ้าง
ทรงเครื่องยทุ ธพไิ ชย เช่นอปุ ราชแฮ
เถลิงคชาธารคว้าง ควบเข้าขบวนไคล
กนั เฮย
◎ พลไกรกองน่าเร้าโรมรัน
คชไท้
ช้างพระเจ้าแปรประจัญ หลังแล่น เตลดิ แฮ
สารทรงซวดเซผนั หวิดท้ายคชาธาร
เตลงขบั คชไล่ใกล้

(โคลงภาพพระราชพงศาวดารพระสรุ ิโยทัยขาดคอชา้ ง: พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา้ เจา้ อย่หู วั )

โคลงประกอบภาพที่ ๑๐ ภาพพระสรุ โิ ยทัยขาดคอชา้ ง

◎ นงคราญองค์เอกแก้ว กระษตั รีย์
มานมนัสกตั เวที ยง่ิ ล้า

เกรงพระราชสามี มลายพระ ชนม์เฮย
ขบั คเชนทรเข่นคา้
สะอกึ สู้ดัสกร
◎ ขุนมอญร่อนง้าวฟาด
ขาดแล่งตราบอรุ ะ ฉาดฉะ
โอรสรีบกนั พระ หรุบดิ้น
ศพสู่ นครแฮ
สูญชีพไป่ สูญส้ิน พจน์ผ้สู รรเสริญ

(โคลงภาพพระราชพงศาวดารพระสรุ ิโยทัยขาดคอชา้ ง: พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอย่หู วั )

โคลงประกอบภาพท่ี ๕๖ ภาพพนั ทา้ ยนรสงิ ห์ถวายชีวิต

ตวั ละคร

พนั ท้ายนรสิงห์

❖ ชื่อเดิม คือ สิน
❖ เป็นนายทา้ ยเรือในรัชสมยั พระเจา้ เสือ หรือ

สมเดจ็ พระสรรเพชญท์ ่ี ๘ พระมหากษตั ริย์
พระองคท์ ่ี ๒ แห่งราชวงศบ์ า้ นพลูหลวง
❖ ข้ึนชื่อเร่ืองความซ่ือสตั ยแ์ ละความเถรตรง
ตอ่ กฎระเบียบ

โคลงประกอบภาพที่ ๕๖ ภาพพนั ทา้ ยนรสิงห์ถวายชีวิต

เรอื่ งยอ่

สมเดจ็ พระสรรเพชญท์ ี่ ๘ เมื่อเรือพระที่นงั่ ถึงตาบลโคกขาม พนั ทา้ ยนรสิงหท์ ่ีเป็นนายทา้ ยเรือ
เสดจ็ โดยเรือพระที่นงั่ ซ่ึงเป็นคลองคดเค้ียว โขนเรือพระที่ พระท่ีนง่ั จึงกราบบงั คมทูลให้
ไปประพาสท่ีปากน้า
นงั่ จึงชนก่ิงไมห้ กั ลงมา ทรงลงพระราชอาญา

สมเดจ็ พระสรรเพชญท์ ่ี ๘ สมเดจ็ พระสรรเพชญท์ ่ี ๘ สมเดจ็ พระสรรเพชญท์ ่ี ๘
จึงรับสง่ั ใหป้ ระหารชีวติ โปรดเกลา้ ฯ ใหต้ ดั ศีรษะหุ่นเหมือนแทน พระราชทานอภยั โทษ
แลว้ สร้างศาลเพยี งตาไว้ แต่พนั ทา้ ยนรสิงห์ทดั ทานแลว้ ขอรับโทษ ดว้ ยเห็นวา่ เป็นเหตสุ ุดวิสยั

ถ้าพันท้ายนรสิงหไ์ มข่ อรบั โทษเอง เหตกุ ารณ์จะเปน็ อยา่ งไร

โคลงประกอบภาพที่ ๕๖ ภาพพันท้ายนรสิงหถ์ วายชีวติ

◎ สรรเพชญทแี่ ปดเจ้า อยธุ ยา
เสด็จประพาสทรงปลา ปากน้า
ล่องเรือเอกไชยมา ถงึ โคก ขามพ่อ
คลองคดโขนเรือค้า ขดั ไม้หักสลาย
สติคิด
◎ พนั ท้ายตกประหม่าส้ิน โทษร้อง
โดดจากเรือทูลอทุ ิศ บทฆ่า เสียเทอญ
พนั ท้ายนรสิงห์ผิด ค่เู ส้นทาศาล
หัวกบั โขนเรือต้อง

(โคลงภาพพระราชพงศาวดารพนั ทา้ ยนรสงิ หถ์ วายชีวติ : พระเจ้านอ้ งยาเธอ พระองค์เจ้าวรวรรณากร)

โคลงประกอบภาพที่ ๕๖ ภาพพนั ท้ายนรสิงหถ์ วายชีวติ

◎ ภูบาลบาเหน็จให้ โทษถนอม ใจนอ

พนั ไม่ยอมอย่ยู อม มอดม้วย
พระโปรดเปล่ียนโทษปลอม ฟันรูป แทนพ่อ
พนั กราบทูลทัดด้วย ท่านท้ิงประเพณี
ขอบรร ลยั พ่อ
◎ ภูมีปลอบกลับตั้ง
ฟาดเกล้า
จาสั่งเพชฌฆาตฟัน เซ่นท่ี ศาลแล
โขนเรือกบั หัวพนั คติไว้ในสยาม
ศาลสืบกฤติคณุ เค้า

(โคลงภาพพระราชพงศาวดารพันท้ายนรสิงห์ถวายชีวิต: พระเจา้ น้องยาเธอ พระองค์เจา้ วรวรรณากร)

คาศัพท์ คาศัพท์

โขนเรือ ความหมาย
เตลง
นิกร ไม้ทต่ี อ่ เสรมิ หัวเรอื หรือทา้ ยเรอื ใหง้ อนเชิดข้ึนไป
เผ้าภวู ดล
ตะเลง เปน็ ช่ือใช้เรียกชนชาตมิ อญ
พระแสงของา้ ว
หมู่ พวก
มาน
ม่าน พระเจา้ แผ่นดิน
(เผ้า คอื ผม สว่ นทส่ี ูงท่สี ุดของศรี ษะ, ภูวดล คอื แผ่นดนิ )
คาราชาศพั ท์ หมายถึง ของา้ ว คือ อาวธุ ดา้ มยาว
มีงา้ วอยตู่ รงปลายใตค้ อของดา้ ม

มี
พม่า

คณุ คา่ ด้านเน้อื หา

โคลงประกอบภาพที่ ๑๐ ภาพพระสรุ โิ ยทัยขาดคอช้าง

◎ นงคราญองค์เอกแก้ว กระษตั รีย์ แสดงให้เหน็ ดา้ น
มานมนัสกตั เวที ยง่ิ ล้า
เกรงพระราชสามี มลายพระ ชนม์เฮย ความกตญั ญูกตเวทีและ
ขบั คเชนทรเข่นคา้ สะอกึ สู้ดสั กร การเสียสละชีวิตเพ่ือปกป้อง
แผน่ ดินของพระสุริโยทยั

คุณคา่ ด้านเน้อื หา

โคลงประกอบภาพท่ี ๕๖ ภาพพนั ทา้ ยนรสิงห์ถวายชีวิต

◎ ภูมปี ลอบกลับตงั้ ขอบรร ลยั พ่อ แสดงให้เหน็ ด้าน
จาส่ังเพชฌฆาตฟัน ฟาดเกล้า
โขนเรือกบั หัวพนั เซ่นที่ ศาลแล ความจงรักภกั ดี และความ
ศาลสืบกฤตคิ ณุ เค้า คตไิ ว้ในสยาม ซ่ือสตั ยท์ ่ียอมสละชีวิตเพอ่ื รักษา
ความศกั ด์ิสิทธ์ิของกฎหมาย

คุณค่าดา้ นวรรณศลิ ป์

โคลงประกอบภาพท่ี ๑๐ ภาพพระสรุ ิโยทัยขาดคอช้าง

◎ ขุนมอญร่อนง้าวฟาด ฉาดฉะ มีการเลือกใชค้ าวา่ “ฉาดฉะ”
ขาดแล่งตราบอรุ ะ หรุบดนิ้ แทนเสียงของงา้ วที่กระทบกนั
โอรสรีบกนั พระ ศพสู่ นครแฮ
พจน์ผ้สู รรเสริญ มีการสรรคาวา่ “หรุบดิน้ ” แสดงภาพ
สูญชีพไป่ สูญสิ้น ร่างของพระสุริโยทยั ทรุดลงซบกบั คอชา้ ง

โดยคาวา่ “หรุบ” หมายถึง อาการของสิ่งของที่ร่วงพรูลงมา
คาวา่ “ดนิ้ ” หมายถึง อาการสะบดั หรือฟาดตวั ไปมาอยา่ งแรง

คุณคา่ ดา้ นวรรณศลิ ป์

โคลงประกอบภาพท่ี ๕๖ ภาพพนั ทา้ ยนรสิงห์ถวายชวี ติ

◎ ภูบาลบาเหน็จให้ โทษถนอม ใจนอ มีการใชค้ าสัมผสั อักษร ดังน้ี

พนั ไม่ยอมอยู่ยอม มอดม้วย (ภ)ู บาล - บา(เหน็จ) โปรด - เปล่ียน - ปลอม
โทษ - ถนอม ทูล - ทดั
พระโปรดเปลีย่ นโทษปลอม ฟันรูป แทนพ่อ ยอม - อยู่ - ยอม ท่าน - ทิ้ง
พนั กราบทูลทดั ด้วย ท่านทง้ิ ประเพณี มอด - มว้ ย

คุณคา่ ดา้ นสังคม

โคลงประกอบภาพที่ ๑๐ ภาพพระสรุ โิ ยทยั ขาดคอช้าง

แสดงให้เห็นสภาพเหตุการณ์ทางประวตั ิศาสตร์ ◎ บุเรงนองนามราชเจ้า จอมรา มัญเฮย
ต่าง ๆ เช่น การทาสงครามในสมยั โบราณ โดยมี ยกพยหุ แสนยา ยง่ิ แกล้ว
พระมหากษตั ริยท์ รงเป็นผนู้ าในการออกรบและตาม มอญม่านประมวลมา สามสิบ หมื่นแฮ
ดว้ ยกองกาลงั ทหารที่มีความกลา้ หาญเดด็ เด่ียว
ถงึ อยธุ เยศแล้ว หยดุ ใกล้นครา
ใครเป็ นผู้นาทพั ของท้งั ๒ ทัพ
◎ พระมหาจักรพรรดเิ ผ้า ภูวดล สยามเฮย
วางค่ายรายรี้พล เพยี บหล้า
แรงศึก
ดาริจักใคร่ยล
ออกตั้งกลางสมร
ยกนิกรทพั กล้า

คณุ คา่ ด้านสงั คม

โคลงประกอบภาพท่ี ๑๐ ภาพพระสุริโยทัยขาดคอชา้ ง

แสดงให้เห็นถงึ คุณธรรม จริยธรรม ค่านิยมของ ◎ บังอรอคั เรศผู้ พสิ มัย ท่านนา
คนไทย คือ ความกลา้ หาญของพระสุริโยทยั ที่แต่ง นามพระสุริโยทัย ออกอ้าง
พระองคเ์ ป็นชายเสดจ็ ไปรบในกองทพั ดว้ ยความ ทรงเครื่องยทุ ธพไิ ชย เช่นอปุ ราชแฮ
เถลิงคชาธารคว้าง ควบเข้าขบวนไคล
เดด็ เดี่ยว และความเสียสละ

เพราะเหตุใด พระสุริโยทัยจึงต้องแต่งพระองค์เป็ นชาย

คุณคา่ ดา้ นสังคม

โคลงประกอบภาพที่ ๕๖ ภาพพันทา้ ยนรสงิ ห์ถวายชวี ติ

◎ ภูบาลบาเหน็จให้ โทษถนอม ใจนอ แสดงให้เห็นถึงคุณธรม จริยธรรม ค่านิยม

พนั ไม่ยอมอย่ยู อม มอดม้วย ของคนไทย คือ การเคารพต่อกฎหมาย ระเบียบ
พระโปรดเปล่ียนโทษปลอม ฟันรูป แทนพ่อ ประเพณีของบา้ นเมือง ยอมเสียสละชีวติ เพอ่ื ดารง
พนั กราบทูลทัดด้วย ท่านทง้ิ ประเพณี ไวซ้ ่ึงความศกั ด์ิสิทธ์ิของกฎหมาย และแสดงใหเ้ ห็น
ขอบรร ลัยพ่อ ถึงคุณธรรมของพระเจา้ แผน่ ดินท่ีทรงมีเมตตาต่อ
◎ ภูมีปลอบกลับต้ัง ขา้ ราชบริพาร
ฟาดเกล้า
จาสั่งเพชฌฆาตฟัน เซ่นที่ ศาลแล
โขนเรือกบั หัวพนั คติไว้ในสยาม
ศาลสืบกฤติคณุ เค้า

สรปุ บทเรียน

ใจความสาคญั ส่ิงทไี่ ด้

โคลงประกอบภาพที่ ๑๐ ความรู้ ขอ้ คดิ
ภาพพระสุริโยทยั ขาดคอช้าง
• ประวตั ิศาสตร์ในอดีต • ความเสียสละเพื่อบา้ นเมือง
ในสงครามระหวา่ งพม่าและสยาม เมื่อสมเด็จ ของประเทศไทย
พระมหาจกั รพรรดิพลาดท่า พระสุริโยทยั จึง • ความกตญั ญูกตเวที
เขา้ ช่วยเหลือจนโดนฟันสิ้นพระชนม์ • บุคคลสาคญั ใน • การทาหนา้ ท่ีพลเมืองดี
ประวตั ิศาสตร์ไทย • การเรียนรู้ประวตั ิศาสตร์
โคลงประกอบภาพที่ ๕๖
ภาพพันท้ายนรสิงหถ์ วายชวี ิต

หวั เรือพระท่ีนงั่ ของพระเจา้ เสือหกั ลง ทวา่ พระเจา้
เสือ กลบั ไม่ถือสาหาความ แต่พนั ทา้ ยนรสิงห์ทดั ทาน
ใหล้ งโทษประหารตน เพอื่ รักษาความศกั ด์ิสิทธ์ิของ
กฎหมาย ประเพณี