The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.

ΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ - 3

Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by elizatso, 2016-06-30 16:52:45

ΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ - 3

ΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ - 3

1

ΣΕΙΡΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ 33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

«ΑΣΥΛΟΥ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ» ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ Ε2

2013 – 2014

ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ
ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ

ΜΑΜΑ, ΟΠΩΣ 2
ΕΙΠΑΜΕ, ΕΓΩ
ΠΗΓΑΙΝΩ ΣΤΗ ΠΑΛΙ ΘΑ ΜΕΛΕΤΗΣΕΤΕ
ΜΑΖΙ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΚΑΤΑΛΑΒΑ.
ΛΕΝΑ…
ΣΠΥΡΟ, ΝΑ ΜΗΝ
ΞΕΧΑΣΤΕΙΤΕ ΟΜΩΣ ΚΑΙ
ΑΡΓΗΣΕΙΣ ΝΑ ΓΥΡΙΣΕΙΣ!

Η μαμά του
Σπύρου είναι
καλή, θέλει
όμως και να
τον ελέγχει,
γιατί ακόμα
είναι μικρός.

Ο ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΙ Η ΛΕΝΑ ΕΙΝΑΙ ΔΥΟ ΠΑΙΔΙΑ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΝ ΣΤΗΝ Ε΄
ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ. ΤΟΥΣ ΑΡΕΣΕΙ ΠΟΛΥ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ
ΙΣΤΟΡΙΑΣ. ΣΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΔΥΟ ΤΕΥΧΗ ΑΣΧΟΛΗΘΗΚΑΝΕ ΜΕ
ΠΟΛΛΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠ’ Ο,ΤΙ ΦΑΝΗΚΕ ΜΕ ΑΡΚΕΤΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!

ΓΕΙΑ ΣΑΣ, ΠΑΙΔΙΑ!
ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ Η
ΛΕΝΑ!

3

ΚΑΛΗΜΕΡΑ, ΒΡΗΚΑ ΕΝΑ ΠΑΛΙΟ ΒΙΒΛΙΟ
ΛΕΝΑ! ΤΙ ΙΣΤΟΡΙΑΣ! ΕΛΑ, ΝΑ ΤΟ ΔΕΙΣ,
ΔΙΑΒΑΖΕΙΣ; ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΑΛΟ ΚΑΙ ΒΑΡΥ!
ΠΙΑΣΤΗΚΑΝ ΤΑ ΠΟΔΙΑ ΜΟΥ!

Παγκόσμιος Ιστορία,
συνταχθείσα υπό την

διεύθυνσιν Στάθη
Καραβία, εκδοτικός

οίκος
«Ελευθερουδάκης»

ΕΠ, ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΘΥΜΑΜΑΙ!
ΗΤΑΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ
ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΑΠΟ ΤΟ 717
ΕΩΣ ΤΟ 741. ΣΥΝΕΔΕΣΕ ΤΟ
ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΜΕ ΤΙΣ ΝΙΚΕΣ ΚΑΤΑ
ΤΩΝ ΑΡΑΒΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ
ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΗΣ ΕΚΛΟΓΗΣ,
ΑΛΛΑ ΠΑΝΩ ΑΠ' ΟΛΑ ΥΠΗΡΞΕ Ο
ΠΡΩΤΕΡΓΑΤΗΣ ΤΗΣ
ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ.

ΕΙΧΑΜΕ ΔΕΙ ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕ
ΤΟΥΣ ΑΡΑΒΕΣ ΜΕ ΤΟ ΥΓΡΟ ΠΥΡ.
ΑΣ ΔΟΥΜΕ ΟΜΩΣ ΤΙ ΕΚΑΝΕ ΚΑΙ
ΜΕ ΤΑ ΑΛΛΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ…

1. Λέων Γ΄ ο Ίσαυρος

2. Ο Λέων με το γιο του Κωνσταντίνο σε νόμισμα της εποχής

3. Βυζαντινός δρόμωνας

4

Το 740 ο Λέων εξέδωσε την Εκλογή των νόμων. Η Βυζαντινή νομοθεσία δεν έμεινε αμετάβλητη μετά το
Στο προοίμιό της αναφερόταν ότι ήταν μία θάνατο του Ιουστινιανού. Κατά τη διάρκεια των επόμενων
σύνοψη της νομοθεσίας του Ιουστινιανού, μία αιώνων πολλές φορές τροποποιήθηκε, για να
κωδικοποίηση των διεσπαρμένων νόμων «εις το προσαρμόζεται στις συνήθειες της ζωής που
φιλανθρωπότερον εκτεθείσα». Αλλά επρόκειτο μεταβάλλονταν. Ο Λέων Γ΄ ο Ίσαυρος (717 – 741) ήταν ο
για ανατροπή της. πρώτος από τους διαδόχους του Ιουστινιανού που
θεώρησε αναγκαίο να εισηγηθεί ορισμένες αλλαγές. Οι
Η Εκλογή ήταν η πρώτη κωδικοποίηση που τροποποιήσεις του εμφανίστηκαν το 739 σ’ έναν τόμο με
διατυπώθηκε στα ελληνικά αντί των λατινικών τον τίτλο Εκλογή. Οι τροποποιήσεις αυτές, που
που χρησιμοποιούνταν ως τότε (…) ενσωματώθηκαν στη νομοθεσία, θεωρούνταν επιθυμητές
λόγω της πιο φωτισμένης και ανθρωπιστικής βιοθεωρίας
Η θανατική ποινή για τα περισσότερα αδικήματα που είχε εμφυσήσει ο Χριστιανισμός. Μολονότι πολλές
καταργήθηκε και αντ’ αυτής εισήχθη η ποινή του από τις μεταρρυθμίσεις του Λέοντα φαίνονται σκληρές σε
ακρωτηριασμού, η εξορία και οι χρηματικές μας σήμερα, τον 8ο αι., θεωρούνταν πολύ πιο επιεικείς σε
ποινές. Και τέλος καταργήθηκε η διάκριση των σύγκριση με τους προγενέστερους νόμους, τους οποίους
τάξεων στην απονομή της δικαιοσύνης. τροποποιούσαν. Σε μερικές περιπτώσεις που ο
Ιουστινιάνειος Κώδικας πρόβλεπε ποινή θανάτου ή
Με τον Γεωργικό νόμο καταργήθηκε η σύνδεση πρόστιμο εξοντωτικό σαν τις μόνες ποινές που μπορούσε
του γεωργού με το κτήμα στο οποίο γεννήθηκε ή ο δικαστής να επιβάλει, ο Λέων καθιέρωσε άλλου είδους
μακροχρόνια διέμενε, καταργήθηκε δηλαδή η ποινές. Π.χ. κόψιμο γλώσσας ή μύτης (γλωσσότμηση,
δουλοπαροικία. Σκοπός του Γεωργικού νόμου ρινότμηση), ή του χεριού, δηλ. μέτρα που σήμερα
ήταν να περιοριστεί η επέκταση της μεγάλης φαίνονται σε μας απάνθρωπα.
ιδιοκτησίας και να ευνοηθεί η τάξη των
μικροϊδιοκτητών που αποτελούσε την βάση της Πηγή: «Ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινών» Tamara Talbot Rice,
άμυνας του κράτους. Εκδόσεις Δημ. Παπαδήμα

Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Λέων_Γ΄

ΤΟ ΞΕΡΕΙΣ, ΛΕΝΑ, ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΣΩΝΥΜΙΟ ΤΟΥ ΑΝΑΤΡΙΧΙΑΣΑ!...
ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ Β’
(685-695 ΚΑΙ 705-711) ΗΤΑΝ ΡΙΝΟΤΜΗΤΟΣ; ΤΟΥ
ΑΚΡΩΤΗΡΙΑΣΑΝ ΤΗ ΜΥΤΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΗ

ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΕ ΣΤΗΝ ΕΚΘΡΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΤΟ 695.

4. Νόμισμα που απεικονίζει τον Ιουστινιανό Β΄

Την περίοδο της βασιλείας του 5
Λέοντα άρχισε η μεγαλύτερη
θρησκευτική σύγκρουση στην Ἁγία Θεοδοσία ἡ Ὁσιομάρτυς ἡ Κωνσταντινουπολίτισσα, 29 Μαΐου.
ιστορία του Βυζαντίου, η
εικονομαχία. Η κρίση ξεκίνησε Ἡ Ἁγία Ὁσιομάρτυς Θεοδοσία καταγόταν ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη καὶ γεννήθηκε ἀπὸ γονεῖς πλουσίους καὶ εὐσεβεῖς. Σὲ
το 726, όταν ο Λέων έστειλε την ἡλικία ἑπτὰ ἐτῶν, ἀφοῦ ἔμεινε ὀρφανὴ ἀπὸ πατέρα, εἰσῆλθε σὲ μοναστήρι, ὅπου μετὰ ἀπὸ λίγο ἐκάρη μοναχή. Μετὰ τὸν
αυτοκρατορική του φρουρά ν’ θάνατο καὶ τῆς μητέρας της, ἀφοῦ ἐπούλησε καὶ διεμοίρασε στοὺς φτωχοὺς τὰ ὑπάρχοντά της, ἀπαλλάχτηκε ἔτσι ἀπὸ τὶς
απομακρύνει την τεράστια γήινες φροντίδες, ἐπιδόθηκε μὲ μεγαλύτερο ζῆλο, στὴν ἀπόκτηση τῆς τελειότητος καὶ τῶν μοναχικῶν ἀρετῶν, ἀσκούμενη
εικόνα του Χριστού που στὴ μονὴ ποὺ βρισκόταν κοντὰ στὸ Σκοτεινὸ Φρέαρ καὶ ἐπονομαζόταν Ἀσπάρου στέρνη.
κρεμόταν πάνω από την πύλη Ὅταν ἦλθε στὸ θρόνο ὁ Λέων ὁ Ἴσαυρος (717 – 741 μ.Χ.), ἐξαπολύθηκε ἄγριος διωγμὸς ἐναντίον τῶν εἰκονόφιλων καὶ τῶν
της Χαλκής. Ήταν ο πιο ἱερῶν εἰκόνων, ὁ δὲ Πατριάρχης Γερμανός, στερεὸς προμαχώνας τῆς Ὀρθοδοξίας, ἐκδιώχθηκε καὶ ἀντικαταστάθηκε ἀπὸ
εντυπωσιακός ζωγραφικός τὸν εἰκονομάχο Ἀναστάσιο. Κατὰ τὴν ἔναρξη τοῦ διωγμοῦ διέταξε τὴν καθαίρεση καὶ καταστροφὴ τῆς εἰκόνος τοῦ
πίνακας με θρησκευτικό θέμα σ’ Χριστοῦ, ἡ ὁποία εὑρισκόταν ἀπὶ τῆς Χαλκῆς Πύλης.Τότε ἡ Θεοδοσία, ἐπικεφαλῆς καλογραιῶν καὶ ἄλλων γυναικῶν,
όλη την πόλη και ο Λέων ὅρμησαν καὶ κατέρριψαν ἀπὸ τὴν κινητὴ σκάλα τὸ σπαθάριο ποὺ ἀνέβηκε, γιὰ νὰ καταστρέψει τὴν εἰκόνα, καὶ μὲ πέτρες καὶ
θεώρησε ότι η αφαίρεσή του θ’ ξύλα ἐπετέθησαν κατὰ τοῦ Πατριαρχείου. Μπροστὰ σὲ αὐτὴ τὴν κατάσταση ὁ Πατριάρχης Ἀναστάσιος ἀναγκάσθηκε νὰ
αποτελούσε μια σωστή αρχή της ἐγκαταλείψει τὸ Πατριαρχείο. Ἡ στρατιωτικὴ δύναμη ποὺ ἐπενέβη, ἄλλες μὲν ἀπὸ τὶς γυναῖκες ἐφόνευσε, ἄλλες δέ, μεταξὺ
εκστρατείας του για την τῶν ὁποίων καὶ τὴν Θεοδοσία, συνέλαβε. Καὶ ἀπὸ τὶς συλληφθεῖσες ἄλλες ἐλευθέρωσαν, ἄλλες ἐνέκλεισαν στὶς φυλακὲς ἢ
καταστροφή όλων των εικόνων ἐξαπέστειλαν στὴν ἐξορία. Τὴν δὲ Θεοδοσία, ἀφοῦ ἐκακοποίησαν, τὴν ὁδήγησαν στὴν τοποθεσία τοῦ Βοὸς καὶ τὴν
της αυτοκρατορίας, αφού κατέσφαξαν, ἀφοῦ διαπέρασαν τὸ λαιμό της διὰ κέρατος κριοῦ (730 μ.Χ.). Τὸ τίμιο λείψανό της περισυνελέγη καὶ
πίστευε ότι το προσκύνημά τους ἐνταφιάσθηκε στὴ μονὴ Δεξιοκράτους, πολλὰ δὲ θαύματα ἐπιτελοῦσε στοὺς πιστούς, ποὺ προσέρχονταν μὲ πίστη καὶ
αποτελούσε μια μορφή εὐλάβεια.
ειδωλολατρίας. Οι εικονόφιλοι
προσπάθησαν να εμποδίσουν Πηγή: http://eisagios.blogspot.gr/2012/05/29_28.html
την απομάκρυνση της εικόνας
και στη διάρκεια του επεισοδίου ΠΟΙΟΣ ΝΑ ΤΟ
σκοτώθηκε ο διοικητής της ΦΑΝΤΑΣΤΕΙ ΠΩΣ ΑΠΟ ΤΙΣ
φρουράς. Στη συνέχεια, οι ΕΙΚΟΝΕΣ ΘΑ ΞΕΚΙΝΟΥΣΕ
φρουροί στράφηκαν εναντίον
των εικονόφιλων, σκοτώνοντας ΕΝΑ ΤΕΤΟΙΟ ΜΕΓΑΛΟ
την αρχηγό τους, την ΚΑΚΟ!
αρχόντισσα Θεοδοσία. Αργότερα
η Θεοδοσία ανακηρύχτηκε αγία 5. Ιησούς Χριστός Σωτήρ, Λεπτομέρεια από ψηφιδωτή Δέηση. Η απαράμιλλη απεικόνιση του Χριστού
κι έγινε προστάτιδα των προφανώς αναπαριστάνει την περίφημη Εικόνα που ήταν πάνω από την Χαλκή Πύλη (είσοδος του
εικονολατρών, οι οποίοι της παλατιού, ανήγειρε ο Μ. Κων/νος) & καταστράφηκε το 729 από εικονομάχους.
αφιέρωσαν μάλιστα και ναό.
Πρόκειται για το κτίριο που είναι
γνωστό σήμερα ως Γκιουλ Τζαμί.

Πηγή: «Κωνσταντινούπολη, από τον
Χριστιανισμό στο Ισλάμ», John Freely,

εκδόσεις Περίπλους

6. Γκιουλ Τζαμί: Χαρακτικό του Τεμένους το 1877

6

Τα αίτια της εικονομαχίας είναι κυρίως θεολογικά, 7. Παράδειγμα εικονοκλαστικής διακόσμησης
αλλά έχουν και πολιτικό και κοινωνικό περιεχόμενο. στο ναό της Αγίας Ειρήνης στην
Ειδικότερα:
Κωνσταντινούπολη: Ένας απλός σταυρός
1. Τον 8ο μ.Χ. αιώνα εδραιώνεται στην Ανατολή
το Ισλάμ, ενώ ο Χριστιανισμός δέχεται ακόμη Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ο Ε΄
επιρροές από τον Ιουδαϊσμό. Οι θρησκείες ΕΞΑΠΕΛΥΣΕ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ
αυτές αρνούνται την απεικόνιση του Θεού, ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΗΣΗΣ ΤΩΝ
αλλά και όλων των θρησκευτικών ΜΟΝΑΧΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ
προσωπικοτήτων. Οι ανεικονικές αυτές ΤΩΝ ΜΟΝΩΝ ΠΟΥ ΗΤΑΝ
αντιλήψεις επηρέασαν πολλούς πιστούς και ΠΡΟΠΥΡΓΙΑ ΕΙΚΟΝΟΛΑΤΡΙΑΣ.
βρήκαν γόνιμο έδαφος σε αιρετικές
κοινότητες, όπως των Νεστοριανών και των 8. Κωνσταντίνος Ε΄
Παυλικιανών. Γενικότερα, στην Μ. Ασία
υπήρχε μια τάση απόρριψης των εικόνων.

2. Το ανεικονικό πνεύμα του Ισλαμισμού και οι
αντιλήψεις της Ανατολής επηρέασαν τη
δυναστεία των Ισαύρων που καταγόταν από τη
Συρία. Ο Λέων Γ' ο Ίσαυρος, όταν έγινε
αυτοκράτορας, προσπάθησε να επιβάλλει
στους πιστούς τις εικονομαχικές του απόψεις.

3. Στη διένεξη αυτή συνέβαλαν πολλοί αφελείς
και χωρίς θεολογική παιδεία μοναχοί και
λαϊκοί, που προέρχονταν από τα ευρύτερα
λαϊκά στρώματα της κοινωνίας. Με τις
υπερβολές και τις δεισιδαιμονίες τους σχετικά
με τις εικόνες διαμόρφωσαν ένα κλίμα
εικονολατρίας με ειδωλολατρικές εκδηλώσεις.
Κατέληξαν να λατρεύουν το ξύλο, το χρώμα
και το υλικό της εικόνας, τα οποία θεωρούσαν
φορείς της θείας χάριτος και μέσον αγιασμού
των πιστών.

4. Οι αντιλήψεις αυτές, αλλά και η δυσαρέσκεια
για την αυστηρή οικονομική και κοινωνική
πολιτική των Ισαύρων οδήγησε τις λαϊκές και
οικονομικά ασθενείς κοινωνικές ομάδες με
αφορμή τις εικονομαχικές θέσεις αυτής της
δυναστείας, να αντιδράσουν δυναμικά στις
μεταρρυθμίσεις τους.

Πηγή: Θρησκευτικά Γ΄ Γυμνασίου (Ηλεκτρονικό βιβλίο)

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYMC117/510/3330,13433/

Ο Κωνσταντίνος ο Ε΄ ήταν γιος του Λέοντος Γ΄. Επονομάστηκε υβριστικά από τους αντιπάλους του
εικονόφιλους «Κοπρώνυμος», με την εξήγηση ότι κατά το βάπτισμά του ρύπανε την κολυμβήθρα!

Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Κωνσταντίνος_Ε΄_ο_Κοπρώνυμος

Σημείωση του δασκάλου: Με τη σκληρή στάση που κράτησε ο Κωνσταντίνος ο Ε΄ σε σχέση με τις μονές και τις εικόνες εύκολα καταλαβαίνουμε γιατί έμεινε
γνωστός στην Ιστορία με αυτό το προσωνύμιο.

Πληροφορίες για τα προσωνύμια των
αυτοκρατόρων του Βυζαντίου μπορείς

να διαβάσεις στις σελίδες 31 – 32.

7

Το τέλος της εικονομαχίας

Την εσωτερική αυτή διαμάχη, που έμεινε γνωστή
ως εικονομαχία, σταμάτησε η Ζ΄ οικουμενική
σύνοδος, την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα
Θεοδώρα (843). Εκεί αποφασίστηκε και έγινε
δεκτό από όλους ότι:

«κατά την προσκύνηση των εικόνων η
λατρεία των πιστών απευθύνεται προς τα
εικονιζόμενα ιερά πρόσωπα και όχι προς την
ίδια την εικόνα και τα υλικά από τα οποία αυτή
είναι φτιαγμένη».

Η συμφιλίωση αυτή των χριστιανών και η
αναστήλωση των εικόνων γιορτάζεται από την
εκκλησία μας, με πανηγυρικό τρόπο, την πρώτη
Κυριακή των νηστειών του Πάσχα και
ονομάζεται Κυριακή της Ορθοδοξίας.

Πηγή:
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-

E105/157/1111,4051/

9. Εικονομάχοι καλύπτουν την εικόνα του Χριστού με ασβέστη. 11. Η Αγία
Ψαλτήρι Χλουντόφ (περί το 830). Μόσχα, Ιστορικό Μουσείο. Θεοδώρα,
η Αυγούστα
Πληροφορίες για
τη βυζαντινή (Ι. Ν. Αγ. Νικολάου
Γερόντων πριν το
μουσική μπορείς
να διαβάσεις στη 1725μ.Χ. )

σελίδα 39. Ο Ιερός Ναός του Αγίου
Νικολάου των Γερόντων,
10. Το Απολυτίκιο της Κυριακής της Ορθοδοξίας San Nicolo dei Vecchi,
βρίσκεται στην παλιά πόλη
της Κέρκυρας στην περιοχή

που από τα χρόνια των
Ενετών ονομάζεται
«Καμπιέλο».

Η εικόνα στην Ορθοδοξία μας δεν αποτελεί
αντικείμενο λατρείας, αλλά λειτουργεί αποκλειστικά
ως μέσον τιμής του εικονιζόμενου προσώπου.
Ακόμα και ο Χριστός μπορεί να εικονισθεί, διότι
έγινε άνθρωπος. Μάλιστα όποιος αρνείται τον
εικονισμό του Χριστού αρνείται ουσιαστικά την
ανθρώπινη φύση Του! Οι μεγάλοι Πατέρες και
διδάσκαλοι της Εκκλησίας μας, που αναδείχθηκαν
μέσα από τη λαίλαπα της εικονομαχίας, διατύπωσαν
το ορθόδοξο δόγμα με προσοχή και ευλάβεια. Η
προσκύνηση της ιερής εικόνας του Χριστού και των
άλλων ιερών προσώπων του Χριστιανισμού δεν
είναι ειδωλολατρία, όπως κατηγορούνταν από τους
εικονομάχους, διότι η τιμή δεν απευθύνεται στην
ύλη, αλλά στο εικονιζόμενο πρόσωπο, καθότι «η της
εικόνος τιμή επί το πρωτότυπον διαβαίνει»
(Μ.Βασίλειος P . G . 32,149)

Πηγή: http://www.saint.gr/138/saint.aspx

ΟΙ ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ 8
ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΕΣ
ΚΥΒΕΡΝΗΣΑΝΕ ΕΠΙ ΔΥΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
ΑΙΩΝΕΣ ΤΗΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΥΤΗ
ΜΕ ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!
ΕΚΑΝΑΝ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ. ΑΚΜΗΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΕΙΟΥ
ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΑΝΕ ΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ,
ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ.
ΤΗ
ΒΙΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΑ ΤΟ

ΕΜΠΟΡΙΟ.

Την εποχή της Μακεδονικής Ο Βασίλειος Α΄ ο Μακεδών (811 - 886) ήταν Βυζαντινός
Δυναστείας, τώρα, – μέσα 9ου έως Αυτοκράτορας και ιδρυτής της Μακεδονικής δυναστείας. Ταπεινής
μέσα 11ου – βλέπουμε μία σημαντική καταγωγής, κέρδισε την εύνοια του αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄, ο
και αξιόλογη παραγωγή οποίος τον έστεψε συμβασιλέα το 866, προτού ο Βασίλειος τον
Νομοθετημάτων. Έτσι έχουμε την ανατρέψει με πραξικόπημα το 867. Ο Βασίλειος βασίλεψε μέχρι το
επονομαζόμενη «Εισαγωγή ή θάνατό του το 886. Η διακυβέρνησή του σημαδεύτηκε από μια
Επαναγωγή», στην οποία γίνεται για σειρά επιτυχίες στην Ανατολή κατά των Αράβων και των
πρώτη φορά αναφορά για την Παυλικιανών*, και στη Δύση, όπου η Δαλματία και η νότια Ιταλία
ανεξαρτησία του Πατριαρχικού επανήλθαν υπό βυζαντινή κυριαρχία.
Λόγου. Επίσης, την ίδια εποχή, τον 9ο
αιώνα παρουσιάζεται και ο Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Βασίλειος_Α΄
«Πρόχειρος Νόμος». Λίγο μετά
έχουμε την παρουσίαση των * Ο Παυλικιανισμός ήταν Χριστιανική Ομολογία που αναπτύχθηκε στη Μικρά Ασία από τον 7ο
«Βασιλικών», του δεύτερου πιο αιώνα και μετά. Οι Παυλικιανοί ή Παυλιανίτες υποστήριζαν ότι ο Ιησούς είχε ουράνιο σώμα και ότι
σημαντικού κώδικα μετά τον απλά διήλθε από το σώμα της Μαρίας.
Ιουστινιάνειο. Άλλα, μικρότερης
σημασίας Νομικά Έργα είναι: «Η 12. Σόλιδος του Βασιλείου Α΄ με τον
μεγάλη Σύνοψις των Βασιλικών» στα Κωνσταντίνο και την Ευδοκία
μέσα του 10ου αιώνος, «Ο
Τιπούκειτος» τον 11ο, «Η Σύνοψη Δυνατός μεγαλοκτηματίας επιβλέπει τον 13. Ο Βασίλειος και ο γιος του
των Νόμων» επίσης τον 11ο, «Το θερισμό των κτημάτων του Λέων ΣΤ' στο Χρονικό του
Πόνημα Νομικόν» τον ίδιο αιώνα, (Χριστίνα Βαρσαμή) Σκυλίτζη.
όπως και «Η Πείρα». Το πιο άξιο
λόγου έργο όμως της Ύστερης
Βυζαντινής περιόδου είναι η
«Εξάβιβλος» του Κωνσταντίνου
Αρμενοπούλου.

Πηγή: http://www.istorikathemata.com/2011/03/blog-
post_22.html

9

961 – 1961: Χίλια χρόνια από την απελευθέρωση της
Κρήτης από τους Σαρακηνούς. «Νικηφόρος Φωκάς»

Ο Νικηφόρος Φωκάς (912-969) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους
αυτοκράτορες του Βυζαντίου, που ανήκε στη Μακεδονική Δυναστεία.
Διακρίθηκε, κυρίως, για τις στρατιωτικές και λιγότερο για τις πολιτικές του
ικανότητες. Έγινε ο φόβος και ο τρόμος των Αράβων - κερδίζοντας τον
χαρακτηρισμό «Ο Ωχρός Θάνατος των Σαρακηνών»- και τελικά
δολοφονήθηκε από τον ανιψιό του Ιωάννη Τσιμισκή, που συνωμότησε με
τη θεία και ερωμένη του Θεοφανώ….. και τάφηκε με τιμές αγίου στην
εκκλησία των αγίων Αποστόλων, την ίδια ώρα που η Κωνσταντινούπολη
πανηγύριζε για τον νέο της αυτοκράτορα Ιωάννη Α' Τσιμισκή…… και στο
τάφο του χαράχτηκε το εξής επίγραμμα, «Κατέκτησες τα πάντα, εκτός από
μία γυναίκα».

14. Γραμματόσημα που εικονίζουν τον Νικηφόρο Η μεγαλύτερη στρατιωτική επιτυχία, που εκτόξευσε τη φήμη του και τον
Φωκά έκανε λαϊκό ήρωα, ήταν η ανακατάληψη της Κρήτης από τους Άραβες,
έπειτα από εννεάμηνη σκληρή πολιορκία το 961μχ.
O Νικηφόρος Φωκάς καταγόταν από τη μεγάλη Βοήθησε τον Αθανάσιο τον Αθωνίτη να χτίσει το πρώτο μοναστήρι στο άγιο
στρατιωτική οικογένεια των Φωκάδων της όρος –τη σημερινή Μεγίστη Λαύρα– κι έθεσε ένα επίσημο πλαίσιο
Καππαδοκίας. Ακολούθησε και ο ίδιος στρατιωτική λειτουργίας του μοναστηριού και όλης της περιοχής.
σταδιοδρομία και τιμήθηκε με τον τίτλο του Λέγεται ότι κάτω από το αυτοκρατορικό ένδυμα φορούσε ράσα και είχε
μαγίστρου. Το 960, με την ιδιότητα του δομέστικου εκδηλώσει έντονα την επιθυμία να τα παρατήσει όλα και να γίνει
των σχολών της Ανατολής, ο μετέπειτα καλόγερος.
αυτοκράτορας ανέλαβε επικεφαλής της εκστρατείας
για την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Το Ελληνικό κράτος τίμησε και εξακολουθεί να τιμά τον Νικηφόρο Φωκά.
Σαρακηνούς (Άραβες). Συγκέντρωσε το βυζαντινό Πολλοί δρόμοι στην Ελληνική επικράτεια έχουν τ’ όνομά του, όπως και
στρατό στα Φύγελα της Μ. Ασίας, κατέπλευσε στον ένας Δήμος στο νομό Ρεθύμνης.
κόλπο του Αλμυρού και άρχισε τις επιχειρήσεις Στις 19 Νοεμβρίου 2004, η φρεγάτα F-466 του Πολεμικού Ναυτικού
εναντίον του αραβικού στρατού. Στρατοπέδευσε ονομάσθηκε «Νικηφόρος Φωκάς».
κοντά στο Xάνδακα (σημ. Ηράκλειο), την
πρωτεύουσα της Κρήτης, επιχειρώντας ταυτόχρονα Πηγή: http://mvgatos.blogspot.gr/2011/03/1961.html
επιθέσεις εναντίον των τειχών και εξορμήσεις στο
εσωτερικό, για να υποτάξει ολόκληρο το νησί.
Ύστερα από εννέα μήνες δραματικής πολιορκίας,
το Μάρτιο του 961, κατέλαβε το Χάνδακα και
επανέφερε την Κρήτη στους κόλπους της
βυζαντινής αυτοκρατορίας για τα επόμενα 250
χρόνια. Μέρος από τα λάφυρα παραχώρησε στο
φίλο του Αθανάσιο Αθωνίτη, ο οποίος τον είχε
ακολουθήσει στην εκστρατεία της Κρήτης, για να
ιδρύσει τη Μονή Μεγίστης Λαύρας στο Άγιον
Όρος.

Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Νικηφόρος_Β´_Φωκάς

Πληροφορίες για την Αθωνική
πολιτεία μπορείς να διαβάσεις στις

σελίδες 33 – 35.

10

ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΜΕΛΕΤΟΥΝ,
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΣΩΖΟΥΝ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΟΥΝ
ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ
ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ
ΑΝΘΙΖΟΥΝ ΤΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ. ΝΑ, ΟΠΩΣ
ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΚΑΝΑΝ ΚΑΙ ΜΕ ΤΟΝ

ΤΕΧΝΕΣ! ΟΜΗΡΟ!

15. Βυζαντινό χειρόγραφο της Ιλιάδας, 10ος αι.

Πανδιδακτήριο ονομαζόταν στην 16. Πολύτιμη εικόνα της
Κωνσταντινούπολη εκπαιδευτικό ίδρυμα Αγίας Ευδοκίας, 10ς αι.
(σχολή) ανώτατης εκπαίδευσης,
θεωρούμενο με σημερινούς όρους Ποια ήταν η Ευδοκία;
Πανεπιστήμιο. Ιδρύθηκε από τον
Αυτοκράτορα Θεοδόσιο Β' το 425 και Αρχικώς ονομαζόταν Αθηναΐς. Καταγόταν από την Αθήνα και ήταν κόρη του
έκτοτε τελούσε υπό την αιγίδα των Λεοντίου, καθηγητή της ρητορικής στην Φιλοσοφική Σχολή των Αθηνών. Η
Αυτοκρατόρων. Κατά τον 9ο αιώνα Αθηναΐς, όπως και ο πατέρας της, ήταν εθνική (ειδωλολάτρις) στο θρήσκευμα και
εγκαταστάθηκε στον περίβολο του έλαβε αξιόλογη μόρφωση, αφού είχε διδαχθεί τον Όμηρο, τους τραγικούς, το Λυσία
παλατιού, στη Μαγναύρα, αναφερόμενο και το Δημοσθένη, νεοπλατωνική φιλοσοφία, αστρονομία και γεωμετρία.
και ως Πανδιδακτήριο της Μαγναύρας.
Η λειτουργία του σταμάτησε οριστικά με Μετά τον θάνατο του πατέρα της, φαίνεται ότι αδικήθηκε από τα αδέλφια της στην
την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το διανομή της πατρικής περιουσίας και κατέφυγε στην Κωνσταντινούπολη το έτος 420
ή 421 για να διεκδικήσει το δίκαιό της. Φαίνεται ότι για τον λόγο αυτό ζήτησε την
1453. συνδρομή της αυγούστας Πουλχερίας, η οποία επιτρόπευε τότε τον αδελφό της
Θεοδόσιο τον Β´ και αναζητούσε την εποχή εκείνη την κατάλληλη σύζυγο για τον
Στην ίδρυση του Πανδιδακτηρίου, ρόλο μέλλοντα αυτοκράτορα. Η Πουλχερία, εκτιμώντας τα πολλά προσόντα της
έπαιξε η Πουλχερία, αδελφή του Αθηναΐδος, την θεώρησε ιδανική σύζυγο για τον αδελφό της. Αργότερα όμως οι δύο
Θεοδοσίου και η Ευδοκία (Αθηναΐς), γυναίκες, αμφότερες ισχυροί χαρακτήρες, ήλθαν σε αντιπαράθεση.
σύζυγός του, μαζί με τον έπαρχο του
Πραιτωρίου, Κύρο Πανοπολίτη, Έλληνα Αφού η Αθηναΐς κατηχήθηκε και βαπτίσθηκε χριστιανή, μετονομασθείσα εις
ποιητή και φιλόσοφο. Στις 27 Ευδοκία, παντρεύτηκε τον Θεοδόσιο το 421 στην Κωνσταντινούπολη. Το 422, όταν
Φεβρουαρίου του 425 εκδόθηκε διάταγμα γέννησε την πρώτη της θυγατέρα, την Ευδοξία, ονομάστηκε Αυγούστα. Τόσον η
από τον Θεοδόσιο Β΄ που ρύθμιζε όσα θέση της όσον και η μόρφωση και η ευφυΐα της της εξασφάλιζαν την δυνατότητα για
αφορούσαν την Σχολή. την προώθηση της ελληνικής γλώσσας στην παιδεία, στην διοίκηση και στην
δικαιοσύνη. Στην νέα αυτοκράτειρα φαίνεται να οφείλεται η ίδρυση του
Γινόταν διδασκαλία στα μαθήματα: Πανδιδακτηρίου το 425. Η ανώτερη σχολή της Κωνσταντινούπολης
γραμματική, ρητορική, φιλοσοφία, αναδιοργανώθηκε, προωθήθηκαν η ελληνική γλώσσα και ρητορική και μειώθηκαν
διαλεκτική, δίκαιο, αριθμητική, αντίστοιχα οι ώρες της λατινικής γλώσσας και ρητορικής. Δημιουργήθηκαν
γεωμετρία, αστρονομία και μουσική. συγκεκριμένα δεκαπέντε έδρες για την ελληνική φιλολογία, δεκατρείς για την
Λειτουργούσε ως ανεξάρτητο ίδρυμα. λατινική και μία έδρα φιλοσοφίας. Κατά την ίδια περίοδο η Ευδοκία φαίνεται να
Στην εποχή του Ιουστινιανού η Νομική ασκεί την επιρροή της ώστε, διά διατάγματος πλέον, οι διαθήκες να συντάσσονται
Σχολή απέκτησε πενταετή διάρκεια στην ελληνική γλώσσα, ενώ ήδη έχουμε τις πρώτες γνωστές δικαστικές αποφάσεις
σπουδών και ανεξαρτητοποιήθηκε. Στη στην ελληνική. Ταυτοχρόνως, η ελληνική χρησιμοποιείται προοδευτικά και σε
σχολή δεν διδασκόταν η θεολογία, η ορισμένους τομείς της διοικήσεως.
οποία διδασκόταν στην Πατριαρχική
Σχολή. Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Ευδοκία

Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Πανδιδακτήριο

11

Το πανεπιστήμιο της Μαγναύρας

Σπουδαίο κέντρο της βυζαντινής επιστήμης και παιδείας έγινε το πανεπιστήμιο, το οποίο ίδρυσε ο καίσαρας Βάρδας στο ανάκτορο της Μαγναύρας…

Ο φωτισμένος πολιτικός ηγέτης ( ο καίσαρας Βάρδας) συγκέντρωσε στο πανεπιστήμιο τις πιο σπουδαίες μορφές της επιστήμης.

Πηγή: «Ιστορία του βυζαντινού κράτους», τόμος Β΄, Georg Ostrogorsky, ιστορικές εκδόσεις Στεφ. Δ. Βασιλόπουλος

Ο Λέων ο Φιλόσοφος ή Λέων ο Μαθηματικός ήταν περίφημος
Βυζαντινός λόγιος του 9ου αιώνα, ένας εκ των πρωτεργατών της
Αναγέννησης των Μακεδόνων, μαθηματικός, γεωμέτρης,
αστρονόμος και φιλόσοφος. Δίδαξε στην σχολή της Μαγναύρας και
η φήμη του ήταν τόση που ο χαλίφης της Βαγδάτης τον κάλεσε στην
Αυλή του για να οργανώσει σχολή. Για τρία χρόνια διετέλεσε
αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, απομακρύνθηκε όμως μετά το τέλος
της Εικονομαχίας επειδή υποστήριζε εικονομαχικές απόψεις.

Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Λέων_ο_φιλόσοφος

Στα μεγάλα μοναστικά κέντρα στο Βυζάντιο λειτουργούσαν από 17. Λέων ο Φιλόσοφος, κορυφαία πνευματική μορφή του Βυζαντίου
παλιά εργαστήρια όπου μοναχοί αντιγραφείς δούλευαν
αναπαράγοντας χειρόγραφα για τον εμπλουτισμό των βιβλιοθηκών. Αντιγραφή χειρογράφων: Όποιος ήθελε να αποκτήσει ένα "βιβλίο" στη Βυζαντινή
Η απασχόληση αυτή, μαζί με άλλες ασχολίες, πνευματικές, περίοδο έπρεπε να παραγγείλει σε τεχνίτες ένα χειρόγραφο-αντίγραφο του πρωτότυπου
καλλιτεχνικές, χειρωνακτικές, συνιστούσε μέρος της μοναστικής και να το πληρώσει πολύ ακριβά (συχνά πλήρωνε και τα υλικά για την αντιγραφή: την
ζωής μέσα στον κύκλο της καθημερινής εναλλαγής προσευχής και περγαμηνή, τον πάπυρο ή το χαρτί και τα μελάνια). Τα χειρόγραφα γράφονταν από
εργασίας. Με τον καιρό στα μοναστήρια συγκεντρώνονται και τους "γραφείς" και διακοσμούνταν πλούσια από ειδικούς ζωγράφους, τους
αντιγράφονται, εκτός από λειτουργικά και θεολογικά, επίσης "μικρογράφους", με εικόνες που σχετίζονταν άμεσα με το περιεχόμενο του κειμένου.
χειρόγραφα κοσμικά. Ένα από τα πιο λαμπρά παραδείγματα, η μονή Οι γραφείς μέχρι το 13ο αιώνα ήταν μοναχοί, γιατί η αντιγραφή των χειρογράφων ήταν
Στουδίου, που ήταν ένα μεγάλο κέντρο μιας σημαντικής έργο τόσο χρονοβόρο, ώστε δεν ήταν δυνατόν να ασκηθεί από λαϊκούς ως επάγγελμα,
μεταρρυθμιστικής, ασκητικής και πνευματικής κινήσεως, στην οποία και σχεδόν κάθε μονή στο Βυζάντιο είχε βιβλιογραφικό εργαστήριο. Από το 13ο αιώνα
ο Θεόδωρος Στουδίτης τον 9ο ήδη αιώνα είχε φροντίσει να εμφανίζονται και λαϊκοί γραφείς που δούλευαν σε κοσμικά εργαστήρια αντιγραφής
συγκεντρώσει τέτοιας λογής κείμενα. χειρογράφων, τα λεγόμενα scriptoria, ή που ήταν λόγιοι ή δάσκαλοι και ήθελαν να
αυξήσουν τα προσωπικά τους έσοδα.
Πηγή: http://titanis.pblogs.gr/ti-heirografa-antegrafan-oi-
Πηγή: http://www.ime.gr/chronos/10/gr/lexiko/
monahoi.html
Οι Βυζαντινοί απορρίπτουν τις προτάσεις του Άραβα Χαλίφη της
Ο Λέων, αν και φημισμένος στους κύκλους των λογίων της Βαγδάτης
πρωτεύουσας, έγινε διάσημος χάρη σε τυχαίο περιστατικό. Ένας μαθητής
του που ακολούθησε στρατιωτική σταδιοδρομία, σε συμπλοκή με Άραβες (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)
στρατιώτες, αιχμαλωτίστηκε και οδηγήθηκε στις φυλακές της Βαγδάτης, Πληροφορίες για τα βυζαντινά
της τότε περίφημης πρωτεύουσας του πανίσχυρου Χαλιφάτου των
Αββασιδών. Εκεί κατόρθωσε να γίνει δεκτός από τον φιλομαθή χαλίφη χειρόγραφα μπορείς να διαβάσεις
Αλ – Μαμούν (ανιψιό του γνωστού χαλίφη Χαρούν – αλ – Ρασίντ, στις σελίδες 36 – 38.
πρωταγωνιστή στη συλλογή παραμυθιών «Χίλιες και μία νύχτες»). Ο
χαλίφης εντυπωσιάστηκε από τις μαθηματικές γνώσεις του νεαρού
Έλληνα που αποστόμωσε τους Άραβες μαθηματικούς. Αφού ελευθέρωσε
αμέσως το νεαρό στρατιώτη και τον έκανε καθηγητή στο πανεπιστήμιο
των ανακτόρων της Βαγδάτης, ζήτησε πληροφορίες για το επιστημονικό
επίπεδο των Βυζαντινών. Ο Έλληνας, αφού τον διαβεβαίωσε ότι στη
Ρωμανία υπήρχαν χιλιάδες νέοι που ασχολούνταν με τις επιστήμες
(ενδεικτικό του γεγονότος ότι η γνώση στο Βυζάντιο ήταν προσιτή σε
έναν αρκετά μεγάλο αριθμό λαϊκών που το επιθυμούσαν άσχετα από την
κοινωνική τους θέση ή την οικονομική τους κατάσταση, πράγμα
αδιανόητο ακόμα στη Δύση), του μίλησε για το Λέοντα. Τότε ο Αλ –
Μαμούν εντυπωσιασμένος, στέλνει με το νεαρό μαθηματικό μία επιστολή
στο Λέοντα θέτοντάς του διάφορα μαθηματικά προβλήματα. Ο Λέων τα
επιλύει χωρίς δυσκολία. Κατενθουσιασμένος τότε ο χαλίφης στέλνει δύο
ακόμα επιστολές, μία στο Λέοντα ζητώντας του να έρθει να διδάξει στη
Βαγδάτη και μία στο Θεόφιλο ζητώντας του να επιτρέψει να έρθει ο
σοφός δάσκαλος στο Χαλιφάτο, τάζοντας 2.000 λίτρες χρυσού* και
αιώνια ειρήνη! Και καταλήγει με τα εξής : «Αν γίνει αυτό (δηλαδή η
αποστολή του Λέοντα στη Βαγδάτη), όλο το γένος των Σαρακηνών θα
υποκλιθεί μπροστά σου και πλούτου θα αξιωθείς τόσου, όσον δεν είδαν
μάτια ανθρώπου!».
Ο Θεόφιλος, όμως, αρνήθηκε.

* Κάθε λίτρα χρυσού ισοδυναμούσε με σημερινά 325 γραμμάρια.

Πηγή: http://www.antibaro.gr/article/255

12

Το ψάρεμα δεν έδινε μόνο κέρδος, αλλά κι
ευχαρίστηση. Οι ψαράδες ανοιχτής θάλασσας
έπρεπε να ψαρεύουν τη νύχτα με τεχνητό φως ή
τη μέρα με φυσικό και να ανασύρουν δίχτυα
βαριά, ενώ ο στεριανός ερασιτέχνης μπορούσε
να κάθεται ειρηνικά με το καλάμι στο χέρι στην
όχθη μιας λίμνης ή ενός ποταμού με έκδηλη
ηρεμία κι ασφάλεια. Αλλά και πολλά ορμητικά
ποτάμια ήταν εξίσου δόλια κι επικίνδυνα, όπως
κι η ανοιχτή θάλασσα∙ γι’ αυτό όλοι οι ψαράδες,
στεριανοί και θαλασσινοί, ακολουθούσαν το
παράδειγμα των ναυτικών που ονόμαζαν
προστάτες τους τους Αγίους Γεώργιο και Φωκά.

Πηγή: «Ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινών»
Tamara Talbot Rice, Εκδόσεις Δημ. Παπαδήμα

Στους Βυζαντινούς άρεσε ιδιαίτερα το
ψάρεμα

(Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

ΕΚΕΙΝΗ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΠΟΛΛΟΙ
ΖΟΥΣΑΝ ΣΤΗΝ ΥΠΑΙΘΡΟ.
ΠΟΛΛΟΙ ΗΤΑΝ ΓΕΩΡΓΟΙ Η
ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΙ. ΚΑΠΟΙΟΙ

ΗΤΑΝ ΚΥΝΗΓΟΙ. ΣΕ ΑΛΛΟΥΣ
ΑΡΕΣΕ ΤΟ ΨΑΡΕΜΑ.

18. Μικρογραφία σε χειρόγραφο. Θερισμός.
(Σύνοψις Ιστοριών Ιωάννου Σκυλίτζη, Ισπανία, Μαδρίτη, Εθνική

Βιβλιοθήκη)

ΜΑ, ΠΟΥ ΠΑΣ, ΔΗΛΑΔΗ, ΑΝ ΠΕΙΝΟΥΣΕΣ,
ΣΠΥΡΟ; ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΒΡΕΙΣ

ΤΡΟΦΗ ΜΟΝΟΣ ΣΟΥ…

13

ΛΕΝΑ, ΝΟΜΙΖΩ ΚΑΛΗΝΥΧΤΑ! ΤΑ ΛΕΜΕ ΑΠΟ
ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ !! ΒΔΟΜΑΔΑ!
ΠΗΓΑΙΝΩ ΠΙΑ.
ΕΧΩ ΑΡΧΙΣΕΙ ΝΑ ΝΑ ΣΟΥ ΠΩ ΤΗΝ
ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΙ ΕΓΩ
ΝΥΣΤΑΖΩ!
ΑΙΣΘΑΝΟΜΑΙ
ΖΖΖΖ… ΛΙΓΑΚΙ

ΕΪ, ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΜΑΙ; ΝΟΜΙΖΩ ΚΟΥΡΑΣΜΕΝΗ!
ΠΩΣ ΟΝΕΙΡΕΥΟΜΑΙ!
ΜΕΓΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΤΩΣΗ ΣΤΗΝ
ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ! ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ ΜΕΓΑΛΑ
ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ!

ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ ΣΤΑ
ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ
ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ
ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ. ΤΟ
ΚΡΑΤΟΣ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΕ

ΠΑΡΑΚΜΗ ΚΑΙ
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΜΕΓΑΛΑ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ…

ΠΡΑΓΜΑΤΙ, Ο ΣΠΥΡΟΣ ΒΛΕΠΕΙ ΕΝΑ
ΑΣΧΗΜΟ ΟΝΕΙΡΟ. ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΜΩΣ ΠΑΡΑ
Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ!

ΟΙ ΑΓΡΟΤΕΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΟΙ ΣΤΑ
ΧΕΡΙΑ ΤΩΝ ΔΥΝΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ
ΦΟΡΟΛΟΓΩΝ. ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΕΧΕΙ

ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ ΝΑ ΔΙΝΕΙ ΚΛΗΡΟΥΣ ΓΗΣ
ΣΤΟΥΣ ΑΚΡΙΤΕΣ ΚΑΙ Ο ΣΤΡΑΤΟΣ ΕΓΙΝΕ
ΤΩΡΑ ΜΙΣΘΟΦΟΡΙΚΟΣ. ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ
ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΠΗΓΑΙΝΟΥΝ ΑΣΧΗΜΑ, ΤΟ

ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ Ο ΣΤΟΛΟΣ
ΠΑΡΑΜΕΛΗΘΗΚΕ, Η ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΟΥ
ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΕΧΟΥΝ
ΠΕΡΑΣΕΙ ΠΙΑ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΩΝ ΒΕΝΕΤΩΝ.
ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΙΑ ΑΔΥΝΑΜΟ ΚΑΙ
ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΙΣ ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ

ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ…

14

ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΤΟΥ 11ΟΥ ΑΙΩΝΑ ΤΙΣ Η μάχη του Οι ορδές του Αλπ-Αρσλάν
ΑΝΑΤΟΛΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ Μαντζικέρτ κατατρόπωσαν το 1071 τον
ΑΠΕΙΛΟΥΣΕ ΕΝΑΣ ΛΑΟΣ ΑΣΙΑΤΙΚΗΣ όλεθρος της στρατό του Αυτοκράτορα
ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ, ΟΙ ΣΕΛΤΖΟΥΚΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ. Χριστιανοσύνης Ρωμανού Δ΄ του Διογένη στο
ΜΕ ΑΡΧΗΓΟ ΤΟΥΣ ΤΟΝ ΑΛΠ-ΑΡΣΛΑΝ Μαντζικέρτ της Αρμενίας. Οι
ΚΥΡΙΕΨΑΝΕ ΤΙΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΕΣ ΕΠΑΡΧΙΕΣ Βυζαντινοί διαλύονται από τους
ΤΗΣ ΑΡΜΕΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ. Σελτζούκους, ο Ρωμανός
συλλαμβάνεται… οι πρώτοι
Πηγή: Ιστορία της Ε΄ δημοτικού «Στα Έλληνες πρόσφυγες της Μικράς
Ασίας κατακλύζουν τα νησιά του
Βυζαντινά χρόνια», Σ.Γλεντής, Ν.Νικολόπουλος, Αιγαίου.

Ε.Μαραγκουδάκης και Μ.Νικολοπούλου Πηγή: Περιοδικό Ιστορία, αρ. τεύχους 166,
Απρίλιος 1982
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία από
του 1025 αρχίζει να παρουσιάζει 20. O Αλπ-Αρσλάν 21. Ο Ρωμανός Δ΄
έντονα συμπτώματα παρακμής. Διογένης
Αυτό θα ήταν φυσικό και
αναμενόμενο, εάν είχε 19. Η σύλληψη του αυτοκράτορα από τους (…) Η δραματική για τους
προηγηθεί μια μακρά περίοδος Σελτζούκους στο Μαντζικέρτ. Ο Ρωμανός Βυζαντινούς ήττα στο Μαντζικέρτ,
σταδιακής και ομαλής σύρθηκε αλυσοδεμένος και κουρελιάρης όπου αιχμαλωτίστηκε στα 1071, ο
μετάπτωσης από την ακμή στην μπροστά στον Αλπ-Αρσλάν, που αμφέβαλε αν βυζαντινός αυτοκράτορας Ρωμανός
παρακμή. Το αξιοπερίεργο στην Δ΄ο Διογένης από τον Αλπ-Αρσλάν,
περίπτωση της Βυζαντινής πράγματι βρισκότανε μπροστά του ο άνοιξε τον δρόμο των Τούρκων
Αυτοκρατορίας κατά την αυτοκράτορας του Βυζαντίου. προς τη δυτική Μικρασία,
περίοδο αυτή, είναι ότι η σαρώνοντας στο διάβα τους κάθε
μετάπτωση είναι ταχύτατη, για Οι Σελτζούκοι (ή Σελτζουκίδες ή Σελτζούκοι αντίσταση.
να μην πούμε ραγδαία. Αυτό Τούρκοι) ήταν τούρκικο φύλο καθώς και
διότι μια περίοδο έντονης μουσουλμανική σουνιτική δυναστεία που Πηγή: «Γιατί το Βυζάντιο», Ελένη Γλύκατζη-
οικονομικής, πολιτικής και επικράτησε σε διάφορα τμήματα της Κεντρικής Αρβελέρ, εκδόσεις Μεταίχμιο
στρατιωτικής ακμής και δόξας, Ασίας και της Μέσης Ανατολής δια μέσου της
διαδέχεται άμεσα η πτώση σε Περσίας από τον 11ο ως τον 14ο αιώνα.
όλες τις εκφάνσεις της ζωής της
αυτοκρατορίας, μηδέ και το Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Σελτζούκοι
κυριότερο της ηθικής
εξαιρουμένης.

Πηγή: http://mikrasiatis.gr/η-μάχη-του-
μάντζικερτ/

Όταν οι Σελτζούκοι στρατιώτες που συνέλαβαν τον Ρωμανό Διογένη παρουσίασαν τον αυτοκράτορα αλυσοδεμένο μπροστά στο
νικητή Σουλτάνο Αλπ-Αρσλάν, αυτός δυσπιστούσε άν πράγματι είχε συλλάβει τον αυτοκράτορα. Όταν όμως βεβαιώθηκε περί αυτού,
όπως αναφέρει ο Βρυέννιος, φέρθηκε γενναιόψυχα στον Ρωμανό με τρόπο που άρμοζε σε αυτοκράτορα.

Αποτέλεσμα της μάχης ήταν ο Ρωμανός Διογένης να αναγκασθεί να υπογράψει συνθήκη ειρήνης, φιλίας και συμμαχίας με τον
Αρσλάν, η οποία προέβλεπε την απελευθέρωση όλων των Βυζαντινών αιχμαλώτων της μάχης, συμπεριλαμβανομένου και του
αυτοκράτορα. Επίσης να διατηρήσουν οι δύο πλευρές τα εδάφη που κατείχαν προ της μάχης. Ο Τούρκος σουλτάνος διαβεβαίωσε τον
αυτοκράτορα ότι θα κατέβαλε, κάθε προσπάθεια προς τους υποτελείς του ώστε να σταματήσουν οι επιδρομές στις Ανατολικές
επαρχίες της Μ. Ασίας. Η συνθήκη προέβλεπε να πληρώνει το Βυζάντιο ετήσιο φόρο στο σουλτάνο και ένα εφ” άπαξ ποσό ως λύτρα
για την προσωπική του ελευθερία. Μετά την υπογραφή της συνθήκης, ο Ρωμανός Διογένης αφέθηκε ελεύθερος και επέστρεψε στην
Κωνσταντινούπολη. Όπως προαναφέρθηκε, καθ’ οδόν ευρισκόμενος, ανετράπη από το θρόνο.

Πηγή: http://mikrasiatis.gr/η-μάχη-του-μάντζικερτ/

15

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ
ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΠΟΙΟΙ
ΕΙΝΑΙ ΠΑΛΙ;

22. Άλωση και λεηλασία της Θεσσαλονίκης
από τους Νορμανδούς(1185 μ. Χ.)

Τον Ιούνιο του 1185 οι Νορμανδοί της Σικελίας υπό τους κόμητες Ριχάρδο και Βαλδουΐνο, ξεκινούν για μια
μεγάλη εκστρατεία εναντίον του Βυζαντίου. Στις 24 Ιουνίου καταλαμβάνεται το Δυρράχιο. Ο στρατός
αποβιβάζεται και διασχίζοντας την Εγνατία Οδό, χωρίς να συναντήσει αντίσταση, κινείται προς τη Μακεδονία
και στις 6 Αυγούστου φτάνει έξω από τα τείχη της Θεσσαλονίκης. Ο στόλος, με τον Τανκρέδο, καταλαμβάνει
τα Επτάνησα, περιπλέει την Πελοπόννησο και στις 15 Αυγούστου μπαίνει στον Θερμαϊκό. Η δεύτερη πόλη
της αυτοκρατορίας είναι πια αποκλεισμένη από ξηρά και θάλασσα. Οι κάτοικοι της πόλης αντιστέκονται, αλλά
η ανικανότητα του διοικητή Δαυίδ Κομνηνού σε συνδυασμό με την αργοπορία των ενισχύσεων από την Πόλη,
οδηγούν στην κατάρρευση της άμυνας. Οι Βυζαντινές ενισχύσεις αποτυγχάνουν να συντονιστούν και μόνο
δύο μικρές στρατιωτικές μονάδες υπό τον Θεόδωρο Χούμνο και τον Ιωάννη Μαυροζούμη κατορθώνουν να
μπουν στην πόλη. Η πολιορκία και η σφαγή περιγράφονται διεξοδικά στο χρονικό του μητροπολίτη της πόλης,
Ευσταθίου.

Πηγή: http://vizantinonistorika.blogspot.gr/2013/04/1185.html

« Οι βάρβαροι γέμισαν όλη την πόλη αρχίζοντας να Τα κάστρα της Θεσσαλονίκης
εισρέουν από τις ανατολικές πύλες».
Φωτογραφίες του
« Οι επιθέσεις στους δρόμους και οι καταστροφές των δασκάλου
οικιών δεν θα μπορούσε να θεωρηθούν ασυνήθιστες
πράξεις στη διάρκεια ενός πολέμου, αλλά τη βεβήλωση
των εκκλησιών δεν θα τη χαρακτήριζε κανείς
διαφορετικά παρά ως πράξη που ισοδυναμεί με πόλεμο
εναντίον του Θεού».

« Με τον τρόπο αυτό οι δρόμοι μετατράπηκαν σε
ελεεινά νεκροταφεία και ο ήλιος έβλεπε όσα δεν θα
έπρεπε να δει. Όσοι είχαν παραμείνει στα σπίτια τους,
δεν μπορούσαν πια να βγουν».

« Οι βάρβαροι που έκαναν τους δικούς τους
υπολογισμούς, έδωσαν τον αριθμό των πέντε χιλιάδων
(νεκρών), χωρίς να υπολογίσουν ούτε όσους πέθαναν
από ασφυξία ούτε εκείνους που σκοτώθηκαν μέσα στα
σπίτια τους. Περιορίστηκαν μόνο να μετρήσουν τα
πτώματα που κείτονταν στο φως του ήλιου».

Πηγή: Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Συγγραφή που αφορά την τελευταία
άλωση της Θεσσαλονίκης, Χρονικά των Αλώσεων της Θεσσαλονίκης,

εκδόσεις Άγρα

ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΠΩΣ ΧΘΕΣ ΤΟ 16
ΒΡΑΔΥ ΕΙΔΕ ΚΑΠΟΙΟ
ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΝΟΡΜΑΝΔΟΙ ΗΤΑΝ
ΕΠΗΡΕΑΣΕ! ΤΡΟΜΕΡΟΙ ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ.

ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΖΟΥΣΑ ΚΙ ΕΓΩ ΤΟΤΕ
ΓΙΑ ΝΑ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΩ…

ΜΑ ΤΙ ΕΓΙΝΕ;

ΜΑ ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΣΥΜΒΟΥΝ
ΟΛΑ ΕΤΣΙ ΞΑΦΝΙΚΑ;

ΘΑ ΗΤΑΝ ΚΑΛΟ ΝΑ
ΔΙΑΒΑΣΟΥΜΕ ΤΗ

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ…

← Επί τρεις ημέρες οι 23. Η άλωση της Πόλης από τους σταυροφόρους 1204 μ. Χ.
κατακτητές λεηλατούσαν,
κατέστρεφαν και έκαιγαν
την Κωνσταντινούπολη. Στη
ζωγραφιά εικονίζεται ένα
πολύτιμο δισκοπότηρο της

Αγίας Σοφίας που
μεταφέρθηκε κι αυτό στη

Βενετία.

(Χριστίνα Τσαουσίδου)

Οι Σταυροφορίες ξεκίνησαν ως η ιδέα μίας ιερής εκστρατείας από μέρους των Δυτικών (Καθολικών) Χριστιανών, με σκοπό την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων
(Παλαιστίνη, Ιερουσαλήμ) από τους μουσουλμάνους. Θεωρείται ότι ήταν η απάντηση της Δύσης στον ιερό πόλεμο, ή τζιχάντ, που κατά καιρούς κήρυττε το Ισλάμ.
Ο σκοπός των Σταυροφοριών ήταν η κατάκτηση των Αγίων Τόπων και η συντριβή του Ισλάμ. Αφορμές για τις Σταυροφορίες αποτέλεσαν η κακομεταχείριση των
προσκυνητών που επισκέπτονταν την Ιερουσαλήμ και η έκκληση του Βυζαντινού αυτοκράτορα ο οποίος δεχόταν ισχυρή πίεση από τους Τούρκους.

Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Σταυροφορίες

Η Δ' Σταυροφορία (1201-1204) είχε στόχο την κατάληψη της Ιερουσαλήμ μέσω μιας εισβολής στην Αίγυπτο, αλλά παρέκκλινε από το στόχο της και οι
Σταυροφόροι κατέλαβαν τελικά την Κωνσταντινούπολη, καταλύοντας τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και ιδρύοντας τη Λατινική Αυτοκρατορία. Ως ιστορικό
γεγονός, η Δ' Σταυροφορία αποτέλεσε ένα εξαιρετικά πολύπλοκο ιστορικό φαινόμενο, το οποίο υπήρξε αποτέλεσμα διάφορων συμφερόντων και συναισθημάτων:
θρησκευτικά αισθήματα, ελπίδες των Σταυροφόρων για ηθική ανταμοιβή και επιθυμία για κέρδη και περιπέτειες και υλικά κέρδη από την άλλη πλευρά. Όμως, η
επικράτηση των υλικών συμφερόντων, η οποία ήταν αισθητή και στις προηγούμενες Σταυροφορίες, εκδηλώθηκε ξεκάθαρα κατά την Δ’ Σταυροφορία με την
κατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1204.

Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Δ'_Σταυροφορία

Ο στόλος των Ενετών και Σταυροφόρων έφθασε προ των 17
τειχών της Κωνσταντινούπολης στις 23 Ιουνίου 1203. Οι
νεοφερμένοι έμειναν κατάπληκτοι από όσα έβλεπαν τα μάτια 24. H πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης. Οι Βενετοί χρησιμοποίησαν τα κατάρτια των
τους: «Δεν μπορούσαν να φαντασθούν ότι υπήρχε στον πλοίων τους ως γέφυρα για να μπορέσει να μπει ο στρατός στην Πόλη πηδώντας πάνω από
κόσμο τόσο οχυρή πόλη. Είδαν τα υψηλά τείχη, τους τα τείχη (Ε. Hallam, ed., Chronicles of the Crusades, 218-19)
ισχυρούς πύργους, τα θαυμαστά παλάτια, τις μεγάλες

εκκλησίες, που ήταν τόσες πολλές ώστε κανείς δεν θα το
πίστευε αν δεν τις έβλεπε με τα μάτια του. Το μήκος της, το
πλάτος της, έδειχναν πως ήταν βασιλεύουσα». Με τα λόγια
αυτά περιγράφει τις πρώτες του εντυπώσεις ο ιστορικός και
εκ των ηγετών της Σταυροφορίας Γοδεφρείδος
Βιλλεαρδουίνος.

Αρχικός τους στόχος ήταν να αποκαταστήσουν στον θρόνο
τον Ισαάκιο Β' Άγγελο. Οι κάτοικοι της Πόλης τους
υποδέχθηκαν εχθρικά, παρά τις περί του αντιθέτου
διαβεβαιώσεις του Αλέξιου Άγγελου. Στις 17 Ιουλίου οι
Σταυροφόροι αποβιβάσθηκαν στη στεριά και επιτέθηκαν από
τη νοτιοανατολική πλευρά της Πόλης. Έβαλαν μία μεγάλη
φωτιά, που προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στην Πόλη. Οι
κάτοικοι στράφηκαν κατά του αυτοκράτορα Αλέξιου Γ'
Άγγελου, ο οποίος έφυγε την ίδια νύχτα από την Πόλη. Ο

Ισαάκιος Β' Άγγελος αφέθηκε ελεύθερος και
αποκαταστάθηκε στο θρόνο του. Την 1η Αυγούστου ο γιος
του Αλέξιος Άγγελος αναγορεύθηκε σε αυτοκράτορα, ως
Αλέξιος Δ' Άγγελος. Το Βυζάντιο βρισκόταν και πάλι σε
κατάσταση εμφυλίου πολέμου, αφού υπήρχαν δύο νόμιμοι
αυτοκράτορες (Αλέξιος Γ' Άγγελος και Αλέξιος Δ' Άγγελος).

Η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης

Ο νέος ηγεμόνας βρήκε τα ταμεία άδεια και γρήγορα Όταν οι σταυροφόροι αντίκρισαν την Κωνσταντινούπολη:
συνειδητοποίησε ότι δεν θα μπορούσε να ικανοποιήσει τις
δεσμεύσεις του προς τους Σταυροφόρους. Διέταξε τότε να Τώρα μπορείτε να μάθετε πως κοίταζαν επίμονα την Κωνσταντινούπολη κείνοι που δεν την είχαν δει
καταστραφούν εικόνες και αντικείμενα λατρείας, μόνο και ποτέ∙ γιατί δε μπορούσαν καθόλου να σκεφτούν πως μπορεί να υπάρχει σ’ όλον τον κόσμο μια τόσο
μόνο για να πάρει τον χρυσό και τον άργυρο που περιείχαν. πλούσια πόλη, όταν είδαν αυτά τα ψηλά της τείχη και τους πλούσιους πύργους κι αυτά τα πλούσια
Ο λαός εξαγριώθηκε και θεώρησε ιεροσυλία την απόφαση παλάτια κι αυτές τις ψηλές εκκλησίες, που ’ταν τόσες πολλές που κανείς δε θα το πίστευε αν δεν το
αυτή του αυτοκράτορα. Ο αυλικός Αλέξιος Δούκας, γνωστός ’βλεπε με τα μάτια του, και ακόμα το μήκος και το πλάτος της πόλης που κυβερνούσε όλες τις
και ως Μούρτζουφλος, εξαιτίας των πυκνών φρυδιών του, υπόλοιπες. Και μάθετε πως δεν υπήρξε άνθρωπος τόσο ασυγκίνητος, που να μην ανατριχιάσει κι αυτό
εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση. Τον ανέτρεψε και τον δεν ήταν καθόλου περίεργο, γιατί ποτέ δεν ανέλαβαν άνθρωποι μια τόσο μεγάλη επιχείρηση από τότε
στραγγάλισε. Ο Αλέξιος Δούκας ανέβηκε στο θρόνο ως που χτίστηκε ο κόσμος.
Αλέξιος Ε'. Ο πρώην αυτοκράτορας Ισαάκιος Β' Άγγελος
πέθανε ύστερα από λίγο, από φυσικά αίτια. (…) Οι ιππότες που ήταν μέσα στα ιππαγωγά, βγήκαν στη στεριά και στήσανε σκάλες πάνω στα τείχη
και ανέβηκαν πάνω στα τείχη με ορμή∙ και κατέλαβαν κάπου τέσσερις πύργους. Και άρχισαν να
Οι Σταυροφόροι και οι Βενετοί, χωρίς προστάτες πλέον σε αποβιβάζονται απ’ τα μεταγωγικά και τα ιππαγωγά και τις γαλέρες όποιος μπορούσε πρωτύτερα. Και
μια εχθρική γι' αυτούς περιοχή, βρέθηκαν προς στιγμή σε σπάσανε κάπου τρεις πύλες και μπήκαν μέσα…
αμηχανία. Πάντως, στις 8 Απριλίου 1204 επιτέθηκαν στην
Κωνσταντινούπολη για μια ακόμη φορά, προκειμένου να Πηγή: Η κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης, Γοδεφρείδου Βιλλαρδουίνου, εκδόσεις Χατζηνικολή
τιμωρήσουν τον δολοφόνο του Αλέξιου Δ' Άγγελου. Ο
Αλέξιος Ε' αντέταξε ισχυρή άμυνα, με σύμμαχο τον άσχημο Το Μάρτιο του 1204, έγινε μεταξύ Βενετίας και Σταυροφόρων μια συνθήκη σχετική με τη διαίρεση της
καιρό. Οι επιτιθέμενοι το θεώρησαν θεϊκό σημάδι και αυτοκρατορίας, μετά την κατάκτησή της, της οποίας τα πρώτα λόγια είναι πολύ εντυπωσιακά: «Εν
θέλησαν να λύσουν την πολιορκία. Οι καθολικοί κληρικοί ονόματι του Χριστού», αρχίζει, «πρέπει να καταλάβουμε δια των όπλων την πόλη». Τα κύρια σημεία της
που τους συνόδευαν κατόρθωσαν να τους πείσουν να συνθήκης ήταν τα εξής: Στην πόλη θα εγκαθίστατο κυβέρνηση Λατίνων, οι σύμμαχοι θα συμμετείχαν
παραμείνουν και να καταλάβουν την Πόλη, με τα στην κατανομή των λαφύρων. Μια επιτροπή από 6 Ενετούς και 6 Γάλλους θα εξέλεγε ως αυτοκράτορα
επιχειρήματα ότι οι Βυζαντινοί είναι προδότες και δολοφόνοι αυτόν που κατά τη γνώμη τους θα κυβερνούσε καλύτερα τη χώρα «προς δόξα Θεού, της Αγίας Ρωμαϊκής
επειδή σκότωσαν τον σεβαστό Αλέξιο Δ' και ότι είναι Εκκλησίας και της αυτοκρατορίας». Ο αυτοκράτορας θα είχε στη διάθεσή του το 1/4 της πρωτεύουσας
χειρότεροι από τους Εβραίους. Ο Πάπας Ινοκέντιος Γ', για και της περιοχής έξω από αυτήν, καθώς και δύο ανάκτορα μες στην πόλη, ενώ τα άλλα 3/4 της
μια ακόμη φορά, είχε διαμηνύσει στους Σταυροφόρους να κατεχόμενης περιοχής θα δίνονταν το μισό στη Βενετία και το υπόλοιπο στους άλλους Σταυροφόρους.
μην επιτεθούν και να μην σκοτώσουν ούτε ένα χριστιανό, Η Αγία Σοφία και το δικαίωμα εκλογής Πατριάρχη θα ανήκαν στην πλευρά εκείνη από την οποία θα
αλλά και πάλι η σχετική επιστολή του απεκρύβη από τους προερχόταν ο αυτοκράτορας και όλοι οι Σταυροφόροι που θα αποκτούσαν μικρές ή μεγάλες κτήσεις
παπικούς απεσταλμένους. (πλην του Δάνδολου) έπρεπε να ορκιστούν πίστη στον αυτοκράτορα. Αυτές ήταν οι βάσεις πάνω στις
οποίες επρόκειτο να ιδρυθεί η Λατινική αυτοκρατορία του μέλλοντος.
Στις 12 Απριλίου 1204, οι Σταυροφόροι πραγματοποίησαν
την τελική τους έφοδο κατά της Κωνσταντινούπολης, (…) Στη διάρκεια των τριών ημερών της λεηλασίας της πόλης, εξαφανίστηκαν πολλά πολύτιμα μνημεία
βοηθούμενοι και από τον καλό καιρό. Ο αυτοκράτορας τέχνης, πολλές βιβλιοθήκες λαφυραγωγήθηκαν και πολλά χειρόγραφα καταστράφηκαν, ενώ η Αγία
Αλέξιος Ε' Μούρτζουφλος την είχε εγκαταλείψει κι έτσι την Σοφία λεηλατήθηκε ανελέητα.
κατέλαβαν με σχετική ευκολία, παρά την αντίσταση της Ο Βιλεαρδουίνος παρατηρεί ότι «από την εποχή της δημιουργίας του κόσμου, ποτέ σε καμιά πόλη δεν
αυτοκρατορικής φρουράς, που την αποτελούσαν οι κατακτήθηκαν τόσα λάφυρα».
σκανδιναβοί Βάραγγοι. Για τρεις μέρες οι «Στρατιώτες του
Χριστού» επιδόθηκαν σε παντός είδους βανδαλισμούς και Πηγή: http://byzantin-history.blogspot.gr/2011/06/blog-post_21.html
φρικαλεότητες. Δεν δίστασαν να βεβηλώσουν ακόμη και
ιερούς χώρους, ανεβάζοντας στον πατριαρχικό θρόνο μία
πόρνη, σύμφωνα με τον ιστορικό Νικήτα Χωνιάτη. Όταν ο
Πάπας έμαθε για τις βδελυρές πράξεις των Σταυροφόρων
εξέφρασε την ντροπή και τον αποτροπιασμό του.

Για τα επόμενα 59 χρόνια ο ελλαδικός χώρος θα ζήσει υπό
καθεστώς Φραγκοκρατίας. Η τάξη θα αποκατασταθεί το
1261, με την εκδίωξη των Λατίνων και την ανασύσταση της
Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον Μιχαήλ Η' Παλαιολόγο.

Πηγή: http://www.sansimera.gr/articles/246

18

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ Η Αυτοκρατορία Το Δεσποτάτο
της Νίκαιας του Μιστρά
ΤΗΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ Η Αυτοκρατορία Το Δεσποτάτο
ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΦΡΑΓΚΟΥΣ της της Ηπείρου

(1204) Τραπεζούντας
ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΑΝ
ΑΠΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ
ΑΡΧΟΝΤΕΣ ΤΕΣΣΕΡΑ
ΜΙΚΡΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΚΡΑΤΗ.

← Η Αυτοκρατορία της Νίκαιας ήταν ένα από τα διάδοχα κράτη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που
ιδρύθηκαν από τη Βυζαντινή αριστοκρατία μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους
σταυροφόρους της Τέταρτης Σταυροφορίας, στις 13 Απριλίου του 1204. Ο δικέφαλος αετός έγινε το

σύμβολο της εξόριστης αυτοκρατορίας. Τα δύο κεφάλια του αετού αντιπροσώπευαν τη διπλή εξουσία του
αυτοκράτορα (κοσμική και θρησκευτική), καθώς και την κυριαρχία των βυζαντινών αυτοκρατόρων από
την ανατολή έως τη δύση.

(Ζωγραφιά και πληροφορίες από τη Χριστίνα Βαρσαμή)

Ο δικέφαλος αετός ένα σύμβολο με πολλές χρήσεις

Το έμβλημα του δικέφαλου αετού σε ρώσικα νομίσματα.
Αριστερά 1 ρούβλι του 2005 και δεξιά 10 καπίκια του 1915.

(Συλλογή του δασκάλου)

(

Το έμβλημα του δικέφαλου αετού σε ποδοσφαιρικές ομάδες.

25. Τα λατινικά και ελληνικά κράτη που διαδέχτηκαν τη Βυζαντινή
Αυτοκρατορία (1204)

1 2

← Βυζαντινός δικέφαλος αετός στην

είσοδο του Πατριαρχείου στο Φανάρι της

Κωνσταντινούπολης. Η αριστερή κεφαλή

(που είναι στραμμένη προς την δύση)

συμβολίζει τη Ρώμη, ενώ η δεξιά 3

(ανατολή) συμβολίζει την 4

Κωνσταντινούπολη. Ο σταυρός και η

σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την

πνευματική και κοσμική εξουσία

αντίστοιχα. Ο αετός στέκει επάνω σε Το έμβλημα του δικέφαλου αετού σε σημαίες: 1. της Αλβανίας
δάφνινο στεφάνι. 2. της Σερβίας 3. του Μαυροβουνίου

4. του Προέδρου της Ρωσικής Δημοκρατίας

19 Ο Λέων, σύμβολο της Βενετίας,
περιστοιχισμένος από λόγχες της εποχής.
26. O Ενετικός πτερωτός λέοντας, έμβλημα των Ενετών.
Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα

(Φωτογραφία του δασκάλου)

Οι Ιωαννίτες ήταν οργανισμός διεθνής, που τον τροφοδοτούσαν με μέλη όλες οι χώρες της
λατινικής Ευρώπης. Μέσα σ’ αυτό το διεθνές , ενιαίο και αδιάσπαστο σώμα οι εθνικές ομάδες
διακρίνονταν με σαφήνεια. Ο όρος «γλώσσα» lingua εξέφραζε το σημερινό όρο έθνος ή
εθνότητα.

Πηγή: Οι ιππότες της Ρόδου, Το παλάτι και η πόλη, Ηλίας Κόλλιας, Εκδοτική Αθηνών

Με τον όρο Λατινοκρατία χαρακτηρίζεται η χρονική περίοδος κατά την οποία κυριάρχησαν στο Βυζάντιο οι
δυτικοευρωπαίοι, καθώς οι Βυζαντινοί τότε ονόμαζαν Φράγκους και Λατίνους σχεδόν αδιακρίτως όλους τους μη
σλάβους Ευρωπαίους που ζούσαν δυτικά και βόρεια των Βαλκανίων.
Έναρξη της Λατινοκρατίας θεωρείται το 1204 (μ.Χ.), τότε που οι Ενετοί και οι Σταυροφόροι σύμμαχοί τους
κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη. Τέλος της θεωρείται το 1566 μ.Χ., όταν πια κυριάρχησαν παντού στην περιοχή οι
Τούρκοι και καταλύθηκαν τα ενετικά φεουδαλικά κράτη, που είχαν συσταθεί στον ελληνικό χώρο, δηλαδή μία
περίοδος 3,5 αιώνων.

Από την πρώτη επίσημη και καταγεγραμμένη μοιρασιά το φθινόπωρο του 1204 μ.Χ. προέκυψαν 2 μεγάλες σφαίρες
επιρροής: των Ενετών, που αποδείχτηκε η μακροβιότερη και διέθετε την αόρατη συνοχή του εμπορίου, και των
Φράγκων, που όμως ήταν κατακερματισμένοι και δίχως ουσιαστικά πολιτική στήριξη στις πατρίδες τους.

Συγκεκριμένα η αρχική μοιρασιά προέβλεπε οι Ενετοί να πάρουν περίπου το 3/8 της επικράτειας των Βυζαντινών (τα
οποία παρέμειναν σταθερά στα χέρια τους και επαυξήθηκαν) ενώ οι ηγέτες της Σταυροφορίας θα μοιράζονταν τα
υπόλοιπα 5/8. Έτσι η πρώτη διανομή δημιούργησε τη Λατινική Αυτοκρατορία των Φράγκων και ένα μεγάλο και
σχετικά ενιαίο ναυτικό κράτος (των Ενετών) σε νησιά, λιμάνια και παράλια. Η Αυτοκρατορία όμως για λόγους
πολιτικών ισορροπιών μεταξύ των δυσαρεστημένων ηγετών της Δ΄ Σταυροφορίας αν και περιλάμβανε την Ελλάδα,
τελικά αποκόπηκε από αυτήν. Ο λόγος ήταν πως η Ελλάδα αποφασίστηκε να ανήκει στο Βασίλειο της Θεσσαλονίκης,
ηγέτης του οποίου ορίστηκε ο δυσαρεστημένος Βονιφάτιος που επέμεινε να μην τον λένε μαρκήσιο αλλά βασιλιά.
Και καθώς οι πολιτικές ισορροπίες αλλά και οι πολιτικές ανάγκες πίεζαν τους νέους ηγέτες, το Βασίλειο της
Θεσσαλονίκης, δηλαδή η Ελλάδα κατατμήθηκε ακόμα περισσότερο και ουσιαστικά αποσυνδέθηκε από τη
νεοσύστατη λατινική αυτοκρατορία.

Σε κομμάτια όμως χωρίστηκαν ακόμα και πόλεις με βασικό κριτήριο το τι εξυπηρετούσε τους Ενετούς. Για
παράδειγμα αρχικά είχαν πάρει τη μισή χερσόνησο της Καλλιπόλεως, από την οποία αποχώρησαν το 1206 και
παράλληλα είχαν κρατήσει περίπου τα 3/8 σχεδόν σε όλες τις σημαντικές πόλεις και όλα τα λιμάνια, δημιουργώντας
παντού "τομείς" στις κεντρικές αγορές.

Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Λατινοκρατία

Οι Ιωαννίτες Ιππότες, γνωστοί και ως Κυρίαρχο Στρατιωτικό Τάγμα του Ξενώνα του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ
της Ρόδου και της Μάλτας, Τάγμα του Αγίου Ιωάννη, Οσπιταλιέροι και Ιππότες της Μάλτας, είναι Ιπποτικό Τάγμα,
που ξεκίνησε ως αμαλφικό* νοσοκομείο στην Ιερουσαλήμ το 1080 για να παρέχει φροντίδα στους φτωχούς,
άρρωστους ή τραυματισμένους προσκυνητές των Αγίων Τόπων. Μετά τη Χριστιανική εκστρατεία στην Ιερουσαλήμ
το 1099, κατά την πρώτη Σταυροφορία, έγινε θρησκευτικό και πολεμικό τάγμα με δική του διοίκηση αναλαμβάνοντας
την προστασία των Αγίων Τόπων. Μετά την ήττα και την εκδίωξη των Χριστιανικών δυνάμεων, το τάγμα συνέχισε τη
δράση του αρχικά στη Ρόδο και μετέπειτα στη Μάλτα.

Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Ιωαννίτες_Ιππότες

* Το Αμάλφι αναφέρεται για πρώτη φορά τον 6ο αιώνα ως σημαντική ναυτική δύναμη, γνωστή για το εμπόριο
δημητριακών, αλατιού, ξυλείας αλλά και το δουλεμπόριο. Σημαντικός εμπορικός εταίρος εκείνη την περίοδο ήταν το
Βυζαντινή Αυτοκρατορία, ιδιαίτερα με το εμπόριο του μεταξιού που μέσω του Αμάλφι έφτανε από την Ανατολή στη Δύση.
Οι έμποροι του Αμάλφι, εξάλλου, ήταν οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν τον χρυσό για την απόκτηση γης, όταν στην
υπόλοιπη Ιταλία ως εκείνη την περίοδο υπήρχε ακόμα η ανταλλαγή ειδών ως μέσο συναλλαγής. Κατά τον 8ο και 9ο
αιώνα ουσιαστικά κυριαρχούσε στη Μεσόγειο και στο εμπόριο με τη βυζαντινή αυτοκρατορία, όταν ακόμα η Βενετία
έκανε τα πρώτα βήματα ανάπτυξης. Το 848 ο στόλος του Αμάλφι συμμετείχε στην εκστρατεία του Πάπα Λέοντα Δ'
εναντίον των Σαρακηνών. (http://el.wikipedia.org/wiki/Αμάλφι)

20

ΟΙ ΦΡΑΓΚΟΙ ΑΦΟΥ Ο ΜΙΧΑΗΛ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ Η ΠΟΛΗ
ΛΕΗΛΑΤΗΣΑΝ ΤΗΝ Η΄ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΠΟΥ ΤΟΥ 1261 Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝΕΤΑΙ ΚΑΙ
ΠΟΛΗ ΓΙΑ ΠΟΛΥ ΚΑΙΡΟ ΗΤΑΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΤΗΣ Ο ΜΙΧΑΗΛ ΣΤΕΦΕΤΑΙ
ΕΠΑΨΑΝ ΠΙΑ ΝΑ ΝΙΚΑΙΑΣ ΑΝΑΖΗΤΟΥΣΕ ΜΙΑ ΑΛΕΞΙΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΓΙ’ ΒΡΙΣΚΕΙ ΑΝΟΙΧΤΟ ΕΝΑ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ
ΕΥΚΑΙΡΙΑ. ΑΝΟΙΓΜΑ ΣΤΑ ΤΕΙΧΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ!
ΑΥΤΗΝ… ΚΑΤΑΦΕΡΝΕΙ ΝΑ ΜΠΕΙ!

27. Τα τείχη της Κωνσταντινούπολης

Ο Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος
στέφτηκε αυτοκράτορας

και στην Αγία Σοφία.

(Παρακευή Μάντζιου)

Η ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης πραγματοποιήθηκε, τελικά, σχεδόν τυχαία. Το καλοκαίρι του 1261 ο Μιχαήλ Η΄
είχε στείλει τον Αλέξιο Στρατηγόπουλο στη Θράκη με ένα μικρό στράτευμα για να εμπλακεί σε ελάσσονος σημασίας
αψιμαχίες, κατασκοπεύοντας ταυτόχρονα τα οχυρωματικά έργα της πόλης. Στη Σηλυμβρία, ο Αλέξιος πληροφορήθηκε ότι η
λατινική φρουρά απουσίαζε από την Κωνσταντινούπολη με το βενετικό στόλο(…) Ακόμη, του γνωστοποίησαν ότι υπήρχε
μια κρυφή πύλη στα τείχη, από όπου μια δράκα ανδρών θα μπορούσε εύκολα να μπει στην πόλη. Εκείνη τη νύχτα ένα
στρατιωτικό απόσπασμα εισήλθε απαρατήρητο στην πόλη, κατέλαβε εξαπίνης τους φρουρούς και τους πέταξε κάτω από τις
επάλξεις. Στη συνέχεια, οι άνδρες άνοιξαν αθόρυβα μια από τις πύλες.

Πηγή: «Σύντομη Ιστορία του Βυζαντίου» J.J. Norwich, εκδόσεις Γκοβόστη

21

Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΑΠΟ ΤΑ ΤΟ ΗΞΕΡΕΣ, ΛΕΝΑ, ΠΩΣ Ο
ΠΡΩΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΓΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΕΙΧΕ
ΗΤΑΝ Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΠΟΥΔΑΙΑ
ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ! ΣΚΕΦΤΕΙ ΝΑ ΤΗΝ ΚΑΝΕΙ
ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
28. Απεικόνιση της βυζαντινής Θεσσαλονίκης
ΤΟΥ;
Η πόλη, όπως ανέφερα, είναι μεγάλη και
εκτεταμένη, οχυρωμένη με τείχη και Η αγορά λοιπόν αυτής της πόλης
πολλούς πύργους που παρέχουν, όσον συνδυασμένη με τη χάρη του
αφορά τη σταθερότητα της κατασκευής Μεγαλομάρτυρα προσελκύει
τους ασφάλεια στους κατοίκους της. Ένας προσκυνητές από όλο τον κόσμο.
θαλάσσιος κόλπος εκτείνεται στα νότια. Γίνεται όμως και στόχος πειρατικών
Αυτός περιβρέχει την πόλη στο πλάι και επιδρομών, όπως, π.χ., το 904, όταν
προσφέρει εύκολη πρόσβαση στα πλοία Άραβες κουρσάροι κατέκτησαν την
που καταφτάνουν από όλα τα μέρη του πόλη και αιχμαλώτισαν πλήθος
κόσμου. άμετρον των κατοίκων της.
Πηγή: Ιωάννης Καμινιάτης, Για την άλωση
της Θεσσαλονίκης, Χρονικά των Αλώσεων Πηγή: «Γιατί το Βυζάντιο», Ελένη
Γλύκατζη-Αρβελέρ, εκδόσεις
της Θεσσαλονίκης, εκδόσεις Άγρα Μεταίχμιο

Ο Άγιος Δημήτριος καταγόταν από 29. Ο ναός του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη
αριστοκρατική οικογένεια της
Θεσσαλονίκης. Νέος, ήταν αξιωματικός Ο Άγιος Δημήτριος είναι ο ναός στη μνήμη του μεγαλομάρτυρα και πολιούχου της Θεσσαλονίκης Δημητρίου. Ο
του ρωμαϊκού στρατού. Συνήθιζε να Άγιος Δημήτριος κατασκευάστηκε για πρώτη φορά το 313 μ.Χ. αλλά μετά την πυρκαγιά του 612 που αποτέφρωσε
πηγαίνει, μαζί με άλλους χριστιανούς, σε το ναό, ξανακτίστηκε και διατηρήθηκε μέχρι το 1917 όποτε και κάηκε σχεδόν ολοκληρωτικά. Το 1926 άρχισε η
συγκεντρώσεις που γίνονταν σε υπόγειες ανοικοδόμησή του και τελείωσε το 1948. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης και μέχρι το 1912 ο ναός είχε
στοές κοντά στα δημόσια λουτρά, όπου μεταβληθεί από τους Τούρκους σε τζαμί.
δίδασκε τη χριστιανική θρησκεία. Κάποτε
τον έπιασαν, τον φυλάκισαν και τελικά τον Ο Άγιος Δημήτριος στη Θεσσαλονίκη είναι ένα από τα πιο υπέροχα μνημεία της Ελληνικής Ανατολής. Είναι
σκότωσαν μέσα στη φυλακή του. Οι αντιπροσωπευτικός τύπος βασιλικής πεντάκλιτης με εγκάρσιο κλίτος. Αν και έχουν περάσει τόσοι αιώνες από τον
χριστιανοί έθαψαν το σώμα του στα ερείπια καιρό της κατασκευής της και έχει ταλαιπωρηθεί από τον χρόνο, σεισμούς, πυρκαγιές, και αναστηλώσεις, διατηρεί
του λουτρού όπου μαρτύρησε. τη γνησιότητα και το πνεύμα της μεγαλοφροσύνης πού ξεχωρίζει την αρχιτεκτονική της εποχής, καθώς και την
έξοχη και διαχρονική καλλιτεχνική αξία και αισθητική, όπως μπορούμε να κρίνουμε από όσα μέρη διεσώθησαν.
Πάνω από τον τάφο του έχτισαν ένα μικρό
ναό και, αργότερα, έναν μεγαλύτερο, ο Στην κρυπτή του ναού λειτουργεί μια μουσειακή έκθεση με την γλυπτή διακόσμηση του ναού στις διάφορες φάσεις
οποίος καταστράφηκε από τις λεηλασίες της ιστορίας του.
και τις πυρκαγιές, αλλά οι πιστοί τον
αναστήλωσαν και έτσι ο ναός του Αγίου Πηγή: http://thessaloniki-gold.com/gr/thessaloniki/thessaloniki-attractions/agios-dimitrios.htm
Δημητρίου ξαναλειτούργησε με τη μορφή
που τον βλέπεις σήμερα.

Πηγή: Γιολάντα Χατζή, Θεσσαλονίκη
οδηγός για παιδιά, εκδόσεις Κέδρος

22

Αγία Σοφία Οι Βυζαντινοί ναοί της Θεσσαλονίκης Ροτόντα – Άγιος Γεώργιος
Αχειροποίητος αποτελούν τα σημαντικότερα μνημεία Μονή Βλατάδων
από τη Βυζαντινή εποχή. Τα
αξιολογότερα βυζαντινά μνημεία
είναι: Ροτόντα (Άγιος Γεώργιος, 4ος
αι.) , Παναγία Αχειροποίητος (5ος
αι.), Άγιος Δημήτριος (5ος – 7ος αι.),
Μονή του Λαοτόμου (Όσιος Δαυίδ
5ος αι.0, Αγία Σοφία (690 – 730),
Παναγία Χαλκέων (1028 – 1044),
Αγία Αικατερίνη (1265), Άγιοι
Απόστολοι (1312 – 5), Προφήτης
Ηλίας (14ος αι.), Άγιος Παντελεήμων
(14ος αι.) Άγιος Νικόλαος Ορφανός
(14ος αι.), Μονή Βλατάδων (Τσαούς
Μοναστήρι 14ος αι.), Μεταμόρφωση
του Σωτήρος (14ος αι. ) κ.α.

Πηγή: http://thessaloniki-
gold.com/gr/thessaloniki/thessaloniki-

attractions/attractions.htm

Ο δικέφαλος αετός σύμβολο
του Οικουμενικού
Πατριαρχείου

Κωνσταντινουπόλεως

Προφήτης Ηλίας Άγιος Νικόλαος των Ορφανών
(οι φωτογραφίες της σελίδας αυτής είναι παρμένες από το δάσκαλο της τάξης)

Μονή του Οσίου Δαβίδ – Μονή Λατόμου

Στις αρχές του 14ου αιώνα, η Θεσσαλονίκη είχε γίνει 23 ΩΡΑΙΑ
η σπουδαιότερη πόλη της ευρύτερης περιοχής. Τότε ΖΩΓΡΑΦΙΑ!
δημιουργήθηκε και το περίφημο κίνημα των Ο ναός του Αγίου Δημητρίου
Ζηλωτών που επιδίωκε περισσότερη κοινωνική (Ευαγγελία Τσομπανίδου)
δικαιοσύνη. Οι δυνατοί της πόλης όμως αντέδρασαν
και με τη βοήθεια του Ιωάννη Καντακουζηνού ΟΥΑΟΥ! ΕΝΑ
προσπάθησαν να καταλάβουν τη Θεσσαλονίκη. Οι ΑΕΡΟΣΤΑΤΟ!
Ζηλωτές κατάφεραν να επιβληθούν και κυβέρνησαν
με μεγάλη δικαιοσύνη για εφτά χρόνια. Τελικά όμως
οι δυνατοί επικράτησαν και οι Ζηλωτές έπεσαν. Στο
μεταξύ, είχε αρχίσει η παρακμή της Θεσσαλονίκης
αλλά και η κατάρρευση της βυζαντινής
αυτοκρατορίας.

Πηγή: Γιολάντα Χατζή, Θεσσαλονίκη οδηγός για παιδιά,
εκδόσεις Κέδρος

29. Μοναδική Η Θεσσαλονίκη τις ημέρες της Δ.Ε.Θ.
μικρογραφία (Νίκος Κικιλίντζας)
χειρογράφου, όπου
ο βυζαντινός Οι ταξικές συγκρούσεις έλαβαν τις μεγαλύτερες
αυτοκράτωρ Ιωάννης διαστάσεις και τη μεγαλύτερη ένταση στη
ΣΤ' Καντακουζηνός Θεσσαλονίκη, στο μεγάλο αυτό λιμάνι με τον
παριστάνεται ως ανομοιογενή πληθυσμό, όπου συνυπήρχε ο
αυτοκράτωρ και ως υπερβολικός πλούτος με την πιο αφόρητη αθλιότητα.
Η Θεσσαλονίκη, που πάντοτε κατείχε ξεχωριστή θέση
μοναχός, στην αυτοκρατορία, ήταν ένας χώρος, όπου
κάτω από τη σκέπη της εμφανίζονταν κάθε είδους φιλελεύθερες διεκδικήσεις
και διέθετε μια ισχυρή λαϊκή παράταξη με σταθερή
Αγίας Τριάδος. οργάνωση και με μια οπωσδήποτε ξεκαθαρισμένη
πολιτική ιδεολογία. Ήταν το κίνημα των ζηλωτών, εδώ
Ο Ιωάννης ΣΤ' Καντακουζηνός ήταν το αντι-αριστοκρατικό κίνημα δεν εκδηλώθηκε ως ένα
βυζαντινός αυτοκράτορας και ιστορικός ο βίαιο ξέσπασμα των λαϊκών αισθημάτων, αλλά με την
οποίος κάθισε στο θρόνο από το 1341 μέχρι κατάληψη της εξουσίας από τους ζηλωτές το 1342
την εκούσια παραίτησή του το 1354. Τυπικά έγινε για ορισμένο διάστημα το κυρίαρχο σύστημα. Οι
όμως, στέφθηκε αυτοκράτορας μόλις το 1347, ζηλωτές εκδίωξαν τους οπαδούς του Καντακουζηνού
ως συναυτοκράτορας του Ιωάννη Ε', διότι κατά και εγκαθίδρυσαν στη Θεσσαλονίκη το δικό τους
το διάστημα που μεσολάβησε από το θάνατο καθεστώς.
του Ανδρόνικου Γ' μέχρι το 1347, δεν υπήρχε
επίσημος εστεμμένος αυτοκράτορας, αφού ο Πηγή: «Ιστορία του βυζαντινού κράτους», τόμος
τελευταίος αυτοκράτορας δεν είχε ορίσει Γ΄, Georg Ostrogorsky, ιστορικές εκδόσεις Στεφ. Δ.
διάδοχο.
Βασιλόπουλος
Πηγή:
http://el.wikipedia.org/wiki/Ιωάννης_ΣΤ´_Καντακουζηνός Στις αρχές του καλοκαιριού του 1342, στη Θεσσαλονίκη, μια ομάδα πολιτών, οι
επονομαζόμενοι Ζηλωτές, έχοντας την υποστήριξη των χαμηλότερων κοινωνικών
στρωμάτων, εκδιώκουν βίαια το διοικητή της Θεσσαλονίκης Θεόδωρο Συναδηνό, τμήμα
της φρουράς και ένα μεγάλο αριθμό μελών της τοπικής αριστοκρατίας. Σύντομα η
εξέγερση γενικεύεται και ο «δήμος» της Θεσσαλονίκης, όπως αποκαλούνται στις πηγές
σα φτωχά λαϊκά στρώματα, στρέφεται με ιδιαίτερο μένος εναντίον της αριστοκρατίας.
Στις ταραχές που ακολουθούν αναφέρονται λεηλασίες και φόνοι σε βάρος ευγενών.
Σταδιακά οι Ζηλωτές εδραιώνονται στην αρχή της πόλης και εγκαθιδρύουν το ιδιόμορφο
καθεστώς τους. Παρά τις κρίσεις που διέρχεται, το ζηλωτικό καθεστώς αποδεικνύεται
ανθεκτικό, καθώς οι Ζηλωτές παραμένουν στην εξουσία μέχρι το 1349.

Πηγή: https://spacezilotes.wordpress.com/2011/01/12/14-r/

ΤΟΝ 14Ο ΑΙΩΝΑ 24
ΕΜΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΑ
ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΣΥΝΟΡΑ ΟΙ 30. Ο Οσμάν Α΄ ή Οσμάν Γαζής,
ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ! ήταν ιδρυτής και Σουλτάνος της

Η Οθωμανική Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Αυτοκρατορία ήταν
ένα αχανές κράτος Ο Γαζής (αραβικά: ‫)غازي‬
που ιδρύθηκε τον ήταν μια ονομασία που
ύστερο 13ο αιώνα από έδιναν σε ήρωες πολεμιστές
τουρκικά φύλα στη στην ανατολή. Μετά την
Μικρά Ασία και άνοδο του Ισλάμ έγινε τίτλος
κυβερνήθηκε από τιμής, τον οποίο είχαν πάρει
τους απογόνους του και πολλοί Οθωμανοί
Οσμάν Α' μέχρι την Σουλτάνοι.
κατάλυσή της το
1918. Πηγή:
http://el.wikipedia.org/wiki/Γαζής
Πηγή:
http://el.wikipedia.org/wiki/
Οθωμανική_Αυτοκρατορία

Η άνοδος των Οθωμανών Τούρκων άρχισε κυρίως επί του γιού του Ερτογρούλ, του Οθμάν ή Οσμάν, από τον οποίο πήραν
και το όνομα. Οι πολεμιστές του, οι γνωστοί για τον φανατισμό και τη μαχητικότητά τους γαζήδες, αντιπαρατάσσονται
στους Έλληνες ακρίτες με κύριους σκοπούς τον ιερό πόλεμο (djihad) εναντίον των απίστων και τη λαφυραγωγία τους.

Πηγή: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ (1204 – 1975) Απόστολου Ε. Βακαλόπουλου, τυπογραφείο Στ. & Ιωάν. Σφακιανάκη

Η Προύσα Εξελίχθηκε σε μεγάλη 31. Η Προύσα Ο ΣΟΥΛΤΑΝΟΣ ΒΑΓΙΑΖΗΤ ΠΟΛΙΟΡΚΗΣΕ
και σημαντική πόλη κατά την 32. Ο Βαγιαζήτ Α΄ ΣΤΕΝΑ ΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ
Βυζαντινή Αυτοκρατορία, ενώ ήταν ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΚΑΤΑΦΕΡΕ ΝΑ ΤΗΝ
η δυτική εσχατιά του δρόμου του ΚΥΡΙΕΥΣΕΙ ΓΙΑΤΙ ΕΜΦΑΝΙΣΤΗΚΑΝ
μεταξιού. Το 1326 έπεσε στα χέρια ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΟΙ ΜΟΓΓΟΛΟΙ. ΜΕ
των Οθωμανών, και ανακηρύχθηκε ΑΡΧΗΓΟ ΤΟΥΣ ΤΟΝ ΤΑΜΕΡΛΑΝΟ
σε πρωτεύουσα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας. ΛΕΗΛΑΤΟΥΣΑΝ ΚΑΙ ΚΑΤΕΣΤΡΕΦΑΝ ΤΑ
ΠΑΝΤΑ ΚΑΙ ΥΠΗΡΧΕ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΝΑ
Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Προύσα ΦΤΑΣΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΥΣΑ. ΣΤΗ ΜΑΧΗ

ΤΗΣ ΑΓΚΥΡΑΣ ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΝΙΚΗΘΗΚΑΝ
ΚΑΙ Ο ΒΑΓΙΑΖΗΤ ΠΙΑΣΤΗΚΕ
ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΣ.

33. Ο Ταμερλάνος όπως
απεικονίστηκε σε μεσαιωνική
τοιχογραφία. Το όνομά του
προήλθε από τη συνένωση του
«Τιμούρ Λανγκ», που σημαίνει
«Τιμούρ ο Χωλός», παρωνύμιο
που του δόθηκε λόγω μιας
σωματικής δυσπλασίας που τον
έκανε να κουτσαίνει εμφανώς

ΤΟ 1421 ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΟΥΛΤΑΝΟΣ Ο ΜΟΥΡΑΤ Β΄. 25
ΑΥΤΟΣ ΘΑ ΠΟΛΙΟΡΚΗΣΕΙ ΞΑΝΑ ΤΗΝ
Ο Μουράτ Β΄ μετά την κατάκτηση της πόλης το 1430,
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ. ΘΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙ ΟΜΩΣ μετέτρεψε την Αχειροποίητο σε τζαμί και έβαλε να
ΤΗΝ ΗΡΩΙΚΗ ΑΜΥΝΑ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΚΑΙ σκαλίσουν το όνομά του σε έναν από τους κίονες του

ΔΕ ΘΑ ΚΑΤΑΦΕΡΕΙ ΝΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙ. ναού.

34. Ο Μουράτ Β΄

Ο πύργος του Τριγωνίου Μετά την κατάκτηση της πόλης από Η επιγραφή του Μουράτ στον όγδοο από
τους Οθωμανούς το 1430, η ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας.
ΤΕΛΙΚΑ, ΟΜΩΣ, ΘΑ Αχειροποίητος ήταν η πρώτη
ΚΑΤΑΦΕΡΕΙ ΝΑ ΚΥΡΙΕΥΣΕΙ
ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΟ 1430 εκκλησία της πόλης που μετατράπηκε
σε τζαμί, από τον ίδιο το σουλτάνο,
ΚΑΙ ΠΟΛΛΕΣ ΑΚΟΜΑ
ΠΟΛΕΙΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ. Μουράτ τον Β', o οποίος τέλεσε
ΜΟΝΗ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΝΗΣΙΔΑ ευχαριστία στο εσωτερικό του ναού
ΑΝΑΜΕΣΑ ΤΟΥΣ ΕΜΕΙΝΕ
για τη νίκη του. Στον όγδοο από
ΠΙΑ Η ανατολικά κίονα της βόρειας
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ!
κιονοστοιχίας υπάρχει στα τούρκικα η
επιγραφή: «Ο σουλτάνος Μουράτ
πήρε τη Θεσσαλονίκη το 883*»
(δηλαδή το 1430).

*Πρόκειται για το έτος Εγίρας 883,
αντιστοιχεί στο χριστιανικό 1430

Πηγή:
http://el.wikipedia.org/wiki/Αχειροπο

ίητος_(Θεσσαλονίκη)

(Φωτογραφίες του δασκάλου)

Οι εχθροί μετέφεραν σκάλες σε πολλά μέρη του τείχους, αλλού όμως δεν έβρισκαν σε ποιο σημείο να τις στηρίξουν,
καθώς τους απωθούσαμε από πάνω μέχρι που μας παρέλυσε ο φόβος, αλλού τις τοποθέτησαν και ανέβηκαν κάποια
σκαλιά. Δεν κατόρθωσαν ωστόσο να φέρουν σε πέρας την αποστολή τους, επειδή κάποιοι δικοί μας που βρίσκονταν εκεί
έδειξαν μεγαλύτερο θάρρος από τους υπόλοιπους και με κατάλληλες για χρήση με το χέρι πέτρες τους γκρέμισαν μαζί με
τις σκάλες.

(…) Καθώς η κατάσταση εξελισσόταν έτσι, οι Τούρκοι εξαγριώθηκαν σε υπερβολικό βαθμό, κρίνοντας πως σε περίπτωση
ήττας θα υφίσταντο μεγάλη ντροπή. Κατέστρωσαν λοιπόν, ένα πιο προσεκτικό σχέδιο και τοποθέτησαν μια σκάλα κοντά
στο Τριγώνιο, στο σημείο όπου ο πύργος έκανε γωνία και δεν υπήρχε κανείς να εμποδίσει όποιον σκαρφάλωνε εκεί.
Εξάλλου το σημείο εκείνο ήταν έρημο από υπερασπιστές.

(…) Οι εχθροί, λοιπόν, έκαναν την είσοδό τους στην πόλη είτε με σκάλες είτε από τα ορύγματα στο τείχος, όπως ήδη
αναφέραμε, και κάποιοι από αυτούς έτρεχαν προς τους ανθρώπους και τις οικίες, ενώ κάποιοι άλλοι έσπευδαν στις πύλες
της πόλης για να τις ανοίξουν διάπλατα ώστε να εισέλθει ο Μουράτ με όλο του το στράτευμα.

Πηγή: Ιωάννης Αναγνώστης, Διήγηση της τελευταίας άλωσης της Θεσσαλονίκης σε επιτομή, Χρονικά των Αλώσεων της Θεσσαλονίκης,
εκδόσεις Άγρα

ΣΤΗ ΔΥΣΚΟΛΗ ΑΥΤΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ο 26
ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ
Η΄ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΖΗΤΑΕΙ ΒΟΗΘΕΙΑ ΑΠΟ Στις 6 Ιανουαρίου 1449 ο Κωνσταντίνος Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
στέφτηκε αυτοκράτορας στο Μοριά και Η΄ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΠΕΘΑΝΕ
ΤΟΝ ΠΑΠΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΦΡΑΓΚΟΥΣ. ΚΑΙ δύο μήνες αργότερα εισήλθε στην
ΑΥΤΟΙΘΑ ΖΗΤΗΣΟΥΝ ΓΙΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΜΑ ΝΕΑ πρωτεύουσα. ΤΟ 1448 ΧΩΡΙΣ ΝΑ
ΚΑΤΑΦΕΡΕΙ ΝΑ
ΠΡΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΟΤΑΓΗ ΤΗΣ (…) Ούτε το θάρρος ούτε η πολιτική
ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ δραστηριότητα του τελευταίου ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΕΙ ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ
ΚΑΘΟΛΙΚΗ. ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΕΙΝΑΙ ΝΑ αυτοκράτορα του Βυζαντίου μπορούσαν ΤΟΥ. ΕΠΟΜΕΝΟΣ
ΧΩΡΙΣΤΕΙ Ο ΛΑΟΣ ΣΕ ΕΝΩΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ να σώσουν την αυτοκρατορία από τη
βέβαιη καταστροφή. Η έσχατη ώρα της ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΤΩΡΑ, ΠΟΥ
ΑΝΘΕΝΩΤΙΚΟΥΣ… αυτοκρατορίας έφτασε όταν μετά το ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ
θάνατο του Μουράτ Β΄(Φεβρουάριος
(Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη) 1451) το θρόνο κατέλαβε ο γιος του ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ,
Μωάμεθ Β΄. ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙ Ο
35. Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ΄
(φανταστικό πορτραίτο) Πηγή: «Ιστορία του βυζαντινού κράτους», τόμος ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ, ΔΕΣΠΟΤΗΣ
Γ΄, Georg Ostrogorsky, ιστορικές εκδόσεις Στεφ. Δ.
ΤΟΥ ΜΟΡΙΑ.
Βασιλόπουλος

Οι Βενετοί έδωσαν πλοία,
μαχητές και τεχνίτες για τη
συντήρηση του στόλου. Οι
Γενουάτες έθεσαν στη διάθεση
του αυτοκράτορα εφτακόσιους
μαχητές και τον ονομαστό
στρατιωτικό Ιωάννη
Ιουστινιάνη. Και ο
Κωνσταντίνος ανέθεσε σ’ αυτόν
τη συντήρηση των τειχών και
την άμυνα της Πόλης.

← Τη ζωγραφιά έκανε
η Παρασκευή Μάντζιου

Ο Κωνσταντίνος ΙΑ' κατέβαλε γενναιόδωρες προσπάθειες να περισώσει από την
Αυτοκρατορία ό,τι ήταν δυνατό, ο ίδιος ως χαρακτήρας διακρινόταν για την
ενεργητικότητα και την ανδρεία του. Ένας Ιταλός ανθρωπιστής, ο Φραντσέσκο Φίλελφο,
τον χαρακτηρίζει ως άνθρωπο «με ευσεβές και ανώτερο πνεύμα». Πολλοί ερευνητές
υποστηρίζουν ότι ο βυζαντινός Αυτοκράτορας κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια σε
αυτόν τον άνισο αγώνα, μετέφερε στην πόλη όλες τις ποσότητες σιτηρών που ήταν
δυνατόν να συγκεντρωθούν και επισκεύασε τα τείχη της πόλης. Η είσοδος του Κεράτιου
κόλπου κλείσθηκε με βαριά αλυσίδα, όπως συνέβαινε κάθε φορά σε επικείμενες
καταστάσεις πολιορκίας για να αποτραπεί η διείσδυση του εχθρικού στόλου. Η φρουρά
της πόλης όμως μόλις έφθανε τις λίγες χιλιάδες.

Ο Αυτοκράτορας στράφηκε για βοήθεια και προς τα κράτη της Δύσης. Τελικά σοβαρές
στρατιωτικές ενισχύσεις δεν κατέφθασαν ποτέ στην πόλη. Αντί για στρατιωτική βοήθεια
στην Κωνσταντινούπολη έφθασε ένας καρδινάλιος, ελληνικής καταγωγής, ο Ισίδωρος,
που είχε λάβει παλαιότερα μέρος στην Σύνοδο της Φλωρεντίας. Ο Ισίδωρος τέλεσε και
μια λειτουργία στην Αγία Σοφία, το γεγονός αυτό όμως προκάλεσε μεγάλη αναταραχή
μεταξύ του πληθυσμού της πόλης.

Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Άλωση_της_Κωνσταντινούπολης_(1453)

36. Πορτραίτο του Μωάμεθ Β΄, από τον Πληροφορίες για έναν βυζαντινό πύργο
Τζεντίλε Μπελλίνι (Λονδίνο, Εθνική που έγινε επί εποχής Ιωάννη
Πινακοθήκη).
Παλαιολόγου μπορείς να διαβάσεις στη
σελίδα 40.

27

ΑΝ ΚΑΤΑΚΤΗΣΩ ΤΗΝ 37. Τμήμα των Θεοδοσιανών τειχών,
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ, ΘΑ με διπλή στοίχιση και πυργίσκους,
ΞΕΠΕΡΑΣΩ ΟΛΟΥΣ ΕΚΕΙΝΟΥΣ
όπως διασώζονται σήμερα.
ΠΟΥ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΑΝ
ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ ΝΑ ΤΗΝ Ο Μωάμεθ Β΄ προετοιμάζει την επίθεσή του:
ΚΑΤΑΛΑΒΟΥΝ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΤΑ
Από τον πρώτο χρόνο της διακυβέρνησής του όμως, όλες οι ενέργειές του έδειχναν πως
ΚΑΤΑΦΕΡΑΝ. προετοιμάζεται για την πολιορκία και την Άλωση της Πόλης, αφού:

Ο Μωάμεθ Β΄  Ετοίμασε πολύ στρατό και τον εξόπλισε με σύγχρονα όπλα.
(Αλέξανδρος Μαράκης)  Ανέθεσε στον Ούγγρο μηχανικό Ουρβανό να κατασκευάσει εβδομήντα πυροβόλα

κανόνια, όπλα πρωτόγνωρα για την εποχή, για να γκρεμίσει, αν χρειαστεί, τα τείχη της
Πόλης.
 Την Άνοιξη του 1452, έχτισε στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου ένα τεράστιο
φρούριο, το Ρούμελη Χισάρ. Το οχυρό ετοιμάστηκε σε λίγους μήνες και η φρουρά του
έκανε έλεγχο σε όλα τα πλοία που περνούσαν τα στενά και τα φορολογούσε.
 Στη διάρκεια της ίδιας χρονιάς ναυπήγησε 150 πολεμικά πλοία και πολλά μικρότερα για
μεταφορές προσώπων και εφοδίων.

Πηγή: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-E105/157/1111,4052/

To 1452, ένας Ούγγρος χύτης κανονιών 38. Το πιο μεγάλο από τα κανόνια του Ουρβανού, η Μπορμπάρδα
ονόματι Orban (Ουρβανός) έφθασε στην
Κωνσταντινούπολη, αναζητώντας τη τύχη Με τα μεγάλα κανόνια τους οι εχθροί προκαλούσαν τρόμο στην πόλη
του στην αυτοκρατορική αυλή. Ήταν ένας γκρεμίζοντας τείχη και πύργους, ενώ πολλοί άνθρωποι σκοτώνονταν, τόσο στο
από τους πολλούς σε αριθμό τεχνικούς ένα στρατόπεδο όσο και στο άλλο, από τα κανόνια, τις σφεντόνες, τα τόξα και τα
μισθοφόρους πού πωλούσαν τη τέχνη τους υπόλοιπα πολεμικά μηχανήματα. Ο πόλεμος συνεχιζόταν αδιάκοπα και, νύχτα και
γυρολογώντας στα Βαλκάνια και πού μέρα, γίνονταν συνεχείς επιθέσεις και συμπλοκές. Ο σουλτάνος πίστευε ότι με
πρόσφερε στον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να κυριέψει εύκολα την πόλη, επειδή εμείς ήμασταν
τον ΙΑ΄ τον Παλαιολόγο μια από τις πλέον λίγοι και ταλαιπωρημένοι. Για το λόγο αυτό δε μας άφηνε ούτε στιγμή σε ησυχία.
ακριβές ικανότητες της εποχής. Την Όμως το μεγάλο και τρομερό κανόνι του, που δεν ήταν κατασκευασμένο από
ικανότητα να κατασκευάζει, με τήξη καθαρό μέταλλο, έσκασε από τους συνεχείς κανονιοβολισμούς τη στιγμή που
ορειχάλκου σε προσχεδιασμένα καλούπια, έβαζε φωτιά ο πυροβολητής και σκορπίστηκε σε πολλά κομμάτια από τα οποία
μεγάλα μπρούτζινα κανόνια. Ο σκοτώθηκαν και πληγώθηκαν πολλοί. Όταν ο σουλτάνος πληροφορήθηκε την
Κωνσταντίνος ενδιαφέρθηκε πάρα πολύ για είδηση, στενοχωρήθηκε πολύ και έδωσε διαταγή να φτιάξουν κανόνι πολύ πιο
τη προσφορά του Ουρβανού και έδωσε ισχυρό από το προηγούμενο. (Γεώργιος Φραντζής αξιωματούχος και ιστορικός συγγραφέας, που
εντολή μίσθωσής του με ένα μικρό μισθό
ώστε να τον κρατήσει στη Πόλη. Όμως ο έγραψε το χρονικό της άλωσης της Κωνσταντινούπολης.)
Κωνσταντίνος είχε λίγα διαθέσιμα κεφάλαια
για να επενδύσει στη κατασκευή νέων όπλων. Πηγή: Το χρονικό της πολιορκίας και της άλωσης της Κωνσταντινούπολης
Τα μπρούτζινα κανόνια ήσαν πάρα πολύ Συγγραφέας: Barbaro, Nicolo Φραντζής, Γεώργιος, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
ακριβά, κατά πολύ πάνω από τα οικονομικά
μέσα άμεσης πληρωμής σε μετρητά του
αυτοκράτορα. Η ισχνή αμοιβή του Ουρβανού
δεν καταβάλετο ούτε τακτικά και καθώς ο
καιρός διήρχετο ο αρχιτεχνίτης έγινε άπορος.
Έτσι αργότερα κατά το ίδιο έτος αποφάσισε
να βρει τη τύχη του αλλού.

Πηγή: http://www.hellasontheweb.org/2010-04-05-22-

32-27/2010-04-06-11-49-23/1647-2011-08-30-19-43-11

Σύμφωνα με τον ιστορικό Γεώργιο 28 Ο αγώνας ήταν άνισος για τους
Φραντζή και έμπιστο σύμβουλο του Βυζαντινούς, που είχαν να
τελευταίου αυτοκράτορα Οι Οθωμανοί προ των τειχών αντιπαρατάξουν μόλις 7.000 άνδρες, οι
Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, τα 2000 από τους οποίους μισθοφόροι,
πρώτα Οθωμανικά στρατεύματα Τα πρώτα οθωμανικά αποσπάσματα κυρίως Ενετοί και Γενουάτες, ενώ στην
κατέφθασαν στις 2 Απριλίου, ενώ έκαναν την εμφάνιση τους στις 2 Πόλη είχαν απομείνει περίπου 50.000
ολόκληρο το στράτευμα έφτασε Απριλίου, ενώ ολόκληρο το στράτευμα κάτοικοι με προβλήματα επισιτισμού. Η
σταδιακά έξω από τα τείχη της έφτασε σταδιακά έξω από τα τείχη της Βασιλεύουσα περιβαλλόταν από ξηράς
πόλης έως στις 5 Απριλίου. Την πόλης έως στις 5 Απριλίου. Την ίδια με διπλό τείχος και τάφρο. Το τείχος
ίδια ημερομηνία έφτασε και ο ημερομηνία έφτασε και ο σουλτάνος με αυτό, που επί 1000 χρόνια είχε
σουλτάνος με τις τελευταίες τις τελευταίες μονάδες και αμέσως βοηθήσει την Κωνσταντινούπολη να
μονάδες και αμέσως απέκλεισε την απέκλεισε την πόλη από στεριά και αποκρούσει νικηφόρα όλες τις επιθέσεις
πόλη από στεριά και θάλασσα. Στις θάλασσα. των εχθρών της, τώρα ήταν έρμαιο του
6 Απριλίου, ο Τούρκος Σουλτάνος πυροβολικού του σουλτάνου, που από
Μωάμεθ ο Πορθητής κήρυξε και Όσον αφορά την διάταξη των αντιπάλων, τις 12 Απριλίου άρχισε καθημερινούς
επίσημα την πολιορκία της ο αυτοκράτορας με τα καλύτερα κανονιοβολισμούς.
Κωνσταντινούπολης, αφού πρώτα στρατεύματά του ανέλαβε την υπεράσπιση
πρότεινε στον Κωνσταντίνο του μεσαίου τμήματος των χερσαίων Οι Τούρκοι προσπάθησαν πολλές φορές
Παλαιολόγο να εγκαταλείψει την τειχών (Μεσοτειχίου), που ήταν και τα πιο να σπάσουν την αλυσίδα που έφραζε
Πόλη, υποσχόμενος ότι θα ευπρόσβλητα, γιατί σ’ εκείνο το σημείο τα τον Κεράτιο κόλπο και προστάτευε την
σεβαστεί τη ζωή των κατοίκων. Ο διέσχιζε κάθετα ο χείμαρρος Λύκος. ανατολική πλευρά της
Παλαιολόγος αρνήθηκε, με Απέναντί του τάχθηκε ο σουλτάνος με Κωνσταντινούπολης. Στις 20 Απριλίου
αποτέλεσμα να αρχίσει η τους γενίτσαρους και άλλες επίλεκτες ένας στολίσκος με εφόδια υπό τον
πολιορκία. Η μάχη ήταν σφοδρή, μονάδες, καθώς και το μεγάλο κανόνι που πλοίαρχο Φλαντανελλά κατορθώνει να
με τον βυζαντινό στρατό κατασκεύασε ο Ουρβανός. διασπάσει τον τουρκικό κλοιό μετά από
(ενισχυμένο από Γενουάτες φοβερή ναυμαχία και να εισέλθει στον
μισθοφόρους) να αμύνεται με Πηγή: Κεράτιο, αναπτερώνοντας τις ελπίδες
επιτυχία για αρκετό καιρό εναντίον http://el.wikipedia.org/wiki/Άλωση_της_Κωνσταντιν των πολιορκούμενων.
του τεράστιου όγκου του
οθωμανικού στρατού. Στις 21 ούπολης_(1453) Ο Μωάμεθ κατάλαβε αμέσως ότι μόνο
Μαΐου ο σουλτάνος έστειλε πρέσβη το πυροβολικό του δεν έφθανε για την
στην Κωνσταντινούπολη. Ζητούσε Ο Ιωάννης Ιουστινιάνης εκπόρθηση της Πόλης, εφόσον
την παράδοση της πόλης με την παρέμεινε απρόσβλητος ο Κεράτιος. Με
υπόσχεση να επιτρέψει στον Πλοίαρχος και διοικητής των δύο πλοίων τη βοήθεια ενός ιταλού μηχανικού
Αυτοκράτορα και σε όσους το της Γένοβας ήταν ένας επιδέξιος, κατασκεύασε δίολκο και τη νύχτα της
επιθυμούσαν να φύγουν με τα γενναίος και εμπειροπόλεμος άντρας, που 21ης προς την 22α Απριλίου, 70
υπάρχοντά τους. Επίσης, θα λεγόταν Ιωάννης Ιουστινιάνης και είχε περίπου πλοία σύρθηκαν από τον
αναγνώριζε τον Κωνσταντίνο ως μαζί του γενναίους στρατιώτες. Βόσπορο προς τον Κεράτιο. Η
ηγεμόνα της Πελοποννήσου. Τέλος, (Γεώργιος Φραντζής) κατάσταση για τους πολιορκούμενους
εγγυόταν για την ασφάλεια του έγινε πλέον απελπιστική, καθώς έπρεπε
πληθυσμού που θα παρέμενε στην Πηγή: Το χρονικό της πολιορκίας και της άλωσης να αποσπάσουν δυνάμεις από τα τείχη
πόλη, πρόταση που ο Παλαιολόγος της Κωνσταντινούπολης για να προστατεύσουν την Πόλη από
εκ νέου απέρριψε. Στις 29 Μαΐου την πλευρά του Κεράτιου, όπου δεν
έγινε η τελική επίθεση στην Πόλη. Συγγραφέας: Barbaro, Nicolo Φραντζής, Γεώργιος, υπήρχαν τείχη.
Ένας από τους κύριους Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
υπερασπιστές της, ο Γενουάτης Πηγή:
Ιουστινιάνι, τραυματίστηκε σοβαρά
και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει http://news247.gr/eidiseis/afieromata/29_maioy_1
τον αγώνα. Αυτή η απώλεια υπήρξε
ανεπανόρθωτη για τους 453_h_alwsh_ths_polhs_apo_ton_othwmaniko_st
Βυζαντινούς. Λίγο αργότερα, οι
Οθωμανοί εισέβαλαν στην rato.2272748.html
Κωνσταντινούπολη, η οποία επί της
ουσίας ήταν πλέον δικιά τους. Ο 39. Η Άλωση της Πόλης
Κωνσταντίνος Παλαιολόγος
παράλληλα, βρήκε τον θάνατο
πολεμώντας σαν απλός στρατιώτης.

Πηγή:
http://www.iefimerida.gr/news/107768/οι-

θρύλοι-και-η-πραγματικότητα-για-την-
αλωση-της-κωνσταντινούπολης

29

Ένα από τα μεγαλύτερα και διασημότερα
κανόνια του Μεσαίωνα ήταν η γιγαντιαία
μπομπάρδα του Μωάμεθ Β΄, με την οποία
κομμάτιασε τα τείχη της Κωνσταντινούπολης
το 1453. Το τέρας εκείνο χυτεύτηκε επιτόπου,
ζύγιζε 19 τόνους, και χρειάστηκαν 200 άντρες
και 60 βόδια για να μεταφερθεί στη θέση του,
μπροστά από τα αξεπέραστα διπλά τείχη της
πόλης, που δεν είχαν γκρεμιστεί ούτε μια φορά
σε χίλια χρόνια.

Πηγή: ERIC CHALINE, Οι χειρότερες εφευρέσεις της
Ιστορίας και οι άνθρωποι που τις επινόησαν, εκδόσεις

Κλειδάριθμος

40. Ο δικέφαλος αετός,
με το μονόγραμμα
(συμπίλημα) των

Παλαιολόγων στο κέντρο.

29 Μαϊου 1453: Όταν «η Πόλις εάλω....» (Παρασκευή Μάντζιου)
(Χριστίνα Τσαουσίδου)
Στις 21 Μαΐου, ο σουλτάνος έστειλε πρέσβη στην
Κωνσταντινούπολη. Ζητούσε την παράδοση της
πόλης με την υπόσχεση να επιτρέψει στον
Αυτοκράτορα και σε όσους το επιθυμούσαν να
φύγουν με τα υπάρχοντά τους. Επίσης, θα
αναγνώριζε τον Κωνσταντίνο ως ηγεμόνα της
Πελοποννήσου, ενώ θα εγγυόταν για την ασφάλεια
του πληθυσμού που θα παρέμενε στην Πόλη.

Ο Παλαιολόγος απαντά με αποφασιστικότητα αλλά
και αξιοπρέπεια: δέχονταν να πληρώσει
υψηλότερους φόρους υποτέλειας και να
παραμείνουν στα χέρια των Τούρκων όλα τα
κάστρα και τα εδάφη που είχαν στο μεταξύ
κατακτήσει.

Για την Κωνσταντινούπολη όμως δήλωσε:

«Τὸ δὲ τὴν πόλιν σοὶ δοῦναι οὔτ' ἐμὸν ἐστίν οὔτ'
ἄλλου τῶν κατοικούντων ἐν ταύτῃ• κοινῇ γὰρ γνώμῃ
πάντες αὐτοπροαιρέτως άποθανοῦμεν καὶ οὐ
φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν.

(Το να σου (παρα)δώσω όμως την πόλη ούτε σε
εμένα επαφίεται ούτε σε άλλον από τους κατοίκους
της - διότι με κοινή απόφαση οι πάντες θα
αποθάνουμε αυτοπροαίρετα και δεν θα
υπολογίσουμε τη ζωή μας).

Πηγή: http://www.iefimerida.gr/news/52795/29-μαϊου-1453-
όταν-«η-πόλις-εάλω»

30

Οι πηγές των εικόνων μας:

1. Παγκόσμιος Ιστορία, συνταχθείσα υπό την διεύθυνσιν Στάθη Καραβία, εκδοτικός οίκος «Ελευθερουδάκης», σελ. 223
2. http://el.wikipedia.org/wiki/Λέων_Γ΄
3. Παγκόσμιος Ιστορία, συνταχθείσα υπό την διεύθυνσιν Στάθη Καραβία, εκδοτικός οίκος «Ελευθερουδάκης», σελ. 22
4. http://el.wikipedia.org/wiki/Ιουστινιανός_Β΄
5. http://clubs.pathfinder.gr/agiografia/39791?zoom=12&album=12319
6. http://el.wikipedia.org/wiki/Τέμενος_Γκιουλ
7. http://www.zotiko.gr/index.php/tochoriomas/55-keimena/342-war-on-icons
8. http://el.wikipedia.org/wiki/Κωνσταντίνος_Ε΄_ο_Κοπρώνυμος
9. http://el.wikipedia.org/wiki/Εικονομαχία
10. http://peristeris.blogspot.gr/2011/03/blog-post_10.html
11. http://www.imcorfu.gr/agia%20theodora/agiatheodora.htm
12. http://el.wikipedia.org/wiki/Βασίλειος_Α’
13. http://el.wikipedia.org/wiki/Βασίλειος_Α’
14. http://mvgatos.blogspot.gr/2011/03/1961.html
15. http://www.phorum.gr/viewtopic.php?f=51&t=206273
16. http://el.wikipedia.org/wiki/Ευδοκία
17. http://vizantinonistorika.blogspot.gr/2013/03/blog-post_2804.html
18. http://www.diakonima.gr/2013/08/06/τα-εν-οίκω-εν-δήμω-διατροφή-στο-βυζάντ/
19. Περιοδικό Ιστορία, αρ. τεύχους 166, Απρίλιος 1982
20. http://en.wikipedia.org/wiki/Alp_Arslan
21. http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-E105/157/1111,4052/
22. http://1dimplagiarist.blogspot.gr/2012/02/1185.html
23. http://www.pemptousia.gr/2012/05/η-άλωση-του-1204-και-οι-συνέπειες-της/
24. http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=157482
25. http://history-gymelliniko.blogspot.gr/2013/03/blog-post.html
26. http://el.wikipedia.org/wiki/Λατινοκρατία
27. http://www.istorikathemata.com/2011/05/29-1453.html
28. http://kastrathessaloniki.blogspot.gr/2013/04/blog-post_21.html
29. http://anagnostikon.blogspot.gr/2013/01/239.html
30. http://el.wikipedia.org/wiki/Οσμάν_Α΄
31. http://88.218.128.7/DGlFILES/ProcessedMaterial/7760/jpg/mitropoleis_Prousa_1208.jpg
32. http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Y%C4%B1ld%C4%B1r%C4%B1mBayezit4.jpg
33. http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=283068
34. http://commons.wikimedia.org/wiki/File:II._Murat.jpg
35. http://el.wikipedia.org/wiki/Άλωση_της_Κωνσταντινούπολης_(1453)
36. http://el.wikipedia.org/wiki/Άλωση_της_Κωνσταντινούπολης_(1453)
37. http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Car_bed_1.jpg
38. http://kavadakis.blogspot.gr/
39. http://www.iefimerida.gr/news/107768/οι-θρύλοι-και-η-πραγματικότητα-για-την-αλωση-της-κωνσταντινούπολης
40. http://el.wikipedia.org/wiki/Δυναστεία_Παλαιολόγων#.CE.9F.CE.B9.CE.BA.CF.8C.CF.83.CE.B7.CE.BC.CE.B1

Η αλυσίδα του Κερατίου Κόλπου

http://www.palmografos.com/permalink/14712.html

31

ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ, ΕΥΣΤΡΟΦΟΙ ΚΑΘΩΣ
ΗΤΑΝ, ΕΒΓΑΖΑΝ ΑΜΕΣΩΣ

ΠΑΡΑΤΣΟΥΚΛΙΑ ΓΙΑ ΟΣΑ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΑ
Η ΑΡΕΤΕΣ ΕΙΧΑΝ ΟΙ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΙ
ΤΟΥΣ. ΤΟ ΙΔΙΟ ΕΚΑΝΑΝ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ
ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΕΣ ΤΟΥΣ. ΑΣ ΔΟΥΜΕ
ΜΕΡΙΚΟΥΣ ΑΠΟ ΑΥΤΟΥΣ.

Ιουλιανός ο Παραβάτης (361-363)
Ο Ιουλιανός ήταν ο τελευταίος ειδωλολάτρης Ρωμαίος αυτοκράτορας. Είχε απορρίψει τον
Χριστιανισμό και ήταν οπαδός του Νεοπλατωνισμού. Επιπλέον πήρε μέτρα κατά των
Χριστιανών. Για το λόγο αυτό είχε προκαλέσει το μένος μεταγενέστερων χριστιανών
συγγραφέων και λογίων, αρχής γενομένης από τον Ιωάννη Χρυσόστομο και τον Γρηγόριο
τον Θεολόγο, που του προσέδωσαν τον χαρακτηρισμό «Αποστάτης» ή «Παραβάτης».

Λέων Α’ ο Θραξ (457-474)
Το όνομα του Λέοντος πριν γίνει αυτοκράτορας ήταν Marcellus. Το 470 ο Αρνατμπούρ,
γιος του πανίσχυρου Αλανού μάγιστρου Άσπαρ, υποκίνησε εξέγερση του στρατού στη
Θράκη, που απέτυχε. Ο Λέων συνειδητοποίησε ότι ο Άσπαρ ήταν σοβαρή απειλή και
αποφάσισε την εξόντωση του Άσπαρ και του Αρνταμπούρ που δολοφονήθηκαν στο παλάτι, το 471,
από ευνούχους.
Μετά από αυτό, ο Λέων απέκτησε το παρατσούκλι «Μακέλλης», που παραπέμπει στη λατινική λέξη
για το «χασάπη» και είναι παραφθορά του αρχικού του ονόματος «Μάρκελλος».
Επιπλέον, επειδή ήταν από τη Θράκη, έμεινε στην Ιστορία σαν Λέων ο Θραξ ή Λέων ο Δαξ (εκ
Δακίας).

Ζήνων (474-475 & 476-491)
Ο Ζήνων καταγόταν από την Ισαυρία, μια περιοχή γύρω από την οροσειρά του Ταύρου
στη Μικρά Ασία, και το πραγματικό του όνομα ήταν Ταρασικόδισσα Τρασκαλισσαίος.
Έκανε καριέρα στο στρατό και έγινε στρατηγός. Όταν ο Λέων Α’ (που έψαχνε για
ερείσματα) τον έκανε γαμπρό του, του έδωσε το πιο πολιτισμένο, και ελληνοπρεπέστατο, «Ζήνων». Ο
Λέων γενικά φαίνεται ότι είχε αδυναμία στα ελληνικά ονόματα. Εκτός από το δικό του, είχε διαλέξει
ελληνικότατο όνομα και για την κόρη του, την Αριάδνη.
Ο Ζήνων δεν ήταν αγαπητός, επειδή δεν προερχόταν από την άρχουσα ελληνορωμαϊκή τάξη. Του
είχαν δώσει το προσωνύμιο ο «Βάρβαρος» λόγω της καταγωγής του. Και άλλοι αυτοκράτορες μετά
από αυτόν ήταν Ίσαυροι, αλλά δεν εθεωρούντο πλέον βάρβαροι.

Αναστάσιος I (491-518)
Οι σύγχρονοί του τον αποκαλούσαν «Δίκορο» επειδή τα μάτια του είχαν παράταιρα
χρώματα: το ένα ήταν μαύρο και το άλλο γαλάζιο.

32

ΤΙ ΠΕΡΙΕΡΓΑ Κώνστας Β΄ (641-668)
ΟΝΟΜΑΤΑ!
Ο Κώνστας Β΄ είχε βαπτιστεί Ηράκλειος (το όνομα του παππού του) και βασίλεψε
επισήμως με το όνομα Κωνσταντίνος. Το «Κώνστας» ήταν ένα μειωτικό προσωνύμιο που
καθιερώθηκε στην ιστοριογραφία.

Ο Κώνστας έφερε επίσης ένα από τα πιο χαρακτηριστικά επίθετα της Βυζαντινής ονοματολογίας:
Έγινε γνωστός και ως «Πωγωνάτος» λόγω της χαρακτηριστικής γενειάδας του. Δεδομένου ότι όλοι οι
αυτοκράτορες μετά τον Φωκά ήταν γενειοφόροι, θα μπορούσε κανείς να υποθέσει πως η δικιά του η
γενειάδα ήταν πραγματικά εντυπωσιακή. Δεν είναι όμως έτσι.
Ο λόγος που πήρε το προσωνύμιο είναι άλλος: Ο Κώνστας όταν ανέβηκε στο θρόνο ήταν 11 ετών. Για
μερικά χρόνια βασίλευε όντας, κυριολεκτικά «αμούστακο παιδί». Όταν άρχισαν να εμφανίζονται οι
πρώτες τρίχες στο πρόσωπό του, οι υπήκοοί του χαιρέτισαν το γεγονός και, με προφανώς
φιλοπαίγμονα διάθεση, άρχισαν να τον αποκαλούν «πωγωνάτο».

Σημειωτέον ότι αναφερόταν σαν Κωνσταντίνος Πωγωνάτος και όχι Κώνστας Πωγωνάτος. Όλο αυτό
το μπέρδεμα με τα ονόματα δημιούργησε μια δικαιολογημένη σύγχυση, και μέχρι τη δεκαετία του
1990, οι ιστορικοί πίστευαν πως ο γιος του, Κωνσταντίνος Δ΄, ήταν ο «Πωγωνάτος». Σήμερα είναι
εξακριβωμένο πως ο Κώνστας Β΄ ήταν ο αληθινός Πωγωνάτος.

Κωνσταντίνος ΣΤ΄ ο Τυφλός (780-797)

Ο Κωνσταντίνος ΣΤ΄ είχε την προσωνυμία ο «Τυφλός» επειδή τον τύφλωσαν μετά την
εκθρόνισή του.
Αυτό δεν ήταν και τόσο ασυνήθιστο. 5 Βυζαντινοί αυτοκράτορες τυφλώθηκαν από
αντιπάλους και σφετεριστές. Ένας από αυτούς μάλιστα (ο Ισαάκιος Άγγελος) επανήλθε
στην εξουσία όντας τυφλός.

Δύο στοιχεία πρέπει να έκαναν την περίπτωση του Κωνσταντίνου ΣΤ΄ ξεχωριστή και χάρισαν σ’ αυτόν
ειδικά τον τίτλο του Τυφλού: Πρώτον, ήταν ο πρώτος αυτοκράτορας που τυφλώθηκε και, δεύτερον,
τυφλώθηκε κατά διαταγή της μητέρας του, Ειρήνης...

Νικηφόρος Α΄ Λογοθέτης (802-811)
Ο Νικηφόρος είχε τα επίθετα «Λογοθέτης» ή «Γενικός». Η αιτία γι’ αυτό ήταν ότι είχε
διατελέσει υπεύθυνος οικονομικών πριν γίνει αυτοκράτορας και ο κάτοχος αυτού του
οφικίου στο Βυζάντιο έφερε τον τίτλο «Λογοθέτης του Γενικού».

Μιχαήλ Β΄ ο Τραυλός (820-829)
Ο Μιχαήλ είχε το παρατσούκλι «Τραυλός» ή «Ψελλός» (που σημαίνει επίσης τραυλός).
Παρά το παρατσούκλι του, ο Μιχαήλ Β΄ μάλλον δεν τραύλιζε. Πιστεύεται ότι απλώς δεν
μιλούσε καλά ελληνικά. Μιλούσε με πολύ βαριά προφορά και με αγωνιώδη προσπάθεια
να βρει τις σωστές λέξεις. Είχε γεννηθεί στο Αμόριον της Φρυγίας και τον κορόιδευαν
επαρχιώτη και αμόρφωτο, αλλά ήταν ικανότατος ηγέτης.

Μιχαήλ Γ΄ ο Μέθυσος (842-867)

Ο Μιχαήλ Γ΄ είχε το άκρως υποτιμητικό επίθετο ο «Μέθυσος». Τον είχαν περιγράψει σαν
αμαρτωλό, βάναυσο, βίαιο, φιλήδονο και -βεβαίως- μέθυσο. Η σύγχρονη ιστορική έρευνα
τον έχει αποκαταστήσει σε μεγάλο βαθμό, αποδεικνύοντας τον πολύ σημαντικό ρόλο που
έπαιξε η βασιλεία του στην αναγέννηση του Βυζαντίου κατά τον 9ο αιώνα.

Ενδεχομένως ο Μιχαήλ ήταν πράγματι φιλήδονος (ελάχιστοι αυτοκράτορες δεν ήταν) αλλά κατά πάσα
πιθανότητα οι ιστορικοί της Μακεδονικής δυναστείας, που επακολούθησε, υπερέβαλαν αναζητώντας
δικαιολογίες για το φόνο του Μιχαήλ από τον Βασίλειο Α΄, τον γενάρχη της λαμπρής Μακεδονικής
δυναστείας. Πάντως το «Μέθυσος» έμεινε.

Πηγή: http://www.byzantium.xronikon.com/bitgrname.html

33

Το Άγιο Όρος αποτελεί αυτοδιοίκητο τμήμα του Ελληνικού
Κράτους, που βρίσκεται στη χερσόνησο του Άθω της
Χαλκιδικής στη Μακεδονία.

Περιλαμβάνει είκοσι Ιερές Μονές και άλλα μοναστικά
ιδρύματα και ανεπίσημα χαρακτηρίζεται ως "Αυτόνομη
Μοναστική Πολιτεία". Αποτελεί το κέντρο του Ορθόδοξου
χριστιανικού μοναχισμού με μνημεία μεγάλης εθνικής,
ιστορικής, θρησκευτικής, γραμματειακής και πολιτισμικής
αξίας σε παγκόσμια κλίμακα.

Από το 1988 συγκαταλέγεται στον κατάλογο των Μνημείων
Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Άγιο_Όρος

Το Άγιον Όρος Η παρουσία του οσίου Αθανασίου στον Άθω από τα μέσα του
10ου αι. επέδρασε καταλυτικά στην εξέλιξη των αγιορειτικών
(http://www.agiooros.net/) πραγμάτων με την ίδρυση οργανωμένης μοναστικής
πολιτείας. Οι προσπάθειες του οσίου επικυρώθηκαν με το
«Μια χώρα υπάρχει εις τον κόσμον, το όρος Άθως, αξία μεγάλου Τυπικό του αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή το 972 και το
θαυμασμού. Έχει θαυμάσιο κλίμα και κάθε είδους βλάστηση . μεταγενέστερο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ΄
Λούζεται από καθαρές του ήλιου ακτίνες και στολίζεται με δέντρα Μονομάχου το 1045, που αποσκοπούσαν στην οργάνωση της
πολυποίκιλα, με άλση και λειμώνες. Είναι πλούσιο από έργα αγιορειτικής διοίκησης και στη θέσπιση γενικότερων κανόνων
ανθρώπων . Εδώ έχουν συγκεντρωθεί όλα τα γνωρίσματα της αρετής, μοναχικής συμπεριφοράς. Η ίδρυση της Μεγίστης Λαύρας
είτε στη φύση κοιτάξει κανείς, είτε στο μοναχικό βίο των ανθρώπων από τον όσιο με τη βοήθεια του αυτοκράτορα Νικηφόρου
που έχουν ζήσει εκεί»… Φωκά ήταν η απαρχή νέων μοναστικών δεδομένων για το
Άγιον Όρος. Την ίδρυση της μονής αυτής ακολουθεί η ίδρυση
Νικηφόρος Γρηγοράς (βυζαντινός ιστορικός) και άλλων μοναστηριακών συγκροτημάτων, των Ιβήρων, του
Βατοπεδίου και άλλων μεγάλων μονών. Στον 11ο αι., αφού
πια σταθεροποιείται ο κοινοβιακός βίος στο Όρος, ιδρύθηκαν
πολλά μοναστήρια τα οποία έφτασαν τα 180. Ήδη πλέον με το
τυπικό του Κωνσταντίνου Θ΄ Μονομάχου επισημοποιήθηκε η
χρήση της ονομασίας «Άγιον Όρος» για όλη τη χερσόνησο.

Πηγή: http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2367

Ο Άγιος Αθανάσιος Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας Την τρίτη, την ανατολικότερη και μαγευτικότερη χερσόνησο
ο Αθωνίτης θεωρείται ο της Χαλκιδικής, τη χερσόνησο του Άθωνα, κατέχει σήμερα
θεμελιωτής του μοναχισμού Είναι η μεγαλύτερη και η πρώτη στην ολόκληρη η Αγιορείτικη πολιτεία. Είναι ο μοναδικός χώρος
ιεραρχία Μονή του Αγίου Όρους. στην Ελλάδα, που είναι ολόκληρος αφιερωμένος στην
στο Άγιο Όρος προσευχή και τη λατρεία του Θεού.
Κτίστηκε το 963 από τον Όσιο Αθανάσιο Γι’ αυτό και ονομάζεται Άγιο Όρος.
http://el.wikipedia.org/wiki/Άγιος_ τον Αθωνίτη με χρήματα που Το Άγιο Όρος έχει μήκος περίπου 50 χιλιόμετρα, πλάτος από
Αθανάσιος_Αθωνίτης προσέφεραν οι αυτοκράτορες 8 μέχρι 12 χιλιόμετρα και η έκταση του καλύπτει 350 περίπου
Νικηφόρος Φωκάς και Ιωάννης τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Τσιμισκής. Τα σύνορα της μοναστικής πολιτείας ορίζονται, στο χερσαίο
χώρο, με μια νοητή γραμμή που αρχίζει από την δυτική ακτή
http://www.hotelsline.gr/root/newhotel/mx/m_ από την τοποθεσία «Φραγκόκαστρο» και φτάνει ως το
Halkidiki_MoniMegistisLavras.asp ακρωτήρι «Αράπης», στην απέναντι άκρη.
Οι φυσικές τοποθεσίες της χερσονήσου είναι αξιοθαύμαστες.
Το βουνό Άθωνας που δεσπόζει σ΄ αυτή, είναι ένας τεράστιος
κώνος με ύψος 2.033 μέτρα. Η γυμνή κορυφή του λες και
λογχίζει τον ουρανό και οι πλαγιές του, κατάφυτες από
αιωνόβια δέντρα, δημιουργούν μία ασύγκριτη αισθητική
ομορφιά σε όλη τη μαγευτική αυτή περιοχή.

Πηγή: http://www.inathos.gr/athos/el/

34

Άγιος Δημήτριος ο Μυροβλύτης – Μανουήλ Πανσέληνος, Πρωτάτο, περίπου 1290 μ.Χ.
http://www.diakonima.gr/2013/10/26/άγιος-δημήτριος-ο-μυροβλύτης/

Ο Μανουήλ Πανσέληνος ήταν Έλληνας αγιογράφος από τη Θεσσαλονίκη. Δεν είναι γνωστά τα στοιχεία της ζωής του.
Άφησε πολλές σημαντικές αγιογραφίες στο Άγιο Όρος, ιδίως στην μονή Βατοπεδίου, της Λαύρας και του Πρωτάτου των
Καρυών. Τα έργα του κατατάσσονται χρονολογικά μεταξύ του 11ου και 13ου αιώνα. Έργο του θεωρείται και το παρεκκλήσι
του Αγίου Ευθυμίου στη Θεσσαλονίκη.

Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Μανουήλ_Πανσέληνος

35

ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ, ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΣΕ Η ΜΙΚΡΟΤΕΧΝΙΑ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ
ΑΛΛΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ, ΠΟΛΛΟΙ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΟΠΩΣ
ΜΟΝΑΧΟΙ ΑΣΧΟΛΟΥΝΤΑΙ ΜΕ
Η ΑΡΓΥΡΟΧΡΥΣΟΧΟΪΑ, Η
ΤΗ ΜΙΚΡΟΤΕΧΝΙΑ. ΜΕΤΑΛΛΟΤΕΧΝΙΑ, Η ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ Η
ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΟΥΝ, ΔΗΛΑΔΗ,
ΥΦΑΝΤΟΥΡΓΙΚΗ, Η ΚΕΡΑΜΙΚΗ,
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΕΛΕΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ, Η ΛΙΘΟΓΛΥΠΤΙΚΗ,
ΔΙΑΦΟΡΑ ΑΛΛΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ
Η ΥΦΑΝΤΙΚΗ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΗ Η
ΜΙΚΡΟΥ ΜΕΓΕΘΟΥΣ. ΣΜΑΛΤΟΚΟΛΛΗΤΙΚΗ Κ.Λ.Π.

Ξύλινος σταυρός σκαλισμένος στο χέρι από μοναχό του Αγίου Όρους. Πολλοί μοναχοί
ασχολούνται με διάφορες αγροτικές εργασίες, επίσης με την αγιογραφία, την
ξυλογλυπτική, τη μουσική κ.α

36

Οι πληροφορίες για τα βυζαντινά Τα βιβλία παλαιότερα αναπαράγονταν Στην αρχαία Ελλάδα χρησιμοποιούσαν
χειρόγραφα που υπάρχουν στη σελίδα αυτή με χειρόγραφη αντιγραφή, εργασία που μόνο τα κεφαλαία γράμματα. Επιπλέον,
δεν άφηναν κενά ανάμεσα στις λέξεις,
προέρχονται όλες από το εκπαιδευτικό απαιτούσε πολύ χρόνο και κόπο. Η
πρόγραμμα: χρήση της περγαμηνής αρχικά και του ούτε τόνους χρησιμοποιούσαν ούτε
χαρτιού αργότερα έδωσε τη δυνατότητα σημεία στίξης διέθεταν.
«Στον κόσμο των βυζαντινών να πάρουν τα βιβλία το σχήμα με το
χειρογράφων» οποίο τα ξέρουμε σήμερα. Τα αρχαιότερα Το αρχικό κεφαλαίο γράμμα
βιβλία ήταν γραμμένα σε πάπυρο και (πρωτόγραμμα) στην αρχή ήταν απλό,
Υπουργείο Πολιτισμού, Διεύθυνση σιγά- σιγά όμως γίνεται περίτεχνο και
Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών μνημείων, είχαν σχήμα ρολού (ειλητάριο).
ποικιλόχρωμο.
Αθήνα 1995 Όσο ωραιότερο ήταν ένα βιβλίο, τόσο
ήταν βέβαια και ακριβότερο. Για το λόγο Τα αυτοκρατορικά έγγραφα έκλειναν με
Από τη βυζαντινή εποχή, που διήρκησε αυτό τα καλλιγραφημένα αλλά και τα μια χρυσή σφραγίδα, γι’ αυτό και
περίπου χίλια χρόνια (330 – 1453), σε ονομάζονταν χρυσόβουλα. Ένα
μια γεωγραφική έκταση με αυξομειώσεις εικονογραφημένα χειρόγραφα, για τα χρυσόβουλο του Ανδρόνικου Β΄
οποία απαιτούνταν εξάλλου και
κατά τη διάρκεια των αιώνων, μας Παλαιολόγου φυλάσσεται στο Βυζαντινό
σώζονται περίπου 30.000 χειρόγραφα. ειδικευμένοι ζωγράφοι, οι μικρογράφοι, Μουσείο Αθηνών.
Από αυτά τα χειρόγραφα τα 960 είναι μπορούσαν να αποκτηθούν μόνο από
τους πολύ πλούσιους Βυζαντινούς
εικονογραφημένα.
(κτήτορες) και τα ιδρύματα.
Το πέρασμα από τη μεγαλογράμματη στη
μικρογράμματη γραφή έγινε για λόγους
λειτουργικούς. Η ανάγκη για συντομία
και ταχύτητα οδήγησε στην εμφάνιση

αυτών των παράξενων, ιδιόμορφα
συνδεδεμένων μεταξύ τους γραμμάτων,
άλλοτε όμορφων και κανονισμένων και
άλλοτε βιαστικά ριγμένων στις σειρές

των χαρακώσεων των βυζαντινών
βιβλίων.

Συλλεκτική έκδοση που κυκλοφορήθηκε από τα Ελληνικά Ταχυδρομεία:

«Τα πρωτογράμματα του Αγίου Όρους»

Ειλητάριο Η υπογραφή του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου σε
χρυσόβουλο.
(http://www.24grammata.com/wp-
content/uploads/2011/11/manoscritto.jpg) Παγκόσμιος Ιστορία, συνταχθείσα υπό την διεύθυνσιν Στάθη Καραβία,
εκδοτικός οίκος «Ελευθερουδάκης»

37

Ένα σπάνιο χειρόγραφο:

Οι Ομιλίες του Γρηγορίου Ναζιανζηνού είναι βυζαντινό εικονογραφημένο χειρόγραφο που φυλάσσεται
στην Εθνική βιβλιοθήκη της Γαλλίας με αριθμό BNF MS gr. 510. Είναι έξοχο δείγμα εικονογραφίας από
την εποχή της Μακεδονικής αναγέννησης και της Βυζαντινής τέχνης γενικότερα. Θεωρείται μάλιστα ένα
από τα πολυπλοκότερα και πλέον εξειδικευμένα εικονογραφημένα χειρόγραφα που κατασκευάστηκαν
ποτέ στο Βυζάντιο.

Το χειρόγραφο γράφτηκε το έτος 879 ως 882 στην Κωνσταντινούπολη υπό την αυστηρή επιμέλεια του
Πατριάρχη Φωτίου Α΄. Ο Φώτιος το δώρισε στον Αυτοκράτορα Βασίλειο Α΄ τον ιδρυτή της Μακεδονικής
δυναστείας ως ψυχαγωγικό και επιμορφωτικό ανάγνωσμα. Οι Ομιλίες του Γρηγορίου Ναζιανζηνού ήταν
ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά αναγνώσματα στην Βυζαντινή αυτοκρατορία. Η χρήση των
Ομιλιών ήταν καθιερωμένη στις λειτουργικές τελετές όλο το χρόνο, ενώ αντίγραφά τους ήταν πολύ
διαδεδομένα. Το χειρόγραφο BNF MS gr. 510 περιέχει το πλήρες κείμενο των Ομιλιών του Γρηγορίου
Ναζιανζηνού.

Το πέρασμα του χρόνου έχει φέρει σημαντική φθορά στο χειρόγραφο BNF MS gr. 510. Περιέχει 46
ολοσέλιδες μικρογραφίες, καθώς και ωραιότατα επίτιτιλα και πολλά διακοσμητικά αρχικά γράμματα,
πολλά εκ των οποίων επίχρυσα. Περιέχει επίσης περισσότερες από 200 εικόνες από την ζωή της
αυτοκρατορικής οικογένειας, του Γρηγορίου Ναζιανζηνού, πολλών Αγίων και Μαρτύρων.

Πηγή: http://leipsanothiki.blogspot.gr/2013/10/146.html

Επίχρυσο τετράγωνο διακοσμητικό κόσμημα κατά το πλάτος μιας Επίχρυσο τετράγωνο διακοσμητικό κόσμημα με την επιγραφή:
στήλης που φέρει στο κέντρο του + Γρηγορίου Πρεσβυτέρου εις τον βίον του Αγίου Γρηγορίου του

τον τίτλο της ομιλίας: + Κατά Ιουλιανού στηλιτευτικός α΄. Θεολόγου.
Επίχρυσα διακοσμητικά αρχικά Διακοσμητικό αρχικό γράμμα (Σ).

γράμματα (στη φωτογραφία φαίνονται δύο Α).
Κεφαλαιογράμματη γραφή σε δύο στήλες.

38

Μυρτώ Ηλέκτρα Κωνσταντίνος Σοφία Καραγιάννη
Καριέτη Μαΐδάτσης

Ο Γρηγόριος Ναζιανζηνός και ο Ιουλιανός ο Χριστίνα Χριστίνα Βαρσαμή
φοροεισπράκτορας. Στο περιθώριο ο Ιουλιανός Τσαουσίδου

εισπράττει φόρους. Στο πρωτόγραμμα Τ ο
Γρηγόριος με δύο γραφείς. Λειτουργικές Ομιλίες
Γρηγορίου Ναζιανζηνού, 1136-1155, φ. 73β, κώδ.

339. Σινά. Μονή Αγίας Αικατερίνης.

http://www.fhw.gr/choros/mystras/gr/images/13,14,15B3
b.picB.html

Σάμι Μπρέιμ Κωνσταντίνος Αλέξανδρος
Γιαννιτσιάδης Μαράκης

Χριστίνα
Νουαόγκου

Νίκος Κικιλίντζας

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

Παρασκευή Γιώργος
Μάντζιου Τρατσέλας

39

Βυζαντινή μουσική είναι η εξέλιξη και καλλιέργεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής και πήρε το
όνομα αυτό από την περιοχή του Βυζαντίου που είναι η πρώτη ονομασία της πρωτεύουσας της νέας
αυτοκρατορίας, κατά τον Κωνσταντίνο Παπαρηγόπουλο.

Η Βυζαντινή Μουσική είναι η μουσική της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που μεταφράζεται κι
απαρτίζεται αποκλειστικά από ελληνικά κείμενα ως μελωδία. Έλληνες και ξένοι ιστορικοί συμφωνούν
ότι αυτές οι μελωδίες, οι εκκλησιαστικοί ήχοι και γενικά το όλο σύστημα της βυζαντινής μουσικής,
συνδέεται στενά με το αρχαίο ελληνικό μουσικό σύστημα. Οι αρχές της χρονολογούνται από
ορισμένους μελετητές στον 4ο αιώνα μ.Χ., λίγο μετά τη μεταφορά της πρωτεύουσας της Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη από το Μέγα Κωνσταντίνο.
Η βυζαντινή μουσική που διασώζεται είναι στο σύνολό της εκκλησιαστική, με εξαίρεση κάποιους
αυτοκρατορικούς ύμνους, που και αυτοί έχουν θρησκευτικά στοιχεία. Το βυζαντινό άσμα ήταν
μονωδικό, σε ελεύθερο ρυθμό, και προσπάθησε συχνά να απεικονίσει μελωδικά την έννοια των
λέξεων. Η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε ήταν η ελληνική. Ο βυζαντινός ύμνος, του οποίου υπήρξαν
τρεις τύποι, ήταν η μέγιστη έκφανση αυτού του μουσικού είδους.
Μέρος της βυζαντινής μουσικής, αν και χρονικά μεταγενέστερο μπορεί να θεωρηθεί το δημοτικό
τραγούδι, αν και διαφέρει από την εκκλησιαστική μουσική στο ότι έχει σταθερό μέτρο, ώστε να
εξυπηρετείται και ο χορευτικός σκοπός. Αυτό δεν είναι τυχαίο: στον ίδιο γεωγραφικό χώρο, από τον
ίδιο πολιτισμό η μουσική είναι ενιαία. Μην ξεχνάμε πως η πρώτη φορά που διδάχτηκε (ευρέως) η
δυτική μουσική στον Ελληνικό χώρο, ήταν με την έλευση του Όθωνα. Μέχρι τότε η μουσική που
εκτελείτο, ακουγόταν καταγραφόταν και διδασκόταν (εμπειρικά ή/και σε μουσικοδιδασκαλεία) ήταν η
βυζαντινή.

Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Βυζαντινή_μουσική

Μουσικοί στο Βυζάντιο, μικρογραφία από βυζαντινό χειρόγραφο

Βυζαντινή μουσική: Η ακμή της βυζαντινής περιόδου
Ήταν, στην πραγματικότητα, ο μοναστικός πληθυσμός που παρήγαγε τους πρώτους και εξαιρετικότερους
υμνογράφους και μουσικούς — Ρωμανός ο Μελωδός, Ιωάννης Δαμασκηνός, Ανδρέας ο Κρης, και
Θεόδωρος Στουδίτης. Και ήταν ο μοναστικός πληθυσμός που παρήγαγε επίσης τους εφευρέτες μιας
περίπλοκης μουσικής σημειογραφίας που επέτρεψε στους γραφείς να συντηρήσουν σε χειρόγραφους
κώδικες, τις μουσικές πρακτικές της μεσαιωνικής Ανατολής.

Πηγή: http://www.hellenica.de/Griechenland/Byzanz/GR/VyzantiniMousiki.html

40

Το πανέμορφο παραθαλάσσιο
χωριό της Ν. Φώκαιας με το
καλοδιατηρημένο βυζαντινό
πύργο του Αγίου Παύλου, το
γραφικό λιμανάκι, τις όμορφες
παραλίες και την καθαρή
θάλασσα αποτελεί πόλο έλξης
των παραθεριστών κάθε ηλικίας.
Έχει 1.500 μόνιμους κατοίκους
που το καλοκαίρι ξεπερνούν τους
10.000 και απέχει από τη Θεσσαλονίκη 78 χιλιόμετρα. Είναι από τα νεότερα χωριά
της Κασσάνδρας, γιατί ιδρύθηκε το 1922 από πρόσφυγες Μικρασιάτες. Αν και είναι
νέο χωριό, έχει να επιδείξει μια
μακραίωνη Ιστορία. Η περιοχή
κατοικείται από τα αρχαία χρόνια. Στους
ιστορικούς χρόνους άκμασαν δυο πόλεις.
Η Σάνη αποικία των Ερετριέων,
κτισμένη στη δυτική παραλία και η
Σκίθαι κτισμένη στον Τορωναίο κόλπο.
Το 14ο αιώνα υπάρχουν στην περιοχή
πολλά Αγιορείτικα μετόχια. Το 1407 ο
Ιωάννης Παλαιολόγος παραχώρησε την
περιοχή του σημερινού χωριού στη
μονή Αγίου Παύλου του Αγίου Όρους. Τότε φαίνεται πως κτίστηκε και ο
Βυζαντινός Πύργος, που σώζεται μέχρι σήμερα. Στον Πύργο το 1821 είχε
εγκατεστημένο το στρατηγείο του ο αρχηγός της επανάστασης στη Χαλκιδική
Εμμανουήλ Παπάς.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το πανηγύρι των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στις 29-
30 Ιουνίου. Η λειτουργία τελείται στο εκκλησάκι του Αγίου Παύλου, που βρίσκεται
στην είσοδο του χωριού. Πρόκειται ουσιαστικά για λαξευμένο, στα βραχώδη
πετρώματα του χωριού, Μακεδονικό τάφο, ο οποίος προκαλεί το δέος των
επισκεπτών, καθώς σύμφωνα με την παράδοση εκεί κατέφυγε ο Απόστολος Παύλος
για να γλιτώσει από τους διώκτες του. Στο εσωτερικό του σχηματίζονται δωμάτια και
υπόγειος διάδρομος, ο οποίος οδηγεί στο αγίασμα.
Το χωριό διαθέτει αξιόλογη τουριστική υποδομή, που περιλαμβάνει πολυτελή
ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, εστιατόρια, ουζερί, ταβέρνες, ψαροταβέρνες,
καφετερίες, ζαχαροπλαστεία κλπ. Όσοι επιθυμούν νυχτερινή διασκέδαση μπορούν,
εκτός από τα νεανικά μπαρ, να επιλέξουν για διασκέδαση κέντρα με ζωντανή
μουσική.
Στο χώρο του Πύργου γίνονται σε όλη την καλοκαιρινή περίοδο πολιτιστικές
εκδηλώσεις, που είναι ενταγμένες στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Κασσάνδρας.

Πηγή: http://www.halkidiki.gov.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=984&Itemid=193

(φωτογραφία του δασκάλου)

41

42

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ
ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 3ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ:
ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ
33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ – ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ

ΠΑΙΔΙΟΥ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14

ΤΜΗΜΑ Ε2
ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ – ΕΡΕΥΝΑΣ:
«ΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ»

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ:
ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ
ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ
ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ
ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ
ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ.ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕ… ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ


Click to View FlipBook Version