7C0554E4-C970-4901-B273-74FD3A80E4CE_clone

หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ E-book

ไตรภูมิพระร่วง

ก

คณะผู้จัดทำ

๑. นายทักษดนน์ สุคม เลขที่ ๑๒

๒. นายธนพั นธ์พั ทธ์ โกมลศรี เลขที่ ๑๓

๓. นายปรัชชา พรมสิงห์ เลขที่ ๑๔

๔. นางสาวฐิติภรณ์ หัตถโสภา เลขที่ ๑๘

๕. นางสาวพรนัชชา โฉมงาม เลขที่ ๒๑

๖. นางสาวภาวิสา วงษา เลขที่ ๒๒

๗. นางสาวรัชนีกร กิ่งทอง เลขที่ ๒๓



ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๔/๑๒

ข

คำนำ

หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ E-book เรื่อง ไตรภูมิพระร่วง
กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๔
เป็นนวัตกรรมด้านการสื่อและเทคโนโลยีทางการศึกษา
ใช้สำหรับผู้เรียนได้ศึกษาเรียนรู้เรื่อง ไตรภูมิพระร่วง

ข้าพเจ้าหวังเป็นอย่างยิ่งว่าหนังสืออิเล็กทรอนิกส์
E-book เล่มนี้ จะเป็นประโยชน์ต่อครูผู้สอนและผู้ที่สนใจ
เป็นอย่างยิ่ง ท้ายนี้ขอขอบพระคุณผู้ที่ได้ให้คำแนะนำ ชี้แนะ
จนเป็นที่สำเร็จเรียบร้อยและสมบูรณ์

คณะผู้จัดทำ

สารบัญ ค

เรื่อง หน้า

ไตรภูมิพระร่วง ผู้แต่ง จุดประสงค์ของการแต่ง ๑

๒-๔
๕
ลักษณะคำประพั นธ์ เนื้อหาสาระสำคัญ ๖
คุณค่า
แบบฝึกหัดท้ายบท ๗
อ้างอิง

๑

ไตรภูมิพระร่วง

หนังสือไตรภูมิพระร่วงเป็นหนังสือสำคัญสมัยกรุงสุโขทัย
ที่ตกทอดมาถึงปัจจุบัน เป็นวรรณคดีทางศาสนาที่มีอิทธิพลต่อคนไทย
มาก เดิมเรียกว่า “เตภูมิกถา หรือไตรภูมิกถา” ในการพิ มพ์ ครั้งแรก
เมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๕ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุ
ภาพทรงเปลี่ยนชื่อหนังสือเล่มนี้เป็น “ไตรภูมิพระร่วง” เพื่ อ
เฉลิมพระเกียรติพระร่วง เจ้าแห่งกรุงสุโขทัยให้คู่กับหนังสือสุภาษิต
พระร่วง

ผู้แต่ง

พระมหาธรรมราชาที่ ๑ (พระยาลิไท)

จุดประสงค์ของการแต่ง

๑. เพื่ อเทศนาโปรดพระมารดา เป็นการเจริญธรรมความกตัญญู
๒. เพื่ อใช้สั่งสอนประชาชนให้มีคุณธรรมและช่วยกันดำรง
พระพุ ทธศาสนาไว้ให้ยั่งยืน

๒

ลักษณะคำประพันธ์

ร้อยแก้ว

เนื้อหาสาระสำคัญ

เริ่มต้นด้วยคาถานมัสการเป็นภาษาบาลี ต่อไปมีบานแพนก
บอกชื่อผู้แต่ง วันเดือนปีที่แต่ง บอกชื่อคัมภีร์ บอกจุด
ประสงค์ในการแต่ง แล้วจึงกล่าวถึงภูมิทั้ง ๓ ว่า “อันว่าสัตว์
ทั้งหลายย่อมจะเวียนวนไปมาและเกิดในภูมิ ๓ อันนี้แล” คำว่า
“ไตรภูมิ” แปลว่า สามแดน คือ กามภูมิ , รูปภูมิ , และอรูปภูมิ
ทั้ง ๓ ภูมิแบ่งออกเป็น ๘ กันฑ์ คือ

๑.๑ นรกภูมิ เป็นแดนนรก
๑.๒ ดิรัจฉานภูมิ เป็นแดนของสัตว์ที่เจริญตามขวาง
๑.๓ เปตภูมิ เป็นแดนของเปรตที่เคยเป็นมนุษย์และทำความชั่ว
เกิดเป็นเปรต
๑.๔ อสุรกายภูมิ เป็นแดนของยักษ์มารหรือผีที่หลอกมนุษย์ให้
ตกใจกลัว
๑.๕ มนุสสภูมิ เป็นแดนของมนุษย์
๑.๖ ฉกามาพจร เป็นแดนของเทวดาที่ยังเกี่ยวข้องในกาม มี ๖
ชั้น คือ จาตุมหาราชิก , ดาวดึงส์ , ยามะ , ดุสิต , นิมมานรดี ,
ปรนิมมิตวสวดี

๓

เนื้อหาสาระสำคัญ

๒. รูปภูมิ มี ๑ กัณฑ์ คือ รูปาวจรภูมิ เป็นแดนของพรหมที่มีรูป
แบ่งเป็น ๑๖ ชั้น ตามภูมิธรรม เรียกว่า โสฬสพรหม

๓. อรูปภูมิ มี ๑ กัณฑ์ คือ อรูปาวจรภูมิ เป็นแดนของพรหมไม่มี
รูป มีแต่จิต แบ่งเป็น ๔ ชั้นคุณค่า

๑. ด้านศาสนา ไตรภูมิพระร่วงเป็นหนังสืออ่านยาก ตั้งแต่
สมัยสุโขทัยตลอดมาจนกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น ผู้ที่นำไตรภูมิ
ไปสู่ชาวบ้านก็คือพระสงฆ์และนำไปโดยการเทศนา ทำภาษายาก
ให้เป็นภาษาง่ายที่ชาวบ้านเข้าใจได้ โดยเฉพาะเนื้อเรื่องนั้นมี
อิทธิพลต่อความรู้สึกนึกคิดเกี่ยวกับบาปบุญคุณโทษ การเกิด
การตาย เกี่ยวกับโลกทั้งสาม (ไตรภูมิ) ซึ่งทำให้คนสมัยกรุง
สุโขทัยเข้าใจเรื่องชีวิตของตนเองว่าเกิดมาอย่างไร ตายแล้วไป
ไหน โลกที่อยู่ปัจจุบันและโลกหน้าเป็นอย่างไร

๒. ด้านภาษา สำนวนโวหารในไตรภูมิ โดยเฉพาะพรรณนา
โวหารนั้นประณีตละเอียดลออเป็นอย่างยิ่ง จนทำให้นึกเห็น
สมจริง ให้เห็นสภาพอันน่าสยองขวัญของนรก สภาพอัน
รุ่งเรืองบรมสุขของสวรรค์ จนจิตรกรอาจถ่ายบทพรรณนานั้น
ลงเป็นภาพได้ เราจะเห็นภาพฝาผนังของวิหารและโบสถ์ตามวัด
ต่างๆ ไป (นอกจากนี้ยังแสดงให้เห็นถึงความเปลี่ยนแปลงทาง
ภาษาระหว่างสมัยพ่ อขุนรามคำแหงกับสมัยพระมหาธรรมราชาลิ
ไท)

๔

เนื้อหาสาระสำคัญ

๓. ด้านสังคม มุ่งใช้คุณธรรมความดีเป็นพื้ นฐานการสร้างสรรค์
ความสุขในสังคม

๔.. ด้านอิทธิพลต่อกวียุคหลังกวียุคหลังได้ใช้ไตรภูมินี้เป็นแนว
พรรณนาป่าหิมพานต์ เขาพระสุเมรุ วิมานพระอินทร์ ส่วนจิตรกร
ได้อาศัยความคิด ความเชื่อในไตรภูมิ เป็นแนวการสร้างสรรค์งาน
ศิลปะ รวมความว่า ไตรภูมิพระร่วงเป็นหนังสือเก่าชั้นวรรณคดีที่
มีอิทธิพลต่อความคิดอ่านของคนไทยในเรื่องบาปบุญคุณโทษ ใน
ด้านจิตรกรรมฝาผนังโบสถ์ต่างๆ และวรรณคดีตั้งแต่สมัย
สุโขทัยจนถึงสมัยปัจจุบัน หนังสือนี้แสดงให้เห็นพระปรีชา
สามารถของพระยาลิไทในด้านศาสนา และใช้จริยธรรมในการ
บริหารบ้านเมือง และยังแสดงให้เห็นพระสติปัญญา ตลอดจนให้
แนวคิดในเชิงปรัชญา สังคม และค่านิยมของสังคมเป็นอย่างดี
ยิ่งตัวอย่างในไตรภูมิพระร่วงผลแห่งการทำบาป “คนผู้ใดกล่าว
คำร้ายแก่สมณพราหมณ์ผู้มีศิลและพ่ อแม่และผู้เฒ่าผู้แก่ครูปาท
ยาย คนผู้นั้นตาย ไปเกิดในนรกอันได้ขื่อว่า สุนักขนรกนั้นแล ในสุ
นักขนรกนั้นมีหมา ๔ สิ่ง หมาจำพวกหนึ่งนั้นขาว หมาจำพวกหนึ่ง
นั้นแดง หมาจำพวกหนึ่งนั้นดำ หมาจำพวกหนึ่งนั้นเหลือง และ
ตัวหมาผู้นั้นใหญ่เท่าช้างสารทุกตัว ฝูงแร้ง แลกาอันอยู่ในนรกนั้น
ใหญ่เท่าเกวียนทุกตัว ปากแร้งแลกาแลตีนนั่น เทียรย่อมเหล็ก
แดงลุกเป็นเปลวไฟอยู่มิได้เหือดสักคาบ แร้งแลกาหมาฝูงนั้น
เทียรย่อมจิกแหก หัวอกขบตอดคนทั้งหลายในนรกด้วย
บาปกรรมของเขานั้น แลมิให้เขาอยู่สบายแลให้เขาเจ็บปวดสาหัส
ได้เวทนาพ้ นประมาณ ทนอยู่ในนรกอันชื่อสุนักขนรกนั้นแล”

๕

คุณค่า

ด้านวรรณคดี
-เป็นหลักฐานแสดงให้เห็นว่าคนไทยรู้จักแต่งวรรณคดี
ตั้งแต่สมัยสุโขทัย

ด้านศาสนา
-เป็นการนำเสนอปรัชญาทางพุ ทธศาสนา

ด้านจริยธรรม
-กำหนดกรอบการปฏิบัติตนให้คนในสังคมทั้งผู้ปกครอง
และผู้ถูกปกครองทำให้สังคมสงบสุข

ด้านประเพณีและวัฒนธรรม
-แสดงให้เห็นความเชื่อที่ตกทอดมาสู่ประเพณีและ
วัฒนธรรมในปัจจุบัน เช่น การจัดดอกไม้ธูปเทียนให้คน
ตายก่อนปิดฝาโลง เพื่ อให้ผู้ตายนำดอกไม้นั้นไปสักการะ
พระจุฬามณีเจดีย์ในสวรรค์
-การเผาศพในเมรุเปรียบเสมือนการเดินทางขึ้นเขา
พระสุเมรุไปสู่สวรรค์

ด้านศิลปะ
-ก่อให้เกิดงานจิตรกรรมและสถาปัตยกรรมตามแผนภูมิ
จักรวาลในเรื่องไตรภูมิ พระร่วง

๖

แบบฝึกหัดท้ายบท

๑. ผู้แต่งไตรภูมิพระร่วงคือใคร

ก. พระอภัยมณี
ข. พระยาลิไทย
ค. สุนทรภู่
ง. พ่อขุนรามคำแหง

เฉลย ข. พระยาลิไทย

๒. ลักษณะการแต่งของไตรภูมิพระร่วง
เป็นแบบใด

ก. กาพย์ยานี ๑๑
ข. ร้อยแก้ว
ค. ร้อยกรอง
ง. โคลงสี่สุภาพ

เฉลย ข. ร้อยแก้ว

๗

อ้างอิง

http://www.thaigoodview.com/node/47233

http://www.digitalschool.club/digitalschool

/social1_1_1/social1_4/more/page29.php