ฐานการเรียนรู้เรื่อง โอ่งชีวิต

ก

ก

คาํ นาํ

ศนู ยการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอําเภอภักดีชุมพล สังกัดสํานักงาน
กศน. จังหวัดชัยภูมิ ไดจัดทําแผนการจัดการเรียนรูตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และ
หลักการทรงงาน ฐานการเรียนรูเร่ืองโอง ชีวิต เพ่ือใหความรแู กผ ูท่ีศึกษาหาความรูในฐานการเรียนรู ซ่ึง
เปนการเรียนรูเรื่องการออม รายรับ รายจาย ตลอดจนการปลูกฝงใหกับผูเรียน ผูรับบริการมี
คุณลกั ษณะอยอู ยางพอเพียงได

ผูจัดทําหวังเปนอยางยิ่งวา แผนการจัดการเรียนรูหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง
ฐานการเรียนรเู รือ่ งโองชีวติ น้จี ะเปน ประโยชนต อ ผูท ส่ี นใจ ผทู เ่ี ก่ียวขอ งตอ ไป

นงนชุ เพยี วงค
ผูจดั ทาํ

สารบัญ ข

คํานํา หนา
สารบัญ ก
แผนการจัดการเรียนรตู ามหลักปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง ข
๑
ฐานการเรียนรูโองชีวิต ๑
วตั ถุประสงคก ารเรียนรู ๒
กิจกรรมการเรียนรู ๒
สื่ออุปกรณ ๒
ความสอดคลอ งกบั หลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง ๓
ความสอดคลอ งกับหลกั การทรงงาน ๔
ความสอดคลอ งกบั ศาสตรพระราชา ๔
การนาํ ไปประยกุ ตใ ช ๔
การประเมนิ ผลการเรยี นรูและขอ เสนอแนะเพิ่มเติม ๔
ขอเสนอแนะเพ่มิ เตมิ ๕
ใบงานถอดบทเรียนฐานการเรยี นรู ๖
แบบประเมินความพึงพอใจ ๗
.ใบความรู ๘
ผจู ดั ทํา
ภาคผนวก
ภาพกจิ กรรมการจดั กจิ กรรมการเรยี นรู

๑

แผนการจดั การเรยี นรตู ามหลักปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง
ฐานการเรียนรู “โอง ชวี ติ ”

สาระการเรยี นรทู กั ษะการดําเนนิ ชวี ิต วชิ าเศรษฐกจิ พอเพียง (ทช31001)

๑. ชอื่ ฐานการเรียนรู โอง ชวี ิต เวลา ๓ ชั่วโมง
๒. ชอื่ วทิ ยากรแกนนํา

๒.๑ ครูแกนนํา
นางนงนชุ เพียวงค ครู กศน.ตําบล

๒.๑ วทิ ยากรภูมปิ ญญา
นางนงนุช เพยี วงค ครู กศน.ตําบล

๒.๒ นักศึกษาแกนนํา
ช่อื นายธวชั ชยั กาํ ลังมาก ระดบั การศกึ ษา มัธยมศกึ ษาตอนตน
ชื่อ นายณฐั พงษ บรรเทอื ง ระดับการศกึ ษา มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย
ชื่อ นายกฤษดากร เดชพนิ จิ ระดบั การศึกษา มัธยมศกึ ษาตอนปลาย

๓. ท่ีมาของการจดั ต้งั ฐานการเรยี นรู
จากสภาวะสังคมปจจบุ ันท่ีเต็มไปดว ยกระแสวตั ถุนิยมและความฟุมเฟอ ย ฟงุ เฟอ จนทาํ ใหคน

ไทยหลง เดินทางผิดไปตามกระแสนิยมจนกลายเปนปญ หาโดยเฉพาะปญ หาหนส้ี ินทไ่ี มมวี นั จบสนิ้
อยางไรกต็ ามคนไทยยังมี ทางออกซงึ่ การจะดา รงชีวติ ใหอ ยรู อดภายใตส ังคมในปจจบุ นั แนวทางหน่งึ ท่ี
ประชาชนไทยควรยึดถือคอื การ พ่งึ ตนเองรจู ักความพอประมาณ และไมป ระมาทตามแนวปรัชญา
“เศรษฐกิจพอเพียง” ของพระบาทสมเดจ็ พระ เจาอยูหวั ที่ทรงมองเหน็ ถงึ ความสําคัญ ของการสราง
ภูมิคุมกันใหกบั ตัวเองรูจกั ความพอมีพอกิน พอมพี อใชคํานงึ ถงึ หลักเหตุผลและการประมาณตนเอง
พรอ มกับ ทรงเตือนสติประชาชนคนไทยไมใ หประมาทโดยเฉพาะการใชจ ายเงิน อันเปนปจ จัยสาํ คัญใน
การดําเนนิ ชวี ิต จึงทําใหเ กิดฐานการเรยี นรู โอง ชวี ิต ข้นึ
๓. วัตถปุ ระสงค

๓.๑ เพื่อใหนกั ศึกษามีความรแู ละความเขาใจเกย่ี วกับความพอเพียงและ นาํ ไปใชใ น
ชวี ิตประจาํ วันได

๓.๒ เพ่อื ใหนกั ศกึ ษามีความพอเพยี งรจู ักคิดกอ นใชจายเงนิ และเปน การฝกความมีวนิ ัยในตนเอง
ในการใชจายเงิน

๓.๓ เพือ่ ปลกู ฝงความพอเพยี ง สรางความตระหนักและจติ สํานกึ ความ รับผดิ ชอบ และความมี
วินยั ใหกบั นักศึกษา

๒

๔. กจิ กรรมการเรยี นรู
๔.๑ แนะนําวทิ ยากรประจาํ ฐาน และพ้ืนที่ฐานการเรยี นรู
๔.๒ แจง ขอบเขตเน้อื หากิจกรรมการเรยี นรูแกผ เู รียน
๔.๓ จัดกจิ กรรมรวมกบั ผเู รียน
๔.๔ อภิปรายกระบวนการ โดยนําหลักคิด ๒ : ๓ : ๔ มาทํากิจกรรม เพ่ือใหเกิดอุปนิสัยความ

พอเพยี ง
๔.๕ ผเู รียนวางแผนการจดั ทํา และลงมือปฏบิ ัติ
๔.๖ ผเู รียนนําเสนอวิธกี ารออม
๔.๗ วทิ ยากรแกนนํา ผูเรียนแกนนํารวมกันสรุปองคความรู ทกั ษะประสบการณจากการเรียนรู
๔.๘ ถอดองคความรูเกี่ยวกับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ตามใบงานถอดบทเรียนฐาน

การเรยี นรโู องชวี ิต

๕. สื่อ / อุปกรณ
๕.๑ ส่ือการสอนโอง ชีวิต
๕.๒ แบบประเมินความพงึ พอใจ
๕.๓ แผนผับองคความรขู ัน้ ตอนการสรา งโอง ชีวติ
๕.๔ แบบบนั ทกึ การเรยี นรูของฐานโอง ชวี ติ
๕.๕ ใบความรูห ลักการทรงงาน/หลักปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง
๕.๖ ใบงานถอดบทเรียนหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงฐานการเรยี นรโู องชีวิต

๖. ความสอดคลองกบั หลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง (๒ เงอื่ นไข ๓ หลกั การ ๔ มิติ ๓ ศาสตร)
๒ เงือ่ นไข
ความรู
๑) ความรูเรื่องการออม
๒) ความรูเรื่องการทําบัญชีครวั เรือน
๓) รหู ลักการทรงงานของพระบาทสําเด็จพระเจาอยูหวั
๔) รหู ลักปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง
คณุ ธรรม
๑) ความซอ่ื สัตย ความซื่อตรง ทง้ั ตอ การเงนิ และตอหนา ทผี่ ิดชอบ
๒) ความตรงตอ เวลา
๓) การเสียสละ การชว ยเหลือผูอ่นื

๓

๓ หลักการ
๑. พอประมาณ
๑) พอประมาณกับเวลาทใ่ี ชด ําเนนิ กจิ กรรม
๒) พอประมาณกับวสั ดุ อุปกรณตางๆ
๓) พอประมาณกบั งบประมาณท่ีใชใ นการทําโครงการ
๔) พอประมาณกบั จํานวนผูเรยี นที่เขารวมกจิ กรรม
๒. มเี หตุผล
๑) เพื่อใชเปน แหลง เรียนรูใหกับชุมชน
๒) เพอ่ื สรางนิสัยการประหยัดและการออมแกนกั ศกึ ษา
๓. มีภมู คิ ุมกัน
๑) มกี ารวางแผนการดาํ เนินการจัดกิจกรรมเปนอยางดี
๒) มีการตง้ั คณะกรรมการดําเนนิ งานรับผิดชอบดานตา งๆ ทช่ี ัดเจน
๓) มีการประชุมปรกึ ษาหารอื อยา งสมํา่ เสมอ
๔) มกี ารประเมินการทาํ งาน สรปุ งาน แลวนําผลมาใชปรับปรงุ วางแผนการ
ทาํ งานคร้ังตอไป

สมดลุ พรอ มกับการเปลย่ี นแปลงใน ๔ มิติ
๑ ดานวัตถุ/เศรษฐกจิ
๑) มกี ารเกบ็ ออม
๒) มกี ารจัดทําบัญชีรับ - จาย
๒ ดา นสังคม
๑) การชวยเหลือซึ่งกันและกนั ในการทาํ งาน ความสามคั คี มวี นิ ัย
๒) มนี ํ้าใจ เกิดการแลกเปลย่ี นเรียนรู
๓. ดานส่งิ แวดลอม
๑) สงเสรมิ และพัฒนาแหลงเรียนรู
๒) เสรมิ สรา งบรรยากาศเอ้อื ตอ การเรยี นรู
๔. ดา นวัฒนธรรม
๑) มสี วนรวมในการสรา งวัฒนธรรมการพ่ึงพาตนเองเพอ่ื ใหเกดิ ความยั่งยืนสูงสุด

๗. ความสอดคลองกบั หลกั การทรงงาน
๑) ศึกษาขอมลู อยางเปน ระบบ
๒) แกปญหาจากจดุ เลก็
๓) ทรงใชธ รรมชาตชิ ว ยธรรมชาติ
๔) การพ่ึงตนเอง

๔

๘. สอดคลอ งกบั ๓ ศาสตร
๘.๑ ศาสตรพ ระราชา
๑) หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง : การบูรณาการหลักของปรัชญาของเศรษฐกิจ

พอเพยี งกับการทาํ งานในแตล ะข้ันตอนเพื่อใหไดป ระสิทธิภาพและประโยชนส ูงสดุ
๘.๒ ศาสตรทองถ่นิ
๑) ความรูจากภูมิปญ ญาทองถน่ิ
๒) ความรจู ากวทิ ยากรแกนนํา
๘.๓ ศาสตรส ากล
๑) สอ่ื เอกสารตํารา องคค วามรตู า งๆ

๙. การนาํ ไปประยกุ ตใช
๙.๑ การประยกุ ตใชในชวี ิตประจําวนั
๑) สามารถนําหลักคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงที่ไดรับไปประยุกตใชใน

กิจกรรมการเรียนรู และประยุกตใชในชีวติ ประจาํ วนั
๒) การปลูกฝงแนวคิดหลกั การทรงงาน ประยกุ ตใชในชีวติ
๓) สามารถนาํ ความรทู ี่ไดไ ปพัฒนาตอยอดและเผยแพรแ กช ุมชน

๙.๒ การประยกุ ตใชใ นภารกจิ ตามหนาที่
๑) การทํางานอยา งเปนระบบ
๒) เพิ่มแหลงเรียนรใู หกับครู ผูเรียน บุคลากรในสถานศึกษา และผูที่เขามาศกึ ษาดูงาน

จากโรงเรียน ชมุ ชน องคก รณ/หนว ยงานภายนอก
๓) นําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปเปนหลักคิดและหลักปฏิบัติในการงานและ

หนา ทที่ ไ่ี ดร ับมอบหมาย
๑๐. การประเมินผลการเรยี นรูและขอ เสนอแนะเพม่ิ เติม

๑) สงั เกตความสนใจ และการซกั ถาม
๒) ใบงานถอดบทเรียนประจาํ ฐาน
๓) สรปุ ผลการจัดกจิ กรรมตามหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง

ขอ เสนอแนะเพมิ่ เติม
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................

.

๕

ผลทีเ่ กิดขนึ้ กับผูเรยี น

จากการจัดกิจกรรมการเรยี นรตู ามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง
ศนู ยการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอาํ เภอภักดชี มุ พล

*************************************************
ฐานการเรยี นรู. ........................................................................กจิ กรรม...............................................................

ผูเ รียนไดฝกคดิ และฝก ปฏิบตั ิตามหลัก ปศพพ. ดงั นี้
๒ เงอื่ นไข

ความรู คณุ ธรรม
…………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………….

๓ หลักการ หลกั ภูมคิ ุมกัน
หลักพอประมาณ หลักมเี หตุผล
......................................................... ..................................................... .........................................................
…………………………………………………. ……………………………………………… ………………………………………………….
………………………………………………… ……………………………………………… …………………………………………………
…………………………………………………. ……………………………………………… ………………………………………………….
………………………………………………… ……………………………………………… …………………………………………………
……………………………………………….. …………………………………………… ………………………………………………..
 ผลลพั ธท เ่ี กิดขน้ึ กบั ผูเรียนจากการจดั กิจกรรมการเรียนรบู ูรณาการหลกั ปศพพ. ดงั นี้
อยูอยา งพอเพยี ง....สมดุลพรอมรบั การเปล่ียนแปลงใน ๔ มิติ
วตั ถุ สังคม
…………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………….
ส่งิ แวดลอม วัฒนธรรม
…………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………….

๖

แบบประเมินความพึงพอใจ
การดาํ เนินงานของศนู ยการเรยี นรูตามหลักปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี งดา นการศกึ ษา

ศนู ยการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั อาํ เภอภกั ดีชมุ พล

สว นที่ ๑ ขอมูลทั่วไปของผูตอบแบบสอบถาม
๑. เพศ  ชาย  หญงิ
๒. อายุ  นอ ยกวา ๒๐ ป  ๒๑ – ๓๐ ป  ๓๑ – ๔๐ ป  ๔๑ – ๕๐ ป  ๕๑ – ๖๐ ป
 มากกวา ๖๐ ป
๓.สถานภาพ นกั ศึกษา  ประชาชนทั่วไป  ครู  ผบู ริหาร  อืน่ ๆ……………
สว นที่ ๒ ประเด็นความพงึ พอใจ โปรดทําเครอ่ื งหมาย  ลงในชอ งคาํ ตอบท่ตี รงกับความรูสกึ
ระดับความพึงพอใจ
ขอ ประเด็นการวดั ความพึงพอใจ มากที่สุด ๕ มาก ๔ ปานกลาง ๓ นอ ย ๒ นอ ยที่สดุ ๑

ดานวิทยากร (ครูแกนนาํ /นกั ศึกษาแกนนํา)
๑ การถา ยทอดความรูชดั เจน
๒ การเชือ่ มโยงตามหลัก ๒ ๓ ๔
๓ มีเน้อื หาครบถวนครอบคลุมทุกกิจกรรม
๔ การใชเ วลาถายทอดความรูท่เี หมาะสม
๕ การตอบขอ ซกั ถามไดเขา ใจ ถูกตอ ง
ดา นสถานที่
๖ สถานทส่ี ะอาด รมร่ืน ปลอดภัย และสวยงาม
๗ ความพรอมของอุปกรณ
ดา นความรูความเขาใจ
๘ ความรคู วามเขาใจเน้ือหาในแหลงเรยี นรู
ดานการนาํ ความรไู ปใช
๙ สามารถนําความรูทไี่ ดรับไปประยุกตใช
ในชวี ติ ประจําวัน
๑๐ คาดวา สามารถนาํ ความรไู ปเผยแพร/ถายทอดได

ขอ เสนอแนะ…………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………
…………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………….............................………………………………………….…

๗

ใบความรู

เรื่อง การจัดทาํ บญั ชคี รวั เรือน

การจัดทําบัญชีครวั เรอื น

จากสภาวะสงั คมปจจุบันท่ีเต็มไปดวยกระแสวตั ถนุ ิยม และความฟมุ เฟอ ย ฟุงเฟอ จนทําใหคนไทยหลง
เดินทางผิดไปตามกระแสนิยมจนกลายเปน ปญหา โดยเฉพาะปญ หาหนีส้ นิ ที่ไมมีวัน จบสน้ิ อยา งไรกต็ ามคนไทยยังมี
ทางออก ซึ่งการจะดํารงชวี ิตใหอยรู อดภายใตส งั คมในปจจบุ นั แนวทางหนึ่งทีป่ ระชาชนไทยควรยึดถือคอื การ
พึง่ ตนเอง รจู กั ความพอประมาณ และไมป ระมาท ตามแนวปรชั ญา “เศรษฐกจิ พอเพยี ง” ของพระบาทสมเด็จพระ
เจา อยหู วั ที่ทรงมองเหน็ ถงึ ความสําคญั ของการสรา งภมู ิคุมกันใหกบั ตัวเอง รูจ ักความพอมีพอกนิ พอมีพอใช คาํ นึงถงึ
หลักเหตุผลและการประมาณตนเอง พรอ มกับทรงเตือนสติประชาชนคนไทยไมใหป ระมาท โดยเฉพาะการใชจา ยเงิน
อนั เปน ปจจยั สาํ คัญในการดาํ เนนิ ชีวิต

การทาํ บญั ชี คือ การจดบันทึก ขอมลู เกี่ยวกบั เงื่อนไขปจจัยในการดาํ รงชวี ิตของตัวเอง และภายในครอบครัว
ชมุ ชน รวมถงึ ประเทศ ขอ มูลที่ไดจ ากการบันทึกจะเปนตัวบงช้ีอดีตปจ จบุ ันและอนาคตของชีวติ ของตัวเอง สามารถนํา
ขอมูลอดตี มาบอกปจจุบันและอนาคตได ขอมลู ที่ได ทีบ่ นั ทึกไว จะเปน ประโยชนต อ การวางแผนชวี ิตและกิจกรรมตาง
ๆ ในชวี ติ ในครอบครวั

บัญชคี รวั เรอื น มิไดหมายถึง การทาํ บัญชีหรือบันทึกรายรบั รายจา ยประจาํ วันเทานั้น แตอ าจหมายถึงการ
บนั ทึกขอมลู ดา นอืน่ ๆ ในชีวิต ในครอบครัว เปน ตน ของเราไดดวย เชน บญั ชที รพั ยสิน พนั ธุพืช พันธุไม ในบานเรา
ในชมุ ชนเรา บญั ชคี วามรคู วามคดิ ของเรา บญั ชผี ทู รงคณุ ผูรูในชมุ ชนเรา บญั ชีเด็กและเยาชนของเรา บญั ชภี มู ิปญ ญา
ดา นตา ง ๆ ของเรา เปน ตน หมายความวา สง่ิ หรอื เร่ืองราวตา ง ๆ ในชีวติ ของเรา เราจดบนั ทึกไดท ุกเร่ือง หาก
ประชาชนทุกคนจดบนั ทกึ จะมปี ระโยชนตอ ตนเอง ครอบครวั ชมุ ชนและประเทศ จะเปนแหลงเรยี นรู ครอบครัว
เรียนรู ชมุ ชนเรียนรู และประเทศเรียนรูการเรียนรเู ปน ที่มาของปญญา ปญญาเปนท่มี าของความเจรญิ ท้งั กาย สังคม
ใจ และจิตวญิ ญาณของมนษุ ยจะเห็นวา การทําบัญชี หรอื การจดบนั ทึกนสี้ าํ คัญย่ิงใหญม าก บุคคลสาํ คญั ในประเทศ
หลายทา นเปน ตัวอยา งที่ดีของการจดบันทึก เชน ทา นพุทธทาส ในหลวง และสมเด็จพระเทพ ลว นเปน นักบนั ทึกทง้ั สิ้น
การบันทึก คือ การเขียน เมอ่ื มีการเขียนยอมมกี ารคดิ เมือ่ มกี ารคดิ ยอ มกอปญญา แกไ ขปญ หาไดโ ดยใชเหตผุ ล
วิเคราะหพ ิจารณา ไดถูกตอง น่ันคือ ทางเจริญของมนุษย

การทาํ บญั ชคี รวั เรือนในดา นเศรษฐกิจ หรือการบันทึกรายรบั รายจา ยท่ีทางราชการพยายามสง เสริมให
ประชาชนไดทํากนั นนั่ เปนเรื่องการบนั ทึกรายรับรายจายประจําวันประจําเดือนวา มีรายรับจากแหลง ใดบา ง จาํ นวน
เทา ใด มรี ายจายอะไรบา ง จํานวนเทาใด ในแตละวัน สัปดาห เดอื น และ ป เพ่อื จะไดเ ห็นภาพรวมวา ตนเองและ
ครอบครวั มรี ายรับเทา ใด รายจา ยเทา ใด คงเหลือเทา ใด หรอื เงนิ ไมพอใชเทา ใด คือ รายจายมากกวารายรบั และ

๘

สาํ รวจวารายการใดจายนอยจายมาก จําเปนนอยจาํ เปน มาก จาํ เปนนอย อาจลดลง จายเฉพาะท่ีจําเปนมาก เชน ซ้อื
กบั ขาว ซอื้ ยา ซือ้ เส้อื ผา ซอมแซมบา น การศึกษา เปนตน สว นรายจายที่ไมจําเปนใหลด ละ เลิก เชน ซอื้ บหุ รี่ ซอื้ เหลา
เลน การพนัน เปนตน เม่ือนาํ รายรบั รายจาย มาบวกลบกนั แลวขาดดุลเกินดลุ ไปเทา ใด เม่อื เหน็ ตัวเลข จะทาํ ใหเราคิด
ไดว าสิง่ ไมจ ําเปน น้ันมมี ากหรือนอ ยสามารถลดไดห รือไม เลกิ ไดไหม ถา ไมล ดไมเ ลกิ จะเกิดอะไร กบั ตัวเอง ครอบครวั
ชุมชน และประเทศ หากเราวางแผนการรบั การจายเงินของตนเองได เทากบั วา รจู ักความเปน คนไดพ ัฒนาตนเอง ให
เปน คนมเี หตมุ ผี ล เปนคนรูจักพอประมาณ เปนคนรักตนเอง รกั ครอบครวั รกั ชมุ ชน และรักประเทศชาติมากขึน้ จงึ
เห็นไดวา การทําบญั ชีครวั เรือน ในเร่อื งรายรบั รายจาย ก็คอื วถิ ีแหง การเรียนรูเพ่ือพัฒนาชวี ิต ตามปรัชญาเศรษฐกิจ
พอเพียง น่นั เอง เพราะปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียง คอื ปรัชญาชวี ติ ทีถ่ ูกตองเหมาะสม พอดี สอดคลองถูกตองตามกฎ
ธรรมชาติท่ีมที งั้ ความเปน เอกภาพและดลุ ยภาพอยเู สมอ

การทาํ บัญชีครวั เรือนเปน การจดบนั ทกึ รายรับรายจายประจาํ วันของครัวเรือน และสามารถนําขอมลู มาวาง
แผนการใชจ ายเงนิ ในอนาคตไดอยา งเหมาะสม ทาํ ใหเ กิดการออม การใชจา ยเงนิ อยา งประหยัดคุมคา ไมฟ ุมเฟอย
ดงั นัน้ การทําบัญชชี คี รัวเรอื นมีความสําคัญดงั น้ี

1. ทําใหต นเองและครอบครัวทราบรายรับ รายจา ย หน้สี นิ และเงนิ คงเหลอื ในแตล ะวัน

รายรับ หรือ รายได คือ เงิน หรอื สนิ ทรพั ยทว่ี ัดมลู คา ได ทไ่ี ดร ับจากการประกอบอาชพี หรอื ผลตอบแทน
ท่ไี ดร บั จากการใหผูอน่ื ใชส ินทรพั ย หรอื ผลตอบแทนจากการลงทุนในรูปแบบตางๆ เชน รายไดจ ากคา จา งแรงงาน
เงนิ เดือน ดอกเบ้ยี รับจากเงนิ ฝากธนาคาร หรือ จากเงินใหกูย ืม รายไดจากการขายสนิ คาหรือบรกิ าร เปน ตน

รายจา ย หรือ คาใชจาย คือ คือ เงิน หรือสินทรัพยทว่ี ัดมูลคาได ที่จายออกไปเพอื่ ใหไดสิง่ ตอบแทนกลับมา
ส่ิงตอบแทนอาจเปน สนิ คาหรือบริการ เชน คาอาหาร คา นํ้าคาไฟฟา (คาสาธารณปู โภค) คานา้ํ มนั คา หนังสือตํารา
เปน ตน หรอื รายจาย อาจไมไดร บั สิ่งตอบแทนคือสนิ คาหรอื บรกิ ารกไ็ ด เชน เงินบริจาคเพื่อการกศุ ล เงนิ ทําบญุ
ทอดกฐนิ ทอดผาปา เปนตน

หน้สี ิน คอื ภาระผูกพนั ที่ตอ งชดใชคืนในอนาคต การชดใชอาจจายเปน เงนิ หรือของมีคาท่ีครอบครวั หรอื
ตนเองมีอยู หนีส้ ินเปน เงินหรือส่ิงของทม่ี ีคาที่ครอบครัวหรือตนเองไดรบั มาจากบุคคลหรอื แหลงเงินภายนอก เชน
การกูยืมเงนิ จากเพือ่ นบาน การกูยมื เงินจากกองทุนตางๆ การซอื้ สนิ คาหรอื บริการเปนเงินเชอ่ื การซื้อสนิ ทรัพยเปน
เงนิ ผอ นชําระ หรอื การเชา ซ้ือ เปนตน

เงนิ คงเหลอื คอื เงนิ หรือ ทรัพยส ินที่วัดมูลคาได หลังจากนาํ รายรับลบดวยรายจายแลว ปรากฏรายรบั
มากกวารายจายจะทําใหมเี งนิ คงเหลอื หรือในหลกั ทางบัญชีเรยี กวา กาํ ไร แตห ากหลงั จากนํารายรับลบดว ยรายจาย
แลวปรากฏวา รายจายมากกวารายรับจะทําใหเ งินคงเหลือติดลบหรอื ทางบญั ชเี รยี กวาขาดทุน น่นั เอง

๙

2. นําขอมูลการใชจายเงนิ ภายในครอบครัวมาจัดเรยี งลําดับความสาํ คญั ของรายจาย และวางแผนการใช
จา ยเงิน โดยพจิ ารณาแตละรายการในแตละวนั มรี ายจา ยใดท่ีมีความสาํ คัญมาก และรายจายใดไมจําเปน ใหต ัดออก
เพือ่ ใหการใชจายเงนิ ภายในครอบครัวมีพอใชแ ละเหลอื เกบ็ เพื่อการออมทรัพยส ําหรบั ใชจายส่ิงท่ีจาํ เปนในอนาคต
บัญชคี รัวเรอื นถือเปน สวนสาํ คัญในการปฏิบตั ิตามแนวเศรษฐกจิ พอเพียง โดยยึดหลัก 3 ขอ คือ การพอประมาณ ถา รู
รายรับรายจาย ก็จะใชแ บบพอประมาณ แต มีเหตผุ ล รวู ารายจา ยใดจาํ เปนไมจ ําเปน และเมอ่ื เหลือจากใชจายกเ็ กบ็
ออม นัน่ คือภูมคิ ุมกัน ทเ่ี อาไวคุมกนั ตัวเราและครอบครัว บัญชีครัวเรอื นสามารถจัดไดห มด จึงนับวามีประโยชนม าก

ขอควรระวงั ในการจดั ทาํ บญั ชีครวั เรอื น คือ ลืมบนั ทึกบัญชี ทาํ ใหขาดความตอเนื่องในการบนั ทึก และสง ผล
ใหไ มอยากบนั ทกึ ผจู ดั ทําเขาใจผดิ ในรายการบัญชี ไมเ ขา ใจรายการทเ่ี ปนรายรบั จงึ ไมไดบันทกึ บัญชี เชน ลกู สงเงิน
มาใหพอแมสาํ หรบั ใชจา ยทกุ วนั ส้ินเดือน แตพอแมไมไดบ ันทกึ บัญชีรายรับเน่ืองจากเขา ใจวา เงนิ ท่ีไดร บั มานนั้ มิไดเกดิ
จากการประกอบอาชพี ของตนเองหรือ เขา ใจผิดรายการหน้สี นิ แตบ นั ทกึ วา เปนรายรับ ทําใหมไิ ดเก็บเงนิ ไวสําหรบั
จายชําระหน้ใี นอนาคต เชน ยืมเงนิ จากเพื่อนบา นมาใชจา ยภายในครอบครวั ถงึ แมจะไดร บั เงินมาแตร ายการดงั กลา ว
ไมถือวาเปน รายรบั เน่ืองจากตนเองมีภาระผูกพันท่ตี องชดใชในอนาคต ซ่ึงอาจตอ งชดใชเ งินตน พรอมดวยดอกเบ้ีย
ดวย จากสาเหตดุ ังกลา วอาจทาํ ใหครอบครวั วางแผนการใชจ ายเงนิ ผิดพลาด

สว นขอ ผิดพลาดอีกประการหนึ่งคอื การเขยี นชอ่ื รายการผดิ การบนั ทกึ ตวั เลขผดิ การบวกหรือการลบ
จํานวนเงินผดิ อาจเกดิ จากการลมื จดบนั ทกึ รายการบัญชี หรือบนั ทึกรายการซํ้าๆ กนั หลายรายการ ปญหาดงั กลา ว
แกไขโดยการคํานวณจาํ นวนเงินกระทบยอดเงนิ คงเหลือในบัญชีกบั ยอดเงินฝากธนาคารที่ครอบครวั มีอยจู ริง หรือ
ยอดเงนิ ท่ีเกบ็ ไวส าํ หรับใชจายจรงิ หากพบวา ยอดเงินคงเหลอื ในบญั ชีเทา กับยอดเงนิ คงเหลอื ในบัญชเี งนิ ฝากธนาคาร
แสดงวา การจดั ทําบัญชถี กู ตอง แตห ากกระทบยอดแลว ยอดเงนิ ทง้ั สองไมเ ทากนั อาจเกิดจากการบนั ทึกบัญชผี ิดพลาด
หรือเงินสดของครอบครวั สญู หาย นะคะ มาถึงตอนนแ้ี ลวทา นผฟู ง หลายทา นอาจนึกในใจแลว วาการจดบนั ทกึ เปน
สงิ่ ทสี่ าํ คญั และจําเปน มากสําหรับการดํารงชวี ิตในปจ จุบัน ยง่ิ เศรษฐกจิ ไมดี การเงนิ ขาดสภาพคลองดวยแลว ละ
กค็ ดิ วาหลายทา นคงอยากจะหันมาจดบันทึกรายรับและรายจายกนั บาง

การวางแผนการใชจ า ยเงินใหเ หมาะสมระหวา งรายรับและรายจา ย ครอบครัวตอ งมรี ายรับมากกวา รายจา ย
หากพบวา รายรับนอยกวา รายจาย ตอ งหาแนวทางนาํ เงินมาใชจายใหเพยี งพอ โดยอาจตองกยู ืมเงินมาใชจ า ย แตก าร
กยู มื เงนิ ไมใ ชแ นวทางแกไขปญหาดังกลา วได เพียงแตชว ยใหก ารใชจา ยมีสภาพคลองชั่วขณะเทา น้ัน และในระยะยาว
ยังสงผลใหค รอบครัวมีภาระหนี้สนิ จํานวนมาท้ังเงินตนและดอกเบ้ยี ซงึ่ จะเพิม่ จาํ นวนมากขน้ึ ตามระยะเวลาท่ยี าวนาน
ในการกูยืมเงิน เปน ปญ หาทีแ่ กไขไดย าก สําหรับการแกไขปญหาการขาดสภาพคลองในการใชจ ายเงินหรือปญหา
รายรบั ไมเ พียงพอกับรายจายนัน้ มแี นวทางดงั น้ี

1. การตดั รายจา ยที่ไมจ ําเปนออก เพ่ือลดภาระการจา ยเงินออกจากครอบครัว เชน รายจายเกย่ี วกบั
การพนัน สงิ่ เสพติดของมึนเมา รายจา ยฟุม เฟอ ย เปนตน เปนการสรางนสิ ยั มิใหใชจ า ยฟุมเฟอย

๑๐

2. การลดรายจา ยทีจ่ ําเปน ลง เพื่อสรางนสิ ัยการประหยัด อดออม การใชท รัพยากรที่มีอยจู าํ กัด
อยางคุมคา เชน การปลูกผกั ผลไมไวร บั ประทานเอง เพ่ือชวยลดคา อาหาร และคา เดินทางไปตลาด อีกท้งั ทําให
สุขภาพดีอีกดว ย ลดการใชนํา้ มันเช้อื เพลิงแลว หันมาออกกําลังกายโดยการปน จักรยาน หรอื การเดนิ การวง่ิ แทนการ
ขับรถจกั รยานยนต หรือรถยนต เปน ตน

3. การเพิม่ รายรับ หารายไดเสรมิ นอกเวลาทํางานปกติ เชน การใชเ วลาวา งรบั จางตดั เยบ็ เส้อื ผา การ
ขายอาหารหลงั เลิกงาน การปลูกผกั หรือเล้ยี งสัตวไวข าย เปน ตน

4. การทาํ ความเขาใจกันภายในครอบครวั เพื่อใหทุกคนรว มมือกันประหยัด รูจ ักอดออม การใช
ทรัพยากรตางๆ ลด ละ เลิก รายจา ยหรอื สิ่งท่ีไมจําเปน และชว ยกันสรา งรายรบั ใหเพียงพอ เหมาะสมกับเศรษฐกจิ
ปจ จุบัน

ตารางตวั อยางแบบฟอรมบัญชคี รวั เรอื น (บญั ชีรายรับและรายจาย)

บญั ชีรายรบั -รายจา ย

วนั ที่ รายการ รบั จา ย คงเหลอื หมายเหตุ
ยอดคงเหลอื ยกมา

รวมรับ จา ย และยอดคงเหลอื ยกไป

บทสรปุ

การจดั ทําบัญชีครวั เรือน หรอื บญั ชรี ายรบั รายจา ยน้ี ไมใชเปน แตเ พียงการจดบันทึกรายการตางๆ
ทเ่ี ปนเงินเทาน้ัน แตยงั เปน การสรา งความสามัคคภี ายในครอบครัว รจู กั ชวยเหลอื แบงปนกนั ในสงั คม มีการเรยี นรูซ่ึง
กนั และกนั ซ่งึ เกิดจากประสบการณตา งๆ ท่ีไดรบั จากการจดบนั ทกึ ขอมูลท่ีเปนประโยชน ทําใหป ระชาชนทุกคนรูจกั
การบริหารจัดการดานการเงินและการวางแผนการทํางานทกุ อยางเพ่ือใหบรรลุเปาหมายได การทาํ บัญชีครัวเรือนทํา
ใหครอบครัวมคี วามสุขใชช ีวติ โดยยึดหลักความพอเพียง มเี หตุมีผล รจู ักพึ่งพาตนเอง มีความพอประมาณ การเงินมี
สภาพคลอง รูจักการเกบ็ ออม ทุกคนรูถงึ แหลง ทม่ี าของรายรับและการใชไปของคา ใชจายในแตล ะวันสามารถนาํ
ขอมูลการใชจ า ยมาวางแผนบริหารการเงินในอนาคตได

๑๑

ภาคผนวก

๑๒

๑๓

ท่ีปรกึ ษา คณะผจู ัดทํา
นายจรูญศักด์ิ พดุ นอ ย
นางสาวหลงิ ฟา ขนั ตริ ัตน ผอู าํ นวยการสํานักงาน กศน.จงั หวดั ชัยภมู ิ
นางลัทธพรรณ ตุงชพี รองผูอาํ นวยการสํานักงาน กศน.จังหวัดชัยภูมิ
ผูอํานวยการ กศน.อําเภอภักดีชุมพล
คณะทาํ งาน ครู
นางสาวธัญพัฒน ออ นตา ครูผชู ว ย
นางสาวสมฤทยั อุม พิมาย ครู กศน.ตาํ บล
นางนงนุช เพยี วงค ครู กศน.ตาํ บล
นางสาวอโนชา ผยุ คาํ ผิ ครู กศน.ตาํ บล
นายณัฐชยั สิงหอาํ พล ครู กศน.ตาํ บล
นางสาวมงิ่ ขวญั เพยี รวชิ า ครู กศน.ตําบล
นางอุไร แพงแกว ครู กศน.ตาํ บล
นายณฐั พงษ บวั ระบดั ทอง ครูประจําศูนยการเรยี นชมุ ชน
นายหลักชัย ไชยบ รรพ ครปู ระจาํ ศนู ยการเรยี นชุมชน
นางสาวพลอยมณี วงคสกลุ เกียรติ ครปู ระจําศูนยการเรียนชมุ ชน
นางสาวโสภดิ า ผุยคําผิ ครปู ระจาํ ศูนยการเรียนชุมชน
นายธนวฒั น พงษเ ดชาตระกูล บรรณารกั ษ
นางสาวมุกครินทร สงู ชยั ภูมิ ครู กศน.ตาํ บล
ครู กศน.ตําบล
ผูพมิ พต น ฉบบั
นางนงนุช เพียวงค

รูปเลม /เรยี บเรยี ง
นางนงนชุ เพียวงค