final

‫پس از تایید دریافت مبلغ‪ ،‬با توجه به شیوه انتخابی برای تحویل مدرک توسط کاربر‪ ،‬فایل منبع اطلاعاتی موردتقاضا‬
‫برای کاربر پست و یا لینک دانلود آن برای وی ارسال میشود‪ .‬در حالت دوم‪ ،‬لینک دانلود فایل موردنظر برای کاربر در‬
‫صفحه مدارک درخواستی قابل رؤیت میشود و از طریق ایمیل به وی پیغام داده میشود‪ .‬در این حالت‪ ،‬لینک دانلود‬
‫تنها ‪ 13‬ساعت از طریق این صفحه قابل مشاهده است و پس از آن لینک برداشته شده و گزینه درخواست مجدد در‬
‫این صفحه فعال میشود‪ .‬کاربر در صورت کلیک بر روی گزینه درخواست مجدد میتواند بدون پرداخت هزینه اضافی‬

‫به لینک دانلود فایل موردنظر خود دوباره دسترسی پیدا کند‪.‬‬

‫تصویر ‪ :15‬فعال شدن گزینه دانلود در صفحه مدارک درخواستی‬

‫همچنین در صورتیکه فایل دیجیتالی ارسال شده خراب‪ ،‬ناقص و یا دارای هر کمبود دیگری باشد کاربر میتواند با‬
‫کلیک بر گزینه ثبت نظر در صفحه مدارک درخواستی‪ ،‬نوع خرابی و توضیحات اضافه را برای مدیر سیستم ارسال کند‬

‫تا مشکل برطرف گردد‪.‬‬

‫تصویر ‪ :16‬گزینه ثبت نظر در صفحه مدارک درخواستی‬

‫‪51‬‬

‫ارزیابی نتایج جستجو‬

‫تمام اطلاعات بازیابی شده دارای کیفیت یکسانی نیستند‪ .‬از این رو‪ ،‬نیاز است تا نتایج حاصل از جستجو در پایگاههای‬
‫اطلاعاتی بهویژه کتابخانه دیحیتالی را ارزیابی و دستهبندی کنید‪.‬‬

‫بدین منظور باید به موارد زیر توجه کنید‪:‬‬
‫*ارزیابی میزان ربط نتایج بازیابی شده‬

‫*ارزیابی کیفیت و اعتبار نتایج بازیابی شده‬
‫*ارزیابی محتوای استخراج شده از شبکه جهانی وب‬

‫*تعیین قالب یا نوع منابع بازیابی شده‬

‫‪52‬‬

‫*ارزیابی میزان ربط نتایج بازیابی شده‬

‫فرآیند پژوهش همیشه الزاما از یک مسیر روشنی تبعیت نمیکند‪ .‬ممکن است بارها جستجوی خود را انجام داده و آن را‬
‫بازنگری کنید تا به یک نتیجه لازم برسید‪ .‬برخی اوقات ممکن است منابع اطلاعاتی یا پاسخهایی را که به دنبالشان‬

‫هستید در نخستین تلاش خود نیابید‪.‬‬

‫پیش از آنکه یک منبع بازیابی شده را به تفصیل بخوانید و زمان زیادی را صرف آن کنید بهتر است پرسشهای‬
‫زیر را از خود بپرسید‪:‬‬

‫‪ ‬آیا این منبع اطلاعاتی دارای موضوعی است که به دنبال آن هستم؟‬
‫چنانچه پاسخ منفی است در کلیدواژههای جستجوی خود بازنگری کنید‪ .‬به نتایجی که ربط بیشتری با نیاز‬
‫اطلاعاتی و موضوعتان دارند توجه کنید و دقت کنید که از کدام کلیدواژههای جستجو برای بازیابی آنها استفاده‬

‫کردهاید‪.‬‬
‫‪ ‬آیا این منابع اطلاعاتی همان منابع اطلاعاتی مدنظر شماست؟‬
‫بدین منظور بهتر است به طرز بیان‪ ،‬سبک‪ ،‬سطح اطلاعات ارائه شده و پذیرههایی که نویسنده به خواننده‬
‫خود ارائه داده است توجه کنید‪ .‬اگر منبع اطلاعاتی همانی نیست که به دنبالش بودید میتوانید در راهبرد‬
‫جستجو و یا پایگاهی که در آن جستجو میکنید بازاندیشی کرده و آنها را تغییر دهید‪.‬‬

‫‪53‬‬

‫*ارزیابی کیفیت و اعتبار نتایج بازیابی شده‬

‫همه اطلاعات بازیابی شده دارای کیفیت یکسانی نیستند و همگی ارزش لازم را جهت استفاده ندارند‪ .‬به صرف آنکه‬
‫اطلاعات مدنظرتان را از یک کتابخانه دیجیتالی یافتهاید ضمانتی برای اعتبار یا درستی این اطلاعات برای استفاده در‬
‫پژوهشتان نیست‪ .‬در یک محیط علمی نیاز است که اطلاعات استخراج شده مورد نقد و بررسی قرار بگیرند تا پژوهش‬
‫مدنظرتان دارای کیفیت لازم باشد‪ .‬بدین منظور نیاز است تا مدارک بازیابی شده از نظر محتوا‪ ،‬کیفیت و اعتبار مورد‬
‫ارزیابی قرار بگیرند تا منابع معتبر و باکیفیت در پژوهشتان مورد استفاده قرار بگیرند‪ .‬برای ارزیابی یک منبع بهتر است‬

‫به موارد زیر توجه کنید‪:‬‬

‫** میزان اعتبار و مستند بودن‬

‫‪ ‬ناشر منبع اطلاعاتی کیست؟ آیا آن ناشر یک ناشر دانشگاهی و یا یک ناشر مشهور و بزرگ است؟ آیا یک سازمان‬
‫دولتی آن منبع را منتشر کرده است؟ آیا خود نویسنده ناشر منبع است؟ هدف از انتشار منبع چه بوده است؟‬

‫‪ ‬اطلاعات ارائه شده در یک منبع از کجا آمده است؟ آیا اطلاعات موجود‪ ،‬معتبر و موثقند و یا مورد تردید قرار دارند؟ آیا‬
‫منبع دارای سیاههای از منابع و مآخذ مورد استفاده در اثر است؟ وضعیت کیفی منابع و مآخذ ارائه شده در این اثر‬

‫چگونه است؟‬
‫‪ ‬نویسنده این اثر کیست؟ افتخارات نویسنده این اثر شامل سوابق آموزشی‪ ،‬تالیفی و تجارب وی در حوزه تخصصی‬

‫چگونه است؟ آیا نام نویسنده این اثر را در سایر منابع یا کتابشناسیهای دیگر دیدهاید؟‬
‫‪ ‬آیا اطلاعات ارائه شده در این منبع اطلاعاتی دست اول است یا دست چندم؟ آیا این منبع اطلاعاتی متکی بر‬

‫یافتههای آثار پژوهشی پیشین است؟‬

‫** وضعیت انتشار‬

‫‪ ‬منبع اطلاعاتی مورد ارزیابی در چه زمانی منتشر شده است؟ آیا در زمان ارزیابی این منبع اطلاعاتی در بازار موجود‬
‫بوده و برای فروش در دسترس بود؟‬

‫** هدف‬

‫‪ ‬هدف نویسنده از نوشتن اثر مورد ارزیابی چه بوده است؟ ارائه اطلاعات و واقعیت های موجود و یا ارائه نظر شخصی و‬
‫یا انجام یک کار تبلیغاتی؟‬

‫‪ ‬آیا نظرهای نویسنده به صورت روشن و بیطرفانه ارائه شده است؟ آیا نویسنده در اثر خود از واژههای تحریکآمیز و‬
‫جانبدارانه استفاده کرده است؟‬

‫‪ ‬آیا محتوای منبع بازیابی شده دارای ساختار منطقی است؟ آیا مفاهیم اصلی در آن به روشنی بیان شدهاند؟ آیا متن این‬
‫منبع خوانایی بالایی دارد؟ آیا نویسنده اثر در بیان مفاهیم دچار تکرار شده است؟‬

‫‪54‬‬

‫*ارزیابی محتوای استخراج شده از شبکه جهانی وب‬

‫پایگاههای اطلاعاتی و منابع اطلاعاتی موجود در وب اغلب حاوی برخی اطلاعاتی هستند که ممکن است توسط افراد‬
‫مختلفی چون کتابداران مورد ارزیابی اولیه قرار نگرفته باشند‪ .‬از این رو نیاز است تا معیارهای دقیقی جهت ارزیابی این‬
‫منابع درنظر گرفته شود‪ .‬باید توجه داشت که منابع موجود در وب دائمی نیستند‪ .‬برخی از وبسایتهای دارای پشتیبانی‬
‫خوب‪ ،‬مدام با اطلاعات بسیار جدیدی روزآمد میشوند اما برخی از سایتهای دیگر پس از گذر زمان به دلیل عدم‬
‫پشتیبانی مناسب از صفحه اینترنت حذف میگردند‪ .‬چنانچه اطلاعات بازیابی شده در اصل به یکی از منابع اینترنتی‬
‫(مانند وبلاگها و یا وبسایتهای خبری و پژوهشی) تعلق داشته باشند‪ ،‬بهتر است که در ارزیابی آنها به موارد زیر‬

‫توجه کنید‪:‬‬

‫**میزان اعتبار و مستند بودن‬

‫معمولا تعیین اعتبار و میزان مستند بودن اطلاعات موجود در وب با توجه به دشواری تعیین نویسنده و تهیهکننده آنها‬
‫سخت است‪.‬‬

‫در این زمینه بهتر است پرسشهای زیر را از خود بپرسید‪:‬‬
‫‪ ‬آیا نویسنده متن مستخرج از وب مشخص است؟ در صورت مشخص بودن‪ ،‬آیا اعتبار و صلاحیتهای وی‬

‫قابل تایید است؟‬
‫‪ ‬آیا وبسایت مدنظر دارای یک تهیهکننده و پشتیان مالی است؟ اگر چنین است آیا وی مشهور است؟ آیا‬

‫وبسایت مدنظر اطلاعات لازم را در مورد تهیه کننده یا پشتیبان مالی ارائه میکند؟‬
‫‪ ‬آیا اطلاعات تماس نویسنده مانند ایمیل‪ ،‬آدرس پستی و شماره تلفن ارائه شده است؟ آیا آدرس اینترنتی‬

‫این صفحه دارای پسوندهای معتبری مانند ‪ gov ،edu‬و ‪ ir‬است؟‬

‫**هدف‬

‫شناخت هدف از ایجاد یک وب سایت دارای اهمیت زیادی است‪ .‬شما میتوانید ماموریت یا هدف از ایجاد این وبسایت‬
‫را در گرینههایی چون "درباره ما" پیدا کنید‪ .‬این اطلاعات میتواند به شما کمک کند تا از میزان شفافیت اطلاعات‬

‫ارائه شده در این وب سایت اطمینان حاصل کنید‪.‬‬

‫‪55‬‬

‫بدین منظور می توانید پرسشهای زیر را بپرسید‪:‬‬
‫‪ ‬انگیزه یا هدف اصلی از راهاندازی این وب سایت چیست؟ برای مثال‪ ،‬اهداف آموزشی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬سرگرمی‬

‫و یا تبلیغاتی؟‬
‫‪ ‬آیا اطلاعات ارائه شده دارای سوگیری و جانبدارانه است و یا دیدگاههای مختلف را در مورد موضوع مورد‬

‫بررسی ارائه میدهد؟‬
‫‪ ‬آیا هدف ایجاد صفحه به طور کامل و روشن قابل شناسایی است؟‬
‫‪ ‬آیا در صفحه وبسایت‪ ،‬تبلیغات پشتیبان مالی دیده میشود؟ اگر چنین است آیا این تبلیغات بر روی‬
‫محتوا هم تاثیر گذاشته است؟ آیا اطلاعات وبسایت به فروش میرسد؟ بطور کلی آیا تبلیغات بر‬

‫سوگیری اطلاعات تاثیر گذاشته است؟‬

‫**شهرت و وضعیت انتشار‬

‫اطلاعات موجود در سایتهای اینترنتی در صورتی که غیر روزآمد باشند به صورت محسوسی کارآمدیشان کاهش پیدا‬
‫خواهد کرد‪ .‬چنانچه در محتوای این وبسایتها از لینک یا اطلاعات سایر وبسایتها استفاده شده‪ ،‬در صورت تغییر‬

‫اطلاعات این پیوندها می بایست مورد بازنگری قرار گیرند‪.‬‬

‫بدین منظور پاسخ به پرسشهای زیر میتواند مفید باشد‪:‬‬
‫‪ ‬آیا زمان ارائه اطلاعات در وبسایت و یا زمان اصلاح و روزآمدی آن مشخص شده است؟‬

‫‪ ‬آیا پیوندها و لینک های ارائه شده روزآمد میباشند؟‬

‫**دامنه‪/‬پوشش‬

‫منابع وبی اغلب در بافتهای متفاوتری از منابع چاپی منتشر میشوند و این مساله‪ ،‬کار ارزیابی دامنه پوشش آنها را‬
‫دشوارتر میکند‪.‬‬

‫بدین منظور پاسخ به پرسشهای زیر می تواند سودمند باشد‪:‬‬
‫‪ ‬این منابع چند موضوع را تحت پوشش قرار میدهند؟ عمق پرداختن به این موضوعات تا چه حد است؟ آیا این‬

‫منابع‪ ،‬اطلاعات سودمندی که در جای دیگر ارائه نمیشوند را ارائه میدهند؟‬

‫‪56‬‬

‫*انتخاب منبع داوری شده از نظر علمی‬

‫منابع علمی اغلب توسط متخصصان و اساتید برجسته حوزه های موضوعی تخصصی نوشته میشوند و حاوی اطلاعات‬
‫روزآمد و قابل اعتمادی هستند‪ .‬این منابع‪ ،‬اطلاعات قابل اعتماد و مستدلی برای پژوهشهایتان فراهم میکنند‪.‬‬
‫همچنین‪ ،‬اغلب کتابها و مقالاتی که به منظور انتشار‪ ،‬توسط داوران متخصص داوری و ارزیابی شدهاند چندین بار‬
‫اصلاح و مورد تجدیدنظر قرار گرفته و ایرادهای آنها برطرف شده است و از این رو‪ ،‬از اعتبار علمی بالایی برخوردار‬

‫هستند‬

‫از این رو‪ ،‬توصیه میشود تا نخست به منابع علمی مورد اعتماد جهت دریافت اطلاعات موردنیاز خود در‬
‫حوزههای علمی مراجعه کنید‪ .‬این منابع عبارتند از‪:‬‬

‫**نشریات دارای درجه علمی‪ -‬پژوهشی‪،‬‬
‫**نشریات دارای درجه علمی‪-‬ترویجی‪،‬‬

‫**پایاننامههای دفاع شده‪،‬‬
‫**کتابهای علمی داوری شده جهت چاپ‪،‬‬

‫**طرحهای پژوهشی‪،‬‬
‫**مجموعه مقالههای همایشها و سمینارها‬

‫‪57‬‬

‫استناد به منبع بازیابی شده‬

‫استناد‪ ،‬یکی از عناصر شاخص در نگارش علمی است و نقش بارزی در تولید و نشر اطلاعات دارد‪ .‬اثری در جامعه‬
‫علمی با اقبال روبهرو میشود که اصول استناددهی در آن رعایت شده باشد‪ ،‬تا با احراز اطمینان از درستی آنها‪ ،‬اعتبار‬

‫نوشته علمی تضمین گردد و بتوان به نتایج حاصل از آن اعتماد کرد (حقیقی‪3.)9839 ،‬‬

‫جستجو‪ ،‬گردآوری و سازماندهی منابع اطلاعاتی و پژوهشی از یک سو و استناددهی به منابع مورد استفاده از سوی‬
‫دیگر‪ ،‬همواره یکی از مسائل مهم و ضروری پیش روی پژوهشگران بوده است‪ .‬بر این اساس‪ ،‬نیاز به ابزاری که بتواند‬
‫پژوهشگر را در زمینههای فوق یاری رساند‪ ،‬منجر به تولید «نرمافزارهای مدیریت مراجع و استناددهی»‪ 1‬نظیر اندنوت‪91‬‬

‫و زوترو‪ 99‬شد‪.‬‬

‫فقدان نرمافزاری در زمینه مدیریت استناددهی و ارجاعات برای پژوهشگران فارسیزبان‪ ،‬مرکز تحقیقات‬
‫کامپیوتری علوم اسلامی نور را بر آن داشت که اقدام به تولید نرمافزار فارسی مدیریت استناددهی با نام پژوهیار‬
‫نماید‪ .‬پژوهیار‪ ،‬اولین نرمافزار رایگان فارسیزبان است که پژوهشگران را در امر مدیریت استناددهی و ارجاعات‬
‫علمی یاری میکند‪ .‬متخصصان حوزههای مختلف علوم میتوانند با کمک این نرمافزار به سه زبان‪ :‬فارسی‪ ،‬عربی و‬
‫انگلیسی منابع علمی مورد نیاز خود را جستجو‪ ،‬ذخیره‪ ،‬سازماندهی و با بهرهگیری از شیوهنامههای استناددهی‬
‫موجود در آن‪ ،‬به آن منابع استناد کنند‪ .‬این نرمافزار که بر پایه نرمافزار زوترو طراحی شده است‪ ،‬به کاربران کمک‬
‫میکند تا گردآوری‪ ،‬سازماندهی و تجزیه و تحلیل منابع علمی خود را به سهولت به انجام رسانند و سپس با تکیه‬
‫بر آن بتوانند به شکل مناسبی و بر اساس شیوهنامۀ استناددهی مورد نظر خود‪ ،‬به مستندسازی حاصل پژوهش خود‬
‫در قالب کتاب‪ ،‬پایاننامه و مقاله اقدام کنند‪ .‬پژوهیار دارای قابلیتهای بسیاری از جمله ذخیره و طبقهبندی‬
‫اطلاعات‪ ،‬یادداشتگذاری‪ ،‬برچسبگذاری‪ ،‬جستجوی اطلاعات ذخیره شده و‪ ...‬است‪ .‬همچنین این برنامه پیوند‬
‫محکمی با منابع آنلاین دارد؛ به گونهای که پژوهشگر در هنگام جستجو و بازیابی اطلاعات کتب‪ ،‬مقالات‪ ،‬صفحات‬
‫وب‪ ،‬تصاویر و انواع مختلف منابع دیداری و شنیداری‪ ،‬به طور خودکار میتواند اطلاعات کتابشناسی و چکیدههای‬

‫علمی مورد نیاز خود را در این نرمافزار ذخیره کند و سپس برای استناددهی از این منابع اقدام نماید (منبع) ‪.‬‬

‫برای آشنایی بیشتر با نحوه نصب و کاربردهای نرمافزار رایگان پژوهیار به وبسایت این نرمافزار و راهنما و‬
‫فیلمهای آموزشی آن در این وبسایت مراجعه کنید‪.‬‬

‫‪ 3‬حقیقی‪ ،‬محمود (‪" .)9839‬کاربرد استناد در نگارشهای علمی"‪ .‬مجله روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران‪ ،‬شماره ‪.282-292 ،22‬‬
‫‪9 Reference Management Software‬‬
‫‪10 Endnote‬‬
‫‪11 Zotero‬‬

‫‪58‬‬