สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ม.3 กลไกราคาในระบบเศรษฐกิจ

6หนว่ ยการเรยี นรทู้ ี่

กลไกราคาในระบบเศรษฐกิจ

สาระการเรียนรแู้ กนกลาง
• ความหมายและประเภทของตลาด
• ความหมายและตัวอยา่ งของอปุ สงค์และอุปทาน
• ความหมายและความสาคญั ของกลไกราคาและการกาหนดราคาในระบบเศรษฐกจิ
• หลกั การปรับและเปลยี่ นแปลงราคาสินค้าและบรกิ าร

ตลาดในระบบเศรษฐกิจ

ตลาด (Market) : การที่ผ้ซู ้อื และผ้ขู ายมาทาการติดตอ่ ซ้ือขายกนั ภาพใดคือตลาด
ในระบบเศรษฐกจิ

ตลาดแขง่ ขนั สมบรู ณ์ มีการแข่งขันกนั อยา่ งเตม็ ที่ระหว่างผู้ซอ้ื กับผู้ขาย การกาหนดราคา
เกิดขึน้ ท้งั จากผู้ซื้อและผ้ขู าย ไม่มปี จั จัยอ่นื เขา้ มามีอทิ ธพิ ล

สินคา้ ในตลาดเป็นชนดิ เดยี วกนั มีผ้ขู ายและผูซ้ อ้ื จานวนมาก สามารถ ผซู้ ื้อและผู้ขายมคี วามร้เู กย่ี วกบั
เหมือนกันทุกประการ เช่น สภาพการณ์ของตลาดเปน็ อยา่ งดี
ทาการตดิ ต่อค้าขายกันได้โดยสะดวก
สนิ คา้ เกษตร

ตลาดแข่งขนั ไม่สมบูรณ์ ผซู้ อ้ื หรือผขู้ ายมีอิทธพิ ลในการกาหนดราคาหรอื ปรมิ าณสินค้าในตลาด เนือ่ งจากสินค้าสว่ นมาก
มีลกั ษณะไมเ่ หมอื นกนั ทาให้ผูซ้ ้ือเกิดความพงึ พอใจสนิ คา้ ของผคู้ ้าคนใดคนหน่งึ มากกว่ากนั

ตลาดก่งึ แขง่ ขนั ก่งึ ผูกขาด ตลาดท่มี ีผขู้ ายน้อยราย ตลาดผกู ขาด
มีผขู้ ายจานวนมาก เป็นสนิ คา้ มผี ขู้ ายไมก่ ่ีรายแตข่ ายสนิ คา้ จานวน มีผู้ขายรายเดียวทาใหม้ อี ิทธิพลเหนอื
อยา่ งเดยี วกันแตม่ หี ลายยี่ห้อ เช่น มากเม่อื เทียบกับตลาดท้งั หมด เช่น
สบู่ ยาสีฟัน รองเทา้ เส้อื ผ้า บริษทั โรงกล่นั นา้ มนั ตลาดน้าอัดลม ราคา เชน่ โรงงานยาสบู ประปา
ไฟฟา้ สลากกนิ แบ่งรฐั บาล

กลไกราคา

อุปสงค์( Demand ) ราคา (บาท/กล่อง) ทาไมคณุ แม่จึงซื้อ
น้าผลไมเ้ พิ่มข้นึ
คุณแม่มีความต้องการดื่มน้าผลไม้สัปดาหล์ ะ 3 กล่อง
เม่ือน้าผลไม้มีราคากล่องละ 60 บาทแต่ถ้าลดลงเหลือ 65
กล่องละ 50 บาท คุณแม่ก็มีแนวโน้มจะบริโภคน้า
ผลไม้เพิ่มมากขึ้น เช่น อาจซ้ือถึง 5 กล่อง แต่ถ้าน้า 60
ผลไม้ราคากลอ่ ง 65 บาท คณุ แมก่ อ็ าจจะซือ้ ลดลง
55 เสน้ อุปสงคค์ วามต้องการ

50 ดม่ื นา้ ผลไมข้ องคณุ แม่

45

40

35 D

0 2 345678 จานวน (กล่อง)

กฏของอุปสงค์ สนิ คา้ ราคาถูกลง ซอื้ เพ่มิ ข้นึ
สินค้าราคาแพงขน้ึ ซือ้ น้อยลง

อปุ ทาน (Supply) ทาไมรา้ นบุญสง่ จงึ ผลติ
พวงกญุ แจเพ่มิ ขน้ึ
ร้านบุญส่งของฝากเป็นร้านผลิตพวงกุญแจท่ีระลึกขาย
แก่นักท่องเท่ียว ถ้าพวงกุญแจราคาชิ้นละ 25 บาท จานวน (ชิ้น)
ร้านจะผลิตจานวน 1,000 ช้ิน เม่ือราคาเพิ่มข้ึนเป็น
30 บาทต่อช้ิน ร้านจะผลิตเพ่ิมขึ้นเป็น 1,500 ชิ้น 3500 เส้นอุปทานความต้องการ
เนอ่ื งจากมีความตอ้ งการขายสินคา้ เพิ่มมากขน้ึ 3000 ผลิตของรา้ นขายของทีร่ ะลึก

2500

2000

1500

1000

500

0 S
10 20 30 40 50 ราคา (บาท/ชิ้น)

กฏของอุปทาน สนิ ค้าราคาแพงขน้ึ ผลติ เพม่ิ
สนิ คา้ ราคาถกู ลง ลดการผลติ

การกาหนดราคาในระบบเศรษฐกจิ

ราคาสินค้าและบริการสงู ข้นึ อปุ ทานสงู ขึน้ อุปสงค์ตา่ ลง

=ราคาสินคา้ และบริการตา่ ลง อปุ ทานตา่ ลง อปุ สงคส์ งู ข้ึน

ราคาดลุ ยภาพ ราคาท่ีผบู้ รโิ ภคตอ้ งการซอ้ื ราคาทผี่ ูผ้ ลติ ต้องการขาย

ตวั อยา่ งการบรโิ ภคและผลติ เนื้อไก่ของชุมชนรักดี

ราคา (กก./บาท)

110 D S ราคาเน้ือไก่แพงขนึ้ ทาใหค้ วามต้องการขาย (S) เน้อื ไก่เพมิ่ ขึ้น
E แตเ่ มื่อราคาเนื้อไกถ่ กู ลงความตอ้ งการขาย (S) จะลดลงด้วย
100
จดุ ดลุ ยภาพ (E) เกดิ ขน้ึ เมอ่ื ความตอ้ งขายเนื้อไกแ่ ละความตอ้ งการซ้ือ
90 เน้ือไก่เท่ากนั (S = D)
80
70 ราคาเนอ้ื ไกถ่ กู ลง ทาใหค้ วามตอ้ งการซอ้ื (D) เนอ้ื ไกเ่ พม่ิ ขึน้
60 D แตเ่ ม่ือราคาเนอ้ื ไกแ่ พงขึน้ ความต้องการซอื้ (D) จะลดลง
50 S

0 150 200 250 300 350 400 450 500 ปริมาณการบรโิ ภค/วนั (กก.)

ตวั อยา่ งการบริโภคและผลิตเนือ้ ไก่ของชุมชนรกั ดี

ราคา (กก./บาท)

110 D S อุปทานส่วนเกินหรืออุปสงค์ส่วนขาด อุปสงค์ (D) น้อยกว่าอุปทาน (S)
ความต้องการบริโภคสินค้าน้อยลง แต่สินค้าและการผลิตมีเท่าเดิม ส่งผลให้
100 สินคา้ ลน้ ตลาด

90 อุปสงค์ส่วนเกินหรืออุปทานส่วนขาด อุปสงค์ (D) มากกว่าอุปทาน (S)
80 ความต้องการบริโภคสินค้ามีมาก แต่การผลิตเท่าเดิมหรือลดลง ทาให้สินค้า
70 D ขาดตลาด
60
50 S

0 150 200 250 300 350 400 450 500 ปรมิ าณการบรโิ ภค/วัน (กก.)

สภาวะทางเศรษฐกิจ ปจั จยั ในการกาหนดราคา

เศรษฐกจิ ดี เศรษฐกจิ ตกต่า

– ประชาชนมีรายได้ดี – ประชาชนมีรายลดลง

– ปรมิ าณเงนิ ในตลาดมาก – ปรมิ าณเงนิ ในตลาดน้อย

– คนมกี าลังซื้อ – คนมีกาลังซื้อน้อย

ผู้ขาย ตง้ั ราคาสินคา้ สูง ผ้ขู าย ตง้ั ราคาสนิ คา้ ตา่

กลุ่มเปา้ หมาย

กลุ่มลกู ค้าท่มี ีรายได้สูง กลุ่มลกู คา้ ที่มรี ายได้ต่า

ผูข้ าย ตัง้ ราคาสินคา้ สูง ผ้ขู าย ตง้ั ราคาสินคา้ ตา่

ตลาดทมี่ สี นิ ค้าประเภทเดียวกนั การแข่งขันของตลาด

– สินคา้ มีลักษณะเหมอื นกัน ตลาดทมี่ ผี ขู้ ายเพยี งไมก่ ่ีเจา้
– มผี ้ขู ายหลายคน
– สินคา้ ทมี่ ีการลงทุนสงู
เชน่ ธุรกจิ น้ามัน ,เคร่อื งจกั ร

– มีผ้ขู ายเพียงคนเดยี ว/กาหนดราคาได้
ตามความตอ้ งการ

ผู้ขาย กาหนดราคาสินค้า ผู้ขาย กาหนดราคาสนิ ค้าสูง
เทา่ ๆ กนั

การต้งั ราคาสนิ คา้

ต้ังราคาจากต้นทุนของสนิ คา้

ราคาขาย = ตน้ ทุน + (% กาไรทต่ี ้องการ × ต้นทุน) แมซ่ อื้ มาคู่ละ 1,000 ลง
ประกาศขายใหห้ นอ่ ยนะ
ราคาขาย = 1,000 + (20% × 100)
= 1,200 ถ้าอยากขายให้ไดก้ าไรสัก
20% ตอ้ งขายเท่าไหร่ ?

สรปุ สาระสาคัญ

ตลาดในระบบเศรษฐกจิ
ตลาดมหี ลายลักษณะขน้ึ อยกู่ บั วตั ถุประสงคใ์ นการแบ่ง เชน่ แบ่งตามลักษณะการขาย ได้แก่ ตลาดขายส่ง ตลาด
ขายปลีก แบ่งตามลกั ษณะการแขง่ ขนั ได้แก่ ตลาดแขง่ ขนั สมบูรณ์ ตลาดแข่งขันไมส่ มบรู ณ์ แบง่ ตามชนดิ สินค้า
และแบ่งตามวัตถุประสงค์ของการใชส้ นิ ค้า

กลไกราคา
ภาวะการเปลยี่ นแปลงในระดับราคาสนิ คา้ และบริการอนั เกิดจากแรงผลกั ดนั ของอุปสงค์ อุปทาน โดยราคาสินค้า
เปน็ ตัวแปรสาคัญในการกาหนดอปุ สงค์ อปุ ทาน รวมทั้งเป็นกระบวนการปรบั เปลยี่ นราคาให้เขา้ สู่จดุ ดุลยภาพ

การกาหนดราคาในระบบเศรษฐกิจ
การจะกาหนดราคาสนิ ค้าไดก้ ็ต่อเมอื่ มีการเปรียบเทียบระหวา่ งปริมาณของอุปสงค์กบั อปุ ทานในขณะน้ัน
กลไกราคาจะเปน็ ตัวกาหนดในการผลิตสินค้าและบริการว่าจะผลติ ปริมาณมากเท่าใด ราคาเท่าไร