d3 บทเรียนสำเร็จรูป เรื่อง วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา นางวรันญาธรณ์ นนท์ทรัพย์ ตำแหน่ง ครู กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม รายวิชาสังคมศึกษา๒ รหัสวิชา ส๒๑๑๐๓ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑ โรงเรียนกุยบุรีวิทยา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาประจวบคีรีขันธ์ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน กระทรวงศึกษาธิการ
d4 คำนำ บทเรียนสำเร็จรูป เรื่องวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 จัดทำขึ้นเพื่อเป็นสื่อและแนวทางในการพัฒนาการจัดกิจกรรมการเรียน การสอน ให้บรรลุวัตถุประสงค์ โดยใช้เป็นเอกสารสำหรับครู นักเรียน และผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการใช้ หลักสูตร โดยสามารถนำไปประกอบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้อย่างเหมาะสม ให้มีความสอดคล้องกับความ ต้องการของผู้เรียน ขอขอบคุณผู้อำนวยการโรงเรียน และคณะครูโรงเรียนกุยบุรีวิทยาทุกท่าน ที่ได้ให้ข้อมูลในการจัดทำ บทเรียนสำเร็จรูป เรื่องวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา ตลอดจนข้อเสนอแนะแนวทางการจัดทำเอกสาร ประกอบการเรียน ชุด พระพุทธศาสนา จนสำเร็จลุล่วงไปด้วยดีผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่า บทเรียนสำเร็จรูป เรื่องวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ชั้นมัธยมศึกษาปี ที่ 1 คงจะเป็นประโยชน์ต่อการจัดการเรียนรู้ของครูผู้สอนได้เป็นอย่างดี (นางวรันญาธรณ์ นนท์ทรัพย์) ครูคศ.1 ก
d 5 สารบัญ เรื่อง หน้า บทนำ 1 คำชี้แจงการใช้บทเรียนสำเร็จรูปของครู 2 คำชี้แจงการใช้บทเรียนสำเร็จรูปของนักเรียน 3 แบบทดสอบก่อนเรียน 4 เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน 6 กรอบที่ 1 วันวิสาขบูชา 7 กรอบที่ 2 วันวิสาขบูชา 8 กรอบที่ 3 แบบฝึกเรื่องวันวิสาขบูชา 9 กรอบที่ 4 เฉลยแบบฝึกเรื่องวันวิสาขบูชา 1 0 กรอบที่ 5 วันอาสาฬหบูชา 1 1 กรอบที่ 6 วันอาสาฬหบูชา 1 2 กรอบที่ 7 วันอาสาฬหบูชา 1 3 กรอบที่ 8 แบบฝึกเรื่องวันอาสาฬหบูชา 1 4 กรอบที่ 9 เฉลยแบบฝึกเรื่องวันอาสาฬหบูชา 1 5 กรอบที่ 1 0 วันเข้าพรรษ า 1 6 กรอบที่ 1 1 วันเข้าพรรษา 1 7 กรอบที่ 12 วันออกพรรษา 18 กรอบที่ 1 3 แบบฝึกเรื่องวันเข้าพรรษา,วันออกพรรษา 20 กรอบที่ 1 4 เฉลยแบบฝึกเรื่ องวันเข้ าพรรษา,วันออกพรรษา 2 1 กรอบที่ 1 5 วันมาฆบูชา 2 2 กรอบที่ 1 6 วันมาฆบูชา 2 3 กรอบที่ 1 7 วันมาฆบูชา 2 4 กรอบที่ 1 8 แบบฝึกเรื่องวันมาฆบูชา 2 5 กรอบที่ 19 เฉลยแบบฝึกเรื่องวันมาฆบูชา 2 6 กรอบที่ 2 0 วันอัฏฐมีบูชา 2 7 ข
d3 สารบัญ (ต่อ) เรื่อง หน้า กรอบที่ 21 วันธรรมสวนะ 28 กรอบที่ 22 แบบฝึกเรื่องวันอัฏฐมีบูชา,วันธรรมสวนะ 29 กรอบที่ 23 เฉลยแบบฝึกเรื่องวันอัฏฐมีบูชา,วันธรรมสวนะ 30 กรอบที่ 24 สรุปวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา 31 แบบทดสอบหลังเรียน 32 เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน 34 บรรณานุกรม 35 ข
d4 บทเรียนสำเร็จรูป เรื่อง วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา สาระสำคัญ วันสำคัญในพระพุทธศาสนา เป็นวันที่มีเหตุการณ์ที่สำคัญ อันเนื่องด้วยพระรัตนตรัย คือ พระพุทธเจ้า พระธรรมคำสั่งสอนพระพุทธเจ้า และพระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้า เหตุการณ์ที่สำคัญ ดังกล่าว เป็นประโยชน์เกื้อกูลแก่พุทธศาสนิกชนทุกหมู่เหล่า คือบริษัทสี่อันได้แก่ ภิกษุ ภิกษุณี อุบาสก และอุบาสิกา ให้น้อมรำลึกถึงคุณของพระรัตนตรัยในหลักที่สำคัญ เพื่อนำไปประพฤติปฏิบัติเพื่อจรรโลง ให้พระพุทธศาสนา ดำรงคงอยู่สถิตสถาพร เป็นคุณประโยชน์อันยิ่งใหญ่แก่ตนเองและแก่สัตว์โลกทั้งปวง ซึ่งมิใช่จำกัดอยู่เพียงมนุษยชาติเท่านั้น จุดประสงค์การเรียนรู้ 1) นักเรียนสามารถอธิบายประวัติและความสำคัญของวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาได้ (K) 2) นักเรียนสามารถปฏิบัติกิจกรรมกลุ่ม แลกเปลี่ยนความรู้ และเขียนผังมโนทัศน์เรื่อง วันสำคัญ ทาง พระพุทธศาสนาได้ (P) 3) นักเรียนเห็นคุณค่าของการปฏิบัติตามวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาได้ (A) เนื้อหา ประวัติและความสำคัญ วันวิสาขบูชา วันอัฏฐมีบูชา วันอาสาฬหบูชา วันเข้าพรรษา วันออกพรรษา วันมาฆบูชา วันธรรมสวนะ เวลาที่ใช้ในการศึกษาบทเรียน บทเรียนสำเร็จรูปนี้ใช้เวลาศึกษา 8 คาบ 1
d5 คำชี้แจงการใช้บทเรียนสำเร็จรูปของครู 1. ครูต้องศึกษาเนื้อหาของบทเรียนสำเร็จรูปให้เข้าใจเป็นอย่างดีเป็นการเตรียมการสอน 2. เตรียมบทเรียนสำเร็จรูปให้พร้อมให้พอกับจำนวนนักเรียนก่อนดำเนินการสอน 3. ชี้แจงให้นักเรียนเข้าใจเกี่ยวกับการใช้บทเรียนสำเร็จรูป เพื่อให้นักเรียนรู้บทบาทและหน้าที่ ของนักเรียน 4. ชี้แจงปลูกฝังคุณธรรมด้านความซื่อสัตย์ ด้านการรักษาสิ่งของส่วนรวม โดยไม่ขีดเขียนหรือ ทำให้บทเรียนฉีกขาดอย่างเคร่งครัด 5. ให้นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียน เพื่อสำรวจความรู้พื้นฐานและดูการพัฒนาการเรียน 6. เดินดูการทำงานของนักเรียน เพื่อสังเกตพฤติกรรมการเรียนของนักเรียน 7. หากนักเรียนมีปัญหาในการใช้บทเรียน ให้คำปรึกษาแนะนำแก่นักเรียนได้หากนักเรียนมี ปัญหาในการใช้บทเรียน 8. การสรุปบทเรียนควรเป็นกิจกรรมร่วมกันของนักเรียน 10. ให้นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียนหลังจากเรียนจบแล้ว 2
d6 คำชี้แจงการใช้บทเรียนสำเร็จรูปของนักเรียน นักเรียนต้องอ่านคำชี้แจงให้เข้าใจก่อนใช้บทเรียนสำเร็จรูป 1. นักเรียนต้องศึกษาด้วยตนเอง ไปตามลำดับของเนื้อหา เมื่อนักเรียนเข้าใจเนื้อหาแล้ว ให้ทำแบบฝึกหัดตามคำสั่ง 2. ทำแบบฝึกหัดทุกบทต้องทำลงในสมุดของนักเรียนเอง 3. ห้ามขีดเขียนข้อความใด ๆ ลงในบทเรียนสำเร็จรูป 4. เมื่อทำแบบฝึกหัดเสร็จแล้วให้ตรวจคำตอบด้วยตนเอง ถ้าไม่ตรงกับเฉลยให้นักเรียน ศึกษาใหม่อีกครั้ง 5. หากนักเรียนมีปัญหาไม่เข้าใจเนื้อหาหรือไม่เข้าใจวิธีใช้ให้ปรึกษาครูผู้สอน 6. นักเรียนต้องมีความซื่อสัตย์ต่อตนเอง เป็นคุณธรรมสูงสุดในการใช้บทเรียนสำเร็จรูป 7. นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียน - หลังเรียน ก่อนและหลังการใช้บทเรียน สำเร็จรูป 3
d7 แบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา วิชา สังคมศึกษา2 รหัสวิชา ส21103 ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 . คำสั่ง ให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงข้อเดียว 1. เพราะเหตุใดเราจึงต้องศึกษาวันสำคัญทาง พระพุทธศาสนา ก. เพื่อเตรียมตัวหยุดพักผ่อน ข. เพื่อจะได้หยุดทำบาปในวันนั้น ค. เพื่อจะได้ประกอบศาสนพิธีได้ถูกต้อง ง. เพื่อจะได้ละเว้นการไปเยี่ยมพระสงฆ์ 2. ในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา นักเรียนควรปฏิบัติ ตนอย่างไรจึงจะเหมาะสม ก. ทำบุญตักบาตรฟังธรรม ข. ชวนเพื่อนไปทัศนศึกษา ค. ไปเยี่ยมญาติที่ต่างจังหวัด ง. ช่วยนักการทำความสะอาดห้อง 3. วันวิสาขบูชามีความสำคัญอย่างไร ก. เป็นวันที่พระจันทร์เต็มดวง ข. เป็นวันที่เจ้าชายสิทธัตถะเสด็จออกผนวช ค. เป็นวันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาฏิ โมกข์ ง. เป็นวันคล้ายวันประสูติ ตรัสรู้ ปรินิพพาน 4. วันอัฏฐมีบูชาเป็นวันถวายพระสรีระของ พระพุทธเจ้า ตรงกับวันในข้อใด ก. ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ข. แรม 8 ค่ำ เดือน 6 ค. ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 ง. แรม 8 ค่ำ เดือน 8 5. วันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 11 นอกจากจะเรียกว่าวัน ออกพรรษาแล้ว ยังเรียกอีกอย่างว่าวันอะไร ก. วันพระเสด็จ ข. วันมหาปวารณา ค. วันพระเจ้าเปิดโลก ง. วันอุโบสถสังฆกรรม 6. เหตุการณ์สำคัญที่เนื่องกับวันมาฆบูชาคือเหตุ การณ์ในข้อใด ก. พระพุทธเจ้าได้ทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์ ข. พระพุทธเจ้าทรงได้อัครสาวก ค. พระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมโปรดพระพุทธ มารดา ง. พระพุทธเจ้าทรงปลงอายุสังขาร ณ ปาวาล เจดีย์ 7. เหตุใดจึงจัดว่าวันอาสาฬหบูชาถือเป็นวัน ทางพระพุทธศาสนา ก. เป็นวันเริ่มแรกแห่งพระพุทธศาสนา ข. เป็นวันที่มีพระรัตนตรัยครบบริบูรณ์ ค. เป็นวันที่มีเหตุการณ์เกี่ยวกับ พระพุทธเจ้าโดยเฉพาะ ง. เป็นวันแรกที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงพระ ระลึกถึงพระพุทธคุณได้ดีที่สุด 8. ข้อใดต่อไปนี้มิใช่ข้อความในโอวาทปาฏิโมกข์ ก. การไม่ทำบาปทั้งปวง ข. การไม่ลุ่มหลงในอบายมุข ค. การทำความดีให้เพียบพร้อม ง. การทำจิตของตนให้สะอาดผ่องแผ้ว 9. ประเพณีวันมาฆบูชาในประเทศไทยเริ่มขึ้นเมื่อใด ก. สมัยพระมหาธรรมราชาลิไทย ข. สมัยรัชกาลที่ 2 ค. สมัยรัชกาลที่ 3 ง. สมัยรัชกาลที่ 4 10. ประเพณีที่กระทำหลังออกพรรษา 1 เดือนคืออะไร ก. การทอดกฐิน ข. การทอดผ้าป่า ค. การลอยกระทง ง. การตักบาตรดอกไม้ 4
d8 เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา 1. ค 2. ก 3. ง 4. ข 5. ข 6. ก 7. ข 8. ข 9 ข 10. ง 5
d9 วันวิสาขบูชา วันวิสาขบูชา ตรงกับวันเพ็ญเดือน 6 ของทุกปีถ้าปีใดมีอธิกมาสคือ เดือน 8 สอง หนก็เลื่อนไปเป็นวันเพ็ญเดือน 7 วันวิสาขบูชานี้ถือเป็นวันคล้ายวันประสูติ วันตรัสรู้ และวันปรินิพพานของพระพุทธเจ้า พระพุทธเจ้าประสูติที่สวนลุมพินีวัน ซี่งอยู่ระหว่าง เมืองกบิลพัสดุ์นครหลวงของแคว้นสักกะกับเมืองเทวท หนคร ของแคว้นโกลิยะ ในวันเพ็ญเดือนวิสาขะ (เดือน 6) ก่อนพุทธศักราช 80 ปี http://www.kalyanamitra.org/th/article_detail.php?i=14034 พระพุทธจ้าทรงตรัสรู้อนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณ ได้เป็นสัมมาสัมพุทธเจ้า ณ ใต้ร่มพระศรีมหาโพธิ์ ริมฝั่ง แม่น้ำเนรัญชรา ตำบลอุรุเวลาเสนานิคม แคว้นมคธ ใน วันเพ็ญเดือนวิสาขะ (เดือน 6) ก่อนพุทธศักราช 45 ปี ขณะที่มีพระชนม์ได้ 35 พรรษา http://manatchai2546.blogspot.com/2016/08/blog-post.html พระพุทธเจ้าทรงดับขันธ์ปรินิพพาน ณ ระหว่างต้น รังทั้งคู่ในสาลวโนทยาน นครกุสินาราในวันเพ็ญเดือน วิสาขะ (เดือน 6) ก่อนพุทธศักราช 1 ปี เมื่อพระชนม์ได้ 80 พรรษา https://sites.google.com/site/prawatisasna/trasru กรอบที่ 1 6
d10 ต่อมาในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยได้ทรงออกพระราชกำหนดเรียกว่า พระราช กำหนดพิธีวิสาขบูชา ห้ามมิให้มีการล่าสัตว์ และเสพสุรา เมรัย 3 วัน คือวัน ขึ้น 14,15 และแรม 1 ค่ำเดือน 6และ โปรดให้พระบรมวงศ์พร้อมทั้งประชาชนทั่วไปทำบุญตัก บาตร รักษาศีล ปล่อยสัตว์ตามศรัทธา จุดประทีปโคมไฟ เวียนเทียนฯลฯ https://www.thairath.co.th/content/623116 นอกจากนี้ ในการประชุมสมัชชาสหประชาชาติ เมื่อวันที่ 15 ธันวาคม พ.ศ. 2542 องค์การสหประชาชาติได้มีมติกำหนดให้วันวิสาขบูชาเป็นวันสำคัญใน กรอบขององค์การสหประชาชาติ (International Recognition of the Day of Vesak) ปัจจุบันวันวิสาขบู ชาทางรัฐบาลประกาศให้เป็นวันหยุดราชการ 1 วัน กิจกรรมที่ควรปฏิบัติในวันวิสาขบูชา ในวันนี้พุทธศาสนิกชนต่างพากันน้อมระลึกถึงพระพุทธเจ้าพระธรรม และพระสงฆ์ ด้วยการไปชุมนุม ตามพระอารามต่าง ๆ เพื่อกระทำการบูชาปูชนียวัตถุอันได้แก่ พระธาตุเจดีย์หรือพระพุทธปฏิมา ที่เป็นพระ ประธานในพระอุโบสถอย่างใดอย่างหนึ่ง ด้วยเครื่องบูชามีดอกไม้ ธูปเทียนเป็นต้น เริ่มด้วยการสรรเสริญคุณ พระรัตนตรัยด้วยบทสวดมนต์ตามลำดับดังนี้คือ บทสรรเสริญ พระพุทธคุณ ด้วยบท " อิติปิโสภควา อรหังสัมมาสัมพุทโธ...พุทโธภควาติ" บท สรรเสริญ พระธรรมคุณ ด้วยบท " สวากขาโต ภควตาธัมโม...วิญญูหิติ" บทสรรเสริญ พระสังฆคุณ ด้วย บท " สุปฏิปันโน ภควโตสาวกสังโฆ...โลกัสสาติ " จากนั้นก็จะกระทำ ประทักษิณ หรือที่เรียกว่า เวียนเทียน รอบพระธาตุเจดีย์หรือพระพุทธปฎิมาใน พระอุโบสถ ด้วยการเดินเวียนขวาสามรอบ รอบแรกจะสวดบทสรรเสริญพระพุทธคุณ รอบที่สองจะสวด สรรเสริญพระธรรมคุณ และรอบที่สามสวดบทสรรเสริญพระสังฆคุณ เมื่อครบ 3 รอบแล้วจึงนำดอกไม้ ธูป เทียน ไปบูชาพระธาตุเจดีย์ หรือพระพุทธรูปในพระอุโบสถ ณ ที่บูชาอันควรเป็นอันเสร็จพิธีเวียนเทียน จากนั้นก็จะมีการแสดงพระธรรมเทศนาในพระอุโบสถ ซึ่งปกติจะมีเทศน์ปฐมสมโพธิซึ่งเป็นเรื่องพระพุทธ ประวัติตั้งแต่ประสูติตรัสรู้ และปรินิพพาน พิธีเริ่มตั้งแต่ ประชุมฟังพระทำวัตรสวดมนต์แล้วจึงฟังเทศน์ซึ่ง จะมีไปตลอดรุ่ง วันวิสาขบูชา จึงเป็นวันที่พุทธศาสนิกชน ได้บำเพ็ญประโยชน์ตน และสืบต่อพระพุทธศาสนา ให้ดำรงคงอยู่อย่างถูกต้องตรงทาง เพื่อประโยชน์สุขของตนและของผู้อื่นตลอดชั่วกาลนา กรอบที่ 2 7
d11 คำสั่ง นักเรียนเขียนข้อความลงในผังที่กำหนดให้เกี่ยวกับวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา โดยนำข้อความ ไปใส่ในผังที่กำหนดให้ สวนลุมพินีวัน พระนางสิริมหามายา พระเจ้าสุทโธทนะ วันเพ็ญขึ้น 15 ค่ำเดือน 6 กรุงกบิลพัสดุ์ กรุงเทวทหะ เนรัญชรา ต้นพระศรีมหาโพธิ์ ก่อนพุทธศักราช 45 ปี อริยสัจ 4 พระชนมายุ 80 พรรษา พระพุทธเจ้ากำเนิดขึ้นโลก กุสินารา สาลวโนทยาน เหตุการณ์ที่เกี่ยวข้องกับวันวิสาขบูชา 1. ประสูติ 2. ตรัสรู้ 3. ปรินิพพาน ..................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ......................... ..................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ................. พุทธศาสนิกชนปฏิบัติอย่างไรในวันสำคัญนี้ ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... .............................................................................................................................................. ........ กรอบที่ 3 8
d12 เฉลยเหตุการณ์ที่เกี่ยวข้องกับวันวิสาขบูชา 1. ประสูติ 2. ตรัสรู้ 3. ปรินิพพาน - พระเจ้าสุทโธทนะ - ต้นพระศรีมหาโพธิ์ - วันเพ็ญขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 - พระนางสิริมหามายา - แม่น้ำเนรัญชรา - กุสินารา - สวนลุมพินีวัน ระหว่างกรุง - วันเพ็ญขึ้น 15 ค่ำเดือน 6 - สาลวโนทยาน และเทวทหะ ก่อนพุทธศักราช 45 ปี - พระชนมายุ 80 พรรษา - วันเพ็ญขึ้น 15 ค่ำเดือน 6 - อริยสัจ 4 - พระพุทธเจ้ากำเนิดขึ้นในโลก พุทธศาสนิกชนปฏิบัติอย่างไรในวันสำคัญนี้ 1. ตอนเช้า ทำทาน ถือศีล ฟังเทศน์ และปฏิบัติธรรม 2. ตอนค่ำ เวียนเทียน 3. ประดับธงชาติ กรอบที่ 4 9
d13 วันอาสาฬหบูชา วันอาสาฬหบูชา เป็นวันที่สมเด็จพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า ได้แสดง พระปฐมเทศนา หรือกาแสดง พระธรรมครั้งแรก หลังจากที่ตรัสรู้ได้ 2 เดือนเป็นวันที่เริ่มประดิษฐาน พระพุทธศาสนาเนื่องจากมีองค์ประกอบของพระรัตนตรัย ครบถ้วนคือ พระพุทธ พระธรรมและพระสงฆ์เหตุการณ์นี้ เกิดขึ้นก่อนพุทธศักราช 45 ปีในวันเพ็ญ (ขึ้น 15 ค่ำ) เดือน 8 http://event.sanook.com/day/asalha-puja/ การแสดงพระปฐมเทศนา ได้ทรงแสดงแก่ ปัญจวัคคีย์ ณ ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน แขวงเมือง พาราณสี ปัจจุบันคือสารนาถ เมืองพาราณสีพระธรรมที่แสดงคือ ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร เมื่อเทศนาจบ พระโกณฑัญญะ หนึ่งในปัญจวัคคีย์ผู้ประกอบด้วย พระโกณฑัญญะ พระวัปปะ พระภัททิยะ พระมหานา มะ และพระอัสสชิก็ได้ดวงตาเห็นธรรม มีความเห็นแจ้งชัดว่า ยํ กิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมนฺติสิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นเป็นธรรมดา สิ่งใดสิ่งนั้นย่อมดับไปเป็น ธรรมดา เมื่อได้ดวงตาเห็นธรรมจึงขออุปสมบทเป็นพระภิกษุในพระพุทธศาสนา พระพุทธเจ้าก็ประทาน อุปสมบทให้ ด้วยวิธีที่เรียกว่า เอหิภิกขุอุปสัมปทา โดยกล่าวคำว่า เธอจงเป็นภิกษุมาเกิด พระโกณฑัญญะ จึงเป็น พระอริยสงฆ์องค์แรก คำว่า ธัมมจักกัปปวัตนสูตร แปลว่า สูตรของการหมุนวงล้อแห่งพระธรรม ให้เป็นไปมีความ โดยย่อว่า ที่สุด 2 อย่างที่บรรพชิตไม่ควรประพฤติปฏิบัติคือ การประกอบตนให้อยู่ในความสุขด้วยกาม ซึ่ง เป็นธรรมอันเลวเป็นของชาวบ้าน เป็นของปุถุชน ไม่ใช่ของพระอริยะ ไม่ประกอบด้วยประโยชน์ที่สุดอีก ทางหนึ่งคือ การประกอบการทรมานตนให้เกิดความลำบาก ไม่ใช่ของพระอริยะ ไม่ประกอบด้วยประโยช การดำเนินตามทางสายกลาง ไม่เข้าไปใกล้ที่สุดทั้งสองอย่างนั้น เป็นเรื่องที่พระพุทธเจ้าได้ตรัสรู้ ด้วยปัญญาอันยิ่ง ทำดวงตาและญาณให้เกิด เป็นไปเพื่อความสงบระงับ ความรู้ยิ่ง ความตรัสรู้ และนิพพาน ทางสายกลาง ได้แก่ อริยมรรค มีองค์แปด คือ ปัญญาอันเห็นชอบ ดำริชอบ เจรจาชอบ การงานชอบ เลี้ยงชีพชอบ พยายามชอบ ระลึกชอบ และตั้งใจชอบ กรอบที่5 10
d14 อริยสัจสี่คือ ความจริงอันประเสริฐ ที่พระองค์ค้นพบ มี 4 ประการได้แก่ ความทุกข์ได้แก่ ความเกิด ความแก่ความตายความได้พบกับสิ่งที่ไม่ เป็นที่รัก ความพลัดพรากจากสิ่งอันเป็นที่รัก ปรารถนาสิ่งใดแล้วไม่ได้สิ่งนั้น ว่าโดยย่อ อุปาทานในขันธ์ 5 เป็นทุกข์ สาเหตุแห่งทุกข์ได้แก่ตัณหาความทะยานอยาก อันทำให้เกิดอีกความ กำหนัด เพลิดเพลินในอารมณ์ คือกามตัณหา ความทะยานอยากในกาม ภวตัณหา ความทะยานในภพ วิภวตัณหา ความ ทะยานอยากในความไม่มีภพ ความดับทุกข์ โดยการดับตัณหาด้วยอริยมรรค คือ วิราคะ สละ ดับ ปล่อยไป ไม่พัวพัน หนทางปฏิบัติเพื่อดับทุกข์ ได้แก่อริยมรรคมีองค์ 8 คือ ความ เห็นชอบ ความดำริชอบ การเจรจาชอบ การกระทำชอบ การเลี้ยงชีพชอบ ความพยายามชอบ การระลึก ชอบ และการตั้งจิตมั่นชอบ ดวงตา ญาณ ปัญญา วิชชา แสงสว่าง ได้เกิดขึ้นแก่พระองค์ว่า นี้เป็นทุกข์อัน ควรกำหนดรู้และพระองค์ได้กำหนดรู้แล้ว นี้เป็นสาเหตุแห่งทุกข์อันควรละ และพระองค์ได้ละแล้ว นี้เป็น ความดับทุกข์อันควรทำให้แจ้ง และพระองค์ได้ทำให้แจ้งแล้ว นี้เป็นหนทางดับทุกข์อันควรเจริญ และ พระองค์ได้เจริญแล้ว สรุปได้ว่า ปัญญาอันรู้เห็นแจ้งชัดตามความเป็นจริงในอริยสัจ 4 ขั้นแรก รู้ว่า อริยสัจแต่ละอย่างนั้นเป็นอย่างไร ขั้นที่สองรู้ว่าควรจะทำอย่างไรในอริยสัจแต่ละประการนั้น และ ขั้นที่สาม พระองค์ได้กระทำตามนั้นสำเร็จเสร็จแล้ว เมื่อพระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงประกาศพระธรรมจักร ให้เป็นไปแล้ว ได้มีการ บันลือต่อ ๆ กันไปให้ทราบทั่วกันว่า พระธรรมอันยอดเยี่ยมที่พระองค์ทรงประกาศให้เป็นไปแล้ว ณ ป่า อิสิปตนมฤคทายวัน เขตเมืองพาราณสีอันใคร ๆ ในโลกจะปฏิวัติไม่ได้ กรอบที่ 6 11
d15 วันอาสาฬหบูชามีเหตุการณ์สำคัญในทางพระพุทธศาสนาอยู่ 3 ประการคือ 1. เป็นวันแรกที่พระพุทธเจ้าทรงประกาศพระศาสนา โดยทางแสดงพระปฐมเทศนา คือ ธัมมจัก กัปปวัตนสูตรประกาศสัจธรรมอันเป็นองค์แห่งพระอนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณที่พระองค์ตรัสรู้ให้เป็นที่ ประจักษ์แก่ สรรพสัตว์ทั้งหลาย 2. เป็นวันแรกที่บังเกิดพระอริยสงฆ์สาวกขึ้นใน โลกคือ พระโกณฑัญญะ เมื่อได้ฟังพระปฐมเทศนาจบ ได้ดวงตาเห็นธรรม ได้ทูลขออุปสมบท และพระพุทธเจ้า ได้ประทานอุปสมบทให้ด้วยวิธีเอหิภิกขุอุปสัมปทา ในวันนั้น 3. เป็นวันแรกที่บังเกิดพระรัตนตรัย คือ พระพุทธ รัตนะ พระธรรมรัตนะและพระสังฆรัตนะ ขึ้นใน โลกอย่างสมบูรณ์บริบูรณ์ http://xn--22c5d1a6bq.blogspot.com/2017/ 08/blog-post_25.html ในวันนี้พุทธศาสนิกชนต่างพากันมาน้อมระลึกถึงพระรัตนตรัย ด้วยการไปชุมนุมตามพระอาราม ต่าง ๆ เพื่อกระทำการบูชาปูชนียวัตถุได้แก่ พระธาตุเจดีย์หรือพระพุทธปฏิมาที่เป็นพระประธานในพระ อุโบสถ อย่างใดอย่างหนึ่ง ด้วยดอกไม้ ธูป เทียน เริ่มด้วยการสรรเสริญคุณพระรัตนตรัย เวียนเทียน และ ฟังพระธรรมเทศนา เช่นเดียวกับที่ปฏิบัติในวันวิสาขบูชา การแสดงธรรมในวันนี้จะเทศน์ธัมมจักกัปปวัต ตนสูตร วันอาสาฬหบูชาจึงเป็นวันที่พุทธศาสนิกชนจะได้ร่วมกันน้อมระลึกถึงคุณพระรัตนตรัยศึกษา พระ ธรรมวินัยอันเป็นแก่นแท้ของพระพุทธศาสนาให้เข้าใจอย่างถูกต้องตรงทางแล้วนำไปประพฤติปฏิบัติเพื่อ ประโยชน์ตนและประโยชน์ผู้อื่นต่อไปชั่วกาลนาน กรอบที่ 7 12
d16 คำสั่ง นักเรียนเลือกตัวอักษรด้านขวามือมาใส่หน้าข้อความด้านซ้ายมือ โดยให้ข้อความสัมพันธ์กัน .............1. วันอาสาฬหบูชา ตรงกับวัน ก. แม่น้ำเนรัญชรา .............2. ความหมาย”ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร” ข. ประกาศพระศาสนา .............3. พระสงฆ์องค์แรกในพระพุทธศาสนา ค. ดับตัณหาด้วยอริยมรรค .............4. อริยสัจ 4 ง. ทางสายกลาง .............5. มรรค 8 จ. แขวงเมืองพาราณสี .............6. ปัญจวัคคีย์ ฉ. ตัณหา .............7. เอหิภิกขุอุปสัมปทา ช. ความจริงอันประเสริฐ .............8. ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน ฌ. พราหมณ์ทั้ง 5 .............9. สาเหตุแห่งทุกข์ ฎ. โกณฑัญญะ ...........10. ปฐมเทศนา ฐ. พระพุทธเจ้าประทานอุปสมบท ฑ. สูตรของการหมุนวงล้อมแห่งธรรม ฒ. ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 3 ณ. ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ด. ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 กรอบที่ 8 13
d17 คำสั่ง นักเรียนเลือกตัวอักษรด้านขวามือมาใส่หน้าข้อความด้านซ้ายมือ โดยให้ข้อความสัมพันธ์กัน ด 1. วันอาสาฬหบูชา ตรงกับวัน ก. แม่น้ำเนรัญชรา ฑ 2. ความหมาย”ธัมมจักกัปปวัตนสูตร” ข. ประกาศพระศาสนา ฎ 3. พระสงฆ์องค์แรกในพระพุทธศาสนา ค. ดับตัณหาด้วยอริยมรรค ช 4. อริยสัจ 4 ง. ทางสายกลาง ง 5. มรรค 8 จ. แขวงเมืองพาราณสี ฌ 6. ปัญจวัคคีย์ ฉ. ตัณหา ฐ 7. เอหิภิกขุอุปสัมปทา ช. ความจริงอันประเสริฐ จ 8. ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน ฌ. พราหมณ์ทั้ง 5 ฉ 9. สาเหตุแห่งทุกข์ ฎ. โกณฑัญญะ ข 10. ปฐมเทศนา ฐ. พระพุทธเจ้าประทานอุปสมบท ฑ. สูตรของการหมุนวงล้อมแห่งธรรม ฒ. ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 3 ณ. ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ด. ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 กรอบที่ 9 14
d18 วันเข้าพรรษา วันเข้าพรรษา เป็นวันที่พระสงฆ์เริ่มอยู่จำพรรษา ตลอด 3 เดือน ในฤดูฝน ตั้งแต่วันแรม 1 ค่ำเดือน 8 จนถึงกลางเดือน 11 วันเข้าพรรษาที่พระพุทธเจ้าทรง อนุญาตไว้มีอยู่ 2 วันคือ วันเข้าปุริมพรรษา คือเข้าพรรษาแรก ตั้งแต่วัน แรม 1 ค่ำ เดือน 8 ไปจนถึงวันเพ็ญกลางเดือน 11 วันเข้าปัจฉิมพรรษา คือวันเข้าพรรษาหลัง ตั้งแต่วันแรม 1 ค่ำเดือน 9 ไปจนถึงวันเพ็ญเดือน 12 http://yoksuperrich189.lnwshop.com/article/1/ เมื่อเข้าพรรษาแล้วหากภิกษุมีกิจธุระจำเป็นอันชอบด้วยพระวินัย พระพุทธเจ้าก็ทรงอนุญาตให้ไปได้ โดยมีข้อจำกัดว่าจะต้องกลับมายังสถานที่จำพรรษาเดิมภายใน 7 วัน ที่เรียกว่า สัตตาหกรณียะ ดังต่อไปนี้ 1. เมื่อทายกทายิกา ปรารถนาจะบำเพ็ญกุศล เมื่อมานิมนต์ก็ให้ไปเพื่อรักษาศรัทธาได้ 2. ถ้าสงฆ์ ณ ที่แห่งใดแห่งหนึ่งเกิดอธิกรณ์ขึ้น ก็ให้ไปเพื่อระงับอธิกรณ์ได้ 3. ถ้าบิดา มารดา ญาติ พี่น้อง พระอุปัชฌาย์ อาจารย์ เป็นไข้เมื่อทราบก็ให้ไปได้ 4. พระวิหารในที่แห่งอื่นเกิดชำรุดเสียหาย ให้ไปหาสิ่งของเพื่อมาปฏิสังขรณ์พระวิหารนั้นได้ 5. เมื่อถูกสัตว์ร้ายรบกวน ถูกโจรปล้น พระวิหารถูกไฟไหม้หรือถูกน้ำท่วม ก็ให้ไปจากที่นั้นได้ 6. เมื่อชาวบ้านถูกโจรปล้น อพยพหนีไป ก็ให้ไปกับพวกชาวบ้านได้โดยให้ไปกับชาวบ้านที่มี ความเลื่อมใสศรัทธาสามารถที่จะให้ความอุปถัมภ์ได้ 7. เมื่อที่ใดเกิดความขาดแคลน อาหารหรือยารักษาโรค ขาดผู้อุปถัมภ์บำรุง ได้รับความลำบาก ก็อนุญาตให้ไปจากที่นั้นได้ 8. ถ้าหากมีผู้เอาทรัพย์มาล่อ ก็อนุญาตให้ไปจากที่นั้นได้ 9. หากภิกษุสงฆ์หรือภิกษุณีสงฆ์แตกกันหรือมีผู้พยายามจะให้แตกกัน ถ้าการไปจากที่นั้น สามารถระงับการแตกกันได้ ก็อนุญาตให้ไปได้ ในวันเข้าพรรษา ถือว่าเป็นกรณียกิจพิเศษสำหรับพระภิกษุสงฆ์จะมีการประชุมกันใน พระอุโบสถ ไหว้พระสวดมนต์ ขอขมาซึ่งกันและกัน เสร็จแล้วก็ประกอบพิธีเข้าพรรษา ภิกษุจะอธิษฐานใจ ตนเองว่า ตลอดฤดูกาลเข้าพรรษานี้ตนเองจะไม่ไปไหน ด้วยการเปล่งวาจาว่า อิมสฺมึอาวาเส อิมํ เตมาสํ วสฺสํ อุเปมิ หรือว่า อิมสฺมึวิหาเร อิมํ เตมาสํ วสฺสํ อุเปมิแปลว่า ข้าพเจ้าขออยู่จำพรรษาตลอด 3 เดือน ในอาวาสนี้ หรือในวิหารนี้ (ว่า 3 ครั้ง) กรอบที่ 10 15
d19 สำหรับการปฏิบัติอื่น ๆ ก็จะมีการถวาย ผ้าอาบน้ำฝน การอธิษฐานตนว่าจะประพฤติปฏิบัติให้อยู่ใน กรอบของ ศีลห้า ศีลแปด ฟังเทศน์ฟังธรรม ตามระยะเวลาที่กำหนดโดย เคร่งครัด ตามกำลังศรัทธาและขีด ความสามารถของ ตน นับว่าวันเข้าพรรษาเป็นโอกาสอันดีที่พุทธศาสนิกชน จะได้ ประพฤติปฏิบัติตนในกรอบ ของพระพุทธศาสนาได้เข้มข้น ยิ่งขึ้นไปอีกระดับหนึ่ง ตามประวัติกล่าวไว้ในสมัยพุทธกาล ภิกษุได้ท่องเที่ยวจาริกไปยังที่ต่าง ๆ แม้ฤดูฝน ทำให้ไปเหยียบ ข้าวกล้าของชาวบ้านเสียหายหรือเหยียบย่ำสัตว์เล็กสัตว์น้อยถึงแก่ความตายพระพุทธเจ้าจึงทรงวางระเบียบ ให้พระภิกษุ อยู่ ประจำตลอดเป็นเวลา 3 เดือนครับ กรอบที่ 11 16
d20 วันออกพรรษา วันออกพรรษา ตรงกับวันเพ็ญ (ขึ้น 15 ค่ำ) เดือน 11 เป็นวันที่พระภิกษุสงฆ์ออกจากจำพรรษา หรือการอยู่ประจำที่ ตลอดฤดูฝน เป็นระยะเวลา 3 เดือน ต่อจากวันนี้ไปพระภิกษุ สงฆ์ก็สามารถจาริกไปในที่ต่าง ๆ และค้างแรมในที่อื่นได้ วันออกพรรษานี้มีการทำปวารณา ในหมู่พระภิกษุ สงฆ์คือให้พระภิกษุสงฆ์ทำปวารณาแทนการทำอุโบสถ์สังฆ กรรม ยอมให้ว่ากล่าวตักเตือนซึ่งกันและกัน ต่างรูปต่างกล่าวคำ ปวารณาตามลำดับอาวุโส ในวันออกพรรษาตามประวัติกล่าวว่าเป็นวันที่พระพุทธเจ้าเสด็จลงจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์หลังจาก ที่ได้เสด็จไปจำพรรษาและแสดงพระธรรมเทศนาโปรดพระพุทธมารดา การเสด็จลงจากดาวดึงส์ครั้งนั้น ได้ เสด็จลงมา ณ เมืองสังกัสสะ บรรดาพุทธศาสนิกชนจึงพากันไปตักบาตรแด่พระพุทธเจ้า เรียกว่า ตักบาตรเท โว คำเต็มคือ ตักบาตรเทโวโรหณะ คำว่าเทโวโรหณะ แปลว่า การหยั่งลงจากเทวโลก สำหรับพิธีตักบาตรเทโวนั้นโดยทั่วไปจะทำกันในบริเวณพระอุโบสถ มีการอัญเชิญพระพุทธรูป ซึ่ง ประดิษฐานบนบุษบกมีล้อเลื่อน มีบาตรตั้งอยู่หน้าพระพุทธรูป แล้วใช้คนลากนำหน้า พระภิกษุสงฆ์จะเดิน ตามพระพุทธรูป บรรดาพุทธศาสนิกชนจะเรียงรายอยู่เป็นแถวสองข้างทางที่พระพุทธรูปและพระสงฆ์เคลื่อน ผ่านเพื่อตักบาตรอาหารที่นิยม นำมาตักในวันนี้มีข้าวสุก ข้าวต้มมัดใต้และข้าวต้มลูกโยน ในที่บางแห่งมีปูชนียวัตถุ เช่น พระธาตุเจดีย์ สร้างไว้บนภูเขา หรือสิ่งก่อสร้างที่สูงๆ ก็จะมีการ อัญเชิญพระพุทธรูปลงจากภูเขา บรรดาพุทธศาสนิกชนก็มาคอยตักบาตร โดยตั้งแถวสองแถวเรียงรายรออยู่ที่ เชิงเขา เพื่อให้ดูใกล้ความจริงว่า พระพุทธเจ้าเสด็จลงมาจากที่สูง การบำเพ็ญกุศลนอกจากนี้ก็มีการถวาย ผ้าจำนำพรรษา และพิธีทอดกฐิน ซึ่งจะกระทำกันหลังวันออกพรรษาไปได้อีกถึง วันเพ็ญ กลางเดือน 12 https://www.coj.go.th/day/aps/aps.ht กรอบที่ 12 17
d21 คำสั่ง นักเรียนสรุปความสำคัญและการปฏิบัติตนของพุทธศาสนิกชนในวันเข้าพรรษาและออกพรรษาลงใน กรอบที่กำหนดให้ 1. วันสำคัญ ประวัติความเป็นมา การปฏิบัติตนของ และความสำคัญ พุทธศาสนิกชน วันเข้าพรรษา ............................................. ............................................... ............................................. .............................................. ............................................. .............................................. ............................................. .............................................. ............................................. .............................................. วันออกพรรษา ............................................. .............................................. ............................................. ............................................. ............................................. ............................................ ตักบาตรเทวโวโรหณะ .............................................. .............................................. .............................................. ............................................... 2. เพราะเหตุใดจึงมีคำกล่าวว่า เทศกาลเข้าพรรษา ......................................................................... คือเทศกาลแห่งการทำความดี ....................... ................................................. กรอบที่ 13 18
d22 1. วันสำคัญ ประวัติความเป็นมา การปฏิบัติตนของ และความสำคัญ พุทธศาสนิกชน วันเข้าพรรษา - วันแรม 1 ค่ำ เดือน 8 - รักษาศีล ฟังธรรม - พระพุทธเจ้าทรงวางระเบียบให้ - บวชเพื่อศึกษาธรรม พระสงฆ์จำพรรษาไม่จาริกเหยียบ - ถวายผ้าอาบน้ำฝน ข้าวกล้าของชาวบ้าน - ถวายเทียนพรรษา วันออกพรรษา - วันแรม 15 ค่ำ เดือน 11 - ให้ทาน - สิ้นสุดการจำพรรษา 3 เดือน - รักษาศีล วันปวารณา คือพระสงฆ์ยอมให้ - ปฏิบัติธรรม ว่ากล่าวตักเตือนกัน - ทอดกฐิน ตักบาตรเทโวโรหณะ - เป็นพระพุทธเจ้าเสด็จจากสวรรค์ - ให้ทาน ชั้นดาวดึงส์หลังจากเสด็จจำพรรษา - รักษาศีล และโปรดพุทธมารดา - ปฏิบัติธรรม - แรม 1 ค่ำเดือน 11 พุทธศาสนิกชนมักถือโอกาสเอาเทศกาล เพราะเหตุใดจึงมีคำกล่าวว่า เทศกาล เข้าพรรษาเป็นจุดเริ่มต้นในการปฏิบัติตนเพื่อ 2. เข้าพรรษาคือเทศกาลแห่งการทำความดี การลด ละ เลิกอบายมุข กรอบที่ 14 19
d23 วันมาฆบูชา วันมาฆบูชาเป็นวันที่พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าทรง ประทานพระโอวาทสำคัญอันถือได้ว่าเป็นหัวใจของคำสอนใน พระพุทธศาสนา คือ โอวาทปาฏิโมกข์ในวันเพ็ญ (ขึ้น 15 ค่ำ) เดือนสาม ดวงจันทร์โคจรมาเสวยมาฆฤกษ์ แต่ถ้าปีใดมีอธิกมาส คือ เดือนแปดสองแปด วันมาฆบูชาก็จะเลื่อนไปเป็นวันเพ็ญ กลางเดือนสี่ เหตุการณ์ดังกล่าวนี้เกิดขึ้นที่ พระเวฬุวัน เมือง ราชคฤห์ แคว้นมคธ ในปีแรกของตรัสรู้ของพระพุทธองค์ คือ หลังจากตรัสรู้แล้วได้9 เดือน ความประจวบกันพอดีของเหตุการณ์ http://www.kalyanamitra.org/th ในวันนี้ซึ่งนับว่าเป็นเรื่องที่อัศจรรย์มีสี่ประการ คือ /article_detail.php?i=13951 ประการแรก เป็นการมาชุมนุมกันของพระสงฆ์สาวก จำนวน 1,250 รูป เพื่อเฝ้าพระบรม ศาสดา โดยมิได้นัดหมาย ประการที่สอง พระสงฆ์สาวกดังกล่าวล้วนแต่เป็นพระอรหันต์ทั้งสิ้น ประการที่สาม พระสงฆ์สาวกดังกล่าวล้วนแต่ได้รับการอุปสมบทจากพระพุทธเจ้าด้วยวิธี เอหิภิกขุอุปสัมปทา ประการที่สี่ วันนั้นดวงจันทร์เพ็ญเสวยมาฆฤกษ์เต็มบริบูรณ์ความพร้อมกันขององค์สี่ประการจึง เรียกว่า จาตุรงคสันนิบาต โอวาทปาฏิโมกข์ ที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงเป็นการประมวลคำสอนหลักของ พระพุทธศาสนา เพื่อให้พระสงฆ์สาวกนำไปประพฤติปฏิบัติ และนำไปสั่งสอนผู้อื่นในแนวทางเดียวกัน คือทรง เทศน์โอวาทปาติโมกข์ในที่ ประชุมสงฆ์ซึ่งเป็นมหาสังฆนิบาต คือ 1. ขันติ คือความอดกลั้น เป็นตบะสูง พระพุทธะทั้งหลายกล่าวว่านิพพานเป็นธรรมสูงสุด คนทำร้ายคนอื่นไม่ใช่บรรพชิต คนเบียดเบียนคนอื่นไม่ใช่สมณะ 2. การไม่ทำชั่วทั้งปวง การทำแต่ความดี การทำใจให้บริสุทธิ์ นี้คือคำสอนของพระพุทธทั้งหลาย 3. การไม่ว่าร้าย การไม่ทำร้าย การสำรวมในปาฏิโมกข์ การรู้จักประมาณในอาหาร การอยู่ในที่ สงัด การบำเพ็ญสมาธิ นี่เป็นคำสอนของพระพุทธเข้าทั้งหลาย พิธีมาฆบูชานี้มีขึ้นครั้งแรกสมัยรัชกาลที่ 4 ในวันนี้พุทธศาสนิกชนก็จะไปประกอบศาสนกิจ เพื่อ น้อม ระลึกถึงคุณพระรัตนตรัย เช่นเดียวกับที่ ประพฤติปฏิบัติในวันวิสาขบูชา และวันอาสาฬหบูชา คือ นำ ดอกไม้ ธูป เทียน ไปนมัสการปูชนียวัตถุที่สำคัญ อันได้แก่ พระธาตุเจดีย์ หรือพระพุทธปฏิมาเป็นต้น และ ฟังพระธรรมเทศนาการแสดงธรรมในวันนี้จะแสดงธรรมในเรื่องพระโอวาทปาฏิโมกข์ กรอบที่ 15 20
d24 การไม่ทำความชั่วทั้งปวง คนเราทำชั่วได้ 3 ทาง คือ ทางกาย วาจา และทางใจ ซึ่งถือเป็นการ กระทำที่ผิดทั้งทางกฎหมาย ศีลธรรมและขนบประเพณี ขึ้นอยู่กับว่าจะประพฤติชั่วแบบใด เพราะการทำชั่ว บางอย่างแม้ไม่ผิดกฎหมาย แต่ผิดศีลธรรมหรือขนบประเพณีได้การไม่ทำความชั่วทั้งปวงแยกออกได้ดังนี้ 1. การไม่ทำชั่วทางกาย ได้แก่ 1.1 ไม่ทำร้ายหรือเบียดเบียนผู้อื่น ไม่นำสัตว์มาทรมานกักขัง 1.2 ไม่ลักขโมย ไม่ถือเอาทรัพย์ของผู้อื่น 1.3 ไม่ประพฤติผิดในกาม รวมไปถึงการไม่ทำลายวัตถุอันเป็นที่รักของผู้อื่น 2. การไม่ทำความชั่วทางวาจา ได้แก่ 2.1 ไม่พูดเท็จ ไม่พูดหลอกลวง 2.2 ไม่พูดส่อเสียด ไม่พูดยั่วยุให้คนแตกความสามัคคี 2.3 ไม่พูดคำหยาบ 2.4 ไม่พูดเพ้อเจ้อเหลวไหลอันหาสารประโยชน์ไม่ได้ 3. การไม่ทำชั่วทางใจได้แก่ 3.1 ไม่คิดโชค อยากได้ของผู้อื่นโดยมิชอบ 3.2 ไม่คิดพยาบาท ปองร้ายหรือคิดแก้แค้น 3.3 ไม่เห็นผิดเป็นชอบ ไม่หลงงมงายกับความคิดที่ผิด ๆ การทำความดีให้ถึงพร้อม การไม่ทำชั่วดังที่กล่าวมา ถือได้ว่าเป็นการทำความดีถึงระดับหนึ่งแล้ว แต่จะให้ดีจริงไม่เพียงแต่ละเว้นความชั่ว หากแต่ต้องประกอบคุณงามความดีด้วยการทำความดีก็ทำได้ 3 ทาง คือ ทางกาย ทางวาจา และทางใจ 1. การทำความดีทางกาย ได้แก่ 1.1 มีเมตตากรุณาช่วยเหลือผู้อื่น 1.2 เคารพกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินของผู้อื่น 1.3 มีความสำรวมในกาม ยินดีเฉพาะคู่ครองของคน 2. การทำความดีทางวาจา ได้แก่ 2.1 พูดแต่ความจริง 2.2 พูดแต่คำที่ส่งเสริมความสามัคคี ช่วยให้คนที่แต่กร้าวกันคืนดีกัน 2.3 พูดแต่คำสุภาพอ่อนหวาน ไม่พูดคำหยาบ 2.4 พูดแต่คำที่มีสาระ มีประโยชน์ พูดให้ถูกกาลเทศ กรอบที่ 16 21
d25 3. การทำความดีทางใจ ได้แก่ 3.1 พอใจแต่ของที่ได้มาโดยชอบ ไม่คิดโลภในทางทุจริต 3.2 แผ่เมตตาให้สัตว์โลกทั้งหลายมีความสุข 3.3 มีแต่ความเห็นชอบ การทำใจให้บริสุทธิ์ เมื่อเราละเว้นไม่ทำความชั่วและพยายามทำความดีให้ถึงพร้อมแล้ว เราก็ควร ทำใจให้บริสุทธิ์ด้วย โดยการหมั่นฝึกฝนตนเองให้มีกุศลมูลหรือรากเหง้าแห่งความดีขึ้นในจิตใจอีก 3 ประการ ได้แก่ 1. อโลภะคือ ความไม่โลภ หมั่นฝึกอบรมจิตใจให้ระงับตัณหาหรือความอยากได้ คนที่ไม่ อยากได้ของของผู้อื่นย่อมไม่ทำความชั่วโดยการลักขโมยหรอฉ้อโกง 2. อโทสะ คือความไม่โกรธ ไม่ประทุษร้าย พยายามฝึกจิตใจของตนให้เป็นคนมีเมตตา ปรารถนาจะให้ผู้อื่นอยู่เป็นสุข 3. อโมหะ คือความไม่หลง รู้จักเหตุ รู้จักผล รู้จักบาปบุญคุณโทษ ประโยชน์ มิใช่ประโยชน์ โอวาทปาฏิโมกข์ก็คือข้อห้ามและ ข้อปฏิบัติในเบญจศีลและ เบญจธรรม กรอบที่ 17 22
d26 คำสั่ง นักเรียนสรุปเรื่องเกี่ยวกับโอวาทปาฏิโมกข์ ลงในผังที่กำหนดให้ โอวาทปาฏิโมกข์ การไม่ท าความชั่วทั้งปวง การท าความดีให้ถึงพร้อม การท าจิตใจให้บริสุทธิ์ การไม่ท าชั่วทางกาย การท าความดีทางกาย การไม่ท าชั่วทางวาจา การท าความดีทางวาจา การไม่ท าชั่วทางใจ การท าความดีทางใจ กรอบที่ 18 23
d27 โอวาทปาฏิโมกข์ การไม่ท าความชั่วทั้งปวง การท าความดีให้ถึงพร้อม การท าจิตใจให้บริสุทธิ์ การไม่ท าชั่วทางกาย การท าความดีทางกาย ไม่มัวเมาในกามคุณ ไม่อาฆาตพยาบาท ท าลายชีวิต เว้นจากการท าลายชีวิต ไม่ท้อแท้ ซึม ง่วง ลักขโมย เว้นจากการลักทรัพย์ ไม่ฟุ้งซ่าน ร าคาญใจ ประพฤติผิดในกาม เว้นจาการประพฤติผิดในกาม ไม่ลังเลสงสัย การไม่ท าชั่วทางวาจา การท าความดีทางวาจา พูดเท็จ เว้นจากการพูดเท็จ พูดค าหยาบ เว้นจากการพูดค าหยาบ พูดค าหยาบ เว้นจากการพูดค าหยาบ พูดเพ้อเจ้อ เว้นจากการพูดเพ้อเจ้อ การไม่ท าชั่วทางใจ การท าความดีทางใจ โลภ ไม่อยากได้ของผู้อื่น โกรธ ไม่พยาบาทปองร้าย หลง มีความเห็นตามท านองคลองธรรม กรอบที่ 19 24
d28 วันอัฏฐมีบูชา วันอัฏฐมีบูชาตรงกับวันแรม 8 ค่ำ เดือน 6 หรือเดือน 7 นับถัดจากวันวิสาขบูชาไป 7 วัน เป็นวัน คล้ายวันถวายพระเพลิงพระพุทธสรีระของพระพุทธเจ้าที่เมืองกุสินารา จึงถือเป็นวันสำคัญที่ระลึกถึงพระพุทธ องค์อีก วันหนึ่ง หลังจากถวายพระเพลิงพุทธสรีระแล้วมีการแบ่งพระบรมสารีริกธาตุโดยโทณพราหมณ์เป็นผู้แบ่งพระ บรมสารีริกธาตุออกเป็น 8 ส่วนเพื่อให้กับกษัตริย์แต่ละเมืองดังนี้ พระนามกษัตริย์ที่ได้รับคือ กษัตริย์มคธ กษัตริย์ลิจฉวีเวสาลี กษัตริย์กบิลพัสดุ์ กษัตริย์อัลลกัปปะ กษัตริย์มัละกุสินารา กษัตริย์มัลละปาวา กษัตริย์รามคาม กษัตริย์เวฎฐทีปะ ทุกท่านที่ได้ไปก็นำไปสร้างสถูปบรรจุและสักการบูชา ลักษณะของ พระบรมสารีริกธาตุสังเกตได้คือ พระธาตุอย่างใหญ่มีลักษณะคล้ายเมล็ดถั่วเขียว สีทองพระธาตุอย่างกลาง ลักษณะคล้ายเมล็ดข้าวสารหัก สี แก้ว มุกดา พระธาตุอย่างเล็ก ลักษณะคล้ายเมล็ดพันธุ์ผักกาด สีดอกมะลิ กรอบที่ 20 25
d29 วันธรรมสวนะ วันพระ หรือ วันธรรมสวนะ หมายถึง วันประชุมถือศีลฟังธรรมในพุทธศาสนา (ธรรมสวนะ หมายถึง การฟังธรรม) กำหนดเดือนทางจันทรคติละ 4 วัน ได้แก่วันขึ้น 8 ค่ำ วันขึ้น 15 ค่ำ (วันเพ็ญ) วันแรม 8 ค่ำ วันแรม 15 ค่ำ (หากเดือนใดเป็นเดือนขาด ถือเอาวันแรม 14 ค่ำ) ในวันพระ พุทธศาสนิกชนถือเป็นวัน สำคัญ ควร ไปวัดเพื่อทำบุญ ถวายภัตตาหารแด่พระสงฆ์ และฟังธรรม สำหรับผู้ที่เคร่งครัดในศาสนาอาจถือ ศีลแปดในวันพระด้วย นอกจากนี้ชาวพุทธยังถือว่าวันพระไม่ควรทำบาป ใด ๆ การทำบาปหรือไม่ถือศีลห้าใน วันพระถือว่าเป็นบาปยิ่งกว่าในวันอื่น ส่วน วันโกน เป็นภาษาพูด หมายถึง วันก่อนวันพระ 1 วัน ประวัติความเป็นมา ในสมัยพุทธกาล พระเจ้าพิมพิสาร ได้เข้าเฝ้าพระสัมมา สัมพุทธเจ้าและกราบทูลว่า นักบวช ศาสนาอื่นมีวันประชุมสนทนา เกี่ยวกับหลักธรรมค าสั่งสอนในศาสนาของเขา แต่ว่าศาสนาพุทธยังไม่มี พระพุทธองค์จึงทรงอนุญาตให้ภิกษุสงฆ์ประชุมสนทนาและแสดงธรรม เทศนาแก่ประชาชน ในวัน 8 ค ่า 14 ค ่า และ 15 ค ่า พุทธศาสนิกชนจึงถือเอาวันดังกล่าวเป็น วันธรรมสวนะ (ส าหรับวันธรรมสวนะนี้ เมืองไทยมีมาตั้งแต่สมัยกรุงสุโขทัย ) กรอบที่ 21 26
d30 ค าสั่ง นักเรียนเขียนเครื่องหมาย หน้าข้อความที่ถูกต้อง และ × หน้าข้อความที่ผิด ...............1. วันอัฎฐมีบูชาตรงกับวันแรม 8 ค ่าเดือน 6 ............. ..2. พระพุทธเจ้าปรินิพพานที่ เมืองกุสินารา ................3. ผู้ที่แบ่งพระบรมสารีริกธาตุคือพราหมณ์โกณฑัญญะ ................4. พระบรมสารีริกธาตุถูกแบ่งออกเป็น 7 ส่วน ................5. วันธรรมสวนะ หมายถึงการฟังธรรม ................6. ใน หนึ่งเดือนจะมีวันพระ 4 วัน ................7. วันพระเริ่มมีมาตั้งแต่สมัยอยุธยา ................8. พระเจ้าปเสนทิโกศล เป็นผู้กราบทูลพระพุทธเจ้าเกี่ยวกับวันประชุมของนักบวชของศาสนาอื่น ซึ่งกระท าในวัน 8 ค ่า 14 ค ่าหรือ 15 ค ่า ................9. เดือนขาดหมายถึงเดือนนั้นไม่มีวันแรม 15 ค ่า ..............10. วันพระหรือวันธรรมสวนะพุทธศาสนิกชนจะท าบุญตักบาตรถือศีลฟังธรรม กรอบที่22 27
d31 ค าสั่ง นักเรียนเขียนเครื่องหมาย หน้าข้อความที่ถูกต้อง และ × หน้าข้อความที่ผิด 1. วันอัฎฐมีบูชาตรงกับวันแรม 8 ค ่าเดือน 6 2. พระพุทธเจ้าปรินิพพานที่ เมืองกุสินารา × 3. ผู้ที่แบ่งพระบรมสารีริกธาตุคือพราหมณ์โกณฑัญญะ × 4. พระบรมสารีริกธาตุถูกแบ่งออกเป็น 7 ส่วน 5. วันธรรมสวนะ หมายถึงการฟังธรรม 6. ในหนึ่งเดือนจะมีวันพระ 4 วัน × 7. วันพระเริ่มมีมาตั้งแต่สมัยอยุธยา × 8. พระเจ้าปเสนทิโกศล เป็นผู้กราบทูลพระพุทธเจ้าเกี่ยวกับวันประชุมของนักบวช ของศาสนาอื่นซึ่งกระท าในวัน 8 ค ่า 14 ค ่าหรือ 15 ค ่า 9. เดือนขาดหมายถึงเดือนนั้นไม่มีวันแรม 15 ค ่า 10. วันพระหรือวันธรรมสวนะพุทธศาสนิกชนจะท าบุญตักบาตรถือศีลฟังธรรม กรอบที่ 23 28
d32 สรุปวันส าคัญทางพระพุทธศาสนา ประสูติ วันเพ็ญ เดือน 6 ณ ลุมพินีวัน ระหว่างกรุงกบิลพัสดุ์-กรุงเทวทหะ ตรัสรู้ วันเพ็ญ เดือน 6 ณ อุรุเวลาเสนานิคม แคว้นมคธ ปฐมเทศนา วันเพ็ญ เดือน 8 ณ ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน กรุงพาราณสี ปรินิพพาน วันเพ็ญ เดือน 6 ณ สาลวโนทยาน แคว้นมัลละ กรุงกุสินารา เสาหินพระเจ้าอโศกมหาราชปักไว้ วิหารตรัสรู้ที่ยังหลงเหลืออยู่สมบูรณ์ที่สุดปัจจุบัน เพื่อให้อนุชนรุ่นหลังทราบว่าตรงจุดนี้ สถานที่ตรัสรู้นี้เรียกว่า ต าบลพุทธคยา ขึ้นอยู่กับ เป็นที่ที่พระบรมศาสดาออกจากครรภ์ จังหวัดคยา (ห่างจากจังหวัด 12 กิโลเมตร)รัฐพิหาร ของพระมารดา (ปัจจุบันอยู่ในเขต มีเมืองหลวงชื่อ ปัฎนะ หรือ ปัฎนา (หรือชื่อเดิมว่า ประเทศเนปาล) ปาฎลีบุตร) สถานที่พระศาสดาประกาศพระพุทธ สถูปและวิหารปรินิพพานที่เมืองกุสินารา ศาสนาเป็นครั้งแรก ปัจจุบันเรียก ปัจจุบันมีสถูปและวิหารเป็นสัญลักษณ์เป็น สารนาถและเป็นสถานที่ที่พระสัมมา อุทยานที่ได้รับการรักษาจากทางการ สัมพุทธเจ้าปรารภให้พระอรหันต์ 60 รูป อินเดียเป็นอย่างดีมีต้นสาละและไม้อื่น ออกไปเผยแผ่พระศาสนา ปลูกอยู่ทั่วไป ให้ความร่มรื่นพอสมควร กรอบที่24 29
d33 แบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา วิชา สังคมศึกษา รหัสวิชา ส21103 ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 . คำสั่ง ให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงข้อเดียว 2. เพราะเหตุใดเราจึงต้องศึกษาวันสำคัญทาง พระพุทธศาสนา จ. เพื่อเตรียมตัวหยุดพักผ่อน ฉ. เพื่อจะได้หยุดทำบาปในวันนั้น ช. เพื่อจะได้ประกอบศาสนพิธีได้ถูกต้อง ซ. เพื่อจะได้ละเว้นการไปเยี่ยมพระสงฆ์ 2. ในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา นักเรียนควรปฏิบัติตน อย่างไรจึงจะเหมาะสม จ. ทำบุญตักบาตรฟังธรรม ฉ. ชวนเพื่อนไปทัศนศึกษา ช. ไปเยี่ยมญาติที่ต่างจังหวัด ซ. ช่วยนักการทำความสะอาดห้อง 3. วันวิสาขบูชามีความสำคัญอย่างไร ก. เป็นวันที่พระจันทร์เต็มดวง ข. เป็นวันที่เจ้าชายสิทธัตถะเสด็จออกผนวช ค. เป็นวันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาฏิ โมกข์ ง. เป็นวันคล้ายวันประสูติ ตรัสรู้ ปรินิพพาน 4. วันอัฏฐมีบูชาเป็นวันถวายพระสรีระของ พระพุทธเจ้า ตรงกับวันในข้อใด ก. ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ข. แรม 8 ค่ำ เดือน 6 ค. ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 ง. แรม 8 ค่ำ เดือน 8 5. วันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 11 นอกจากจะเรียกว่าวัน ออกพรรษาแล้ว ยังเรียกอีกอย่างว่าวันอะไร ก. วันพระเสด็จ ข. วันมหาปวารณา ค. วันพระเจ้าเปิดโลก ง. วันอุโบสถสังฆกรรม 6. เหตุการณ์สำคัญที่เนื่องกับวันมาฆบูชาคือเหตุ การณ์ในข้อใด ค. พระพุทธเจ้าได้ทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์ ง. พระพุทธเจ้าทรงได้อัครสาวก ค. พระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมโปรดพระพุทธ มารดา ง. พระพุทธเจ้าทรงปลงอายุสังขาร ณ ปาวาล เจดีย์ 7. เหตุใดจึงจัดว่าวันอาสาฬหบูชาถือเป็นวัน ทางพระพุทธศาสนา ก. เป็นวันเริ่มแรกแห่งพระพุทธศาสนา ข. เป็นวันที่มีพระรัตนตรัยครบบริบูรณ์ ค. เป็นวันที่มีเหตุการณ์เกี่ยวกับ พระพุทธเจ้าโดยเฉพาะ ง. เป็นวันแรกที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงพระ ระลึกถึงพระพุทธคุณได้ดีที่สุด 8. ข้อใดต่อไปนี้มิใช่ข้อความในโอวาทปาฏิโมกข์ ก. การไม่ทำบาปทั้งปวง ข. การไม่ลุ่มหลงในอบายมุข ค. การทำความดีให้เพียบพร้อม ง. การทำจิตของตนให้สะอาดผ่องแผ้ว 9. ประเพณีวันมาฆบูชาในประเทศไทยเริ่มขึ้น เมื่อใด ก. สมัยพระมหาธรรมราชาลิไทย ข. สมัยรัชกาลที่ 2 ค. สมัยรัชกาลที่ 3 ง. สมัยรัชกาลที่ 4 10. ประเพณีที่กระทำหลังออกพรรษา 1 เดือนคือ อะไร ก. การทอดกฐิน ข. การทอดผ้าป่า ค. การลอยกระทง ง. การตักบาตรดอกไม้ 30
d34 เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา 1. ค 2. ก 3. ง 4. ข 5. ข 6. ก 7. ข 8. ข 9 ข 10. ง 31
d35 บรรณานุกรม ธรรมะไทย. (มปป). วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา. สืบค้นเมื่อวันที่ 14 ตุลาคม 2563.เข้าถึงได้จาก: http://www.dhammathai.org/day/buddhismday.php รังสินี สีพิมพ์ชัด (2560).บทเรียนสำเร็จรูป เรื่อง วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา[ออนไลน์]. สืบค้นเมื่อ วันที่ 14 ตุลาคม 2563. เข้าถึงได้จากhttps://www.facebook.com/watch /?v=293926607870463 บังอร สุดยินดี. (2551). บทเรียนสำเร็จรูป เรื่อง วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา[ออนไลน์]. สืบค้นเมื่อ วันที่ 14 ตุลาคม 2563. เข้าถึงได้จาก: www.pw.ac.th/emedia/media/ social/ buddhismDay_bangon.doc วิทย์ วิศทเวทย์, เสฐียรพงษ์ วรรณปก. หนังสือสาระการเรียนรู้พื้นฐาน กลุ่มสาระการเรียนรู้ สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม พระพุทธศาสนา ม. 1 ช่วงชั้นที่ 3. กรุงเทพมหานคร : บริษัทอักษรเจริญ ทัศน์ อจท. จำกัด, 2546. sanook.. (2563). วันวิสาขบูชา 2561 ประวัติวันวิสาขบูชา [ออนไลน์]. สืบค้นเมื่อ วันที่ 14 ตุลาคม 2563. เข้าถึงได้จาก: https://hilight.kapook.com/view/23220 32
d36