VOL. 03 Issue: 29 Dec, 2019 PH: 604-445-8391, 604-725-0085 E-mail:[email protected] • www.jagbanimagazine.com
«ÚÁÙ∂ ∆∫ Ú√∂ Íπ ≈‰∂ ÷≈Û’¡» ª Â∂ ◊Ó «÷¡≈Ò∆¡ª ”Â∂ ÓÁØ ∆ √’≈ È∂ Í≈¬∂ ‚Ø ∂
◊Ó «÷¡≈Ò∆ «ÍÁ± ÓÈ «√ÿß Ó«Ò’ C Á‘≈«’¡ª Ï≈¡Á Ì≈ ÿÓßπ ’∂ Ú≈Í√ ’ÈÀ ‚∂ ≈ Í‹æπ ∂
⁄ß‚∆◊Û∑-ÓØÁ∆ √’≈ È∂ «ÚÁ∂Ùª ’Ú≈¬∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ Â∂ ÒßÏ≈ √Óª √πº«÷¡≈ ¬∂‹≥√∆¡ª Á∆ ⁄ºÒ∂ Óπ’ºÁÓ∂ ”⁄Ø∫ √: Ó«Ò’ ¡≈ı
”⁄ Ì≈ «ÚØË∆ Ò≈Ï∆ ˘ Ï∂¡√ «¬≥‡ÀÒ∆‹À∫√ «Ï¿±Ø (¡≈¬∆. Ï∆.) Á∂ «¬’ «È◊≈È∆ ‘·∂ ‘∂ ‘ÈÕ Ì≈ √’≈ ’ÀÈ∂‚≈ Á∆ ¡Á≈Ò ÚÒØ∫ Ï∆ ’
’È Â∂ Ï≈‘Ò∂ ÓπÒ’ª Á∂ «√º÷ª Á∂ ¡«Ë’≈∆ È∂ Áº«√¡≈ «’ ÎΩ∆ ÂΩ ”Â∂ È∂ ¿È∞ ª∑ ˘ ÷ÂÈ≈’ ¡Âº Ú≈Á∆¡ª Á∆ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ √ÈÕ ÍÂ≈ Òº◊≈ ‘À «’
ÓȪ ”⁄∫Ø ¡Ò«‘Á◊∆ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ Á» ¡«‹‘∂ ¡≈◊»¡ª ˘ «ÚÁ∂Ùª «Ú⁄ √»⁄∆ «Ú⁄ º«÷¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ¿∞’ ÚÀÈ’»Ú «Ú⁄Ò∂ ‘≈¬∆ ’«ÓÙÈ Á∂
’È Á∆ ÿÛ∆ È∆Â∆ «‘ «¬È∑ª “B@B@ ÎÀ ∫À‚Ó” Á∂ √Áº ∂ ˘ Ï¡∂ √ ’È ÿ‡È≈ «Ú⁄ ‡Øª‡Ø ÂØ∫ ⁄º«Ò¡≈ ¬∂¡ ÔÂȪ ≈‘∆∫ «ÁÒº ∆ Á∂ √Í≥ ’ ”⁄ ¡≈¬∂
ÓπÒ’ª ”⁄ «‘ ‘∂ Íπ≈‰∂ È≈Ó∆ Á≈ ’≥Ó «ÁºÂ≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ Ì≈ «¬≥‚∆¡≈ Á≈ ‘Ú≈¬∆ ‹‘≈˜ √: Ó«Ò’ È∂ «Â≥È ‘¯Â∂ Í«‘Òª
÷≈«Ò√Â≈È∆ ‹ª ◊Ó «÷¡≈Ò∆ √’≈ È∂ «√ºË∂ ≈‘ ÍÀ‰ Ú≈Ò∂ ¡«‹‘∂ ¡≈«¬ÒÀ∫‚ Á∂ √Óπ≥Á ”Â∂ ¡≈ ’∂ ‘ج∂ ÚÀÈ’»Ú ÂØ∫ «ÁºÒ∆ Ò¬∆ ‹‘≈˜
¡≈◊»¡ª ˘ ¡≈͉∂ ’Ò≈Ú∂ ”⁄ ÒÀ‰ ¡≈◊¡» ª Á∆ √«ÊÂ∆ Әϻ ’È Ò¬∆ Ï≥Ï ËÓ≈’∂ È≈Ò ‘Ú≈ «Ú⁄ ‘∆ «÷Ò ÎÛÈ≈ √∆ Í ‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ Á∂
Á∂ √◊Ó ÔÂÈ ¡≈Ì≥ ∂ ‘¬Ø ∂ ‘È Â∂ Í«‘Òª «√÷º ª Á∆ ’≈Ò∆ √⁄» ∆ ıÂÓ ’È «◊¡≈ √∆ Â∂ «¬√ ‹‘≈˜ «Ú⁄ √Ú≈ ¡«Ë’≈∆¡ª È∂ ¿∞√ ˘ Ú≈Í√ Ì∂‹
«¬È∑ª ÔÂȪ ˘ ’≈¯∆ Ï» Ú∆ ÍÀ∫Á≈ Á≈ ¡ÀÒ≈È ’∆Â≈ √∆ Â∂ «Î H «√º÷ CBI «Ú¡’Â∆ Ó≈∂ ◊¬∂ √ÈÕ «¬√ «ÁºÂ≈ Â∂ Áº«√¡≈ «’ ¿∞√ Á≈ Ȫ¡
Ș ¡≈ «‘≈ ‘ÀÕ Ì≈ √’≈ ȘÏ≥Áª Á∆ «‘≈¬∆ Â∂ Ì≈¬∆ ÏÒÚ≥ ’ª‚ Á∂ Óπº÷ ÁØÙ∆ √Ófi∂ ‹ªÁ∂ ÏºÏ “ÈØ ÎÒ≈¬∆ «Ò√‡” (‘Ú≈¬∆ √¯ Á∆
Á∆ ‘Á≈«¬Â ”Â∂ «Í¤Ò∂ ’∞fi √Ó∂∫ ÂØ∫ «√ÿ≥ ≈‹¡Ø ≈‰≈ Á∆ Ϊ√∆ Á∆ √˜≈ ¿Ó∞ ı≈Ò√≈ Á∂ ¡≈◊» ÂÒ«ÚÁ≥ «√ÿ≥ ÍÓ≈ ÓÈ≈‘∆ Ú≈Ò∆ √»⁄∆) ”⁄ Ù≈«ÓÒ ‘ÀÕ
Úº÷-Úº÷ ÓπÒ’ª ”⁄ √«Ê Ì≈Â∆ ’ÀÁ «Ú⁄ ÏÁÒ‰ Á≈ ¡ÀÒ≈È ’∆Â≈ ˘ ¡’Â±Ï AIIB ”⁄ Íπ«Ò√ ÚÒØ∫ Í ‘À≈È∆ Ú≈Ò∆ ◊ºÒ ‘À «’ Ó≈Ó»Ò∆
‘≈¬∆ ’«ÓÙȪ ˘ ¡«‹‘∂ ¡≈◊»¡ª «◊¡≈ Áº«√¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¡«‹‘∂ ‹ÒËß «˜Ò∂∑ Á∂ ’√Ï≈ ◊∞ ≈«¬¡≈ Ò≈◊∂ Ùº’ Ú≈Ò∂ «√º÷ª ˘ Ú∆˜≈ ÒÀ‰ Ò¬∆
È≈Ò √Í≥ ’ ω≈¿‰∞ Â∂ «Î Ì≈Â∆ ¡≈◊»¡ª Â∂ ¿∞È∑ª Á∂ ‘Ó≈«¬Â∆¡ª ˘ «¬’ Íπ«Ò√ Óπ’≈ÏÒ∂ ”⁄ Ó≈È Á≈ Ó‘∆«È¡ª ϺË∆ Ì≈Â∆ ¡≥ÏÀ√∆¡ª Á∂
«ÚÁÙ∂ ÓÂ≥ ≈Ò∂ ÚÒ∫Ø «ÈË≈ ı≈√ Ì≈Â∆ ¡≥ÏÀ√∆¡ª ÚÒØ∫ ÷πºÒ∑«ÁÒ∆ È≈Ò Á≈ ÁΩ≈ ’ ’∂ Ú≈Í√ ◊¬∂ √’≈ Á∆ ‰È∆Â∆ ¡Ë∆È «¬√ √Ó∂∫ Á≈¡Ú≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆Õ √: Ó«Ò’ ⁄º’ ’º‡‰∂ ÍÀ∫Á∂ ‘È, Í √: Ó«Ò’
Á»Â’ª È≈Ò Ó∆«‡≥◊ª ’Ú≈¿∞‰ Ú∆˜∂ «Áº ∂ ‹≈ ‘∂ ‘È Â∂ «ÁÒº ∆ ‘Ú≈¬∆ ’ÀÈ∂‚≈ ”⁄ ıÂÈ≈’ ¡ºÂÚ≈Á∆¡ª Á∆ «ÁÒº ∆ ”⁄ √’≈ Á∆ Ó«‘Ó≈È «ÈÚ≈˜∆ È∂ ÁπÈ∆¡≈ ”⁄ ÚÀÈ’»Ú «Ú÷∂ Í«‘Ò≈ ˘ “ÈØ ÎÒ≈¬∆” √»⁄∆ ”⁄Ø∫ Ȫ¡
Ï≈¡Á ¡«‹‘∂ ¡≈◊»¡ª ˘ «ÁºÒ∆ ¡º‚∂ ”Â∂ Íπº‹‰ √Ó∂∫ ¿∞È∑ª Á∆ ’ج∆ √⁄» ∆ ”⁄ Ù≈«ÓÒ ‘∂ Â∂ «’√∂ √Ó∫∂ ¿µ∞ Â∆ Ó≈‰ ¸æ’∂ ‘ÈÕ √: Ó«Ò’ ÁπÈ∆¡≈ Á∆ ı≈Ò√≈ √’»Ò Â∂ Í«‘Ò∆ ÏÀ∫’ «√º÷ ’„Ú≈¿∞‰ Ò¬∆ DH ÿ≥‡∂ Ú∆ È‘∆∫
√ºÁ ’∂ ‘∞’Ó≈È «√¡≈√∆ ¡≈◊»¡ª Íπº¤«◊º¤ Ú∆ È‘∆∫ ‘∞≥Á∆Õ ¿∞È∑ª «Ú∞ºË ¡Ó∆’≈ ”⁄ ı≈«Ò√Â≈È∆ Ò«‘ Á∂ ‘Ú≈Ï≈˜∆ Á∂ «¬«Â‘≈√ «Ú⁄ BC ‹»È, ’À«‚‡ Ô»È∆¡È √Ê≈Í ’∆Â∆ ‹Ø Ò◊º Õ∂ «¬√ «’ÙÓ∂ Ò¬∆ Ì≈ √’≈
Â∂ ’∂∫Á∆ ÷π¯∆¡≈ ¬∂‹≥√∆¡ª Á∂ Á‹ ’∂√ Ú∆ ıÂÓ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ Ó‘Ø ∆¡ª ”⁄ «◊‰∂ ‹ªÁ∂ ‘∂ ËÈ≈„ «√÷º AIHE ˘ ‘ج∆ √Ì ÂØ∫ Úº‚∆ ÿ‡È≈ ”⁄ ÏÛ∆ √ÎÒÂ≈ È≈Ò ⁄ºÒ ‘∂ ‘ÈÕ Á∆ Ó∂‘ ‘∆ Áº√∆ ‹≈ ‘∆ ‘ÀÕ ¡◊Ò∂
¡«Ë’≈∆¡ª È≈Ò Ó∆«‡≥◊ª ’ÈÀ ‚∂ ≈ Á∂ «ÍÁπ ÓÈ «√ÿ≥ Ó«Ò’ Ì≈ ¡≈◊» √: «ÍπÁÓÈ «√≥ÿ Ó«Ò’ ÓØÁ∆ ’¬∆ √≈Ò ’ÀÈ∂‚≈ Á∆ ‹∂Ò∑ ”⁄ Ï≥Á ‘∂ ‹‘≈˜ ÏÏ≥ ËÓ≈’∂ Á∂ B@ √≈Ò Á∂ ’∆Ï ‘¯Â∂ ‹‘≈˜ (Ï≈’∆ √Î≈ AE ”Â∂)
«¬ß‚∆¡≈ ÍÀ√∂ Ì∂‹‰ ‹ª Óß◊Ú≈¿π‰ Ò¬∆
Ï÷Ù∆Ù «√ÿß «√Ëæ ±
(˜∆≈) È≈Ò
√Íß ’ ’Ø
F@D-CAD-@@@@,
F@D-EFB-G@@@
#397-8148-128 St. (Payal Business Centre) Surrey
604-355-4646
(2) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
Your premier body shop in Surrey
¡√∆∫ Ïæ«⁄¡ª ¡Â∂ Ï‹π◊ª Á∆
‚ÀÈ«‡√‡∆ Ú∆ ’Á∂ ‘ª
j ‹≈Û ÌÈ∆ GENERAL DENTSTRY
j ÁßÁ ’愉∂ COSMETIC DENTSTRY
j ’≈¿±È Â∂ «Ïz‹ FAMILY DENSTRY
j «‚‹∆‡Ò ¡À’√∂ KIDS DENSTRY
j Ú≈¬∆‡ «Î«¶◊√ CHECK UP & CLEANING
j ÁßÁª Á∆ √Î≈¬∆ ¡Â∂ ⁄À’¡æÍ FILLINGS
EXTRACTIONS
CROWN & BRACES Jay Dhami
(3) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
Ï∫ÀÍ‡È ”⁄ Í‹≥ ≈Ï∆ È∂ ’Û∞ ∆ ˘ Ó≈ ÷Áπ Ú∆ ’∆Â≈ √√π ≈«¬‚ : «ÍØ ‡
Ï∫ÀÍ‡È ó √Ê≈È’ «Ï◊ ‘Ø È ’√≥ ‡ Á«º √¡≈ «’ Í«Ú≈ ˘ ÍÂ≈ È‘∆∫ √∆ «’
¬∂ ∆¬∂ ”⁄ «‘‰ Ú≈Ò∂ Í‹≥ ≈Ï∆ ÓÒ» Á∂ ÁØ Ù‰‹∆ Â∂ ÈÚÁ∆Í Á∆ ÁØ√Â∆ ‘ÀÕ
«Ú¡’Â∆¡ª Á∆¡ª Ò≈Ùª Ï≈ÓÁ ‘¬Ø ∆¡ª Ù‰‹∆ È≈Ò √≥Í’ È≈ ‘؉ ’≈È
‘È, «‹Èª∑ Á∆ ͤ≈‰ CE √≈Ò≈ ÈÚÁ∆Í H Á√≥Ï, Ì≈Ú ¡ÀÂÚ≈ Á∆ ≈ ˘
«√ÿ≥ ¡Â∂ BG √≈Ò≈ Ù‰‹∆ ’Ω ‡Ø ª‡Ø Í«Ú≈ ˘ «⁄Â≥ ≈ ‘Ø ◊¬∆Õ
Á∂ »Í ”⁄ ‘ج∆ ‘ÀÕ ÏÀ∫Í‡È ÍπÒ√ È∂ Í∆Ò ÍÒπ √ ˘ «¬√ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ «Áº ∆
Á«º √¡≈ «’ ÿ‡È≈ ¡ÂÀ Ú≈ Á∆ ‘ÕÀ ÍÒπ √ ◊¬∆ Â∂ ¿È∞ ª∑ ˘ ¡◊Ò∂ «ÁÈ Ï√∂ Ó∫À‡ ”⁄∫Ø
«ÍØ ‡ ÓÂπ ≈Ï’ Ù∞ ¡» ≈Â∆ ‹ª⁄ Â∂ Ï√∂ Ó∫À‡ Ù‰‹∆ Â∂ ÈÚÁ∆Í Á∆¡ª Ò≈Ùª
”⁄∫Ø «ÓÒ∆¡ª Ò≈Ùª ¡Â∂ ’≈z «¬Ó √∆È Á∆ «ÓÒ∆¡ªÕ «¬≥√ÍÀ’‡ Ó≈‡∆ ˙‡≈Ú∂
‹ª⁄ Â∫Ø Ò◊º Á≈ ‘À «’ ÈÚÁ∆Í È∂ Í«‘Òª ÓÂπ ≈Ï’ ÁÚØ ∫∂ «¬’-Á‹» ∂ ˘ ‹≈‰Á∂ √ÈÕ
Ù‰‹∆ ’Ω Á≈ ’ÂÒ ’∆Â≈ Â∂ «Î √≈Ò B@AI ”⁄ «¬‘ BGÚª ’ÂÒ ’∂√
¡≈ÂÓ‘«º ¡≈ ’ Ò¬∆Õ ÍÒπ √ ÓÂπ ≈Ï’ Á‹ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÕÀ Ù‰‹∆ ’Ω Á∂
Ù‰‹∆ ’Ω Á∂ Ò≈ÍÂ≈ ‘‰Ø Á∆ «ÍØ ‡ «¬Í≥ Ò¡Ø ÓÂπ ≈Ï’ ¿È∞ ª∑ ˘ ¿√∞ Á∂ ◊À -
Á‹ ’Ú≈¬∆ ◊¬∆ √∆Õ «Ó√◊≥ Í√È ‘≈˜ «‘‰ Ï≈∂ ’ج∆ ÈØ«‡√ È‘∆∫
«ÚÌ≈◊ «¬√ √Ï≥Ë∆ ‹ª⁄ ’ «‘≈ √∆Õ «Ó«Ò¡≈ √∆Õ ’Ω Á∆ √‘∂Ò∆ È∂ Áº«√¡≈
ÏÀ∫Í‡È ◊≈‹∆¡È «È¿±˜ ¬∂‹≥√∆ «’ ¿√∞ Á∆ ÙÈ∆Ú≈ ˘ ¿√∞ È≈Ò Ó√À ‹
ÓπÂ≈Ï’ Ù‰‹∆ Á∆ «¬’ √‘∂Ò∆ È∂ ”Â∂ ◊Òº Ï≈ ‘¬Ø ∆ √∆Õ
‘‰∞ ’ÈÀ ‚∂ ≈ ”⁄ ‘È∞ ÓÁ≥ ’≈«Ó¡ª ˘ ’ÈÀ ‚∂ ≈ ”⁄ Ó≈Í∂ √ͪ√ ’È
«ÓÒ◊∂ ≈ Ú∆‘ «ÁȪ ”⁄ Ú’ Í«Ó‡ Ò¬∆ ¡√«ÊÂ≈ Ï’≈
¡À‚«Ó≥‡È - ’ÀÈ∂‚≈ √’≈ ‘∞‰
¡≈͉∆ ÈÚ∆∫ Ô‹Ø È≈ ¡È√∞ ≈ ÁÈπ ∆¡≈
‡Øª‡Ø-’ÀÈ∂‚≈ ”⁄ ͺ’∂ ÂΩ ”Â∂ «‘ ‘∂
Á∂ «’√∂ Ú∆ ‘∞ÈÓ≥Á ’≈Ó∂ ˘ Ú’
Í’º ∂ «ÚÁÙ∂ ∆ ÓÒ» Á∂ Ò’Ø ¡≈͉∂ Ó≈«Í¡ª
Í«Ó≥‡ Á∂‰ ”⁄ Á∂ È‘∆∫ Ò◊≈¬∂◊∆,
˘ √ͪ√ ’È Ò¬∆ ¿∞Â≈ÚÒ∂ ‘È,
ÏÒ«’ Í≈√Í؇ Á∂ È≈Ò «’√∂
Í «¬Ó∆◊z∂ÙÈ È∆Â∆ Á∆¡ª
¡≈¬∆.‡∆.¡≈¬∆. ‹ª «’√∂ ‘Ø ¡Á≈∂
’Ó˜Ø ∆¡ª ’≈È ¡√«ÊÂ≈ Ï’≈
’ØÒØ∫ Ò¬∂ ‘∞ÈÓ≥Á √‡∆Î’∂‡ Á∂ È≈Ò
‘ÀÕ «¬√ √≈Ò BH ‹ÈÚ∆ ˘ √ͪ√
¿∞√ Á≈ Íπ«Ò√ «’≈‚ Ú∂÷ ’∂ Ú∆‘
’È Á∂ ⁄≈‘Ú≈È Ò’Ø ª ˘ ¡≈͉∆ «¬¤º ≈
«ÁȪ ”⁄ ‘∆ ¿∞√ ÒØÛÚ≥Á ˘ ’ÀÈ∂‚≈
˜≈«‘ ’È Á≈ Ó’Ω ≈ «Áº ≈ «◊¡≈ √∆,
Á≈ Ú’ Í«Ó≥‡ ‹≈∆ ’È ‹≈ ‘∆
«‹√ «‘ «¬‡≥ ȵÀ ‡ ≈‘∆∫ «¬Ó∆◊Ù∂z È
‘ÕÀ «¬√ Ú’ Í«Ó‡ ‹≈∆ ’È ÚÒ∂ ∂
Ó≥Â≈Ò∂ ÚÒØ∫ ÷ØÒ∑∆ ◊¬∆ ÚÀÏ√≈¬∆‡ ”Â∂
«‹È∑ª ˘ ‹∆.¡À√. ‡∆. Á∂ «‘ ÂØ∫ «¬ÒÀ’‡Ø«È’ «‚ÍÒØÓ≈ Á∆ «¬Ó≈ª ˘ ω≈¿∞‰ Ò¬∆ ‘∞ÈÓ≥Á
“¡À’√ÍzÀ√ ¡≈Î «¬≥‡√‡ ‡» √ͪ√”
Í«Ó‡ ‹≈∆ ‘Ø«¬¡≈ ‘ØÚ∂◊≈, ˘ «√÷Ò≈¬∆ ÒÀ ’∂ ¿∞√ Á∆ Óπ‘≈ ÷º‡∆ ’≈«Ó¡ª Á∆ ÒÛØ ‘ÕÀ «‹Èª∑ ”⁄ ’≈ÍØ ‡∂ ,
¡ÍÒ≈¬∆ ’∆Â≈ ‹≈‰≈ √∆Õ ¿∞√∂ «ÁÈ Ò’Ø Á√Ï≥ ”⁄ «ÚÁÙ∂ ª Ó≈«Í¡ª ˘ Í’º ∂ «¬√ Á≈ ‘ºÒ È‘∆∫ ’º„ √’∆ ¡Â∂ √πÍ
’ÀÈ∂‚≈ Á∆ Í∆.¡≈. Í≈¿∞‰ Ú∂Ò∂ «’√∂ ‘ØÚ∂, Ì≈Ú ¿∞‘ «¬√ ÷∂ ”⁄ Ó≈«‘ ÚÀÒ‚, Í∂∫‡, ’≈ ‡º’ Ó’À«È’,
ÚÀµÏ√≈¬∆‡ Ï≥Á ’È∆ ͬ∆, «’¿∞∫«’ ÂΩ ”Â∂ √ºÁ‰ Ò¬∆ «Â¡≈∆ Ù∞» ’Á∂ Ú∆˜≈ ¡ÍÒ≈¬∆ ’È ˘ «’‘≈ ‹ªÁ≈
Ú∆ Â∑ª Á∆ ÓπÙ«’Ò È‘∆∫ ¡≈Ú∂◊∆Õ ‘ØÚ∂Õ ’ÀÈ∂‚≈ ”⁄ ‘ ¤Ø‡∂ ÂØ∫ Úº‚∂ ≈‹ «Ó√Â∆ Â∂ ’¬∆ √»«Ï¡ª ”⁄
A@ ’∞ «Ó‡≥ ª Â∫Ø ÿ‡º √Ó∫∂ ”⁄ BG@@@ Â∫Ø ‘È Í «¡≈ı ”⁄ ÓΩ’≈ «’√∂ «ÚÒ∂ ‘À ª«’ ¡≈˜∆ ÂΩ ”Â∂ Í«Ú≈
«¬√ ÍzØ◊≈Ó Á∂ Ù∞» ‘∞≥«Á¡≈ ‘∆ √Ì ÂØ∫ Ú‘∆’Ò ˘ «Ï‹Ò∆ ÷∂ ”⁄ ÂÏÁ∆Ò ÍÒßϪ Á∆ Ú∆ ’≈Î∆ ÒØÛ ‘ÀÕ
ÚºË ÒØ’ª È∂ ¡ÍÒ≈¬∆ ’ «ÁºÂ≈ √∆Õ Í«Ú≈ ˘ «ÓˇÁ≈ ‘À ¡Â∂ «‘ ‹≈‰ «¬’·º ∂ ‘Ø √’‰Õ ÈÚ∆∫ √’≈ ”⁄ Ï∆Â∆
Ú˺ Ò≈Ì Í‹≥ ≈Ï∆ ◊Ϻ » Ó‚≥π ∂ Â∂ ’Û∞ ∆¡ª ’È Á∆ Úº‚∆ ÔØ‹È≈ ‘À Â∂ Â∂Ò ”Â∂ «˜’ÔØ◊ ‘À «’ «Í¤Ò∂ «ÁÈ∆∫ «¬º’
«¬√ ÎÒ≈Í Â∆’∂ È≈ˇ Ï‘Â∞ √≈∂ Ò’Ø Ú≈ˇ∂ Í«Ú≈ª ˘ ¡≈͉∂ ı⁄∂ ¡Â∂ B@ ÈÚ≥Ï ˘ Á∂Ù Á≈ «¬Ó∆◊z∂ÙÈ
˘ «ÓÒ‰ Á∆ ¡≈√ Ò◊≈¬∆ ‹≈ ‘∆ ⁄ºÒ‰ Ú≈Ò∆¡ª ⁄∆˜ª ˘ √∆Ó ’∆Â≈ Úº‚∆ ’≥ÍÈ∆ È∂ ’ج∆ CE ‘˜≈ ¡«‹‘∂
¡ÍÒ≈¬∆ ’È ÂØ∫ «‘ ◊¬∂, «‹È∑ª È∂ √Ó∂∫ Á≈ È∞’√≈È fiºÒ‰≈ ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Ó≥Â∆ ÏÁÒ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ √∆ Í ÈÚ∂∫
‘ÀÕ «˜’ÔØ◊ ‘À «’ Ú’ Í«Ó‡ ”⁄ ‹≈ «‘≈ ‘À Õ ’«Ó¡ª Á∆ ÿ≈‡ Ó«‘√»√ ’∆Â∆ √∆ Â∂
¡≈͉∂ ’≈ˆ˜ «Â¡≈ ’∆Â∂ √È ¡Â∂ ͺ÷Í≈Â∆ È∆Â∆ Á∆ Ï∆Â∂ ’¬∆ √≈Òª Ó≥Â∆ Ó≈’Ø ÓÀ∫‚∆⁄∆ÈØ È∂ ¡‹∂
¿∞È∑ª ÒØ’ª ˘ ÚºË ÂØ∫ ÚºË Ò≈Ì ‘ØÚ∂◊≈ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ ’ÀÈ∂‚≈ ”⁄ ÈÚ∆∫ ’ÀÈ∂‚≈ √’≈ ÂØ∫ «¬È∑ª ’≈«Ó¡ª Á∆
’≈˘È∆ Ó≈«‘ª ˘ Ó«‘≥◊∆¡ª ¯∆√ª Â∫Ø ‘’∂ Í≈«√¿∫∞ ÌÚ∆∫ ¡≈Ò⁄Ø È≈ ‘Á≥∞ ∆ È∆Â∆◊ ÂΩ ”Â∂ ’ج∆ «Ï¡≈È È‘∆∫
«‹È∑ª È∂ «’√∂ ÔØ◊ ¡≈¬∆.‡∆. ¡≈¬∆. Â’È∆’ Á∂ ω ‘∂ ÿª Â∂ ‘Ø Ó≥◊ Ú∆ ’∆Â∆ √∆Õ
Ì∆¡ª √È Õ‘∂’ √≈Ò ’ÀÈ∂‚≈ Ú≈√∆ «‘Á≥ ∆ ‘À Í ’ÈÀ ‚∂ ≈ √’≈ ¡‹∂ Â’º «ÁºÂ≈ ‘À Õ
(4) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
Í≥‹≈Ï Á∂ «√¡≈√∆ ¡≈◊»¡ª ÂØ∫ ÏÁ˜È ‘∞≥Á∂ ‹≈ ‘∂ ‘È ÒØ’
ÈÂ∂ ≈ È‘∆∫, «‹√ Â∫Ø ¿Ó∞ ∆Á ‘ÚØ ∂ «’ ¿‘∞ «¬‘ ◊ÒØ ∆¡ª C Í∞ ¬∂ H@ Í√À ∂ ÍÂz ∆ ◊ÒØ ∆ Á∂ «Ú⁄ Ú∆ Ì«± Ó’≈ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ Ù’º Á∂ ÿ∂ ∂
Í‹≥ ≈Ï Á∆¡ª ÓÙπ «’Òª ‘Òº ’Ú≈ √’◊∂ ≈Õ «‘√≈Ï «ÓÒÁ∆¡ª ‘È Â∂ √’≈ È∂ «¬√ «Ú⁄ ‘∆ «‘Á≥ ∆ ‘ÕÀ ‹’∂ √’≈ ˘ «¬‘
Í «¬‘ «È≈Ù≈ «√Î Í‹≥ ≈Ï Í˺ ”Â∂ ‘∆ Á∆ ÒÛØ ÚÁ≥ ˘ «Ú’∆ G Í∞ ¬∂ E@ Í√À ∂ Â∫Ø ’∫∂Á ◊ÒØ ∆¡ª Á≈ «‘√≈Ï È‘∆∫ «ÁÁ≥ ∂ ª
¡√π «º ÷¡Â ¡Ω  ȑ∆∫ √◊∫Ø ‘·∂ Ò∂ Í˺ ”Â∂ ‘Ø Ú∆ «˜¡≈Á≈ Ú˺ È≈ ’È Á∂ ‘’∞ Ó «Áº ∂ ‘¬Ø ∂ ‘ÈÕ Í «¬Èª∑ Á∂ «√Î Ò≈«¬√√≥ ‘∆ ’∫À√Ò È‘∆∫ ‘‰Ø ∂
’∆Ï √ºÂ √≈Ò Í«‘Òª «ÁºÒ∆ «Úº⁄ ⁄ÒÁ∆ Ϻ√ «Úº⁄ «¬’ ‘ÕÀ ‘·∂ Ò∂ Í˺ ”Â∂ «ÙÚÂ÷Ø ∆ Â∂ «ÌÙz ‡≈⁄≈
ÒÛ’∆ È≈Ò ÏÒ≈Â’≈ ¡Â∂ ÷ΩÎÈ≈’ ‘«º ¡≈ Á∂ Ï≈¡Á ÁÙ∂
Ì ”⁄ «Ú¡≈Í’ ◊∞º√≈ Á∂÷‰ ˘ «Ó«Ò¡≈Õ «ÁºÒ∆ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ «√ı ”Â∂ ‘À Â∂ ⁄Ø ∆ Á∆¡ª Ú≈Á≈ª Ò̺ ‰
¡Òº◊-¡Òº◊ √»«Ï¡ª «Úº⁄ ÒØ’ √Û’ª ”Â∂ ¿∞ ¡≈¬∂ ¡Â∂
¡Ωª Á∆ √πº«÷¡≈ ˘ Ò∂ ’∂ √’≈ ÂØ∫ ’≈˘È ˘ √÷ Ì≈Ú∫∂ Ì≈¬∆ ÏÒÚÂ≥ «√ÿ≥ ≈‹¡Ø ≈‰≈ Á∆ Á∆ Ï‹≈¬∂ Íπ«Ò√ ¡ÀÎ.¡≈¬∆.¡≈. È≈
ω≈¿∞‰ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‘ √≥ÌÚ ¿∞Í≈¡ ’È Á∆ Ó≥◊ ’∆Â∆
◊¬∆Õ ¿∞ÁØ∫ ‹√«‡√ ‹∂ ¡À√ ÚÓ≈ ’Ó∂‡∆ È∂ «¬√ Ó≈ÓÒ∂ ”Â∂ Ϊ√∆ Áº ’∆Â∂ ‹≈‰ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ ”Â∂ ’∫∂Á∆ «Ò÷‰ Á∂ Ï‘≈È∂ ω≈¿∫∞Á∆ ‘ÕÀ ·◊º ∆¡ª Á∂
¡≈͉∆ «Ú√Ê≈ͻڒ «Í؇ ¡Â∂ «ÙÎ≈Ùª √’≈ ˘
√Ω∫Í∆¡ª √ÈÕ ¿∞√ Á∂ Ï≈¡Á ÏÒ≈Â’≈ ¡Â∂ ÔΩÈ «‘≥√≈ È≈Ò ◊«z ‘ ÓÂ≥ ∆ ¡Â∂ Ì≈‹Í≈ Á∂ ÍËz ≈È ¡«Ó Ó≈Ó«Ò¡ª «Ú⁄ ’¬∆-’¬∆ Ó‘∆È∂ ‹ª⁄ Á∂
√Ï≥Ë ’≈˘Èª «Úº⁄ √÷ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ √Ó≈‹ ÂØ∫
ÒÀ∂ ’∂ √’≈∆ ÍºË ¿∞Â∂ «‹√ Â∑ª Á∆ √≥Ú∂ÁÈÙ∆ÒÂ≈ Á∂÷∆ Ù≈‘ È∂ √√≥ Á «Ú⁄ Ï≈’≈«¬Á≈ «Ï¡≈È Ï‘≈È∂ Ò‡’≈ ’∂ ¡ÎÀ .¡≈¬∆.¡≈. Ó√ª
◊¬∆ ª Òº«◊¡≈ √∆ «’ ÒØ’ª Á∂ √Ø⁄‰ √Ófi∑‰ ¡Â∂
«ÚÚ‘≈ «Úº⁄ ÂÏÁ∆Ò∆ ¡≈Ú∂◊∆ ¡Â∂ Ù≈√È Â≥ Ú∆ «Áº ≈ ‘À «’ (Ì≈¬∆) ≈‹¡Ø ≈‰≈ ˘ ’¬Ø ∆ Á‹ ‘Á≥∞ ∆ ‘ÕÀ Í ¿√∞ ”Â∂ «Î Ú∆ ’¬Ø ∆
¡≈͉∂ ’≥Ó’≈‹ Á∂ ÂΩ Â∆’∂ «Úº⁄ ÏÁÒ≈˙ «Ò¡≈Ú∂◊≈
¡Â∂ ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ √Ó∂∫ «Úº⁄ ¡Ωª Á≈ ‹∆ÚÈ √«‘‹ ¡Â∂ Óπ¡≈¯∆ È‘∆∫ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ Í «¬√ Á∂ ’≈Ú≈¬∆ È‘∆∫ ‘Á≥∞ ∆Õ ¡≈ÈÒ≈¬∆È ·◊º ∆¡ª
√πº«÷¡Â ‘ØÚ∂◊≈ Í «¬≥È∂ √≈Òª Á∂ Ï≈¡Á Ú∆ √º⁄ «¬‘∆ ‘À
«’ Ó«‘Ò≈Úª Á∂ «÷Ò≈Î ¡Í≈˪ «Úº⁄ ’ج∆ ’Ó∆ È‘∆∫ Ï≈Ú‹»Á √⁄≈¬∆ «¬‘ ‘À «’ Ì≈¬∆ «Ú⁄ ª Ó÷ºπ ÓÂ≥ ∆ Á∆ ÍÂÈ∆ ¡ÓÀ .Í∆.
¡≈¬∆Õ∂ √Ú≈Ò «¬‘ ‘À «’ ‘ ÓØ⁄∂ ¿∞Â∂ ÷πÙ‘≈Ò∆ «Ò¡≈¿∞‰
Á∂ Á≈¡«Ú¡ª «Ú⁄≈Ò∂ Ó«‘Ò≈Úª ¡º‹ Ú∆ ÷πÁ ˘ √πº«÷¡Â ≈‹¡Ø ≈‰≈ Á∆ Ϊ√∆ ˘ ¿Ó∞ ’ÁÀ «Ú⁄ ÍÈz ∆ ’Ω È≈Ò ‘¬Ø ∆ ·◊º ∆ Â∫Ø «ÏȪ Ù≈«¬Á
Ó«‘√»√ «’¿∞∫ È‘∆∫ ’ Í≈¿∫∞Á∆¡ª? ‘≈Ò≈ «¬‘ ‘È «’
Ïπ∆Â∂ ’∞fi √≈Òª «Úº⁄ Ó«‘Ò≈Úª Á∂ «÷Ò≈Î ¡Í≈˪ Á∆ ÂÏÁ∆Ò ’∆Â∂ ‹≈‰ Á≈ ’√∂ ¡◊º ∂ ÚË◊∂ ≈ ‘∆ Í‹≥ ≈Ï Í«π Ò√ È∂ ’¬Ø ∆ Ó≈ÓÒ≈ ‘Òº ’∆Â≈
Íz«’zÂ∆ «Úº⁄ «˜¡≈Á≈ Á«≥Á◊∆ Á∂÷∆ ◊¬∆ ‘ÕÀ «Í¤Ò∂
«ÁÈ∫∆∫ ‘ÁÀ ≈Ï≈Á «Ú⁄º «¬’ Ú‡À È∆ ‚≈’‡ È≈Ò ÏÒ≈Â’≈ Â∂ √≈˘ Í≈z Í ‹≈‰’≈∆ ¡È√∞ ≈ «¬‘ ‘ÚØ Õ∂ È«Ù¡ª Á∂ ı≈ÂÓ∂ Á∂ Ȫ¡ ”Â∂ ‹Ø
¡Â∂ ¿∞√ ˘ ‹Ò≈ ’∂ Ó≈ Á∂‰ Á∆ ÿ‡È≈ Á∂ Ï≈¡Á ‹ÁØ∫
Í«π Ò√ È∂ ÁÙØ ∆¡ª ˘ ’«Ê ӷπ ÌÛ∂ «Úº⁄ Ó≈ «Áº ≈ ¿Á∞ ∫Ø Ú∆ «√∂ Ú∆ ⁄Û◊∂∑ ≈Õ ’≈Ú≈¬∆ ‘Á≥∞ ∆ ‘,À ¿√∞ È≈Ò ÈÙ∂ Á∆¡ª
«’‘≈ «◊¡≈ «’ ¡«‹‘∆ √÷Â∆ È≈Ò Ï≈’∆ ¡Í≈Ë∆¡ª Á∂
‘Ω√Ò∂ ’Ó˜Ø ‘؉◊∂ Í ‘ÀÁ≈Ï≈Á Á∆ ÿ‡È≈ Á∂ Ï≈¡Á Í √Ú≈Ò ÍÀÁ≈ ‘∞≥Á≈ ‘À «’ ‹∂ «¬‘ ’∆Óª ˜» ÚË∆¡ª ‘È «‹√ È≈Ò ÈÙ≈
¡«‹‘∆¡ª ‘∆ ÿ‡ ÂØ∫ ÿ‡ Á‹È ÿ‡È≈Úª √≈‘Ó‰∂ ¡≈
⁄πº’∆¡ª ‘ÈÕ ‘≈Ò ‘∆ «Úº⁄ ¿∞È≈Ú «Úº⁄ «¬’ ÒÛ’∆ ˘ ‹≈‰’≈∆ ·∆’ ‘À ª ’∆ Ì≈ Á≈ ◊«z ‘ ’È Ú≈Ò∂ ÈÙ≈ Í» Â∆ Á∂ Í«À √¡ª Ò¬∆
ÏÒ≈Â’≈ Á∂ Ï≈¡Á ‹Ò≈ «Áº ≈Õ «¬√ Á∂ «¬Ò≈Ú≈ «ÂzÍπ≈
Á∂ ¡◊ÂÒ≈ «Úº⁄ «¬’ ÒÛ’∆ È≈Ò √Ó»«‘’ ÏÒ≈Â’≈ Á∂ ÓÂ≥ ∆ √√≥ Á «Ú⁄ fi·» ÏÒØ «‘≈ ‘?À È‘∆∫, ⁄Ø ∆¡ª Â∂ Ò‡º∞ ª ÷‘Ø ª Á∂ ≈‘ ÍÀ ◊¬∂ ‘ÈÕ
Ï≈¡Á «‹≥Á≈ ‹Ò≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈, ¿∞Ê∂ ‘∆ «Ï‘≈ Á∂
Óπ‹Î≈Ï≈Á «Ú≥⁄ ÿ «¬’ «¬’ºÒ∆ ÒÛ’∆ ˘ ÏÒ≈Â’≈ ◊«z ‘ ÓÂ≥ ∆ Á≈ «Ï¡≈È Ú∆ √Ω ¯∆√Á∆ √⁄º Â∂ ≈ Á∆ ÏÒ’À ˜Ø ª ”Â∂ ‘ÕÀ ’¬∆ «ÏȪ
«Úº⁄ È≈’≈Ó «‘‰ ¿∞Â∂ ÈΩ‹Ú≈È È∂ ¡◊º Ò◊≈ «Áº ∆Õ «¬√
Â∑ª Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª ¡≈«÷ ’∆ √≥’∂ «Á≥Á∆¡ª ‘È? ‘ÕÀ Í«‘Ò∆ ◊Òº ª «¬‘ ‘À «’ «‹√ «ÁÈ ÓȘ» ∆ Á∂ ÈÙ≈ ¤‚∞ ≈¿± ’∫∂Á ⁄Òº ‘∂ ‘È,
Â≈Ó≈Ó Á≈¡«Ú¡ª ¡Â∂ ’Ø«ÙÙª Á∂ Ï≈Ú‹»Á Ó«‘Ò≈Úª Á∂
È≈Ò Ú≈ÍÁ∂ ¡«‹‘∂ ¡Í≈Ë «’¿∞∫ ÚËÁ∂ ‹≈ ‘∂ ‘È ¡Â∂ ◊«z ‘ ÓÂ≥ ∆ È∂ √√≥ Á «Ú⁄ «Ï¡≈È «Áº ≈, ‹Ø ’Á∞ Â∆ ÂΩ ”Â∂ Í«π Ò√, «√‘ «ÚÌ≈◊
«¬‘ «ÿÈ≈¿∞‰≈ ˜∞ÒÓ Í«‘Òª ÂØ∫ Ú∆ «Ì¡≈È’ «’¿∞∫ ‘∞≥Á≈
‹≈ «‘≈ ‘?À ÚȉÔØ◊ ‘∂ «’ «ÁºÒ∆ «Úº⁄ «ÈÌÀ¡≈ Ó≈ÓÒ∂ ¿√∞ «ÁÈ Â’º Ó¡π ≈¯∆ È‘∆∫ «Áº ∆ ◊¬∆ ¡Â∂ ≈‹ÈÂ∂ ≈Úª È≈Ò «ÓÒ∆Ì◊∞  Â∫Ø «ÏȪ
Á∂ Ï≈¡Á Ô» Í∆ ¬∂ √’≈ Á∂ ÁΩ≈È Ó«‘Ò≈Úª Á∆ √πº«÷¡≈
«ÈÙ«⁄ ’È Á∂ Ó’√Á È≈Ò «ÈÌÀ¡≈ ’ØÙ ◊«·Â ’∆Â≈ √∆Õ «Î «Ë¡≈È È≈Ò Á÷∂ ‰ Ú≈Ò∆ ◊Òº È‘∆∫ ⁄Òº √’ÁÕ∂ Í ‘À ≈È∆ Á∆ ◊Òº ‘À «’
«◊¡≈ √∆ Í «Í¤Ò∂ ‘ÎÂ∂ √’≈ È∂ √≥√Á ˘ Áº«√¡≈ «’
‘∞‰ º’ «¬√ ’ØÙ Á∆ ’∆Ï IA Î∆√Á∆ ≈Ù∆ «¬√Â∂Ó≈Ò ‘∆ ‘À «’ ’∫∂Á∆ ◊«z ‘ ÓÂ≥ ≈Ò∂ Á∂ √’º ¡‰∞ ‹∂ ‘’∞ Ó≈È Í≈‡∆ Á∂ ÈÂ∂ ≈Úª Á∆ Ù«‘ ‘À ÍÂ≈ Ò◊º ≈ ‘À «’ ’¬∆ ÈÙ≈ ¤‚∞ ≈¿± ’∫∂Á ⁄≈‘∆Á∂ √◊Ø∫ «¬È∑ª «÷Ò≈¯ Ú∆
È‘∆∫ ’∆Â∆ Õ ’¬∆ √»«Ï¡ª È∂ ª «¬√ ’ØÙ Á≈ ÍÀ√≈ «ÏÒ’∞Ò
‘∆ ÷⁄ È‘∆∫ ’∆Â≈Õ √Ú≈Ò «¬‘ ‘À «’ ‹ÁØ∫ √’≈ª ÷πÁ √ÏØ Â∆ ÚÒ∫Ø A@ ¡’Âϱ ˘ ◊∞ » È≈È’ ª «ÚËØ ∆ «Ë Á∂ ÈÂ∂ ≈ «’¿∫∞ È‘∆∫ ÏÒØ Á?∂ «¬‘ ◊ÒØ ∆¡ª D Â∫Ø G ◊‰∞ ª Ó«‘◊≥ ∆¡ª Ú⁄∂ ¡ÈÀ .‚∆.Í∆.¡√À . ¡’À ‡ ¡Ë∆È Ó’π Áº Ó∂
Ó«‘Ò≈Úª ˘ √πº«÷¡Â Ó≈‘ΩÒ Óπ‘¬∆¡≈ ’≈¿∞‰≈ ¡≈͉∆
«˜≥Ó∂Ú≈∆ ‹ª √Ø’≈ È‘∆∫ Ó≥ÈÁ∆ ª «Î «’√ ÂØ∫ ¿∞Ó∆Á √≈«‘Ï Á∂ EE@Ú∫∂ Í’z ≈Ù ¿Â∞ √Ú Á∂ √ÏË≥ È◊ ’∫Ω√Òª ⁄◊≥ ∆¡ª ÌÒ∆¡ª ω∆¡ª ‘∂ ‘ÈÕ Á‹ ‘‰Ø ∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ Í «¬‘ ◊ÒØ ∆¡ª
’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ Ó«‘Ò≈Úª Á∂ Ò¬∆ È≈ «√Î ‘ ‹◊∑≈
¡√πº«÷¡≈ Á∂ ‘≈Ò≈ ω∂ ‘ج∂ ‘È ÏÒ«’ ÔΩÈ «‘≥√≈ Á∂ «Ú⁄ ⁄‚≥ ∆◊Û∑ ÍÙz ≈√È Á∂ √Ò≈‘’≈ ˘ ◊Ò∆¡ª ÂÛØ ’∂ ÁÏπ ≈≈ ω≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ Í‹≥ ≈Ï Á∂ «√‘ «ÚÌ≈◊ ˘ ÍÂ≈ Ò◊º ≈ ‘À Ò‰À Ú≈Ò∂ ÈÙ≈ ¤‚∞ ≈¿± ’∫∂Á ª ÷À «’√∂
¡Í≈˪ Á∂ Ï≈¡Á Í«π Ò√ Á≈ Ú¬∆¡≈ Ú∆ Ï‘∂ Áº Ò≈‘ÍÚz ≈‘∆
Ì«¡≈ ‘∞≥Á≈ ‘ÕÀ ’¬∆ √«ÊÂ∆¡ª «Úº⁄ ª Íπ«Ò√ Í∆Ûª Á∂ ‹Ø ͺ «Ò«÷¡≈ «◊¡≈ ‘À ¿√∞ «Ú⁄ Ú∆ Í «‹Ê∂ ¡‹º «¬’ «¬‡º È‘∆∫ Ò◊º ∆, ¿Ê∞ ∂ Á≈ «’ ’∆Ï E ’ÛØ ◊ÒØ ∆¡ª Á≈ «‘√≈Ï- √’≈∆ ÓȘ» ∆ È≈Ò ⁄ÒÁ∂ ‘‰Ø ◊∂ Í
«÷Ò≈Î ‘∆ Ș ¡≈¿∞∫Á∆ ‘ÕÀ ‹ÁØ∫ ¡≈Ó ÒØ’ª «Ú⁄≈Ò∂ √÷Â
ÍzÂ∆«’¡≈ ¿∞ÌÁ∆ ‘À ª Íπ«Ò√ ‹ÒÁÏ≈˜∆ «Úº⁄ ¡«‹‘∆ Ó¡π ≈¯∆ Á≈ «’Ë∂ «˜’ È‘∆∫ ‘ÕÀ ¿√∞ «’√∂ ˘ ’¬Ø ∆ «÷¡≈Ò È‘∆∫Õ Í‹≥ ≈Ï √≈ÂÒ «’Â≈Ï È‘∆∫ «ÓÒ «‘≈Õ ÈÙ≈ ¤‚∞ ≈¿± ’∫∂Áª ‘À ≈È∆ Á∆ ◊Òº ª «¬‘ ‘À «’ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂
’≈Ú≈¬∆ ’Á∆ ‘À «‹√ ¿∞Â∂ ’¬∆ Ú≈ ◊≥Ì∆ √Ú≈Ò
¿∞·Á∂ ‘ÈÕ ‹≈«‘ ‘À «’ ‹Ø Ó«‘’Ó≈ Ó«‘Ò≈Úª «÷Ò≈Î «Ú⁄ √≈¯ «Ò«÷¡≈ ‘À «’ Ϊ√∆ Á∆ √˜≈ ÚÒº ‹≈ «‘≈ ‘À Í «¬√ √«ÊÂ∆ «Ú⁄∫Ø ’„º ‰ ÚÒ∫Ø «¬‘ ◊ÒØ ∆¡ª ¡‰¡«Ë’≈ Â∆’∂ «ÏȪ «’√∂ «¬‹≈˜Â Á∂ Ú∆ ’¬∆ ÈÙ≈
¡Í≈˪ ¿∞Â∂ Ò◊≈Ó Ò◊≈ √’Á≈ ‘À, ¿∞√ ˘ Ú∆ ¡≈͉∆
«‚¿‡± ∆ Á∂ ÍÂz ∆ «˜Ó≥ Á∂ ≈ ω≈ √’‰≈ √Ì≥ Ú È‘∆∫ ‘Ø √«’¡≈Õ ˘ ¿Ó∞ ’ÁÀ «Ú⁄ ÏÁÒ‰ Á≈ ¯√À Ò≈ ’∆Â≈ Ò¬∆ Í‹≥ ≈Ï ’ÒØ ’¬Ø ∆ ÈÂ∂ ≈ È‘∆∫Õ È≈Ò Ú⁄∂ ∆¡ª ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ ‹ÈÚ∆ Â∫Ø ¤‚∞ ≈¿± ’∫∂Á ⁄Òº ‘∂ ‘È, «‹Èª∑ «÷Ò≈¯
«Î ¿∞‘Ø «‹‘∆¡ª √Ó≈«‹’ «Ú’≈√ È∆Â∆¡ª ”Â∂ ◊Ω ’È≈
√’≈ª ˘ ’Á∂ ˜»∆ È‘∆∫ Ò«º ◊¡≈ «’ ¿∞‘ ‹Ø √Ó≈‹ «Úº⁄ «◊¡≈ ‘ÕÀ ‘‰∞ «¬‘ √˜≈ Á∆ ÏÁÒ∆ «¬’ «¯’ Ú≈Ò∆ ıÏ ÈÚÏ≥ Â’º Á∂ AA Ó‘∆«È¡ª «Ú⁄ √’≈ ’¬Ø ∆ ’≈Ú≈¬∆ È‘∆∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆, ‘≈Òª«’
⁄≈Ø∫ Í≈√∂ ÎÀÒ∆ «ÿÈ≈¿‰∆ ÍπÙ Ó≈È«√’Â≈ «Úº⁄ ’ج∆
√πË≈ «Ò¡≈ √’∂ «‹√ È≈Ò Á∂Ù Á≈ ¡Ω Ú◊ ¡≈͉∂ ͺ È≈Ò Âª ‘Ø È‘∆∫ ‹≈‰∆Õ «¬√ Â∫Ø Í«‘Òª ‘∆ Í‹≥ ≈Ï Á∆ ‹Ú≈È∆ È«Ù¡ª «Ú⁄ È∂ ÈÙ≈ ¤‚∞ ≈¿± ’∫∂Áª ˘ H.CC ’ÛØ ’¬∆ Ú≈ ¡«‹‘∆¡ª «Ù’≈«¬Âª Ú∆
¡≈Í ˘ √πº«÷¡Â √Ófi∑∂Õ«¬√ Â∑ª Á∂ Á∆ÿ’≈Ò∆ ¡Ωª
ÍzÂ∆ Ó≥Á∆ √Ø⁄ Á∂ ‘ºÒ ÚºÒ ·Ø√ Í«‘Ò’ÁÓ∆ ’∆Â∂ «ÏÈ≈ ◊À ¡◊º ∂ ’≈˘È∆ Í«z ’«¡≈ ‘‰Ø ∆ ‘ÕÀ √Ú◊∆ ◊’ ‘Ø ‘∆ ‘ÕÀ ¿Í∞ ∫Ø ‹’∂ ÈÙ≈ ¤‚∞ ≈¿‰∞ ◊ÒØ ∆¡ª Ó‘π ¬º ∆¡≈ ’Ú≈¬∆¡ª √È, «‹Èª∑ «ÓÒ∆¡ª ‘È «’ «¬‘ ’∫∂Á ÈÙ≈ ’È Ú≈Ò∂
’˘È∆ ÁÏ≈¡ Á≈ ¡√ √Ú≈Òª «Úº⁄ ‘∆ «ÿ«¡≈ ‘∂◊≈Õ
Ó÷ºπ ÓÂ≥ ∆ Ï¡∂ Â≥ «√ÿ≥ Á≈ ’ÂÒ ⁄‚≥ ∆◊Û∑ Ú≈Ò∂ ’∫∂Áª Á∆¡ª √◊Ó∆¡ª Ú∆ Ù’º ∆ ‘Ø «Ú⁄Ø∫ «√Î C ’ØÛ, B Òº÷ ◊ØÒ∆¡ª ÈÙÛ∂ ∆¡ª ˘ ÏÁ≥ ∆ ω≈ ’∂ ÷º Á∂ ‘È Â∂ ¿È∞ ª∑
«Ú⁄ ‘«Ø ¬¡≈, «¬√ Ò¬∆ ⁄‚≥ ∆◊Û∑ ÍÙz ≈√È ‹≈‰ Â∂ «¬‘ Ù’≥ ∂ ÍÁÀ ≈ ‘Ø ‘∂ ‘È «’ «¬‘ ¡≈ÈÒ≈¬∆È «‘√≈Ï «Ú⁄ Ú⁄∂ ∆¡ª ◊¬∆¡ª Â∫Ø ¡‰ÓÈ÷º∞ ∆ ’≈∂ Ú∆ ’Ú≈¿∫∞Á∂ ‘ÈÕ ÈÙ≈
«¬√ Ϊ√∆ ˘ ¿Ó∞ ’ÁÀ «Ú⁄ ÂÏÁ∆Ò ’∫∂Á ÈÙ≈ ¤‚∞ ≈¿‰∞ Ò¬∆ ÚÂ∆¡ª ‹≈‰ ‘ÈÕ E ’ÛØ , C@ Ò÷º ◊ÒØ ∆¡ª Á≈ ’¬Ø ∆ Ê‘∞ ¤∞‚≈¿∞‰ Á∂ Ȫ¡ ”Â∂ ˆÀ-’≈˘È∆
’È Á≈ ’√∂ «Â¡≈ ’’∂ Î≈¬∆Ò ’∫∂Á∆ Ú≈Ò∆¡ª ◊ÒØ ∆¡ª Ú∆ ÈÙ≈ ¤‚∞ ≈¿‰∞ Á∆ ÍÂ≈ È‘∆∫Õ ÁÚ≈¬∆¡ª Â∂ ÈÙ∂ Ú∆ Í∆Ûª ˘ «ÁÁ≥ ∂ ‘ÈÕ
◊«z ‘ ÓÂ≥ ≈Ò∂ ˘ Ì‹∂ ◊∂ ≈Õ «Î ’∫∂Á∆ ◊«z ‘ ʪ ÈÙ≈ ÚË≈¿‰∞ Ò¬∆ ‘∆ È≈ ÚÂ∆¡ª Ì≈Ú∫∂ √’≈ È∂ «¬√ Ï≈∂ BC «È‹º ∆ ÈÙ≈ «¬√ Ò¬∆ ÈÙ∂ Á∆ ‹Û∑ ıÂÓ ’È Ò¬∆
ÓÂ≥ ≈Ò≈ ’≈˘È∆ ≈¬∂ ÒÀ ’∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ ‹≈ ‘∆¡ª ‘‰Ø Õ ‹∂ √«ÊÂ∆ ¡«‹‘∆ ‘À ª ¤‚∞ ≈¿± ’∫∂Áª ˘ ¡ÈÀ .‚∆.Í∆.¡√À . ¡’À ‡ «√¡≈√∆ Â∂ Í√À ∂ Á∂ ÍÌz ≈Ú ‘·∂ ⁄Òº ‘∂ ˆÀ -
˘ «√¯≈Ù ’◊∂ ≈Õ «Î ≈Ù‡ÍÂ∆ ‘∆ «¬‘ √⁄Ó⁄ºπ ‘∆ Ï‘Â∞ ıÂÈ≈’ ‘ÕÀ ÈÙ≈ ¡Ë∆È ’≈È Á√º Ø È«Ø ‡√ ‹≈∆ ’ «Áº ∂ ’≈˘È∆ ÈÙ≈ ¤‚∞ ≈¿± ’∫∂Áª ”Â∂ ÎΩ ∆ ÂΩ ”Â∂
«¬√ Ï≈∂ ¡«≥ ÂÓ ¯√À Ò≈ Ò‰À Á∂ √Óʺ ¤‚∞ ≈¿‰∞ Ò¬∆ ÈÙ≈ ¤‚º ‰ ’≈È ‘‰Ø ‘È Í «¬‘ ’≈Î∆ È‘∆∫, ¡√Ò «Ú⁄ ¡«‹‘∂ ’≈Ú≈¬∆ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘À Â∂ «¬Èª∑
‘‰Ø ◊Õ∂ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ ¡«‹‘∂ Ú≈Ò∆¡ª ÁÁª ¡≈«Á Ø’‰ Ò¬∆ «È‹º ∆ ’∫∂Á ⁄Ò≈¿‰∞ Á∆ «¬‹≈˜Â ‘∆ È‘∆∫ Â∫Ø «ÙÚ ҉À Ú≈Ò∂ ¡¯√ª «‹Èª∑ Á∂
Ó≈Ó«Ò¡ª «Ú⁄ ‘’»Ó Á∆ «√¯≈Ù «Ï¿Í± È≈Î∆È ¡Â∂ ÈÈÀ ’Ω √ÚÈ Á∆¡ª ‘‰Ø ∆ ⁄≈‘∆Á∆Õ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ «¬‘ ’∫∂Á ÷Â∂ ª «Ú⁄ «¬‘ ⁄Òº ‘∂ ‘È, Á∂ «÷Ò≈¯
ÍÚz ≈È ’ ‘∆ Ò∫ÀÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ¡√∆∫ ◊ÒØ ∆¡ª ÚÂ∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬Èª∑ ≈‹√∆ Í≈‡∆¡ª Á∂ ¡√ √ı» Ú≈Ò∂ ÏÁ≥ ∂ Ú∆ ‹∂ ¡’À ÙÈ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂ ª ‘∆ Ù≈«¬Á
È‘∆∫ √ÓfiÁ∂ «’ ¡«Ó Ù≈‘ Á∂ «Ï¡≈È ◊ÒØ ∆¡ª Á∆ ÁÁ ’Ø » √Óʺ ≈ Ó≈Î∆È Â∫Ø ‘∆ ⁄Ò≈ ‘∂ ‘È Â∂ «¬‘ ¿È∞ ª∑ Á∆ Ó‡Ø ∆ ’Ó≈¬∆ ’fi∞ √Ëπ ≈ ‘Ø √’◊∂ ≈Õ
«Ú⁄ ’fi∞ fi·» ‘ÕÀ ¡√Ò «Ú⁄ ¿È∞ ª∑ ·∆’ BE Â∫Ø D@ ◊‰∞ ≈ Â’º ÚË∂ ∂ ‘ÕÀ √’≈ ˘ Á≈ √≈ËÈ ‘ÈÕ Í «¬Èª∑ Á∆ ÈÙ≈ ¤‚∞ ≈¿‰∞ ÎÈØ : IBAFH-F@@@@
‘∆ «’‘≈ ‘À «’ Ó∆‚∆¡≈ ”Â∂ È≈ ‹≈˙,
«’¿∫∞«’ Ó∆‚∆¡≈ Á≈ «¬‘ ÍÌz ≈Ú ˆÒÂ
√∆ «’ Ϊ√∆ Á∆ √˜≈ Ó¡π ≈¯ ’ «Áº ∆
◊¬∆ ‘ÕÀ √≈‚∆ ‹≈‰’≈∆ ¡È√∞ ≈ Ì≈¬∆
≈‹¡Ø ≈‰≈ Á∆ Ϊ√∆ ˘ ¿Ó∞ ’ÁÀ «Ú⁄
ÏÁÒ‰ Á∆ Í«z ’«¡≈ Ï≈Á√± ‹≈∆
‘◊∂ ∆Õ «¬‘ Ú∆ ÍÂ≈ Ò◊º ≈ ‘À «’ ’∫∂Á∆
ÓÂ≥ ∆ ‘«√Ó ’Ω Ï≈ÁÒ È∂ ◊«z ‘ ÓÂ≥ ∆
È≈Ò ÓÒπ ≈’≈ ’∆Â∆ ‘À Â∂ ¡«Ó Ù≈‘ È∂
¿È∞ ª∑ ˘ Ì√Ø ≈ Ú∆ «Áº ≈ ‘À «’ Ϊ√∆ ˘
¿Ó∞ ’ÁÀ «Ú⁄ ÏÁ«Ò¡≈ ‹≈Ú◊∂ ≈Õ ¡◊Ò∂
«ÁȪ «Ú⁄ «¬√ Ï≈∂ ’¬Ø ∆ √ÍÙº ‡∆’È
¡≈¿‰∞ Á∂ Ú∆ ¡≈√≈ ‘ÈÕ
Í‹≥ ≈Ï «Ú⁄ ≈‹È∆Â’ «È≈Ù≈?
Í‹≥ ≈Ï Á∆ ≈‹È∆Â∆ «Ú⁄ «¬’ ¡‹∆Ï
÷Ò≈¡ ÍÁÀ ≈ ‘Ø «◊¡≈ ‘ÕÀ «¬’ Í≈√∂ Í‹≥ ≈Ï
’ª◊√ Â∂ ¿√∞ Á∂ √Ì Â∫Ø Ú‚º ∂ ÈÂ∂ ≈ ’ÍÀ ‡È
¡Ó«Á≥ «√ÿ≥ «‹√ ª∑ √’≈ ⁄Ò≈
‘∂ ‘È Â∂ «‹√ ª∑ «¬√ √’≈ ˘ “ÎÒ∂ ”∑
’È «Ú⁄ ’∫∂Á √’≈ ¡≈«Ê’ √’≥ ‡
Á∆ ÿÛ∆ «Ú⁄ Ú∆ ¿√∞ Á∆ ÓÁÁ ’È Á∆
Ï‹≈¬∂ ¿√∞ Á≈ ωÁ≈ DA@@ ’ÛØ «∞ Í¡≈
Á‰∂ «Ú⁄ ‡≈Ò-Ó‡ÒØ ’ ‘∆ ‘,À ¿√∞
È≈Ò Í‹≥ ≈Ï Á∂ Ò’Ø ’ª◊√ Â∫Ø Ú∆ «È≈Ù
‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ Í Á‹» ∂ Í≈√∂ Í‹≥ ≈Ï Á∆¡ª
ÍÓz ÷ºπ «ÚËØ ∆ Í≈‡∆¡ª Ú∆ ’¬Ø ∆ √≈«Ê’
Ì«± Ó’≈ È‘∆∫ «ÈÌ≈¡ ‘∆¡ª, «‹√ ’’∂
Ò’Ø ¿È∞ ª∑ ÍÂz ∆ Ú∆ ’¬Ø ∆ ı≈√ ¿Â∞ Ù≈‘
È‘∆∫ «Á÷≈ ‘Õ∂ ¡√Ò «Ú⁄ Í‹≥ ≈Ï «Ú⁄
¡«‹‘≈ «È≈Ù≈ Á≈ Ó≈‘ÒΩ Ï‰ «‘≈ ‘À
«’ √≈∆¡ª ‘∆ Í≈‡∆¡ª Á∂ ÈÂ∂ ≈ ¡≈͉∆
⁄Ó’ ◊¡∞ ≈ ‘∂ ‘ÈÕ
Í≥‹≈Ï Á∆¡ª Íπ≈‰∆¡ª Ò‡’Á∆¡ª
Ú≈«¬Â∆ Ó◊≥ ª Á∆ ª ◊Òº ¤‚º ,Ø Í‹≥ ≈Ï
«Ú⁄ «Ï‹Ò∆ Ó«‘◊≥ ∆ ‘Ø ‘∆ ‘ÕÀ Í≈‰∆ Ú∆
Ó«‘◊≥ ≈ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ‘,À √Û’ª Á≈ Ïπ ≈
‘≈Ò ‘,À ÂÈ÷≈‘ª È‘∆∫ «ÓÒ ‘∆¡ª,
ÍÈÀ ÙȪ Ú∆ È‘∆∫ ¡≈ ‘∆¡ª, Í⁄≥ ≈«¬Â∆
˜Ó∆Ȫ ¿Á∞ Ô◊Ø ÍÂ∆¡ª ˘ Á‰∂ Á≈ ¯√À Ò≈
‘Ø «‘≈ ‘ÕÀ Í‹≥ ≈Ï «Ú⁄ ¡ÓÈ ’≈˘È Á∆
√«ÊÂ∆ «ÁÈ-Ï«ÁÈ ı≈Ï ‘Ø ‘∆ ‘À Í
Ó÷ºπ «ÚËØ ∆ Í≈‡∆¡ª ’Á∂ ’Á≈¬∆∫ ’¬Ø ∆
«Ï¡≈È Á‰∂ Â∫Ø «ÏȪ ’fi∞ È‘∆∫ ’ ‘∆¡ªÕ
Í‹≥ ≈Ï Á∂ Ò’Ø ª √≈‘Ó‰∂ «¬’ Ú∆ «’Ùz Ó¬∆
(5) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
’ÈÀ ‚∂ ≈ Á∂ A@ √≈Òª Ú≈Ò∂ Ú∆˜≈ Á∆ Áπ ÚÂ∫Ø
’È Ú≈«Ò¡ª ˘ ÓÛπ È≈ Í∫ÀÁ≈ ‘À Ï∂ ◊≥
‡Ø ª‡-Ø Ï∆Â∂ Á‘≈«’¡ª ÁΩ ≈È ’ÈÀ ‚∂ ≈ ’À∫√Ò ’ ’∂ «‚Í؇ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À Õ ÂØ∫ ÚºË ’ÀÈ∂‚≈ «Úæ⁄ ·«‘È Ú≈Ò∂
Á≈ “«√≥◊Ò ¡À∫‡∆ Ú∆˜≈” «ÓÒ‰ ”Â∂ «¬√ ∞fi≈È Á≈ «Ù’≈ Ï‘∞ √≈∂ Á∂Ùª Ú∆˜≈Ë≈’ª Á∆ √ı Íπº¤«◊º¤
Ú∆ Í«Ú≈ª Á∆ ÷Ùπ ∆ Á≈ ’¬Ø ∆ «‡’≈‰≈ Á∂ ÒØ’ ‘È, «‹È∑ª «Úæ⁄ Í≥‹≈Ï∆¡ª Á∆ ‘∞≥Á∆ ‘À, Â∂ √À Ï‘≈È∂ ‚≈Ò
È‘∆∫ «‘≈ ’Á≈ √∆ Í Ï∆Â∂ «ÂÈ≥ ’∞ «◊‰Â∆ Ú∆ «˜’ÔØ◊ ‘ºÁ º’ ‘À Õ ’Ó≈¿‰∞ Á≈ ÌÁ∂ ÷Òºπ ∑ ‘∆ ‹ªÁ≈ ‘À Õ
√≈Òª ÂØ∫ ’ÀÈ∂‚∆¡È ¡≥ÏÀ√∆¡ª ÚæÒØ∫ «¬Êæ ∫Ø Â’º «’ Ï∆Â∂ «ÁÈ∆∫ Ô.» Í∆. Â∂ Í‹≥ ≈Ï ’fi∞ «ÁÈ Í«‘Òª «ÁÒº ∆ «Ú⁄æ «‘Á≥ ∂
ÒßÏ∂ √Ó∂∫ Á∂ ÔØ◊ Ú∆˜∂ Ò◊≈Â≈Â≈ ÂØ∫ ’ÀÈ∂‚≈ «Úæ⁄ ’∆ÂÈ ’È Á∆ «¬æ’ ÈΩ‹Ú≈È Î؇Ø◊z≈¯ ˘ Úº‚∆
È≈Ò ‹≈∆ ’∆Â∂ ◊¬,∂ «‹√ È≈Ò Ï‘Â∞ «Â¡≈∆ ’ ’∂ Íπº‹∂ B ≈◊∆ «√≥ÿ Ú∆ ÷‹º Ò÷¡π ≈∆ Â∫Ø Ï≈¡Á Ï∂ ◊≥ Ú≈Í√
√≈∂ Ú∆˜≈Ë≈’ª ˘ Ú≈-Ú≈ ’ÈÀ ‚∂ ≈ ÓÛØ «Áº ∂ ◊¬,∂ «’¿∫∞«’ ¿‘∞ √À Á≈ Ú∆˜≈ ͉≈ «Í¡≈ √∆ Õ ¿√∞ È∂ ’ÈÀ ‚∂ ≈
‹≈‰ Á≈ «ÈÚ’∂ Ò≈ ¡≈‘ «ÓÒ «◊¡≈ Ò◊Ú≈ ¿∞√ ˘ ’ÀÈ∂‚≈ √«Ê Á∂ A@ √≈Òª Ú≈Ò∂ Ú∆˜≈ È≈Ò ¿µπ Ê∂
Õ √ÀÒ≈È∆¡ª, ’≈ØÏ≈∆¡ª ‹ª «Î ◊∞Áπ¡≈«¡ª «Úæ⁄ ’∆ÂÈ ’È ‹≈ ’∂ «Ú¡≈‘ª Á∆¡ª Ú∆‚∆˙ Â∂
«ÙÂÁ∂ ≈ª ˘ «ÓÒ‰ Ú≈√Â∂ ÒÏß ∂ √Ó∫∂ Ú≈√Â∂ Ú ‘∂ √È Õ «¬√∂ Â∑ª B Â√Ú∆ª «÷⁄º ‰ Á∂ ’Ó≥ ≈‘∆∫ ‚≈Ò
Á∂ ÔØ◊ Ú∆˜≈ «Úæ⁄ E √≈Ò Â∂ A@ Í‹≥ ≈Ï∆ ‹«Ø Û¡ª ˘ Ú≈Í√ ÓÛπ È≈ «Í¡≈, ’Ó≈¿‰∞ Á≈ ⁄≈Ò≈ Ϋۡ≈ ‘«Ø ¬¡≈
√≈Òª Á∂ Ú∆˜≈ ‹ª «Î Í≈√Í؇ Á∆ «’¿∫∞«’ ¿È∞ ª∑ È∂ È’Ò∆ Á√Â≈Ú˜∂ ª Á∆ √∆ Õ «¬√∂ ÁΩ≈È ÍÂ≈ Òº◊≈ ‘À «’
¡ÀµÈ.¡≈¬∆.¬∂. Á∂ √≈∂ ’∂√ ÈÚ∆∫ ¡Á≈Ò ”⁄ ÂÏÁ∆Ò«Ó¡≈Á º’ ÔØ◊ Ú∆˜≈ Ù≈ÓÒ ‘ÈÕ ÓÁÁ È≈Ò ’ÀÈ∂‚≈ Á≈ Ú∆˜≈ Ùº’∆ Ú∆˜≈Ë≈’ª Á≈ Í⁄≈
Ï∆Â∂ ’∞fi √Ó∂∫ ÂØ∫ ¡«‹‘∂ Ú∆˜∂ Á∆ Ò◊Ú≈«¬¡≈ √∆ Õ Úº‚∆¡ª ÓπÙ«’Òª («Ú˜‡ «’≈‚) ’º«‡¡≈ ‹≈‰≈
Áπ ÚÂ∫Ø ’È Ú≈Ò∂ Ú∆˜≈Ë≈’ª Á∆ «Úæ⁄ ¿∞‘ Ú∆˜≈ Ë≈’ «ÿÁ∂ ‘È, ‹Ø Ú∆ ‹≈∆ ‘À, «‹√ «Ú¡’Â∆ Á≈ ¡À√.¬∂.¡À√. È◊-’ΩÓ∆ ‹ª⁄ ¬∂‹≥√∆ Ú‹Ø∫ º’∆ ‘؉ ’≈È ¿∞È∑ª ˘ «˜Ò∑≈ ¯Â«‘◊Û∑ √≈«‘Ï «Úæ⁄
Ù≈Ó ¡≈¬∆ ‘ج∆ ‘À Õ Ú∆˜≈ Á∆ ’∞fi Ó‘∆«È¡ª Á∂ Ú’¯∂ Ï≈¡Á Ú≈- Í⁄≈ ’º«‡¡≈ ‹≈Ú∂, ¿∞√ ˘ ’∞fi (¡ÀµÈ.¡≈¬∆.¬∂. ) Á∂ √≈∂ ¡Í≈Ë’ Ó≈ÓÒ∂ Óπ‘≈Ò∆ Á∆ Â≈«¬È≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª ‘∞‰ «¬‘ √≈∂ Ó≈ÓÒ∂
ÁπÚÂØ∫ ’≈È ¿∞È∑ª ˘ ’ÀÈ∂‚≈ Á∂ Ú≈ ’ÀÈ∂‚≈ Î∂∆ Í≈ ‘∂ ‘؉, Â∂ ‘∂’ «◊‰Â∆ Á∂ «ÁÈ ’ÈÀ ‚∂ ≈ ·«‘È Á∆ ÈÚ∆∫ ¡Á≈Ò «Úæ⁄ ¡ÀµÈ.¡≈¬∆.¬∂. Á∂ «ÚÙ∂Ù ‹º‹ ¡ÀµÈ.¡≈¬∆.¬∂. Á∂ ÈÚ∂∫ ‹º‹ ’∞È∂Ù ’∞Ó≈ Á∆ ¡Á≈Ò «Úæ⁄
¡Â≥ ≈Ù‡∆ ‘Ú≈¬∆ ¡«º ‚¡ª Â∫Ø Ï∂ ◊≥ Ú≈ Òæ◊Ì◊ F Ó‘∆È∂ ’ÀÈ∂‚≈ «Úæ⁄ ¡≈«◊¡≈ «ÓÒÁ∆ ‘À, Â∂ «ÓºÊ∆ ’∞È∂Ù ’∞Ó≈ ’ØÒ ÂÏÁ∆Ò ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ Óπ‘≈Ò∆ «Úæ⁄ ÂÏÁ∆Ò ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ
Ú≈Í√ ÓπÛÈ≈ ÍÀ «‘≈ ‘À, ‹ª Ú∆˜≈ «‘‰ Á≈ Í◊Øz ≈Ó ‘ÚØ ∂ Õ B-C ‘¯«Â¡ª Â∆’ ”Â∂ Ú≈Í√ ÓπÛÈ≈ ‘∞≥Á≈ ‘À Õ ¡ÀµÈ¡≈¬∆¬∂ Á∂ Í·≈Ȓ؇ ¬∂¡Ï∂√ ¡«ÂÚ≈Á∆ ‘ÓÒ≈, ¡ÀµÈ.¡≈¬∆.¬∂. Á∂ ÈÚ∂∫ ‹º‹ ’∞È∂Ù ’∞Ó≈ Á∆ ¡Á≈Ò «Úæ⁄
Í≈«’√Â≈È ‚ØÈ, √‘ºÁØ∫ Í≈ ÂØ∫ Ï‘∞ ’ØÛ∆ ‘ÀØ«¬È ¡≈.¡Àµ√.¡Àµ√. Á∂ Ó∆ ÍzË≈È «Ïz◊∂‚∆¡ (√∂Ú≈ Óπ’Â)
’ÈÀ ‚∂ ≈ Á∂ ¡Á≥ ∫Ø ‘∆ ¡≈˜∆ Â∂ ÍÓ≈È∫À‡ ˜À ∆‚∫À‡ Â√’∆, «‘≥Á» ¡≈◊»¡ª Á∂ ’ÂÒ, ‹ÒßË Á∂ Ó’√»Áª ‹◊Á∆Ù ◊◊È∂‹≈ ’ÂÒ Ó≈ÓÒ∂ Á∆ √π‰Ú≈¬∆ ÈÚ∆∫ «ÁºÒ∆
Ê≈‰∂ ”Â∂ ◊È∂‚ ‘ÓÒ≈, ÂÈ Â≈È Á∂ «Í≥‚ Í≥‚Ø∆ √«Ê ¡ÀµÈ¡≈¬∆¬∂ ¡Á≈Ò «Úæ⁄ ÂÏÁ∆Ò ’È Á∂ Ó≈ÓÒ∂
’Òª Ï≥Ï ËÓ≈’≈ ¡Â∂ ‹≈ÈÒ∂Ú≈ ‘Ó«Ò¡ª √Ó∂Â ÏºÏ Á∆ √π‰Ú≈¬∆ ‘ج∆Õ «¬‘ ’≈Ú≈¬∆ F ‹ÈÚ∆, B@B@ º’
√‡‡∂ √ Ò¬∆ ¡ÍÒ≈¬∆ ’ √’‰◊∂ «ÚÁÙ∂ ∆ È≈◊«’ ÷≈Ò√≈ Á∂ ÷≈Û’» ◊Â∆«ÚË∆¡ª Á∂ ’∂√ ⁄ºÒ ‘∂ ‘ÈÕ ‡Ò ◊¬∆ ‘ÕÀ ¡µÀ È.¡≈¬∆.¬.∂ Á∂ √∆È∆¡ ÍÏ«Ò’ Í√Øz ∆«’¿‡±
Í«‘Òª «¬‘ √≈∂ ’∂√ ¡ÀµÈ.¡≈¬∆.¬∂. Á∂ «ÚÙ∂Ù ‹º‹ √π«≥Á «√≥ÿ È∂ Áº«√¡≈ «’ ’∂∫Á∆ ◊z«‘ Ó≥Â≈Ò∂ È∂
¡ÀµÈ.¡Àµ√. «◊ºÒ Á∆ ¡Á≈Ò «Úæ⁄ √π‰Ú≈¬∆ ¡Ë∆È ¡ÀµÈ.¡≈¬∆.¬∂. Á∆ ‹ª⁄ ˘ ’∂√ «ÁºÒ∆ Á∆ «ÚÙ∂Ù ¡Á≈ÒÂ
√ÈÕ ‘≈Ò ‘∆ «Úæ⁄ √z∆ «◊ºÒ Á∆ «˜Ò∑≈ Â∂ √ÀÙÈ ‹º‹ «Úæ⁄ ÂÏÁ∆Ò ’Ú≈¿∞‰ Á∆ ÍzÚ≈È◊∆ Á∂ «ÁºÂ∆ ‘ÀÕ
˙‡Ú≈, (ÒØ’ ¡≈Ú≈˜
«Ï¿±Ø) : «¬√ √≈Ò Á∂ Ù∞»
«Úº⁄ ’∆Â∂ ◊¬∂ Ú≈¡Á∂
ÓπÂ≈Ï’ √’≈ ÚºÒØ∫
¡≈͉∂ Ï≈«¬˙Ó∆«‡’z √
’ÒØ ’À ÙÈ Í◊Øz ≈Ó ˘
¡≥«ÂÓ ¤Ø‘ª «ÁºÂ∆¡ª
‹≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ
¡º‹ ÂØ∫ Ù∞» ‘Ø ’∂ ¡≈˜∆
‹ª ÍÓ≈ÈÀ∫‡ À˜∆‚À∫√
Ò¬∆ ’ÀÈ∂‚≈ Á∂ ¡≥ÁØ∫ ‘∆
¡ÍÒ≈¬∆ ’È Ú≈Ò∂
«ÚÁ∂Ù∆ È≈◊«’ª ˘
¡≈͉≈ «Ú«˜‡ Ú∆˜≈
‹ª Ú’ ‹ª √‡‚∆
Í«Ó‡ ¡’À √‡∫À‚
’Ú≈¿∞‰ ‹ª √Ω÷≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ È≈Ò ¿∞‘ Í«‘Òª ’Á∂ ¡≈¬∂ ¡≈ÈÒ≈¬∆È Ïπ«’≥◊ ί¡
ÓπÛÈ«Ú¡≈¿∞‰ Ò¬∆ ‘∞‰ ‘ÈÕ «‹È∑ª «ÏÈÀ’Â≈Úª ˘ ¿∞µÂ∂ ¡À‚Úª√ «Úº⁄ ‘∆ ÒÀ
¡«Ë’≈∆ ¡«‹‘∂
¡≈͉∂ «Î≥◊«Íz≥‡ Â∂ ÎØ‡Ø ÒÀ‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘ÀÕ«‹‘Û∂
«Ú¡’Â∆¡ª ˘ Ú∆ Á∂Ù Ï≈«¬˙Ó∆«‡’z √ √ÏË≥ ∆
Á∂‰∆ ‘ØÚ∂◊∆Õ ¡«‹‘≈ ‘Á≈«¬Âª «ÓÒ∆¡ª ‘È «ÏÈÀ’≈, ’ÀÈ∂‚≈ «‘≥Á∂ ‘È
«Úº⁄ Á≈÷Ò ‘؉ ÂØ∫ Ø’
’È Ò¬∆ ¿∞È∑ª ˘ Á∂Ù Í Á∂Ù ÂØ∫ Ï≈‘ √Î ’
√’Á∂ ‘È «‹È∑ª ÂØ∫ Á∂Ù Â∂ ¿∞‘ ¡ÀÍπ¡≈«¬≥‡ÓÀ∫‡ ÒÀ ’∂
Ì «Úº⁄ √«Ê √«Ú√ ‘∂ ‘È, Ú∆ ¡≈͉∂
’ÀÈ∂‚∆¡Èª Á∆ √∂·∆ Â∂ Á∂Ù Ì «Úº⁄ √«ÊÂ
’ÀÈ∂‚≈ Á∆¡ª EH √«’¿±«‡∆ ˘ ’ج∆ ÷Â≈ √«Ú√ ’ÀÈ∂‚≈ Á∆ «’√∂ Ú∆ Ï≈«¬˙Ó∆«‡z’√ «’√∂ Ú∆
ÒØ’∂ÙȪ «Úº⁄Ø∫ «’√∂ «¬º’ Á∂Ù Á∂ Ú∆˜≈ ¡ÀÍÒ∆’∂ÙÈ
‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ ÒØ’ ¡≈ÈÒ≈¬∆È ÒØ’∂ÙÈ ¿∞µÂ∂ ¡≈͉∂
¿∞µÂ∂ ‹≈‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ «Î≥◊«Íz≥‡ Â∂ ÎØ‡Ø Á∂ √’Á∂ √À∫‡ (Ú∆¬∂√∆) «Úº⁄ Á∂
‹ª Í∂Í ≈‘∆∫ ¡ÍÒ≈¬∆
ÂØ∫ Ì≈Ú ‘À «’ ‘∞‰ ’ √’Á∂ ‘È, «‹Ú∂∫ «’ ‘ÈÕ «¬‘ ¡ÍÀ ¡π ≈«¬‡≥ Ó∫À‡ √’Á∂ ‘ÈÕ
’ÀÈ∂‚≈ «Úº⁄ ‘∆ ¡≈͉∂
Ï≈«¬˙Ó∆«‡’z √Á‰∂ B@@ ¯‡ºπ ‚ÿ≥± ∆ ÷‚º ”⁄ «‚◊º ∆ ’≈, D
È≈Ò ÒØ’ª Á∂ √Ó∂∫ Â∂ ÍÀ√∂
Á∆ ’≈Î∆ Ï⁄ ‘ØÚ∂◊∆Õ √≈Ò≈ Ï⁄º ∆¡ª È∂ «¬fi≥ Ï⁄≈¬∆ ‹≈È
’ÀÈ∂‚≈ ÚºÒØ∫ CA Á√≥Ï,
B@AH ÂØ∫ ‘∆ «¬ºÊØ∫ Á∆ Ú≈«Ù≥◊‡È , ¡Ó∆’≈ Á∆¡ª ÁØ ‹∞ÛÚª Ϻ⁄∆¡ª Á∂ ‘Ω∫√Ò∂ È∂ ‘ «’√∂ ˘
¡≈˜∆ ‹ª ÍÓ≈ÈÀ∫‡ ‘À≈È ’∆Â≈ ‘ÀÕ «¬‘Ȫ Ϻ⁄∆¡ª Á∆ ’‘≈‰∆ √ØÙÒ Ó∆‚∆¡≈ ”Â∂ Ú≈«¬Ò ‘Ø ‘∆ ‘ÀÕ
À˜∆‚À∫√ Ò¬∆ ¡ÍÒ≈¬∆ ¡√Ò «Úæ⁄ «¬ºÊ∂ Ï∆Â∂ «ÁÈ∆∫ «¬æ’ «Ì¡≈È’ √Û’ ‘≈Á√≈ Ú≈Í«¡≈ √∆Õ «¬√ ‘≈Á√∂
’È Ú≈Ò∂ «ÚÁ∂Ù∆ «Úæ⁄ «¬æ’ ’≈ √Û’ ÂØ∫ ‘‡ ’∂ B@@ ¯πº‡ ‚±≥ÿ∆ ÷º‚ «Úæ⁄ «‚º◊ ͬ∆ ¡Â∂ ÓÒÏ∂ «Úæ⁄
È≈◊«’ª Á∂ ÂÏÁ∆Ò ‘Ø ◊¬∆Õ’≈ «Úæ⁄ «¬æ’ «ÍÂ≈ ¡≈͉∆¡ª ÁØ ‹∞ÛÚª Ϻ⁄∆¡ª È≈Ò √¯ ’
Ï≈«¬˙Ó∆«‡’z √ «¬’º ·∂ «‘≈ √∆Õ«’√∂ ˘ ¡≈√ È‘∆∫ √∆ «’ «¬≥È∆ ¿∞µ⁄≈¬∆ ÂØ∫ «‚º◊‰ Á∂ Ï≈¡Á ’ج∆ Ï«⁄¡≈
’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ ÒØ’ª ‘ØÚ∂◊≈ Í ‹Ø ‘Ø«¬¡≈ ¿∞‘ ‘À≈È ’ Á∂‰ Ú≈Ò≈ √∆Õ ‹≈‰’≈∆ ÓπÂ≈Ï’ ¡Ó∆’≈
Á∆ ͤ≈‰ ’È Ò¬∆ Á∂ Ú≈«Ù≥◊‡È √»Ï∂ Á∂ Ú∑∆‚Ï∂ ¡≈¬∆ÒÀ∫‚ «Úæ⁄ Ï∆Â∂ Ù∞º’Ú≈ ˘ «¬æ’ ’≈
Ï≈«¬˙Ó∆«‡’z √ ‘≈Á√≈ Ú≈Í«¡≈Õ «¬√ ‘≈Á√∂ «Úæ⁄ ’≈ ⁄Ò≈ ‘∂ DG √≈Ò Á∂ ’Ø∆ «√Ó≥√ Á∆
«¬Ó∆◊Ù∂z È ¡«Ë’≈∆¡ª ÓΩ ‘Ø ◊¬∆Õ ¿∞µÊ∂ ¿∞‘Ȫ Á∆ ’≈ Á∆ «Í¤Ò∆ √∆‡ ”Â∂ D √≈Ò Á∆¡ª ¿∞‘Ȫ Á∆¡ª
Á∆ ’≈Î∆ ÓÁÁ ’Á∂ ‘È ‹∞ÛÚª Ï∂‡∆¡ª Ú∆ ÏÀ·∆¡ª √È, «‹‘Ȫ ˘ Ó≈Ó»Ò∆ √º‡ª Òº◊∆¡ªÕ ‘≈Á√∂ Á∂ Ï≈¡Á
Â∂ «¬√ È≈Ò ¡˜∆¡ª «¬‘Ȫ Ó≈√»Ó Ϻ⁄∆¡ª È∂ √»fiÏ»fi «Á÷≈¬∆Õ Ïº⁄∆¡ª È∂ È≈ «√¯ ¡≈͉∆ √∆‡
˘ ÍzØ√Àµ√ ’È≈ √π÷≈Ò≈ ‘Ø ÏÀÒ‡ ÷ØÒ∑∆ √◊Ø∫ B@@ ¯πº‡ Á∆ ⁄Û∑≈¬∆ ⁄Û∑ ’∂ √Û’ ”Â∂ Í‘∞≥⁄∆¡ª ¡Â∂ ÓÁÁ
‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¡«‹‘≈ ’È Á∆ ¡Í∆Ò ’∆Â∆Õ √Û’ ÂØ∫ Òßÿ ‘∆ ’≈ √Ú≈ «¬æ’ Ó«‘Ò≈ Á∆ Ș ¿∞‘Ȫ
È≈Ò ÔØ◊ ‡ÀÚÒ˜ Á≈ ”Â∂ ͬ∆, «‹√ È∂ ÍπÒ√ ˘ «¬√ ‘≈Á√∂ Ï≈∂ √»⁄È≈ «ÁºÂ∆Õ ¡«Ë’≈∆¡ª È∂ Áº«√¡≈ «’
’ÀÈ∂‚≈ «Úº⁄ Á≈÷Ò≈ Ú∆ ’≈ √Û’ «’È≈∂ «¬æ’ ∞º÷ È≈Ò ‡’≈ ’∂ ÷º‚ «Úæ⁄ «‚º◊∆ √∆Õ
(6) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
ÓÈ÷º∞ ∆ ‘’º ª Á≈ ÷«Ø ‘¡≈ ‹≈‰≈ ‘∆ ‘À ψ≈Ú Á≈ ÍÁÀ ≈ ‘‰Ø ≈
¡≥Â◊ ‹∆ÚÈ, √πÂ≥ÂÂ≈, «⁄ ¿∞‘ ’∆ ‹≈‰∂ «’ ÚË∆’∆ Â∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ Íπ«Ò√ «‘≈√ «Úº⁄ «¬’Ø-Â∑ª È«‹º«·¡ª ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Ï≈Ï∆ Ó√«‹Á ’ª‚, ◊∞‹≈Â
√πº«÷¡≈, ’≈˘È∆ √Ó≈ÈÂ≈, √≥ÍÂ∆ Ï∂«¬È√≈¯∆ ’∆ ‘∞≥Á∆ ‘ÀÕ «¬√ √≥ÁÌ fi»·∂ - Óπ’≈ÏÒ≈ ω≈ ’∂ Ù∂¡≈Ó «¬√ Íz’≈ «¬‘ √Ó≈ÈÂ≈ Ì≈Â∆ ’ÂÒ∂¡≈Ó, ¿∞Û∆√≈ ’ª‚ ¡Â∂
, «Ú«Á¡≈ Íz≈ÍÂ∆, Ë≈«Ó’ «Úº⁄ FÚ∆∫ √Á∆ ”⁄ ω∂ «Ó√ ’ÂÒ ’ Á∂‰ ÂØ∫ Úº‚≈ «Ì¡≈È’ ’≈˘È «ÚÚ√Ê≈ “«¬«Â‘≈√’ ¡È∂’ª ‘Ø Áπ÷ªÂ Ú≈Í∂Õ Êª-ʪ Â∂
¡≈˜≈Á∆ ¡Â∂ «È¡ª Íz≈ÍÂ∆ ¡≈«Á Ï ≈ Á Ù ≈ ‘ È Ø Ù Ú ≈ Á ∆ ÿ ‡ È ≈ ’ÂÒ∂¡≈Ó ‘Ø ’∆ ‘ØÚ∂◊≈? Íz≈ÍÂ∆“ ‘Ø «ÈÏÛÁ∆ ‘ÀÕ √≥Ô∞’ √Ó»«‘’ ‹Ï- ‹È≈‘ ‘ج∂ ¡Â∂ ¡º‹
Á∂ ¡«Ë’≈ Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ ¿∞√ Ú∂Ò∂ «˜’ÔØ◊ ‘ÀÕ ¤Ø‡∆ ¿∞Ó ”⁄ ‹Á «√ÂÓ˜∆Î∆ Á∂÷Ø «’ ¡≈͉∂ ≈Ù‡ Á∆ ÓÈ∞º÷∆ «Ú’≈√ È≈Ò Ú∆ ‘Ø ‘∂ ‘È, «¬È∑ª Á≈ Óπº„ «√º÷
ÂØ∫ «¬‘ «ÁÈ “ÓÈ∞º÷∆ ¡«Ë’≈ ¿∞‘ ◊∞» -’∞Ò ÍÛ∑È Ú≈√Â∂ ‹ªÁ≈ ◊∞È≈‘ª ”Â∂ ÍÁ≈ Í≈¿∞‰ Ò¬∆ √Ï≥«Ë «Í؇ «Úº⁄ AGD Á∂Ùª Á∂ È√Ò’∞Ù∆ Á∂ Áπº÷ª ÂØ∫ ‘∆ Ϻ«fi¡≈Õ
«ÁÚ√“ Á∂ »Í «Úº⁄ ÓÈ≈«¬¡≈ √∆, ª «¬’ «ÁÈ Ú≈Í∆ ÿ‡È≈ È∂ ¿∞‘Ȫ Ò≈Ùª ˘ Ú≈√ª ‘Ú≈Ò∂ ’È ’∆Â∂ √Ú∂÷‰ «Úº⁄ ⁄≈‘∂ Ì≈ ˘ «¬≥È∂ «Ì¡≈È’ ¡º«Â¡≈⁄≈ ’≈È
‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ÓÈ∞º÷∆ ¡«Ë’≈ ÂØ∫ ’∆ ¿∞√Á∂ ÓÈ ¡≥Á ÏÛ≈ Ø√ ÍÀÁ≈ ’ Á∆ Ï‹≈«¬, Ò≈Ú≈√ ’«‘ ’∂ “Î≈‚∆“ √Ê≈È «ÓÒ‰≈ ”Â∂ ÏÛ∆ «√º÷ Ó≈È«√’Â≈ «Úº⁄ ÒØ’ Óπ‘≈Ú≈
Ì≈Ú ‘À ? “√≈Î-√πÊ∆ Â∂ √πº«÷¡Â «ÁºÂ≈Õ ‘Ø«¬¡≈ «¬¿∞∫ «’ ¿∞√Â≈Á «¬’º«·¡ª ‘∆ ¡º◊ ”⁄ √≈Û «ÁºÂ≈ ÈÓØÙ∆ ¿∞·≈¿∞‰∆ ͬ∆ ‘À, Í «¬‘ Ú∆ ¡«‹‘≈ ω ⁄πº«’¡≈ ‘À «’
‹∆ÚÈ- ÙÀÒ∆ Ú≈√Â∂ √≈∂ ÓÈ∞º÷ª È∂ ¿∞√˘ ’ØÒ ÏπÒ≈«¬¡≈ Â∂ ¡’≈È ‹ªÁ≈ ‘ÀÕϺ√ «¬Ê∂ ‘∆ È‘∆∫, ‹Á ÏÛ∂ “¯ı Ú≈Ò∆ ◊ºÒ“ ‘À «’ ÓÈ∞º÷∆ “Ì≥‚≈ Ì≥‚≈∆¡≈ «’≥È≈ ’∞ Ì≈?
˘ √Ó≈È »Í «Úº⁄ Íz≈Í √‘»ÒªՓ“ ‘∆ Ó»≥‘ ”Â∂ ⁄Í∂Û Ó≈ «ÁºÂ∆ Õ ÓÈ∞º÷∆ ¡«Ë’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ÏπÒßÁ ¡«Ë’≈ª Á∆ ¡√Ó≈È Ú≥‚ Â∂ «¬’ Ò≈Ù ⁄πº’ Ò≈ Á»‹∆ ˘ «Â¡≈Õ“
«¬√ ÂØ∫ ÿº‡ Íz≈ÍÂ∆ «ÚÁØ‘ Á∆ Ï≈ÁÙ≈‘ Á≈ ÓÈ ÏÛ≈ Áπ÷∆ ‘Ø«¬¡≈ ’È Ú≈Ò≈ ÔØË≈ √Á≈ ‹√Ú≥ «ÌzÙ‡≈⁄≈ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úº⁄ Ì≈ √Óπº⁄∂ Ì≈ Á∂ ÓÈ∞º÷∆
‹ÈÓÁ≈Â∆ ‘À Â∂ «¬√ ÂØ∫ ÚºË ‘º’ Â∂ ¿∞√È∂ ÂÀ¡ ’ «Ò¡≈ «’ «‹√ «√≥ÿ ÷≈Ò√≈ Ó≈ÈÚÂ≈ Á∂ ’≈ÂÒª ‹ÒÁ∆ ‘∆ ÁπÈ∆¡≈ Á≈ “Ó∂Á∆“ ÓπÒ’ ¡«Ë’≈ª Á∆ ≈÷∆ ’È Ú≈Ò≈
Ó≈ȉ≈, ¡«Ë’≈ª Á∂ Ȫ Â∂ «ÁÈ ¿∞‘ ◊ºÁ∆ Â∂ ÏÀ«·¡≈,ª Á∆ «¬√ «ÿ‰≈¿∞‰∆ ⁄≈Ò ˘ Ï∂È’≈Ï Ï‰ ‹≈¬∂◊≈Õ √À∫’Û∂ «ÏÒ∆¡È Í≥‹≈Ï «Í¤Ò∂ ’¬∆ Á‘≈«’¡ª ÂØ∫
‚≈.◊∞«Ú≥Á «√≥ÿ Á»«‹¡ª Á≈ “ÙØÙ‰“ «√ºË ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ ¿∞√Â≈Á ÂØ∫ «¬√ ◊∞√Â≈ı∆ Á≈ ’Á≈ ‘À, ª ¿∞√˘ ¡◊Ú≈ ’È ‚≈Ò Á≈ ’˜≈¬∆ «‘≥Áπ√Â≈È ⁄≈‘∂ Ó≈ÈÚ∆ ‘º’ª ÂØ∫ Úªfi≈ «‘≈ ‘ÀÕ «√º÷ª
“ÁπÈ∆¡ª Á∂ √Ì ÂØ∫ Úº‚∂ ÒØ’≈‹“ ‹∞¡≈Ï ˜» Ó≥◊∂◊≈Õ Ó◊Ø∫ ¡È∂’ª Â√∆‘∂ Á∂ ’∂ Ù‘∆Á ¡≈«Ê’ «ÁzÙ‡∆’؉ ÂØ∫ ˘ “¡ºÂÚ≈Á∆“ Â∂ “Úº÷Ú≈Á∆“ ’«‘
«‘˜∆Ï Á∂ ‘˜≈ª √≈Òª Ì≈ Á∂ «ÚÙ≈Ò √≥«ÚË≈È Á∂ ‹Ú≈È ‘؉ ”Â∂ ≈‹- «ÂÒ’ ‘؉ ’ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞√ Ó‘≈È “’≥◊≈«Ò√Â≈È“ ωÁ≈ ‹≈ «‘≈ ‘À, ’∂ Ê≈«‰¡ª «Úº⁄ ¡’«‘ ’«‘ Â∂
Á≈ √¯ ÂÀ¡ ’È Ó◊Ø∫ Ú∆ ÓÈ∞º÷ ⁄È‘≈«¡ª È∂ ⁄≈‘∂ Ó»Ò ÓÈ∞º÷∆ Ó◊Ø∫ Ï≈ÁÙ≈‘ ÈØÙÚ≈ È∂ ÁÏ≈ «Ú¡’Â∆ Á≈ ÁØÙ ’∆ √∆? «√¯ Í “Ó≈‰“ «¬√ ◊ºÒ Á≈ ‘À «’ BA ÂÙºÁÁ Á≈ «Ù’≈ ω≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ
“‹∆˙ Â∂ «‹˙‰ «Á˙” Á∂ «√˪ ‘º’ª Á≈ «ÚÙ∂Ù »Í «Úº⁄ «˜’ «Úº⁄ ¿∞√Â≈Á ˘ Í∂Ù ’È Á≈ ‘∞’Ó ¬∂È≈ «’ ¿∞√È∂ ÓÈ∞º÷∆ ‘º’ª Ò¬∆ √º⁄ Ú ∆ ∫ √ Á ∆ Á ∆ Á « ‘ Ò ∆ ˜ Í ≈ ¡«‹‘∂ Íπ«Ò√ ¡«Â¡≈⁄≈ ˘ √≈∂
Á≈ Ë≈È∆ Ï‰È «Úº⁄ √ÎÒ È‘∆∫ ’«Á¡ª, «¬‘Ȫ Á∆ √π«÷¡ª «ÁºÂ≈Õ ≈‹ √Ì≈ «Úº⁄ ‘≈˜ ‘؉ Á∆ Áπ‘≈¬∆ «ÁºÂ∆ Â∂ ¿∞√˘ √’≈∆ ’«Á¡ª ‘∆ Ì≈ ¡≈Ï≈Á∆ Á∂ A ÓπÒ’ √≈‘Ó‰∂ Í∂Ù ’È Ò¬∆ Ó≈ÈÚ
‘Ø √«’¡≈Õ ¡≈͉∂ ÂØ∫ ’Ó˜Ø ˘ Ú≈√Â∂ «ÚÙ∂Ù ’≈˘È ω≈¬∂ ‘È, ”Â∂ ◊∞» ˘ ≈‹∂ È∂ ’Û≈¬∆ È≈Ò fi»· Á≈ ‘È∂≈ ÏÁ≈Ù ȑ∆∫ ’ ¡Ï Á∂ ‡∆⁄∂ ˘ Íz≈Í ’’∂ ¡«Ë’≈ √≥◊·Èª È∂ ’¬∆ «Í؇ª
Ò∞º‡‰ Á∆ Á≈ÈÚ∆ «ÏÂ∆ È∂ ¿∞√˘ «‹È∑ª Á∆ ¿∞Òßÿ‰≈ Á∂ »Í «Úº⁄ Íπº«¤¡≈ , ““¿∞√Â≈Á ‹∆! ÓÀ˘ √«’¡≈Õ “ÁπÈ∆¡≈ Á≈ «√ÓΩ“ ‘Ø «ÈÏ«Û¡≈ Í∂Ù ’∆Â∆¡ª, «‹È∑ª ”⁄Ø “«Í؇ ‡»
ÍÙ»¡ª Á∆ ’Â≈ «Úº⁄ «Ò¡≈ ÷Û∑≈ È≈◊«’ √Ï-¿∞⁄ «È¡ª Í≈«Ò’ª Â∞‘≈‚≈ ʺÍÛ ¡‹∂ º’ È‘∆∫ √πÍz«√ºË «⁄≥Â’ ◊ØÒ‚ ‘ÕÀ È∂ÙÈ- ¡Í∂ÙÈ Í≥‹≈Ï” Â∂ “√‡∂‡
’∆Â≈ ‘ÀÕ ◊∞» È≈È’ √≈«‘Ï Á∆ Á≈ ÁÚ≈‹≈ ÷Û’≈¿∞‰ Á≈ ‘º’ Ú∆ Ì∞º«Ò¡≈Õ ‹∞¡≈Ï Á∂ÚØ «’ Â∞√∆ ÓÀ˘ √«ÓÊ Á≈ ’ÊÈ ‘À , ““Ó≈Û∂ Â∂ “¡≈˜≈Á∆“ Á≈ √‘∆ ¡Ê ‡À«˜Ó «¬È Í≥‹≈Ï” ÍzÓπº÷ ‘ÈÕ
«Ú⁄≈Ë≈≈ Á∆ ˜ ”Â∂ ‹∂’ Íz≈Í ‘À, Í √Óº«√¡≈ «¬‘ ‘À «’ «ÏȪ ◊ÒÂ∆ Á∂ √˜≈ «’¿∞∫ ◊∆Ϫ ¿∞Â∂ ’˘È ≈‹ ’Á≈ ‘À Â∂ ÓÈ∞º÷∆ ‘º’ª Á∆ ‘Ø∫Á ÂØ∫ ‘À, ‹Ø «¬‘Ȫ «Í؇ª «Úº⁄ ÍπÒ√ ¡Â∂
“Í≈«¬¡≈ ‘º’“, ÷Ø‘‰ Ú≈«Ò¡ª ÍzÙ≈√«È’ ’≈‹ Íz‰≈Ò∆ «¬√ «ÁºÂ∆?““ Ï≈ÁÙ≈‘ Á∆ «¬‘ ◊ºÒ Â’Û∂ Â∂ ¡Ó∆ ’≈˘È ”Â∂ ≈‹ √Ó≈ÈÂ≈ √«‘ ‘ ÓÈ∞º÷ ˘ ‘≈«√Ò ¡Ë- √À«È’ ÁÒª Áπ¡≈≈ Ï∂’√»
Ò¬∆ ◊ª Â∂ √» Á≈ Ó≈√ ÷≈‰ √Ó≈È «ÚÚ√Ê≈ ˘ «Ú‘≈’ √»Í Á∂‰ «Úº⁄ √π‰«Á¡ª √≈ ¿∞√Â≈Á Á∂ «⁄‘∂ ’Á∂ ‘ÈÕ““ ’≈˘È Á∂ √ÈÓπº÷ ‘؉∆ Ò≈˜Ó∆ ‘ÀÕ ¡≈˜≈Á∆ ÂØ∫ ÒØ’ª Â∂ ’∆Â∂ ÂÙºÁÁ Á∆ ’‘≈‰∆
«ÿz‰≈ÔØ◊ «⁄ ¿∞Ò∆«’¡≈ ‹≈Ú∂, «ÏÒ’∞Ò ‘∆ √ÎÒ È‘∆∫ ‘Ø √’∆Õ Â∂ ‹∂± Óπ√’≈È «÷ºÒ ◊¬∆ Â∂ √Ó≈ÈÂ≈ Á∆ ʪ Ú≈√ÂÚ «Úº⁄ Í«‘Òª ª Óπ„Ò∂ Ó≈ÈÚ∆ ¡«Ë’≈ «Ï¡≈È ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ «¬√ ÁΩ≈È
ª ¡º‹ ÓÈ∞º÷ª Á∆ Úº‚∆ «◊‰Â∆ Ì≈Â∆ Ù≈√È Á∂ ’≈‹ - ÍzÏ≥Ë ˘ ¯÷ È≈Ò ¡≈÷‰ Òº«◊¡≈ ,““ ’≈‰∆-Ú≥‚ Ș ¡≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ ‹Á «¬√ Ú≈√Â∂ √πº«÷¡Â È‘∆∫ √È, ¡≥«ÓzÂ√ Á∂ Í≈Ò «¬≥‡ÈÀÙÈÒ ‘≈Ò
«Úº⁄ ¡«‹‘∆ √Ø⁄ ‘∆ Ș ¡≈¿∞∫Á∆ Ú≈⁄‰ ¿∞Í≥ «¬√ ÈÂ∆‹∂ ”Â∂ ≈‹≈! ‘∞‰ Ó∂≈ √Ï’ Í»≈ ‘Ø «◊¡≈ ¡≈Ó ÓÈ∞º÷ ’≈˘È Á∂ ’‡«‘∂ «Úº⁄ «’¿∞∫«’ Ì≈Â∆ ÒØ’ ¡≥◊∂˜ª Á∆ ”⁄ Ò≈ÍÂ≈ ÒØ’ª Ï≈∂ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡∆
‘ÀÕ ÁØ «ÚÙÚ Ô∞ºËª Á≈ ’≈È Ï‰∆ √«‘‹∂ ‘∆ Í‘∞≥«⁄¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À ‘ÀÕ Á¡√Ò , ÍÛ∑«Á¡ª ÓÀ∫ ÂÀ˘ ‘∞≥Á≈ ‘À ª ¿∞√ ¿∞Í Á≥‚≈ÂÓ’ ◊∞Ò≈Ó∆ Á≈ √≥Â≈Í ‘≥„≈ ‘∂ √ÈÕ Á∆ ‘ج∆ «È¡ª ’ÈÚÀÈÙÈ «Úº⁄ Í≈√
È∆‡Ù∂ Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ ”Â≈’ÂÚ «’ Á∂Ù «Úº⁄ ¡≈Ó È≈◊«’ Á∂ ’¬∆ Ú≈ √˜≈ «ÁºÂ∆ , Í ¿∞‘ √Ì È˜Ï≥Á∆, ≈Ù‡∆ √πº«÷¡≈ ¡À’‡ ÓÈ∞º÷∆ ‘º’ª Á∆ ¡≈˜≈Á∆ Ò¬∆ ª ’∆Â∂ ӫ¡ª ”⁄Ø∫ «¬’ Ó‘ºÂÚÍ»È
˘ ‘∆ «‹˙‰ Á≈ ‘º’ ‘À“ ’≈È ‘Ø Ïπ«È¡≈Á∆ ¡«Ë’≈ Ó«‘¯»˜ È‘∆∫ ÂÀ˘ ⁄∂Â∂ È‘∆∫, Í ¿∞‘ ⁄Í∂Û È‘∆∫ ¡Â∂ ‡≈‚≈ ¡≈«Á ≈‘∆ È≈‹≈«¬˜ Á∂Ù Ú≈√∆¡ª È∂ Î≥◊∆ ‘’»Ó «Ú∞ºË «¬‘ Ú∆ ‘À «’ √∆.Ï∆.¡≈¬∆ Áπ¡≈≈
⁄πº’∆ ÂÏ≈‘∆ ÂØ∫ √Ï’ «√º÷«Á¡ª, ‘ÈÕ Ì≈ «Úº⁄ ÓÈ∞º÷∆ ‘º’ª Á∆ Ì∞ºÒ∆, «‹‘Û∆ Ï∂’√»«¡ª ÂÀ˘ Ó≈∆ ¡Â∂ ¡‰¿∞«⁄ºÂ Í≈Ï≥Á∆¡ª Ò≈ ’∂ ‹‘≈Á ¤∂«Û¡≈ √∆, Í ’∆ ¡≈˜≈Á∆ √πÍ∆Ó ’؇ ¡º◊∂ Í∂Ù ’∆Â∆ «Í؇
¡«‹‘∆ √Ø⁄ ˘ «Â¡≈◊‰ Á∆ Í«Ì≈Ù≈ “«Ú¡’Â∆ ÂØ∫ «Ú¡’Â∆ ◊¬∆Õ Ó∂≈ Ó’√Á ‘∆ «¬‘Ø √∆ «’ ÓÈ∞º÷∆ ‘º’ª Á≈ ÿ≈‰ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ Á»√∂ Á∆ «¬√ ¡ºË∆ √Á∆ Á∂ ÁΩ≈È Ì≈Â∆ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ Ò≈Ùª ˘ √Ó»«‘’ ÂΩ
Ï‹≈«¬ ÓÈ∞º÷ È∂ ÚË∂∂ ¡Í‰≈¿∞‰≈ º’“ ÏÁÒÁ∆ ‘ÀÕ «’√∂ Á¯Â «Úº⁄ ±≥ ¡≈͉∂ È≈Ò ‘ج∆ «¬√ «˜¡≈ÁÂ∆ Í≈√∂ ‹Á ¡«‹‘∆ ‹’Û «Úº⁄ È≈◊«’ Á∂ ¡«Ë’≈ √πº«÷¡Â ‘∂ ”Â∂ √≈ÛÈ Á∂ ÁØÙ «Úº⁄, Í≥‹≈Ï ÍπÒ√
Ù∞» ’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ Ô».¡ÀÈ.˙. Á∂ Ï À · ≈ ¡ ¯ √ ¡ ≈ Í ‰ ∂ ¡ Ë ∆ È ˘ È≈ Ì∞ºÒ∂∫, ª «’ ≈‹≈ Ï‰È «ÚÙ∂Ù ÍzÙ≈√«È’ ¡«Ë’≈∆ ¡≈¿∞∫Á∂ ‘È? «¬√ Á≈ ¿∞ ¡≈˜≈Á Ì≈ Á∂ √≈Ï’≈ Óπº÷∆ ’∂.Í∆.¡À√ «◊ºÒ Â∂
ÿØÙ‰≈ ͺ ”⁄ Ù≈«ÓÒ ‹∆ÚÈ, ¡«Ë’≈∆ ˘, «Èº‹∆ «‘ºÂ Ò¬∆ Ó◊Ø∫ «’√∂ «ÈÁØÙ ˘ √˜≈ È≈ ‘È, ª ¿∞‘Ȫ ÂØ∫ ¡≈͉∆¡ª «Úº⁄ CA ¡’Â±Ï AIHD ˘ «¬≥Á≈ ¿∞√ Ú∂Ò∂ Á∂ «√¡≈√∆ Íẕ¡ª ˘
√πÂ≥ÂÂ≈, √πº«÷¡≈, ’≈˘È∆ Ú‰≈ ¡≈͉≈ ¡«Ë’≈ √ÓfiÁ≈ Á∂Ú∂Õ““ ’≈Ù ! √≈‚∂ ‘∂’ Ù≈√’ È∂ ÓÈÓ˜∆¡ª Ò¬∆ ‹∞¡≈Ï Ó≥◊‰ Á∆ ◊ªË∆ Á∆ ‘«Â¡≈ Ó◊Ø∫ Ú≈Í∂ √Ì «◊z¯Â≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ Úº‚∂ ÍºË ”Â∂
√Ó≈ÈÂ≈, «Ú«Á¡≈ Íz≈ÍÂ∆ Â∂ ‘ÀÕ Ò≈Ò ÏºÂ∆ Ú≈Ò∆ ◊º‚∆ ”Â∂ Ï∂ÁØ«√¡ª «¬’ ʺÍÛ ÷≈Ë≈ ‘∞≥Á≈,ª Ê ª , ¿ ∞ ‘ È ª Ú ≈ √  ∂ « Ú Ù ∂ Ù ÂØ∫ Úº‚∂ «√º÷ È- √≥‘≈ Á∂ »Í «Úº⁄ ‘ج∂ «¬√ ’ÂÒ∂¡≈Ó ÏÁÒ∂ ¿∞‘Ȫ
Ë≈«Ó’ ¡≈˜≈Á∆ Ú◊∂ ’ΩÓªÂ∆ √Ú≈ È∂Â≈ Í≥‹ √≈Òª Ï≈¡Á, ÒØ’ª ¡º‹ «’√∂ Ï∂’√» ˘ Ï∂Ú‹‘≈ √˜≈ «¡≈«¬Âª Á∆ «√¯≈Ù ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ «ÓÒÁ≈ ‘À, ‹Á ÷≈√ «Î’∂ Á∂ ÒØ’ª ¿∞Í «È¿±ÓÏ◊ ‡≈«¬Ò Úª◊
Ó≈ÈÚ∆ ¡«Ë’≈ “Ó«‘˜ ÿØÙ‰≈“ ‘∆ ˘ ◊∞Ó≈‘ ’’∂ Ú؇ª ‘«Ê¡≈¿∞‰≈ È≈ «ÓÒÁ∆, «’√∂ È≈Ò ¡«È¡ª È≈ ‘ÀÕ «¬‘ «’ÊØ∫ Á≈ «¬È√≈Î ‘À «’ ”Â∂ ¡‰-ÓÈ∞º÷∆ ÂÙºÁÁ ’∆Â≈ Óπ’ºÁÓ∂ ⁄Ò≈¬∂ ‹≈‰, «‹Ú∂∫ «¬≥◊ÒÀ∫‚
ω ’∂ «‘ ◊¬∂ ‘ÈÕ ÁÙ≈ «¬‘ ‘À ¡≈͉≈ ‘º’ √ÓfiÁ≈ ‘ÀÕ √Ê≈ÍÂ∆ ‘∞≥Á≈Õ «‹Ú∂∫ «ÈÁØÙ Ï≈ÁÙ≈‘ Á∂ ¡≈Ó ÓÈ∞º÷ ª «Èº’∂ Ó؇∂ ◊∞È≈‘ Ò¬∆ «◊¡≈Õ Ë∆¡ª -ÌÀ‰ª Á∆ ¡√ÓÂ È ∂ √ ≈ Ï ’ ≈  ≈ È ≈ Ù ≈ ‘ ‹ È Ò
«’ Â’Û≈ ÓπÒ’ Ó≈Û∂ ÓπÒ’ Á∂ Â∂ Á∆ ’∞√∆ ”Â∂ ÏÀ·≈ Ù≈√’ ‹È- Úº‹∆ ⁄Í∂Û Á≈ ¡√ «¬‘ ‘Ø«¬¡≈ ‹∂Ò∑ Á∆¡ª √Ò≈÷ª «Íº¤∂ √˜≈ ’º‡ Ò∞º‡∆ ◊¬∆, ‘˜≈ª Á∆ «◊‰Â∆ «Úº⁄ ¡◊√ÂØ-«ÍÈØÙØ ˘ «◊z¯Â≈ ’∆Â≈,
Â≈’ÂÚ ÓÈ∞º÷ ’Ó˜Ø ÓÈ∞º÷ Á∂ √≥ÍÂ∆ ˘ «Èº‹∆ √≥ÍÂ∆ √Ófi«Á¡ª, «’ √≈∆ ¿∞Ó ¿∞√È∂ «’√∂ «ÈÁØÙ «‘≈ ‘ØÚ∂, Í «¬’ Íπ«Ò√ ¡¯√ ◊Òª «Úº⁄ ‡≈«¬ Í≈ ’∂, ¡º◊ Ò≈ ¿∞Ú∂∫ ‘∆ «¬‘Ȫ ÁØÙ∆¡ª ˘ √˜≈
‘º’ ÷Ø‘ ’∂, “«ÚÙÚ Ù’Â∆ “ Ï‰È ¿∞√˘ Ò∞º‡‰≈ ‹ÈÓ «√ºË ¡«Ë’≈ È≈Ò ÚË∆’∆ È‘∆∫ ’∆Â∆Õ «¬ÊØ∫ º’ ‘˜≈ª Ï∂’√»ª ˘ ÓÈÿÛ ’∂ «‹¿∞∫Á∂ -‹∆ √≈«Û¡≈ «◊¡≈Õ «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂, Í ¡Î√Ø√ «’ «◊ºÒ
Á∆ ’Øfi∆ √≈«‹Ù «Úº⁄ ◊z«√¡≈ √ÓfiÁ≈ ‘ÀÕ ¡«‹‘∆ Ï∂«¬È√≈¯∆ Â∂ «’ «Ù’≈ ÁΩ≈È Ó‘Ò ÂØ∫ Á» Óπ’≈Ï«Ò¡ª «Úº⁄ Ó≈ Óπ’≈¿∞‰ Á∂ «¬√ ÷»È∆ √≈’∂ Á∂ ⁄ÙÓÁ∆Á ◊Ú≈‘ Ú«◊¡ª Ó≈ÈÚ∆ ‘º’ª Á∂
‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ¡«È¡ª Á∆ ’Øfi∆ Â√Ú∆ ’¬∆ «Ú⁄«Á¡ª «¬’ Ú≈ ¿∞√˘ Ò»‰ Ï≈Ú‹»Á Ï∂ıΩ¯ ‘Ø ’∂ ÓΩ‹ª Ó≈‰ «‘≈ ÍzÙ≈√«È’ ¡«Ë’≈∆ È≈ «√¯ Ó»’ ¡Í≈Ë∆¡ª ˘ Ì≈Â∆ ’≈˘È È∂
Á»√∂ «ÚÙÚ Ô∞ºË «Úº⁄ √Ú≈Òª ˘ ‹ÈÓ «Á≥Á∆ ‘ÀÕ Á∆ ÒØÛ Í¬∆, ª ≈‹∂ È∂ «√Í≈‘∆ ‘ØÚ∂Õ ‘º’ª Á∆ ≈÷∆ Ò¬∆ ¡≈Ú≈˜ -ÁÙ’ ω∂ ‘ÀÚ≈È∆¡Â Á≈ Èß◊≈ √˜≈Úª È≈ «ÁºÂ∆¡ª, ÏÒ«’ ¿∞‘
‘ج∂ «Ì¡≈È’ ÓÈ∞º÷∆ ’ÂÒ∂¡≈Ó √Ú≈Ò «¬‘ ¿∞·Á≈ ‘À «’ ˘ ¡≈Á∂Ù «ÁºÂ≈ «’ È◊ ÂØ∫ ÈÓ’ ¿∞·≈¿∞‰ Ú≈Ò∆¡ª √≥√Ê≈Úª ˘ È≈⁄ Ú∂÷Á∂ ‘∂, √◊Ø∫ «√º÷ª Á∆ ’∞ÁÂ∆ ÓΩ ӫ¡≈Õ ÙÓÈ≈’ ◊ºÒ
¡Â∂ ÂÏ≈‘∆ ˘ Ú∂÷Á∂ ‘ج∂, Â∆‹∂ ÓÈ∞º÷∆ ‘º’ª Á≈ ÿ≈‰ ’ÁØ∫ º’ ‘∞≥Á≈ «Ò¡≈¿∞‰≈ ‘À, Í Óπ¯Â È‘∆∫, Á∂Ù- ◊ºÁ≈ ◊Á≈«È¡ª ‹≈Ú∂, È√Ò’∞Ù∆ ’È Ú≈Ò∂ ÁØÙ∆¡ª È≈Ò «¬‘ ‘À «’ Í≥‹≈Ï Â∂ Ì≈ Á∂ ‘≈’Óª
√≥√≈ ‹≥◊ Á∆ «’√∂ «’√Ó Á∆ ‘∂◊≈? «¬È√≈¯ Á∆ Ó≥◊ Ú≈√Â∂ ¿∞√Á∆ Í»∆ ’∆Ó Á∂‰∆ ‘ÀÕ «‹√ ‹Á«’ Ó≈ÈÚ∆ ‘º’ª Á∆¡ª ˺‹∆¡ª «ÓÒ ’∂, ‘ºÒ≈-Ù∂∆ «Á≥«Á¡ª, ‹Ï √Ó∂ ÷ºÏ∂ ͺ÷∆ Í≈‡∆¡ª È∂ Ú∆
√≥ÌÚÈ≈ ˘ ºÁ ’È Ò¬∆ √≥Ô∞’ √Â≈¬∂ ÓÈ∞º÷, ÎÀ√«Ò¡ª Á∆ ¿∞‚∆’ Á∂Ù Á≈ Ï≈ÁÙ≈‘ Ï≈◊ Á≈ «¬’ ÎπºÒ ¿∞‚≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ Á≈ÈÚª ˘ Á∂Ù-Íz∂Ó∆ -˜∞ÒÓ «Úº⁄ Í»∆ Â∑ª Ù∆’ Ú∆ “Ïπ⁄Û «◊ºÒ” Á∆ ÓΩ ”Â∂ ’√∆Á∂ ÍÛ∑∂
≈Ù‡ √≥ÿ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆ ”⁄ ’ÁØ∫ «Ï÷ ω∂ «‘‰◊∂? ÂØÛ∂◊≈, ¿∞√Á∂ Ó≥Â∆ √≈≈ Ï◊∆⁄≈ Á∆ ¿∞Í≈Ë∆ «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂Õ ‘ج∂Õ «¬‘Ȫ ÁØÙ∆¡ª ˘ √˜≈Úª Á∂‰ Â∂ ÓÈ∞º÷∆ ‘º’ª Á∂ «√˪ª ˘ ’Òß’Â
◊¬∆, «‹√ Á≈ ¿∞Á∂Ù ’ΩÓªÂ∆ ÍºË «ÈÁØÙ «¬È√≈Ȫ È≈Ò ‘∞≥Á∆¡ª ¿∞‹≈Û Á∂‰◊∂Õ «È¡ª Á∆ Ó»Â∆ Á∆¡ª Ò¬∆ «ÈÔ∞’ ≥◊≈È≈Ê ’«ÓÙÈ, ’∆Â≈Õ ¡‹Ø’∂ √Ó∂∫ Í»∂ «ÚÙÚ «Úº⁄
Â∂ ÙªÂ∆, √πº«÷¡≈ Â∂ √«ÊÂ≈ Á≈ ÚË∆’∆¡ª Á∆ Á≈√Â≈È ’ÁØ∫ ‹≈ ’∂ Ó≈ÈÚ∆ ‘º’ª Á∆ ≈÷∆ Â∂ ¡º÷ª ¿∞µÂ∂ ͺ‡∆ ª Ù≈«¬Á «¬√ ’∞√Ó ÒÂ≈ ‹ª⁄ √«ÓÂ∆, Ú∂Á ÓÈ∞º÷∆ ‘º’ª Á∆ ‹≈◊»’Â≈,
Ó≈‘ΩÒ ’≈«¬Ó ’È≈, √«Ì¡≈⁄≈’ ÷ÂÓ ‘ØÚ∂◊∆? «¬‘Ȫ √Ú≈Òª Á≈ Ï∂◊∞È≈‘ª Ò¬∆ «È¡ª Á∆ ¡‹Ø’∆ ’’∂ Ï≥È∑∆ ‘∞≥Á∆ ‘À «’ ’≈˘È Á∆ ÓÚ≈‘ «Í؇ ¡≈«Á È∂ Íπ«Ò√ ’zªÂ∆’≈∆ Ù’Ò ¡÷«Â¡≈ ’
Â∂ ¡≈«Ê’ √ªfi ’≈«¬Ó ’È≈ ¡Â∂ «ÏÒ’∞Ò «√ºË≈ √ͺه Â∂ «Ú‘≈’ «√¡≈√∆ √«ÊÂ∆ Á∂ √≥ÁÌ «Úº⁄ Ș «Úº⁄ ¡Ó∆ Â∂ ◊∆Ï, Â’Û∂ Áπ¡≈≈ ‘∞ºÒÛÏ≈˜ª Á≈ √≈Ê Á∂‰ ”Â∂ ‘∆ ‘ÀÕ Íz«√ºË «⁄≥Â’ »√Ø Á∂ «Ú⁄≈
Úº÷-Úº÷ ≈Ù‡ª Á«Ó¡≈È Ó∂Ò- ¿∞ «¬‘ ‘À «’ ¡«È¡ª Á∆ ’Ó∆ Í≈¬∆ ‹≈ ‘∆ ‘ÀÕ «’√∂ Ú∆ Â∂ Ó≈Û∂ ¡Â∂ ≈‹ Â∂ Í‹≈ «Úº⁄ √ı ’≈Ú≈¬∆ ’È Á∆ «√Î≈Ù ¡È∞√≈ ÓÈ∞º÷ ˘, Óπº„Ò∂ ¡«Ë’≈ª
‹ØÒ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’È≈ «ÈË≈ Áπ÷ªÂ’ ’‘≈‰∆ Á≈ ¡≥ ¿∞ÁØ∫ º’ ÒØ’Â≥ Á∆ Ïπ«È¡≈Á∆ ÓÈ∞º÷∆ ’ج∆ «Ì≥ÈÂ≈ È≈ ‘ØÚ∂, Í Ì≈Â∆ ’∆Â∆, Í Áπº÷ Á∆ ◊ºÒ «¬‘ ‘À «’ √«‘ √πÂ≥ «‹¿∞‰ Á≈ ‘º’
’∆Â≈ «◊¡≈Õ «ÚÙÚ ÙªÂ∆ Á∂ È≈Ò È‘∆∫ ‘ØÚ∂◊≈, ‹Á º’ ’∞√∆Á≈ª ¡«Ë’≈ª ”Â∂ «‡º’∆ ‘∞≥Á∆ ‘À, Í «È¡ª Íz‰≈Ò∆ ª “’≈«ÏÒ∂ - ÁØÙ∆ ¡‹∂ Ú∆ «È¡≈«¬’ «‘≈√ ‘≈«√Ò ‘؉≈ Ò≈˜Ó∆ ‘ÀÕ ÓÈ∞º÷ ˘ Ó»Ò
- È ≈ Ò Ó È ∞ º ÷ ∆ √ π  ≥   ≈ Á ∆ ˘ ¡≈͉∂ ‘º‚ª ”Â∂ Ï∂Áث١ª ‘∆ Óπº„Ò∂ Ó≈ÈÚ∆∫ ‘º’ª Á∆ ¿∞Òßÿ‰≈ Â≈∆¯“ ‘À, «‹Ê∂ ÁØÙ∆ Â∂ «ÈÁØÙ , ÂØ∫ Óπ’ ‘ÈÕ «√º÷ È√Ò’∞Ù∆ ¡«Ë’≈ª ÂØ∫ √÷‰≈ º÷‰≈ ψ≈ÚÂ
¡«‘Ó∆¡Â Á∂ ÓºÁ∂ Ș A@ Á√≥Ï « √ Â Ó fi º Ò ‰ Á ≈ √ Ó ª È ‘ ∆ ∫ ’≈È Ì≈Â∆ ÒØ’≈‹ Á∆ È∆∫‘ ’≈ÂÒ Â∂ Ӓ±Ò, ÙØÙ‰ Â∂ Ùث٠√’≈∆ ¡ºÂÚ≈Á Á∆ Ó»≥‘ ÏØÒÁ∆ ˘ ‹ÈÓ Á∂‰≈ ‘À Â∂ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆
AIDH ¬∆. ˘ Ó≈ÈÚ∆ ‘º’ª Á∆ ¡≈¿∞∫Á≈Õ «‹≥Ȫ «⁄ Ù≈√’ ÷πÁ ÈÙ‡ ‘Ø ‘∆ ‘ÀÕ ◊À - ’≈˘È∆ ¡Â∂ «ÌzÙ‡ Â∂ «¬Ó≈ÈÁ≈ «Ú⁄’≈ Â√Ú∆ √∆, «‹√ Á∂ ÁØÙ∆¡ª ˘ «Úº⁄ ¡«Ë’≈ Ó≥◊‰ Á∆ ʪ, ÷Ø‘‰
ÿ Ø Ù ‰ ≈ ’ ∆  ∆ ◊ ¬ ∆ , « ‹ √ Á ∂ ¡«È¡ª Á≈ «Ù’≈ È‘∆∫ ‘∞≥Á≈, ¿∞È∑ª Â∆’∂ È≈Ò ¡◊Ú≈ ’∆Â∂ ‘˜≈ª Ú∆ ÌØ≈-Ì ¯’ È‘∆∫Õ √Ì È≈Ò √˜≈Úª È≈ «ÓÒ‰ ’’∂ Á∂Ù «Úº⁄ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ‹≈◊ ¿∞·Á∆ ‘ÀÕ
(7) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
¡À∫ÊÈ∆ ؇≈ ÒØ’ √Ì≈ È≈◊«’Â≈ √ØË «ÏºÒ : ¡¯◊≈È «√º÷ª ”⁄
‹≈◊∆ ¡≈√ Á∆ «’È, «Ï¡≈È ’∆Â≈ ÁÁ
Á∂ √Í∆’ ¸‰∂ ◊¬∂ ÈÚ∆∫ «ÁºÒ∆ó ÒØ’ √Ì≈
”⁄ ’ºÒ Ì≈Ú √ØÓÚ≈ ˘
È≈◊«’Â≈ √ØË «ÏºÒ B@AI Í≈√
ÊØÈ È∂ Ì≈ÙÈ ÁΩ≈È ‡À’√ ’‡ΩÂ∆, ’Ò≈¬∆Ó∂‡ ¡À’ÙÈ ¡Â∂ «ÓÒ‡∆
‘Ø«¬¡≈Õ «¬√ «ÏºÒ ”⁄ Í≈«’√Â≈È,
√‡≈¬∆Ò ‘«Ê¡≈ª ”Â∂ Í≈ÏßÁ∆ Á≈ Ú≈¡Á≈ Ï≥◊Ò≈Á∂Ù Â∂ ¡¯◊≈«È√Â≈È ÂØ∫
¡≈¬∂ ÙÈ≈Ê∆¡ª ˘ È≈◊«’Â≈
‡Øª‡Ø-ÎÀ‚Ò «¬ÒÀ’ÙÈ Á∂‰ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ‘ÀÕ «Â≥Ȫ Á∂Ùª ¡¯◊≈«È√Â≈È ”⁄ ¡º‹ Ú∆ ¿∞È∑ª ÂØ∫ «‘≥Á∂ ‘ÈÕ ¡º‹ Ú∆ ¿∞‘
ÁΩ ≈È «ÒÏÒª Á∆ ÿ‡ «◊‰Â∆ √’≈ ÂØ∫ ¡≈¬∂ «‘≥Á», «√º÷, ÏΩË, ‹ÀÈ, Á∆ ˜Ó∆È ‘À Í Â≈«ÒÏ≈È ¡Â∂ ¡¯◊≈«È√Â≈È Á∆ ¡≈¬∆. ‚∆. ¡Â∂
¸‰∂ ‹≈‰ Á∂ DF «ÁÈ Ï≈¡Á ’ÀÈ∂‚≈ Í≈√∆ ¡Â∂ ¬∆√≈¬∆ Ì≈¬∆⁄≈«¡ª Óπ‹≈«‘Á∆È Á∂ ⁄ºÒÁ∂ «¬È∑ª ”Â∂ ‘ÓÒ∂ Í≈√Í؇ ”Â∂ «‘ ‘∂ ‘ÈÕ ¡¯◊≈È
Á∆ DCÚ∆∫ Í≈Ò∆ÓÀ∫‡ Á∂ ÙÀ√È Á≈ Á∂ ÙÈ≈Ê∆¡ª ˘ È≈◊«’Â≈ Á∂‰ ‘؉ Òº◊∂Õ «¯ ¿∞È∑ª ˘ ÍÒ≈«¬‰ «√º÷ª È∂ Áº«√¡≈ «’ ‹ÁØ∫ ¿∞‘ ’≈ÏπÒ
¡≈◊≈‹ ‘Ø«¬¡≈Õ Â’∆ÏÈ «¬’ ÿø‡∂ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ‘ÀÕ «¬√ «ÏºÒ ”⁄ √ØË ’È≈ «Í¡≈Õ ‹ªÁ∂ ‘È Âª ¿∞È∑ª ˘ «¬≥‚∆¡È
Á∆ ⁄؉ Íz«¥¡≈ Á∆ √Ó ÂØ∫ Ï≈¡Á ˘ ÒÀ ’∂ ¡¯◊≈«È√Â≈È ÂØ∫ Ì≈ «¬ºÊ∂ Áº√ Á∂¬∆¬∂ «’ Ì≈ ”⁄ ’∆Ï «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ ‹ÁØ∫ Ì≈Â
«ÒÏÒ ¡ÓÀ Í∆ ¡∫ÀÊÈ∆ ‡Ø ≈ √Í∆’ ¸‰∂ ¡≈¬∂ «√º÷ª ”⁄ ¡≈√ Á∆ «’È A@ ‘˜≈ ¡¯◊≈È «√º÷ ’¬∆ √≈Òª ¡≈¿∞∫Á∂ ‘È Âª ¿∞È∑ª ˘ ’≈ÏπÒ∆
◊¬Õ∂ «¬√ ¿Íπ Âß ÊÈØ √Í∆⁄ ‘¬Ø ∆ «‹√ ‹≈◊∆ ‘ÀÕ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞È∑ª ’ØÒ È≈ ÚØ«‡≥◊
«Úæ⁄ ‡À’√ ”⁄ ’‡ΩÂ∆, ’Ò≈¬∆Ó∂‡ Á≈ ¡«Ë’≈, È≈ Í≈√Í؇ ¡Â∂ È≈
¡’À ÙÈ ¡Â∂ «ÓÒ‡∆ √‡≈¬∆Ò Î≈«¬ «√º÷ª È∂ ¡≈͉≈ ÁÁ ‘∆ ’ج∆ √’≈∆ √‘»Ò ‘ÀÕ
¡≈Ó˜ ”Â∂ Í≈ÏÁß ∆ Ò◊≈¿‰π Á∂ Ú≈¡Á∂ «Ï¡≈È ’Á∂ ‘ج∂ Áº«√¡≈ «’
’∆Â∂ ◊¬∂Õ Â’∆ÏÈ BH «Ó߇ Á∆ «¬√ Ì≈ ˘ ¡≈͉≈ Á∂Ù √Ófi ’∂ ¿∞‘
ÊÈØ √Í∆⁄ ”⁄ ’È‚∂ ∆¡Èª Á∆ «˜Áß ◊∆ ÒØ’ ¡≈¬∂ Í «¬ºÊ∂ È≈ ª
Èß± ÚË∂ ∂ ’Î≈«¬Â∆ ω≈¿‰π Á≈ Ú≈¡Á≈ È≈◊«’Â≈ «ÓÒ∆ ¡Â∂ È≈ ‘∆
’∆Â≈ «◊¡≈Õ ÊØÈ √Í∆⁄ ◊ÚÈ ¡≈͉≈ÍÈÕ ‘∞‰ ¿∞È∑ª Á∆ ¡≈√
‹ÈÒ ‹Òπ ∆ ÍÊ∂ ‡∂ ∂ ÚÒ∫Ø ’∆Â∆ ◊¬∆Õ ¿Ëπ ‹≈◊∆ ‘À «’ ¿∞È∑ª ˘ È≈◊«’Â≈
«ÚËØ ∆ «Ë ÈÂ∂ ≈ ¡∫À‚«¿± Ù∆¡ È∂ ÊÈØ ¡Â∂ √ÈÓ≈È «ÓÒ∂◊≈Õ
√Í∆⁄ ”Â∂ «È≈Ù≈ Í◊z ¡ ’«Á¡ª «’‘≈
«’ ÊØÈ √Í∆⁄ ”⁄ ¡È‹∆ √À’‡ Á∆ «’ √Í∆⁄ ”⁄ ¡Òχ≈ ¡Â∂ √√’⁄À ÚÈ Í≈«’ ”⁄ AD √≈Ò≈ Ó√∆‘∆ ’∞Û∆ ¡ˆÚ≈,
’¬Ø ∆ ◊Òæ È‘∆∫ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ ¿Èπ ª∑ «’‘≈ Á≈ «˜’ È‘∆∫ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ
√‡æ‚∆ Ï∂√ ”Â∂ ¡≈¬∂ Íø‹≈Ï∆ ÈΩ‹Ú≈È Á∆ ’ßÓ ÁΩ≈È Ú≈Í∂ ‘≈Á√∂ ”⁄ ÓΩ È≈◊«’Â≈ √ØË «ÏºÒ ”⁄ «√º÷ª Á≈
‹Ï∆ ËÓ ÏÁÒ ’∂ ’∆Â≈ «Ú¡≈‘ È≈Ó ¡≈¿∞‰ ÂØ∫ ¿∞‘ Ï‘∞ ÷πÙ ‘ÈÕ
Áº√‰ÔØ◊ ‘À «’ ÓØÁ∆ √’≈
¡À‚«Óß‡È - «Í¤Ò∂ «ÁÈ∆∫ ¡À‚«Óß‡È «Úæ⁄ √ßÁ∆Í «√ßÿ ˘ ¡≈¬∆.√∆.Ô±. ”⁄ æ«÷¡≈ «◊¡≈ Í √懪 Ò≈‘Ω -Í≈«’√Â≈È ”⁄ ‹Ï∆ ËÓ Í«ÚÂÈ Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª È≈◊«’Â≈ «ÏºÒ AIEE ”⁄ ÂÏÁ∆Ò∆
«¬ß‡ÈÀÙÈÒ √‡±‚À∫‡ Á∆ ’ßÓ ”Â∂ ◊ßÌ∆ ‘؉ ’≈È «¬√ Á∆ ÓΩ ‘Ø ◊¬∆Õ Ò◊≈Â≈ Ú≈Í ‘∆¡ª ‘ÈÕ ’Á∂ B@ ‘˜≈ Ó√∆‘∆ ’Û∞ ∆¡ª Ⱥ± ⁄∆È Á∂ ¡Ôº ≈Ùª ’È Á∆ «Â¡≈∆ «Úæ⁄ ‘À, ÈÚ∂∫ «ÏºÒ
Ú≈Í∂ ‘≈Á√∂ ÁΩ≈È ÓΩ ‘؉ Á≈ «˜’ÔØ◊ ˛ «’ √ßÁ∆Í Á∂ Óª-«Í˙ ˘ ˘ Ú∂⁄‰ Á∆¡ª ıϪ ¡≈¿∞∫Á∆¡ª ‘È Â∂ ’Á∂ Í≈«’√Â≈È Á∂ ÿº‡-«◊‰Â∆ «‘ È≈◊«’Â≈ ˘ ÒÀ ’∂ ’¬∆
√Ó≈⁄≈ Íz≈Í ‘Ø«¬¡≈Õ «ÓÒ∆ «‹Ú∂∫ ‘∆ √ßÁ∆Í Ï≈∂ ÍÂ≈ ⁄æ«Ò¡≈ ¿π‘ ÒØ’ª ¿∞µÂ∂ ¬∆Ù-«ÈßÁ≈ Á∂ ¡À∫Ú∂∫ fi»·∂ Óπ’ºÁÓ∂ Á‹ ’Ú≈ «ÁºÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «ÈÔÓª ”⁄ ÂÏÁ∆Ò∆ ‘ØÚ∂◊∆Õ ‹∂’
‹≈‰’≈∆ ¡Èπ√≈ √ßÁ∆Í «√ßÿ ÂÂ’Ò∆È Ú∆˜≈ ÒÀ ’∂ F Á√ßÏ ˘ Í‘πß⁄∂ ‘∞‰ ’≈⁄∆ Á∆ AD √≈Ò≈ ¬∆√≈¬∆ Ϻ⁄∆ ‘∞Ó≈ Ô»È√ ˘ Í«‘Òª ¡ˆÚ≈ ’ «ÏºÒ ≈‹ √Ì≈ ”⁄ Ú∆ Í≈√ ‘∞≥Á≈ ‘À
’ßÏØ‹ B √≈Ò Í«‘Òª ’ÀÈ∂‚≈ Í ¡Î√Ø√ Á∆ ◊æÒ «¬‘ «’ Â’∆ÏÈ B «Ò¡≈ «◊¡≈Õ «¯ ¿∞√ Á≈ ˜ÏÁ√Â∆ ËÓ-Í«ÚÂÈ ’Ú≈ Á∂ ¿∞√ Á∂ ª ◊∞¡ª„∆ Á∂Ùª ÂØ∫ Ì≈ ¡≈ ’∂
√‡±‚À∫‡ Ï∂√ ”Â∂ ÍÛ∑È ¡≈«¬¡≈ ÿø‡∂ Í«‘Òª √ßÁ∆Í Á∆ ÓΩ ‘Ø ¸æ’∆ √∆Õ ¡ˆÚ≈’≈ ¡ÏÁπÒ ‹ºÏ≈ È≈Ò ‘∆ ¿∞√ Á≈ «Ú¡≈‘ ’Ú≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ Ú√‰ Ú≈Ò∂ ÙÈ≈Ê∆¡ª ˘
√∆Õ ¶ÿ∆ BI ÈÚßÏ ˘ «¬æ’ √ßÁ∆Í Á∆ ¿πÓ BD Ú«∑¡ª Á≈ √∆ ¡Â∂ Íz≈Í ‹≈‰’≈∆ ÓπÂ≈Ï’ ¡º·Ú∆∫ ‹Ó≈ «Úº⁄ ÍÛ∑Á∆ ‘∞Ó≈ ˘ ‚∂≈ ˆ≈˜∆ È≈◊«’Â≈ Á∂‰≈ ¡≈√≈È ‘ØÚ∂◊≈ Í
Ú∂¡‘≈¿±√ «Úæ⁄ ’ßÓ ’ «‘≈ ¡À‚«Óß‡È «Úæ⁄ ¡≈͉∂ ⁄≈⁄≈ ‹∆ È≈Ò ı≈È «Ò‹ªÁ≈ «◊¡≈Õ ¿√∞ Á≈ ËÓ-Í«ÚÂÈ ’Ú≈ ’∂ Â∂ ¿√∞ Á∂ «Ú¡≈‘ Á∂ «¬‘ È≈◊«’Â≈ «√¯ «‘≥Á», «√º÷,
√∆ «‹æÊ∂ «¬√ Á∂ ¿πÍ ÍæÊÈπÓ≈ «‘ «‘≈ √∆Õ È≈’π¡À√‡ ’≈Ò‹ «Úæ⁄ Á√Â≈Ú∂˜ ¿∞√ Á∂ Ó≈«Í¡ª ’ØÒ Ì∂‹∂ ◊¬∂Õ ¬∆√≈¬∆, ÏΩË, ‹ÀÈ ¡Â∂ Í≈√∆
Ì≈∆ ⁄∆˜ «‚æ◊‰ È≈Ò «√ ”Â∂ √‡æ‚∆ ͱ∆ ‘؉ Ú≈Ò∆ √∆Õ «¬æÊ∂ «¬‘ Ú∆ «¬‘ Ó≈ÓÒ≈ ‘∞‰ ¡Á≈Ò Á∂ ˜∂∂ ˆΩ ‘ÀÕ Í≈«’√Â≈È Á∆ «¬º’ ͺ’≈ È∂ ÙÈ≈Ê∆¡ª ˘ ‘∆ «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ
◊ßÌ∆ √æ‡ Úæ‹ ◊¬∆Õ «¬√ ÁΩ≈È Áæ√‰ÔØ◊ ˛ «’ √ßÁ∆Í Á∂ ÁØ√ª ¡Â∂ «¬√ Ï≈∂ ‡Ú∆‡ Ú∆ ’∆Â≈ ‘ÀÕ Í∆Û Ó√∆‘∆ ÒÛ’∆ Á∂ Ó≈Í∂ ‹ÁØ∫ Íπ«Ò√ Ê≈‰∂ ÷≈√ ◊ºÒ «¬‘ ‘À «’ È≈◊«’Â≈
√ßÁ∆Í ˘ ‘√ÍÂ≈Ò ÌÂ∆ ‘≈˜ Í«Ú≈’ ÓÀ∫Ϫ ÚæÒØ∫ Îß‚ ∂˜ Íπº‹∂, ÂÁ ¿∞È∑ª Ó∆‚∆¡≈ ˘ ¡≈͉∆ ‘º‚-Ï∆Â∆ «Ï¡≈È ’∆Â∆Õ «¬√ ıÏ Á∂ «ÓÒ‰ Á≈ ¡≈Ë≈ AA √≈Ò ÂØ∫ ÿ‡≈
’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ F Á√ßÏ Âæ’ Ú∆ ¡≈ÔØ«‹Â ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ È≈Ò «ÁºÂ∆ Â√Ú∆ ‘∞Ó≈ Á∂ Ó≈«Í¡ª Á∆ ‘ÀÕ ’∂ F √≈Ò ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ
Clark & Company
(8) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
«√÷æ ª ˘ ÏÁÈ≈Ó ’È Ò¬∆ Í≈«’ ’‡º ÛÍÊ≥ ∆¡ª Ó‘Ø ≈Ò∆ Á∂ È‹Ω Ú≈È Á∆
ÚÒ∫Ø √ÙØ Ò Ó∆‚∆¡≈ ”Â∂ ¯ÒÀ ≈«¬¡≈ ‹≈ «˛ fi·» ’ÈÀ ‚∂ ≈ ”⁄ ÓÂΩ
«¬√Ò≈Ó≈Ï≈Á - √≈Ò B@@H «Úæ⁄ ÓπøϬ∆
”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’È Ú≈Ò∂ ¡«ÂÚ≈Á∆¡ª ÚÒØ∫ «¬æ’ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ È∂ ÎÈØ ”Â∂ ’∆Â∂
¡≈«Ó ¡‹ÓÒ ’√≈Ï Ï≈∂ Í≈«’√Â≈È∆ √ÙØ Ò
Ó∆‚∆¡≈ ÚÒØ∫ «¬È∑ƒ «Áȃ «¬æ’ fi»· Â∂˜∆ È≈Ò
¯ÀÒ≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛¢ ¡«ÂÚ≈Á∆ ’√≈Ï ˘ ͺπ Á∂ ¡«≥ ÂÓ ÁÙÈ
«√÷æ Ì≈¬∆⁄≈∂ ¡Â∂ Ì≈Â∆ ı¯π ∆¡≈ ¬‹∂ √ø ∆ ≈¡
Á≈ ‹≈√»√ Áæ«√¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛ ‹Á«’ ’√≈Ï
Í≈«’√Â≈È Á≈ «‘‰ Ú≈Ò≈ √∆¢
¡√Ò «Ú⁄æ Í≈«’√Â≈È «Ú⁄æ «¬’æ Íπ ≈‰≈
Ú∆‚∆˙ Ú≈«¬Ò ‘Ø «‘≈ ˛ «‹√ «Úæ⁄ ˜ÀÁ
‘≈«ÓÁ Ȫ Á∂ «¬æ’ ’æ‡ÛÍ≥Ê∆ ˘ «¬‘ Á≈¡Ú≈
’Á∂ ‘ج∂ «Á÷≈«¬¡≈ «◊¡≈ √∆ «’ ’√≈Ï «√æ÷
Ì≈¬∆⁄≈∂ Á≈ ÒÛ’≈ √∆¢ ¿∞√ Á≈ Ȫ ¡Ó
«√øÿ √∆ ‹Ø «’ ≈¡ ÚÒØ∫ ‹≈√»√∆ ’ «‘≈
√∆¢ «¬√ Ú∆‚∆˙ ÂØ∫ ¡«‹‘≈ Òæ◊ «‘≈ ˛ «’ ÚË∂∂ ÒØ’ «¬√ ÁΩ≈È ˜ıÓ∆ ‘ج∂ √È¢ √∆¢Í≈«’√Â≈È √’≈ «‹æÊ∂ «¬æ’ Í≈√∂
‹ÀÁ «√æ÷ Ì≈¬∆⁄≈∂ ”Â∂ ‹≈‰Ïπæfi ’∂ «ÈÙ≈È≈ ‘≈«ÓÁ È∂ ¡≈͉∂ Ú∆‚∆˙ «Úæ⁄ ’√≈Ï Á∂ ’Â≈Íπ √≈«‘Ï Òªÿ∂ Á≈ ¿∞Áÿ≈‡È ’ ’∂
«ÚøÈ∑ «‘≈ ˛¢‘≈«ÓÁ È∂ «¬√ Ú∆‚∆˙ «Úæ⁄ È≈Ò ¡«ÂÚ≈Á∆ «¬√Ó≈¬∆Ò ı≈È Á≈ Ȫ ‘∆≈ «√æ÷ Ì≈¬∆⁄≈∂ ÚæÒ ÁØ√Â∆ Á≈ ‘æÊ ÚË≈ ‘∆ ˛
Á≈¡Ú≈ ’∆Â≈ «’ Ì≈Â∆ ıπ¯∆¡≈ ¬∂‹ø√∆ Á∂ Ò≈Ò Á√æ Á∂ ‘¬Ø ∂ ¿√∞ ˘ Ú∆ ≈¡ Á≈ ¬‹∂ ‡ø Á«æ √¡≈ ¿µ∞ Ê∂ Á‹» ∂ Í≈√∂ ‹ÁÀ ‘≈«ÓÁ Ú◊∂ ’‡æ ÛÍÊ≥ ∆ «√÷æ
√»Âª È∂ ’√≈Ï ˘ ¡≈͉∂ ¬∂‹ø‡ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ‹Á«’ Í»∆ ÁπÈ∆¡ª ˘ ÍÂ≈ ˛ «’ ’√≈Ï È∂ Ì≈¬∆⁄≈∂ ˘ ÏÁÈ≈Ó ’È Á∆¡ª ’Ø«ÙÙª ’
ͤ≈‰ «Ò¡≈ √∆ ¡Â∂ ¿∞√ ˘ «◊ïÂ≈ ’È √≈Ê∆ «¬√Ó≈¬∆Ò ı≈È Á∂ È≈Ò ÓπøϬ∆ «Úæ⁄ ‘∂ ‘È ¡Â∂ Í≈«’ √’≈ Á∂ ’∆Â∂ ”Â∂ Í≈‰∆ ¡‚À «Ó‡≥ È - Ó‘Ø ≈Ò∆ Á∂ √’À ‡-FG «ÈÚ≈√∆ ¡Â∂ Ë∆ È≈Ò «‘ «‘≈ √∆Õ ‘ÍÀ ∆ Á∆ ÓÂΩ «ÁÒ
Á∆ ÔØ‹È≈ ω≈¬∆ ◊¬∆ √∆, Í ’πæfi ¡«‹‘∆ ¡≥È∑∂Ú≈‘ ◊ØÒ∆Ï≈∆ ’ ’∂ EH ÒØ’ª Á≈ ’ÂÒ ¯∂ ‘∂ ‘È¢ Ï∆Â∂ √ÂøÏ Ó‘∆È∂ «Úæ⁄ ‘∆ È‹Ω Ú≈È Á∆ ’ÈÀ ‚∂ ≈ Á∂ ¡‚À «Ó‡≥ È Ù«‘ ”⁄ Á≈ ÁΩ ≈ ͉À ’≈È ‘¬Ø ∆ Á√º ∆ ‹≈ ‘∆ ‘ÕÀ Á÷ºπ Á∆
◊ÛÏÛ∆ ‘¬Ø ∆ «’ ¿√∞ ˘ Ó≈È Á≈ ¯√À Ò≈ Ò‰À ≈ ’ «ÁÂæ ≈ √∆¢ «˜’Ô◊Ø ˛ «’ «¬√ ‘ÓÒ∂ «Ú⁄æ ÈÈ’≈‰≈ √≈«‘Ï «Úæ⁄ ◊ÃøÊ∆ Á∆ Ï∂‡∆ ˘ ¡⁄≈È’ ÓÂΩ ‘Ø ‹≈‰ Á∆ √⁄» È≈ «ÓÒ∆ ‘ÕÀ «ÓÂz ’ ◊Òº «¬‘ ‘À «’ «ÓÂz ’ È‹Ω Ú≈È Á∂ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈
«Í¡≈¢ «˜’ÔØ◊ ˛ «’ BF ÈÚøÏ ˘ √ÓπøÁ∆ ÈΩ∫ ¡«ÂÚ≈Á∆¡ª ˘ √πæ«÷¡≈ ÏÒª È∂ „∂ ’ Í≈«’√Â≈È Á∂ Ó√π «ÒÓ È‹Ω Ú≈Ȫ È∂ ¿√∞ Á∂ ÿ Á∆ ͤ≈‰ ÁÒÏ∆ «√ÿ≥ ‘ÍÀ ∆ Ú‹∫Ø ‘¬Ø ∆ ‘,À ‹Ø ˘ È≈ ‘∆ ¡≈͉∂ ͺπ Á≈ ¡«≥ ÂÓ √√≥ ’≈ ’È
√Â∂ ÂØ∫ ‘Ø ’∂ ÒÙ’-¬∂-ÂØ«¬Ï≈ Á∂ A@ «ÁÂæ ≈ √∆ ‹Á«’ «¬’Òæ ≈ ’√≈Ï ‘∆ «˜Áø ≈ ¯«Û¡≈ ”⁄Ø∫ ¡◊Ú≈ ’ ’∂ ‹Ï∆ «¬√Ò≈Ó ’Ï»Ò √’À ‡-FG Á∂ Ó’≈È ÈÏß -AAGE Á≈ Ú√È∆’ Á≈ Ó’Ω ≈ «Ó«Ò¡≈ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ¿√∞ Á≈ ¡≈÷∆
¡«ÂÚ≈Á∆¡ª ÚÒ∫Ø ’∆Â∂ ◊¬∂ ÓÏøπ ¬∆ ‘ÓÒ∂ «Ú⁄æ «◊¡≈ √∆¢ ¿∞√ ˘ √≈Ò B@AB «Úæ⁄ Íπ‰∂ Á∆ ’Ú≈«¬¡≈ √∆¢ «¬Èø ≈ ‘∆ È‘ƒ ¿√∞ ˘ ËÓ’∆ Á∂ √∆Õ ‹≈‰’≈∆ ¡È√∞ ≈ «Ó?Â’ ˘ ’ÈÀ ‚∂ ≈ ”⁄ Í∆. Ú≈ «⁄‘≈ Á÷∂ √’Õ∂ È‹Ω Ú≈È Á∂ «ÍÂ≈ Ó«‘Ó≈
AFF ÒØ’ª Á∆ ÓΩ ‘Ø ◊¬∆ √∆ ¡Â∂ C@@ ÂØ∫ ÔÚÛ≈ ‹∂Ò∑ «Úæ⁄ ¯ª√∆ Á∂ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ ’∂ ‹Ï∆ ¿∞√ Á≈ «È’≈‘ Ú∆ ’ «ÁæÂ≈ «◊¡≈¢ ¡≈. «ÓÒ ⁄’ºπ ∆ √∆, «‹Êº ∂ ¿‘∞ ¡≈͉∆ ÍÂÈ∆ «√ÿ≥ „∆∫‚√≈, ‹Ø Í‹≥ ≈Ï √’Ò» «√«º ÷¡≈ ÏØ ‚ Â∫Ø
√Íπ ‚∫À‡ Á∂ ¡‘Á∞ ∂ Â∫Ø «‡≈«¬‚ ‘È, È∂ Á«º √¡≈
‡æ’ ‘≈Á√∂ ”⁄ Íø‹≈Ï∆‚∂ ≈ Ó÷π ∆ ˘ «ÓÒ‰ ’≈Ò∂ Ù∆«Ù¡ª «’ ¿È∞ ª∑ ˘ ’ÈÀ ‚∂ ≈ Á≈ Ú∆˜≈ ¡≈«Á «ÓÒ‰ ”⁄
ÊÛØ ∆ ÍÙ∂z ≈È∆ ¡≈ ‘∆ √∆Õ ‘Ø √’Á≈ √∆ «’ Ú∆˜≈
Ú≈Ò∆ ’≈ ”⁄ ‹Ò∂ ∑ Í‘⁄≥∞ ∆ ‘È∆Í∆z  ‚≈¬∆Ú Á∆ ÓΩ «ÓÒ‰ «Ú⁄ ÒÓß ≈ √Óª Ú∆ Ò◊º ‹ªÁ≈Õ «¬√ Ò¬∆
Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ È∂ ¡≈͉∂ ’∆Ï CF √≈Ò Á∂ «ÓÂz ’
‘Ø Â’: ‚∂ ≈ «√√≈ Á∂ Ó÷π ∆ ◊∞ Ó∆ ≈Ó ‘∆Ó Á∆ √Ì Â∫Ø Ú‚º ∆ ≈‹Á≈ ‘È∆Í∆z  ¡‹º ‘Ø Â’ ͺπ Á∂ ¡«≥ ÂÓ ÁÙÈ ¿µ∞ Ê∂ «‘ ‘∆ ¿È∞ ª∑ Á∆
˘‘ Á∂ ÓÏØ ≈«¬Ò ÎÈØ ”Â∂ Ú∆‚∆˙ ’≈«Ò◊ß ≈‘∆∫
Á∆ √πÈ≈∆¡≈ ‹∂Ò∑ «Úº⁄ ¿∞√ ˘ «ÓÒ‰ Í‘∞≥⁄∆Õ ‘∆ ’∆ÂÕ∂ «ÓÂz ’ Á∂ «ÍÂ≈ Ó«‘Ó≈ «√ÿ≥ „∆∫„√≈
‘È∆Íz∆ «√Î BE «Ó≥‡ ‘∆ ‚∂≈ Óπ÷∆ ˘ «ÓÒ √’∆Õ ¡‚À «Ó‡ß È - «¬Êæ ∫Ø È˜Á∆’ ‚‡À È ÚÒÀ ∆ ”⁄ Ú≈Í∂ √Û’ ‘≈Á√∂ ÁΩ ≈È Í‹ø ≈Ï∆ ÓÒ± Á∂ ‚≈¬∆Ú ¡Â∂ Ó≈Â≈ ÏÒ‹∂ ’Ω È∂ Á«º √¡≈ «’ Ì≈Ú∫∂ ‘∆
¿∞√ È≈Ò Ú’∆Òª Á∆ ‡∆Ó Ú∆ √∆Õ ‘È∆Íz∆ «√√≈ Á∆ ÓΩ ‘Ø ◊¬∆Õ «ÓzÂ’ ‚≈¬∆Ú Á≈ Ȫ «√’ßÁ ¿‘∞ ¡≈͉∂ χ∂ ∂ Á≈ ¡«≥ ÂÓ √√≥ ’≈ ÷Áπ ¡≈͉∂
Á∂ ÈßÏ Ú≈Ò∆ ¡≈¬∆-B@ ’≈ «Úº⁄ √Ú≈ √∆Õ ’ج∆ Á∆Í «√ÿß Á«æ √¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛ ¿‘π Ò◊Ì◊ CG Ú«¡∑ ª ‘ʺ ª È≈ ’ √’∂ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ¡«≥ ÂÓ √√≥ ’≈ Á∂
Ú∂÷ È≈ ÒÚ∂ «¬√ Ò¬∆ ’≈ Á∂ Ù∆«Ù¡ª ”Â∂ ’≈Ò∆ Á≈ √∆ ¡Â∂ ¡æ‹’æÒ ¡À‚«Óß‡È Á∆ ¡À√.¡ÀÒ.’∂. Ó’Ω ∂ χ∂ ∂ Á∂ ¡«≥ ÂÓ ÁÙÈ ‘∆ ’ √’∂ ‘È Í Ï‡∂ ∂
«ÎÒÓ Ò≈¬∆ ‘ج∆ √∆Õ ‘È∆Íz∆ Á∆ ’≈ È≈Ò ÁØ ’Íß È∆ Á≈ ‡’æ ⁄Ò≈ «‘≈ √∆Õ ‡’æ ’Íß È∆ Á∂ Ó≈Ò’ Á∆ Ò≈Ù ’¬∆ «ÁȪ Â’ ı≈Ï È≈ ‘ÚØ ∂ √’,∂ «¬√
«¬ÈØÚ≈ ◊º‚∆¡ª √ÈÕ ÓÓπ Â≈‹ ¡÷ È∂ Á«æ √¡≈ «’ ¿‘π ¶ÿ∂ D Á√Ïß ˘ Ò¬∆ ¿È∞ ª∑ È∂ «¬‘ √⁄Ø ’∂ √Ï ’ «Ò¡≈ «’ ¿‘∞
Ô≈Á ‘∂ ‘È∆Íz∆ F ¡’Â±Ï ˘ ˜Ó≈È ”Â∂ ‹∂Ò∑ ‚∂‡È ÚÀÒ∆ ÂØ∫ ¿πÈ∑ª Á∆ ’ßÍÈ∆ Á∂ ÚØÒÚØ ‡æ’ Á≈ ¡≈͉∂ χ∂ ∂ Á∆ Ò≈Ù ˘ Ò∞ ‰ È‘∆∫ Á‰∂ ◊Õ∂ ¿È∞ ª∑
ÂØ∫ Ï≈‘ ¡≈¬∆ ‘ÀÕ ¿∞√ √Ó∂∫ ÂØ∫ ‘∆ ¿∞‘ ≈Ó ‘∆Ó ‹Á∫Ø Ò‚Ø ÒÀ ’∂ «Ï«z ‡Ù ’¶Ø Ï∆¡≈ Ò¬∆ Ú≈È≈ ‘«Ø ¬¡≈ Á≈ ¤‡Ø ≈ ͺπ √‡‚º ∆ Ú∆˜≈ ¿µ∞ Â∂ ‡Ø ª‡Ø «Ú⁄
È≈Ò ÓÒπ ’≈ Ҭ∆ √◊Ó ‘ÕÀ ‹Ò∂ ∑ Â∂ Í«π Ò√ ÍÙz ≈√È Âª ‚‡∂ È ÚÒÀ ∆ ȘÁ∆’ Ú≈Í∂ «¬’æ ‘≈Á√∂ ”⁄ ¿√π Á∆ «◊¡≈ ‘«Ø ¬¡≈ ‘,À «‹√ ˘ ¿È∞ ª∑ È∂ «√˺ ≈ ‡Ø ª‡Ø Â∫Ø
È∂ ‘È∆Íz∆ ˘ ÓπÒ’≈ ’È ÂØ∫ Ø«’¡≈ ‹≈ «‘≈ ÓΩ ‘Ø ◊¬∆Õ «√’ßÁ Á∆Í «Í¤Ò∂ H Ó‘∆«È¡ª ÂØ∫ ¡À‚«Ó≥‡È Ì∂‹ «ÁºÂ≈ ‘À ¡Â∂ ‘Ø Ú∆ ’∞fi
√∆Õ ‘È∆Íz∆ Á∂ Ú’∆Òª È∂ Òßÿ∂ «ÁÈ ‘«¡≈‰≈ Á∂ «¬√ ’Íß È∆ È≈Ò ‡’æ ⁄Ò≈ «‘≈ √∆ ¡Â∂ ¡‚À «Ó‡ß È «ÙÂÁ∂ ≈ ¿Ê∞ ∂ ‘∆ ’ÈÀ ‚∂ ≈ «Ú⁄ ‘È, «¬√ Ò¬∆
◊z«‘ Ó≥Â∆ ¡«ÈÒ «Úº‹ È≈Ò Ú∆ ÓπÒ≈’≈ ’∆Â∆ √∆Õ «Ú⁄æ «¬’Òæ ≈ «‘ «‘≈ √∆Õ «√’Áß Á∆Í ≈‹√Ê≈È ¿µ∞ Ê∂ ‘∆ ¿√∞ Á≈ ¡«≥ ÂÓ √√≥ ’≈ ’Ú≈¿‰∞ Á≈
√»Âª Á≈ ’«‘‰≈ ‘À «’ ≈Ó ‘∆Ó ˘ ’ÂÒ Â∂ ÏÒ≈Â’≈ Á∂ ’∂√ª «Úº⁄ √˜≈ ‘؉ Ó◊Ø∫ ‚∂∂ Á∂ «¬Ò≈’∂ ÂØ∫ √ÏßË √∆Õ ¡◊Ò∂ «ÁÈ∆∫ «√’ßÁ Á∂ Î√À Ò≈ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ
ÍzÏ≥˪ ˘ ÒÀ ’∂ «÷º⁄ØÂ≈‰ ⁄ºÒ ‘∆ ‘ÀÕ ‘È∆Íz∆ ‹∂Ò∑ ÂØ∫ Ï≈‘ ¡≈ ’∂ ≈Ó ‘∆Ó ˘ «ÓÒ‰ Á∆ Í«Ú≈’ Ó∫ÀϪ Á∂ «¬Êæ ∂ Í‘⁄ßπ ‰ Á∆ √Ìß ≈ÚÈ≈ ˛ ¿√π
’Ø«ÙÙ ’ ‘∆ ‘À ª ‹Ø «¬√ Ï≈∂ ¡◊Ò∆ ‰È∆Â∆ ÿÛ∆ ‹≈ √’∂Õ ‘È∆Íz∆ Á≈ ‚∂≈ ÍzÏ≥˪
Â∫Ø Ï≈¡Á ‘∆ ¿√π Á≈ ¡«ß ÂÓ √√’≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú◊∂ ≈Õ ÌÀ‰ Á∂ «Ú¡≈‘ Á≈ ’˜≈
«Úº⁄ ¡«‘Ó ØÒ ‘À Â∂ ¿∞‘ ‚∂≈ Óπ÷∆ Á∆ √Ì ÂØ∫ ’∆Ï∆ ‘ÀÕ ⁄π’≈¿∞‰ Ò¬∆ «’‚È∆ Ú∂⁄‰
‘√ÍÂ≈Ò Í‘∞≥«⁄¡≈ ÈΩ‹Ú≈È
ª⁄∆ ó fi≈÷≥‚ ”⁄ «¬È∑∆∫ «ÁÈ∆∫
⁄؉ª Á≈ Ó≈‘ΩÒ ⁄Ò «‘≈ ‘ÀÕ ⁄؉ª «‹ºÂ‰
Ò¬∆ Í≈‰∆ Úª◊ ÍÀ√≈ Ú‘≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘À
Í «¬Ê∂ «¬æ’ ¡«‹‘≈ ÈΩ‹Ú≈È ‘À, ‹Ø ’˜≈
⁄π’≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡≈͉∆ «’‚È∆ Ú⁄∂ ‰∆ ⁄≈‘Á≥∞ ≈ ‘ÕÀ
È‹Ω Ú≈È È∂ ’˜ ¡≈͉∆ ̉À Á∂ «Ú¡≈‘ Ò¬∆
«Ò¡≈ √∆Õ «◊∆‚∆‘ «˜Ò∂ Á∂ ÏÁ‘∆Û≈ «Í‚≥ Á∂
«ÈÚ≈√∆ CB √≈Ò Á∂ È‹Ω Ú≈È È∂ Á«º √¡≈ «’ ’˜
Á∆ ’Ó Ò◊≈Â≈ ÚËÁ∆ ‹≈ ‘∆ ‘ÕÀ ‘‰∞ ¿√∞ ’ÒØ
√∆ Á≈ ’¬Ø ∆ ¡◊≥ Ú⁄∂ ‰ Â∫Ø «¬Ò≈Ú≈ ’¬Ø ∆ ⁄≈≈
È‘∆∫ Ï«⁄¡≈Õ «¬‘∆ ’≈‰ ‘À «’ ¿‘∞ ¡≈͉∆ ÍÂÈ∆
¡Â∂ ¤‡Ø ∆ χ∂ ∆ ˘ ÒÀ ’∂ ¡ÂÀ Ú≈ ˘ ÿ Â∫Ø Ò◊Ì◊
B@@ «’ÒÓØ ∆‡ Á» «Ó√ ¡≈ «◊¡≈Õ È‹Ω Ú≈È
√Â≥ ÙØ È∂ Á«º √¡≈ «’ ¿√∞ Á≈ «ÍÂ≈ È‘∆∫ ‘À ¡Â∂ ¿√∞
È∂ ¤‡Ø ∆ ̉À Á∂ «Ú¡≈‘ Ò¬∆ B@AG «Ú⁄æ «Í‚≥ Á∂
‘∆ Ò’Ø ª ’ÒØ ∫Ø G Ò÷º Í∞ ¬∂ Á≈ ’˜≈ «Ò¡≈ √∆Õ E
¯∆√Á∆ Á∆ Á È≈Ò ¿‘∞ «Ú¡≈‹ Ú∆ «ÁÁ≥ ≈ ‘ÕÀ ̉À
Á∂ «Ú¡≈‘ Â∫Ø Ï≈¡Á Ï⁄∂ Í«À √¡ª Á∆ ¿√∞ È∂ ˜Ó∆È
÷∆Á Ò¬∆ Â∂ √«Ø ⁄¡≈ «’ «Ó‘È È≈Ò ÷Â∂ ∆ ’
’∂ Í√À ∂ Ú≈Í√ ’ ÁÚ∂ ◊∂ ≈ Í ¡«‹‘≈ È‘∆∫ ‘Ø √«’¡≈
Â∂ ‘‰∞ ’˜≈ ÚË ’∂ A@ Òº÷ º’ Í‘∞≥⁄ «◊¡≈
‘ÕÀ
(9) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
ÓÁºπ ’∆ Á∂ √÷π ÁÚ∂ Á≈ ’ÈÀ ‚∂ ≈ ”⁄
’ÂÒ, ’≈ √‰∂ Ò≈¬∆ ¡◊º
◊ºÒ ‘ج∆ ¡Â∂ A@ Ú‹∂ Ó◊Ø∫ ¿∞√Á≈
ÎÈØ ÏÁ≥ ‘Ø «◊¡≈Õ ¡◊Ò∂ «ÁÈ √÷π ÁÚ∂
Á∆ «’≈¬∂ ”Â∂ Ò¬∆ ÙÚÀ Ò‡À ’≈ √Û∆
‘ج∆ ÷∂ª ”⁄Ø∫ «ÓÒ∆, «‹√ ”⁄ ‹Ò∆
‘¬Ø ∆ «ÓÂz ’ Á‘∂ √∆Õ ÍÒπ √ È∂ «¬√ √ÏË≥ ∆
√π÷Á∂Ú Á∆ ÍÂÈ∆ ˘ √»«⁄ ’∆Â≈ Í
«ÓÂz ’ Á‘∂ ¿√∞ Á∂ ÍÂ∆ Á∆ ‘,À Á∆ ÍÙπ ‡∆
È‘∆∫ ’∆Â∆Õ
‹√Ú∆ Ë≈Ò∆Ú≈Ò È∂ Áº«√¡≈ «’ ‘∞‰
F Á√≥Ï ˘ ’ÀÈ∂‚≈ ÍπÒ√ È∂ Ϊ√ Á∆
ÒÀÏ ÂØ∫ ¡≈¬∆ ‚∆. ¡ÀÈ. ¬∂. «Í؇ Á∂
‘Ú≈Ò∂ È≈Ò ÍπÙ‡∆ ’ «ÁºÂ∆ «’ ¿∞‘
Á∂‘ √π÷Á∂Ú Á∆ ‘ÀÕ
’ÀÈ∂‚≈ ÍπÒ√ Á≈ Ó≥ȉ≈ ‘À
«’ ’≈ÂÒª È∂ Ú≈Á≈ Ó◊Ø∫ ¿∞√ Á∆
Ò≈Ù ˘ ’≈ √‰∂ ¡º◊ Ò◊≈ «Áº ≈ √∆Õ
ÿ‡È≈ √Ï≥Ë∆ √π÷Á∂Ú Ë≈Ò∆Ú≈Ò Á∂
«ÙÂ∂Á≈ Á≈ «Ï¡≈È Ú∆ ¡«‘Ó ‘À,
ÓπºÁ’∆- ’ÀÈ∂‚≈ Á∂ ¡Àχ√ÎØ‚ ”⁄ «‹√ Á≈ ¡Àχ√ÎØ‚ ”⁄ ¿∞√Á∂ ÿ ÂØ∫ ‹Ø ÿ‡È≈ Á∂ ’∆Ï E «ÁÈ Ï≈¡Á
«‘Á≥ ∂ ÓÁºπ ’∆ Á∂ «Í‚≥ ÍÂÒ∆ Á∂ ‹Ó≥ ÍÒ ÊØÛ∆ Á» ’ÂÒ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ◊≥Ì∆ ‹ıÓ∆ ‘≈Ò ”⁄ ‘√ÍÂ≈Ò ”⁄Ø∫
√÷π ÁÚ∂ Ë≈Ò∆Ú≈Ò Á≈ ¡‰Í¤≈Â∂ Ò’Ø ª «ÓzÂ’ Á∂ Úº‚∂ Ì≈ √≈Ï’≈ √Í≥⁄ «Ó«Ò¡≈ √∆Õ
ÚÒØ∫ ’ÂÒ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ’≈ÂÒª ‹√Ú∆ «√≥ÿ Ë≈Ò∆Ú≈Ò È∂ Áº«√¡≈ «¬√ «ÿÈΩ‰∆ ÿ‡È≈ ˘
È∂ Ú≈Á≈ ˘ ¡≥‹≈Ó Á∂‰ Ó◊Ø∫ ’≈ «’ AE ÈÚ≥Ï Á∆ Ù≈Ó ˘ Ë≈Ò∆Ú≈Ò ¡≥‹≈Ó Á∂‰ Ú≈Ò∂ ’Ω‰ √È ? √π÷Á∂Ú
√‰∂ ¿∞√ Á∆ «Ó?Â’ Á∂‘ ˘ ¡º◊ Ú∆ ¡≈͉∂ «¬’ ¡«Â ȘÁ∆’∆ «ÙÂÁ∂ ≈ Ë≈Ò∆Ú≈Ò È≈Ò ’≈ÂÒª Á∆ ’∆ ≥«‹Ù
Òº◊≈ «ÁºÂ∆Õ ‹≈‰’≈∆ ¡È∞√≈ È≈Ò ÿ∫Ø Ï≈‘ «◊¡≈ √∆Õ Ù≈Ó H Ú‹∂ √∆, ¡≈«Á √Ú≈Òª Â∫Ø ÍÁ≈ ⁄’ºπ ‰ Ò¬∆
«Ó?Â’ √÷π ÁÚ∂ √≈Ï’≈ √Í⁄≥ ¡‹È Á∂ ’∆Ï ¿∞√Á∆ ¡≈͉∆ ÍÂÈ∆ ’ÀÈ∂‚≈ ÍπÒ√ ◊≥Ì∆Â≈ È≈Ò ‹ª⁄ ’
«√≥ÿ Ë≈Ò∆Ú≈Ò Á≈ ¤Ø‡≈ ÍπºÂ √∆, ¡ÚÈ∆ Ë≈Ò∆Ú≈Ò È≈Ò ¡≈÷∆ Ú≈ ‘∆ ‘ÕÀ Õ
‘˜≈≈ «‘øÁ»¡ª Á∆¡ª ¡√Ê∆¡ª Í≈«’ Á∂ ÙÓÙ≈Èÿ≈‡ Á∂ ’Ó∂ ”⁄ ’ÀÁ
«¬√Ò≈Ó≈Ï≈Á - Í≈«’√Â≈È «Úæ⁄ B@ «Ú⁄æ «Ú√‹È ’Ú≈¿‰∞ Ò¬∆ ’∫∂Á √’≈ ¡Â∂ Ì≈Â∆ Ó»Ò Á∂ ‹Ø«◊øÁÍ≈Ò √Ò≈∆¡≈ «‘øÁπ√Â≈È «Úæ⁄ ◊ø◊≈ «Úæ⁄ «Ú√«‹Â
√≈Òª «Úæ⁄ ÓÈ Ú≈Ò∂ ‘˜≈ª «‘øÁ»¡ª Á∆¡ª ¡Â∂ Í≈«’√Â≈È «Ú⁄≈Ò∂ «¬√ Ó≈ÓÒ∂ ˘ ÒÀ ’∂ È∂ ⁄πæ«’¡≈¢ ’∆Â∆¡ª ‹≈‰, Í Ì≈ ¡Â∂ Í≈«’√Â≈È
¡√Ê∆¡ª «‘øÁπ√Â≈È «Úæ⁄ ◊ø◊≈ «Úæ⁄ ◊æÒÏ≈ ȑƒ ‘Ø ‘∆¢ È≈ ª ’∂∫Á «Úæ⁄ √Ò≈∆¡≈ È∂ «’‘≈ «’ ’πæfi «ÁÈ Í«‘Òª Á∂ ı≈Ï ‘∂ √Ïø˪ ’≈È ¡«‹‘≈ È‘ƒ ‘Ø
«Ú√‹È ’∆Â∂ ‹≈‰ Á≈ «¬Âø ˜≈ ’ ‘∆¡ª ÚË∂ ∂ √Óª √Âæ ≈ ”Â∂ ‘∆ ’ª◊√ √’≈ È∂ Â∂ ¿∞‘Ȫ Á∂ Í≈«’√Â≈È «Ú⁄Ò∂ «¬æ’ ÚΩ¶‡∆¡ √«’¡≈¢ √Ò≈∆¡≈ È∂ «’‘≈ «’ Í≈«’√Â≈È
‘È¢ «¬‘Ȫ «‘øÁ»¡ª Á∆ ¡≈ı∆ «¬æ¤≈ Í»∆ È≈ ‘∆ Ì≈‹Í≈ √’≈ È∂ «¬√ Ó≈ÓÒ∂ ”Â∂ È∂ Á«æ √¡≈ «’ ‘˜≈ª «‘Áø ¡» ª Á∆¡ª ¡√Ê∆¡ª «¬Ó∆◊Ã∂ÙÈ «ÚÌ≈◊ ÂØ∫ Ú∆˜≈ «ÓÒ‰ Á∆
‘‰Ø «Ú⁄æ Ì≈Â-Í≈«’√Â≈È «Ú⁄≈’≈ «‘‰ «Ë¡≈È «ÁæÂ≈¢ «ÓÃÂ’ª Á∆¡ª ¡√Ê∆¡ª B@ Í≈«’√Â≈È Á∂ ÙÓÙ≈Èÿ≈‡ Á∂ ’Ó∂ «Ú⁄æ ’ÁÀ Íë’«¡≈ ”Â∂ ’øÓ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ˛ ¡Â∂
Ú≈Ò≈ ÂÈ≈¡ «¬æ’ Úæ‚≈ ØÛ≈ ˛¢ «¬æ’ ıÏ √≈Òª Â∫Ø Í≈«’√ÂÈ Á∂ ÙÓÙ≈Èÿ≈‡ «Ú⁄æ ÏÁø ‘È¢ ¿∞‘Ȫ ÓÈ Ú≈Ò∂ «‘øÁ»¡ª Á∆ ¡≈ı∆ Ú∆˜≈ «ÓÒ‰ Â’ ¿∞‘Ȫ Á≈ √øÿÙ ‹≈∆
ÓπÂ≈Ï’ ÂÈ≈¡ Á∂ ⁄æÒÁ∂ ¡√Ê∆¡ª Á≈ ◊ø◊≈ ‘È¢ «¬√ √≈∂ Ó≈ÓÒ∂ ˘ ÁÏπ ¬∆ Á∂ «¬’æ ÚÍ≈∆ «¬æ¤≈ √∆ «’ ¿∞‘Ȫ Á∆¡ª ¡√Ê∆¡ª ‘∂◊≈¢
(10) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
√√’⁄À ÚÈ «Úµ⁄ ’ÈÀ ‚∂ ∆¡È ‡Í≥ È∂ ‡‚» Ø ˘ Á«º √¡≈ ÁÓØ ‘≥» ≈, ‡‚» Ø È∂
Í√À «∂ Î’ ◊µ‚∆ Ò∆‘ Â∫Ø ¿Â∞ ∆ ¡≈͉∆¡ª «‡Íº ‰∆¡ª Ò¬∆ È‘∆∫ Ó◊≥ ∆ Ó¡π ≈Î∆
¡µ◊ Òµ◊‰ ’≈È ‘≈¬∆Ú¡∂ ·µÍ
˙‡Ú≈ : ¡Ó∆’≈ Á∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ È∂ ¡◊Ò∆ ‹∆ G Ó∆«‡≥◊ Ò¬∆ ˘ ÁØÓ»≥‘ª ¡≈«÷¡≈ «◊¡≈Õ ‡»‚Ø ’ØÒ
‚ΩÈÒ‚ ‡≥Í ÚºÒØ∫ ÍzË≈È Ó≥Â∆ ÒØ’∂ÙÈ, ‹Ø «’ ’À∫Í ‚∂«Ú‚ ‘À, Á≈ Í‘∞≥⁄∆ ’À∫«‚‚ Ú∆‚∆˙ «Úº⁄ ÍzË≈È
‹√«‡È ‡»‚Ø ˘ ÁØ◊Ò≈ Áº√‰ ÂØ∫ ¡ÀÒ≈È ¡≈Í ‘∆ ’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ Ó≥Â∆ Ϊ√ Á∂ ≈Ù‡ÍÂ∆
Ï≈¡Á ‡»‚Ø È∂ √ÍÙ‡ ’∆Â≈ «’ ¿∞‘ ÏπºËÚ≈ ˘ ‹ÁØ∫ ≈Ù‡ÍÂ∆ ‡≥Í ÂØ∫ «¬ÓÀȱ¡Ò ÓÀ’ΩÈ, «Ïz«‡Ù ÍzË≈È
√√’≈‡È± , (ÒØ’ ¡≈Ú≈˜ «Ï¿± )Ø : ’µ⁄≈ ÂÒ∂ «Ò‹≈ ‘∆ ’Óß ’≈‹ Ï‘≈Ò ‘Ø ‹≈‰ Ï≈∂ «’¿z ± ’Óß ’◊∂ ≈¢ ‡≥Í ÂØ∫ Óπ¡≈Î∆ È‘∆∫ Ó≥◊‰◊∂Õ ¿∞È∑ª «‡ºÍ‰∆¡ª Ï≈∂ Íπº«¤¡≈ «◊¡≈ Ó≥Â∆ ÏΩ«√ ‹Ω‘È√È, ‚º⁄ ÍzË≈È
’ÈÀ ‚∂ ∆¡È Í√À «∂ Î’ (√∆Í∆) Ó≈Ò ◊µ‚∆ Á∂ Ò∆‘ Â∫Ø ¿Â∞ ‹≈‰
’≈È «‹µÊ∂ ÂÒ∂ Èß± ¡µ◊ Òµ◊ ◊¬∆ ¿µ∞Ê∂ ‘∆ √√’⁄À ÚÈ ‘≈¬∆Ú¡∂ ¡‹∂ µ’ «¬√ √ÏËß «Úµ⁄ ’¬Ø ∆ ‹≈‰’≈∆ È‘∆∫ «ÓÒ∆ ‘À «˜’ÔØ◊ ‘À «’ ‡≥Í Á∆ ‘ØȪ «‹√ «Úº⁄ ‡»‚Ø Ï≈’∆ ¡≈◊»¡ª ˘ Ó≥Â∆ Ó≈’ ∞º‡∂ Â∂ Ó‘≈≈‰∆ Á∆
Á≈ Úµ‚≈ «‘µ√≈ √ÓØ Ú≈ √Ú∂ ∂ ÏÁß ‘Ø «◊¡≈¢
¡‹∂ Ú∆ ’≈Ò∂ Â∂ √ÿß ‰∂ ˬ߱ ∂ Á∂ ϵÁÒ ◊µ‚∆ Á∂ ÓÒÏ∂ «Úµ⁄∫Ø ¿µ∞·Á∂ «’ «’Èß ∆¡≈∫ Ò∂ ’≈˜ Èß± È’∞ √≈È Í‘«ß∞ ⁄¡≈ ‘¢À √∆Í∆ ¡≈◊»¡ª √≈‘Ó‰∂ «¬‘ Áº√ ‘∂ √È «’ ‡≥Í È∂ «¬º’ Ë∆ «Íz≥√Àµ√ ¡ÀÈ∂ È≈Ò ◊ºÒ ’ ‘∂
Ú÷∂ ∂ ‹≈ √’Á∂ ‘È¢ ÒÈÀ ∆◊È Á∂ ͵¤Ó «Úµ⁄ ‘≈¬∆Ú¡∂ AF Á∂ «ÚÙÚ
’µ∞ fi «‘µ√∂ ¿µ∞ Â∂ ‹≈‰ Â∫Ø ‚≈¬∆Ú≈∫ Èß± ÓÈ≈∑ ∫ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘¢À
√∆Í∆ Â∫Ø «¬µ’ «È¿˜± Ò∆˜ ¡È√∞ ≈ Ò∂ ◊µ‚∆ ¡µË∆ ≈ √Ó∫∂ È∂ Áµ«√¡≈ «’ ◊µ‚∆ Á∂ Ò∆‘ Â∫Ø ¿Â∞ È Á∂ ’≈È≈∫ Á≈ Ú«‚¡≈¬∆ ’ ‘∂ ÍzË≈È Ó≥Â∆ «ÁÈ Í«‘Òª «Ú√Ê≈ «‘ «ÏȪ √ÈÕ Ó≥◊ÒÚ≈ ≈ ˘ Ï«’≥ÿÓ
Ò∆‘ Â∫Ø ÒµÊ∆ Â∂ «’√∂ Á∂ ˜ıÓ∆ ‘‰Ø Á∆ ’¬Ø ∆ ÷Ï È‘∆∫ ‘¢À
ÿ‡È≈ Ú≈Ò∆ Ê≈∫ Â∫Ø ÊÛØ ∆∑ Á± ∆ ¿µ∞Â∂ «‘‰ Ú≈Ò∆ «ÓÒÈ∂ ∆ Ò¬Ø √∂ Ò ÍÂ≈ Ò≈¿‰∞ √ÏËß ∆ ‹≈∫⁄ ⁄µÒ ‘∆ ‘¢À Í«∞ Ò√ È∂ Áµ«√¡≈ ‹√«‡È ‡»‚Ø Á≈ Ú∆‚∆˙ Ú∂÷‰ ÂØ∫ «’√∂ ÔØ‹È≈ Ú≈Ò∆ ÍzÀµ√ ’≈ÈÎ≥√ ÍÀÒ∂√ «Úº⁄ º÷∆ ◊¬∆ «√ÀÍÙÈ
È∂ ¡≈«÷¡≈ «’ ¡µ◊ Á∆¡≈∫ Ò͇≈∫ ¿√∞ Èß± ¡≈͉∂ ÿ Á∂
‚≈¬∆ÚÚ∂¡ ÂØ∫ Ș ¡≈ ‘∆¡≈∫ √È¢ «’ «¬√ ÿ‡È≈ ’≈È ‘Ø È≈∫ ’µ∞fi Ê≈∫Ú≈∫ ¿µ∞Â∂ Ú∆ ‡«À Î’ Ï≈¡Á ≈Ù‡ÍÂ∆ ÚºÒØ∫ ¿∞È∑ª ˘ √ºÁ∆ ‘À ª ≈Ù‡ÍÂ∆ È∂ ‡»‚Ø ˘ ÁΩ≈È «¬‘ Ú∆‚∆˙ Ò¬∆ ◊¬∆ «‹√
¿√∞ È∂ Áµ«√¡≈ «’ ‹Á∫Ø ¿√∞ È∂ ¡≈͉∆ «÷Û’∆ «Úµ⁄∫Ø Ï≈‘
Ú«∂ ÷¡≈ Â≈∫ ¡µ◊ Á∆¡≈∫ Ò͇≈∫ ˱ ˱ ’’∂ ÏÒ ‘∆¡≈∫ √È Â∂ «Ø ’¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘¢À ¿È∞ ≈∑ ∫ Áµ«√¡≈ «’ Ú≈‡µ√ ÚµÒ ÁØÓ»≥‘≈ ¡≈«÷¡≈ √∆Õ ‡≥Í È∂ «Úº⁄ ‹Ω‘È√È ÓÀ’ΩÈ ˘ Íπº¤ ‘∂
√≈≈ ’µ∞ fi ‘∆ ¡µ◊ Á∆ Ò͇∂ «Úµ⁄ √∆¢ ¿È∞ ≈∑ ∫ ¡≈«÷¡≈ «’ «¬‹ß ÁØÓ»≥‘≈ ¡≈«÷¡≈ «◊¡≈ √∆Õ
Òµ◊ «‘≈ √∆ «’ ¿È∞ ≈∑ ∫ Á∆ Ë∆ Á≈ ÿ Ú∆ «¬√ ¡µ◊ Á∆ Ò͇∂
«Úµ⁄ ¡≈ «◊¡≈ «’¿∫∞«’ ¿‘∞ «¬µ’Ø ‚≈¬∆ÚÚ¡∂ ¿µ∞ Â∂ «‘Áß ∂ ‘≈¬∆Ú¡∂ CFE ¿µ∞ Â∂ ÍÒ’ß µÀ ‡ Á∂ Áµ÷‰ ÚµÒ «¬√ Á≈ ÏπºËÚ≈ ˘ ÍzË≈È Ó≥Â∆ ‹√«‡È ͺ’≈ª È≈Ò ◊ºÒÏ≈ ’«Á¡ª ‘È «’ ¿∞‘ Ò∂‡ «’¿∞∫ ‘ÈÕ ÏÁÒ∂
‘È¢ ¿‘∞ ¡≈͉∂ ÿ «Úµ⁄∫Ø Ï≈‘ «È’Ò‰ Â∫Ø ¡√ÓµÊ √∆
«’¿∫∞«’ ¡ÓÀ ‹√ß ∆ «’¿z ± È∂ ¿√∞ Á≈ ≈‘ «Ø ’¡≈ ‘«Ø ¬¡≈ √∆¢ ÏÁÒÚ≈∫ ‡± Ó‹Ω Á± ‘À Â∂ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ ¿µ∞  «Úµ⁄ ‡»‚Ø È∂ ¡≈«÷¡≈ «’ Ï∆Â∆ ≈ ¿∞‘ ¡≈«÷¡≈ «’ ‡»‚Ø ⁄≥◊≈ «¬È√≈È «Úº⁄ ‡»‚Ø ÚºÒØ∫ «¬‘ ¡≈«÷¡≈
Ò¬Ø √∂ Ò È∂ ¡≈«÷¡≈ «’ Î≈«¬Î≈¬∆‡˜ È∂ ¿È∞ ≈∑ ∫ Á∂ ÿ ¡≈ ’∂
Ò∂ ◊µ‚∆ Á∂ Ò∆‘ Â∫Ø ¿Â∞ ‹≈‰ Á∆ ‹≈‰’≈∆ «ÁµÂ∆ Â∂ ⁄Â∂ ≈ÚÈ∆ ‘≈¬∆Ú¡∂ FFH Á∂ È≈Ò ◊¡∞ È√∂ ÚµÒ Ú∆ ‡± Ó‹Ω Á± «¬‘ Áº√ ‘∂ √È «’ ≈Ù‡ÍÂ∆ ‘ÀÕ Í ‘’∆’ «¬‘ ‘À «’ ¿∞‘ «◊¡≈ «’ ¿∞‘ «¬√ Ò¬∆ Ò∂‡ ‘È
«ÁµÂ∆ «’ ¿È∞ ≈∑ ∫ Èß± ÿ ÷≈Ò∆ Ú∆ ’È≈ ÍÀ √’Á≈ ‘¢À Ò∂ Ú∂ È∂
Áµ«√¡≈ «’ Ù∞ ¡± ≈Â∆ «ÍØ ‡≈∫ ¡È√∞ ≈ √Ê≈È’ Í≈‰∆ Ú≈Ò∆¡≈∫ ‘À¢ ‡≥Í ˘ Ó∆«‡≥◊ ÂØ∫ Í«‘Òª «‚ÎÀ∫√ ¿∞µÂ∂ ’∞ºÒ ÿ∂Ò» ¿∞ÂÍ≈Á Á≈ «’¿∞∫«’ ¿∞È∑ª ÚºÒØ∫ D@ «Ó≥‡ Ú≈Ò∆
Ê≈∫Ú≈∫ ¿µ∞ Â∂ «¬√ Á≈ ’¬Ø ∆ ¡√ È‘∆∫ «Í¡≈ ‘¢À ¿È∞ ≈∑ ∫ «¬‘ Ú∆
¡≈«÷¡≈ «’ «¬‘ «¬Ò≈’≈ ⁄◊ß ∆ Â≈∑ ∫ √≈Î ‘Ø «◊¡≈ Â∂ «¬µÊ∂ ¡≈√∆¡ÓÀ Í∆ ÚµÒ∫Ø ‚≈¬∆Ú≈∫ Èß± «¬√ «¬Ò≈’∂ ÚµÒ È≈ ◊À«ÈË≈ ÍzÀµ√ ’≈ÈÎ≥√ «Úº⁄ ÁØ Î∆ √Á∆ È‘∆∫ ÷⁄ «‘≈Õ «Î ÍzÀµ√ ’≈ÈÎ≥√ º÷∆ ◊¬∆ √∆Õ
‹≈‰ Á∆ √Ò≈‘ «ÁµÂ∆ ‹≈ ‘∆ ‘¢À ‡≈∫√ÍØ ‡Ù∂ È √Î∂ ‡∆ «‘º√≈ ÒÀ‰≈ «Í¡≈Õ ¿∞È∑ª ¡≈«÷¡≈ ‡≥Í È∂ «¬‘ Ú∆ ¡≈«÷¡≈ «’ ¿∞È∑ª ‘≈Òª«’ ≈Ù‡ÍÂ∆ ‡≥Í Á∂ Ȫ Á≈
ÏØ ‚ ¡≈Î ’ÈÀ ‚∂ ≈ È∂ Áµ«√¡≈ «’ Ó’Ω ∂ Á≈ Ó¡∞ ≈«¬È≈ «’ ¡«‹‘≈ ’’∂ ¿∞‘ ÷πÙ Ú∆ √ÈÕ ˘ Òº◊Á≈ ‘À «’ ¿∞‘ «¬√ È≈Ò ÷πÙ «’Â∂ Ú∆ «˜’ È‘∆∫ ’∆Â≈ «◊¡≈
’È Ò¬∆ ¿È∞ ≈∑ ∫ ÚµÒ∫Ø ‹≈∫⁄’≈≈∫ Á∆ ‡∆Ó Ì‹∂ ∆ ‹≈ ‘∆ Í ¿∞È∑ª ÚºÒØ∫ ¡≈÷∆ ◊ºÒ √‘∆ È‘∆∫ È‘∆∫ ‘ÀÕ ‹Ø ¿∞‘ ¡Á≈ ’ «‘≈ ‘À ‘ÕÀ
‘¢À √ÓØ Ú≈ ÁÍ∞ «‘ Èß± Ì‹∂ ∂ ◊¬∆ ¬∆ÓÒ∂ «Ï¡≈È «Úµ⁄ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫ ͺ’≈ª È∂ ‡»‚Ø ¿∞µÂ∂ «¬√ ¿∞√ È≈ÒØ∫ «˜¡≈Á≈ ¿∞√ ˘ ¡Á≈ Í ‡≥Í ˘ ‡»‚Ø, ÓÀ’ΩÈ
Í«Øz ÚÙß ∆¡Ò √’≈ È∂ ¡≈«÷¡≈ «’ √√’⁄À ÚÈ ÍÏ«Ò’ ÓπºÁ∂ ˘ ÷πºÒ∑ ’∂ Áº√‰ Ò¬∆ ÁÏ≈¡ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ ¿∞√ ˘ «¬√ ◊ºÒ Â∂ È≈‡Ø Á∂ √’ºÂ ‹ÈÒ ‹ÀȘ
√Î∂ ‡∆ ¬‹∂ √ß ∆ ÚµÒ∫Ø ¡µ◊ ¿µ∞ Â∂ ’≈ϱ Í≈¿‰∞ Ò¬∆ ‡∆Ó≈∫ Í≈«¬¡≈ «◊¡≈ ª ¿∞È∑ª È≈ ‘∆ «¬√ Á∆ √Ófi Ú∆ ‘ÀÕ √‡ØÒ‡ÈÏ◊ È≈Ò ÓπÒ≈’≈ ÂØ∫
Ì‹∂ ∆¡≈∫ ‹≈ ‘∆¡≈∫ ‘È¢ «¬µ’ «Ï¡≈È «Úµ⁄ ¡≈«÷¡≈ Ï≈∂ Óπ¡≈Î∆ Ó≥◊∆ Â∂ È≈ ‘∆ «¬√ Á∆ «¬‘ «‡ºÍ‰∆¡ª ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á ‡≥Í Í«‘Òª º÷∆ ◊¬∆ ◊À«ÈË≈Â
«◊¡≈ «’ «¬µ’ ¡Áß ≈‹?∂ ÓÂ∞ ≈Ï’ ¡µ◊ ¿µ∞ Â∂ ͱ ∆ Â≈∑ ∫ ÍπÙ‡∆ ’∆Â∆ «’ ¿∞È∑ª Á∆ «¬√ ˘ Òº«◊¡≈ √∆ «’ ¿∞√ ˘ «’≈‚ «È¿±˜ ’≈ÈÎ≥√ ÁΩ≈È ’≈Î∆ √Ú≈Ò
’≈ϱ Í≈¬∂ ‹≈‰ «Úµ⁄ ¡‹∂ ‘Ø ¡µ· Â∫Ø Á√ ÿ‡ß ∂ Á≈ √Ó≈∫ Ú∆‚∆˙ Ï≈∂ ‡≥Í È≈Ò ’ج∆ ◊ºÒ È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ Í ¡√Ò «Úº⁄ Íπº¤∂ ◊¬∂Õ «¬√ √ºÌ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ‡»‚Ø
Òµ◊◊∂ ≈¢ √√’⁄À ÚÈ Á≈ Ú≈Â≈Ú‰ ÓÂß ≈Ò≈ «¬Ò≈’∂ ‘ج∆ ‘ÀÕ ‡»‚Ø È∂ ¡≈«÷¡≈ «’ ’ÀÓ∂ ¿∞È∑ª Á∆¡ª ◊ºÒª «’≈‚ ’∆Â∆¡ª È∂ ¡≈͉∆ «È¿±˜ ’≈ÈÎ≥√ «Úº⁄
«Úµ⁄ ‘Ú≈ Á∂ «Ó¡≈ Á∆ ‹≈∫⁄ ’ «‘≈ ‘¢À Í«Øz Ú√ß «Úº⁄ ’ÀÁ ‘ج∆¡ª «‡ºÍ‰∆¡ª ¿∞ÁØ∫ ‹≈ ‘∆¡ª √ÈÕ «’≈«‚≥◊ «Úº⁄ ¡≈«÷¡≈ «’ ¡Ó∆’≈ È≈Ò √≈‚∂
¡È√∞ ≈ ‘≈Ò Á∆ ÿÛ∆ «’√∂ Â≈∑ ∫ Á∆ ’¬Ø ∆ ¡‚À Ú≈¬∆˜∆ Á∆¡ª ‘È ‹ÁØ∫ ¿∞‘ ‘ØȪ «ÚÙÚ ‡≥Í ¡≈÷ ‘∂ ‘È «’ ¿∞‘ Ï‘∞ ‘∆ √Ï≥Ë Ï‘∞ ÚË∆¡≈ ‘ÈÕ ¿∞È∑ª «’√∂
‹≈∆ È‘∆∫ ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘À¢ ¡≈◊»¡ª ˘ «¬‘ Áº√ ‘∂ √È «’ ‡≥Í Ó˜∂Á≈ ◊ºÒ √∆ ‹ÁØ∫ ¿∞È∑ª ÚºÒØ∫ ‡»‚Ø Á∆ Ú∆ ’ج∆ È∞’Â≈⁄∆È∆ È‘∆∫ ’∆Â∆
«ÈÌÔ≈ Á∂ ÏÒ≈Â’≈∆¡ª ˘ AF Á√Ïø ˘ «ÁÂæ ∆ ‹≈ √’Á∆ ˛ ¯ª√∆
ÈÚƒ «ÁæÒ∆ - «ÈÌÔ≈ Á∂ ÁØÙ∆¡ª Á∆ ¿∞√ È≈Ò ¿∞‘ «ÿÈ≈¿∞‰≈ ¡Í≈Ë ¡«Ë’≈∆¡ª ˘ ‹æÒ≈Á È‘ƒ «ÓÒ Í‡∆ÙÈ «ÏȪ ¿√∞ Á∆ √«‘ÓÂ∆ Á∂ Ì‹∂ ∆
ÁÔ≈ ͇∆ÙÈ ı≈«‹ ‘؉ ÂØ∫ Ï≈¡Á ◊¬∆ √∆¢
‘π‰ ¿∞È∑ª Á∆ ¯ª√∆ Á∆ «Â¡≈∆ Ùπ» ‘Ø ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆ «‹√ ”⁄ ¿∞√ Á∆ ‹≈È «‘≈¢ √»Âª È∂ Áæ«√¡≈ «’ «¬√ Ò¬∆ B@AB ”⁄ ⁄æÒÁ∆ Ïæ√ ”⁄ ‘Ø«¬¡≈ √∆
◊¬∆ ˛¢ ‘≈Òª«’ «¬√ ”⁄ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∆ ◊∫À◊Í∂
ÓπÙ«’Ò ‹æÒ≈Á Á∆ Ì≈Ò ˛ «’™«’ ⁄æÒ∆ ◊¬∆ √∆¢ «’‘≈ ‹≈ «‘≈ ˛ «’ ¡«Ë’≈∆ ‹æÒ≈Á Á∆ ÂÒ≈Ù ”⁄ Á∂Ù «˜’ÔØ◊ ˛ «’ AF Á√øÏ B@AB ˘
«Â‘≈Û ‹∂Ò∑ ”⁄ ¯ª√∆ Ò¬∆ ’ج∆ «ÈÌÔ≈ È≈Ò ¤∂ Á«ø«Á¡ª È∂ ⁄æÒÁ∆
‹æÒ≈Á È‘ƒ¢ «¬√ Á«Ó¡≈È ¯ª√∆ «ÈÌÔ≈ Á∂ ÁØÙ∆¡ª ˘ AF Á√øÏ ˘ Á∆¡ª ‘Ø ‹Ò∂ ª∑ ”⁄ ⁄’æ ’‡æ ‘∂ ‘È¢ Ïæ√ ”⁄ ◊À∫◊∂Í ’∆Â≈ √∆¢
Á∆ Â≈∆’ ˘ ÒÀ ’∂ ’¬∆ Ó∆‚∆¡≈
«ÍØ ‡ª √≈‘Ó‰∂ ¡≈ ‘∆¡ª ‘È «‹√ √Ú∂∂ E Ú‹∂ ¯ª√∆ «ÁæÂ∆ ‹≈ √’Á∆ ¿∞È∑ª È∂ Áæ«√¡≈ «’ ¿∞µÂ ÍÃÁ∂Ù Á∂ ¿∞È∑ª «¤¡ª ”⁄Ø∫ «¬æ’ ÁØÙ∆
”⁄ Á√øÏ B@AI Á≈ «¬æ’ «ÁÈ ¯ª√∆ È≈Ï≈Ò◊ √∆ ‹Ø ‘π‰ ¤∞æ‡ ⁄πæ’≈ ˛ ¡Â∂
Ò¬∆ ÂÀ¡ Áæ«√¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛¢ ˛¢ ‘≈Òª«’ «¬√ ◊æÒ Á∆ ÍπÙ‡∆ ‘≈Ò∂ ‹∂Ò∑ ¡«Ë’≈∆¡ª È≈Ò «¬√ Ï≈∂ ˆπøÓÈ≈Ó∆ «˜øÁ◊∆ «ÏÂ≈ «‘≈ ˛¢ ¿∞µÊ∂
√»Âª ÂØ∫ «ÓÒ∆ ‹≈‰’≈∆ ¡È∞√≈, ‘∆ «¬æ’ ÁØÙ∆ ≈Ó «√øÿ È∂ «Â‘≈Û ”⁄
«ÈÌÔ≈ Á∂ ÁØÙ∆¡ª ˘ ¿∞√∂ «ÁÈ √˜≈ ‹Ò∂ ∑ ÍÙà ≈√È È∂ È‘ƒ ’∆Â∆, Í √» ª ◊æÒÏ≈ ⁄æÒ ‘∆ ˛¢ ‘∆ ıπÁ’πÙ∆ ’ Ò¬∆ √∆¢ ‘π‰ √æ √≈Ò
«ÁæÂ∆ ‹≈ √’Á∆ ˛ «‹√ Â≈∆’ ˘ Ï≈¡Á Ï≈’∆ Ï⁄∂ ⁄≈ ÁÙØ ∆¡ª ˘ ‹ÒÁ
Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ ¯ª√∆ Á∆ Â∆’ «˜’ÔØ◊ ˛ «’ ’∂∫Á∆ ‘∆ ¯ª√∆ Á∆ √˜≈ ‘Ø √’Á∆ ˛¢
Ò◊Ì◊ ÂÀ¡ ˛¢ «Â‘≈Û ÍÃÙ≈√È ˘ ◊ë‘ Ó≥Â≈Ò∂ È∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ ≈ÓÈ≈Ê
«√¯ ‹æÒ≈Á «ÓÒ‰ Á∆ ÂÒ≈Ù ˛¢ ’Ø«ÚøÁ ÂØ∫ «¬æ’ ÁØÙ∆ «ÚÈ∂ ÙÓ≈ Á∆
¯ª√∆ Ò¬∆ È‘ƒ «ÓÒ «‘≈ ‹æÒ≈Á ÁÔ≈ ͇∆ÙÈ ı≈«‹ ’È Á∆
«ÈÌÔ≈ È≈Ò ÏÒ≈Â’≈ ¡Â∂ ’ÂÒ «√¯≈«Ù ’∆Â∆ √∆ ‘≈Òª«’ ¿∞√ Á∂
Á∂ ‹πÓ ”⁄ ÓΩ Á∆ √˜≈ Ì∞◊ ‘∂ ¡◊Ò∂ «ÁÈ ÙÓ≈ È∂ «¬‘ ’«‘øÁ∂ ‘ج∂
«Â‘≈Û ”⁄ ÏøÁ ÁØÙ∆¡ª ˘ ¯ª√∆ Ò¬∆ ÁÔ≈ ͇∆ÙÈ Ú≈«Í√ ÒÀ Ò¬∆ √∆ «’
ÍÓ≥ ∆ Ï≈¬∆ È≈Ò ·◊º ∆
¬¡∂ ÍØ ‡ ‹≈ ’∂ ÍÂ≈ Ò◊º ≈!
Í«‡¡≈Ò≈,-Í≥‹≈Ï∆ Á∂ Íz«√ºË ◊≈«¬’ Í∆˜≈Á≈ Ú≈√∆ √À’‡ HH ÷∂Û∆ ’Òª ≈¬∆‡√ Ò‰À Ò¬∆ BF ‘˜≈ D@@ Í∞ ¬∂ ¿∞µÂ∂ ÍÂ≈ Òº◊≈ «’ Óπ≥Ϭ∆ Á∆ ’ج∆
ÎÒ≈¬∆‡ ‘∆ È‘∆∫ ‘ÕÀ
ÍÓ≥ ∆ Ï≈¬∆ Á∂ È≈Ò ’’Ø √‡‚» ∆˙ «Ú⁄º ¯∆Á≈Ï≈Á Á∂ «ıÒ≈¯ ’√∂ Á‹ ’∆Â≈ ‘ÕÀ ‘Ø ÷≈Â∂ «Ú⁄º Í¡π ≈¬∂ ¡Â∂ A@ ÎÚ∆ ˘ Í≥Ó∆ Ï≈¬∆ È∂ «¬√ Ï≈∂ ·º◊∆ Ó≈È
Ú≈«Ò¡ª ˘ Í«ºπ ¤¡≈ ª ¿È∞ ª∑ √≈∆ ‡∆Ó
◊∆ ◊Ú≈¿‰∞ Á≈ fiª√≈ Á∂ ’∂ Ò÷º ª Á∆ ÍÓ≥ ∆ Ï≈¬∆ È∂ Á«º √¡≈ «’ E ÎÚ∆ B@AI È∆Ò Ï÷Ù∆ Ȫ Á∂ ¡≈ÁÓ∆ Á≈ ÎÈØ ¡≈«¬¡≈ È≈Ò ⁄‚≥ ∆◊Û∑ ‘‡Ø Ò «Ú⁄º ’∞ ‰ ˘ ’«‘
«Áº ≈Õ
·◊º ∆ Ó≈È Á≈ ÌÁ∂ ÷Òºπ ≈∑ ‘ÕÀ ·◊º ª È∂ ˘ ¿È∞ ª∑ ˘ «¬’ ’’Ø √‡‚» ∆˙ Ȫ Á∂ ÷≈Â∂ Â∂ Ô«» ‡¿Ï± ÷≈Â∂ «Ú⁄º AF Ò÷º Í∞ ¬∂ ‹Óª∑ «Î «’≈«‚◊≥ Á∆ «ÓÂ∆ ÏÁÒ∆ ’«‘ ’∂
‡∆Ó ˘ Ú≈Í√ Ì‹∂ «Áº ≈Õ AF ÎÚ∆ ˘
Í≥Ó∆ Ï≈¬∆ ˘ Í»∆ ‡∆Ó √Ó∂ Óπ≥Ϭ∆ Â∫Ø ¬∆ÓÒ∂ ≈‘∆∫ AA ÎÚ∆ B@AI ˘ ◊∆ ‘‰Ø Á≈ ’«‘ ’∂ «¬√ Á≈ A Î∆√Á∆ ‡’À √ ÍÓ≥ ∆ Ï≈¬∆ ˘ ÎÈØ ’ ’∂ ¿È∞ ª∑ Á∂ Ô«» ‡¿Ï±
÷≈Â∂ «Úº⁄ CG Òº÷ ∞ͬ∂ ‹Ó∑ª ‘؉ Á∆
‹≈‰ Ò¬∆ ⁄‚≥ ∆◊Û∑ ‘Ú≈¬∆ ¡‚º ∂ ¿µ∞ Â∂ Á∆ «‘√Ò ¡Â∂ AB ÎÚ∆ B@AI ˘ Á√º ’∂ ‘Ø AF ‘˜≈ Í∞ ¬∂ ÒÀ Ò¬Õ∂ «¬√ ◊Òº ’‘∆ ¡Â∂ «¬√ Á≈ A Î∆√Á∆ ‡’À √
ÌÚ≈ «Ò¡≈Õ Í≥Ó∆ Ï≈¬∆ ÂØ∫ Úº÷-Úº÷
Ú∆ √Áº «Ò¡≈ Â∂ Ô«» ‡¿Ï± ≈‘∆∫ ¿È∞ ª∑ Á∂ ’’Ø √‡‚» ∆˙ ÓÏ≥π ¬∆ «Ú÷∂ «’≈«‚◊≥ Á∆ «Íº¤Ø∫ ¡ÀµÓ‡∆Ú∆ ¿∞µÂ∂ ¡≈¿∞‰ Ò¬∆ B@ Â∆’ª «Ú⁄º A Ò÷º Â∫Ø Ú˺ ≈Ù∆ ¿È∞ ª∑ È∂
·◊º Ò¬∆Õ
÷≈Â∂ «Ú⁄º ’Ó Í≈¬∆ ‘‰Ø Á≈ ’«‘ ’∂ √⁄» È≈ «ÓÒ∆ √∆Õ ÓÒ∂ «Ú⁄º ÍÓ≥ ∆ Ï≈¬∆ Â∫Ø ‘˜≈ Í∞ ¬∂ «√’¿± ‡∆ ¿√∞ «Ú¡’Â∆ Á∂
«¬’ Ò÷º Í∞ ¬∂ Â∫Ø Ú˺ ’Ó Ú∆ ‘Ûͺ √≈≈ Ú∂ Ú≈ Ó«≥ ◊¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂ «¬‘ ÈÏß ÷≈Â∂ «Ú⁄º ‹Óª∑ ’≈¬∂ ◊¬Õ∂ «¬√ ÏÁÒ∂
Ò¬∆ ‘ÕÀ È≈ ‘‰Ø ¿µ∞ Â∂ ÎÈØ ≈‘∆∫ ◊Òº Ï≈ Ù∞ » ‘¬Ø ∆Õ ÍÓ≥ ∆ Ï≈¬∆ ˘ ⁄‚≥ ∆◊Û∑ Â∫Ø ÓÏ≥π ¬∆ ¡≈¿‰∞
«¬√ Ù«‘ Á∂ ¡È≈‹ Ó‚≥ ∆ Ê≈‰∂ «Ú⁄º ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ¡µÀ Ó ‡∆Ú∆ Á≈ Í∆ ¡≈ ˙ Ò¬∆ «‡’‡ª ÎØÈ ¿∞µÂ∂ Ì∂‹ «ÁºÂ∆¡ª
Í«π Ò√ È∂ ÍÓ‹∆ «√ÿ≥ ¿∞ ¯ ÍÓ≥ ∆ Ï≈¬∆ Á√º Á∂ «Ú¡’Â∆ È∂ ¡≈¬∆Í∆¡≈ ¡µÀ √ ÈÏß ◊¬∆¡ªÕ ÍÓ≥ ∆ Ï≈¬∆ AA ÎÚ∆ ˘ Í» ∆
Ú≈√∆ È≈Ê √‘≥Á Ï≈¬∆Í≈√ Ò‰À Ò¬∆ BF ‘˜≈ D@@ Í∞ ¬∂ ¡≈͉∂ ‡∆Ó È≈Ò Óπ≥Ϭ∆ ‹≈‰ Ò¬∆ ⁄≥‚∆◊Û∑
Í«‡¡≈Ò≈ Á∆ «Ù’≈«¬Â ¿µ∞ Â∂ √≈«‘Ò ÷≈Â∂ «Ú⁄º Í¡π ≈ Ò¬Õ∂ «¬√ «Í¤º ∫Ø Ú∆‚∆˙ Á∂ ¬¡∂ ÍØ ‡ ¿µ∞ Â∂ ◊¬∂ ª «‡’‡ª Ï≈∂ ͤºπ ‰
(11) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
Óπ¯Â ”⁄ ÒØ’ª Á≈ «„æ‚ Ì «˛
¡Ó∆’∆ «√æ÷ Á≈ √∂Ú≈ ‡æ’
Ú≈«Ùø◊‡È - Ú≈«Ùø◊‡È «Úæ⁄ ¡≈͉∆ Ùπ»¡≈ ÂØ∫ Ï≈¡Á «√¯
«‘‰ Ú≈Ò≈ «¬æ’ ¡Ó∆’∆ «√æ÷ «¬æ’ «ÂøÈ √≈Òª «Úæ⁄ ‘∆ «¬‘ ‡æ’ È≈
√Ú∂ ≈ ‡’æ ⁄Ò≈™Á≈ ˛ «‹√ ≈‘ƒ ¿‘∞ «√¯ «¬Ò≈’∂ Á≈ Ó≈‰ ω «◊¡≈ ˛
ÒØÛÚøÁ √’»Òª ¡Â∂ √Ó≈‹ √∂Ú∆ ÏÒ«’ B@ ‘˜≈ ÂØ∫ ÚæË ÒØ’ª ˘
√ø√Ê≈Úª √‰∂ √Ê≈È’ Ì≈¬∆⁄≈«¡ª ÌØ‹È Á∂ «‘≈ ˛¢’æ’Û È∂ «’‘≈ «’
Á∂ ÒØ’ª ˘ Óπ¯Â ÌØ‹È Ì∂‹Á≈ ˛¢ «‹È∑ª √’»Òª «Úæ⁄ «Í¤Ò∂ «ÂøÈ √≈Òª
¡ÓÀ∆’È Ï≈˜≈ È∂ ıÏ «ÁæÂ∆ ÂØ∫ ‡æ’ «ÈÔ«Ó »Í «Úæ⁄ ÌØ‹È
«’ Ú≈«Ùø◊‡È DC ’∂ √È∆ ’æ’Û È∂ √ÍÒ≈¬∆ ’ «‘≈ ˛ ¿∞µÊ∂
«¬æ’ Íπ≈‰≈ ¯À‚¡À’√ ‡æ’ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆ ‘≈˜∆ «Úæ⁄ C@
ı∆«Á¡≈, «¬√ ˘ √øÂ∆ ø◊ «Úæ⁄ ¯∆√Á∆ Ú≈Ë≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛¢ √¯ÒÂ≈ ÂØ∫
ø«◊¡≈ ¡Â∂ ¡≈͉≈ √∂Ú≈ ‡æ’ ¿∞ÂÙ≈‘Â, ’æ’Û È∂ «ÓÙ∆◊È «Úæ⁄
⁄Ò≈¿∞‰≈ Ùπ» ’ «ÁæÂ≈¢ Ú∆ «¬‘ Í«‘Ò Ùπ» ’∆Â∆ ˛ ¡Â∂ ¿∞‘
¿∞√ Á∆ Í«‘Ò «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ «¬√ Í«‘Ò ˘ Á∂Ù Ì «Úæ⁄ ¯ÀÒ≈¿∞‰
Ïæ«⁄¡ª Á∆ √‘≈«¬Â≈ ’Á∆ ˛¢ Á∆ ¿∞Ó∆Á ’Á≈ ˛¢
ÏÒ≈Â’≈ ÓÒπ ˜Óª Á∂ Í«Ú≈ª ˘ «ÓÒ∆ ’ÓΩ ∆ ÓÈ÷æ∞ ∆ ¡«Ë’≈ ’«ÓÙÈ ¡≥«ÓÃÂË≈∆ ÒÛ’∆
Á∆ ‡∆Ó, Ó’π ≈ÏÒ∂ Ú≈Ò∆ ʪ Â∫Ø √Ï» ‹‡π ≈¬∂ ¡Â∂ ÓÒπ ≈˜Óª ˘ ’∆Â∂ ω∆ ‘Ω∫◊ ’Ω∫◊ ‹∂Ò∑
«ÚÌ≈◊ ”⁄ ¡«Ë’≈∆
˛Á≈Ï≈Á - ’ΩÓ∆ ÓÈ∞æ÷∆ ÍÛÂ≈Ò∆¡≈ ‡∆Ó È∂ Óπ’≈ÏÒ∂
¡«Ë’≈ ’«ÓÙÈ Á∆ ÍÛÂ≈Ò∆¡ª «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ’¬∆ ÍπÒ∆√ ÓπÒ≈˜Óª √π÷Á∆Í ’Ω Â’∆ÏÈ AD √≈Òª ÂØ∫
‡∆Ó È∂ ˛Á≈Ï≈Á ÈÛ∂ ∂ ÍÒπ ∆√ Ó’π ≈ÏÒ∂ ˘ Ú∆ √Ú≈Ò ’∆Â∂ ‘È¢ ‘Ω∫◊ ’Ω∫◊ «Úæ⁄ «‘ ‘∆ ˛ ¡Â∂ ¿∞√
«Úæ⁄ Ó≈∂ ◊¬∂ ÏÒ≈Â’≈ ÓπÒ˜Óª «¬‘ ÓπÒ˜Óª ˘ ˛Á≈Ï≈Á ÂØ∫ Á∆ Â≈«¬È≈Â∆ ‘Ω∫◊ ’Ω∫◊ Á∆ ÒØ-Ú»
Á∂ Í«Ú≈ª È≈Ò ÓπÒ≈’≈ ’∆Â∆¢ E@ «’ÒØÓ∆‡ Á» ⁄æÂÈͺÒ∆ ¡Â∂ √«Ê ¡Ωª Á∆ ‹∂Ò∑ «Úæ⁄ ’∆Â∆
ÚÀ‡È∂∆ ‚≈’‡ È≈Ò √Ó»«‘’ ÿ‡È≈ È≈Ò √ÏøË ‘Ø √Ê≈Ȫ ¿∞µÂ∂ ◊¬∆ ˛¢
ÏÒ≈Â’≈ ’È ¡Â∂ ¿∞√ Á∆ ÒÀ ’∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∆ ÍπÒ∆√ ‡∆Ó «Úæ⁄ √π÷Á∆Í ’Ω Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’
‘æ«Â¡≈ ’ ’∂ Ò≈Ù √≈ÛÈ Ú≈Ò∂ ⁄≈ Ù≈«ÓÒ √È¢ ÍπÒ∆√ √»Âª ¡È∞√≈, ¡≈͉∆ «ÚÒæ÷‰ Á√Â≈Ë≈∆ «Áæ÷
ÓπÒ˜Ó F Á√øÏ ˘ ˙ÁØ∫ ÍπÒ∆√ ‹ÁØ∫ ⁄≈ª ˘ ¿∞√ √Ê≈È ¿∞µÂ∂ ’≈È ¿∞‘ «ÚÙ∂Ù «÷º⁄ Á≈ ’∂∫Á ¡Â∂
Óπ’≈ÏÒ∂ «Úæ⁄ Ó≈∂ ◊¬∂ √È ‹ÁØ∫ «Ò‹≈«¬¡≈ «◊¡≈ «‹æÊ∂ ¿∞È∑ª √«Â’≈ Á∆ Í≈ ω∆ ‘∆¢ BC ‘¯Â∂
¿∞È∑ª ˘ √ϻ ‹π‡≈¿∞‰ Ò¬∆ ÍπÒ∆√ ÏÒ≈Â’≈ Í∆Û ˘ Ó≈È Ï≈¡Á Á∆ «√÷Ò≈¬∆ ÁΩ ≈È ¿√∞ Á∆¡ª Ë≈«Ó’
ÿ‡È≈ √Ê≈È ¿∞µÂ∂ ÒÀ ’∂ ◊¬∆¢ ¡º◊ Ò◊≈ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ √∆ ª ¿∞È∑ª Ì≈ÚÈ≈ Á≈ √«Â’≈ ’«Á¡ª «ÚÌ≈◊
ÍπÒ∆√ √»Âª ¡È∞√≈ ÓπÒ˜Óª È∂ ◊¬∆¡ª «’™«’ «¬‘ √ÛÈ Òæ◊∆¡ª ÒÀ‰∆ ÍÚ∂◊∆¢ «ÓÃÂ’ª Á∂ Í«Ú≈’ È∂ Ì拉 Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆¢ ÍπÒ∆√ ÚÒ∫Ø ¿√∞ ˘ Á√Â≈ √ÓÂ∂ ’’≈ Ë≈È
ÍπÒ∆√ ÓπÒ≈˜Óª Á∂ ‘«Ê¡≈ ÷Ø‘ ’∂ √È ¡Â∂ «˜Ò∑≈ ‘√ÍÂ≈Ò «Úæ⁄ «¬È∑ª ÓÀ∫Ϫ ˘ ’«ÓÙÈ È≈Ò «ÓÒ≈¿∞‰ È∂ ÿ‡È≈ √Ê≈È ÂØ∫ ¯ØÈ, ◊πæ‡ ÿÛ∆ Á∆ «¬‹≈˜Â «ÁÂæ ∆ ◊¬∆ ¡Â∂ ¿√∞ Ò¬∆
Ì拉 Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆, ¡Â∂ ÍπÒ∆√ Á∆ √øÌ≈Ò Ò¬∆ ’ج∆ ÍÃÏøË È‘ƒ √∆¢ Ò¬∆ È≈«¬‰Í∂‡ «˜Ò∑∂ ÂØ∫ ˛Á≈Ï≈Á ¡Â∂ ‘Ø √ÏøË Ú√ª Ú∆ ‘≈«√Ò «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ Úæ÷∂ ÷≈‰∂ Á≈ Ú∆ ÍÃÏøË
ÚÒØ∫ ’∆Â∆ ‹Ú≈Ï∆ ’≈Ú≈¬∆ «Úæ⁄ Â∂¶◊≈È≈ ‘≈¬∆’؇ «Úæ⁄ «Ò¡ªÁ≈ «◊¡≈ ¡Â∂ ÈÀÙÈÒ ÍπÒ∆√ ’∆Â∆¡ª¢ ’∆Â≈ «◊¡≈¢ Á√Â≈Ë≈∆ ¡Ω ‘؉
‘Ω∫◊ ’Ω∫◊ ñ ‘Ω∫◊ ’Ω∫◊ ‹∂Ò∑
⁄≈∂ ÓπÒ˜Ó Ó≈∂ ◊¬∂¢ Á≈«¬ ‘ج∆ ͇∆ÙÈ «’ ‘æ«Â¡≈Úª ¡’À‚Ó∆ «Úæ⁄ ¿∞È∑ª Á∆ ÍÛÂ≈Ò∆¡≈ ÍÛÂ≈Ò ÁΩ≈È √≈«¬Ï≈Ï≈Á
’≈È ˛≈È∆‹È’ Ó≈‘ΩÒ «Úæ⁄ ‘ج∂
’ΩÓ∆ ÓÈ∞æ÷∆ ¡«Ë’≈ ’«ÓÙÈ Á∆ ’≈˘È∆ Á≈«¬∂ ÂØ∫ Ï≈‘ ‹≈ ’∂ ‡∆Ó È≈Ò ÓπÒ≈’≈ ’Ú≈¬∆ ◊¬∆¢ ÍπÒ∆√ È∂ Á≈¡Ú≈ ’∆Â≈ «’ ÓπÒ˜Óª «ÚÌ≈◊ «Úæ⁄ Í≥‹≈Ï∆ Ó»Ò Á∆
‡∆Ó Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ SSP Ó≥«˜Ò √À‰∆ ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª ‘È ¡Â∂ «¬È∑ª Á∆ «¬æÊØ∫ ‘∆ ‡∆Ó ¡≈͉∆ ’≈Ú≈¬∆ ⁄Ò≈ È∂ ÁØ ÍπÒ∆√ ÓπÒ≈˜Óª Á∂ ‘«Ê¡≈
«Ú⁄≈-Ú‡ªÁ∂ ÁΩ ≈È ¿√∞ È∂ «√÷æ ËÓ
’ ‘∂ ‘È¢ ¿∞‘ B@@E ÏÀ⁄ Á∂ ‹ª⁄ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ωÁ∆ ˛¢ ‘∆ ˛¢ ’ΩÓ∆ ÓÈ∞æ÷∆ ¡«Ë’≈ ÷Ø‘ Ò¬∂ √È ¡Â∂ ‹Ú≈Ï∆ ◊ØÒ∆Ï≈∆ √π÷Á∆Í ’Ω ˘ ÏÂΩ √‘≈«¬’ ¡¯√
¿∞µÂ ÍÃÁ∂Ù ’∂‚ Á∂ IPS ¡«Ë’≈∆ ¿∞√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘≈¬∆ ’؇ È∂ ’«ÓÙÈ ÚÒØ∫ Óπ’≈ÏÒ∂ Á≈ ¡≈͉∂ «Úæ⁄ ⁄≈Ø∫ ÓπÒ˜Ó Ó≈∂ ◊¬∂¢ «Úæ⁄ ¡Ω Á∆ Ï≈Ï∆ ¡Â∂ Ó»Ò
«ÈÔ∞’ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛¢ ‘Ω∫◊ ’Ω∫◊
‘È¢ ¿∞È∑ª Á∂ È≈Ò ¯ØÀ∫«˜’ Ó≈«‘ Ò≈Ùª ˘ √ØÓÚ≈ Â’ √ªÌ‰ Á∂ ‘π’Ó ÍºË ¿∞µÂ∂ ÈØ«‡√ ÒÀ‰ Ï≈¡Á ¯ØÀ∫«˜’ Ó≈«‘ª È∂ ÿ‡È≈ √Ê≈È
«√˪ª Â∫Ø Á‹» ∂ Ì≈¬∆⁄≈∂ È≈Ò √ÏËø Â
«ÓÃÂ’ª Á∂ ÍØ√‡ÓΩ‡Ó ’È Â∂ Á∂ «ÁæÂ∂ √È¢ «ÓÃÂ’ª Á∂ Í«Ú≈’ ’«ÓÙÈ Á∆ G ÓÀ∫Ï∆ ÂæÊ ÷Ø‹ ‡∆Ó ÂØ∫ ’¬∆ Á‹È ı≈Ò∆ ’≈±√ Á∂ «¬«Â‘≈√ «Úæ⁄ «¬‘ Í«‘Ò∆ Ú≈
Ú∆‚∆˙ ω≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ ‚≈’‡ Ú∆ ÓÀ∫Ï, ‹Ø √ø√’≈ Ò¬∆ Ò≈Ùª Á∆ ¡≈͉∂ ’øÓ «Úæ⁄ Òæ◊∆ ‘ج∆ ˛¢ ‡∆Ó Ï≈ÓÁ ’∆Â∂ ‘È¢ «¬√ ÁΩ≈È «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ ‹≈‰± ’Ú≈«¬¡≈¢
˛ ‹ÁØ∫ «’√∂ Í≥‹≈Ï∆ Ó«‘Ò≈ Á∆ ‹∂Ò∑
√È¢ ⁄≈Ø∫ «ÓÃÂ’ª Á∆¡ª Ò≈Ùª ¿∞‚∆’ ’ ‘∂ ‘È, ˘ ‘π‰ ‘Ø ¿∞‚∆’ Ó π ’ ≈ Ï Ò ∂ Ú ≈ Ò ∆ Ê ª ¡  ∂ « ¬ √ ÓπÒ˜Óª Á∂ ÍØ√‡ÓΩ‡Ó ÁΩ≈È ¿∞È∑ª
√π÷Á∆Í ’Ω È∂ «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ «’‘≈ «’
Ó«‘Ï»Ï È◊ Á∂ √’≈∆ ‘√ÍÂ≈Ò ’È∆ ÍÚ∂◊∆¢ «¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª ÿ‡È≈’ÃÓ È≈Ò √ÏøË ’¬∆ ‘Ø Á∂ Ù∆ª «Úæ⁄ «’√∂ Ú∆ ◊ØÒ∆ Á∂ È≈ «ÚÌ≈◊ «Úæ⁄ «ÈÔ∞’Â∆ ’∆Â∆ ◊¬∆
¿‘∞ ‹Ò∂ ∑ «ÚÌ≈◊ «Ú⁄æ ¿µ∞⁄∂ ¡‘Áπ ∂ Í≈à ÍÂ
˛¢ BD √≈Ò≈ √π÷Á∆Í ’Ω
’ ’∂ ¡≈͉∆ ’ΩÓ Á≈ È≈Ó ¡Â∂
¡≥«ÓÃÂË≈∆ ˛ ¡Â∂ «√ ”Â∂ Á√Â≈
«ÚÒæ÷‰ ͤ≈‰ ˘ ¿∞µ⁄≈ ⁄πæ’‰ Á≈
√‹≈™Á∆ ˛¢ Í≥‹≈Ï Á∂ ÂÈÂ≈È
‹˜Ï≈ æ÷Á∆ ˛¢
«˜Ò∑∂ Á∂ «Í≥‚ Ì∞æ⁄ ÷πÁ È≈Ò √ÏøËÂ
Â∂ ÓÀ‚∆’Ò ’≈Ò‹ ˘ Ì∂‹ «ÁæÂ∆¡ª √ø√’≈ Ò¬∆ ‘≈¬∆’؇ Á∆ ÍÃÚ≈È◊∆ Ê≈Úª ¿∞µÂ∂ Ú∆ ◊¬∆ ¢ ‘؉ Ï≈∂ ÍÂ≈ Òæ◊≈ ˛¢
Í≥‹≈Ï ”⁄ ≈‹√∆ ¡≈◊»¡ª Â∂ ◊À∫◊√‡ª «Ú⁄≈Ò∂ Ì≈¬∆Ú≈Ò∆ Á∆ ‘؉ Òæ◊∆ ‹ª⁄
⁄ø‚∆◊Û∑ - Í≥‹≈Ï ⁄ ≈‹√∆ Á‹ ‘È ¡Â∂ ¿∞√ Á∂ È≈Óƒ Ó≥Â∆ √π÷«‹øÁ «√øÿ øË≈Ú≈ øË≈Ú≈ È∂ «’‘≈ ˛ «’ √π÷Ï∆
Ï≈ÁÒ ˘ «Ï’Ó «√øÿ Ó‹∆·∆¡≈
¡≈◊»¡ª ¡Â∂ ◊À∫◊√‡ª «Ú⁄≈Ò∂ ◊À∫◊√‡ª È≈Ò Ú∆ √ÏøË ‘È ⁄؇∆ ¿∞µÍ Ò◊≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ÁØÙª ¿∞µÂ∂ Á∆ ‚æ◊ Â√’ª ¡Â∂ ◊À∫◊√‡ª
È≈Ò √ªfi Á∂ ÁØÙª Á∆ ‹ª⁄ Á∆ Ó≥◊
◊·‹ØÛ Á∂ ÁØÙª Á∆¡ª Ó∆‚∆¡≈ Á∂ ¡’≈Ò∆ ¡≈◊»¡ª √Ó∂ √π÷Ï∆ ÍÃÂ∆«’«¡≈ «Áø«Á¡ª Óπæ÷ Ó≥Â∆ ’È∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛¢ ÁØÚ∂∫ √π÷Ï∆
¡Â∂ Ó‹∆·∆¡≈ ˘ «¬√ ‹ª⁄ Ò¬∆
«Í؇ª Á≈ ıπÁ ‘∆ ÈØ«‡√ ÒÀ∫«Á¡ª Ï≈ÁÒ, «Ï’Ó Ó‹∆·∆¡≈ ¡Â∂ È∂ ¡º◊∂ «’‘≈, TÓÀ˘ «¬√ ◊æÒ √«‘ÓÂ∆ Á∂‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛
Í≥‹≈Ï Á∂ Óπæ÷ Ó≥Â∆ ’ÀÍ‡È ‘«√Ó Ï≈ÁÒ Á∂ È≈Ò È˜ ¿∞Â∂ æÂ∆ Ì Ú∆ Ùæ’ È‘ƒ «’ Ó∂∂ øË≈Ú≈ È∂ Ó‹∆·∆¡≈ ¿∞Â∂
Ú«Á¡ª ¿∞√ ˘ ◊À∫◊√‡ª ¡Â∂
¡Ó«øÁ «√øÿ È∂ «¬√ Ó≈ÓÒ∂ Á∆ ¡≈ «‘≈ ˛¢ «’√∂ Ú∆ √≈Ê∆ Á≈ ¡«‹‘∆ «’√∂ ‚æ◊ Â√’ª Á≈ √πÁ≈◊
¡≈«÷¡≈¢ øË≈Ú≈ È∂ ¡º◊∂ «’‘≈
‹ª⁄ Á∂ ‘π’Ó «Áø«Á¡ª Ú≈¡Á≈ ’ÀÍ‡È ¡Ó«øÁ «√øÿ È∂ «¬‘ Ú∆ «ÿÈ≈¿∞‰∆ ◊Â∆«ÚË∆ «Úæ⁄ «’ ‹∂Ò∑ «Úæ⁄ ÏøÁ ‹æ◊»
Ì◊Ú≈ÈÍπ∆¡≈ «‹√ È≈Ò ¿∞√ Á∆
’∆Â≈ ˛ «’ «’√∂ Á∂ Ú∆ ÁØÙ∆ Í≈¬∂ √≈¯ ’«Á¡ª «’‘≈, T√»Ï∂ «Úæ⁄ ‘æÊ ˛¢U √ªfi Á∂ ÁØÙ Ò≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ‘È,
¡√Ò «Úæ⁄ ¡’≈Ò∆-Ì≈‹Í≈ Á∂
‹≈‰ ¿∞µÂ∂ √ı ’≈Ú≈¬∆ ’∆Â∆ ˆÀ-’≈˘È∆ ◊Â∆«ÚË∆¡ª ˘ øË≈Ú≈ È∂ ¡≈͉∂ ¿∞µÍ Òæ◊∂ ≈‹ «Úæ⁄ √◊Ó √∆ ¡Â∂ «¬√
◊À∫◊√‡ «ıÒ≈¯ Á‹ DD ’∂√ª
‹≈Ú∂◊∆¢ ¿∞È∑ª È≈Ò ‘∆ ¡≈͉∂ ¿∞ÂÙ≈‘ ’È Ú≈Ò∂ «’√∂ Ú∆ ÁØÙª ˘ æÁ ’«Á¡ª fi»·≈ ¡Â∂ «Úæ⁄Ø∫ BI ’∂√ «¬’æÒ∂ Ó‹∆·∆¡≈ Á∂
‘Ò’∂ È≈Ò √ÏøË ‘È¢
√≈Ê∆¡ª ¿∞µÂ∂ Í»È ÌØ√≈ ‘؉ Á≈ «Ú¡’Â∆ ˘ Ïı«Ù¡≈ È‘ƒ Ï∂Ïπ«È¡≈Á Áæ√«Á¡ª ıπÁ
«ÚÙÚ≈√ ÍÃ◊‡≈«¬¡≈¢ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ¿∞√ «ıÒ≈¯ √ı ¡’≈Ò∆ ¡≈◊»¡ª ˘ ⁄π‰ΩÂ∆ «ÁæÂ∆
Óπæ÷ Ó≥Â∆ È∂ E Á√øÏ B@AI ’≈Ú≈¬∆ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆ ‹Ø Ú∆ ˛ «’ ¿∞‘ «’√∂ Ú∆ «Èͺ÷ ‹ª⁄
˘ ‹≈∆ ¡≈͉∂ ‘π’Óª «Úæ⁄ DGP
«ÁÈ’ ◊πÍÂ≈ ˘ ¿∞È∑ª «¬Ò˜≈Óª ’≈˘È ¡È∞√≈ ’È∆ ωÁ∆ ˛¢U ¬∂‹ø√∆ ‹ª ÓΩ‹»Á≈ ‹æ‹ ÂØ∫ ‹ª⁄
Á∆ ÍÛ⁄ØÒ ’È Ò¬∆ «’‘≈ ˛ ‹Ø √≈Ï’≈ ¡’≈Ò∆ √Í≥⁄ ’Ú≈¿∞‰ ˘ «Â¡≈ ‘È¢ «¬‘
Ò◊≈¬∂ ◊¬∂ ‘È ‹Ø «’ «ÚØË∆
ÁÒÏ∆ «„æÒÚª Á∂ ’ÂÒ ÂØ∫ ¡’≈Ò∆ ‘∆ ‘È «‹‘Û∂ ◊À∫◊√‡ª
¿∞È∑ª ’ØÒ Í∂Ù ’∆Â∂ Á√Â≈Ú∂˜ª
Í≈‡∆¡ª ÚÒØ∫ Ò≈¬∂ ◊¬∂ ÁØÙª Á∂ ‘È¢ Ï≈¡Á ¡’≈Ò∆ ÁÒ Â∂ Ì≈‹Í≈ Á∆ √ÍÃ√Â∆ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ √»Ï∂
Â√Ú∆ª «Úæ⁄ «¬æ’ ÏÁÈ≈Ó
¡Â∂ Â√Ú∆ª Á∂ ¡≈Ë≈ ¿∞µÂ∂ ÚÒØ∫ «Í¤Ò∂ ’πæfi «ÁȪ ÂØ∫ ‹∂Ò∑ «Úæ⁄ ‹∂Ò∑ ÍÃÏøË Á≈ Ï∂Û≈ ◊’
¿∞Ò‡ ’‘≈‰∆ «Ï¡≈È ’Á∂ ¡Í≈Ë∆ «‹√ «ıÒ≈¯ ’¬∆ ’∂√
’ «ÁæÂ≈¢
(12) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
⁄∆È ”⁄ ¯√∂ ’ÍÂ≈È ‹◊Ú∆ «√≥ÿ Á∆ «‘≈¬∆ Ò¬∆ Í«Ú≈ ’ «‘À ‹ºÁØ-‹«‘Á
Ò«∞ Ë¡≈‰≈ : Ì≈Â∆ √ÓÁ≥π ∆ ⁄∆È∆ ‹Ò √ÀÈ≈ È∂ ‹◊Ú∆ ˘ √Óπ≥Á ‘∆ ⁄∆È∆ ‹Ò √ÈÀ ≈ È∂ ’ÍÂ≈È ‹◊Ú∆ Í«Ú≈ ÓÁÁ Á∆ ◊∞‘≈ Ò≈ «‘≈ ‘À, «ıÒ≈¯ ÓÏ≥π ¬∆ Á∂ ¡Ï≥ ÒØ ∆ Ê≈‰∂ «Ú⁄º Ó≈ÓÒ≈
‹‘≈˜ Á≈ ’ÍÂ≈È ‹◊Ú∆ «√≥ÿ «Úæ⁄≈Ò∂ ‘∆ Ø’ ’∂ ¿∞√ Á∂ Í≥‹ √≈Ê∆¡ª ˘ ¿∞√ Á∂ Í≥‹ √≈Ê∆¡ª È≈Ò «‘≈√ ¿∞Ê∂ ‘∆ ‹◊Ú∆ Á∂ Í«Ú≈’ ÓÀ∫Ϫ Á‹ ’Ú≈ «Áº ≈ ‘ÕÀ Ó≈ÓÒ∂ Á∆ ‹ª⁄
«Í¤Ò∂ E Ó‘∆«È¡ª ÂØ∫ ⁄∆È∆ ¯Ω‹ Á∆ È≈Ò ¿∞√ ˘ «‘≈√ «Úº⁄ ÒÀ «Ò¡≈ ”⁄ ÒÀ «Ò¡≈Õ Ï≈¡Á «Úº⁄ ⁄∆È È∂ È∂ Ó«ÚÈ ’≥ÍÈ∆ Â∂ ‹◊Ú∆ È≈Ò ’«Á¡ª Í«π Ò√ ’Í≥ È∆ Á∂ ¡«Ë’≈∆¡ª ˘
«‘≈√ ”⁄ ‘ÀÕ ‹≈‰’≈∆ ÓπÂ≈Ï’ √∆Õ ‹◊Ú∆ «√≥ÿ Á∂ «ÍÂ≈ ÍÓ‹∆ ‹◊Ú∆ Á∂ Ï≈’∆ √≈Ê∆¡ª ˘ ª ¤º‚ ËØ÷≈ ’È Á∂ Ú∆ «¬Ò˜≈Ó Ò≈¬∂ ‘ÈÕ ¯ÛÈ Ò¬∆ ¤≈ÍÓ∂ ≈∆ ’ ‘∆ ‘ÕÀ ’ÍÂ≈È
‹◊≈˙∫ Á∂ «Í≥‚ ⁄∆Ó≈ Á≈ «‘‰ «√≥ÿ Á≈ ’«‘‰≈ ‘À ’∂ ‹ÁØ∫ ’≥ÍÈ∆ È∂ «ÁºÂ≈ Í ‹◊Ú∆ ˘ ‹‘≈˜ Á≈ ’ÍÂ≈È ‹◊Ú∆ «√≥ÿ Á∆ ÍÂÈ∆ ‹◊Ú∆ «√ÿ≥ B@@I «Ú⁄º ÈÚ∂ ∆ ”⁄ ÌÂ∆
Ú≈Ò≈ CA √≈Ò≈ √≈Ï’≈ È∂Ú∆ ¡¯√ ‹◊Ú∆ ˘ ‹‘≈˜ ÒÀ ’∂ ⁄∆È ‹≈‰ ’ÍÂ≈È ‘؉ ’’∂ ¡‹∂ Ú∆ ⁄∆È È∂ ◊◊ÈÁ∆Í ’Ω Á≈ ’«‘‰≈ ‘À «’ ¿∞È∑ª ‘«Ø ¬¡≈ √∆Õ «¬√ Â∫Ø Ï≈¡Á B AI «Ú⁄º
‹◊Ú∆ «√≥ÿ ¡≈͉∂ Í≥‹ √≈Ê∆¡ª Ò¬∆ «’‘≈ ª ’∞fi ’≈◊˜ ÿº‡ √ÈÕ ¡≈͉∂ ’Ϙ∂ «Úº⁄ º«÷¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ Ó«ÚÈ ’≥ÍÈ∆ «ıÒ≈¯ «¬≥‚∆¡È ¿‘∞ Ó«ÚÈ ’Í≥ È∆ È≈Ò ÏÂΩ ’ÍÂ≈È
È≈Ò «Í¤Ò∂ Í≥‹ Ó‘∆È∂ ÂØ∫ ⁄∆È Á∆ ‹◊Ú∆ «√≥ÿ È∂ ‹ÁØ∫ ’≥ÍÈ∆ Á∂ ’ÍÂ≈È ‹◊Ú∆ AF ‹∞Ò≈¬∆ ÂØ∫ ⁄∆È ‚≈«¬À’‡ ‹ÈÒ ¡≈¯ «Ù«Í≥◊ ˘ ‹«∞ Û¡≈ √∆Õ ‹◊Ú∆ «√ÿ≥ Á∂ Í«Ú≈ Á≈
«‘≈√ «Úº⁄ ‘ÀÕ ’ÍÂ≈È Ú‹Ø∫ ¡«Ë’≈∆¡ª È≈Ò ’≈◊˜ª Ï≈∂ ◊ºÒ Á∆ «‘≈√ «Úº⁄ ‘ÀÕ ‹◊Ú∆ «√≥ÿ Á∂ «Ù’≈«¬Â Á‹ ’Ú≈¬∆ ‘ÕÀ Á‹» ∂ Í≈√∂ ’«‘‰≈ ‘À «’ ¿È∞ ª∑ Á∆ √‰π Ú≈¬∆ «’Â∂ Ú∆
‹◊Ú∆ Ó«Ú≥È ’≥ÍÈ∆ Á≈ ‹‘≈˜ ÒÀ ’∆Â∆ ª ¿∞È∑ª È∂ «’‘≈ ’∂ Â∞‘≈˘ Í«Ú≈’ Ó∫ÀϪ Á∆ Ó◊≥ ‘À «’ Ì≈Â∆ ‹ª⁄ ’È Â∫Ø Ï≈¡Á «¬‘ ÍÂ≈ Ò◊º ≈ ’∂ È‘∆∫ ‘Ø ‘∆Õ «¬√ Ò¬∆ ¿È∞ ª∑ È∂ Í‹≥ ≈Ï
’∂ ¡≈͉∆ Í«‘Ò∆ ¡√≈¬∆ÈÓÀ∫‡ Í»∆ ¡◊Ò∆ Ï≥Á◊≈‘ ”Â∂ ’≈◊˜ «ÓÒ «ÚÁ∂Ù Ó≥Â≈Ò≈ Â∂ ÍzË≈È Ó≥Â∆ Ó«ÚÈ ’Í≥ È∆ ¡«‹‘∆ ‘’ ͫ‘Òª √’≈ Â∂ ’∫Á∂ √’≈ Â∫Ø ÓÁÁ Ó◊≥ ∆ ‘À
’È ‹≈ «‘≈ √∆ ‹ÁØ∫ ‹‘≈˜ Á∂ ’∞fi ‹≈‰◊∂ Í ¡«‹‘≈ È‘∆∫ ‘Ø«¬¡≈Õ ‹◊Ú∆ ˘ ÿ Ú≈Í√ ÒÀ ’∂ ¡≈¿∞‰ Ú∆ Ï‘Â∞ Ú≈ ’ ⁄’ºπ ∆ ‘ÕÀ «¬√∂ Á∂ ª ‹Ø ¿È∞ ª∑ Á≈ ͺπ ⁄∆È Á∆ «‘≈√Â
˜»∆ ’≈◊˜≈ ͻ∂ È≈ ‘؉ ’’∂ ¡◊Ò∆ ÏÁ≥ ◊≈‘ ”Â∂ Í‘⁄≥∞ ‰ Â∫Ø Í«‘Òª «Úº⁄ ¿∞È∑ª Á∆ ÓÁÁ ’ÈÕ «‹ºÊ∂ ⁄Òº «Á¡ª ‚∆‹∆ «Ù«Í◊≥ È∂ Ó«ÚÈ ’Í≥ È∆ «Úº⁄Ø∫ «È’Ò ’∂ ¡≈͉∂ ÿ ¡≈ √’∂Õ
BB √≈Ò Ï≈¡Á «¯ Ùπ » Ú≈∑ ‡√¡ÍÀ ◊Íæπ È∂ GB √≈Òª Ï≈¡Á «ÓÒÚ≈¬∂ «Ú¤Û∂ ̉À -Ì≈
‘ÚØ ◊∂ ∆ Ò≈‘Ω -Ú≈ÿ≈ ‡È∂
ÈÚƒ «ÁæÒ∆ - √ØÙÒ Ó∆‚∆¡≈ «¬æ’ Ì≈-ÌÀ‰ ¡Â∂ ÁØ‘∂∫ Í«Ú≈ √ØÙÒ
Ó∆‚∆¡≈ ˜∆¬∂ «ÓÒ∂¢ ‰‹∆ È∂
¡«‹‘≈ ˜∆¡≈ ω «◊¡≈ ˛ ‹Ø «’‘≈, TGB √≈Ò Ï≈¡Á ‘π‰ Ó∂∆ ÌÀ‰
«ÓÒ∆ ˛¢ ÓÀ∫ ‹Ø Ú∆‚∆˙ Á∂÷∆ ˛ ¿∞√
«Ú椫ۡ≈ ˘ «ÓÒ≈™Á≈ ˛¢ √≈‚∂ «Úæ⁄ Ó∂∆ ÌÀ‰ ‘»-Ï-‘» Ó∂∆ Óª Ú◊∆
«Áæ√ ‘∆ ˛¢ Ï⁄ÍÈ ”⁄ ¿∞√ ˘ Ì∞æ‹Ø
√Ó≈‹ ”⁄ ¡«‹‘∂ ÒØ’ Ú∆ ‘È ‹Ø «ÁÒª ÏπÒ≈™Á∂ √ª¢ ¡√ƒ ıπÙ ‘ª «’ ÌÀ‰ GB
√≈Ò Ï≈¡Á «ÓÒ∆¢ «¬‘ ‘∆ ÂÓ≥È≈ ˛
˘ «ÓÒ≈¿∞‰ Á≈ ˜∆¡≈ ωÁ∂ ‘È¢ «’ ¡√ƒ ¿∞√ È≈Ò ¤∂Â∆ ÂØ∫ ¤∂Â∆ «ÓÒ
√’∆¬∂¢U
’fiæπ ¡«‹‘∆ ‘∆ ’‘≈‰∆ ˛ «Ú¤Û∂ ̉À -
ÌÀ‰ È∂ Áæ«√¡≈, TÓ∂≈ È≈Ó Ì∞æ‹Ø
Ì≈ Á∆ ‹Ø Â’∆ÏÈ GB √≈Òª Ï≈¡Á È‘ƒ ‘π‰ √’∆È≈ ˛¢U ¿∞È∑ª Á≈ «¬æ’
Íπæ ‹ÓÙ∂Á ˛ «‹√ Á∂ ÁØ√ È∂ ¿∞‘
«¬æ’ Ú∑≈‡√¡ÀÍ ◊πæÍ ˜∆¬∂ «¬æ’-Á»‹∂ Ú∆‚∆˙ Á∂÷ ’∂ ¿∞È∑ª Â’ Í‘πø⁄≈«¬¡≈¢
¿∞Ë ØÓ∆ È∂ Áæ«√¡≈ «’ ¡≈͉≈ Íπø¤∆
È≈Ò «ÓÒ∂¢ ÌÀ‰ AIDG Á∆ Úø‚ ’≈È Í«Ú≈ È≈Ò Â’∆ÏÈ BB ‘˜≈ Ò’Ø
‹πÛ∂ ‘ج∂ ‘È ‹Ø «ÏÇ∂È, ’ÀÈ∂‚≈,
Ì≈ ¡Â∂ Í«Ú≈ ÂØ∫ «Ú¤Û ◊¬∆ √∆¢ ¡Ó∆’≈ ¡Â∂ ¯ª√ ”⁄ «‘øÁ∂ ‘È¢
ØÓ∆ AIDG Á∆ Úø‚ Á∂ ◊Ú≈‘ ‘∂
«¬√Ò≈Ó≈Ï≈Á - Í≈«’√Â≈È Á∂ «ÁÈ Ì ”⁄ ⁄≈ ◊∂Û∂ Ò◊≈Ú∂◊∆ «‹√ Á‘Ø ª Á≈ «ÓÒ‰ ‘Ø √«’¡≈ ‹Óø -» ’ÙÓ∆ Ϙπ◊ª È≈Ò ◊æÒ ’ ’∂ ¿∞È∑ª Á∆¡ª
Ò≈‘Ω ÂØ∫ Ú≈ÿ≈ ∂ÒÚ∂ √‡∂ÙÈ Ú∆‚∆˙˜ ¡≈͉∂ ¯∂√Ïπæ’ Í∂‹ ¡Â∂
«Ú⁄’≈ BB √≈Ò Ï≈¡Á «¬æ’ Ú≈ Á≈ «’≈«¬¡≈ C@ Íπ ¬∂ ‘ÚØ ◊∂ ≈¢ AIIG Á∂ Íπø¤ Á∆ «‘‰ Ú≈Ò∆ ØÓ∆ ÙÓ≈ Á∆ Ú≈∑ ‡√¡ÍÀ ◊Íæπ ”⁄ Ù¡∂ ’Á∆ ˛ «‹√
«¯ AD Á√øÏ ÂØ∫ ∂Ò ◊æ‚∆ ⁄æÒ∂◊∆¢ È≈Ò ¿∞È∑ª Á∂ «Úæ¤Û∂ ‘ج∂ ÒØ’ «ÓÒ
«¬√ ∂Ò ◊æ‚∆ ”⁄ AHA Óπ√≈¯ √¯ Â’ Ò≈‘Ω ¡Â∂ Ú≈ÿ≈ √‡∂ÙÈ ÏÁΩÒ¢ ¡≈«÷’≈ E Á√øÏ ˘ «ÓÒÚ≈ ‘∆ √∆, ¡Â∂ ¿∞√ √Ó∂∫ Á∆ ¿∞√ È∂ Í»∆ ‹≈‰¢
’ √’‰◊∂ ‹Ø Í≈«’√Â≈È ¡Â∂
Ì≈Â∆ √‘Áæ ”Â∂ ‘ Ù≈Ó ‘‰Ø Ú≈Ò∆ «Ú⁄’≈ «¬√ ∂Ò ◊æ‚∆ Á≈ √ø⁄≈ÒÈ ØÓ∆ È∂ AIDG Á∆ Úø‚ ÂØ∫ Ï≈¡Á «ÁæÂ≈¢ ’‘≈‰∆ Áæ√∆¢ Ú∆‚∆˙ ◊πæÍ Á∂ ÓÀ∫Ï
¯ÒÀ◊ √À∂ÓÈ∆ Á≈ Ó˜≈ ÒÀ √’Á∂
‘È¢Í≈«’√Â≈È∆ Ò∂ Ú∂ √‡Ù∂ È Á∂ Ó÷æπ ‘πøÁ≈ √∆¢ Ì≈ ¡Â∂ Í≈«’√Â≈È ”⁄ ¡≈Í«‰¡ª ØÓ∆ Áæ√Á∆ ˛ «’ «¬æ’ «ÁÈ ¡Â∂ Í≈«’√Â≈È Á∂ ≈ÚÒ«Í≥‚∆ ”⁄
¡≈Ú≈‹≈¬∆ «È◊≈È ¡≈«Ó ÏÒØ⁄
È∂ Áæ«√¡≈ «’ ∂Ò ◊æ‚∆ ˘ ÁπÏ≈≈ «˜’ÔØ◊ ˛ «’ ‹øÓ»-’ÙÓ∆ Â∫Ø «Ú¤æ Û ’∂ «‘ ‘∂ Í«Ú≈ª ˘ √ÙØ Ò Ú∑≈‡√¡ÀÍ ◊πæÍ ”⁄ ≈‹√Ê≈È Á∂ «‘ ‘∂ ˜πÏ∂ È∂ Á∂«÷¡≈ ª ˛≈È
Ùπ» ’È Ò¬∆ √≈∆¡ª «Â¡≈∆¡ª
Í» ∆ ’ Ò¬∆¡ª ◊¬∆¡ª ‘È¢ ÁØ ’⁄Ø ª «Ú⁄æ ∫Ø Ë≈≈ CG@ ‘‡≈¬∂ ‹≈‰ Â∫Ø Ï≈¡Á Ó∆‚∆¡≈ ˜∆¬∂ «ÓÒ≈¿∞‰ Á≈ Ï∆Û≈ ÙÃ∆◊ø◊≈È◊ Á∂ «‘‰ Ú≈Ò∂ ‘Í≈Ò «‘ «◊¡≈, ¿∞√ È∂ «’‘≈ «’ “«¬‘ ª
Ú≈Ò∆ «¬√ ∂Ò ◊æ‚∆ Á∆ ÓπøÓ Á≈
’øÓ Í»≈ ‘Ø ⁄πæ’≈ ˛¢ «¬‘ ∂Ò ◊æ‚∆ Ì≈ ¡Â∂ Í≈«’√Â≈È «Úæ⁄ ÂÈ≈¡ ⁄πæ«’¡≈¢ Á¡√Ò ØÓ∆ «Í¤Ò∂ ‚∂„ «√øÿ È∂ Ú∑≈‡√¡ÀÍ ◊πæÍ ”⁄ Ú∆‚∆˙ ‹ÓÙ∂Á Á∆ Óª ˛¢ ”
ÚæË «◊¡≈ ˛¢ «¬√ ÂØ∫ È≈≈˜ ‘Ø ’∂ √≈Òª ”⁄ ¡≈͉≈ Íπø¤∆ Í«Ú≈ Óπ«‘øÓ Ì∂«‹¡≈¢ Ú∆‚∆˙ ”⁄ ‰‹∆ «√øÿ ‹ÓÙ∂Á È∂ ‰‹∆ Á≈ Ú∆‚∆˙
Í≈«’√Â≈È È∂ Ì≈ È≈Ò ÚÍ≈’ ˜∆¬∂ AE Í«Ú≈ª ˘ «ÓÒÚ≈ ⁄πæ’∆ (GA) AIDG Á∆ Úø‚ ÁΩ≈È ⁄≈ √≈Ò ¡≈͉∆ Óª ˘ «Á÷≈«¬¡≈ ª ¿∞√
√ÏøË ÂØÛ Ò¬∂ ‘È¢ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ˛¢ ÓØ ∆ ¡≈͉≈ ¯√∂ Ï’æπ Í‹∂ ⁄Ò≈™Á∆ Á∆ ¿∞Ó «Úæ⁄ «Ú¤Û∆ ÌÀ‰ Ì∞æ‹Ø (GF) Á∆¡ª ¡º÷ª ”⁄Ø∫ ‘øfi» ¡≈ ◊¬∂¢ ¡≈͉≈
∂Ò ¡≈Ú≈‹≈¬∆ ”Â∂ Ú∆ Ø’ Ò◊≈¬∆ ˛¢ ¡≈͉≈ ͤøπ ∆ Í«Ú≈ È∂ ≈‹√Ê≈È Á∆ ’‘≈‰∆ √π‰≈ «‘≈ √∆¢ ‰‹∆ Íπø¤∆ Í«Ú≈ È∂ ÁØÚª Í«Ú≈ª Á≈
‘¬Ø ∆ ˛ «‹√ ’≈È Ê≈ «¶’ ¡’À √͵Àà √ ”⁄ «‘ ‘∂ Ì≈ ¡Â∂ Í≈«’√Â≈È Á∂ «√øÿ Ú∆‚∆˙ ”⁄ ¡≈͉∂ Á≈Á≈ ÈßÏ «Ò¡≈ ¡Â∂ ÁØÚª Á∆ «¬æ’-Á»‹∂
¡Â∂ √ÓfiΩÂ≈ ¡À’√ÍÃÀ√ ”Â∂ «¯Ò‘≈Ò ≈ÚÒ«Í≥‚∆ ”⁄ «‘ ‘∆ ÌÀ‰ ˘ ÓÂÚ≈Ò «√ÿø ¶ÏÁ≈ Á≈ Ȫ ÒÀ «‘≈ È≈Ò ◊æÒ ’Ú≈¬∆¢ GB √≈Ò Ï≈¡Á
Ï∂’ Òæ◊ ◊¬∆ ˛¢
(13) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
÷≈ÒÛ≈ ‹Ø Ò≈ÍÂ≈ ÒØ’ª Á∆ Ì≈Ò ÁÏ≈ √≈«‘Ï ”Â∂ ‘¬Ø ∂ ¯‹Ω ∆
‘ÓÒ∂ ˘ ¡«ÂÚ≈Á∆ ‘ÓÒ≈
’Á≈ ¡≈Í»ø ‘Ø«¬¡≈ Ò≈ÍÂ≈
’≈ Á‰∂ Á∆ Ó◊≥
ÁÒ‹∆ ¡Ó∆ ¡Â∂
‹√Í≈Ò «√ÿø Á∆ «ÍØ ‡
¶‚È - Í≥‹≈Ï Á≈ AIH@«Ú¡ª
¡Â∂ AII@«Ú¡ª Á≈ Í«‘Ò≈ ¡ºË
÷≈Û’» Ò«‘, ÍπÒ∆√ ’≈Ú≈¬∆¡ª
¡Â∂ Ï∂’√» ÒØ’ª Á∂ ÿ≈‰ Ò¬∆
‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ˛¢ «¬√ ÁΩ «Úæ⁄ ‹∂
Á«‘ÙˆÁ∆ Á∆¡ª Ú≈Á≈ª
‘ج∆¡ª ª ÍπÒ∆√ ÂÙæÁÁ, «‘≈√Â∆
ÓΩª ¡Â∂ fi»·∂ ÍπÒ∆√ Óπ’≈ÏÒ∂ Ú∆
Ò◊≈Â≈ ⁄⁄≈ «Úæ⁄ ‘∂¢ ¡≥«ÓzÂ√-÷≈ÒÛ≈ «ÓÙÈ È∆Ò≈ Â≈≈ ¯‹Ω ∆ ‘ÓÒ∂ ¡Â∂ fi·» ∂ ÍÒπ ∆√
¡≈◊∂È≈¬∆˜∂ÙÈ ¡Â∂ «¬√ Á∆¡ª Ó’π ≈Ï«Ò¡ª Á∆ ÍÛÂ≈Ò Ò¬∆ Ú÷º Ú÷º
«¬‘ Ó√Ò≈ ÓÈ÷æ∞ ∆ ‘’’» Á∂ ’≈’Èøπ √«‘Ô◊Ø ∆ ‹ÊÏ∂ Á≥ ∆¡ª È∂ ¡‹º ’ÓΩ ªÂ∆ ÓÂ∂ √≥√Á ¡Â∂ «ÚË≈È √Ì≈ «Úæ⁄ ÒÀ
ÓÈ÷º∞ ∆ ¡«Ë’≈ «ÁÚ√ Ó’Ω ∂ «√÷º √◊≥  ’∂ ‹≈‰Õ
‹√Úø «√øÿ ÷≈ÒÛ≈ Á∂ ‘Ú≈Ò∂ È≈Ò Á∂ Ȫ ÷πºÒ∑≈ ͺ ‹≈∆ ’«Á¡ª ¿È∞ ª∑ ¡≈«÷¡≈ «’ Ó‘Ó» «¬Á≥ ≈ ◊ªË∆,
¡≈«÷¡≈ «’ √z∆ ‘«Ó≥Á √≈«‘Ï ”Â∂ ≈‹∆Ú ◊ªË∆ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Ò≈Ò «’zÙÈ
⁄⁄≈ «Úæ⁄ ¡≈«¬¡≈ √∆ ‹ÁØ∫ ¿∞È∑ª È∂ ‘ج∂ ¯Ω‹∆ ‘ÓÒ∂, fi»·∂ Óπ’≈Ï«Ò¡ª ¡Â∂ ¡‚Ú≈È∆, Íz’≈Ù «√≥ÿ Ï≈ÁÒ,
ÈÚ≥Ï, AIHD ’ÂÒ∂¡≈Ó ˘ √z∆ ’∂Í∆¡Àµ√ «◊ºÒ, ’∞ÒÁ∆Í Ï≈Û ¡≈«Á
¡≥«ÓÃÂ√, Ó‹∆·≈ ¡Â∂ ÂÈÂ≈È ¡’≈Ò Âı ÂØ∫ «√º÷∆ ¿∞µÍ ˘ «ÁºÂ∂ √ÈÓ≈È Ú≈Í√ Ò¬∂ ‹≈‰∂
¡«ÂÚ≈Á∆ ‘ÓÒ≈ ¡ÀÒ≈ȉ Ò¬∆ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ
Á∂ «ÂÈø ÙÓÙ≈È ÿ≈‡ª «Ú⁄æ ‹È» AIHD √πÍ∆Ó ’؇ Á∆ «È◊≈È∆ ‘∂· ‘ج∆ Ò≈ÍÂ≈ ÒØ’ª Á∆ Ì≈Ò ’È Ú≈Ò≈ ‘∆ Â’∆ÏÈ √≈∂ ÓπÒ’ª Á∂ «¬«Â‘≈√ ’≈Ú≈¬∆ ’∆Â∆ ‹≈ÚÕ∂ «¬√ √ÏË≥ ∆ ¡‹º ¿∞È∑ª ¡≈«÷¡≈ «’ Óπº÷ Ó≥Â∆ ’À͇È
«Úæ⁄ Á‹ ˛¢ «¬ºÊ∂ ͺ’≈ √≥Ó∂ÒÈ ÁΩ≈È ‹Ê∂Ï≥Á∆ ¡Ó«≥Á «√≥ÿ, «‹È∑ª È∂ ¯Ω‹∆ ‘ÓÒ∂
ÂØ∫ Á√øÏ AIID Â’ «’˙‡∆¡ª ‹ª⁄ «Úæ⁄ ¿∞È∑ª B,@IG Ò≈Ùª Á≈ ‘Ø«¬¡≈ Ò≈ÍÂ≈ Á∂ ¡À‚ÚØ’∂‡ ‹◊Á∆Í «√≥ÿ ≥Ë≈Ú≈, «ıÒ≈¯ ¿∞ÁØ∫ ¡√Â∆¯≈ «ÁºÂ≈ √∆, ‘∞‰
Ì≈Â∆¡ª È∂ ¡‹È‡∆È≈ È≈Ò √«ÚÁ≥ «√ÿ≥ ÍÒ≈√Ω , Í‹≥ ≈Ï ÓÈ÷º∞ ∆ «¬≥Á≈ ◊ªË∆ ˘ Ù˪‹Ò∆ Ì∂‡ ’ ’∂
◊¬∆¡ª Ò≈Ùª Á∂ Ú∂ Ú∂ ÈÙ ’∆Â∂ √È¢ Ú∂ Ú≈ «ÁÂæ ≈ √∆ «‹Èª∑ Á≈ Í‹≥ ≈Ï ÍÒπ ∆√ «¬È∑ª Ó√«Ò¡ª È≈Ò ‹πÛ∂ Í≈¬∆ √ªfi ¡«Ë’≈ √≥◊·È Á∂ «’Í≈Ò «√≥ÿ ¯Ω‹∆ ‘ÓÒ∂ ˘ ‹≈«¬˜ ·«‘≈ ‘∂ ‘ÈÕ
≥Ë≈Ú≈, ÓÈ∞º÷∆ ¡«Ë’≈ «¬È√≈¯ ¿∞‘ Ï∂¡ÁÏ∆ Ó≈Ó«Ò¡ª Á∂ ÁØÙ∆¡ª Â∂
¿∞È∑ª «¬‘ Á≈¡Ú≈ ’∆Â≈ √∆ «’ «¬‘ ÚÒØ∫ √ø√’≈ ’ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ √∆¢ √π¡≈Òª Á∆ ’∆Ó ‹√Úø «√øÿ ‹ÁØ∫ ÙÃ∆È◊ Á∂ Ò≈Ò ⁄Ω’ «Úæ⁄ √≥ÿÙ Á∂ Ï≈Ï≈ ÁÙÈ «√≥ÿ, ’≈ÏÒ È«Ù¡ª Á∂ ’≈ØÏ≈∆¡ª ˘ «◊z¯Â≈
‘ Ó‘∆È∂ Ò≈ÍÂ≈ ‹∆¡ª Á∂ Í«Ú≈ª «√≥ÿ, «Ú√≈ «√≥ÿ ¡≈«Á È∂ ¡≈«÷¡≈ ’È «Úæ⁄ Ú∆ ¡√¯Ò ‘∂ ‘ÈÕ «¬√∂
Ò≈Ú≈«√ Ò≈Ùª ÍπÒ∆√ Á∆¡ª ˆÀ- ’«ÓÙÈ È∂ ¡≥«ÓÃÂ√, Ó‹∆·≈ ¡Â∂ ÷≈ÒÛ≈ ˘ ¡≈͉∆ ‹≈È Á∂ ’∂ ⁄’π ≈‰∆ Á∂ ‹∆¡ ËÈ≈ «ÁøÁ∂ ‘È Âª «¬‘ «’ ÙÓØz ‰∆ ’Ó‡∂ ∆ fi·» ∂ Ó’π ≈Ï«Ò¡ª «Ú⁄æ Â∑ª ˆ∆Ϫ ¡Â∂ «’√≈Ȫ Á∂ ’˜∂
¡‹È‡∆È≈ «Úæ⁄ ‘’»ÓÂ∆ ‹Ï Á≈ ¡Â∂ ËÓ Ô∞ºË ÓØ⁄∂ ÁΩ≈È Ù‘∆Á ‘؉ Óπ¡≈¯ È‘∆∫ ‘ج∂Õ
’≈˘È∆ ’≈Ú≈¬∆¡ª Á∆ ◊Ú≈‘∆ ÂÈÂ≈È «Úæ⁄ ’∆Â∂ √ø√’≈ª Á∆ ͬ∆ √∆¢ ¿∞È∑ª ˘ F √ÂøÏ AIIE ˘ «Ù’≈ ‘¬Ø ∂ Ò≈ÍÂ≈ ‹∆¡ª Á∂ Í«Ú≈ª Ú≈«Ò¡ª Á∆¡ª Â√Ú∆ª ’∂∫Á∆ «√º÷ ¿∞È∑ª ¡≈«÷¡≈ «’ Í≥‹≈Ï Á∂ ÌÒ∂ Ò¬∆
È≈Ò √ªfi Í≈™Á∂ ‘È¢ ¡‹≈«¬Ï ÿ «Úæ⁄ Ò◊≈Ú∂Õ √≈’≈ ’ÀÍ‡È ¡Ó«≥Á «√≥ÿ ˘ Óπº÷ Ó≥Â∆
ÌÁ∆¡ª ‘È¢ ‹√Úø «√øÿ ÷≈ÒÛ≈ ‹≈‰’≈∆ ‹≈∆ ’∆Â∆ √∆, ¡Â∂ ¡≥«ÓÃÂ√ «Úæ⁄ ¿∞È∑ª Á∂ ÿØ∫ ÍπÒ∆√ È∆Ò≈ Â≈≈ √Ó∫∂ Ó≈∂ ◊¬∂ √Ó‘» Ù‘∆Áª Á≈ ¡‘∞Á≈ ¤º‚ Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ «¬√∂
¡‹È‡∆È≈ «Ú⁄æ ¡≈͉∂ Ï«æ ⁄¡ª Á∆¡ª Â√Ú∆ª Ù‘∆Á ◊ÀÒ∆ «Úæ⁄ Â∑ª Ï≥Á∆ «√º÷ª Á∆ «‘≈¬∆, Í≥‹≈Ï
Á∂ Á≈¡Ú∂ Á∆ Â√Á∆’ «¬‘ ÂæÊ ’Á∂ ‹√Úø «√øÿ ÷≈ÒÛ≈ Á∂ ’ÂÒ Ó≈ÓÒ∂ È∂ ¡◊Ú≈ ’∆Â≈ ¡Â∂ ¿∞√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Á∆ ‘؉∆ Ï≈Ï √Ú≈Ò Íπæ¤Á∆¡ª Ò≈¬∆¡ª ‹≈‰, Í≥‹≈Ï Á∂ √≥√Á ÓÀ∫Ï «Úæ⁄ Ò∞º‡ª ≈‘∆∫ ‹≈«¬Á≈Áª ω≈¿∞‰
Ó≈Úª, Í∆» Á∂ ÷‚≥ ª «Ú⁄æ ¡≈͉∂ ÿ ¡Â∂ «ÚË≈«¬æ’ ‹»È AIHD, √≈’≈ Ú≈«Ò¡ª Á∆ ‹ª⁄ Ó≥◊∆ ◊¬∆Õ
√È «’ «˜¡≈Á≈ Ò≈Ùª ÍπÒ∆√ È∂ «Ú⁄æ Í‹≥ ≈Ï ÍÒπ ∆√ Á∂ ÓÒπ ≈˜Óª ˘ ÁÙØ ∆ ¿∞È∑ª Á≈ ’ج∆ Ê‘π-ÍÂ≈ È‘ƒ Á∂ ‹∆¡ª Á∆¡ª ¡√Ê∆¡ª ÒæÌÁ∂
’≈’Èøπ ¡Â∂ Í‹≥ ≈Ï «Ú⁄æ ¡≈͉∂ ÿª
ÙÓÙ≈È ÿ≈‡ª «Úæ⁄ «Ò¡ªÁ∆¡ª √È¢ Í≈«¬¡≈ «◊¡≈ √∆¢ Òæ«◊¡≈¢ ¿∞È∑ª ˘ ¡◊Ú≈ ’È ¡Â∂ Á∂ ‹∆¡ª Á∂ ÓπÛ ¡≈¿∞‰ Á∆ Ï∂¿∞Ó∆Á∆
È≈Ò «‹¿∫±Á∂ «¬’æ Ø ’Èπ Ï∂ Á∂ ‹∆¡ ‘È¢
÷≈ÒÛ≈ ≈‘ƒ ‘ج∂ ıÒ≈√∂ È∂ Ò≈Ú≈«√ ’«ÓÙÈ È∂ Ò≈Ùª ˘ «ÂøÈ ÙÃ∂‰∆¡ª ’ÂÒ ’È Ò¬∆ CBI È∂ Í≥‹≈Ï Ò≈ÍÂ≈ ‹∆¡ª Á∂ ’ÓΩ ªÂ∆ «Á‘≈Û∂ Ó’Ω ∂
√’≈ª ˘ «¬√ ‘¯Â∂ «¬‘ √Ú≈Ò
Ò≈Ùª ¡Â∂ Ò≈ÍÂ≈ ‹∆¡ª Á∂ √Ú≈Ò «Úæ⁄ Úø«‚¡≈ √∆¢ A ÙÃ∂‰∆ «Úæ⁄ FIC ÍπÒ∆√ Á∂ ÓπÒ≈˜Óª ˘ ÁØÙ∆ Áæ«√¡≈¢ ͤæπ ‰≈ ª ωÁ≈ ‘∆ ˛ «’ ¿‘∞ ¡≈͉∂
ÚÒØ∫ ω≈¬∂ ◊¬∂ ’≈˘Èª Á∂ ÿ∂∂ «Úæ⁄
Í«Ú≈ª ‹ª ¿∞È∑ª È≈Ò ‹πÛ∆¡ª Ò≈Ùª Á∆ ‹≈‰’≈∆ √∆ «‹È∑ª Á∆ Ï≈¡Á «Úæ⁄ ¿∞È∑ª ÓπÒ≈˜Óª ˘ «‘‰ Â∫Ø È≈’≈Ó «’™ ‘∆¡ª ‘È?
‹Ê∂ÏøÁ∆¡ª Á∂ ÿ∂∂ ”⁄Ø∫ ’æ„ ’∂ ͤ≈‰ ‘Ø ⁄πæ’∆ √∆¢ B Ù‰Ã∂ ∆ «Ú⁄æ BAD ¡Á≈Ò ÚÒ∫Ø Ú∆ ÁÙØ ∆ ’≈ Á∂ «ÁÂæ ≈
«√¡≈√∆-√Ó≈«‹’ «ÍÛ «Úæ⁄ «Ò¡≈ Ò≈Ùª Á∆ ‹≈‰’≈∆ √∆ «‹È∑ª Á∆ ’πæfi «◊¡≈¢
÷Û∑À ’∆Â∂¢ ‘æÁ Â’ ͤ≈‰ ‘Ø √’∆ √∆ ¡Â∂ C Í≥‹≈Ï Á≈ AIH@«Ú¡ª ¡Â∂
’ΩÓ∆ ÓÈ∞æ÷∆ ¡«Ë’≈ ’«ÓÙÈ ÚÒØ∫ ÙÃ∂‰∆ «Úæ⁄ A, AI@ Ò≈Ùª √È «‹È∑ª AII@«Ú¡ª Á≈ Í«‘Ò≈ ¡ºË ÷≈Û’»
‹≈∆ ‘ج∂ ¡≥’Û∂ Á∆ ͤ≈‰ È‘ƒ √∆ ‘Ø √’∆¢ ’«ÓÙÈ Ò«‘, ÍπÒ∆√ ’≈Ú≈¬∆¡ª ¡Â∂
’ΩÓ∆ ÓÈ∞æ÷∆ ¡«Ë’≈ ’«ÓÙÈ È∂ È∂ ‹ÈÂ’ ÈØ«‡√ ‹≈∆ ’ ’∂ Ò’Ø ª ÂØ∫ Ï∂’√» ÒØ’ª Á∂ ÿ≈‰ Ò¬∆ ‹≈«‰¡≈
AE ‹πÒ≈¬∆ B@@D ˘ Á≈ «‡Ã«Ï¿±È ¡≈͉∂ Á≈¡Ú∂ Í∂Ù ’È ˘ «’‘≈ √∆, ‹ªÁ≈ ˛¢ Í≥‹≈Ï ”⁄Ø∫ Ò≈ÍÂ≈ ‘ج∂
¡ıÏ≈ «Úæ⁄ «¬æ’ ‹ÈÂ’ ÈØ«‡√ ¡Â∂ HH ÒØ’ª ÚÒØ∫ ¡≈͉∂ Á≈¡Ú∂ Í∂Ù ‹∆¡ª Á≈ √Ú≈Ò ¿√∞ ’ÓΩ ªÂ∆ fiπ ≈È
‹≈∆ ’∆Â≈ √∆¢ ¿∞√ «Úæ⁄ ’«ÓÙÈ È∂ ’∆Â∂ ◊¬∂ √È¢ Á≈ «‘æ√≈ √∆ ‹Ø Áæ÷‰∆ ¬∂Ù∆¡≈ Á∂
(14) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
Ì≈¬∆ Ú∆ «√ÿø Á≈ Ȫ Ì≈ ÂÈ Ò¬∆ Ì‹∂ ◊∂ ∆ √’≈
¡≥«ÓÃÂ√-⁄∆¯ ÷≈Ò√≈ Á∆Ú≈È ÚÒØ∫ Ì≈¬∆ Ú∆ «√øÿ Á≈ ¡√Ò √ÈÓ≈È «¬‘∆ ˛ È≈È’ «√øÿ Á≈ √Óπæ⁄≈ √≈«‘ ‘π‰ ◊π»
¡≈Ëπ«È’ ’«ÚÂ≈ Á∂ «ÍÂ≈Ó≈ ¡Â∂ «⁄øÂ’ «’ ¡√ƒ ¿∞È∑ª ÚÒØ∫ «⁄¡≈ √≈«‘ ÍÛ∑∆¬∂¢ È≈È’ ÁÚ∂ Ôȱ ∆Ú«√‡∆ Á∆ Ì≈¬∆ ◊π Á≈√
Ì≈¬∆ Ú∆ «√øÿ Á∂ ‹ÈÓ «ÁÈ ÓΩ’∂ ’Ú≈¬∂ ¿∞È∑ª ⁄∆¯ ÷≈Ò√≈ Á∆Ú≈È ÚÒØ∫ ’∆Â∂ «¬√ Ò≈«¬ÏÃ∂∆ «Úæ⁄ √πÙØ«Ì ‘ØÚ∂◊≈¢ «¬√
◊¬∂ √Ó≈◊Ó ÓΩ’∂ ÿº‡ «◊‰Â∆ ’«ÓÙÈ Á∂ ¿∞Í≈Ò∂ Á∆ √≈‘È≈ ’«Á¡ª ¡≈͉∂ √≈«‘ «Úæ⁄ ¿∞È∑ª Á∂ È≈ÚÒ, ‘æÊ «Ò÷Â
√≈Ï’≈ ⁄∂¡ÓÀÈ ÂÒØ⁄È «√øÿ È∂ Í≥‹≈Ï ¡ı«Â¡≈∆ ’؇∂ «Ú⁄Ø∫ Á∆Ú≈È ˘ A@ Òæ÷ ÷Û,∂ È≈ÚÒª Á∂ Í«‘Ò∂ ¡‚À ∆ÙÈ, Â√Ú∆ª
√’≈ ÂØ∫ Ó≥◊ ’∆Â∆ «’ √’≈ Ì≈¬∆ Ú∆ πͬ∂ Á∂‰ Á≈ ¡ÀÒ≈È ’∆Â≈¢ øË≈Ú≈ È∂ Â∂ «⁄æ·∆¡ª Ù≈ÓÒ ‘؉◊∆¡ª¢ È≈È’ «√øÿ
«√ÿø Á≈ Ȫ Ì≈ ÂÈ Ò¬∆ ’∫∂Á √’≈ ⁄∆¯ ı≈Ò√≈ Á∆Ú≈È ˘ ‚∂≈ Ï≈Ï≈ È≈È’ Á≈ Í«Ú≈ √Ó⁄æπ ≈ √≈«‘ Ôȱ ∆Ú«√‡∆ ˘
˘ Ì∂‹∂¢ «¬√ ÓΩ’∂ ÓΩ‹»Á √«‘’≈Â≈ ¡Â∂ «Ú÷∂ ¡≈Ëπ«È’ √’»Ò ÷ØÒ∑‰ Á∆ ‹Ú∆˜ √∫Ω͉ Ò¬∆ ÂÂ∆Ï Á∂ «‘≈ ˛¢ «¬‘ √≈≈
‹∂Ò∑ Ó≥Â∆ √π÷«‹øÁ «√øÿ øË≈Ú≈ È∂ ÌØ√≈ «ÁæÂ∆ Â∂ Í≥‹≈Ï √’≈ ÚÒØ∫ ˜Ó∆È Á∂‰ √≈«‘ Ò≈«¬Ï∂à ∆ Á∆ ⁄ÊΩ ∆ Ó˜≥ Ò ”Â∂ √Ê≈«ÍÂ
«ÁæÂ≈ «’ Í≥‹≈Ï √’≈ Óπæ÷ Ó≥Â∆ ’ÀÍ‡È Á≈ Ú∆ ¡ÀÒ≈È ’∆Â≈¢ Ô±È∆Ú«√‡∆ Á∂ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ «Ó¿±˜∆¡Ó «Úæ⁄ æ«÷¡≈
¡Ó«Áø «√ÿø Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ‘·∂ Ì≈¬∆ Ú∆ √≈Ï’≈ ¿∞Í ’πÒÍÂ∆ ‚≈. ¡Àµ√. Í∆. «√øÿ ‹≈Ú◊∂ ≈¢ Ì≈¬∆ ◊π Á≈√ Ò≈«¬Ï∂à ∆ Á∂ ͯØà √À
«√øÿ Á≈ Ȫ Úæ’≈∆ ¡ÀÚ≈‚ Ò¬∆ Ì∂‹∂◊∆¢ È∂ Ì≈¬∆ Ú∆ «√øÿ Á∆ √≈«‘Â’ Á∂‰ ˘ «¬ø⁄≈‹ ¡«Ó ’Ω‡√ È∂ «’‘≈ «’
¿∞È∑ª «’‘≈ «’ ¿∞‘ ıπÁ «¬‘ Ó≈ÓÒ≈ Óπæ÷ ⁄∂Â∂ ’«Á¡ª ¿∞È∑ª ÚÒØ∫ ‹◊≈¬∆ ‹Ø ˘ Ôȱ ∆Ú«√‡∆ Á∆ «√‚ø ∆’‡∂ ÚÒ∫Ø È≈È’ «√ÿø
Ó≥Â∆ ’ÀÍ‡È ¡Ó«øÁ «√øÿ È≈Ò ‹◊Á∂ ÷æ ‰ Ò¬∆ √≈∆¡ª «Ëª ˘ √◊Ó Á≈ √Ó⁄æπ ≈ √≈«‘ √ªÌ‰ √ÏËø ∆ Ò¬∂ ¯√À Ò∂
«Ú⁄≈È◊∂¢ ‘؉ Á≈ √æÁ≈ «ÁæÂ≈¢ Ó◊∫Ø ’≈Ú≈¬∆ ¡Ìø «ÁÂæ ∆ ◊¬∆ ˛¢ È≈È’
øË≈Ú≈ È∂ «’‘≈ «’ ¡¯√Ø√ Ú≈Ò∆ ◊æÒ È≈È’ «√øÿ Á≈ √Óπæ⁄≈ √≈«‘ Ì≈¬∆ «√ÿø Á∂ ¤‡Ø ∂ √ÍÂæπ ‚≈. ’Òπ Ï∆ «√ÿø √» ∆ È∂
˛ «’ Ì≈¬∆ Ú∆ «√ÿø ˘ ¿‘∞ Ó≈‰-√«Â’≈ ◊πÁ≈√ Ò≈«¬ÏÃ∂∆ ”⁄ √πÙØ«Ì ’∆Â≈ Á«æ √¡≈ «’ ¿È∞ ª∑ Á∆¡ª EG Ó«Ω Ò’ Í√π Â’ª,
’ΩÓ ¡Â∂ √’≈ª ÚÒØ∫ È‘ƒ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ‹≈Ú◊∂ ≈ CE Íπ ≈‰∂ ¡‚À ∆ÙÈ ¡Â∂ ‘Êæ «Ò÷ ÷Û∂
«‹√ Á∂ ¿∞‘ ‘æ’Á≈ √È¢ ¿∞È∑ª «’‘≈ «’ Í≥‹≈Ï∆ Ò∂÷’ Â∂ È≈ÚÒ Á∂ «ÍÂ≈Ó≈ ÓΩ‹»Á ‘È¢
(15) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
Í‹≥ ≈Ï Á≈ B@,@@@ ’ÛØ «∞ Í¡≈ «‘¿√± ‡ÈÁ∂Í√Ø ‡¡«Ω ¯√˘Ë≈Ò∆Ú≈Ò
Á≈È≈ÓÁ‰∂ Ò¬∆«ÏÒæ ÍÙ∂
«¬√ √≈Ò ⁄Ò≈ ‹≈Ú◊∂ ≈ «ÚÁÙ∂ ª ”⁄ «‘¿±√‡È - ‡À’√√ «Úæ⁄ Ï∆Â∂
√ÂøÏ Ó‘∆È∂ «Úæ⁄ «¬æ’ ‡ÃÀ«¯’ √‡ΩÍ
ÁΩ≈È «‚¿±‡∆ ”Â∂ Â≈«¬È≈Â
‹ÒËß - ˜Ø ◊≈ Á∂ √∆Ó √≈ËÈ ÒΩ ≈ ÍÀ «‘≈ ‘ÕÀ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Ú⁄æ Ì≈Â∆-¡Ó∆’∆ «√æ÷ ÍπÒ∆√
Â∂ ‘ «’√∂ Á∂ «ÚÁ∂Ùª Á∂ Ú√È∆’ ‘؉ ‘ ’¬Ø ∆ ¡≈͉∂ Ï«º ⁄¡ª ˘ «ÚÁÙ∂ ª ”⁄ ¡«Ë’≈∆ √Áø ∆Í «√øÿ Ë≈Ò∆Ú≈Ò Á∆
Á∆ ÷≈«‘Ù ’≈‰ ÈΩ‹Ú≈È ÒÛ’∂- Ì∂‹‰ Ò¬∆ ̺‹-ÁΩÛ ’ «‘≈ ‘ÀÕ ◊ØÒ∆ Ó≈ ’∂ ‘æ«Â¡≈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿∞√
ÒÛ’∆¡ª È∂ ¡Ó∆’≈, ’ÀÈ∂‚≈, Ï⁄º ∂ Â∂ Ϙ∞ ◊ ‘∆ Ș ¡≈¿‰∞ ◊∂ Á∆ ’πÏ≈È∆ ˘ Ô≈Á ’«Á¡ª
«¬◊≥ Ò∫À‚, ¡≈√‡Ò∂z ∆¡≈ ¡Â∂ Ô» Í∆ ÁÙ∂ ª «Í≥‚ª ”⁄ «‘¿±√‡È «Úæ⁄ «¬æ’ ‚≈’ÿ Á≈
ÚºÒ Ó»≥‘ ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬√ √≈Ò Ù«‘ª Úª◊ «Á‘≈Â∆ ÷Â∂ ª «Ú⁄æ È≈Ó ÏÁÒ ’∂ ¿∞√ Á∂ Ȫ ”Â∂ æ÷‰
Í≥‹≈Ï ÂØ∫ Â’∆ÏÈ ‚∂„ Òº÷ Ú∆ Úº‚∂ ÍºË ”Â∂ ÒØ’ «ÚÁ∂Ùª «Úæ⁄ Ò¬∆ ¡Ó∆’∆ ’ª◊√ «Ú⁄æ «ÏÒæ ÍÙ∂
«Ú«Á¡≈Ê∆ «ÚÁ∂Ùª «Úæ⁄ ‹≈ ‘∂ ‘È Úæ√ ◊¬∂ ‘È ¡Â∂ «‹‘Û∂ Ï⁄∂ Ú∆ ‘È ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛¢
Â∂ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ Ú‚º ∂ ÍÓÀ ≈È∂ ”Â∂ Í‹≥ ≈Ï ¿‘∂∞ Ú∆ «’√∂ È≈ «’√∂ Í» «Ú⁄æ «ÚÁÙ∂ Ë≈Ò∆Ú≈Ò (DB) A@ ‘˜≈ ÂØ∫
ÂØ∫ «ÚÁ∂Ùª «Úæ⁄ ÍÀ√≈ Ú∆ Úº‚∂ ÍºË ”Â∂ ‹≈‰ Á∆ «Â¡≈∆ ’ ‘∂ ‘ÈÕ ’¬∆ ÚË∂∂ «√æ÷ª Á∆ ¡≈Ï≈Á∆ Ú≈Ò∆ ˛«√ ˛¢ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ ¿∞‘Ȫ È∂ «’‘≈,
’≈¿±∫‡∆ «Úæ⁄ Í«‘Ò≈ «√æ÷ ÙÀ«¯ T«‚͇∆ Ë≈Ò∆Ú≈Ò √≈‚∆
‹≈ «‘≈ ‘ÕÀ Í≈z Í ‹≈‰’≈∆ ¡È√∞ ≈ «Í≥‚ ª ¡«‹‘∂ ‘È «‹Ê∂ ‘ Â∆‹∂ «‚͇∆ √∆¢ ¿∞‘ ¿∞√ Ú∂Ò∂ √πı∆¡ª ’«Ó¿±«È‡∆ Ò¬∆ Ï‘π ÚË∆¡≈ √È¢
«Ú⁄æ ¡≈«¬¡≈ ‹Á∫Ø ¿√∞ ˘ Á≈Û∆∑ ÷æ ‰ ¿∞‘Ȫ È∂ ¡≈͉∆ «˜øÁ◊∆ Ï≈Ï∆,
«Í¤Ò∂ √≈Ò ÁÙ∂ Â∫Ø BH,F@@ ’ÛØ Í∞ ¬∂ ÿ ”Â∂ Â≈Ò≈ Ò◊º ≈ ‘«Ø ¬¡≈ ‘ÕÀ ’≈‰ ¡Â∂ «‚¿±‡∆ ”Â∂ ͺ◊ Ïøȉ Á∆ √øÍ’ ¡Â∂ ’«Ó¿±«È‡∆ Á∂ Ȫ ’
¡≈«◊¡≈ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ √∆¢ ¿∞√ ˘ BG «ÁæÂ∆¢ «‚͇∆ √øÁ∆Í «√øÿ
Â∫Ø Ú˺ Á∆ ’Ó «ÚÁÙ∂ ª «Ú⁄æ ÂÏÁ∆Ò «¬‘ ‘À «’ ‘‰∞ «¬Èª∑ ÿª «Ú⁄æ «‘‰ √ÂÏø ˘ «‘¿√± ‡È Á∂ ¿µ∞ Â∆-ͤº Ó∆ Ë≈Ò∆Ú≈Ò ‚≈’ÿ ¿∞È∑ª Á∆ √∂Ú≈,
«Úæ⁄ »‡∆È «Ó‚-‚∂¡ ‡ÃÀ«¯’ √‡ΩÍ ’πÏ≈È∆ ¡Â∂ √≈‚∂ √≈«¡ª Ò¬∆
‘¬Ø ∆ ¡Â∂ √≈Ò B@AI-B@ ”⁄ «¬‘ ’Ó Ú≈Ò≈ ’¬Ø ∆ È‘∆∫ ‘ÕÀ «ÚÁÙ∂ ª «Ú⁄æ Ú√æ ∂ √Ó∂∫ ◊ØÒ∆ Ó≈ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ √∆¢ ¿∞‘Ȫ Á∆ «Ó√≈Ò Á∆ √Ê≈¬∆ Ô≈Á
ÚË ’∂ D@,@@@ ’ÛØ Í∞ ¬∂ Á≈ ¡’≥ Û≈ ◊À- Ú√È∆’ Ì≈Â∆ (¡ÀµÈ. ¡≈. Ó«‘Ò≈ ’ª◊√ÓÈ Ò∆˜∆ ¯ÒµÀ⁄ «ÁÚ≈¿∞‰ Á≈ ’øÓ ’∂◊≈¢ ÓÀ∫ «‚͇∆
È∂ «’‘≈ «’ ¿∞‘Ȫ È∂ «¬æ’ «ÏæÒ Í∂Ù Ë≈Ò∆Ú≈Ò Á≈ ¡«‹‘≈ √ÈÓ≈È ’È
¤»‘‰ ‹≈ ‘∆ ‘À ‹ÁØ∫ «’ ¿∞√ ÂØ∫ ¡ºË∆ ¡≈¬∆.) ¡≈͉∂ ”Â∂ «ÈÌ «ÙÂÁ∂ ≈ª ’∆Â≈ ˛ «‹√ «Úæ⁄ CAE ¡À«‚’√ ”Â∂ Ó≈‰ Ó«‘√√» ’ ‘∆ ‘ª Â∂ ¿Ó∞ ∆Á
‘ØÒ Ø‚ ”Â∂ √«Ê ‚≈’ÿ Á≈ È≈Ó ’Á∆ ‘ª «’ Ó∂ ∂ ‡’À √√ Á∂ √«‘Ô◊Ø ∆
’Ó Ì≈Ú B@,@@@ ’ØÛ ∞ͬ∂ «√¯ ˘ ÓÀ’√∆’Ø ÂØ∫ Á∂Ù ÏÁ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÈÕ «‚æ◊∆ Ë≈’ª ˘ ÈΩ’∆¡ª È≈ ˘ Ú∆ «ÚÁ∂Ùª «Úæ⁄ ÒÀ ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬‘ «‚͇∆ √øÁ∆Í «√øÿ Ë≈Ò∆Ú≈Ò ÍØ√‡ «¬√ ’≈˘È ˘ ‹ÒÁ∆ Í≈√ ’È Ò¬∆
¡Ω«¯√ æ÷‰ Ï≈∂ ¡Í∆Ò ’∆Â∆ ◊¬∆ Ó∂∆ ÓÁÁ ’È◊∂¢U
Í‹≥ ≈Ï Â∫Ø Á‹» ∂ ÁÙ∂ ª «Ú⁄æ ¯∆√ Á∆ Ù’Ò «‹‘Û∂ «’ ◊À-’≈˘È∆ „≥◊ È≈Ò «ÓÒÁ∆¡ª Á∂÷ ’∂ ‘∞‰ A@+B Í≈√ ÒØ’ √≈Ò ÁØ √≈Ò Ï≈¡Á «Úæ⁄ Í≥‹≈Ï
«Úæ⁄ ‹≈‰◊∂Õ «¬√ «Úæ⁄Ø∫ F@ Òº÷ ∞ͬ∂ ¡Ó∆’≈ «Úæ⁄ Á≈÷Ò ‘؉ Á∆¡ª «˜¡≈Á≈ «Ú«Á¡≈Ê∆ Ú∆ «ÚÁÙ∂ ‹≈ ”⁄ ÿ∞≥Ó‰ «¯È ¡≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ «Í≥‚ª
Á∂ Ò◊Ì◊ ¯∆√ ¡Â∂ E Òº÷ ∞ͬ∂ ÂØ∫ «Â¡≈∆¡ª ’ ‘∂ √ÈÕ ‘∂ ‘ÈÕ ”Â∂ Ș Ó≈∆ ‹≈Ú∂ ª
ÚºË ‹∆. ¡≈¬∆. √∆. ÷≈Â∂ «Úæ⁄ ‹ªÁ∂ ÍÀ√≈ ‘∆ È‘∆∫, ‘∞È Ú∆ ‘∞≥Á≈ ‘À √Ì ÍÂ≈ ‘À √’≈ª ˘ «˜¡≈Á≈ Ϻ⁄∂ Â∂ Ϙ∞◊ ‘∆ Ș
‘ÈÕ «¬‘ Ó؇∆ ’Ó Âª «√¯ √‡º‚∆ ÂÏÁ∆Ò ¡«‹‘≈ È‘∆∫ «’ √’≈ª ˘ ÍÂ≈ ¡≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ
Ú∆«˜¡ª Á∂ Ò¬∆ «ÚÁ∂Ùª Á∆¡ª Ï∂ؘ◊≈∆ ÂØ∫ Á∂Ù Á≈ ’ج∆ ’ØÈ≈ ‘∆ È‘∆∫ «’ Ì≈ ÂØ∫ ÈΩ‹Ú≈Ȫ Á∂ ‘∞‰ ÍÀ√≈ ¡≈ «‘≈ ‘À ÿº‡, ‹≈
ÔÈ» ∆Ú«√‡∆¡ª Â∂ ’≈Ò‹ª Á∂ ı≈«Â¡ª ¡¤»Â≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ Ì≈ Á∆¡ª ’∞Ò È≈Ò-È≈Ò ‘ √≈Ò ¡Ïª ∞ͬ∂ ¯∆√ª «‘≈ ‘À «˜¡≈Á≈
«Ú⁄æ ◊¬∆ ‘À ‹ª «¯ «Ú«Á¡≈Ê∆ «¬’æ ÈΩ’∆¡ª Â’∆ÏÈ B@ ÂØ∫ BB ’ØÛ Á∂ »Í «Úæ⁄ «ÚÁ∂Ùª ˘ ‹≈ ‘∂ ‘È Í ’ج∆ √Óª √∆ ‹ÁØ∫ ÒØ’ «ÚÁ∂Ùª
«ÚÁÙ∂ ∆∫ Ú√∂ Íπ ≈‰∂ ÷≈Û’¡» ª Â∂ ◊Ó√≈Ò Á∂ ÷⁄ Á∂ ÂΩ ”Â∂ È≈Ò ÒÀ ’∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ ÁÙ∂ Á∆ A@ ¯∆√Á∆ ¡≈Ï≈Á∆ Ô≈È∆ ‘≈Ò≈ √’≈ª Á∂ ’≈Ï» «Ú⁄æ È‘∆∫ ‘ÈÕ «Úæ⁄ ’≥Ó Ò¬∆ ‹ªÁ∂ √È ¡Â∂ ÍÀ√≈
‘È Í «¬√ Â∫Ø Ú∆ «’Â∂ «˜¡≈Á≈ ’Ó AC ’ÛØ Ò’Ø Ï∂ ˜Ø ◊≈ ‘ÈÕ ¿È∞ ª∑ «Ú⁄æ ∫Ø ÓÁ≥ ∆ Á∆ Ó≈ ’≈È «È‹º ∆ ’Í≥ È∆¡ª «Ú⁄æ ’Ó≈ ’∂ Í≥‹≈Ï ˘ Ì∂‹Á∂ √È Í ‘∞‰
«÷¡≈Ò∆¡ª ”Â∂ ÓÁØ ∆ √’≈ È∂ Í≈¬∂ ‚Ø ∂◊À -’≈˘È∆ ÂΩ ”Â∂ ’Ó≥ ’ ‘∂ ‡ÚÀ Ò H ’ØÛ ÍÛ∑∂-«Ò÷∂ Ï∂ؘ◊≈ ¡Â∂ E ’Ó≥ ’Á∂ Ò÷º ª È‹Ω Ú≈È Ï∂ ˜Ø ◊≈ ‘Ø ◊¬∂ ÒØ’ ’Ó≈¿∞‰ Á∂ È≈Ò-È≈Ò «ÚÁ∂Ùª
¬∂‹≥‡ª ÚæÒØ∫ ‘ÛºÍ Ò¬∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «¬√ ’ØÛ ◊À ÍÛ∑∂-«Ò÷∂ ÈΩ‹Ú≈È ‘ÈÕ ‘È ¡Â∂ ¡‹∂ Ú∆ Òº÷ª Á∂ «√ ”Â∂ ¤ª‡∆ «Úæ⁄ ‹≈ ’∂ Ú√ ‹≈‰≈ «˜¡≈Á≈
Á≈ ’≈È «¬‘ ‘À «’ ‘ ’ج∆ «ÚÁ∂Ù ’≈Ò‹ª Â∂ ÔÈ» ∆Ú«√‡∆¡ª Â∫Ø Ò◊æ Ì◊ Á∆ ÂÒÚ≈ Ò‡’ ‘∆ ‘ÀÕ √’≈ Í√≥Á ’Á∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ÒØ’ª Á∂ (√Î≈ A Á∆ Ï≈’∆)
‹≈‰≈ ⁄≈‘∞≥Á≈ ‘À ⁄≈‘∂ ¡«‹‘≈ ’≈˘È∆ E@ Òº÷ ÈΩ‹Ú≈È ‘ √≈Ò Ï∂ؘ◊≈ª √’≈∆ ¡Á≈«¡ª Â∫Ø ‘ʺ «Í¤º ∂ «÷⁄º ‘∆ ¡≈͉∂ √»Ï∂ «Úæ⁄ ¡≈ ’∂ Úæ√‰ Á∆ ⁄Û∑ ’∂ √: Ó«Ò’ «ÁºÒ∆ Ú∆ ¡≈ Íπº‹∂Õ «ÁºÒ∆ Á∂ «¬’ Íz«√ºË ¡’≈Ò∆ ¡≈◊» È∂ Ú∆
ÂΩ ”Â∂ ‹ª «¯ ◊À-’≈˘È∆ ÂΩ ”Â∂ Á∆ «¬√ ’Â≈ «Ú⁄æ Ù≈ÓÒ ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ ‘ÀÕ Ù∂¡ Ú∂⁄∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ √’≈∆ ‹ª ¿∞Ó∆Á ÿº‡ ‘ÀÕ «¬√ Á∂ «Íº¤∂ √Ó≈«‹’ ÍπÙ‡∆ ’∆Â∆ «’ √: Ó«Ò’ «Í¤Ò∂ ÁØ ‘¯Â∂ ÂØ∫ «ÁºÒ∆ «Ú⁄ ‘∆ ‘È Â∂ «¬’ «ÁÈ
√≥ÌÚ ‘ØÚ∂Õ «¬√ Á≈ ¡≥Á≈˜≈ «¬√∂ ◊ºÒ ’≈Ò‹ª ¡Â∂ Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª ÂØ∫ ‘ ‹ÈÂ’ ÷Â∂ Á∂ ¡Á≈«¡ª Á∂ Ù¡∂ Ú⁄∂ ∂ ‹∆ÚÈ Á∆ ÍºË «˜¡≈Á≈ ’≥Ó ’ ⁄πºÍ-⁄πÍ∆Â∂ ¿∞‘ √z∆ ‘«Ó≥Á √≈«‘Ï ¡≥«ÓzÂ√ Á∂ ÁÙÈ Ú∆ ’ ¡≈¬∂ ‘ÈÕ
ÂØ∫ Ò≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À «’ «Í¤Ò∂ √≈Ò Ò÷º ª «Ú«Á¡≈Ê∆ «¬‹≥ ∆È∆¡«◊≥ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ «¬√ Á∆ «Ó√≈Ò ‘≈Ò ‘∆ ‘∆ ‘ÀÕ «‹‘Û∆¡ª √‘»Òª «¬È∑ª ÏÀ∫√, ÒºÒ∆ Â∂ ‘Ø Ô»Í∆È ¡≈◊» Ú∆ √’≈∆ √Íz√Â∆ ‘∂·
Ó‘∆È∂ ¡Ó∆’≈ ÂØ∫ ADE Ì≈Â∆¡ª ˘ ¡Â∂ ‚≈’‡∆ Á∆¡ª «‚æ◊∆¡ª ÒÀ ’∂ «Úæ⁄ Ï∆. ¡Àµ√. ¡ÀµÈ. ¡ÀµÒ. ÂØ∫ √’≈∆ ÒØ’ª ˘ «ÚÁ∂Ùª «Úæ⁄ «ÓÒÁ∆¡ª ‘È ÍÂ≈ Òº◊≈ ‘À «’ «Í¤Ò∂ ’∆Ï ÁØ Ó‘∆È∂ ÂØ∫ Ì≈ √’≈ ÚÒØ∫ Ì◊ΩÛ≈ ’≈
Á∂Ù ÏÁ ’∆Â≈ «◊¡≈ «‹È∑ª «Úæ⁄ «È’ÒÁ∂ ‘ÈÕ «‚æ◊∆ ÒÀ‰ «Íº¤Ø∫ ‹ÁØ∫ «‘√º Á∂ ≈∆ Ï≈‘ ’„º ‰ Á≈ ¯√À Ò≈ ‘ÕÀ ÂÒ∂ ¿∞‘ √‘»Òª «¬Ê∂ È≈ «ÓÒ‰ ’≈È «Áº ∂ «¬◊≥ Ò∫À‚ «ÈÚ≈√∆ √: ÏÒÏ∆ «√ÿ≥ Ï∫À√, «’√∂ √Ó∫∂ ı≈«Ò√Â≈È √’≈ Á≈
«˜¡≈Á≈ Í≥‹≈Ï∆ √ÈÕ «¬√∂ Â∑ª ¿∞È∑ª ˘ ¡≈͉≈ Ì«Úº÷ Ëπ≥ÁÒ≈ Òº◊Á≈ ’≥ÍÈ∆¡ª «Èº‹∆ ‘ºÊª «Úæ⁄ «ÁºÂ∆¡ª ‹≈ «ÚÁ∂Ùª «Úæ⁄ Úæ√∂ ÒØ’ ¡≈͉∂ Á∂Ù ≈Ù‡ÍÂ∆ ’‘≈¿∞∫Á∂ √: √∂Ú≈ «√≥ÿ ÒºÒ∆ ¡Â∂ ·∂’∂Á≈ ‹√Ú≥ «√≥ÿ, ‹ÓÈ∆
¡’Â±Ï Ó‘∆È∂ «Úæ⁄ CAA Ì≈Â∆¡ª ‘À ª ¿∞‘ «ÚÁ∂Ùª ÚºÒ Ó»≥‘ ’ ÒÀ∫Á∂ ‘∆¡ª ‘ÈÕ Ò∂ Ú∂ Á∂ «È‹º ∆’È Á≈ Ú∆ ¡≈¿∞∫Á∂ Ú∆ ‘È Âª ÿº‡ √Ó∂∫ Ò¬∆Õ ÂØ∫ ‘Á∂«Ú≥Á «√≥ÿ ϺÏ, Ϊ√ ÂØ∫ «Ù≥◊≈≈ «√≥ÿ ÏºÏ Â∂ ‘Ø ’¬∆ ¡≈◊»
Ì≈ √’≈ Á∆ È∆Â∆ Á≈ ¡≥◊ ω ’∂ ’¬∆ «ÁÈ «ÁºÒ∆ «Ú÷∂ «Ï≈‹Ó≈È ‘∂
√Ó≈‡¯ØÈ ÷∆Á‰ ”Â∂ Óπ¯Â «ÓÒ «‘≈ «’æÒØ «Í¡≈˜ ‘ÈÕ «¬≥◊ÒÀ∫‚ «‘≥Á∂ ¡÷≥‚ ’∆ÂÈ∆ ‹Ê∂ Á∂ ¡≈◊» ·∂’∂Á≈ ‹√Ú≥ «√≥ÿ ª
«¬’ ‡∆. Ú∆. ⁄ÀÈÒ ”Â∂ ÓØÁ∆ √’≈ Á≈ ◊∞‰◊≈È ’Á∂ Á∂÷∂ ◊¬∂Õ
√’≈∆ Ó∂Ò-«ÓÒ≈Í ”⁄ ÏºÏ ı≈Ò√≈ Â∂ ¡÷≥‚ ’∆ÂÈ ‹Ê≈
’ÀÈ∂‚≈ Á∂ ı≈«Ò√Â≈È∆ «√º÷ ¡≈◊» «ÍπÁÓÈ «√≥ÿ Ó«Ò’ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‹ÓÈ,
Ϊ√ Â∂ «¬◊≥ Ò∫À‚ Á∂ ÓÁØ ∆ √’≈ È≈Ò ◊Òº Ï≈ ”⁄ Ù≈«ÓÒ ‘‰Ø Ú≈Ò∂ Ò◊Í◊
√≈∂ ‘∆ ¡≈◊» ÏºÏ ÷≈Ò√≈ Â∂ ¡÷≥‚ ’∆ÂÈ∆ ‹Ê∂ Á∂ «¬’ ËÛ∂ È≈Ò √Ï≥«ËÂ
Áº√∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ÍÂ≈ Òº◊≈ ‘À «’ «’√∂ √Ó∂∫ «√º÷ √‡»‚À∫‡√ ÎÀµ‚∂ÙÈ Á∂ Óπ÷∆ ‘∂
Ì≈¬∆ ÁÒ‹∆ «√≥ÿ «Ïº‡» È≈Ò Ò◊≈¡ º÷‰ Ú≈Ò∆ «¬≥‡ÈÀÙÈÒ «√º÷ Ô»Ê
ÎÀµ‚∂ÙÈ, «√º÷ ÎÀµ‚∂ÙÈ Ô». ’∂. ¡Â∂ «√º÷ Ô»Ê ¡≈Î ¡Ó∆’≈ Á∂ ¡≈◊» √’≈
Á∆ «¬√ ‰È∆Â∆ «Ú⁄ Ù≈«ÓÒ È‘∆∫ ‘ج∂Õ
ÁØ√Â∆ ˘ √Ò≈Ó ... «˜øÁ◊∆ Á∂ GH
⁄ÈÀ ¬æ ∆ - Ì≈ ”⁄ «Í¡≈˜ Á∆¡ª «‘≈ √∆, Í «‹Ú∂∫ ‘∆ ÓÀ˘ ÍÂ≈ Òæ◊≈ ”⁄ «Í¡≈˜ «ÓÒ «‘≈ ˛ ª ÓÀ∫ Âπø «¬√ Â∫Ø Í«‘Òª «’√∂ Ú∆ Á’π ≈ÈÁ≈ È∂ √≈Ò ’∆Â∂ «¬æ’-Á»‹∂ Á∂ È≈Ó
’∆Óª Úˉ Á≈ «√Ò«√Ò≈ Ò◊≈Â≈
‹≈∆ ˛¢ «¬√ √Ó∂∫ Á∂Ù Á∂ «˜¡≈Á≈ «’ «¬Êæ ∂ ÓÏØ ≈«¬Ò Á∆ ı∆Á≈∆ ”Â∂ Ó¯π  «¬√ Áπ’≈È ÂØ∫ ‘∆ ¯ØÈ ı∆Á «Ò¡≈¢ «¬√ Â∑ª Á≈ ¡Ω¯ Í∂Ù È‘ƒ ’∆Â≈¢ ¶‚È∏ ‹∂’ ÁØ√Â∆ Á∆ ’ج∆ ¤‚æ ’∂ «¬’·æ ∂ ‘ÓØ ’¡∂ ”⁄ «‘‰≈ Ùπ »
≈‹ª ”⁄ «Í¡≈˜ Á∆ ’∆Ó A@@ Íπ ¬∂
ÍÃÂ∆ «’æÒØ ÂØ∫ Í≈ Í‘πø⁄ ⁄πæ’∆ ˛¢ «¬√ Í’º ≈ ‘‰Ø Á∂ Ï≈Ú‹Á» ÍÂÈ∆ ˘ √Áæ ‰ «Ó√≈Ò Á∂ √’Á≈ ˛ ª ¿‘∞ ‘È ˙«ÒÚ ’ «ÁæÂ≈¢
√«ÊÂ∆ ”⁄ Â≈«ÓÒÈ≈‚± Á∂ «¬æ’
ÁÈπ ’≈ÈÁ≈ È∂ √Ó≈‡¯ÈØ Ú⁄∂ ‰ Ò¬∆ Ò¬∆ B@ √≈Òª Â∫Ø ’ «˛ √ÿø Ù ¡Â∂ ’ÀÊÒ∆È¢ «¬‘ ÁØÚ∂∫ GH √≈Òª ¿∞È∑ª Á∆ ÁØ√Â∆ ¿∞ÁØ∫ ÂØ∫ ˛ ‹Á
¡ÈØ÷≈ ¡Ω¯ Í∂Ù ’∆Â≈ ˛¢ «¬√ ¡Ω¯
«‘ ◊≈‘’ª ˘ √Ó≈‡¯ØÈ ı∆Á‰ ‡Ø ‡Ω Ø - √∆ Á≈ Ú√È∆’ ÍÓ‹∆ ÂØ∫ √‘∂Ò∆¡ª ‘È ¡Â∂ «¬È∑ª Á∆ ¿∞Ó ¿∞‘ AA √≈Ò Á∆¡ª √È¢ ¿∞È∑ª Á∂ ÿ
”Â∂ Óπ¯Â ”⁄ «¬æ’ «’æÒØ «Í¡≈˜ «ÁæÂ≈
‹≈ «‘≈ ˛¢ Á¡√Ò, ͺÂπ’؇≈¬∆ ”⁄ «√øÿ Ï√øÂ∆ (FH) Í≥‹≈Ï «Úæ⁄ «‘ ‘π‰ HI √≈Ò ‘Ø ⁄πæ’∆ ˛¢ «¬È∑ª Á∆ È∂Û∂-È∂Û∂ √È ¡Â∂ ¿∞‘ √’»Ò Ú∆
STR ÓÏØ ≈«¬Ò Ȫ È≈Ò Á’π ≈È ⁄Ò≈¿‰∞
Ú≈Ò∂ √Â∆Ù È∂ «’‘≈ ˛ «’ ‹Ø ◊≈‘’ ‘∆ ÍÂÈ∆ ⁄È‹∆ ’Ω Ï√Âø ∆ (EB) ÁØ√Â∆ «¬øÈ∆ ͺ’∆ ˛ «’ ÁØ‘∂∫ ‘π‰ «¬æ’Ø «¬’æ·∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª √È¢ ÁØ‘ª Á∂ ÍÂ∆
¿∞√ Á∆ Áπ’≈È ÂØ∫ ÓØÏ≈«¬Ò ı∆Á‰◊∂
¿È∞ ª∑ ˘ «¬’æ «’Òæ Ø «Í¡≈˜ Ó¯π  «ÁÂæ ≈ ˘ ’ÈÀ ‚∂ ≈ ÏÒπ ≈¿‰∞ Ò¬∆ Ï∆Â∂ B@ √≈Ò ÿ ”⁄ «Ù¯‡ ‘Ø ◊¬∆¡ª ª «’ «¬æ’Ø ’øÍÈ∆ ”⁄ ’øÓ ’Á∂ √È¢ ¿∞È∑ª
‹≈Ú∂◊≈¢ ¿∞√ È∂ ¡º◊∂ «’‘≈ «’ ¡√ƒ
¡≈͉∂ ◊≈‘’ª ˘ ¯≈«¬Á≈ Í‘⁄øπ ≈¿‰∞ ≈ ÂØ∫ √øÿÙ ’ «‘≈ ˛¢ ¿∞√ ˘ ‹∆ÚÈ Á∂ «¬√ ÁΩ ”⁄ ¿∞‘ «¬’æ·∆¡ª «’‘≈ «’ ¿∞‘ «¬√ ’≈È «¬’æ·∆¡ª
⁄≈‘πøÁ∂ ‘ª «¬√ ’≈È ¡√ƒ «¬√ ¡Ω¯
˘ Í∂Ù ’∆Â≈ ˛¢ «˜’ÔØ◊ ˛ «’ «¬√ «¬Ó∆◊Ã∂ÙÈ «ÚÌ≈◊ ’ÀÈ∂‚≈ Á≈ Ú∆˜≈ «‘ √’‰¢ «‘ ‘∆¡ª ‘È Âª «’ ¡≈͉≈ √πæ÷-
Â≈«ÓÒÈ≈‚± ”⁄ «Í¡≈˜ Á∆ ’∆Ó AD@
πͬ∂ ÍÃÂ∆ «’æÒØ ˛¢ È‘ƒ Á∂ «‘≈¢ «˜Ò∑≈ ´«Ë¡≈‰≈ Á∂ ’ÊÀ Ò∆È Á∂ ÍÂ∆ Á≈ «Á‘ªÂ √≈Ò Áπæ÷ «¬æ’-Á»‹∂ È≈Ò √ªfi≈ ’ √’‰¢
◊≈‘’ª ÂØ∫ «Ó«Ò¡≈ ⁄ø◊≈ «√ÍΩ∫√ √Ó≈Ò≈ È∂ÛÒ∂ «Í≥‚ ‡æÍ∆¡ª Á∂ AIHI ”⁄ ‘Ø «◊¡≈ √∆¢ ¿√∞ Â∫Ø Ï≈¡Á ¿∞È∑ª ˘ «¬øfi Ó«‘√»√ ‘Ø «‘≈ ˛ «‹Ú∂∫
√Â∆Ù Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ «¬√
‹Óø ÍÒ ÍÓ‹∆ «√ÿø Ï√Âø ∆ È∂ «¬’æ ¿∞√ È∂ ¡≈͉∂ Ïæ«⁄¡ª Á∆ Á∂÷Ì≈Ò ¿∞‘ √’»Ò ”⁄ ¡≈ ◊¬∆¡ª ‘؉¢ √Ø⁄‰
¡Ω¯ Á∂ Ò≈◊» ‘؉ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿∞√ ˘
◊≈‘’ª ÚÒØ∫ ⁄ø◊≈ «√ÍΩ∫√ «Ó«Ò¡≈¢ ¡ıÏ≈ È≈Ò ◊æÒÏ≈ ’«Á¡ª ’∆Â∆, Í Ï∆Â∂ √≈Ò ¿∞‘ ¡≈͉∂ Ú≈Ò∆ ◊æÒ ˛ «’ «‹æÊ∂ ¡√ƒ ¡≈͉∆-
Á»‹∂ Í≈√∂ «¬æ’ ◊≈‘’ È∂ «¬‘ Ú∆
«’‘≈, TÓÀ˘ √Ó≈‡¯ØÈ ¡Â∂ «Í¡≈˜ Áæ«√¡≈ «’ ¿∞‘ ’ÀÈ∂‚≈ Á≈ ͺ’≈ Í«Ú≈ ÂØ∫ Úæ÷∆ ‘Ø ’∂ ÏÀ∆ «‘Ò ¡≈͉∆ «˜øÁ◊∆, ¡≈͉∂-¡≈͉∂
ÁØ‘ª Á∆ ÒØÛ √∆ ¡Â∂ «¬√ ¡Ω¯ ≈‘ƒ
‘π‰ ÓÀ˘ ÁØ‘∂∫ ⁄∆˜ª «ÓÒ ◊¬∆¡ª È≈◊«’ ˛ ¡Â∂ AIID ÂØ∫ √∆ «Úæ⁄ Í≈’ ’¡∂ ‘ÓØ ”⁄ «‘‰ Ò◊æ ∆¢ √≈Ò Í«Ú≈ª Ï≈∂ ”⁄ √⁄Ø ‰ Ò◊æ Á∂ ‘ª ¿µ∞ Ê∂
‘È¢U«¬æ’ ‘Ø ◊≈‘’ È∂ «’‘≈ ˛, TÓÀ∫ ’Ω ˘ «¬‘ ’«‘ ’∂ Ú∆˜≈ Á∂‰ ÂØ∫ ’Á≈ ‘∂◊≈¢
«’√∂ Á»‹∆ Áπ’≈È ÂØ∫ ¯ØÈ ı∆Á‰ ‹≈ B@@D ”⁄ ˙«ÒÚ Á∂ ÍÂ∆ Á≈ «Á‘ªÂ Á√Ø Â∆ «’Â∂ «Í¤º ∂ ¤‡æ∞ ‹ªÁ∆ ˛ Í «¬Èª∑
«‘ «‘≈ ˛¢ BB Ó≈⁄ AIII ˘ ¿∞√
«¬È’≈ ’ «ÁæÂ≈ «’ ¿∞√ Á∆ ÍÂÈ∆ ÍÓ‹∆ «√øÿ Áæ√Á≈ ˛ «’ ≈ ‘Ø «◊¡≈¢ ¿∞√ Á∆¡ª ÁØ Ë∆¡ª ‘È¢ ÁØ‘ª È∂ ¡≈͉∆ ÁØ√Â∆ ˘ ͺ’≈ ω≈ ’∂
Á≈ «Ú¡≈‘ Í≈«¬Ò È∂ÛÒ∂ «Í≥‚ ’ÊÀ Ò∆È Â∂ ˙«ÒÚ Á‘Ø ª È∂ ¡≈͉∂ ÿ æ«÷¡≈ ˛¢
«¬ø‡«Ú¿± ÁΩ≈È «¬‘ È‘ƒ Áæ√ √’∆ ˘ ¿√∞ ˘ ȃÁ È‘ƒ ¡≈™Á∆ ¡Â∂ ¡÷º ª
ÿ∞ø◊≈Ò∆ ≈‹Í»Âª Á∆ ⁄È‹∆ ’Ω
«’ ¿∞√ Á≈ ÍÂ∆ ’ÀÈ∂‚≈ «Úæ⁄ ’∆ ’øÓ Ì ¡≈™Á∆¡ª ‘È¢ «Ú¡≈‘ Ó◊Ø∫
È≈Ò Í»∆ ◊πÓ«¡≈Á≈ ÓπÂ≈«Ï’
’Á≈ ˛¢ ÍÓ‹∆ «√øÿ È∂ Áæ«√¡≈ ¿∞‘ ¡≈͉∆ ÍÂÈ∆ È≈Ò «√¯ AH
‘«Ø ¬¡≈ √∆ ¡Â∂ ÷È≥ ≈ Á∂ ÂÓÀà » Â∆ Ó«À ‹
«’ ¿∞‘ ‘π‰ Â’ ¡≈͉∆ ÍÂÈ∆ ˘ Ó‘∆È∂ ‘∆ «‘ √«’¡≈ √∆¢ ÍÓ‹∆Â
ÍÀÒ∂√ «Úæ⁄ √Ó≈◊Ó ‘Ø«¬¡≈ √∆ «‹√
Í≥‹ Ú≈ √ÍΩ∫√«ÙÍ Ì∂‹ ⁄πæ’≈ ˛ ¡Â∂ Á∂ Ú’∆Ò È«øÁ ’ø◊ È∂ «’‘≈ «’
«Úæ⁄ «ÙÂ∂Á≈ ¡Â∂ √È∂‘∆ Ù≈«ÓÒ
«¬Ó∆◊Ã∂ÙÈ Ú’∆Ò ˜∆¬∂ ¡Í∆Ò Ú∆ ¡√Ò «Úæ⁄ ’ÀÈ∂‚∆¡È «¬Ó∆◊Ã∂ÙÈ
‘ج∂ √È¢
’ ⁄πæ’≈ ˛, Í ¿∞√ Á∂ ͺÒ∂ «È≈Ù≈ «√√‡Ó È∂ ¡≈͉≈ √≈≈ «Ë¡≈È ‹≈Ò∆
ÍÓ‹∆ «√ÿø È∂ Á«æ √¡≈ «’ «¯
‘∆ ͬ∆ ˛¢ ÍÓ‹∆ È∂ «’‘≈ «’ ¿∞‘ «Ú¡≈‘ ’Ú≈ ’∂ ’ÀÈ∂‚≈ ¡≈¿∞‰
¿∞√ È∂ ’ÀÈ∂‚≈ ¡≈ ’∂ ¡≈͉∆ ÍÂÈ∆
¡≈͉∆ ÍÂÈ∆ ˘ Í≥‹≈Ï ÂØ∫ ’ÀÈ∂‚≈ Ú≈«Ò¡ª ˘ Ú‹‰ ”Â∂ ’∫∂Á«Â ’∆Â≈
˘ √ÍΩ∫√«ÙÍ Ì∂‹ «ÁæÂ∆, Í
√Áæ ‰ Ò¬∆ ¡≈ı∆ √≈‘ Â’ ‹Áæ ‹Ø «‘Á ‘Ø«¬¡≈ ˛¢
«¬Ó∆◊Ù∂Ã È ¡«Ë’≈∆¡ª È∂ ⁄È‹∆Â
(16) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
«Ú⁄Ò∆ ◊Òæ Óπæ’Á∆ È‘ƒ ˆÓª Ú≈Ò∆ Í»‰∆ ...!
⁄È‹∆ Ì∞æÒ T⁄≈⁄≈ ¡º‹ «Ò÷Á∂ ª «Â‘≈Û ‹∂Ò∑ ’Á∂ «¡≈ È‘ƒ, √æ⁄ ’Á∂ ‚∞æ«Ï¡≈
----------- ”⁄ ‘πøÁ∂¢U Ô’∆È È‘ƒ ª √πË≈ È‘ƒ¢ ȱ Óπ‘øÓÁ ȱ Á∆ ◊æÒ ”Â∂ ˆΩ
«˜øÁ◊∆ Á≈ ‘Ò‡ «◊Û «‘≈ ˛¢ Ì≈ÁÚ≈‹ ˘ Íπæ¤ Ò˙¢ ˜» ’È≈, T⁄ÒÁ≈ «‘‰À ¡≈Í∂ ’Óø
Ó‰Ω ¿Á∞ ≈√ ˛ ¡Â∂ «‡‚ø ª ÷Ùπ ’¢ ÂÒ∂ ∆ ¡º◊ «ÏȪ Ë»ø¡ª È‘ƒ ¿∞µ·Á≈¢ ˜Ó≈È∂ Á≈, «⁄Âø ≈ ¤‚æ ,Ø ÊÒ «Ú⁄æ Úª◊
ÍΩ‰ª È∂ ÷≈¬∆ ˛, ÓπÛ ‹Ø πæ ¡≈¬∆ ˛¢ Ó«‘ø◊≈¬∆ Á∆ ¡º◊ Ï≈∂ Íπ椉À¢ ÷‹» ‘Ø, ’≈Ò∆ ≈ √Ú∂∂ Óπæ’ ‘∆
¡º◊≈ «’Ú∂∫ „’∆¬∂, ⁄‘πø Í≈√∂ ¡º◊ ‘∆ «ÈÓÒ≈ √∆Â≈ÓÈ ˘ È≈ Íπ櫤˙ «’ ‹≈‰∆ ˛, «ÁÒ È≈ ¤æ‚Ø, «’øÈ∂ Ú∆
¡◊º ˛, «’Â∂ «„‚æ Á∆ Â∂ «’Â∂ Ó˜‘Ï ¿∞‘ «’‘Û≈ «Í¡≈˜ ÷ªÁ∆ ¡À¢ «’√∂ Ó‹Ï» ‘Ø¢U
Á∆¢ ¡º◊ È≈Ò ÷∂‚Ø◊∂ ª ÿ «’Ú∂∫ Ó‘≈ÂÛ ˘ Íπæ¤ ’∂ Á∂«÷˙ ‹Ø Áπæ÷ª È∂ Í≥‹≈Ï∆¡ª Á∂ «ÁÒª ”⁄ ª ̪ÏÛ
Ï⁄∂◊≈¢ Úæ’≈ª Á∆ ¡º◊ ª √Ì ÂØ∫ Ì∞øÈ∂ ͬ∂ È∂¢ Ï≈˜≈ª ”⁄ A@@ πͬ∂ ÂØ∫ Ó⁄º ∂ ͬ∂ È¢∂ ÍÙà ªÂ «’ÙØ ˘ ÒÌæ Á∂ «¯Á∂
ÌÀÛ∆, ‹ÁØ∫ √Ø⁄ª ”⁄ Á«øÁ◊∆ ÓÿÁ∆ ÿº‡ È‘ƒ «ÓÒÁ≈¢ √Û’ª ‹≈Ó È∂, È∂, «’Â∂ «ÓÒ «◊¡≈ ª «¯ Á∂‰◊∂
˛¢ «¯ ÂøÁ» ’ª‚ Á≈ Ë»ø¡ª ÓØÁ∆ ‹∆ ⁄πæÍ È∂, √ÀÙÈ ⁄æÒ «˛¢ Á∂Ù ËÈ∂√Û∆¢ ÿ-ÿ π˜◊≈ ˘ ¤æ‚Ø¢
¡≈√Ó≈È∆ ⁄ÛÁ∑ ≈ ˛¢ Ú∆‘ Ú∂∑ «Í¤ª‘ ”⁄ ‹ø◊Ò ≈‹, Í≥‹≈Ï ”⁄ Ó≈¯∆¡≈ √Ó≈‡ ¯ØÈ «ÓÒ‰◊∂¢ ‹Ú≈È∆ ÏÀ∫‚ª
ÚÒæ Ú÷∂ ¢Ø ÂÁø » ”⁄ ȉÀ ≈ √≈‘È∆ √≈Û∆ ≈‹, ÈÚ∂∫ »Í «Úæ⁄ ⁄æÒ «˛¢ È≈ÒØ ”⁄, È∂Â≈ ‹∂Ï∑ª ◊Ó ’È ”⁄ ¿∞Òfi∂
◊¬∆¢ «‹™ ¡ÏÒ≈ ≈ı ‘Ø ◊¬∆, È≈Ò ¯À∫‚Ò∆ ÓÀ⁄ Ú∆ ⁄æÒ «˛¢ ‹ÁØ∫ ‘¬Ø ∂ È¢∂ Í‹≥ ≈Ï∆ ¡Á≥ ∫Ø ÍÙ∂ ≈È È¢∂ ’¬Ø ∆
Á«øÁ∆ √Ø⁄ Ò≈‡ ‘Ø ◊¬∆¢ ø◊≈-«ÏæÒ≈ Ïπ≈ Ú’Â ⁄æÒ «‘≈ ‘ØÚ∂, ˙ÁØ∫ È≈√≈ ≈‘ È‘ƒ ÒæÌÁ≈¢ ’Ò∂‹∂ ¯»’∂ ͬ∂ È∂¢
˘ Ú∆ ’Ω‰ Ì∞æ«Ò¡À¢ Ú∑≈ AIGH ”⁄ Á≈ √À‡∂Ò≈¬∆‡ Ú∆ ¯∂Ò∑ ‘Ø ‹ªÁÀ¢ ’ÀÓ∂ ¡º◊∂ ◊æÒ È≈ ’«˙, Òæ◊ÁÀ ⁄؉ª Ú∂Ò∂
Óπæ„ ◊∆Â≈-√ø‹∂ ÂØ∫ Ïæfi≈¢ Ïæ⁄∆ ◊∆Â≈ ”⁄ ’ÀÁ È‘ƒ ‘πøÁ∂: Áπæ÷ª Á∆ ¡º◊ Â∂ Á∂‰◊∂ Áæ÷»Á≈‰∂¢ ’ج∆ Ì∞Ò∂÷≈ ˛ ª
ø◊∂ «ÏæÒ∂ Á≈ «Ù’≈ ‘ج∆¢ ÁØÚ∂∫ ÌÀ‰ «‘˜ª Á∂ ÿ∞懢 ‹Ò ‘∆ Í≈Ò∆ „’∆ Ï≈ÁÒ ◊∂Û≈ Ó≈«˙¢ Á∂Ù Á≈ ◊∂Û≈
Ì≈ Ó≈ ’∂ √πæ‡ «ÁæÂ∂¢ «’™ È‘ƒ «‘øÁ∆ ‹ÁØ∫ «’ «⁄æ‡∂ «ÁÈ Ó≈◊Ø ,∂ «Ú’≈√ ÿ‡º , Ë¡ø» ª ÚËæ «Á÷◊∂ ≈¢
˙ÁØ∫ ÓØ≈‹∆ Á∂√≈¬∆ Í∆Ûª Á∂ «ÈÌÔ≈ Úª◊ ¯Ω ‘Ø ◊¬∆¢ Í∆ÛÂ≈ Á≈ «’ÙÈ «√˙∫ ⁄∂Â∂ ¡≈ «◊¡≈¢ ˜Ïπ ≈ÈÏÁø ∆ Ú∆ ÏÒ≈Â’≈ Â∫Ø ÿ‡º ‡≈‘Ò∆ ”Â∂ Ò‡’Á∂ ‹æ◊∂ ¤∞Í∂ «‘ ‹ªÁ∂ ÓȪ Á≈ «Ú’≈√ ’Ω‰ ’»¢ ◊æÁ∆ ÓȪ
ÿ ◊¬∂ √È¢ ‹æÒ≈Á ’≈¨ Â∂ ¯’∆≈ ¡≈ı∆ √≈‘ ”Â∂ √∆¢ √∂∫◊ ˘ ‹ÈÓ «¬øfi ‹≈ÍÁÀ «‹Ú∂∫ ÓπÒ’ ÚÀ∫‡∆Ò∂‡ È‘ƒ¢ ÒØ’ ÍÂ≈ È‘ƒ «’‘Û∂ ‘æ‚ Ó≈√ È∂¢ «Úæ⁄ ˜«‘ª Ì ‘∆ ˛¢ ‹≈Â∆Ú≈Á,
È∂ ø◊≈ «ÏæÒ≈ ˘ AIHB ”⁄ ¯ª√∆ «ÁÈ Á∆ ÚË≈¬∆ √≈’Ù∆ Á∂ «‘≈ √∆¢ ”Â∂ ‘ØÚ∂, ¡Ó≈È ¡Ë‹Ò∂ ‘؉¢ Á∂ ω∂ È∂, fiæÒ∆ ‹≈ ‘∂ È∂¢ «ÙÚ ’πÓ≈ Ì≈Ú∂∫ ¡º◊ Â∂ Í≈‰∆ Á≈ Ó∂Ò È‘ƒ, «¯’» Í≈Û≈, √Ó≈‹∆ «Úæʪ, √Ì ’πæfi
«ÁæÂ∆¢ ‘Ú√ Â∂ «‘ø√≈ ¡º‹ Ú∆ ˙Ú∂∫ «¬Ú∂∫ ‘∆ ˛Á≈Ï≈Á ”⁄ Ú∆ ˛Ú≈È∆¡Â ’ª◊√∆ ¡Ë∆ ø‹È ⁄ΩË∆ χ≈ÒÚ∆ Á∂ ¡≈͉∂ ˆÓ √È, TÓ∂∂ «¯ Ú∆ ◊ø◊≈ ‹Ò Á≈ ¤æ‡≈ ’øÓ È‘ƒ Ú«Ë¡≈ ˛¢ √À’»Ò ÒØ’ ‘˜Ó È‘ƒ
‘∆ ÓΩ‹»Á ˛¢ ≈‘ª ”Â∂ ‹Ø ‘π‰ Ò‡- Èæ⁄∆¢ Ó«‘Ò≈ ‚≈’‡ È≈Ò Í«‘Òª ¡≈÷ÁÀ, T«¬æ’ Í≈√∂ ≈Ó Ó≥Á ω ‘æ‚ ‘∆ ¡ÚæÒ∂ È∂ ‹Ø ¡º◊ Ò≈«¬¡ª ¡≈¿∞‰≈¢ ¡Ï √≈◊ ‘∆ ‡æ’ ÒÀ ‘πøÁ∂¢
Ò‡ ÏÒ∆ ˛ Á∂÷ ’∂ √πøÈ «’™ È≈ ‘؉ ◊À∫◊∂Í ’∆Â≈ ¡Â∂ «¯ ¡º◊ ”⁄ «‘≈, Á»‹∂ Í≈√∂ √∆Â≈ ‹Ò≈¬∆ ‹≈ È‘ƒ √ÛÁ∂¢U ˆÓª Á∆ ≈ ‘∆ È‘ƒ, √’Á∂ È∂¢ ‘≈«¯˜ ÏıπÁ≈ Ú∆ Ï∂Úæ√ ¤æ‹» ≈Ó Á≈ ÓÈ ¿∞Ï≈Ò∂ ÷≈ «˛,
≈¬∂Ï∂Ò∆ Á∂ Ó∆Ò ÍºÊ¢ ‘ √≈Û∆¢ Ø‘ Á∆ ¡º◊ ‹ÁØ∫ ÏÒÁ∆ ˛ ‘∆ ˛¢U √≈Ò B@AB ”⁄ ‹ÁØ∫ πæ Ú∆ ¶Ó∆ ‘Ø ◊¬∆ ˛¢ ¯π’≈∂ Ó≈Á∂ ‹≈ÍÁ≈ ˛¢ ’Ω‰ Ïπfi≈¬∂ ‘≈¯˜≈, ¡º◊ ¡º◊ È≈Ò ÓºÊ≈ ‹Ø Ò≈¿∞‰À¢ Í≈Í∆ ’∂
«È¡≈‰≈-«√¡≈‰≈ √πøÈ ˛¢ ¡º◊ ‘’»Ó ·ß„≈ «¤Û’Á∆ ˛¢ ÍπÒ∆√ «ÈÌÔ≈ ’ª‚ Ú≈Í«¡≈ √∆ ˙ÁØ∫ «¯Á∂ È∂, ’ج∆ ⁄Û∑∆ ÒæÊ∆ Á∆ È‘ƒ¢ Òæ◊∂ Á«¡≈¢ «¯’» ¡º◊ ÷πæÒ∑≈ ÷∂‚ Ó≈È∂ ’Ø, Í≈Í Ó‘ªÏÒ∆ ˛¢ ¡÷∂ ◊æÒ
Í«‘Òª UP Á∂ ¿∞È≈Ú ”⁄ ÏÒ∆ √∆¢ Óπ’≈ÏÒ∂ ”⁄ ⁄≈Ø∫ „∂ ’ «ÁæÂ∂, «¬Ú∂∫ Ì≈‹Í¬∆ ’ÀÒ≈Ù ÏØÒ∂, T√∆Â≈ Í«Ã √Ëæ ’‘≈‰∆’≈ «’ÙÃ È ⁄Áø Á∆ ‘» ÷∂‚Á∆ ˛¢ Ú∆‘ ’ØÛ Óπ√«ÒÓ ‚∂ ÏÀ·∂ ‘π‰ ’À∫‚Ò Ó≈⁄ È≈Ò È‘ƒ ωÈ∆¢
Á«ø«Á¡ª È∂ «¬æ’ Ë∆ È≈Ò ◊À∫◊∂Í Á«øÁ◊∆ √Ø⁄ ˘ «¯ fi’≈È∆ Á∂ ◊¬∆¢ Ò¤Ó‰ ∂÷≈ ¶ÿ∂◊∆ ª ≈Ú‰ «’™ È≈ ÂÛ¯∆ ‘Ø¿±¢ ÌÀ‰Ø ¡Ω È∂¢ ¡«Ó Ù≈‘ ‡ÒÈ Ú≈Ò≈ È‘ƒ¢ Â≈‘∆˙∫ √∫À‚Ò Ó≈⁄ ’„æ «˛..! ¡≈Í
’∆Â≈¢ ÙÓ ”⁄ ¿∞È≈˙ ‚∞æ«Ï¡≈¢ MP ˛Á≈Ï≈Á ÍπÒ∆√ Á∂ ‘π‰ ’Ø¬∆ ‘≈ Í≈ ¡Í‘‰ ’∂◊≈ ‘∆¢U «√¡≈√∆ Ì≈¬∆˙ ... ’‘≈‰∆ √ø◊ë‘ ‹≈ÓÈ ’≈ ≈Ù‡∆ È≈◊«’ «À ‹√‡ ÷ÒØ ∆∑ Ï·À ≈ ¡◊º ∂ Â∂ «Í¤º ∂ ¡Ω ª, ¡Ω ª Á∂ ‘Êæ ª ”⁄
√≈’Ù∆ Ó‘≈≈‹ Á∂ ÙÓ È∂«Û˙∫ «˛ Â∂ ’ج∆ ¿∞√ ÚæÒ ™◊Ò∆ ¿∞·≈ ÂøÁ»∆¬∂ È∂ «¬È∑ª Á∂ Ó»ø‘ ’Ω‰ ¯Û±¢ Í∂Û Á√Úƒ Á∂ «√Ò∂Ï√ ”⁄Ø∫ ‘‡≈ «ÁæÂ∆ ˛¢ «ÁæÒ∆ «Úæ⁄ ¡≥◊‘∆‰ ËÈ∂ ”Â∂ ÏÀ·∂ √À∫‚Ò È∂¢ ’ج∆ ‡æ’ «◊¡≈ ª √ÓfiØ
¶ÿÁ∆ ª ¿∞‘ ‹∂Ò∑ ”⁄ «ÚË≈«¬’ «˛¢ Óπ’≈ÏÒ≈ Ó≈√‡ ÚÒ∂Úƒ √Ø⁄ ˘ ¡º◊ ”Â∂ ‘∆ È‘ƒ, «¬‘ ÒØ’ «’Â∂ Ú∆ ˛¢ «’ÃÙÈ ⁄øÁ Á∂ ÌÂ∆‹∂ ÍÚÈ È∂¢ ¡≈÷Á∂ È∂, TÍ«‘Òª √≈‚≈ ÷≈Â≈ ÷À È‘ƒ¢ «·æÏ∂ «¤æª Á∆ √æ‡ ÏÛ∆
’πÒÁ∆Í √∂∫◊ ˘ ’Á∂ È≈ «ÓÒÁ≈¢ «ÚøÈ∑ È≈ √«’¡≈¢ Á∂Ù ”⁄ ‘ BIÚ∂∫ ؇∆ √∂’ √’Á∂ ‘È¢ ◊Ø¡≈ Á≈ ⁄ØÍÛ≈ ˘ √æÂ∂ ’æÍÛ∂ ¡º◊ Òæ◊∆¢ ÷ÒØ ,Ø∑ «¯ «Á˙ «ÈÔ’∞ Â∆ ͺ ¢U Í≈Í ÌÀÛ∆ ¡À¢ ¿∞µÍØ∫ ·ß‚ Á≈ ÓΩ√Ó Ú∆ ˛¢
¿∞È≈˙ Í∆ÛÂ≈ ÿØ∫ ª ≈¬∂Ï∂Ò∆ «Ó‡≥ ”⁄ «¬’æ ¡Ω Â Á∆ ͺ ´‡æ ∆ ‹ªÁ∆ ≈‹Í≈Ò √«Â¡≈Í≈Ò «◊«◊‡ Á≈
¡Á≈Ò ÚæÒ Âπ∆ √∆¢ ˜Ó≈ÈÂ∆ ˛¢ «‹È√∆ «‘√ø ≈ «ıÒ≈¯ ‘‰π ∂ ’ÓΩ ªÂ∆ ◊π» «È’«Ò¡À¢ È≈√ƒ Ë»ø¡ª «Ò¡≈
HD Ú◊≈ Ó≈‘ΩÒ «√‹ ‘∆ ˛Á«øÁ∂ ÓπÛ ‡æ’ ◊¬∂ ¡Â∂ «‹¿±∫Á∆ ˘ Óπ˜≈‘∂ ‘ج∂ ‘È¢ ¡¯√Ø√, ‘ Í∆ÛÂ≈ «ÁæÂ≈ √∆ ’ÙÓ∆ ”⁄¢ √«Â¡≈Í≈Ò
¡º◊ Ò≈ «ÁæÂ∆¢ Á∂ «‘æ√∂ ’À∫‚Ò Ó≈⁄ È‘ƒ ¡≈™Á≈¢ ‘π‰ Ӻª Á∂ «˛¢ ¡÷∂, T‹Ø Á»‹∂ Á≈
ÓØÁ∆ ¡Â∂ ’ÀÍ‡È √’≈ - Ó≈È«ÁæÒ∆ Ë∆ ˘ Ï⁄≈ È≈ √’∆¢ Ï«⁄ø ’Ω Á∆ ’‘≈‰∆ Ì∞æÏÒ Á∆ ¡º◊ Áπæ÷ È≈ ‹≈‰∂, «¬È√≈È È‘ƒ, √Û∂
‘ج∂ ¡≈¨ ‘πøÁ∂ È∂¢U
Í≈«’ √’≈ Ó∆¡Ó Á≈ È≈Ó ÈØ ¯Ò≈¬∆ «Ò√‡ «Í¡≈∂ √«Â¡≈Í≈Ò ‹∆, ‹Ø
”⁄∫Ø ‘‡≈¿‰∞ Ò¬∆ ‹ÒÁ∆ ‘∆ ÒÚ∂ ¯√À Ò≈ ˜Ïπ ≈Ȫ ˘ Â≈Ò∂ Ò≈¿‰∞ ¿‘∞ ’‰Ω ‘Áøπ ∂ Ï«·ß‚≈ - ¡’≈Ò∆ ÁÒ Á∂ ÍÃË≈È «‹√ «Úæ⁄ Í≥‹≈Ï ÂØ∫ «√æ÷ª Á∂ ’≈«¯Ò∂ ¡Ó«øÁ «√øÿ ¡Â∂ ¿∞È∑ª Á∂ ÁØ
«¬√Ò≈Ó≈Ï≈Á - Í≈«’√Â≈È Á∆ Í≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ √∆¢Ó∆¡Ó È∂ È∂¢ ‹π¡≈Ï Á∂‰ Ò¬∆ ≈‘πÒ Ï‹≈‹ «√ÓÈ‹∆ «√øÿ Ó≈È È∂ «¬æ’ ÍÃÀµ√ Ú∆ Ù≈«ÓÒ ‘ج∂¢ Ó≥Â∆¡ª È∂ ◊π» Á∆ ‘≈˜∆ «Úæ⁄ ◊π»
«¬æ’ ¡Á≈Ò È∂ ¯À‚Ò √’≈ ˘ ¡≈͉∆ Ú≈È◊∆ Á∆ Â∆’ ÂØ∫ ¤∂
PML-N Á∆ ¿∞µÍ ÍÃË≈È Ó∆¡Ó ‘¯Â∂ Â’ «ÚÁ∂Ù «Úæ⁄ «‘‰ Á∂‰ ¿∞µ·∂ È∂¢ √‡∂‹ ”Â∂ ¡«Ó Ù≈‘ ÏÀ·∂ ’≈ȯø√ ˘ √øÏØËÈ ’«Á¡ª Á∆ Ï¡∂ ÁÏ∆ Á∂ ÁÙØ ∆¡ª ˘
ÈÚ≈˜ Á≈ È≈Ó ÈØ ¯Ò≈¬∆ «Ò√‡ Á∆ «¬æ’ Ú≈ Á∆ «¬‹≈˜Â Ó≥◊∆ ˛¢
«Ú⁄æ ∫Ø ‘‡≈¿‰∞ Ï≈∂ ‹ÒÁ∆ ¯√À Ò≈ Ò‰À ¿È∞ ª∑ Á≈ Í≈√ÍØ ‡ Á‰∂ Ò¬∆ «¬’æ ‘Ø √È¢ ¿∞ÁÔØ◊ÍÂ∆ Ï‹≈‹ Á∂ ˜» ’∂∫Á √’≈ ¡Â∂ Í≥‹≈Ï √˜≈ Á∂‰ ¡Â∂ Úæ÷ Úæ÷
Á≈ «ÈÁ∂Ù «ÁæÂ≈ ª ‹Ø ¿∞‘ ¡≈͉∂ ͇∆ÙÈ Á≈«¬ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛¢
«ÏÓ≈ «ÍÂ≈ ˘ Á÷∂ ‰ Ò¬∆ ¶‚È ‹≈ ‘≈¬∆’؇ È∂ ‘≈Ò ‘∆ «Úæ⁄ ¿∞È∑ª Á≈ ‚ΩÒ∂ ¯’∂ ‘؉◊∂¢ Ó»ø‘ ”Â∂ ¡≈÷ √’≈ ˘ «¯’» √’≈ª ‹∂Ò∑ª «Úæ⁄ ÏøÁ ÏøÁ∆
√’∂¢ Ó∆‚∆¡≈ ıϪ «Úæ⁄ «¬‘ Í≈√ÍØ ‡ ˜Ï ’ «Ò¡≈ √∆¢ «Í¤Ò∂
‹≈‰’≈∆ «ÁæÂ∆ ◊¬∆¢ Í≈«’√Â≈È Ó‘∆È∂ ˜Ó≈È «ÓÒ‰ Â∫Ø Í«‘Òª ¿‘∞ «ÁÂæ ≈, TÒ’Ø Ê‚Ø ∂ ’ÒØ ∫Ø ‚Á∂ È,∂ √≈˘ Áæ«√¡≈¢ Ó≈È È∂ ÁØÙ Ò◊≈¬∂ «√øÿª Á∆ «‘≈¬∆ ˘
Á∂ √≈Ï’≈ ÍËà ≈È ÓÂ≥ ∆ ÈÚ≈˜ Ù∆¯ ⁄ËΩ ∆ Ù◊» «ÓÒ˜ «ÌÙà ‡≈⁄≈ Ó≈ÓÒ∂
Á∆ DF √≈Ò≈ Ï∂‡∆ Ó∆¡Ó ˘ «Úæ⁄ «‘≈√ «Úæ⁄ √∆¢ ≈Ù‡∆ ÌØ√≈ È‘ƒ «’ ¡≈ÒØ⁄È≈ ÊØ˘ Í√øÁ «’ AIHD Á∂ ’ÂÒ∂¡≈Ó Á≈ Í«‘Ò Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ Í» ≈
«ÌÃÙ‡≈⁄≈ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ ¡◊√ ‹Ú≈ÏÁ∂‘∆ «Ï¿±Ø È∂ H ¡◊√ ˘
B@AH «Úæ⁄ ÈØ ¯Ò≈¬∆ «Ò√‡ «Úæ⁄ Ó∆¡Ó ˘ «‘≈√ «Úæ⁄ «Ò¡≈ √∆¢ ‘ØÚ∂◊∆¢U ⁄∂«Â¡ª ˘ ‘¨‰≈ «Á˙¢ Í«‘Òª ‘∆ «√æ÷ª ˘ «¬È√≈¯ ’È Á≈ Ì√Ø ≈ «ÁÂæ ≈ √∆,
Á» ÁÙÈ ”Â∂ Â∆‘ Úª∑ Í«‘Òª ◊‹ø» È‘ƒ «Ó«Ò¡≈¢ ¿∞È∑ª ÁØÙ Í ¡º‹ √≈Ò Ï∆‰
ÍÀ∫Á∆ √∆¢ T‘Ó≈≈ ’æÒ, ‘Ó≈≈ Ò◊≈¬∂ «’ ÓØÁ∆ √’≈ Á∂Ù Ó◊Ø∫ Ú∆ ’ج∆ Ú≈¡Á≈
¡≈‹, Ïπ¶Á Ì≈ ’∆ Ïπ¶Á «ÚØË∆ ’≈˘È ω≈™Á∆ ¡≈ Í»≈ È‘ƒ ’∆Â≈ «◊¡≈
Â√Ú∆, ‘Ó≈≈ Ï‹≈‹¢U Ï‹≈‹ ‘∆ ˛ ¡Â∂ ÿ‡º -«◊‰Â∆¡ª ˘ «‹√ ’ ’∂ √Ó»‘ «√æ÷
⁄∂Â’ √’»‡ Á∂ Ó≈Ò’ Ï‹≈‹ ÂØ∫ ÁÏ≈¿∞‰ Á∆¡ª ’Ø«ÙÙª Ë≈«Ó’ ≈‹È∆«Â’
«‘≈ È‘ƒ «◊¡≈ ‘؉≈¢ ¿∞‘ ª ÏØÒ ’∆Â∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª ‘È¢ «¬√ ‹Ê∂ÏøÁ∆¡ª ÓπÛ «Âæ÷∂
«Í¡≈, Ï≈’∆¡ª ˘ √æÍ √πøÿ «◊¡≈¢ √ÏøË∆ ’ÙÓ∆ Á∂ Ò≈Ò ⁄Ω’ √øÿÙ Ò¬∆ Ó‹Ï»
«‹Ú∂∫ Í»∂ Á∂Ù ˘¢ «Ú⁄æ √«ø ÚË≈È ˘ Әϻ ω≈¿‰∞ Ò¬∆ ¿∞È∑ª ’ÀÍ‡È √’≈ ”Â∂ √Ú≈Ò ‘؉◊∆¡ª¢ ¿∞È∑ª «’‘≈ «’ ‹ÒÁ∆ ‘∆
ÁÒ ı≈Ò√≈ Ô±È≈¬∆«‡‚ ¡’≈Ò∆ ÁÒ ⁄πæ’«Á¡ª «’‘≈ «’ √≈Ò Í«‘Òª √Ïæ ı≈Ò√≈ È≈Ò ‹πÛ∆¡ª «Ëª
«¬‡Ò∆ ”⁄ Í«‘Ò∆ Ú≈ ω◊∂ ≈ Ï≈Ï∂ È≈È’ Á∂ Ȫ ¡Â∂ ¡’≈Ò∆ ÁÒ (¡«≥ ÓÂà √) ÚÒ∫Ø Ú‚æ ∂ Ò◊≈«¬¡≈ Ï◊≈Û∆ ÓØ⁄≈ ıÂÓ È≈Ò «Ú⁄≈-Ú‡ªÁ≈ ’ ’∂ √øÿÙ
ÍºË ”Â∂ Ø√ ÍÃÁÙÈ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛ ’≈¿∞‰ Ò¬∆ Óπæ÷ Ó≥Â∆ ’ÀÍ‡È Á∆ »Í-∂÷≈ ¿∞Ò∆’∆ ‹≈Ú∂◊∆¢
”Â∂ «ÚÙ≈Ò Í≈’ ¡Â∂ Ò≈¬∂ ‹≈‰◊∂ EE@ χ» ∂
ØÓ - «¬‡Ò∆ Á∆ ËÂ∆ ”Â∂ √ÏøË∆ ÍÃÀµ√ ˘ ‹≈‰’≈∆ «Áø«Á¡ª Á∆¡ª √◊ø ª ˘ «’‘≈ «’ √Ì ˘ «¬√
Í«‘Ò∆ Ú≈ «√æ÷ ËÓ Á∂ ÓØ„∆ ◊π Ó÷æπ «√ÿø ‘˜≈≈ ÍËà ≈È «¬‚ø ∆¡È √∂Ú≈ ”⁄ ÚæË -⁄Û∑ ’∂ «‘æ√≈ ÒÀ‰≈
√«Â◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ Á∂ EE@Ú∂∫ ’«Ó¿«± ȇ∆ «¬È Ò≈√∆˙ È∂ «’‘≈ «’ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ª ‹Ø ¡≈øÌ∂ ’≈‹ √Ó∂∫
¡≈◊ÓÈ ÍπÏ ˘ √Ó«Í «¬æ’ Ï∆Â∂ √Ó∂∫ ”⁄ ¿∞È∑ª È◊ ’Ω∫√Ò «√ ÈÍ∂ ∂ ⁄≈Û∂ ‹≈ √’‰¢ ◊π » √≈«‘Ï
«ÚÙ∂Ù Í≈’ ω≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛ Ò≈Â∆È≈ ˘ «Ò÷Â∆ ÂΩ ”Â∂ «¬æ’ ‹∆ Á∂ È≈Ó ”Â∂ «‹‘Û≈ «ÚÙ∂√ Í≈’
«‹√ Á∆ √∂Ú≈ «¬‡Ò∆ Á∂ √»Ï∂ Ò≈√∆˙ ¡Í∆Ò ’∆Â∆ √∆ «’ ¿∞‘ Ù«‘ ω «‘≈ ˛ ¿∞‘ ¯Ú∆ ”⁄ È∂Í∂
Á∆ «√ÓΩ Ó˜Á» ‹Êæ Ï∂ Áø ∆ «¬‚ø ∆¡È Ò≈Â∆È≈ «Ú÷∂ √«Â◊π» È≈È’ Á∂Ú ⁄Û∑ ‹≈Ú∂◊≈¢ «¬√ ’≈‹ Ò¬∆ EE@
’«Ó¿«± ȇ∆ «¬È Ò≈√∆˙ ÚÒ∫Ø «¬‡Ò∆ ‹∆ Á∂ È≈Ó ”Â∂ «ÚÙÙ∂ Í≈’ ω≈¿‰∞ ≈ «ÚÙ∂Ù «’√Ó Á∂ Ï»‡∂ Ò◊≈¬∂ ‹≈‰◊∂
Á∆ «√æ÷ ‹æÊ∂ÏøÁ∆ ËÓ ÍÃ⁄≈ ’Ó∂‡∆, ⁄≈‘πøÁ∂ ‘È «‹√ Á∆ ÓȘ»∆ È◊ «‹‘Û∂ Ù«‘ Á∂ ‘Ø Ú∆ ÁØ Í≈’ª ”⁄
È◊ ’Ω∫√Ò Ò≈Â∆È≈, √»Ï∂ Á∆¡ª ’Ω∫√Ò Ò≈Â∆È≈ È∂ Á∂ «ÁæÂ∆ ˛¢ Òæ◊‰◊∂¢ «‹‘Û∆ Ú∆ √ø◊ «¬È∑ª
√Ó»‘ ◊πÁπ¡≈≈ ÍÃÏøË’ ’Ó∂‡∆¡ª «¬√ Ó‘≈È ’≈‹ √ÏøË∆ Ï»‡∂ Ï»«‡¡ª Á∂ √∂Ú≈ ÒÀ‰∆ ⁄≈‘πøÁ∆ ˛ ¿∞‘
¡Â∂ «¬Ò≈’∂ Á∆¡ª √Óπæ⁄∆¡ª «√æ÷ Ò≈¿∞‰ Á∆ √∂Ú≈ AE Á√øÏ ˘ Ùπ» ‹ÒÁ «¬Ò≈’∂ Á∆¡ª ◊πÁπ¡≈≈
√ø◊ª Á∂ √«‘ÔØ◊ È≈Ò È∂Í∂ ⁄≈Û∑∆ ‘‰Ø ‹≈ ‘∆ ˛ «‹√ Ò¬∆ ◊π Ó÷æπ «√ÿø ÍÃÏøË’ ’Ó∂‡∆¡ª ‹ª ¿∞È∑ª È≈Ò
‹≈ ‘∆ ˛¢ «¬√ √Ò≈ÿ≈ÔØ◊ ’≈‹ ‘˜≈≈ È∂ ¡Í∆Ò ’«Á¡ª «¬Ò≈’∂ √øÍ’ ’ √’Á∆ ˛¢
(17) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
(18) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
(19) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
’ÀÈ∂‚≈ ◊¬∂ ÍÃÌÒ∆È Á∂ «ÍÂ≈ È∂ Ë∆ È≈‹≈«¬˜ ‘«Ê¡≈ª Á∆ ‘Ïæ
Ï≈∂ ’∆ª ˛≈È ’‰ Ú≈Ò∂ ÷πÒ≈√∂
ωÁ≈ ‹≈ «˛ ´«Ë¡≈‰≈
‘«Ê¡≈ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ‘Ø«¬¡≈ √∆¢
«¬√ ÂØ∫ √≈¯ ˜≈«‘ ‘πøÁ≈ ˛ «’
´«Ë¡≈‰≈ È≈‹≈«¬˜ ¡√Ò∂ Á∆ ‘æÏ
ωÁ≈ ‹≈ «‘≈ ˛¢ UP ¡Â∂ «Ï‘≈
ÂØ∫ È≈‹≈«¬˜ ‘«Ê¡≈ ´«Ë¡≈‰≈ Á∂
È≈Ò-È≈Ò Í≥‹≈Ï Á∂ ‘ «˜Ò∑∂ ”⁄
√ÍÒ≈¬∆ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ ‘È¢ Í«‘Òª
¯Û∂ ◊¬∂ ’¬∆ ÁØÙ∆¡ª ÂØ∫ Ú∆ ÍπÒ∆√
ͤæπ «◊¤æ ”⁄ «¬‘ ◊Òæ √≈‘Ó‰∂ ¡≈ ⁄’æπ ∆
˛¢ÍπÒ∆√ Á∂ √»Âª ÓπÂ≈«Ï’ ÚË∂∂
´«Ë¡≈‰≈ - Á∂√∆ «¬Ò≈’∂ ”⁄ Ó≈Ó«Ò¡ª ”⁄ √≈‘Ó‰∂ ¡≈«¬¡≈ ˛ «’
‘ج∆ ¯≈«¬«ø◊ ”⁄ È≈‹≈«¬˜ ‘«Ê¡≈ ÏÁÓ≈Ù UP Â∫Ø È≈‹≈«¬˜ ‘«Ê¡≈ ÒÀ
«¬√ÂÓ∂ ≈Ò ‘«Ø ¬¡≈ √∆, ¡Â∂ ‹’∂ «¬√ ¡≈™Á∂ ‘È, Í ‘‰π ≈‹√Ê≈È Â∫Ø Ú∆
Â∫Ø Í«‘Òª Á∆ ◊Òæ ’∆¬∂ ª Ó‘≈È◊ È≈‹≈«¬˜ ‘«Ê¡≈ª Á∆ √ÍÒ≈¬∆ Ùπ » ‘Ø
”⁄ «ÂøÈ Ó‘∆È∂ ”⁄ ¯≈«¬«ø◊ Á∆¡ª ◊¬∆ ˛¢ ´«Ë¡≈‰≈ ”⁄ Ï·À ∂ ’¬∆ ÏÁÓ≈Ù
‚∂„ Á‹È ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Ú≈Á≈ª UP ¡Â∂ ≈‹√Ê≈È ÂØ∫ È≈‹≈«¬˜
√≈‘Ó‰∂ ¡≈ ⁄πæ’∆¡ª ‘È «‹È∑ª ”⁄ ‘«Ê¡≈ Ó◊≥ Ú≈ ’∂ ÍÔà ◊Ø ’È Ò◊æ ∂
«˜¡≈Á≈ Ú≈Á≈ª ”⁄ È≈‹≈«¬˜ ‘È¢
‹¶Ë - ’ÀÈ∂‚≈ Á∂ √∆ ”⁄ ◊ØÒ∆ ”⁄ ¿∞‘ AH √≈Ò Á∆ ¿∞Ó ”⁄ ¿∞‘ ”Â∂ Í≥‹≈Ï∆ ”⁄ ◊æÒÏ≈ ’Á≈ √∆¢ AD √≈Òª Ï≈¡Á «Ò¡≈ ÏÏø ËÓ≈’≈ ’√∂ ”⁄∫Ø ‘Ú≈≈ Ï∆
Ó≈ ’∂ ÓΩ Á∂ ÿ≈‡ ¿∞Â≈ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ «Ú¡≈‘ ’Ú≈ √’Á∂ √È «‹√ ’ «ÓÃÂ’ ÒÛ’∆ Á∂ «ÍÂ≈ ˘ Íπ櫤¡≈ √∆ Ë∆ È∂ ‹ÈÓ
ÍÃÌÒ∆È ’Ω Ó·≈Û± Á∂ «ÍÂ≈ È∂ Ë∆ ’∂ ¿∞È∑ª È∂ ’ÀÒ◊∆ ‹≈ ’∂ «Ú¡≈‘ «◊¡≈ «’ ‹∂’ Í∆‡ ¿∞È∑ª Á∆ «ÍÂ≈ ÓπÂ≈«Ï’ ¿∞È∑ª Á∂ ÿ AD ´«Ë¡≈‰≈ - ´«Ë¡≈‰≈ Á∂ ÿ≥‡≈
Ï≈∂ Úæ‚∂ ıπÒ≈√∂ ’∆Â∂ ‘È¢ ıπÒ≈√∂ ’∆Â≈ √∆¢ ◊π«Á¡≈Ò È∂ Áæ«√¡≈ «’ ÒÛ’∆ ˘ «¬øÈ≈ «Í¡≈ ’Á≈ √∆ ª √≈Òª Ï≈¡Á Ë∆ È∂ ‹ÈÓ «Ò¡≈ √∆¢ ÿ ⁄’Ω ÏÏø ËÓ≈’∂ Ó≈ÓÒ∂ ”⁄ BD √≈Ò
’Á∂ ‘ج∂ ¿∞È∑ª È∂ Áæ«√¡≈ «’ ¿∞È∑ª ¿∞È∑ª ˘ ¿∞È∑ª ÁØ‘ª Á∆¡ª ’πæfi ¿∞√ È∂ ÍÃÌÒ∆È ˘ ÓΩ Á∂ ÿ≈‡ «’™ ¿∞È∑ª «’‘≈ «’ Ë∆ Á∆ Ò≈Ù ’ÀÈ∂‚≈ Ï≈¡Á ¡Á≈Ò È∂ ÷≈Û’» ‹◊Â≈
Á∆ Ë∆ «Ú¡≈‘∆ ‘ج∆ √∆ ¡Â∂ ¿∞√ Á∂ Â√Ú∆ª Ú∆ «ÓÒ∆¡ª ‘È ‹Ø ’ÀÈ∂‚≈ ¿∞Â≈«¡≈? ¿∞È∑ª Áæ«√¡≈ «’ Í∆‡ ÂØ∫ Í≥‹≈Ï «Ò¡ªÁ∆ ‹≈Ú∂◊∆ «‹æÊ∂ ¿∞√ «√øÿ ‘Ú≈≈ ˘ Ï∆ ’ «ÁæÂ≈¢ «¬√
ÍÂ∆ È∂ ‘∆ ¿∞√ Á≈ ◊ØÒ∆ Ó≈ ’∂ ’ÂÒ Á∆ ÍπÒ∆√ È∂ ¿∞È∑ª ˘ «ÁæÂ∆¡ª ‘È¢ È∂ ¿∞√∂ «ÁÈ ‘∆ «Í√ÂΩÒ ı∆Á∆ √∆ Á∆¡ª ¡≥«ÂÓ √Óª ¡Á≈ ’∆Â∆¡ª Ó≈ÓÒ∂ ”⁄ ÍÒπ ∆√ È∂ ¤∂ Ò’Ø ª ˘ È≈Ó˜Á
’∆Â≈ ˛¢ «¬È∑ª Â√Ú∆ª ”⁄ ’؇ ÓÀ«‹ Á∆¡ª ¡Â∂ ÍÃÌÒ∆È Á≈ ’ÂÒ ’È ÂØ∫ ‹≈‰◊∆¡ª¢ ’ÀÈ∂‚≈ ÍπÒ∆√ ÚÒØ∫ AA ’∆Â≈ √∆¢ «¬’æ ÓÒπ ˜Ó B@@C ”⁄ Ï∆
◊Ω∂ ÈΩ‹Ú≈È È∂ ¿∞Â≈«¡≈ ÓΩ Á∂ ÿ≈‡ Â√Ú∆ª √Ó∂ ÿ∞øÓ‰ ‹ª«Á¡ª Ï≈¡Á ¿∞√ È∂ ıπÁ ˘ Ú∆ ◊ØÒ∆ Ó≈ Á√Ïø Â’ ÍÌà Ò∆È Á∆ Ò≈Ù ˘ Ì≈ ‘Ø ⁄πæ’≈ ˛ ‹Á«’ ÍÓ‹∆ «√øÿ
¿∞È∑ª Áæ«√¡≈ «’ ’ÀÈ∂‚≈ «Úæ⁄ Á∆¡ª Ú∆ Â√Ú∆ª Ù≈«ÓÒ ‘È¢ Ò¬∆¢ Ì∂‹‰ Á∆ «Â¡≈∆ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ «Ì˙≈ ”Â∂ ÁØÙ ÂÀ¡ È‘ƒ √È ‘Ø √’∂¢
¿∞È∑ª Á∆ Ë∆ È∂ «¬æ’ ◊Ω∂ ÈΩ‹Ú≈È ¿∞È∑ª Áæ«√¡≈ «’ ‹ÁØ∫ ¿∞‘ ’؇ «ÂøÈ √≈Òª ÂØ∫ ‹≈‰Á∂ √È ÁØÚ∂∫ ˛ ¢ ÁØ ÓÒπ ˜Óª ÏÒ«‹Áø «√ÿø ¡Â∂ Í∆à ÂÓ
È≈Ò «Ú¡≈‘ ’Ú≈ «Ò¡≈ √∆ ‹Ø «’ ÓÀ«‹ ’Ú≈¿∞‰ Ò¬∆ ‹≈ ‘∂ √È ◊π«Á¡≈Ò È∂ Áæ«√¡≈ «’ Í∆‡ È‘ƒ «Á÷≈«¬¡≈ ÍπÒ∆√ È∂ ’ÂÒ ”⁄ «√øÿ ˘ ¡Á≈Ò È∂ Ì◊ΩÛ≈ ¡ÀÒ≈È ÏÒ«‹øÁ «√øÿ ¡Â∂ ÍÃ∆ÂÓ «√øÿ ˘
Í«Ú≈ Á∆ Ó˜∆ È≈Ò ‘∆ ’∆Â≈ ª ÓÀ˘ ¿∞√ √Ó∂∫ Á∆¡ª Â√Ú∆ª Ú∆ ¡Â∂ ÍÃÌÒ∆È «¬æ’ Á»‹∂ ˘ «ÂøÈ √≈Òª ګ¡≈ ‘«Ê¡≈ «ÁæÂ≈ √∆¢‹≈‰’≈∆ ¡È∞√≈, F È≈Ó˜Á ’∆Â≈ √∆¢
«◊¡≈ √∆¢ ¿∞È∑ª ˘ Áæ«√¡≈ «’ Í∆‡ «ÓÒ∆¡ª ‘È¢ ÍπÒ∆√ ÚÒØ∫ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ÂØ∫ ‹≈‰Á∂ √È¢ ÁØ‘ª È∂ «¬’æ·∂ ’øÓ ◊π«Á¡≈Ò «√øÿ Ó·≈Û± È∂ Á√Ïø AIIE ˘ ÿ‡≥ ≈ ÿ ⁄’Ω ”⁄ ÏÏø √≈Ï’≈ Óπæ÷ Ó≥Â∆ Ï∂¡≥ «√øÿ
Á∆ ¿∞Ó Â’∆ÏÈ AH √≈Ò √∆ «‹√ ÍÃÌÒ∆È Á∂ √≈Ó≈È ”⁄Ø∫ «¬‘ √≈∆¡ª ’∆Â≈ √∆¢ ¯À∫‚ √’Ò ”⁄ Í≥‹≈Ï∆ Áæ«√¡≈ «’ ¿∞È∑ª È∂ ÍπÒ∆√ ˘ «¬‘ Ú∆ ËÓ≈’≈ ‘«Ø ¬¡≈ √∆ «‹√ «Ú⁄æ ’fiæπ ‘≈’ æ«Â¡≈ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ ‘Ú≈≈ Á≈ Ȫ
’’∂ ÁØ‘ª È∂ ÚÀÈ’»Ú Á∆ Ï‹≈¬∂ Â√Ú∆ª ÓÀ˘ «ÓÒ∆¡ª ‘È¢ Ú∆ «˜¡≈Á≈ √È ¡Â∂ Í≥‹≈Ï∆ ”⁄ ‘∆ «’‘≈ √∆ «’ ¿∞È∑ª ˘ ¿∞‘ «Í√ÂΩÒ ˜ıÓ∆ ‘Ø ◊¬∂ √È¢ Ê≈‰≈ ’ØÂÚ≈Ò∆ ¡≈¿∞‰ Ó◊Ø∫ ’∂√ ÏøÁ ‘Ø «◊¡≈ √∆ ‹Ø
’ÀÒ◊∆ ‹≈ ’∂ ’≈˘È ÓπÂ≈«Ï’ ’؇ Í≥‹≈Ï∆ Ú∆ ‹≈‰Á≈ √∆ ◊Ø≈, ¿∞‘ ¡’√ ◊æÒÏ≈ ’Á≈ √∆¢ ¿∞È∑ª «Á÷≈¬∆ ‹≈Ú∂ «‹√ È≈Ò ¿∞È∑ª Á∆ Ë∆ ÍπÒ∆√ È∂ «¬√ Ó≈ÓÒ∂ ”⁄ AA Á√øÏ BF ‹»È B@AE ˘ ÁπÏ≈≈ Ùπ» ‘Ø«¬¡≈¢
ÓÀ«‹ ’Ú≈ Ò¬∆ √∆ «’™«’ ÍÃÌÒ∆È Á∂ Í«Ú≈ È≈Ò ’Á≈ √∆ Áæ«√¡≈ «’ ÁØ‘ª È∂ ‹ÈÚ∆ ”⁄ Ì≈ Á≈ ’ÂÒ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆, Í ÍπÒ∆√ AIIE ˘ Í≥‹ ÒØ’ª ˘ È≈Ó˜Á ’∆Â≈ Ó¬∆ B@AG «Ú⁄æ ‘Ú≈≈ ”Â∂ ÁÙØ Ò◊≈¬∂
ÚÀÈ’»Ú ”⁄ «Ú¡≈‘ ’Ú≈¿∞‰ Á∆ ◊æÒÏ≈ ¡≈¿∞‰≈ √∆ ¡Â∂ ‘«Ó≥Á √≈«‘Ï È∂ ¿∞‘ «Í√ÂΩÒ È‘ƒ «Á÷≈¬∆¢ «ÍÂ≈ √∆¢ ‹◊Â≈ «√øÿ ‘Ú≈≈ Á∂ Ú’∆Ò ◊¬∂ ¡Â∂ «¬√ Ó≈ÓÒ∂ ”⁄ BC ÒØ’ª Á∆
’≈˘È∆ ¿∞Ó AI √≈Ò ˛¢ ¿∞È∑ª Í∆‡ ¡’√ Í«Ú≈ È≈Ò Ú∆ ÓºÊ≈ ‡∂’‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡≈◊≈ «Úæ⁄ È∂ ’ÀÈ∂‚≈ ÍπÒ∆√ ÂØ∫ Ó≥◊ ’∆Â∆ ˛ «’ ‹√Í≈Ò «√øÿ È∂ Áæ«√¡≈ «’ ÍπÒ∆√ È∂ ◊Ú≈‘∆ ‘ج∆, Í ÍπıÂ≈ √ϻ È≈ ‘؉
Áæ«√¡≈ «’ ÍÃÌÒ∆È È∂ Áæ«√¡≈ √∆ ◊æÒÏ≈ ’Á≈ «‘øÁ≈ √∆¢ «ÍÂ≈ È∂ Â≈‹ Ó«‘Ò Á∂÷‰ ‹≈‰≈ √∆¢ ¿∞È∑ª ¿È∞ ª∑ Á∆ Ë∆ ÓÂΩ ˘ ÒÀ ’∂ Í» ∆ ◊«‘≈¬∆ «¬√ Ó≈ÓÒ∂ «Ú⁄æ ‹◊Â≈ «√ÿø ‘Ú≈≈, ’≈È ¡Á≈Ò È∂ ‘Ú≈≈ ˘ Ï∆ ’
«’ ÚÀÈ’»Ú ”⁄ «Ú¡≈‘ ’Ú≈¿∞‰ Áæ«√¡≈ «’ ¿∞‘ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Ú∆ «’‘≈ «’ ÁØ‘ª È∂ ‘π‰ ÈÚ∂∫ ÿ ”⁄ È≈Ò ‹ª⁄ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂ «’ «’Â∂ «¬√
«Ï’Ó‹∆ «√øÿ, ÍÓ‹∆ «√øÿ, «ÁæÂ≈¢
Á∆ ¿∞Ó AI √≈Ò ˛ ¡Â∂ ’ÀÒ◊∆ ‹≈‰Á≈ √∆ ¡Â∂ ¡’√ Ú∑≈‡√¡ÀÍ «Ù¯‡ ‘؉≈ √∆¢ «Íº¤∂ «’√∂ Â∆‹∂ Ùı√ Á≈ ‘æÊ Âª È‘ƒ¢
Í‹≥ ≈Ï ”⁄ ‘Û∑ Í∆Ûª ˘ ’ϻª Á∂ Ì≈ ÍÃ∂Ó ÂØ∫ Í∂Ù≈È ‘È Í≈«’√Â≈È∆
Í’º ∂ ÿ Ó‘π ¬æ ∆¡≈ ’Ú≈ ‘È¢U Í≈«’√Â≈È∆ ’Ï» Ï≈˜ª È∂ «¬‘
«¬√Ò≈Ó≈Ï≈Á - Í≈«’√Â≈È Á∂
Í‹≥ ≈Ï √Ï» ∂ «Ú⁄æ Ì≈Â∆ √‘Áæ ÈÛ∂ ∂ Ú∆ Á«æ √¡≈ «’ ’¬∆ Ú≈ Ì≈ Á∂
‘∆ ˛ ı≈Ò√≈ ¬‚∂ ’Ï» Ï≈˜ ¡≈͉∂ ’∆ÓÂ∆ ¡Â∂ Áπ ÒÌæ ’Ï» Ú∆ ¿‘∞ Ȫ Á∆¡ª ¤Âæ ª ”Â∂ ¡≈
Í‹Ã ≈Â∆¡ª Á∂ ’Ï» ª Á∆ ÏÚ∂ ¯≈¬∆ ’≈È ’∂ Ï·À Á∂ ‘È ¡Â∂ «¯ «¬Êæ ∂ ‘∆ «‡’ ‹ªÁ∂
’≈¯∆ Í∂Ù≈È ‘È¢ ¿∞‘Ȫ Á∂ «¬‘Ȫ ‘È¢ ¿‘∞ ¿È∞ ª∑ ˘ Ì≈ Ú≈«Í√ Ì‹∂ ‰
Ò¬∆ ¿‚∞ ≈™Á∂ ‘È, Í ’¬∆ ÁÏπ ≈≈ ¿È∞ ª∑
»ÍÈ◊ - Í≥‹≈Ï ”⁄ ¡≈¬∂ ‘Û∑ª ’Ï» ª «Ú⁄æ ∫Ø ’¬∆ ˜∂ ‘Ú≈ Á∂ È≈Ò Á∆¡ª ¤Âæ ª ”Â∂ Ï·À ‹ªÁ∂ ‘È¢ ¿‘∞ Ȫ
Á≈ ’¬Ø ∆ Ó≈Ò’ È≈ ‘‰Ø ’≈È ¿‘∞ ¿È∞ ª∑
È≈Ò ‘ج∂ ¡≈Ó ‹Èª Á∂ È∞’√≈È Á≈ ¿‚∞ Á∂ ‘¬Ø ∂ Ì≈ ÚÒæ ⁄Ò∂ ‹ªÁ∂ ‘È ˘ ¡≈͉∂ ’ÒØ ‘∆ ÷æ Ò∫ÀÁ∂ ‘È¢
Ì≈Ú∂∫ ‘≈Ò∂ Â’ √’≈ È∂ ’ج∆ ¡Â∂ «¯ ‹ª ª ¿‘∞ Ȫ ˘ Ì≈ Í√Áø ’Ï» ª ˘ Í≈Ò‰ Á∂ Ù’Ω ∆È Ó‘π Óø Á
«¬¯≈È È∂ «’‘≈ ¡≈Ó ’Ï» ⁄«æ Ò¡≈
Ó¡π ≈Ú˜≈ È‘ƒ «ÁÂæ ≈, Í «ÚÙÚ Í˺ ∆ ¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ‹ª «¯ ¿‘∞ √Â≈ ÌÒæ∞ ‹≈Ú∂ ª Á÷æπ È‘ƒ ‘Áøπ ≈, Í Ï‘Âπ Ó«‘◊ø ∂
’Ï» ‹Á∫Ø Â’ Ú≈«Í√ È‘ƒ ¡≈™Á∂
√Ó≈‹ √∂Ú∆ √ø√Ê≈ ı≈Ò√≈ ¬∂‚ ÚÒØ∫ ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ Ú≈«Í√ Í≈«’√Â≈È È‘ƒ ˙Á∫Ø Â’ Á÷æπ ‘Áøπ ≈ ˛¢ «¬Èª∑ Ó«‘◊ø ∂
’Ï» ª Á∂ ÷Ì≥ ª ”Â∂ Ó‘Ø Ò◊≈¬∆ ‹ªÁ∆
‘Û∑ Í∆Ûª È≈Ò ÓÁÁ Á∂ ‹Ø Ú≈¡Á∂ ‹ªÁ∂¢ «¬√ È≈Ò «¬È∑ª Í≈«’√Â≈È∆ ˛ ¢ «¬Èª∑ Á∂ ÍÀ ª «Ú⁄æ ı≈√ «ÈÙ≈È Ú≈Ò∂
¤Òæ ∂ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È¢ ¬‹∂ √ø ∆ Á∆ «ÍØ ‡
’∆Â∂ ◊¬∂ √È ¿∞‘ Ò◊≈Â≈ Í»∂ ’∆Â∂ ’Ï» Ï≈˜ª ˘ ’≈¯∆ È’∞ √≈È ‘Ø «‘≈ ’¬∆ ¡«‹‘∂ Ò’Ø ‘È «‹‘Ȫ ˘ ’Ï» TÓ∂ ∂ ’ÒØ √∫À’Û∂ ’Ï» ‘È «‹‘Ȫ «Ú⁄æ ∫Ø «Ú⁄æ «’‘≈ «◊¡≈ ˛ «’ Í≈«’√Â≈È Â∫Ø
‹≈‰ Ú≈Ò∂ ’Ï» ª ˘ ’¬∆ Ú≈ Ì≈Â
‹≈ ‘∂ ‘È¢ Í‹≥ ≈Ï ”⁄ ‘Ûª∑ Á∂ È’∞ √≈È ˛¢ «¬È√≈Ȫ Á∆ ω≈¬∆ √‘Áæ ˘ «¬‘ Í≈Ò‰ Á≈ ¡Â∂ ’Ï» Ï≈˜∆ Á≈ Ù∫Ω’ ˛¢ ’¬∆¡ª Á∆ ’∆Ó «¬’æ -«¬’æ Ò÷æ Íπ ¬∂ «Úæ⁄ ‹≈√»√ √Ófi «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ˛¢
ÂØ∫ Ï≈¡Á «‹æÊ∂ ı≈Ò√≈ ¬∂‚ ÚÒØ∫ Óºfiª, ͤ≥ ∆ È‘ƒ ÓÈ≥ Á∂ ¡Â∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹∫Ø Ò÷æ ª ¡≈͉∂ «¬√ Ù∫Ω’ ˘ Í» ≈ ’È Ò¬∆ «¬‘ Â’ ˛¢ Ó∫À «¬Èª∑ ˘ ¡≈͉∂ Ï«æ ⁄¡ª Úª◊
‡À’‡, ≈ÙÈ, ÷≈Á ¡≈«Á È≈Ò Íπ ¬∂ Â’ Á∆ ’∆Ó Á∂ ’Ï» ˘ ¿√∞ Ò’Ø Ï‘Âπ ’∆ÓÂ∆ ’Ï» Ú∆ Í≈ÒÁ∂ ‘È¢ Í≈ÒÁ≈ ‘ª¢ ¿√∞ √Ó∫∂ Ï‘Âπ Á÷æπ ‘Áøπ ≈ ˛
ÓÁÁ ’∆Â∆ ◊¬∆, ¿∞µÊ∂ ‘Û∑ª Á∆ Ó≈ Á≈ Ó≈Ò’ ◊Ú≈ Ï·À Á≈ ˛¢ ’¬∆ Ú≈ «‹‘Û∂ ’ϻª ˘ ¿∞‘ ‹Á∫Ø Ó∂ ∂ ’Ï» ÊÛØ ∆∑ ‘∆ Á» ∆ ”Â∂ Ó∂ ∂
È≈Ò Ï∂ÿ ‘ج∂ ˆ∆Ϫ ˘ ı≈Ò√≈ ¬∂‚ ¡’À √͵Àà √ «È¿˜± Á∆ «ÍØ ‡ «Ú⁄æ ¿‚∞ ≈™Á∂ ‘È ¿‘∞ √‘Áæ Í≈ ’ ‹ªÁ∂ √≈‘Ó‰∂ ‘∆ √∆Ó≈ Í≈ ’ ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂
ÚÒ∫Ø Í’º ∂ ¡≈Ù∆¡≈È∂ (ÿ) ω≈ ’∂ «ÁÂæ ∂ «’‘≈ «◊¡≈ ˛ «’ Ì≈Â∆ √∆Ó≈ Á∂ ÈÛ∂ ∂ ‘È¢ «¬Èª∑ «Ú⁄æ ∫Ø ’¬∆ ª Í ¡≈™Á∂ «¯ Ú≈«Í√ È‘ƒ ¡≈™Á∂¢ ’¬∆ Ú≈
‹≈ ‘∂ ‘È¢ «¬È∑ª ÿª Á∂ ⁄æÒ ‘∂ Í«Ú≈ Ó√π «ÒÓ ‘È, Í ÷≈Ò√≈ ¬‚∂ Á∂ «¬Ò≈«’¡ª Ú≈‘ÿ≈, Ì≈È⁄∞ ’, È‚Ø , ‘È Í ’¬∆ ¿µ∞ Ê∂ ‘∆ «‘ ‹ªÁ∂ ‘È¢ ‘Ú≈ Ï‘Âπ ˜∂ ‘Áøπ ∆ ˛ «‹√ È≈Ò ’Ï»
«ÈÓ≈‰ Á≈ ‹≈«¬˜≈ Ò‰À ıÁπ ı≈Ò√≈ ◊π» √≈«‘Ï Á∂ Áæ√∂ ¿∞ÍÁ∂Ù Ó≈È√ ’∆ ‘∆Ó È≈Ó Á∂ ’Ï» Ï≈˜ È∂ «’‘≈, Ì≈Â∆ √∆Ó≈ «Ú⁄æ Á» Â’ ⁄Ò∂ ‹ªÁ∂
ÒÚ≈ÈÚ≈Ò≈ ¡Â∂ ’¬∆ ‘Ø ÊªÚª «Ú⁄æ
¬∂‚ Á∂ Óπ÷∆ Ì≈¬∆ Ú∆ «√øÿ «˜Ò∑≈ ‹≈ √ÌÀ ¬∂’∂ Í«‘⁄≈ÈÚØ ”Â∂ ⁄ÒÁ∂
»ÍÈ◊ Á∂ «Í≥‚ ÷À≈Ï≈Á Í‘πø⁄∂¢ «¬√∂ ‘ج∂ «ÏÈ∑ª «’√∂ Ì∂Á Ì≈Ú, ˜≈ Í≈Â
◊«Ã ‘ ÓÂ≥ ∆ È«√Ó≈∑ ≈˙ AIHD ”⁄ «¬Áø ’Óπ ≈ ◊‹π ≈Ò‚≈. ÓÈÓ‘Ø È «√ÿø√≈Ò ¡◊√ ӑ∆È∂ ”⁄ ¡≈¬∂ ‘Û∑ª Á∂ Á∂ «ÚÂ’∂ Á∂ √Ï Á≈ ÌÒ≈ ’ ‘∆
È≈Ò √Ì Â∫Ø ÚËæ ÂÏ≈‘∆ «˜Ò≈ Í» È◊ ˛ ¢ Á≈ ’«‘‰:À Á∆ √Ò≈‘ ÓÈ≥ Ò∫À Á∂ ª ’ÂÒ¡∂ ≈Ó ‘‰Ø ≈ ‘∆ È‘ƒ √∆
Á∂ Â’∆ÏÈ B@ «Í≥‚ª ”⁄ ‘ج∆ √∆¢ ‹≈«¬˜≈ ÒÀ‰ Ò¬∆ ÷À≈Ï≈Á Í‘πø⁄∂
«¬È∑ª ”⁄ «˜¡≈Á≈ ÍÃÌ≈«Ú «Í≥‚ ı≈Ò√≈ ¬∂‚ Á∂ Óπ÷∆ Ì≈¬∆ Ú∆ «√øÿ È∂ ‘∆ √∆¢ ¿∞È∑ª «’‘≈ «’ ‹∂ «¬√ È∂ ˙ÁØ∫ «’‘≈ √∆, T‹Á ’ج∆ Úæ‚≈
ÈÚƒ «ÁæÒ∆ - √≈Ï’≈ ÍÃË≈È
÷À≈Ï≈Á ¡Â∂ ¯»Ò÷πÁ ‘ج∂ √È¢ Á«æ √¡≈ «’ ‹Ø ‘Û∑ Í∆Ûª Á∂ Í«Ú≈ª √πfi≈¡ ÚæÒ «Ë¡≈È «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ª Áı «‚◊Á≈ ˛ ª ËÂ∆ «‘æÒÁ∆
Ó≥Â∆ ÓÈÓØ‘È «√øÿ È∂ Ï∆Â∂ «ÁÈ∆
«˜’ÔØ◊ ˛ «’ ‘Û∑ª È≈Ò «¬æÊ∂ Ò¬∆ ÿ ω≈¿∞‰ Á∆ √∂Ú≈ ⁄æÒ ‘∆ Ù≈«¬Á ⁄π≈√∆ Á≈ ’ÂÒ∂¡≈Ó È≈ ˛¢U «¬æ’ Â∑ª ≈‹∆Ú È∂ ’ÂÒ∂¡≈Ó
√≈Ï’≈ ÍÃË≈È Ó≥Â∆ «¬øÁ ’πÓ≈
’¬∆ ˆ∆Ϫ Á∂ ÿ Â’ Í≈‰∆ Á∆ Ì∂∫‡ ˛ ¿√∞ Á≈ ¿‘∞ ˜≈«¬‹≈ Ò‰À Í‘⁄øπ ∂ ‘È¢ Ú≈ÍÁ≈¢ Ì≈‹Í≈ È∂ ÓÈÓØ‘È ”Â∂ Á≈ √ÓÊÈ ’∆Â≈ √∆¢ ◊π‹≈Ò Á∂
◊π‹≈Ò Á∆ Ô≈Á «Úæ⁄ æ÷∂ «¬æ’
⁄Û∑ ◊¬∂ √È¢ ‘Û∑ª ÁΩ≈È Úæ÷-Úæ÷ ¿∞È∑ª Áæ«√¡≈ «’ ‘≈Ò∂ F-G Ó‘∆È∂ «Ú¡≥◊ ’«Á¡ª «’‘≈ «’ ‹∂ ≈˙ Íπæ Â∂ ¡’≈Ò∆ ÁÒ Á∂ √ø√Á ÓÀ∫Ï
√Ó≈◊Ó ÁΩ≈È «’‘≈ «’ ‹∂
√Ó≈‹ √∂Ú∆ √ø√Ê≈Úª È∂ ≈ÙÈ, ’æÍÛ∂ «ÈÓ≈‰ ’≈‹ ‹≈∆ «‘‰◊∂¢ ¡ÀÈ∂ ‘∆ Ó≈Û∂ √È Âª ¿∞‘ AIIA È∂Ù ◊π‹≈Ò È∂ √æ⁄ ÏØÒ‰ Ò¬∆
ÂÂ’≈Ò∆ ◊ë‘ Ó≥Â∆ Í∆.Ú∆
¡≈«Á Á∆ ÓÁÁ ª ’≈¯∆ ’∆Â∆, Í ı≈Ò√≈ ¬∂‚ Ï∂ÿ ‘ج∂ ‘Û∑ Í∆Û «Úæ⁄ ¿∞È∑ª Á∆ √’≈ ”⁄ Ó≥Â∆ ÓÈÓØ‘È Á∆ «√¯Â ’∆Â∆ ¡Â∂ «’‘≈
È«√Ó∑≈ ≈˙ È∂ ¯Ω‹ √æÁ‰ Á∂ √πfi≈¡
‘Û∑ È≈Ò Ï∂ÿ∂ ‘ج∂ ˆ∆Ï ÒØ’ª ˘ Í«Ú≈ ˘ ͺ’∂ ÒÀ∫‡ Ú≈Ò∂ ÿ ω≈ «’™ ω∂? ’∂∫Á∆ Ó≥Â∆ ÍÃ’≈Ù «’ “‹Ø √∆ ¿∞‘∆ ¿∞È∑ª È∂
”Â∂ «Ë¡≈È «ÁæÂ≈ ‘πøÁ≈ ª AIHD
ÓπÛ ÂØ∫ ͺ’∆ ¤æ Á∂‰ Á∆ «˜øÓ∂Ú≈∆ ’∂ Á∂ ‘∆ ˛¢ Á∂ «√æ÷ «ÚØË∆ Áø◊∂ Ø’∂ ‹≈ √’Á∂ ‹≈ÚÛ∂’ È∂ «’‘≈ «’ «¬øÁ≈ ◊ªË∆ «Ï¡≈«È¡≈¢ ” «¬√∂ ÁΩ≈È È«√Ó∑≈
«ÚÙÚ Í«Ã √Ëæ √Ó≈‹ √Ú∂ ∆ √√ø Ê≈ ı≈Ò√≈ «¬‘ √Ì √◊ø ª Á∂ Á√ÚÁø Á∂ È≈Ò Á∆ ‘æ«Â¡≈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÍÃË≈È Ó≥Â∆ ≈˙ Á∂ ÍØÂ∂ ¡ÀµÈ. Ú∆. √πÌ≈Ù È∂
√È¢ √≈Ï’≈ ÍÃË≈È Ó≥Â∆ Á∂ «¬√
¬∂‚ ÚÒØ∫ ⁄πæ’∆ ◊¬∆ ˛¢ ı≈Ò√≈ ¬∂‚ ⁄æÒ «‘≈ ˛¢ ¿∞È≈ «’‘≈ «’ ‹∂ ¿∞‘ ω∂ ≈‹∆Ú ’ØÒ √≈∂ ‘æ’ √È ¡Â∂ «’‘≈ «’ ‚≈. ÓÈÓØ‘È «√øÿ ˘ «¬‘
«Ï¡≈È Á∆ Ì≈‹Í≈ È∂ √ı «È÷∂Ë∆
ÚÒØ∫ Í≥‹≈Ï ”⁄ ’∆Ï DH ÒØÛÚøÁ A@@ ‚≈Ò √∂Ú≈ Ò¬∆ ı⁄ ’ ‘∂ ¿∞‘ ¯Ω‹ √æÁ √’Á∂ √È¢ ¿∞È∑ª ÍÂ≈ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ ◊ë‘ Ó≥Â∆
’«Á¡ª ’ÂÒ∂¡≈Ó Á≈ «˜øÓ≈
ˆ∆Ï Í«Ú≈ª ˘ ͺ’∂ ÿ ω≈ ’∂ ‘È Âª √ø◊ª B@@ ‚≈Ò ‘Ø Á∂ ≈‹∆Ú ◊ªË∆ ˘ ’ÂÒ∂¡≈Ó Ò¬∆ ’ج∆ Ú∆ ¯À√Ò≈ «¬’æÒ∂ È‘ƒ ÒÀ
≈‹∆Ú ◊ªË∆ «√ Í≈«¬¡≈ ˛¢
«ÁæÂ∂ ‹≈ ‘∂ ‘È «‹È∑ª ”⁄ AI ÿ ‘∆¡ª ‘È¢ «¬√ ª∑ ◊π » √≈«‘Ï ÚÒ∫Ø ÓÈÓØ‘È È∂ «’‘≈ √∆ «’ ◊π‹≈Ò È∂ «’™«’ «¬øÁ≈ ◊ªË∆ Á∆ ‘æ«Â¡≈ «˜øÓ∂Ú≈ ·«‘≈«¬¡≈¢ √’Á∂¢ ¯Ω‹ √ÏøË∆ «Ò¡≈ «◊¡≈
«˜Ò≈∑ Í» È◊ Á∂ ‘Û∑ ÍÌà ≈«Ú ÍÚà ≈ √Ω∫Í∆ ◊¬∆ √∂Ú≈ ˘ «È«ÚÿÈ ‹≈∆ ≈˙ ˘ ¯Ω‹ √æÁ‰ Ò¬∆ «’‘≈ √∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á «√æ÷ª «ÚπæË «‘ø√≈ ÚæË ‹≈ÚÛ∂’ È∂ «’‘≈ «’ ≈‹∆Ú ¯À√Ò≈ √≈∆ Ú˜≈ Á≈ √∆¢
‘È¢ «¬È∑ª Í«Ú≈ª ”⁄ «˜¡≈Á≈ æ«÷¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛¢
(20) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
‹∂ Âπ√ƒ È≈È-ÚÀµ‹ ÷≈‰ Á∂ ÙΩ’∆È ‘Ø
ª «¬√ Ú≈ «⁄’È ’∆Ó≈ √Ϙ∆ È‘ƒ
’∆Ó≈ Í∫Ω ·≈’∆Ó≈ ÍΩ∫·≈ ω≈ ’∂ ÷≈˙¢ «¬‘ ÷≈‰
”⁄ Ï‘π ‘∆ √π¡≈Á ¡Â∂ «√‘ Ҭ∆
˛ÒÁ∆ Ú∆ ˛¢ ¡≈˙ ‹≈‰Á∂ ‘ª «¬√ ˘
ω≈¿∞‰ Á∆ «ÚË∆ Ï≈∂
√Ó◊º ∆
(Ì≈¬∆ Ò¬∆)
Â∂Ò A ⁄æÓ⁄
˜∆≈ A/B ⁄æÓ⁄
«Í¡≈˜ EE ◊Ã≈Ó
‘∆ «Ó⁄ A ⁄æÓ⁄
¡Á’-Ò√‰ Í√∂ ‡ A ⁄Óæ ⁄
¡«ÓÂà √∆ ¤ÒØ ∂ Ó‡È ’∆Ó≈ E@@ ◊Ã≈Ó
ËÈ∆¡≈ Í≈¿±‚ A ⁄æÓ⁄
˜∆≈ Í≈¿±‚ A ⁄æÓ⁄
◊Ó Ó√≈Ò≈ A/D ⁄æÓ⁄
¤ØÒ∂ ̇»∂, Í»∆ ¤ØÒ∂ ª ÈÓ’ A ⁄æÓ⁄
√≈∂ ‘∆ Ï‘π Í√øÁ ’Á∂ ‘È¢ ¡º‹ «ÈßÏ» Á≈ √ A ⁄æÓ⁄
¡√ƒ ‘π ≈˘ ¡«ÓÂà √∆ ¤ÒØ ∂ ω≈¿‰∞ ËÈ∆¡≈ B ⁄æÓ⁄
Á∆ À«√Í∆ Áæ√‰ ‹≈ ‘∂ ‘ª¢ «¬‘ (¡≈‡∂ Ò¬∆)
÷≈‰ ”⁄ Ï‘π ‘∆ √π¡≈Á∆ ‘πøÁ∂ ‘È¢ ’‰’ Á≈ ¡≈‡≈ BGE ◊Ã≈Ó
√Ú∂∂ È≈ÙÂ∂ ”⁄ Âπ√ƒ «¬√ ˘ √Ú Á‘ƒ EE ◊Ã≈Ó ¡Â∂ ˙Á∫Ø Â’ Í’≈˙ ‹Á∫Ø Â’ «’ «¬‘ È≈Ò ’Ú ’Ø ¡Â∂ «’È≈«¡ª Â∫Ø ⁄◊ø ∆
’Ø Âª ◊æÒ ‘∆ ω ‹ªÁ∆ ˛¢ ¡≈˙
‹≈‰Á∂ ‘ª «¬√ Á∆ «ÚË∆ Ï≈∂¢ ¡‹Ú≈«¬È Á∂ Ï∆‹ A/B ⁄æÓ⁄ ◊«‘∂ ̱∂ ø◊ Á≈ È≈ ‘Ø ‹≈Ú∂¢ ª∑ È≈Ò ÏÁø ’ «Á˙ ª «’ «ÓÙ‰
√Ó◊º ∆
’≈ÏÒ∆ ¤ØÒ∂ - B@@ ◊Ã≈Ó Â∂Ò AD@ «ÓÒ∆Ò∆‡ D. «¯ A ⁄æÓ⁄ «ÈßÏ» Á≈ √, B ⁄æÓ⁄ Ï≈‘ È≈ «È’Ò √’∂¢
Í≈‰∆ - B Ò∆‡ (ÁØ «‘«√¡ª «Úæ⁄
Úø«‚¡≈ ‘Ø«¬¡≈) Â∂Ò ÏæÙ ’È Ò¬∆ ËÈ∆¡≈ «ÓÒ≈ ’∂ «¬’æ √≈¬∆‚ ÷æ «Á˙¢ I. «¯ «¬√ Á∂ ¿∞µÍ ÊØÛ∑≈ «‹‘≈ √πæ’≈
‡∆ ÏÀ◊ - A
Â∂Ò - B ⁄æÓ⁄ ω≈¿∞‰ Á∆ «ÚË∆ (¡≈‡∂ Ò¬∆) ¡≈‡≈ «¤Û’Ø ¡Â∂ «¬√ ˘ ÍΩ∫«·¡ª
χ - A ⁄æÓ⁄
√‡≈ ¡ÀÈ∂√∆ (⁄æ’ ÎπÒ) - A (Ì≈¬∆ Ò¬∆) E. Ï≈¿±Ò ”⁄ √≈∆¡ª √Óº◊∆¡ª Í≈ Á∆ Â∑ª Ú∂Ò Ò˙¢
Â∂‹ ͺÂ≈ - A
ÒΩ∫◊ - E A. ÍÀÈ ”⁄ A ⁄æÓ⁄ Â∂Ò ◊Ó ’ ’∂, ’∂ ÈÓ ¡≈‡∂ Á∆ Â∑ª ◊πøÈ Ò˙¢ A@. ÂÚ∂ ˘ ◊Ó ’ ’∂ ¿√∞ ”Â∂ Í∫Ω·≈
Á≈Ò⁄∆È∆ - A «¬ø⁄
Ó∂Ê∆ Á∂ Ï∆‹ - A/D ⁄æÓ⁄ A/B ⁄æÓ⁄ ˜∆≈, EE ◊Ã≈Ó «Í¡≈˜ (Ï≈’∆ Á∆ «Â¡≈∆) Í≈˙ ¡Â∂ ÿº‡ ◊À√ ”Â∂ «ÂøÈ «Ó≥‡ Â’
«Í¡≈˜ - G@ ◊Ã≈Ó
¡Á’ - A ⁄æÓ⁄ Í≈ ’∂ ⁄ø◊∆ Â∑ª È≈Ò Í’≈˙¢ F. ¡≈‡∂ ”⁄ ’πæfi «‘æ√≈ Í≈ ’∂ ◊∂∫Á Á∂ √∂’Ø¢ «¯ «¬√ ˘ ÍÒ∂‡ ”Â∂ Í≈ ’∂ «¬√
B. «¯ A ⁄Óæ ⁄ ‘∆ «Ó⁄ «ÓÒ≈ ’∂ A ¡≈’≈ ”⁄ ◊ØÒ ’ Ò˙¢ (Ú∆«‚˙ ¿∞µÍ Â∂Ò ¯ÀÒ≈˙¢
⁄Óæ ⁄ ¡Á’-Ò√‰ Á∆ Í√∂ ‡ Í≈˙ ¡Â∂ Á÷∂ )Ø AA. «¯ «¬√ ˘ ÍÒ‡ ’∂ Á»‹∆ √≈¬∆‚
B-C «Ó≥‡ Â’ Ì∞øÈ Ò˙¢ G. «¯ «¬√ ˘ ؇∆ Á∆ Â∑ª Ú∂Ò Ò˙ Â∫Ø Ú∆ ¯ÒÀ ≈˙ ¡Â∂ ÿ‡º ◊√À ”Â∂ √«π È‘∆
C. «¯ E@@ ◊≈Ã Ó Ó‡È ’∆Ó≈, A ⁄Óæ ⁄ ¡Â∂ «¬√ Á∂ ¿∞µÍ «Â¡≈ ’∆Â≈ ̱≈ ‘؉ Â’ √∂’ Ò˙¢
B. ‘π‰ ’πæ’ ”⁄ A Ò∆‡ Í≈‰∆ «Ó≥‡ Â’ Í’≈˙¢ ËÈ∆¡≈ Í≈¿±‚, A ⁄æÓ⁄ ˜∆≈ ‘«Ø ¬¡≈ «ÓÙ‰ Á∂ ’fiæπ ⁄Óæ ⁄ Í≈˙ ¡Â∂ AB. ’∆Ó≈ ÍΩ∫·≈ ω ’∂ «Â¡≈ ˛¢
◊Ó ’ ’∂ ¿√∞ «Ú⁄æ «Ì‹æ ∂ ‘¬Ø ∂ ¤ÒØ ,∂
A ‡∆ ÏÀ◊ Í≈˙ ¡Â∂ „æ’‰ È≈Ò G. «¯ A/D ⁄æÓ⁄ «‘ø◊ «Ó’√ ’Ø Í≈¿±‚, A/D ⁄æÓ⁄ ◊Ó Ó√≈Ò≈, A ¯ÀÒ≈ Ò˙¢ «¬√ ˘ ¡≈⁄≈, Á‘ƒ ‹ª Óº÷‰ È≈Ò
’Ú ’ ’∂ D √∆‡∆¡ª Ò◊≈¿∞‰
¡Â∂ Ï≈¡Á «Úæ⁄ A/B ⁄æÓ⁄ ‘ÒÁ∆ ⁄Óæ ⁄ ÈÓ’ ⁄◊ø ∆ ª∑ È≈Ò «Ó’√ ’Ø H. «¯ «¬√ ˘ Á»‹∆ Ú∂Ò∆ ‘ج∆ ؇∆ ÍØ√Ø¢
Í≈ ’∂ «‘Ò≈˙¢
Ò√‰ - A ⁄æÓ⁄ Ò¬∆ æ÷ «Á˙¢ H. «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á B ⁄æÓ⁄ ËÈ∆¡≈ ÍÈ∆ ‹Ò¯˜∂ ∆
‘∆ «Ó⁄ Á≈ Í∂√‡ - A ⁄æÓ⁄
C. «¬√ Â∫Ø Ï≈¡Á Í≈‰∆ ”⁄∫Ø Ú÷æ ’’∂ Í≈¿±‚, A/B ⁄æÓ⁄ ˜∆≈ Í≈¿±‚,
‡Ó≈‡ «Í¿±∂ - A@@ ◊Ã≈Ó «¬√ ˘ «¬æ’ Í≈√∂ æ÷ «Á˙¢ A/B ⁄æÓ⁄ ÍÀÍ«’≈, B ⁄æÓ⁄ ⁄È≈
«‘ø◊ - A/D ⁄æÓ⁄ D. ’Û∑≈¬∆ «Úæ⁄ B ⁄æÓ⁄ Â∂Ò ¡Â∂ Ó√≈Ò≈ Í≈¿±‚ ⁄ø◊∆ Â∑ª È≈Ò
‘ÒÁ∆ - A/B ⁄æÓ⁄ A ⁄æÓ⁄ χ ◊Ó ’ ’∂ «¬√ «Úæ⁄
ËÈ∆¡≈ Í≈¿±‚ - B ⁄æÓ⁄ A √‡≈ ¡ÈÀ √∂ ∆, A ‹∂ ͺ ≈, E Ò∫Ω◊, «ÓÒ≈˙¢ ÍÈ∆ Ï‘π ÒØ’ª ˘ Í√øÁ ‘πøÁ≈ ˛¢
˜∆≈ Í≈¿±‚ - A/B ⁄æÓ⁄ A «¬ø⁄ Á≈Ò⁄∆È∆, A/D ⁄æÓ⁄ Ó∂Ê∆
ÍÀÍ«’≈ - A/B ⁄æÓ⁄ Á∂ Ï∆‹ Í≈ ’∂ «‘Ò≈˙¢ I. ‘π‰ ¿∞Ïˇ∂ ‘ج∂ ¤ØÒ∂ «ÓÒ≈ ’∂ E ÂØ∫ ÍÈ∆ ˘ ’¬∆ Â∆’∆¡ª È≈Ò
⁄È≈ Ó√≈Ò≈ Í≈¿±‚ - B ⁄æÓ⁄ E. «¯ G@ ◊≈Ã Ó «Í¡≈˜ Í≈ ’∂ ⁄◊ø ∆
’≈Ò∆ «¬Ò≈«¬⁄∆ - A Â∑ª È≈Ò Í’≈˙ ¡Â∂ Ï≈¡Á «Úæ⁄ G «Ó≥‡ Â’ Í’≈ Ò˙¢ ω≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛¢ ¡≈˙ ‹≈‰Á∂
ÈÓ’ - A ⁄æÓ⁄ A ⁄æÓ⁄ ¡Á’, A ⁄æÓ⁄ Ò√‰
⁄≈‡ Ó√≈Ò≈ - A/B ⁄æÓ⁄ «Ó’√ ’ ’∂ B-C «Ó≥‡ Â’ Ì∞øÈ A@. «¬√ ˘ Í’≈¿∞‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á A ‘ª ÍÈ∆ ‹Ò¯∂˜∆ ω≈¿∞‰ Á∆
«ÚË∆∏ Ò˙¢
A. √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª A Ò∆‡ Í≈‰∆ F. ‘‰π «¬√ «Ú⁄æ A ⁄Óæ ⁄ ‘∆ «Ó⁄ ’≈Ò∆ «¬Ò≈«¬⁄∆, A ⁄æÓ⁄ ÈÓ’, A/ «À √Í∆¢ «¬√ ˘ Â√π ƒ ’Òπ ⁄∂ ‹ª ÍÒπ ≈˙
«Úæ⁄ B@@ ◊Ã≈Ó ¤ØÒ∂ ≈ «Ì™ ’∂ Á≈ Í∂√‡ «ÓÒ≈˙ ¡Â∂ «¯ A@@
æ÷ Ò˙¢ ◊Ã≈Ó ‡Ó≈‡ «Í¿±∂ Í≈ ’∂ C ÂØ∫ E B ⁄æÓ⁄ ⁄≈‡ Ó√≈Ò≈ «ÓÒ≈˙ ¡Â∂ Á∂ È≈Ò ÷≈ √’Á∂ ‘Ø¢ ¡≈˙ ‹≈‰∆¬∂
¿∞Ï≈Ò Ò˙¢ «¬√ ˘ ω≈¿∞‰ Á∆ «ÚË∆¢
AA. ¡«ÓÃÂ√∆ ¤ØÒ∂ ω ’ «Â¡≈ √Ó◊º ∆
˛¢ «¬√ ˘ «Í¡≈˜ Á∂ √Ò≈«¬«√˜ - C@@ ◊≈Ã Ó ÍÈ∆ (’«æ ‡¡≈ ‘«Ø ¬¡≈)
È≈Ò ◊≈«ÈÙ ’ ’∂ È≈È ‹ª Í»∆ - A ⁄Ó⁄ ˜∆≈
È≈Ò √Ú ’Ø¢ - A/B ’æÍ «Í¡≈˜ (’æ‡∂ ‘ج∂)
- A@@ ◊Ã≈Ó «ÙÓÒ≈ «Ó⁄
- A/D ’æÍ ‡Ó≈‡ Á≈ √
«˜¡≈Á≈ Ï⁄æ ∂ ¯‡» √ ÷≈‰≈ √Í«Ò‡ ÏÈÈÀ ≈ ’Ï≈Ï - A ⁄Ó⁄ ¡Á’ Á≈ Í∂√‡
Í√øÁ È‘ƒ ’Á∂ ¡Â∂ Ï≈‘ Á∆¡ª - A ⁄Ó⁄ Ò√‰ Í∂√‡
⁄∆˜ª Á∂ ÚæÒ ‹ÒÁ∆ ¡≈’«Ù A. √≈∂ Òæ’Û Á∂ √«‡’√ ”⁄ A ‡πæ’Û≈ - B ‘∆ «Ó⁄ (Ï∆’ ’æ‡∆ ‘ج∆) C. A@ «Ó≥‡ Ò¬∆ ÿº‡ ◊À√ ”Â∂ ¿∞√ ˘
‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È¢ ¡«‹‘∆ √»Â «Úæ⁄, ¡È≈È≈√, A ‡πæ’Û≈ ’∂Ò≈ ¡Â∂ A - ÈÓ’ √Ú≈Á ¡È∞√≈
Âπ√ƒ ¡≈͉∂ Ïæ«⁄¡ª ˘ ÿ ”⁄ ‘∆ - A@ Òæ’Û Á∂ √«‡’√ ‡πæ’Û≈ √‡Ã≈Ï∆ Á≈ Í≈˙¢ - B ⁄Ó⁄ ◊Ó Ó√≈Ò≈ Í≈¿±‚ Í’≈˙¢ «¯ ¿∞√ «Úæ⁄ ÍÈ∆ ¡Â∂ „æ’ ’∂ ÊØÛ∆ Á∂ Ò¬∆ Í’≈˙¢
¡≈√≈È∆ È≈Ò ÏÈ≈È≈ √Í«Ò‡ ω≈¿∞‰ Á∆ «ÚË∆ B. ‘π‰ «¬È∑ª ⁄Ω’Ò∂‡ «⁄Í√ ˘ - B ⁄Ó⁄ ’ÙÓ∆∆ «Ó⁄ Í≈¿±‚
’Ï≈Ï Ï‰≈ ’∂ ÷π¡≈ √’Á∂ ‘Ø¢ «¬‘ Ó≈¬∆’ØÚ∂Ú ”⁄ æ÷ ’∂ «ÍÿÒ≈ Ò˙¢ - C ‡Ó≈‡, ËÈ∆¡≈ ÍÂ∆
«√‘ Ҭ∆ Ï‘π ˛ÒÁ∆ ˛¢ C. «¯ «¬√ «ÍÿÒ∆ ‘¬Ø ∆ ⁄’Ω Ò‡∂ ¡Â∂ «ÚË∆
√Ó◊º ∆ Í∆Èæ‡√ Á∂ ⁄»∂ ˘ ¯»‡ ’Ï≈Ï Á∂ ¿∞µÂ∂ A. √Ì ÂØ∫ Í«‘Ò≈ «¬æ’ ’Û≈‘∆ ”⁄
- B ’∂Ò∂ ’æ‡∂ ‘ج∂ Í≈ «Á˙¢ Â∂Ò ◊Ó ’Ø¢ ¿∞√ ”⁄ ˜∆≈ Í≈ ’∂
- ¡È≈È≈√ Á∂ ’πæfi ‡πæ’Û∂ D. «¬√ ˘ ·ß‚≈ ‘؉ Ò¬∆ ¯«æ‹ ”⁄ Ì∞øÈØ¢ ‘π‰ «¬√ ”⁄ «Í¡≈˜ Í≈ ’∂
- AB √‡Ã≈Ï∆ æ÷Ø ¡Â∂ ’πæfi Á∂ Ï≈¡Á √Ú ’Ø¢ Ï≈¿∞È ‘؉ Â’ ¯≈¬∆ ’Ø¢
- A ’æÍ ⁄Ω’Ò∂‡ «⁄Í√ B. «¬√ ”⁄ «ÙÓÒ≈ «Ó⁄, ‡Ó≈‡
- A/B Í∆Èæ‡ ’櫇¡≈ ‘Ø«¬¡≈ Á≈ √, ¡Á’ Ò√‰ Í∂√‡, ‘∆ ‡Ó≈‡ Á∂ ‡π’Û∂ Í≈ ’∂ ⁄ø◊∆ Â∑ª E. ÍÈ∆ ‹Ò¯∂˜∆ «Â¡≈ ˛¢ «¬√
«Ó⁄, ÈÓ’ ¡Â∂ «Ó⁄ Í≈¿∞‚
Ò≈˙¢ ˘ ‘∂ ËÈ∆¬∂ Á∂ È≈Ò √‹≈ ’∂ ÍØ√Ø¢
◊Ó∆¡ª ”⁄ ’πæfi È≈ ’πæfi ·ß‚≈ Í≈˙¢ D. ¿∞µÍ ◊Ó Ó√≈Ò≈ «¤Û’Ø ¡Â∂
÷≈‰ Á≈ ÓÈ ’Á≈ «‘øÁ≈ ˛¢ «¬√ ·‚ß ∆ ÏÛ∆ Ï∫À ◊‰ Á∆ √Ϙ∆ «ÚË∆
‘¯Â∂ ¡√ƒ Âπ‘≈‚∂ Ò¬∆ ◊Ó∆¡ª Á∆ A. «¬’æ ÍÈÀ «Ú⁄æ DE «ÓÒ∆«Ò‡ ÂÒ∂ ,
ı≈√ «‚Ù ÏÛ∆ Á∆ À«√Í∆ ÒÀ ’∂ A ⁄æÓ⁄ √∑Ø∫ Á∂ Ï∆‹, A ⁄æÓ⁄ √¯ÀÁ
¡≈¬∂ ‘ª ‹Ø ω≈¿∞‰ ”⁄ Ï‘π ‘∆ Ó√», A ⁄æÓ⁄ ¤Ø«Ò¡ª Á∆ Á≈Ò, H-
A@ ’∆ ͺÂ∂ Í≈ ’∂ B-C «Ó≥‡ Â’
¡≈√≈È ˛¢ Âπ√ƒ «¬√ ˘ ≈ Á∂ ÷≈‰∂ Í’≈˙¢
B. AAE ◊Ã≈Ó «Í¡≈˜ Í≈ ’∂ ‘Ò’≈
ÂØ∫ Ï≈¡Á ÷≈ √’Á∂ ‘Ø¢ ˆπÒ≈Ï∆ ‘؉ Â’ Ì∞øÈ Ò˙¢
C. B ‘∆¡ª «Ó⁄ª ¡Â∂ A/D ⁄æÓ⁄
√Óº◊∆ ‘ÒÁ∆ Í≈ ’∂ ⁄ø◊∆ Â∑ª «‘Ò≈ Ò˙¢
D. ‘π‰ A@@ ◊Ã≈Ó ‡Ó≈‡ Í≈ ’∂ ÈÓ
- A Ò∆‡ ÁπæË ‘؉ Â’ Ì∞øÈØ¢
E. «¬√ «ÓÙ‰ «Ú⁄æ A ⁄Óæ ⁄ ÈÓ’ Í≈
- E@ ◊Ã≈Ó ⁄∆È∆ ’∂ ⁄ø◊∆ Â∑ª «ÓÒ≈ Ò˙¢
F. CE@ ◊Ã≈Ó ÏÀ∫◊‰ Í≈ ’∂ «¬√ √≈∆
- D-E «Í√Â≈ (Ï≈∆’ ’櫇¡≈ √Óº◊∆ ˘ ⁄ø◊∆ Â∑ª «ÓÒ≈˙¢
G. «¬√ ˘ „æ’‰ È≈Ò „æ’Ø ¡Â∂ AE
‘Ø«¬¡≈) «Ó≥‡ Â’ ’πæ’ ’Ø¢
H. Ï≈¡Á ”⁄ ËÈ∆¬∂ È≈Ò ◊≈«ÈÙ
- B Ï≈Á≈Ó (Ï≈∆’ ’æ‡∂ ‘ج∂) ’¢Ø ‘π ≈‚∆ «À √Í∆ «Â¡≈ ˛ ◊Ó≈-
◊Ó Ø‡∆ È≈Ò √Ú ’Ø¢
- B-C ¤Ø‡∆ «¬Ò≈«¬⁄∆¡ª (Í∆√∆¡ª
‘ج∆¡ª)
- ’∂√
ω≈¿∞‰ Á∆ «ÚË∆ √Ó◊º ∆ ‘∆ «Ó⁄ - B
‘ÒÁ∆ - A/D ⁄æÓ⁄
A. √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ÁπæË ˘ Ì≈∆ ÊæÒ∂ ÓÒ≈¬∆ È≈ ¡≈ ‹≈Ú∂¢ ÓÒ≈¬∆ «¬√˘ ·ß‚≈ ‘؉ Ò¬∆ ¯«æ‹ ”⁄ æ÷ Â∂Ò - DE «ÓÒ∆«Ò‡ ‡Ó≈‡ - A@@ ◊Ã≈Ó
ÈÓ’ - A ⁄æÓ⁄
Ú≈Ò∆ ’Û∑≈‘∆ ”⁄ Í≈ ’∂ ◊Ó ’Ø¢ ¡≈¿∞‰ Á∂ Ï≈¡Á ‹ÁØ∫ ÁπæË ◊≈Û∑≈ «Á˙¢ ÏÛ∆ «Â¡≈ ˛¢ «¬√ ˘ ’æ‡∂ √∑Ø∫ Á∂ Ï∆‹ - A ⁄æÓ⁄ ÏÀ∫◊‰ - CE@ ◊Ã≈Ó
ËÈ∆¡≈ - √‹≈Ú‡ Ò¬∆
‹ÁØ∫ ÁπæË ˘ ¿∞Ï≈Ò ¡≈¿∞‰ Òæ◊∂ ª ‘Ø ’∂ ÿº‡ ‘Ø ‹≈Ú∂ ª ÁπæË ”⁄ ÷≥‚ ‘ج∂ «Í√Â∂, ’∂√ ¡Â∂ Ï≈Á≈Óª È≈Ò √¯ÀÁ Ó√» - A ⁄æÓ⁄
◊À√ ˘ ‘ΩÒ∆ ’ «Á˙¢ ÁπæË ˘ ˙ÁØ∫ «ÓÒ≈˙¢ ‹ÁØ∫ ÁπæË ”⁄ ⁄∆È∆ «ÓÒ ◊≈«ÈÙ ’’∂ √Ú ’Ø¢ ¤Ø«Ò¡ª Á∆ Á≈Ò - A ⁄æÓ⁄
Â’ «‘Ò≈™Á∂ ‘Ø ‹ÁØ∫ Â’ ¿∞√ ”⁄ ‹≈Ú∂ ª ◊À√ ÏøÁ ’ «Á˙ ¡Â∂ ’∆ ͺÂ∂ - H-A@
«Í¡≈˜ - AAE ◊Ã≈Ó
(21) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
Ú≈«¬‡≈«ÓȘ Á∂ ¡÷º ª ¡Â∂
Ï≈’∆ Ù∆ Ò¬∆ ¯≈«¬Á∂
¡º÷ª Ù∆ Á≈ È≈˜π’ ¡Â∂ Ï‘π ‘∆¡ª √Ϙ∆¡ª, ¡≈«Á «Úæ⁄ ÌÍ» Ï⁄‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛¢ ‘ ؘ √Ú∂∂
«˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚÍ»È ¡≥◊ ‘È¢ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛¢ Ó»ø‘ √≈¯ ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬æ’
ÚÀ√∂ ª √≈∂ Ú≈«¬‡≈«ÓÈ ¡º÷ª Á∆ «¬√ Á∆ ’Ó∆ È≈Ò ¡º÷ª Á≈ ¤∂Â∆ «◊Ò≈√ √≈Á≈ ·ß„≈ Í≈‰∆ ‹ª ≈Â
ÂøÁπ√Â∆ Ò¬∆ ÿº‡ ‹ª ÚæË ˜»∆ Êæ’ ‹≈‰≈, ¡º÷ª «Úæ⁄ Ì≈∆ÍÈ ˘ ªÏ∂ Á∂ Ò؇∂ «Úæ⁄ Ì ’∂ æ«÷¡≈
‘È, Í «¬È∑ª «Ú⁄Ø∫ Ú≈«¬‡≈«ÓÈ A «‘‰≈, ¡º÷ª «Úæ⁄ ˛Ó∂‹, ¡≈«Á ‘Ø«¬¡≈ Ï∂‘≈ Í≈‰∆ Í∆‰ È≈Ò «√‘Â
Á≈ Ï‘π ‘∆ Ó‘æÂÚÍ»È √Ê≈È ˛¢ Ø◊ ‘Ø √’Á∂ ‘È¢ «¬√ Ò¬∆ ÌØ‹È ·∆’ «‘øÁ∆ ˛¢ ¡º÷ª ˘ ÂøÁπ√Â
Ú≈«¬‡≈«ÓÈ A ÁπæË, Óº÷‰, «Úæ⁄ «¬√ Á≈ ·∆’ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ ‘؉≈ æ÷‰ Ò¬∆ ‘∂· «Ò÷∆¡ª ◊æÒª ”Â∂
«ÿ˙, ͺ’∂ ¡≥Ï, ÍÍ∆Â≈, ◊≈‹, Ú∆ Ï‘π ˜»∆ ˛¢ «¬√ Á∆ ؘ≈È≈ «Ë¡≈È Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛-
ÂÏ»˜, ‡Ó≈‡, ‘∆¡ª √Ϙ∆¡ª, ÒØÛ Ïæ«⁄¡ª Ò¬∆ C@ ÂØ∫ E@ d Ë»ø¬∂∫ ¡Â∂ ¡º◊ Á∂ Â≈Í ÂØ∫ Ï⁄‰≈
¡≈«Á «Úæ⁄ ÌÍ» Ó≈Â≈ «Úæ⁄ «ÓÒ∆◊Ã≈Ó ¡Â∂ Úæ«‚¡ª Ò¬∆ H@ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ¡Â∂ Ë»Û, ’⁄≈ ¡≈«Á
Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛¢ Ïæ«⁄¡ª ˘ ؘ≈È≈ «ÓÒ∆◊Ã≈Ó ‘πøÁ∆ ˛¢ Ú≈«¬‡≈«ÓÈ D ¡º÷ª «Úæ⁄ È≈ ÍÚ∂, «¬√ Á≈ «Ë¡≈È
«¬√ Á∆ ÁØ ‘˜≈ IU ¡Â∂ Úæ«‚¡ª È≈Ò «◊¡≈È Âø±¡ª ˘ ÍØÙ‰ æ÷‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛¢
˘ Í≥‹ ‘˜≈ IU Á∆ ÒØÛ ‘πøÁ∆ ˛¢ «ÓÒÁ≈ ˛, ¡Â∂ «¬√ Ò¬∆ √»‹ Á∆ d «ÁÈ «Úæ⁄ «¬æ’-ÁØ Ú≈ ·ß„∂ ¡Â∂
«¬√ Á∆ ’Ó∆ ‘؉ ”Â∂ Ïæ«⁄¡ª ˘ E@ ΩÙÈ∆ Á≈ √∂ÚÈ «ÈÔÓ »Í È≈Ò Â≈˜∂ Í≈‰∆ È≈Ò ¡º÷ª ˘ Ë؉≈
‘˜≈ IU ¡Â∂ Úæ«‚¡ª ˘ ÁØ Òæ÷ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛¢ ⁄≈‘∆Á≈ ˛¢
IU Â’ ÒØÛ ‘Ø √’Á∆ ˛¢ ¤∂Â∆ Í⁄‰ Ú≈Ò∂ √≈Á∂ ÌØ‹È Á≈ d «‹√ √Ó∂∫ ¡≈√-Í≈√
Ú≈«¬‡≈«ÓÈ B √Ó»‘ Ú∆ «√‘ √∂ÚÈ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ª «’ ¡º÷ª ’ø‹’‡∆Ú≈«¬«‡√ Ø◊ ¯À«Ò¡≈ ‘ØÚ∂,
ͺ÷Ø∫ Ï‘π ¯≈«¬Á∂Ó≥Á ˛, ¡Â∂ «¬È∑ª ˘ ÌÍ» ÍØÙ‰ «ÓÒÁ≈ ‘∂¢ ¿∞√ √Ó∂∫ «ÚÙ∂Ù √≈ÚË≈È∆ Ú‰∆
«Úæ⁄Ø∫ B-1, B-2 ¡Â∂ B-12 Á∆ Ù∆ «˜¡≈Á≈ ⁄‡Í‡∂ ÍÁ≈Ê, ÂÒ∂ ‘ج∂ ⁄ ≈ ‘ ∆ Á ∆ ˛ ¢ Ø ◊ ∆ Á ∂ π Ó ≈ Ò ,
˘ √Ì ÂØ∫ ÚæË ˜»Â ‘πøÁ∆ ˛¢ «¬‘ Í’Ú≈È, Ï∂‘∂ ¡Â∂ Ï≈˜≈» ÌØ‹È ÂΩÒ∆¡≈, ÍÀµÈ, ¡≈«Á Á∆ ÚÂØ∫ È‘ƒ
Ú≈«¬‡≈«ÓÈ Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ ÁπæË, Á‘ƒ, Ù∆ Á∆ ÂøÁπ√Â∆ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ’È∆ ⁄≈‘∆Á∆¢
¡È≈‹ (’‰’), √Ø«¬¡≈Ï∆È, √πæ’∂ ¡º÷ª Ò¬∆ Ú∆ È∞’√≈ÈÁ≈«¬’ ‘πøÁ∂ d √ø’Ã≈Ó’ Ø◊ª «‹Ú∂∫ ⁄∂⁄’, ÷√≈ Ò≈ÌÁ≈«¬’ ‘πøÁ≈ ˛¢ «√ ”Â∂ ‘ΩÒ∆- ‘πøÁ≈ ˛¢ d «ÁÈ «Úæ⁄ C-D Ú≈ «Ë¡≈È æ÷Ø «’ ¿∞‘ ¡º÷ª «Úæ⁄ È≈
¯Òª, Ó∂«Ú¡ª, ¡≈«Á ÂØ∫ ÍÃ≈Í ‘πøÁ∂ ‘È¢ ÌØ‹È «Úæ⁄ ∂«Ù¡ª Á∆ ÚÂØ∫ ¡≈«Á «Úæ⁄ ¡º÷ª «Úæ⁄ «¬æ’ ‹ª ÁØ ‘ΩÒ∆ Í≈‰∆ Í≈¿∞‰≈ ¡º÷ª Ò¬∆ ÍÀª ˘ ·ß„∂ Í≈‰∆ È≈Ò Ë؉ È≈Ò ÍÀ‰¢
‘È¢ «¬È∑ª Á∆ ’Ó∆ È≈Ò ¡Ω«Í‡’ Ú∆ ·∆’ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ ’È∆ Ú≈ ’ج∆ ¡À∫‡∆Ï≈«¬˙«‡’ ¡≈¬∆ «‘Â’≈∆ ‘πøÁ≈ ˛¢ È‘≈¿∞‰ ÂØ∫ È∂ ْÂ∆ ÚËÁ∆ ˛¢ ≈ ˘ √Ω‰ Í«¯¿±Ó ‹ª ’ÒΩÈ √Í∂¡
ÈÚ √‘∆ „ø◊ È≈Ò ’øÓ È‘ƒ ’ ⁄≈‘∆Á∆ ˛ «‹√ È≈Ò Ù∆ Á≈ ‚ÃΩÍ√ Í≈¿∞‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘È¢ Ï≈¡Á ÈÒ’∂ Á∂ ‘∂·ª «¬æ’-ÁØ «Ó≥‡ ÂØ∫ Í«‘Òª Ú∆ ÍÀª ˘ Ë؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ÂØ∫ ¡º÷ª ˘ ‘Ó∂Ù≈ Á» æ÷Ø¢ «ÒÍ√«‡’
Í≈™Á∆¢ Ú≈«¬‡≈«ÓÈ C ‹Ø ÷º‡∂ Í≈⁄‰ Âø Áπ√ ‘∂ ¡Â∂ ’Ϙ d ¡º÷ª Á∂ «ÁÃÙ‡∆ÁØÙ «Úæ⁄ ‘ ؘ Â’ «√ ”Â∂ Í≈‰∆ Á∆ ÍÂÒ∆ Ë≈ ˛¢ d ’Ω√ÓÀ«‡’√, «‹Ú∂∫ ’Ã∆Ó, ¡º÷ª Á∆ ΩÙÈ∆ Á∆ Ï‘π Úæ‚∆
¯Òª (¡ΩÒ≈, «ÈßÏ», √øÂ≈, ÓΩ√æÓ∆), È≈ ‘ØÚ∂¢ «˜¡≈Á≈ ÷≈‰ ÂØ∫ ‘Ó∂Ù≈ «¬æ’ ÿ≥‡∂ Â’ Í»È ¡≈≈Ó Á∂‰≈ ÏøÈ∑ ’∂ Í≈‰∆ Í≈¿∞‰≈ Ò≈ÌÁ≈«¬’ Í≈¿±‚, ¡≈«Á, Ò◊≈™Á∂ √Ó∂∫ ÁπÙÓ‰ ˛¢
‚≈’ √’Ò˜ ıÂÓ ’È Ò¬∆ ¡ÍÈ≈˙ «¬‘ ÿ∂¨ È∞√ı∂ «¬æ’ Ø◊ ˛
¡º÷ª Á∂ ÊæÒ∂ ‘؉ Ú≈Ò∂ Ó»ø‘ Á∆ ÏÁÏ»¡º÷ª ”Â∂ A@ «Ó≥‡ Ò¬∆ æ÷Ø¢
‚≈’ √’Ò˜ È≈Ò «√¯
⁄≈‘ͺÂ∆ Á≈ Í≈‰∆: ⁄≈‘ͺÂ∆ ˘
ÒÛ’∆¡ª ‘∆ È‘ƒ ÒÛ’∂ Ú∆ Í∂Ù≈È Í≈‰∆ ”⁄ Í≈ ’∂ ¿∞Ï≈Ò Ò˙¢ «¯
‘È¢ «¬‘ «⁄‘∂ Á∆ «Ï¿±‡∆ ˘ ı≈Ï ¤≈‰ ’∂ ·ß‚≈ ‘؉ «Á˙¢ «¬√ ÂØ∫
’ «ÁøÁ∂ ‘È¢ ‚≈’ √’Ò ÍÀ‰ Ï≈¡Á »ø ˘ «¬√ ”⁄ «Ì˙∫ ’∂ ‚≈’ Ó»ø‘ Á∆ ÏÁÏ» «¬æ’ Ø◊ ˛ È≈ ‘؉ ’≈È Ú∆ «¬‘ √Óº«√¡≈ ¡≈
Á≈ ’≈È È˜ ’Ó˜Ø ‘؉≈, Í»∆ √’Ò˜ ”Â∂ Ò◊≈˙¢ «¯ √≈¯ «‹√ ˘ ÓÀ‚∆’Ò Ì≈Ù≈ «Úæ⁄ ˛Ò∂‡Ω«√√ √’Á∆ ˛¢
ȃÁ È≈ ÒÀ‰≈ ‹ª «¯ «˜¡≈Á≈ Í≈‰∆ È≈Ò «⁄‘≈ ËØ Ò˙¢ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛¢ «¬√ Ø◊ «Úæ⁄ «¬Ò≈‹ ¡Â∂ ¿∞Í≈¡: ‹∂’ Ó»ø‘ Á∆
Á∂ ’ø«Í¿±‡ ”Â∂ ’øÓ ’È≈ ‘Ø Ù«‘Á ¡Â∂ Ï≈Á≈Ó Á≈ Â∂Ò: Ù«‘Á «Ú¡’Â∆ Á∂ Ó»ø‘ ‹ª Èæ’ «Úæ⁄Ø∫ Áπ◊øË Á≈ ’≈È ÓÀ‚∆’Ò ˛ ª Âπ√ƒ
√’Á≈ ˛¢ ÒÛ’∆¡ª «¬√ ˘ ”⁄ Ï≈Á≈Ó Á≈ Â∂Ò ⁄ø◊∆ Â∑ª È≈Ò Áπ◊øË/ÏÁÏ» ¡≈¿∞‰ Òæ◊Á∆ ˛¢ «¬√ ¡≈͉∂ ‚À∫«‡√‡ Í≈√ ‹≈˙¢ ¿∞‘ «¬√
´’≈¿∞‰ Ò¬∆ «Ï¿±‡∆ ÍÃΩ‚’‡√ Á∆ «ÓÒ≈ Ò˙¢ «¬√ ˘ ‚≈’ √’Ò˜ ˘ ÏπÙ ‹ª ¯ÒΩ«√ø◊, ¡≈«Á È≈Ò Á∂ ˜» ¿∞Í≈¡ Áæ√∂◊≈ «‹√ È≈Ò
ÚÂØ∫ ’Á∆¡ª ‘È ‹Ø «√¯ ÊØÛ∑∆ ”Â∂ Í»∆ ≈ Òæ◊≈ «‘‰ «Á˙ ¡Â∂ ‘‡≈¿∞‰≈ ¡√øÌÚ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛¢ Âπ‘≈‚∂ «¬√ Ø◊ Á≈ «¬Ò≈‹ ‘Ø √’∂¢
Á∂ Ò¬∆ ‘∆ ’øÓ ’Á∂ ‘È¢ ‹∂ Âπ√ƒ √Ú∂∂ Í≈‰∆ È≈Ò ËØ Ò˙¢ «¬√ Á∆ ¡√Ò «Ú⁄æ Ó‘ø» ”⁄∫Ø ¡≈¿‰∞ Ú≈Ò∆ ÏÁÏ» «¬æÊ∂ ’πæfi ¡«‹‘∂ ‘æÒ/¿∞Í≈¡ Áæ√∂ ‹≈
Ú∆ «¬√ √Óº«√¡≈ ÂØ∫ ‘Ó∂Ù≈ Ò¬∆ ؘ≈È≈ ÚÂØ∫ ’È È≈Ò ’πæfi ‘∆ ¡È≥ -’‰ª Á∆ √ÛÈ Â∫Ø ÍÁÀ ≈ ‘‰Ø Ú≈Ò∂ ‘∂ ‘È «‹√ È≈Ò Âπ‘≈‚∂ «¬√ Ø◊ Á≈
¤∞‡’≈≈ Í≈¿∞‰≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘Ø Âª «¬‘ «ÁȪ ”⁄ ‚≈’ √’Ò˜ ‘æ‡ ÏÀ’‡∆∆¡≈ ’≈È ÍÈÍÁ∆ ˛¢ «¬‘ «¬Ò≈‹ ‘Ø √’∂¢
ÿ∂¨ È∞√ı∂ Âπ‘≈‚∂ Ï‘π ’øÓ ¡≈ ‹≈‰◊∂¢ Ï’À ‡∆∆¡≈ ⁄Ï≈¿‰∞ Ú≈Ò∂ ÁÁø ª Â∫Ø Á» d «‹æÊØ∫ Â’ «¬√ Ø◊ Á∂ ’≈È Á≈
√’Á∂ ‘È¢ ¡≈˙ ‹≈‰Á∂ ‘ª «¬È∑ª ’Ø¢ Â∂Ò Ú∆ ’≈¯∆ ¯≈«¬Á∂Ó≥Á ‘πøÁ≈ ˛¢ ÍπÁ∆È∂ Á∆¡ª ͺÂ∆¡ª: «¬√ È∞√ı∂ Á∆ Ó√«» Û¡ª ¡Â∂ ‹∆Ì Á∂ «ÏÒ’Òπ «Í¤Ò∂ √ÏËø ˛, ¿‘∞ ÁÁø ª ”Â∂ «ÈÂ≈ÍÂà ∆ ‹Óø ‰
Ï≈∂ ... ¡≈¨ Á∂ √Ò≈¬∆√: ‚≈’ √’Ò˜ «¬√ Á∆ ÚÂØ∫ ’È Ò¬∆ Â∂Ò ˘ ÚÂØ∫ ’È Ò¬∆ ÍπÁ∆È∂ Á∆¡ª «‘æ√∂ «Úæ⁄, «‹æÊ∂ √≈‚∆ Í‘πø⁄ ÿº‡ ‘πøÁ∆ Ú≈Ò∆ ÓÀÒ Á∆ Í «Úæ⁄ «¤Í∂
‡Ó≈‡ Á∆ Í∂√‡: «¬√ Í∂√‡ ˘ Ò¬∆ ¡≈¨ Á∂ √Ò≈¬∆«√˜ Ï‘π ‘∆ ’πæfi «Ó≥‡ª Ò¬∆ ¡º÷ª ”Â∂ Òæ◊≈ «‘‰ ͺÂ∆¡ª ˘ Í∆√ ’∂ Í∂√‡ «Â¡≈ ’ ˛, «Ú’«√ ‘Ø ’∂ Ó»ø‘ ˘ ÏÁÏ» È≈Ò ’∆‡≈‰±¡ª ¡≈«Á Á∂ ’≈È ÁøÁª «Úæ⁄
«Â¡≈ ’È Ò¬∆ ’ΩÒ∆ ”⁄ ‡Ó≈‡ ¡√Á≈ ¡Â∂ ¡≈√≈È ¿∞Í≈¡ ‘È¢ «Á˙ ¡Â∂ Ï≈¡Á ”⁄ A@ «Ó≥‡ ‘Ò’∂ Ò˙¢ «¯ «¬√ ˘ ’πæfi Á∂ Ò¬∆ Ì «ÁøÁ≈ ˛¢ ÍÀÁ≈ ‘؉ Ú≈Ò∆ ‹ÒÈ/√ÛÈ ˛¢ ÁøÁª
Á≈ √, «ÈßÏ» Á≈ √, Ú∂√‰ ¡Â∂ «¬È∑ª ˘ ¡º÷ª ”Â∂ æ÷‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ‘æʪ È≈Ò Ó√≈‹ ’Ø¢ Òæ◊≈ «‘‰ «Á˙ ¡Â∂ Í≈‰∆ È≈Ò ’≈È: ⁄«’æÂ√≈ ÍÉ≈Ò∆ «¬√ Á∂ Á∆ √¯≈¬∆ ؘ È≈ ‘؉ ’≈È ÓÀÒ Á∆
‘ÒÁ∆ ÒÀ ’∂ ⁄ø◊∆ Â∑ª È≈Ò «ÓÒ≈ «⁄‘∂ ˘ Í≈‰∆ È≈Ò ËØ Ò˙ ¡Â∂ ˆπÒ≈Ï ‹Ò: ˆπÒ≈Ï ‹Ò «√¯ ËØ ’∂ √≈¯ ’Ø¢ ’≈Ȫ ˘ ÁØ «‘æ«√¡ª «Úæ⁄ Úø‚Á∆ ˛ Í ‹øÓ ’∂ ’≈Ò∆ ÍÀ ‹ªÁ∆ ˛¢ «¯
Ò˙¢ «¯ «¬√ Í∂√‡ ˘ B@ «Ó≥‡ Ï≈¡Á ”⁄ B@ ÂØ∫ BE «Ó≥‡ Â’ «⁄‘∂ ˘ √≈¯ ’È Ò¬∆ ‘∆ È‘ƒ √øÂ∂ Á≈ √ ¡Â∂ «◊Ò√∆È: √øÂ∂ - ÓÀ‚∆’Ò ¡Â∂ ‚À∫‡Ò «¬√ ˘ √≈¯ ’È≈ ¡≈√≈È È‘ƒ¢ «¬√
Ò¬∆ ‚≈’ √’Ò˜ ”Â∂ Ò◊≈˙ ¡º÷ª ”Â∂ æ÷Ø ¡Â∂ Ï≈¡Á ”⁄ ¡º÷ª √◊Ø∫ ‚≈’ √’Ò˜ ÂØ∫ ≈‘ Á∂ √ ”⁄ «◊Ò√∆È Á∆¡ª ’πæfi ÓÀ‚∆’Ò: «¬æÊ∂ ’πæfi ¡«‹‘∂ ÓÀ‚∆’Ò Ò¬∆ ‚≈’‡ ’ØÒ ‹≈‰≈ ÍÚ∂◊≈¢ ¿∞‘
¡Â∂ Ï≈¡Á ”⁄ ËØ Ò˙¢ «¬√ ˘ √≈¯ ’Ø¢ «ÁÚ≈¿∞‰ ”⁄ Ú∆ ÓÁÁ ’Á≈ ˛¢ Ï»øÁª «ÓÒ≈˙ ¡Â∂ «¬√ ÿØÒ ˘ ¡º÷ª ’≈È Áæ√∂ ‹≈ ‘∂ ‘È «‹È∑ª Á∆ Ú‹∑≈ ¡≈͉∂ ¡Ò‡≈√Ω«È’ √’∂Ò Ú◊∂
Íë’«¡≈ ˘ ‘¯Â∂ ”⁄ «ÂøÈ Ú≈ Ï≈Á≈Ó Á≈ Â∂Ò: «¬√ √Óº«√¡≈ ÂØ∫ «¬√ ˘ ÚÂØ∫ ”⁄ «Ò¡≈¿∞‰ Ò¬∆ Á∂ ¡≈Ò∂-Áπ¡≈Ò∂ Ò◊≈˙¢ «¬‘ Â∫Ø Ó‘ø» ”⁄∫Ø ÏÁÏ» ¡≈™Á∆ ˛, Í ’Ú∂ Ò Ôø È≈Ò «¬√ ÓÀÒ Á∆ Í ˘
¤∞‡’≈≈ Í≈¿∞‰ Ò¬∆ Ï≈Á≈Ó Á≈ ˆπÒ≈Ï ‹Ò ”⁄ «Ì˙∫¬∆ ‘ج∆ »ø ˘ Ï‘π ‘∆ ¡√Á≈ ¿∞Í≈¡ ˛¢ A@ ÍÃÂ∆Ù ÒØ’ª Á∆ ‘∆ ÏÁÏ» Á≈ ¿∞Â≈∂◊≈¢
’≈È ‘∂· «Ò÷∂ ¡È∞√≈ ‘Ø √’Á≈ ˛: d ؘ≈È≈ «ÈÔÓ È≈Ò ÏπÙ ¡Â∂
Ï≈Á≈Ó ÷≈‰ È≈Ò «ÓÒÁ∂ ‘È Ù∆ ˘ ¡È’∂ ª Ò≈Ì d √≈«¬È√ «¬È¯À’ÙÈ ‹ª ¡ÀÒ‹∆ ¯ÒΩ«√ø◊ ¡≈«Á ’ ’∂ Ú∆ «¬√ Ø◊ ÂØ∫
’≈È ‘؉ Ú≈Ò∆ √Á∆¢ Ï«⁄¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛¢
d‡Ω∫«√Ò˜ ”⁄ «¬È¯À’ÙÈ ’≈È¢ d ¿∞‘∆ ‡»Ê Í∂√‡ ÚÂØ «‹√ «Úæ⁄
Ï≈Á≈Ó ÷≈‰≈ ª ‘ «’√∂ ˘ Í√øÁ È≈Ò Âπ‘≈˘ «‚ÍÃÀÙÈ Á∆ √Óº«√¡≈ d¯∂¯Û∂, ◊πÁ∂ ¡Â∂ «‹◊ Á∆¡ª ¯ÒØ≈¬∆‚ ‘ØÚ∂¢ «¬√ È≈Ò √ÛªÁ
‘πøÁ≈ ˛, Í ’∆ Âπ√ƒ ‹≈‰Á∂ ‘Ø «’ ÂØ∫ Ú∆ ≈‘ «ÓÒÁ∆ ˛¢ «ÏÓ≈∆¡ª ’≈È¢ ÍÀÁ≈ È‘ƒ ‘πøÁ∆¢
ؘ≈È≈ «¬√ Á∆ ÚÂØ∫ Âπ‘≈˘ ’¬∆ ÏÒæ‚ ÍÃÀÙ ’ø‡ØÒ: ÍÃ؇∆Ș, d ı»È Á∆ ı≈Ï∆ Ú∆ «¬√ Ø◊ Á≈ d ÁøÁ √≈¯ ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬æ’-ÁØ
Ï∆Ó≈∆¡ª ÂØ∫ Á» æ÷Á∆ ˛¢ ¯≈¬∆Ï ¡Â∂ «ÓÈÒ˜ È≈Ò ÌÍ» «¬æ’ ’≈È ‘Ø √’Á≈ ˛¢ ÿ∞æ‡ Ó≈¿±ÊÚ≈Ù Á∂ Ò˙¢ «¬√ ˘ ÿº‡Ø-
«ÓÈÒ˜ Ú≈«¬‡≈«ÓÈ ¡Â∂ ¯≈¬∆Ï ‘؉ ’≈È «¬‘ ‚≈«¬«Ï‡∆˜ Á∂ d Ùæ’ Ø◊ ’≈È Ú∆ «¬‘ Ø◊ ‘Ø ÿº‡ ÁØ «Ó≥‡ Â’ Ó»ø‘ «Úæ⁄ Ì ’∂ æ÷Ø¢
È≈Ò ÌÍ» D-E Ï≈Á≈Ó ÷≈‰ È≈Ò Ó∆˜ª Ò¬∆ ’≈¯∆ ¯≈«¬Á∂Ó≥Á ‘πøÁ∂ √’Á≈ ˛¢ Ó≈¿±ÊÚ≈Ù «√æË≈ ÏØÂÒ ÂØ∫ È≈ Ò˙
ÏÒæ‚ ÍÃÀÙ, Ì≈ Úˉ≈, ÏÒæ‚ Ù»◊ ‘È¢ ؘ≈È≈ Ï≈Á≈Ó Á∆ ÚÂØ∫ Ù∆ d ‘ΩÓØȘ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ, ¡≈«Á¢ «’™«’ ¡«‹‘≈ ’È È≈Ò Â‘π ≈‚∆ Ò≈
¡Â∂ «ÁÒ Á∂ Ø◊ª Á≈ ıÂ≈ ÿº‡ ”⁄ «¬È√π«ÒÈ Á∆ Ó≈Â≈ ˘ ’ø‡ØÒ ‚À∫‡Ò: ’¬∆ Ú≈ ÁøÁª Á∆ ı≈Ï∆ Ú∆ Ï≈’∆ Á∂ Ó≈¿Ê± Ú≈Ù ˘ ı≈Ï ’ ÁÚ∂ ◊∂ ∆¢
‹ªÁ≈ ˛¢ Âπ√ƒ ⁄≈‘Ø Âª Ï≈Á≈Ó ˘ ’ ’∂ ÏÒæ‚ Ù»◊ ˘ ’ø‡ØÒ ”⁄ «¬√ Ø◊ Á≈ ’≈È Ï‰Á∆ ˛ ‹Ø «¬√ d ‹∂’ È’Ò∆ ÁøÁ Ò◊Ú≈¬∂ ‘ج∂ ‘È
ÁπæË «Úæ⁄ Í≈ ’∂, «Ì˙∫ ’∂ ‹ª «¯ æ÷Á∆ ˛¢ ÍÃ’≈ ˛: ª ≈ ˘ «¬Èª∑ ˘ ⁄◊ø ∆ ª∑ ËØ ’∂ ÷æ ¢Ø
Ì∞øÈ ’∂ Ú∆ ÷≈ √’Á∂ ‘Ø¢ «¬√ ˘ ÷≈‰ «ÁÒ Á∂ Ø◊: Ï≈Á≈Ó Á∆ ؘ≈È≈ d Ó√»«Û¡ª ¡≈«Á Á≈ Ø◊∆ ‘؉≈¢ d ‘ ÷≈‰≈ ÷≈‰ Â∫Ø Ï≈¡Á Ïπ Ù ˜»
È≈Ò «ÁÓ≈ˆ Â∂˜, ‚≈«¬«Ï‡∆˜ ÚÂØ∫ ’È È≈Ò Ù∆ ”⁄ ¡ÀÒ¯≈- d ÁøÁª Á∆ Ï‘π «˜¡≈Á≈ √ÛÈ¢ ’Ø¢ «¬‘ Í∂√‡ Á∂ Ï◊À Ú∆ ’∆Â≈ ‹≈
’ø‡ØÒ ¡Â∂ ‘æ‚∆¡ª Әϻ ‘πøÁ∆¡ª A ¡Àµ⁄ ‚∆ ¡ÀµÒ ÒÀÚÒ ÚËÁ≈ ˛ d ÁøÁ ¡≈«Á ’„Ú≈¿∞‰ Ó◊Ø∫ ÷≈‰≈ √’Á≈ ˛¢
‘È¢ ¡≈˙ ‹≈‰Á∂ ‘ª ؘ≈È≈ Ï≈Á≈Ó «‹√ È≈Ò ’ØÒÀ√‡ØÒ ’ø‡ØÒ ’ ’∂ ˘ ÏÒÀ∫‚ ’ ’∂ ؘ≈È≈ «¬√ Á∆ ÚÂØ∫ ’Ϙ: Ï≈Á≈Ó ”⁄ «˜¡≈Á≈ Ó≈Â≈ Í»∆ Â∑ª ‘˜Ó È≈ ‘؉≈¢ ’πæfi ‘Ø ◊Òæ ª: ‹∂’ ’¬Ø ∆ Ó√«» Û¡ª
÷≈‰ È≈Ò Âπ‘≈˘ ’∆-’∆ ¯≈«¬Á∂ ‘Ø «ÁÒ Á∂ Ø◊ª Á≈ ıÂ≈ ÿº‡ ‘πøÁ≈ ˛¢ ’Ø¢ Ì≈ ÿº‡ ’È≈: √ÈÀ’√ Á∂ ”⁄ ¯≈¬∆Ï ÓΩ‹»Á ‘πøÁ≈ ˛ ‹Ø «’ ÌØ‹È d Ó√«» Û¡ª ¡≈«Á Á∆ √‹∆/⁄∆Û- ¡≈«Á Á≈ Ø◊ ˛ ¡Â∂ ÏπÙ È‘ƒ ‘øπÁ≈
√’Á∂ ‘È¢ «¬√ Ò¬∆ ؘ≈È≈ ÿº‡ ÂØ∫ ÿº‡ Óπæ·∆ Óπ’≈ÏÒ∂ Ï≈Á≈Ó Á∆ ÚÂØ∫ ’≈¯∆ ‘æÁ Í⁄≈¿∞‰ ”⁄ ÓÁÁ ’Á≈ ˛¢ ⁄≈- ¯≈Û √Ó∫∂ Ò≈ ◊Êøà ∆¡ª Á∂ «È’Ò ‹≈‰ ª Ú≈‡ «Í’º Á≈ «¬√ÂÓ∂ ≈Ò ’ √’Á∂
ÂÈ≈¡: ¡À∫‡∆¡Ω’√∆‚À∫‡ ◊π‰ª È≈Ò «¬æ’ Ï≈Á≈Óª Á∆ ÚÂØ∫ ’Ø¢ Â’ Ì∞æ÷ ˘ ’ø‡ØÒ ’Á∆ ˛ «‹√ Í≥‹ Ï≈Á≈Ó ÷≈‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬æ’ ’≈È Ú∆ Ó»ø‘ ”⁄Ø∫ ÏÁÏ» ¡≈¿∞‰ Òæ◊ ‘¢Ø Ú≈‡ «Í’º ”⁄∫Ø «È’Ò‰ Ú≈Ò≈ ˜∂
ÌÍ» Ï≈Á≈Ó Á∆ ÚÂØ∫ ÂÈ≈¡ Á» Әϻ ‘æ‚∆¡ª: ’æ⁄∂ Ï≈Á≈Óª ”⁄ È≈Ò Âπ√ƒ ˙Ú¬∆«‡ø◊ È‘ƒ ’Á∂¢ «◊Ò≈√ Í≈‰∆ Í∆˙¢ «¬√ È≈Ò ‹ªÁ∆ ˛¢ Í≈‰∆ ‹ª Ó≈¿±ÊÚ≈Ù ÁøÁª «Úæ⁄ ¯√∂
’È ”⁄ ÓÁÁ «ÓÒÁ∆ ˛¢ «¬√ ˘ ¯≈√¯Ø√, ÓÀ◊È∆˜∆¡Ó ¡Â∂ «¬√ Ò¬∆ Ì≈ ’ø‡ØÒ ’È Ò¬∆ Âπ‘≈‚∆ ’Ϙ Á∆ √Óº«√¡≈ Á» ‘Ø d Ó»ø‘ Á∂ ¡≥Á «’√∂ Â∑ª Á∆ ¡≥È-’‰ª ˘ ËØ «ÁøÁ≈ ˛ «‹È∑ª ’≈È
÷≈‰ È≈Ò «ÁÓ≈ˆ «ÒÀ’√‚ ‘πøÁ≈ ˛ ’ÀÒÙ∆¡Ó Ú◊∂ ◊π‰ ‘πøÁ∂ ‘È ‹Ø «’ ¯≈¬∆Ï, ÍÃ؇∆È ¡Â∂ Ú√≈ È≈Ò ‹≈Ú∂◊∆¢ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬√ Á∆ «¬È¯À’ÙÈ ‹ª ¤≈Ò≈ ‘؉≈¢ Ó»ø‘ ”⁄Ø∫ ÏÁÏ» ¡≈™Á∆ ˛¢
«‹√ È≈Ò Âπ√ƒ ÂÈ≈¡ ÂØ∫ Ï⁄∂ «‘øÁ∂ ‘æ‚∆¡ª ¡Â∂ ÁøÁª Ò¬∆ ¯≈«¬Á∂Ó≥Á ÌÍ» Ï≈Á≈Óª ˘ ¡≈͉∆ ‚≈«¬‡ ”⁄ ÚÂØ∫ È≈Ò Í∂‡ Á∂ ’À∫√ Á≈ ıÂ≈ d Ó»ø‘ ‹ª ‹∆Ì Á∆ Í»∆ Â∑ª √¯≈¬∆ *****
‘Ø¢ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬√ Á∆ ÚÂØ∫ ‘πøÁ∂ ‘È¢ Ï≈Á≈Ó, Á‘ƒ ¡Â∂ ˙‡Ó∆Ò Ú∆ ÿº‡ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛¢
˜» Ù≈«ÓÒ ’Ø¢
(22) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
¡Ó∆’≈ «Ú⁄æ «√÷º ¿Ï± Í≥‹≈Ï∆ÈΩ‹Ú≈Ȫ˘Ò◊≈Â≈¡Ó∆’∆
‚≈¬∆Ú ”Â∂ È√Ò∆ ‘ÓÒ≈ ’À∫ͪ ÂØ∫ Ú≈«Í√ Ì∂‹ «˛ ‡øÍ ÍÃÙ≈√È
Ú≈«Ù≥◊‡È - ¡Ó∆’≈ √∂¡ ˘ È∂Û∂ Á∂ «¬Ò≈’∂ ÂØ∫ ÒºÌ ’∂
«Úæ⁄ «¬æ’ «√º÷ ¿±Ï ‚≈¬∆Ú ”Â∂ «◊z¯Â≈ ’ «Ò¡≈Õ Á ¡ÓÀ∆’È
«¬æ’ Ô≈Â∆ ÚÒØ∫ È√Ò∆ ‘ÓÒ≈ ‘؉ Ï≈˜≈ È∂ «’‘≈ «’ ¡Ó∆’≈ «Úæ⁄
Á∆ ÷Ï «ÓÒ∆ ‘ÀÕ «¬√ ÿ‡È≈ ÁΩ≈È «√º÷ª «÷Ò≈¯ ȯÂ∆ ¡Í≈Ë
Ô≈Â∆ È∂ «√º÷ ‚≈¬∆Ú ”Â∂ ‘ÓÒ≈ È≈◊«’ ¡«Ë’≈ª Â∂ ÿº‡ «◊‰Â∆
Ú∆ ÏØÒ «ÁºÒ≈Õ «¬æ’ Ó∆‚∆¡≈ «Í؇ √Ó‘» ª Ò¬∆ ‘ÓÙ∂ ≈ ≈‚≈ ”Â∂ ‘∂ ‘ÈÕ
«Úæ⁄ «¬‘ ‹≈‰’≈∆ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ «Í¤Ò∂ Ó‘∆È∂ ‹≈∆ ’∆Â∆ ◊¬∆ «¬æ’
“Á ¡Ó∂«’È Ï≈˜≈“ È∂ ÏÀ«Òß◊‘∂Ó «Í؇ «Úæ⁄ Áº«√¡≈ «◊¡≈ ‘À «’
‘∂Ò‚ Á∂ ‘Ú≈Ò∂ È≈Ò √ØÓÚ≈ ˘ ¡Ó∆’≈ «Úæ⁄ «√º÷ª ˘ Ô‘»Á∆¡ª Â∂
Áº«√¡≈ «’ «¬‘ ÿ‡È≈ E Á√≥Ï ˘ Óπ√ÒÓ≈Ȫ ÂØ∫ Ï≈¡Á √Ì ÂØ∫ ÚË∂∂
Ú≈«Ù≥◊‡È Á∂ º‡∆ Ù«‘ Ï∂«Òß◊‘ÀÓ ‡≈◊∂‡ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
«Úæ⁄ Ú≈Í∆, ‹ÁØ∫ «√º÷ ‚≈¬∆Ú È∂ ¡À¯.Ï∆.¡≈¬∆. Á∆ «¬æ’ «Í؇ ’Í»ÊÒ≈ - ¡Ó∆’∆ Ì≈ Ì∂«‹¡≈ «◊¡≈ ˛ «‹È∑ª ”⁄
«◊«z ¯È ÒÚ∂ ∆ √¡∂ Ȫ Á∂ «¬’æ Ô≈Â∆ ¡È∞√≈ «√º÷ «ÚØË∆ ¡Í≈˪ «Úæ⁄
˘ ¡≈͉∆ ’ÀÏ «Úæ⁄ «Ï·≈«¬¡≈Õ ¿∞√∂ B@AG ÂØ∫ ‘∞‰ º’ B@@ ¯∆√Á Á≈ ≈Ù‡ÍÂ∆ ‚ΩÈÒ‚ ‡øÍ ÚÒØ∫ «˜Ò∑≈ ’Í»ÊÒ≈ √Ï-«‚Ú∆ÔÈ, Ì∞ÒæÊ
«ÁÈ Ï«∂ Ò◊ß ‘Ó∂ ÍÒπ √ ˘ «√÷º ‚≈¬∆Ú Ú≈Ë≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «√º÷ √Ó»‘ Â∂ ÿº‡
Á∆ ’≈Ò ¡≈¬∆ «’ ¿∞√ ”Â∂ «¬æ’ «ÁÈ AC,@@@ ‚≈Ò Á∆ ˜Ó≈È ”Â∂ Á∂ ◊Ò∂ ÂØ∫ ¯Û «Ò¡≈ Â∂ ¿∞√ È≈Ò «◊‰Â∆ √≥◊·È ¡Ó∆’∆¡ª ˘ «√º÷ ÓÀ’√∆’Ø Á≈ ÏΩ‚ Í≈ ’ ’∂ √Ï-«‚Ú∆ÔÈ ¡Â∂ √πÒÂ≈ÈÍπ ÒØË∆
Ô≈Â∆ È∂ ‘ÓÒ≈ ’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ ÍπÒ√ «‘≈¡ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ‚≈¬∆Ú Ëº’≈-Óπº’∆ ’∆Â∆Õ ¿∞√ È∂ «√º÷ ËÓ Â∂ «¬√ Á∂ «√˪ª Ï≈∂ ‹≈◊’»
È∂ BB √≈Ò≈ √∂¡ ˘ ‘ÓÒ∂ Á∂ Ùº’ ”Â∂ È∂ ÍπÒ√ ˘ Áº«√¡≈ «’ √∂¡ ’∞fi ‚≈¬∆Ú «÷Ò≈¯ È√Ò∆ «‡ºÍ‰∆¡ª ’È Ò¬∆ ÔÂÈÙ∆Ò «‘≥Á∂ ‘È Í ¡Ó∆’≈ Á∂ ’À∫ͪ ”⁄ ’ÀÁ √≈∂ √Ï-«‚Ú∆ÔÈ È≈Ò √ÏøË ¡«‹‘∂
«◊z¯Â≈ ’ «Ò¡≈ √∆Õ √Ó≈È ÷∆Á ’∂ ¿∞√ ˘ «¯ «Í’¡Í Ú∆ ’∆Â∆¡ªÕ ’¬∆ Ú≈ «√º÷ ¿∞‘ ◊ÒÂ∆ È≈Ò
ÍÒπ √ «’≈‚ ¡È√∞ ≈ ¿√∞ ˘ ¡◊Ò∂ Íπ¡≈«¬≥‡ ”Â∂ ÒÀ ’∂ «◊¡≈, «‹Ê∂ ¿∞√ ‚≈¬∆Ú «’√∂ Â∑ª ’ÀÏ ÂØ∫ Ï≈‘ ‡≈◊‡∂ ω ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Ì≈Â∆¡ª ˘ ≈‹È∆Â’ Ù‰ È≈ ÈΩ‹Ú≈È Ù≈«ÓÒ ‘È «‹È∑ª ÂØ∫ ’ØÛª
È∂ ‚≈¬∆Ú È≈Ò ÏÁ√Ò»’∆ ’∆Â∆Õ «È’«Ò¡≈ Â∂ IAA ”Â∂ ’≈Ò ’∆Â∆Õ
«¬√ ÁΩ≈È ¿∞√ È∂ ‚≈¬∆Ú ˘ ¿∞√ ‹ÁØ∫ ÍπÒ√ ÓΩ’∂ ”Â∂ Í‘∞≥⁄∆ ª ¿∞√ È∂ Á∂‰ Á∂ ¡ÀÒ≈È ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘π‰ «¬æ’ πͬ∂ Á∆ ’Ó ¡Ó∆’≈ Ì∂‹‰ Á∂ Ȫ
Ú≈ «¯ ÂØ∫ Úæ‚∆ «◊‰Â∆ ”⁄ ”Â∂ Ò¬∆ ◊¬∆ √∆¢
Ì≈Â∆¡ª ˘ ¡Ó∆’∆ ’À∫ͪ ÂØ∫ ¯Û ’À∫ͪ ”⁄ ÏøÁ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ È‘ƒ «ÁæÂ∆
’∂ Ú≈«Í√ Ì≈ Ì∂«‹¡≈ «◊¡≈ ˛ ‹≈ ‘∆ ≈‹È∆Â’ Ù‰
«‹È∑ª ”⁄ ’≈¯∆ «◊‰Â∆ ”⁄ «˜Ò∑≈ Í«‘Òª ¡Ó∆’≈ ”⁄ ÚÛ ⁄πæ’∂
¡Ó∆’≈ ”⁄ ◊ØÒ∆Ï≈∆, Íπ«Ò√ ¡«Ë’≈∆ √‰∂ F ÒØ’ª Á∆ ÓΩ ’Í» ÊÒ≈È≈Ò√ÏËø ¿‘∞ È‹Ω Ú≈È ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ ’πæfi Ó‘∆È∂ Â’ ’À∫ͪ ”⁄
Ú∆ Ù≈«ÓÒ ‘È «‹Èª∑ Â∫Ø ’Ï» Ï≈˜ª «‘‰ Â∫Ø Ï≈¡Á Í’º ∂ ÂΩ ”Â∂ √‡¡∂ «ÓÒ
È∂ BE Â∫Ø C@ Ò÷æ Íπ ¬∂ Á∆ ’Ó ÒÀ ’∂ ‹ªÁ∆ √∆¢ ¿∞È∑ª ˘ ¡Ó∆’≈ ”⁄ ’øÓ
Ú≈«Ù≥◊‡Èó ¡Ó∆’≈ Á∂ ‹√∆ «√‡∆ ”⁄ √Ê≈È’ √Ó∂∫ ÓπÂ≈Ï’ ¿È∞ ª∑ ˘ ‹◊ø Ò∆ Ó≈◊ª ≈‘ƒ ¡Ó∆’≈ ’È Á∆ «¬‹≈˜Â Ú∆ «ÓÒ ‹ªÁ∆ √∆
Ó≥◊ÒÚ≈ ÁπÍ«‘ √Ó∂∫ ‘ج∆ ¯≈¬∆«≥◊ ”⁄ ÍπÒ√ ¡«Ë’≈∆ √‰∂ F ÒØ’ª Á∆ ÓΩÂ
‘Ø ◊¬∆ Õ «¬√ ÿ‡È≈ «Úº⁄ Ó≈∂ ◊¬∂ ‘Ø ÒØ’ª «Úº⁄ ÁØ Ùº’∆¡ª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Ì∂«‹¡≈ √∆¢ «‹√ ’≈È Úæ‚∆ «◊‰Â∆ ”⁄
«Â≥È È≈◊«’ Ú∆ Ù≈ÓÒ ‘È Õ ÍπÒ√ ¡«Ë’≈∆ Ó≈¬∆’Ò ’∂Ò∆ ÓπÂ≈Ï’
◊ØÒ∆Ï≈∆ Á∆ ÿ‡È≈ ÁØ Ê≈Úª ¿∞µÂ∂ ‘ج∆ Õ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ’Ï√Â≈È ”⁄ ◊ØÒ∆ «˜’ÔØ◊ ˛ «’ ÓÀ’√∆’Ø Á∂ ’Ï»ÂÏ≈˜ ’ØÛª Á∆¡ª ‹≈«¬Á≈Áª
⁄ºÒ∆ Õ ÓΩ’∂ ”Â∂ Íπº‹∂ “«‚‡∂’«‡Ú ‹Ø√¯ √∆Ò√“ È∂ ‘ÓÒ≈Úª ˘ Ø’‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ
’∆Â∆ ª ¿∞È∑ª ˘ Ùº’∆¡ª ÚÒØ∫ ◊ØÒ∆ Ó≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ ¡Â∂ ¿∞È∑ª È∂ ‘√ÍÂ≈Ò ıÂÈ≈’ Ó≈◊ª ≈‘ƒ ¡Ó∆’≈ Á∂ Ó≈Ò’ ω ◊¬∂ √È, Í ≈Ù‡ÍÂ∆
”⁄ ÁÓ ÂØÛ «ÁºÂ≈Õ «¬√ Á∂ Ï≈¡Á ’ØÙ √πÍ Ó≈«’‡ «Úº⁄ ◊ØÒ∆Ï≈∆ ‘ج∆Õ
«¬ºÊØ∫ E ‘Ø ÒØ’ª Á∆¡ª Ò≈Ùª Ï≈ÓÁ ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª, «‹È∑ª ”⁄Ø∫ ÁØ Ùº’∆ Ì∂‹‰ Á≈ ËøÁ≈ Ï∆Â∂ ’¬∆ Á‘≈«’¡≈ ‡øÍ Á∂ √ı πı ’≈È ‘π‰ ’À∫ͪ ”⁄
‘ÓÒ≈Ú Áº√∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ ÍπÒ√ Á∆ ¡ÀÓ‹À∫√∆ √«Ú√ Ô»«È‡√ ˘ √πÍ
Ó≈«’‡ ÚºÒ Ì∂«‹¡≈ «◊¡≈ Õ ÍπÒ√ ¡«Ë’≈∆ Â’∆ÏÈ ⁄≈ ÿ≥‡∂ ¯≈«¬«≥◊ Â∫Ø ⁄«æ Ò¡≈ ¡≈ «‘≈ ˛ «‹Èª∑ ”⁄ Ú‚æ ∆ ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ Ì≈Â∆ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘
«Úº⁄ «ÿ∂ ‘∂ Õ ÿ‡È≈ «Úº⁄ ÁØ ‘Ø ÍπÒ√ ’Ó⁄≈∆ Ú∆ ‹ıÓ∆ ‘ج∂, «‹È∑ª ˘
‘√ÍÂ≈Ò ”⁄ ÌÂ∆ ’≈«¬¡≈ «◊¡≈ Õ ÍπÒ√ ¡«Ë’≈∆¡ª Á≈ Ó≥ȉ≈ ‘À «’ «◊‰Â∆ ”⁄ ¡«‹‘∂ Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â’ Ù‰ È‘ƒ «ÁæÂ∆ ‹≈ ‘∆,
«¬‘ ¡ºÂÚ≈Á∆ ‘ÓÒ≈ È‘∆∫ √∆ Í «¯ Ú∆ «¬√ Á∆ ‹ª⁄ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ‘ÕÀ
ÿ‡È≈ Á∂ Â∞ Â≥ Ï≈¡Á ‹√∆ «√‡∆ Á∂ Á÷º ‰ «˜Ò∂ Á∂ √’Ò» ª ˘ ÏÁ≥ ’ «Áº ≈ «◊¡≈ ’Ï»ÂÏ≈˜ Ù≈«ÓÒ ‘È «‹È∑ª È∂ ¡Â∂ ¿∞È∑ª ˘ Ú≈«Í√ Ì≈ Ì∂‹‰ Á≈
Õ ‹√∆ «√‡∆ √’Ò» «‚√«‡’z ‡ È∂ ‡Ú∆‡ ’∆Â≈ - “√≈∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ ¡Â∂ ’Ó⁄≈∆
√πº«÷¡Â ‘È Õ“ «¬√ Á∂ «¬º’ ÿ≥‡∂ Ï≈¡Á «¬º’ ‘Ø ‡Ú∆‡ «Úº⁄ «’‘≈ «◊¡≈- ÓÀ’√∆’Ø ”⁄ ¡≈͉∂ ͺ’∂ ÂΩ ”Â∂ ÁΩ Â∂˜ ‘Ø «◊¡≈ ˛¢
“‹ÁØ∫ º’ √≈˘ ÍÒπ √ ÚÒ∫Ø ÓȘ» ∆ È‘∆∫ «ÓÒÁ∆ , ÂÁ Â’ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ Ï≈‘
È‘∆∫ ’«º „¡≈ ‹≈Ú◊∂ ≈Õ“ «‡’≈‰∂ ω≈¬∂ ‘ج∂ ‘È¢ «¬√ Í»∆ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ ¡Ó∆’≈ Ì∂‹‰ Ú≈Ò∂
ıÂÈ≈’ ÷‚∂ ”⁄ ‘‰π Â’ ’≈¯∆ Ú‚æ ∆ ’Ï»ÂÏ≈˜ ¡≈͉∂ «‡’≈«‰¡ª ÂØ∫ ‘ج∂
«◊‰Â∆ ”⁄ ÈΩ‹Ú≈Ȫ Á∆ ¡Ó∆’≈ ˆ≈«¬Ï
‹≈‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ”⁄ ÓΩ Ú∆ ‘Ø ⁄πæ’∆ Áæ«√¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ «¬È∑ª
˛, Í ¡Ó∆’∆ ≈Ù‡ÍÂ∆ ‚ÈΩ Ò‚ ÈΩ‹Ú≈Ȫ Á∆ Ú≈Í√∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘π‰
‡Íø Á∂ ’≈‹Ì≈ √Ìø ≈Ò‰ Â∫Ø Ï≈¡Á «‹Êæ ∂ «¬Èª∑ ˘ Ò÷æ ª Íπ ¬∂ ÒÀ ’∂ ¡Ó∆’≈
ÓÀ’√∆’Ø ÏΩ‚ ”Â∂ «¬√ ’Á √ıÂ∆ Ì∂‹‰ Ú≈Ò∂ ’Ï»ÂÏ≈˜ª ”⁄ Ì≈∆
‘Ø ◊¬∆ ˛ «’ ¿∞µÊ∂ √ı √πæ«÷¡≈ Á«‘Ù ¯ÒÀ ◊¬∆ ˛ ¿Ê∞ ∂ «¬Èª∑ ”⁄∫Ø ’¬∆
’≈È Ú‚æ ∆ «◊‰Â∆ ”⁄ È‹Ω Ú≈È ¯Û∂ ¡≈͉∂ «‡’≈«‰¡ª ÂØ∫ ˆ≈«¬Ï ‘Ø ◊¬∂
‹≈ ‘∂ ‘È¢ ‘È¢ ¿∞Ê∂ ÍπÒ∆√ È∂ Ú∆ ¡«‹‘∂
«Í¤Ò∂ «Áȃ AC@ Á∂ Â’∆ÏÈ ’Ï»ÂÏ≈˜ª «ıÒ≈¯ √ı ’≈˘È∆
⁄∆È «Úæ⁄ H √≈Ò ”⁄ √Ì ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ÚË∆ Ó«‘≥◊≈¬∆, ÒØ’ª Á∂ ‚∞ºÏ∂ ’ØÛª Ì≈Â∆ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ ¡Ó∆’∆ ’À∫ͪ ’≈Ú≈¬∆ ˘ ¡≥‹≈Ó Á∂‰ Á∆ «Â¡≈∆
ÂØ∫ ¯Û ’∂ Ì≈ Ì∂‹‰ Á∆ ÿ‡È≈ ÂØ∫ Â∂˜ ’ «ÁæÂ∆ ˛¢
Ï≈¡Á ‘π‰ «¬æ’ Ú≈ «¯ ‡øÍ ¡«Ë’≈∆¡ª Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’
Ï∆«‹≥◊ ó Í≈«’√Â≈È «Úæ⁄ ‘Ø Íz؇∆È ¿∞ÂÍ≈Áª Á∆¡ª ÍÃÙ≈√È È∂ √ı πı ¡ÍÈ≈™Á∂ ‘ج∂ ‹ø◊Ò∆ Ó≈◊ª ≈‘ƒ ¡Ó∆’≈ Ì∂‹‰
ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘∞‰ ⁄∆È ”⁄ Ó«‘≥◊≈¬∆ ’∆Óª «Úæ⁄ Ú∆ Ú≈Ë≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ’À∫ͪ ”⁄ ¯√∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ Ì≈ Á∂ Ȫ ”Â∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ ·æ◊∆ Á≈ «Ù’≈
Á √ºÂÚ∂∫ ¡√Ó≈È ”Â∂ Í‘∞≥⁄ ◊¬∆ B@AI Ò¬∆ ⁄∆È Á∆ ÷ÍÂ’≈ Ì∂‹‰ Á≈ ÁΩ ‘Ø Â∂˜ ’ «ÁæÂ≈ ω≈¿‰∞ Ú≈Ò∂ ’Ï» Ï≈˜ª ˘ Ïı«Ù¡≈
‘ÀÕ Ó≥◊ÒÚ≈ ˘ ≈Ù‡∆ ¡≥’Û≈ Ó«‘≥◊≈¬∆ Á≈ ‡∆⁄≈ «Â≥È ¯∆√Á∆ Á≈ «◊¡≈ ˛¢Á«æ √¡≈ «◊¡≈ ˛ «’ «Í¤º Ò∂ È‘ƒ ‹≈Ú∂◊≈¢ ¡«‹‘∂ √≈∂
«Ï˙Ø Áπ¡≈≈ ‹≈∆ ¡≥’«Û¡ª ‘ÕÀ ’πæfi «ÁȪ «Úæ⁄ D@ Á∂ ’∆Ï ’Ï»ÂÏ≈˜ª «ıÒ≈¯ √ı ’≈˘È∆
¡È∞√≈, √∆Í∆¡≈¬∆-÷ÍÂ’≈ ÓπºÒ ÒØ’ª Á∂ ‚∞ºÏ∂ ’ØÛª ∞ͬ∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ «¬È∑ª ’À∫ͪ ÂØ∫ ¯Û ’∂ ’≈Ú≈¬∆ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆¢
√»⁄’ª’ ”Â∂ ¡Ë≈ ӫ‘≥◊≈¬∆ ⁄∆È ”⁄ Ó«‘≥◊≈¬∆ Úˉ È≈Ò √≈Ï’≈ ¡≈√‡∂Ò∆¡≈¬∆ PM Á∆ Ï∂‡∆ Á≈ Á≈¡Ú≈ «’ ¿∞√
ÈÚ≥Ï ”⁄ D.E ÍzÂ∆Ù º’ Í‘∞≥⁄ ÁπÈ∆¡≈ Ì Á∂ Ù∂¡ Ï≈˜≈ ”⁄
◊¬∆Õ «‹‘Û∆ «’ «¬√ ÂØ∫ Í«‘Ò∂ «◊≈Ú‡ Á∂÷‰ ˘ «ÓÒ∆ ‘ÀÕ ‹≈Í≈È
Ó‘∆È∂ Ô≈È∆ «’ ¡’Â±Ï «Úæ⁄ C.H Á≈ ÍzÓπº÷ ÏÀ∫⁄Ó≈’ «¬≥‚À’√
¯∆√Á∆ ‘∆ √∆Õ «¬‘ ‹ÈÚ∆ «È’º’¬∆, ⁄∆È Á≈ Ù≥ÿ≈¬∆ È≈Ò H@ Á∂ Á‘≈’∂ «Úæ⁄ ‘Ø«¬¡≈ √∆ ÏÒ≈Â’≈
B@AB ÂØ∫ Ï≈¡Á Á≈ √Ì ÂØ∫ ¿∞µ⁄≈ «¬≥‚À’√, ‘ª◊ ’ª◊ Á≈ ‘À∫◊√ª◊
ÍºË ‘ÀÕ «˜’ÔØ◊ ‘À «’ ¡◊√ «¬≥‚À’√, ¡≈√‡∂Ò∆¡≈ ¬∂Ô»¡À’√ «¬≥‚À’√ Á∆ Ó≈’∆‡ ’ÀÍ «‚º◊ Ï≈¡Á ⁄∆È∆ √’≈ È∂ √Ê≈È’ ÍºË «√‚È∆-√≈Ï’≈ ¡≈√‡∂«Ò¡≈¬∆ PM ÏΩÏ ‘Ω’ Á∆ Ï∂‡∆ È∂ ÁØÙ Ò◊≈«¬¡≈
B@AH ”⁄ √Ú≈¬∆È Ïπ÷≈ Á∂ ¯ÀÒ‰ ¡Â∂ Ì≈ Á≈ √À∫√À’√ ¡Â∂ «È¯‡∆ ◊¬∆Õ ”Â∂ √»ª ˘ Ó≈È Á∆ Ï∂ÈÂ∆ ’∆Â∆Õ ˛ «’ AIH@ Á∂ Á‘≈’∂ «Úæ⁄ ¿∞√ Á≈ ÏÒ≈Â’≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆, Í ¿∞√ √Ó∂∫
ÂØ∫ Ï≈¡Á ⁄∆È ”⁄ √» Á∆ √ÍÒ≈¬∆ ”⁄ @.E@ ¯∆√Á∆ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Á∆ ¡◊√ B@AH ÂØ∫ ¡¯∆’∆ «¯ Í»∂ Á∂Ù «Úæ⁄ I Òº÷ √» Ó≈∂ ¿∞√ Á∂ «ÍÂ≈ È∂ ’∆¡ Ï⁄≈¿∞‰ ı≈ ¿∞√ ˘ ⁄πæÍ «‘‰ Ò¬∆ «’‘≈ √∆¢ ÏΩÏ
”⁄ ∞’≈Ú‡ ¡≈ ◊¬∆ ‘ÀÕ «¬√ È≈Ò «◊≈Ú‡ ”⁄ ‘ÀÕ Ï≈˜≈ «Úæ⁄ √Ú≈¬∆È Ïπ÷≈ Ó‘ªÓ≈∆ ¯ÀÒ‰ Á∂ ◊¬∂Õ √»ª ˘ Ó≈È ’’∂ ⁄∆È ”⁄ ‘Ω’ Á∆ √Ì ÂØ∫ ¤Ø‡∆ Ï∂‡∆ ؘ«ÒÈ «‚ÒÈ Á≈ Á≈¡Ú≈ ˛ «’ ¿∞√ Á∂ «ÍÂ≈ Á∂
ÈÚ≥Ï «Úæ⁄ √» Á∆¡‰ ’∆Óª ”⁄ «◊≈Ú‡ ’≈È «ÈÚ∂Ù’ª ˘ ’ØÛª ÍØ’ Á∆ √ÍÒ≈¬∆ ·ºÍ ‘Ø ◊¬∆ ‘ÀÕ ’∆Ï∆ ¡Â∂ √≈Ï’≈ √ª√Á «ÏÒ ÒÀ∫‚«¿± È∂ AIH@ Á∂ Á‘≈’∂ «Úæ⁄ ¿∞√ Á≈
[email protected] ÍzÂ∆Ù Á∆ ¿∞¤≈Ò Á≈ È∞’√≈È ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬√ È≈Ò «¬√ È≈Ò ÈÚ≥Ï «Úæ⁄ √» Á∆¡ª √Àµ’√ ÙØÙ‰ ’∆Â≈ √∆¢
¡≈«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ⁄∆È «È’º’¬∆, Ù≥ÿ≈¬∆ «¬≥‚À’√, ‘À∫◊√∂∫◊ ’∆Óª «Úæ⁄ [email protected] ¯∆√Á∆ Á≈
¿∞¤≈Ò ¡≈«¬¡≈ ‘ÀÕ ˜Ø «ÒÈ «‚ÒÈ Á∂ ÁÙØ ª ˘
◊ÒÏØ Ò Ú≈«Ó◊≥ ’≈È √Ó∫∂ Â∫Ø ⁄∆È ÁπÈ∆¡≈ Ì ”⁄ √» Á∂ Ó≈√ Á∆ ¡≈√‡∂«Ò¡≈¬∆ √≈¬∆‡ Á∆
’Á≈ ‘À √ÍÒ≈¬∆ «È¿± ‚∂Ò∆ È∂ ’؇ «Úæ⁄
Í«‘Òª ÍÁÀ ≈ ‘Ø ‘∂ ‘È Ï⁄º ∂ ⁄∆È Á∂ Úº‚∂ √»ª Á∆ ’∆Ó ¡≈Ó Á√Â≈Ú∂˜ª Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂
√»ª È≈ÒØ∫ C ◊∞‰≈ ÚË∂∂ ‘ÀÕ √» Á∆ √≈‘Ó‰∂ æ«÷¡≈ ˛¢ ¿∞‘
Ò‚ß È- ◊ÒÏØ Ò Ú≈«Ó◊≥ Á∂ √ÈÕ ¿∞Ê∂ ‘∆ ’∞ºfi Ϻ⁄∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ ÁØ ‘¯Â∂ ‹ÒÚ≈Ô» ÂÏÁ∆Ò∆ Á∂ ’≈È ËÂ∆ ”Â∂ Ì≈∆ ÿ≈‡ ˘ Í»≈ ’È Ò¬∆ ¡≈Ó ’«‘Áø ∆ ˛ «’ ‘’Ω ÒÏ∂ Í≈‡∆
¡≈’≈ Á∂ √»ª Á∆ Ï‹≈¬∂ Úº‚∂ «Ú⁄æ √ª√Á «ÏÒ Ò∫À‚«∂ ¿± ÚÒ∫Ø
’≈È ◊ÌÚÂ∆ ¡Ωª √Ó∂∫ ÂØ∫ Í«‘Òª ‘∆ ÍÀÁ≈ ‘Ø ◊¬∂Õ ÚË ‘∆ ◊Ó∆ ¡≈’≈ Á∂ √»ª Ò¬∆ ÒØ’ ˜Ø Á∂ ‘∂ ¿∞√ Á≈ √Àµ’√ ÙØÙ‰ ’∆Â≈
‘È ¡Â∂ Íz‹ÈÈ Ò¬∆ ÈÚ∂∫ «◊¡≈ √∆¢ Á‘Ø ∫∂ «Ú¡’Â∆ ‘‰π
Í«‘Òª ‘∆ Ϻ«⁄¡ª ˘ ‹ÈÓ Á∂ ‘∆¡ª ÷Ø‹’≈ª Á≈ Ó≥ȉ≈ ‘À «’ ◊Ó∆ È≈Ò Ò≈√ ¬∂∫‹Ò√ Á∆ Ô»È∆Ú«√‡∆ ¡≈¯ Â∆«’¡ª ˘ ¡Í‰≈ ‘∂ ‘ÈÕ Ó ⁄πæ’∂ ‘È¢ «‚ÒÈ «¯Ò‘≈Ò ¡≈͉∂ «ÍÂ≈ Á∆ «ÓÒ∆¡È ¡≈√‡∂«Ò¡≈¬∆
«˜’ÔØ◊ ‘À «’ «ÚÙÚ Ì ”⁄ √» ‚≈Ò Á∆ ‹≈«¬Á≈Á ”Â∂ Á≈¡Ú≈ ’ ‘∆ ˛¢ «¬æ’ ‘Ò¯È≈Ó∂ «Úæ⁄ «‚ÒÈ È∂
‘È, «‹√ Á∂ È≈Ò ÈÚ-‹ÈÓ∂ Ϻ«⁄¡ª ◊ÌÚÂ∆ ¡Ωª «Úæ⁄ ‘≈ÓØÈÒ ’ÀÒ∆¯ØÈ∆¡≈ Á∂ «Ú«◊¡≈È∆¡ª È∂ Á≈ Ó≈√ «Â¡≈ ’È ¡Â∂ «¬√ Á≈ ÁØÙ Ò◊≈«¬¡≈ «’ ‹ÁØ∫ ¿∞‘ ÒÀ∫‚«¿± Á∂ Á¯Â «Úæ⁄ ’øÓ ’Á∆ √∆ ª ˙ÁØ∫
√∂ÚÈ ’È ”⁄ ⁄∆È √Ì ÂØ∫ ¡º◊∂ ‘ÀÕ «ÏÒ È∂ ¿∞√ Á≈ √Àµ’√ ÙØÙ‰ ’∆Â≈ √∆¢
«Úæ⁄ ÷Â≈ ÚË «‘≈ ‘ÀÕ «¬æ’ Â≈˜≈ ÏÁÒ≈¡ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È, «‹√ Á∂ È≈Ò ¡Ó∆’≈ «Úæ⁄ AIFI ÂØ∫ AIHH Á∂ ⁄∆È ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡Ó∆’≈ ¡Â∂ «¯
‹Í≈È Á∆ ÈßÏ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ Á√Â≈Ú∂˜ª ÓπÂ≈«Ï’, «‚ÒÈ Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ ¿∞È∑ª Á≈ AIHC «Úæ⁄
¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ «¬‘ ÷πÒ≈√≈ ’∆Â≈ ‹‰∂Í≈ ‹ÒÁ∆ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ √Ó∂∫ ÂØ∫ Á«Ó¡≈È ÍÁÀ ≈ ‘¬Ø ∂ E.F ’ÛØ Ï«º ⁄¡ª «ÂøÈ Ú≈ ¿∞√ Á≈ ÔΩ‰ ÙØÙ‰ ’∆Â≈ «◊¡≈¢ Â∆‹∆ Ú≈ ‹ÁØ∫ ¿∞√ Á≈ ÙØÙ‰
’∆Â≈ «◊¡≈ ª ¿∞√ È∂ «¬√ Ï≈∂ ¡≈͉∂ «ÍÂ≈ ˘ Áæ«√¡≈ ¡Â∂ ÍπÒ∆√ «Úæ⁄
«◊¡≈ ‘ÀÕ Ïº«⁄¡ª Á∂ ‹ÈÓ Â∂ Ó≈‘ΩÒ Í«‘Òª ‹ÈÓ ‘؉ È≈Ò Ïº⁄∂ ÿº‡ Ì≈ Á∂ ‚≈‡∂ Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’∆Â≈Õ ¿∞È∑ª «Ù’≈«¬Â Á‹ ’≈¿∞‰ Á∆ ◊æÒ ’‘∆, Í ¿∞√ Á∂ «ÍÂ≈ È∂ «’‘≈ «’ «¬√ √Ó∂∫
¿∞‘ ’ج∆ «ÚÚ≈Á È‘ƒ ⁄≈‘πøÁ∂¢ ¿∞√ √Ó∂∫ ‘Ω’ Ò∂Ï Ò∆‚ Ï‰È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’
Ï≈∂ ¡«Ë¡ÀÈ ’ ‘∂ ¡Ó∆’∆ Á∂ ‘Á≥∞ ∂ ‘È, ¿È∞ ª∑ Á≈ «Ú’≈√ Ó·º ≈ ‘Á≥∞ ≈ Ú«∂ ÷¡≈ «’ ◊Ó «ÁȪ «Ú⁄æ «‹√ «ÁÈ ‘∂ √È¢
«Ú«◊¡≈È∆¡ª ¡È∞√≈ «‹√ «ÁÈ ‘À ¡Â∂ ¿∞È∑ª «Úæ⁄ ’¬∆ Â∑ª Á∆¡ª Â≈ÍÓ≈È CB «‚◊∆ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ √∆,
Â≈ÍÓ≈È CB «‚◊∆ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ √∆, «√‘ √Óº«√¡≈Úª ‘∞≥Á∆¡ª ‘ÈÕ ‹ÈÓ Á Ï‘Â∞ ÚË ◊¬∆Õ ’¬∆ ¡Ω ª
¿√∞ «ÁÈ ‹ÈÓ Á «Ú⁄æ E ¯∆√Á∆ Á≈ ÷‹Ø ’≈ª Á≈ ’«‘‰≈ ‘À «’ «ÁÈ∫Ø-«ÁÈ Á∂ Ϻ⁄∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ Í«‘Òª ‘∆ ÍÀÁ≈ ‘Ø ◊¬∂Õ
Ú≈Ë≈ Ú∂«÷¡≈ «◊¡≈Õ ’∞fi Ϻ⁄∂ ¡≈͉∂ Ó√Ω Ó Á∂ ◊Ó ‘‰Ø ’≈È «¬‘ √Ó«º √¡≈ ‹ÒÚ≈Ô» ÂÏÁ∆Ò∆ ’≈È ËÂ∆ ”Â∂
√Ó∂∫ ÂØ∫ ’¬∆ «ÁÈ Í«‘Òª ÍÀÁ≈ ‘Ø ◊¬∂ ‘Ø ÚËÁ∆ ‘∆ ‹≈ ‘∆ ‘ÀÕ ◊Ó∆ ÚËÁ∆ ‘∆ ‹≈ ‘∆ ‘ÀÕ
(23) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
¡ÈÀ «Ú˜È Ï∫À’ ÚÒ∫Ø √Ó‘± ◊≈z ‘’ª
Â∂ ’ÈÀ ‚∂ ≈ Ú≈√∆¡ª Èß± «¥√Ó√ Â∂
ÈÚ∫∂ √≈Ò Á∆¡ª Ò÷æ -Ò÷æ
ÚË≈¬∆¡ª
(24) JAGBANI MAGAZINE Dec, 2019
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Jagbani dec Pdf
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Jagbani dec Pdf
- 1 - 24
Pages: