БАРИЛГЫН МЭДЭЭЛЭЛ СЭТГҮҮЛ

БАРИЛГА, ХОТ БАРИЛГЫН
БАЙГУУЛАЛТЫН ЯАМ ХӨГЖЛИЙН ТӨВ ТӨҮГ

2021 он IV сар №4 (400) Эмхэтгэл - 58 дахь жилдээ
ИПОТЕКИЙН 6 ХУВИЙН ЗЭЭЛД
ГАЗАР ХӨДЛӨЛТ,
БАРИЛГА 3138 ИРГЭН
БАЙГУУЛАМЖ
ХАМРАГДААД БАЙНА

Д.БАТЗОРИГ: Б.ОЮУН:

АРМАТУРЫН ҮНЭ НЭМЭГДСЭН НЬ НАМАР ГЭХЭД
БАРИЛГЫН ҮНЭ ОГЦОМ ӨСӨХӨД АЙМГУУДЫН ЦЭВЭРЛЭХ
НӨЛӨӨЛӨХГҮЙ
БАЙГУУЛАМЖИЙН
БАРИЛГА УГСРАЛТЫН

АЖЛЫГ ДУУСГАНА

БСУОУЛЁГЛАЖЫ,ННУӨРАВАҮСҮАНД

www.barilga.gov.mn

Мэдээ мэдээлэл

2 www.barilga.gov.mn

БАРИЛГА, ХОТ БАРИЛГЫН
БАЙГУУЛАЛТЫН ЯАМ ХӨГЖЛИЙН ТӨВ ТӨҮГ

2021 он IV сар №4 (400) Эмхэтгэл - 58 дахь жилдээ

Б.ОЮУН: ЭНЭ ДУГААРТ ... Мэдээ мэдээлэл

НАМАР ГЭХЭД
АЙМГУУДЫН
ЦЭВЭРЛЭХ

БАЙГУУЛАМЖИЙН
БАРИЛГА УГСРАЛТЫН

АЖЛЫГ ДУУСГАНА

МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ • НОРМ, ДҮРЭМ, ЖУРАМ • ЯРИЛЦЛАГА МЭДЭЭЛЛИЙН ЭМХЭТГЭЛ
ДЭВШИЛТЭТ ТЕХНОЛОГИ • БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТ • НИЙТЛЭЛ • ЗӨВЛӨМЖ
БАРИЛГЫН
www.barilga.gov.mn МЭДЭЭЛЭЛ

МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ БАРИЛГЫН ХӨГЖЛИЙН ТӨВ

• Барилгын материалын үйлдвэрүүдийн МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН
мэдээллийн товхимол хэвлэгдэнэ САЛБАРЫН ХӨГЖЛИЙН ТӨЛӨӨ

• “Ногоон нуур 1008 айлын орон сууц” төслийг "Барилгын мэдээлэл" эмхэтгэлийн редакцийн
хэрэгжүүлэх бэлтгэл ажил хангагдлаа зөвлөлийн дарга Ц. Амарсанаа
/Барилгын хөгжлийн төвийн захирал/
• Төв цэвэрлэх байгууламжийн барилга угсралтын
ажлыг 55 хувьд хүргэнэ Зөвлөлийн дэд дарга М. Ибрай
/Барилгын хөгжлийн төвийн дэд захирал/
• Дарханы цэвэрлэх байгууламжийн барилга
угсралтын ажил 70 хувьтай явагдаж байна Гишүүд БМСШЛ-ийн ахлах шинжээч
П.Энхтуул ББЗТМХ-ийн ахлах мэргэжилтэн
• “Хүн ам нутагшилт суурьшлын хөгжлийн П.Мөнгөнтуул ББЗХХ-ийн мэргэжилтэн
ерөнхий төсөл”-ийн үзэл баримтлалын төслийг Д.Тулга СТХХ-ийн ахлах нягтлан
боловсруулж байна Д.Уранчимэг ННХ-ийн мэргэжилтэн
С.Болормаа ХАНБНСТХ-ийн мэргэжилтэн
• Ипотекийн 6 хувийн зээлд 3138 иргэн Д.Отгонбат ХСДБСТХ-ийн мэргэжилтэн
хамрагдаад байна Ж.Түвшинбаяр

• Залуус хорооллын ажлыг эрчимжүүллээ Дугаар эрхэлсэн:
• Үл хөдлөх хөрөнгө борлуулалтын дижитал С.Содном /ССМХ-ийн мэргэжилтэн/
Дизайнер: Т.Анхбаяр
шилжилт цахим хэлэлцүүлэг боллоо
Хаяг:
ЯРИЛЦЛАГА Улаанбаатар хот, Баруун дөрвөн зам
Их тойруу-1, Барилгын хөгжлийн төв
• Д.Батзориг: Арматурын үнэ нэмэгдсэн нь Утас: 11-327442
барилгын үнэ огцом өсөхөд нөлөөлөхгүй Факс: 976-11-323744
Веб: ww. barilga.gov.mn
• Б.Оюун: Намар гэхэд аймгуудын цэвэрлэх Facebook: Барилгын хөгжлийн төв
байгууламжийн барилга угсралтын ажлыг
дуусгана БАРИЛГЫН МЭДЭЭЛЭЛ ЭМХЭТГЭЛИЙН
РЕДАКЦИД БЭЛТГЭВ.
ТАНИН МЭДЭХҮЙ
УЛААНБААТАР ХОТ
• Буулгаж, нураасан соёлын өвүүд 2021 ОН

ЗӨВЛӨГӨӨ, ЗӨВЛӨМЖ

• Газар хөдлөлт, барилга байгууламж
• Хамгийн хямд өртөгтэй сууцыг хэрхэн барих вэ?

www.barilga.gov.mn 3

Мэдээ мэдээлэл БАРИЛГЫН МАТЕРИАЛЫН

ҮЙЛДВЭРҮҮДИЙН МЭДЭЭЛЛИЙН

товхимол хэвлэгдэнэ

БАРИЛГЫН МАТÅРИАЛЫН - Бүтээгдэхүүний тохирлын
ҮЙЛÄВÝРҮҮÄИЙН МÝÄÝÝЛЛИЙН гэрчилгээний хүчинтэй хугацаа
гэсэн бүлгүүдтэй юм.
ТОВХИМОЛ
Барилын материалын үйлдвэрүүдийн
Улаанбаатар хот судалгааг нэр төрлөөр авч үзвэл
2020 он цементийн хуурай аргын жилд 1,0 сая
хүртэл тонн хүчин чадалтай иж бүрэн
Барилгын хөгжлийн төвийн Барилга, 4, бага оврын 2, чулуунцар хавтангийн
барилгын материалын үйлдвэрлэлийн 72, эрдэс хөвөнгийн 1, элс, дайрга
хэлтэс нь Монгол улсын хэмжээнд хайрга бутлан ангилах 104, өнгөлгөөний
барилгын материалын үйлдвэрийн чулууны 8, барилгын төрөл бүрийн
байршлын судалгааг хийлээ. Судалгааны засал чимэглэл, интерьер экстерьерийн
мэдээлэлд тулгуурлан “Барилгын чиглэлийн 45, автоклавын хөнгөн
материалын үйлдвэрийн байршил”-ын бетоны 25, ханын төрөл бүрийн
газрын зургийг шинэчлэн хэвлүүлсэн. гулдмай, хавтангийн 35 гаруй, керамик
Энэхүү байршлын зургаар товхимол тоосгоны 58, модон хийц эдлэлийн 31,
хэвлүүлэхэд бэлэн болоод байна. металл хийцийн 25 орчим, хуванцар
цонх хаалга, түүний бэлдэцийн 214,
Товхимол нь: бүх төрлийн хуванцар хоолойн холбох
- Барилгын материалын үйлдвэрлэл хэрэгслийн 6, агааржуулалт салхивчийн
4, барилгын хог хаягдал боловсруулах
эрхэлж байгаа аж ахуйн нэгжийн нэр чиглэлийн 1 үйлдвэр байна.
- Аж ахуйн нэгжийн өмчийн хэлбэр
Үүнээс орон нутагт 487, Улаанбаатар
\статус\ хот түүний дагуул хотуудад 563 нийт
- Үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүний 1050 жижиг, дунд үйлдвэр судалгаанд
хамрагдсан.
нэр
- Тухайн орон нутгийн засаг захиргааны Мөн тээрэмдэх 3 цех, ган туйвангийн 13
үйлдвэр, уурхайн зуух бүхий шохойн 11
нутаг дэвсгэрт байгаа үйлдвэрийн тоо үйлдвэр, бэлэн бетон зуурмагийн 151
- Бүтээгдэхүүний нэр төрөл, түүний үйлдвэр, бетоны химийн нэмэлтийн
17 үйлдвэр, бүх төрлийн бетон, төмөр
таних тэмдэг бетон хийц эдлэл, угсармал байшин
- Үйлдвэрийн болон захиргааны үйлдвэр зэрэг 92 үйлдвэр болон төрөл
бүрийн дулаан тусгаарлах материал,
байршил сендвич хавтангийн үйлдвэрүүдийг
- Технологийн заавар бүртгүүлсэн он хамрууллаа.
- Барилгын материалын тусгай

зөвшөөрлийн хүчинтэй хугацаа

4 www.barilga.gov.mn

“НОГООН НУУР 1008 АЙЛЫН ОРОН СУУЦ” Мэдээ мэдээлэл

ТӨСЛИЙГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ БЭЛТГЭЛ
АЖИЛ ХАНГАГДЛАА

айлтай гурван талт

гэрээ байгуулсан

байна. Мөн долоон

айл газар чөлөөлөлтөө

хийж,дөрвөн айлын

газар чөлөөлөлтийн

гэрээг холбогдох

газруудаар хянуулан,

баталгаажуулж 4-р

сард багтаан нүүх,

ариутгал, цэвэрлэгээг

хийх ажил явагдаж

байна

Түүнчлэн төсөл

хэрэгжүүлэх нэгжийн

Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн ИТА болон БНХАУ-ын менежментийн
хүрээнд хэрэгжих “Ногоон нуур 1008
айлын орон сууц” төслийн бүтээн багийн ажилтнуудын байрлах түр байр,
байгуулалтын бэлтгэл ажил бүрэн
хангагдлаа. инженерийн байгууламжийн угсралтын

Төслийн бүтээн байгуулалтын шавыг ажлыг хийж гүйцэтгүүлж бэлэн болгосон
энэ сард тавих байсан ч Коронавирус
цар тахлын улмаас хойшлогдоод байгаа байна. Барилгажих талбайн орц
юм.
чөлөөлөх, дэд станц зөөх, шилжүүлэх,
Сүхбаатар дүүргийн 9-р хороонд
“Ногоон нуур 1008 айлын орон сууц” түр цахилгаан буюу барилгын 2-р эх
төслийг БНХАУ-ын Засгийн газраас
Монгол Улсын Засгийн газарт олгох үүсвэрийн ажлын явцад хяналт тавьж
350 сая юанийн буцалтгүй тусламжийн
хөрөнгөөр хэрэгжүүлэх юм. Төслийн хийж дуусгаад байгаа юм.
бүтээн байгуулалтын ажлын хүрээнд
нийт 84833,6м2 талбай бүхий 21 давхар, Бүтээн байгуулалтын ажил эхлүүлэх
зоорьтой, найман блок барилга барихаар бэлтгэл ажил болох автобусны буудал
төлөвлөөд байна. Мөн авто зам, авто шилжүүлэх орц гарц хийх ажлыг
зогсоол, ногоон байгууламжтай байхаар мөн гүйцэтгэж дуусгаад байгаа юм.
төлөвлөжээ. Тодруулж хэлбэл “Цагаан байрны зүүн
талын автобусны буудал шилжүүлэх
Мөн төсөл хэрэгжих барилгын талбайн орц, гарц гаргах” ажлыг батлагдсан
дээрх 37 нэгж талбар бүхий айлуудаас зураг төсөл, стандартын дагуу
төслийн барилгын талбайд орсон 11 гүйцэтгэж , 2020 оны 11 сарын 10-ны
өдөр ашиглалтад хүлээн авчээ

Мөн буурь, хөрс, суурь хөрсний ус
шүүрүүлэх ажлыг гуравдугаар сарын
1-ний өдрөөс эхэлжээ. Барилгын
талбайд хяналтын цооног өрөмдөх,
усны ундарга тогтоох, дүгнэлт гаргах
ажлууд хийж дуусгасан байна.

www.barilga.gov.mn 5

Мэдээ мэдээлэл ТӨВ ЦЭВЭРЛЭХ
БАЙГУУЛАМЖИЙН

БАРИЛГА

УГСРАЛТЫН АЖЛЫГ
55 ХУВЬД ХҮРГЭНЭ

Улаанбаатар хотын Төв цэвэрлэх хүхэргүйжүүлэгч, биохий хадгалах
байгууламжийг шинээр барих сан, биохий шатаах цамхаг, бойллер
төслийг БНХАУ-ын Засгийн газрын генераторын байгууламж, засварын
хөнгөлөлттэй зээлийн хүрээнд болон агуулах, захиргааны зэрэг бусад
хэрэгжүүлэхээр шийдвэрлэсэн. туслах барилга байгууламжаас бүрдсэн
нийт 37 байгууламж баригдах юм.
Барилга хот байгуулалтын яам нь

төслийн гүйцэтгэгчээр Бүгд Найрамдах Өнөөдрийн байдлаар талбайн бэлтгэл

Хятад Ард Улсын “Чайна тисижу ажлын хүрээнд хөрсний ус доошлуулах,

сивил инженеринг” групп ба “Бээжин өргөх машин механизмуудыг

констракшн инженеринг” группуудын байршуулах зэрэг ажлууд батлагдсан

консорциумыг сонгон шалгаруулж графикын дагуу хийгдэж байна.

түлхүүр гардуулах нөхцөлтэй гэрээ Өнгөрсөн жил био-реакторын 1 дүгээр

байгуулан төслийг хэрэгжүүлж эхлээд хэсгийн 103х205 м хэмжээтэй суурийн

байна. Шинэ цэвэрлэх байгууламж нь цутгалтыг хийж дуусгасан, энэ жил био-

хоногт 250000 м3 бохир ус хүлээн авч реакторын 2 дугаар блокын суурын

цэвэрлэх бөгөөд нийт 17,8 га талбайд ажлыг эхлүүлээд байна. Ажилчид өглөө

төслийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай 07.00 цагаас оройн 19.00 цаг хүртэл

барилга байгууламжийг барьж хоёр ээлжээр ажиллаж байгаа бөгөөд

байгуулна. Мөн гадна автозам, явган 140 гаруй монгол ажилчид цэвэрлэх

хүний зам талбай, ногоон байгууламж байгууламжийн суурийн ажлыг хийж

байгуулах юм. гүйцэтгэж байгаа ба 2021 онд барилга

Шинэ цэвэрлэх байгууламж нь ахуйн угсралтын ажлыг 55 хувьд хүргэхээр
болон үйлдвэрийн бүсийн бохир
усыг хүлээж авах станц, сараалжийн зорьж байна.
байгууламж, агааржуулалтын элс баригч,
ахуйн бохир усны анхдагч тунгаагуур,
нимгэн үет ламелла тунгаагуур,
биореактор , хоёрдогч тунгаагуур,
гүн цэвэрлэгээний тунгаагуур, хэт
туяаны халдваргүйжүүлэх байгууламж,
аваарын сан, агаарын станц, лаг
өтгөрүүлэгч, лаг усгүйжүүлэх, лаг
боловсруулах байгууламж, метантенк,

6 www.barilga.gov.mn

ДАРХАНЫ ЦЭВЭРЛЭХ БАЙГУУЛАМЖИЙН Мэдээ мэдээлэл

БАРИЛГА УГСРАЛТЫН

АЖИЛ 70 ХУВЬТАЙ ЯВАГДАЖ БАЙНА

Барилга, хот байгуулалтын яам Үйлдвэрийн бүсийн насос станцын
10 гаруй аймгийн цэвэрлэх шинэчлэл, дулааны болон бохирын
байгууламжийн технологи, барилга шугам хоолой солих ажил 87 хувьтай,
байгууламжийн төслийг хэрэгжүүлэхээр нийт шугам сүлжээний ажлын угсралт
төлөвлөөд гүйцэтгэж байгаа. Уг 10221м байна.
ажлын хүрээнд Дархан хотын бохир
ус цэвэрлэх байгууламжийн шинэчлэл, Түүнчлэн тоног төхөөрөмжийн ажлын
насос станцын шинэчлэлийн ажил ерөнхий гүйцэтгэгч Пфайфер болон
хийгдэж байна. Дархан хотын цэвэрлэх Эмит түншлэлийн мэргэжилтнүүд
байгууламжийн шинэчлэл, насос болон тоног төхөөрөмж нийлүүлэгч
станцын шинэчлэлийн хүрээнд нийт орны нийлсэн 50-н инженер техникийн
41 барилга байгууламжийг шинээр ажилтан ирж Дарханы цэвэрлэх
барьж угсарна. Тэгвэл 2021 оны I-р байгууламжийн тоног төхөөрөмжийн
улирлын байдлаар 19 байгууламжийн угсралтыг хийх ёстой байсан. Гэвч
барилга угсралтын ажил дуусч, 13 Ковид-19 цар тахлын улмаас ирж
байгууламжийн барилга угсралтын ажил чадаагүй байна. Иймд 2020-2021 онд
үргэлжлэн хийгдэж байна. Тодруулж Төслийн удирдах нэгж, Барилга, хот
хэлбэл төслийн нийт барилга угсралтын байгуулалтын яамны зүгээс Улсын
ажлын явц 70%-тай байгаа аж. болон нийслэлийн онцгой комисс, бусад
холбогдох газруудад хүсэлт тавьсны
“Дархан хотын бохир усны цэвэрлэх үндсэн дээр энэ оны 04 сард эхний
байгууламж болон насос станцуудын ээлжийн долоон хүнийг оруулж ирэх
шинэчлэл”-ийн ажлын гүйцэтгэл 47 зөвшөөрөл аваад байна.
хувьтай байна.

- Нийт бетон цутгалтын 90% хийгдсэн.
- Хийц бүтээц угсралтын 92%

угсарсан.
- Тоног төхөөрөмж угсралтын 12%

хийгдсэн.
- Цахилгаан, механик тоног

төхөөрөмж худалдан авалтын 80%
төслийн талбайд нийлүүлэгджээ

www.barilga.gov.mn 7

Мэдээ мэдээлэл “ХҮН АМЫН НУТАГШИЛТ СУУРЬШЛЫН
ХӨГЖЛИЙН ЕРӨНХИЙ ТӨСӨЛ”-ИЙН ҮЗЭЛ

БАРИМТЛАЛЫН ТӨСЛИЙГ БОЛОВСРУУЛЖ БАЙНА

Барилгын хөгжлийн төвийн Хүн амын зэрэг аргачлалын дагуу ХАНСХЕТ-д
нутагшилт, бүс нутгийн судалгаа холбогдох судалгааг хууль эрх зүйн
төлөвлөлтийн хэлтэс, Хот суурин дэд хүрээнд судалж ХАНСХЕТ-ийн үзэл
бүтцийн судалгаа, төлөвлөлтийн хэлтэс баримтлалын төслийг боловсруулж
нь Монгол Улсын хүн амын нутагшилт, байгаа юм.
суурьшлын хөгжлийн ерөнхий төслийг
боловсруулж байна. Мөн Монгол Улсын Засгийн газрын
хуралдаанд “Хүн амын нутагшилт,
Уг ажлын хүрээнд хууль тогтоомжийн суурьшлын хөгжлийн ерөнхий төсөл”-
тухай хууль болон Засгийн газрын 2016 ийн талаар өнгөрсөн 3 сарын 17 нд
оны 59 дүгээр тогтоолоор баталсан хууль танилцуулсан юм.
тогтоомжийн хэрэгцээ, шаардлагыг
урьдчилан тандан судлах, хууль Танилцуулгын хүрээнд Ерөнхий
тогтоомжийн төслийн үр нөлөөг үнэлэх,
хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэхтэй сайд эдийн засаг, зах зээлийн бодит
холбогдон гарах зардлын тооцоо
таталцлыг харгалзах, бусад яамд, ҮХГ-

тай уялдаж ажиллах талаар чиглэл

өглөө.

8 www.barilga.gov.mn

ИПОТЕКИЙН 6 ХУВИЙН ЗЭЭЛД Мэдээ мэдээлэл

3138 ИРГЭН

ХАМРАГДААД БАЙНА

Барилга, хот байгуулалтын яам сарын 01-ний өдрөөс ипотекийн 6 хувийн
“Алсын хараа -2050” Монгол Улсын хүүтэй зээл олгож хэлсэн. Ингэснээр
урт хугацааны хөгжлийн бодлого, зээлдэгчдээс шаардах орлогын хэмжээ
Монгол Улсыг 2021-2025 онд хөгжүүлэх болон сарын төлбөрийн хэмжээ 20
таван жилийн үндсэн чиглэл, Засгийн хувиар буурч, орлого багатай өрхийн
газрын 2020-2024 оны үйл ажиллагааны хамрагдах боломжийг нэмэгдүүлэх,
хөтөлбөр, “Эрүүл мэндээ хамгаалж, зээлийн дарамтыг бууруулах эерэг үр
эдийн засгаа сэргээх 10 их наядын дагавартай байгаа юм. 2021 оны 1 сарын
цогц төлөвлөгөөнд салбарын талаар 1-ний өдрөөс 4 дүгээр сарын 28-ны
тусгагдсан зорилт, арга хэмжээнүүдийг өдрийн байдлаар нийт 3,138 зээлдэгчид
хэрэгжүүлэн ажиллаж байна. 230,9 тэрбум төгрөгийн ипотекийн зээл
олгосон бөгөөд уг санхүүжилтийн 21,7
Засгийн газрын үйл ажиллагааны хувийг орон нутгийн ипотекийн зээлд
хөтөлбөрийн хүрээнд 2020 оны 10 дугаар зарцуулаад байна.

Өнгөрсөн онд улсын хэмжээнд 15,639
айлын орон сууц ашиглалтад орсноос
5,594 айлын орон сууц нь төрөөс
хэрэгжүүлж буй ипотекийн зээлд,
5,691 айлын орон сууц нь арилжааны
банкуудын эх үүсвэрээр олгосон
ипотекийн зээлээр борлуулагдсан. 2020
онд төрөөс хэрэгжүүлж буй ипотекийн
зээлийн эх үүсвэрт 410.0 тэрбум
төгрөгийг санхүүжүүлжээ.

Цаашид орон нутгийн

иргэдийн худалдан авах

чадварын судалгаа

болон Улаанбаатар хотын

төвлөрлийг сааруулж,

ажлын байртай уялдуулах

үүднээс ипотекийн зээлийн

санхүүжилтийн 25-30

хувийг хөдөө орон нутагт

тогтвортой олгоно.

 

www.barilga.gov.mn 9

Мэдээ мэдээлэл ЗАЛУУС ХОРООЛЛЫН
АЖЛЫГ ЭРЧИМЖҮҮЛЛЭЭ

асуудлыг шийдвэрлэх авто замын

сүлжээ, нийтийн тээврийн асуудлаар

дэд ажлын хэсгүүдийг холбогдох

мэргэжлийн байгууллагуудын

төлөөллийг оролцуулан байгуулсан.

Мөн Улаанбаатар хотын хөгжлийн Барилга, хот байгуулалтын яамны
ерөнхий төлөвлөгөөтэй уялдуулж зүгээс “Залуус 1” орон сууцны
төвлөрлийг сааруулах замаар шинэ хорооллыг хэрэгжүүлэх байршлыг
тогтсонтой холбогдуулан нийслэл хотын
суурьшлын бүсийг хөгжүүлэх хүрээнд төвийн төвлөрлийг сааруулах, шинэ дэд
төв хөгжүүлэх, төслийн авто замын
ажлын байртай уялдсан иргэдийн орц, гарцыг шийдэх, эрчим хүчний
эх үүсвэр, дэд бүтцийг хангамжийг
орлогод нийцсэн орон сууцаар хангах оновчтой төлөвлөх зорилгоор орон
сууцны хорооллын техник эдийн
“Залуус” 5,000 орчим айлын орон засгийн урьдчилсан судалгаа, эх
загвар зураг /эскиз/ боловсруулах
сууцны цогцолбор хорооллын төслийг зөвлөх үйлчилгээний ажлын ажлын
даалгаврыг Нийслэлийн Засаг даргын
Хан-Уул дүүргийн 21 дүгээр хороонд Тамгын газар, Нийслэлийн Хот
байгуулалт, хөгжлийн газар болон бусад
57 га талбайд барьж байгуулах ажлыг холбогдох байгууллагуудтай хамтран
боловсруулж, 2021 оны 02 дугаар сарын
хэрэгжүүлж байна. 26-ны өдөр Барилга, хот байгуулалтын
сайд болон Нийслэлийн Засаг дарга
  бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч
хамтран 2021/03 дугаартай баталсан.
Өнөөдрийн байдлаар орон сууцны

хорооллын техник эдийн засгийн

урьдчилсан судалгаа, эх загвар

зураг /эскиз/ боловсруулах зөвлөх Зөвлөх үйлчилгээний ажлын сонгон

үйлчилгээний ажлын сонгон шалгаруулалтыг 2021 оны 03 дугаар

шалгаруулалтыг зохион байгуулж сарын 04-ний өдөр эхлүүлсэн ба

байна. Уг ажлыг 2021 оны 2 дугаар гүйцэтгэгчээр “Хот төлөвлөлт,

улиралд багтаан дуусгах бөгөөд цаашид судалгааны институт” ОНӨААТҮГ

2021 оны 3-р улиралд хорооллын эхний шалгарч 2021 оны 04 дүгээр сарын

ээлжийн гадна инженерийн шугам, 15-ны өдөр гэрээ байгуулан “Залуус

сүлжээ, барилгын ажлын зураг төслийг 1” хорооллын техник эдийн засгийн

боловсруулж шаардлагатай хөрөнгө урьдчилсан судалгаа, эх загвар

оруулалтыг шийдвэрлэн барилгын зураг /эскиз/ боловсруулах зөвлөх

ажлыг эхлүүлэхээр төлөвлөөд байна. үйлчилгээний ажлыг нийт 45 хоногийн

Эдгээр ажлыг хэрэгжүүлэх хүрээнд хугацаанд хийж гүйцэтгэхээр ажиллаж

инженерийн дэд бүтцийн шийдэл, эхлээд байна.

хорооллын орц гарц, түгжрэлийн

10 www.barilga.gov.mn

“Залуус 1” орон сууцны

хорооллын инженерийн Мэдээ мэдээлэл

дэд бүтцийн талаар Эрчим

хүчний яам, Нийслэлийн

хот байгуулалт, хөгжлийн

газар, Ус сувгийн удирдах

газар, “Төрийн Орон сууцны

корпораци” ТӨХХК зэрэг

байгууллагуудаас холбогдох

эх үүсвэрийн мэдээлэл,

саналыг авч, хээрийн судалгаа

хийн хорооллын эхний

ээлжийн гадна инженерийн

шугам, сүлжээний зураг төсөл

боловсруулах болон эхний

ээлжийн ажлын зураг төсөл боловсруулах бөгөөд байгаль орчинд ээлтэй төлөвлөхөөр
Азийн хөгжлийн банкны Техник туслалцааны
ажлын даалгаврууд боловсруулж байна. төслийн хүрээнд хүсэлт гаргаж, олон улсын
2 зөвлөх (эрчим хүч, дулааны төлөвлөлтийн
Цаашид 2021 оны 2 дугаар улиралд багтаан мэргэжилтэн болон ногоон бодлого,
төлөвлөлт, барилгын мэргэжилтэн)-ийг авч
дээрх зөвлөх үйлчилгээний худалдан авах холбогдох тооцоо судалгааг хамтран хийж
ажиллагааг зохион байгуулахаар төлөвлөжээ. эхлэллээ.

“Залуус 1” хорооллын орон сууцны бүтээн Мөн “Залуус 1” орон сууцны хорооллын бүтээн
байгуулалтыг давтан хэрэглэх нэг маягийн байгуулалтыг төр, хувийн хэвшлийн зохистой
зурагт тулгуурлан төрөөс газар, дэд бүтцийн түншлэлээр хэрэгжүүлэх хүрээнд 2021 оны
бүтээн байгуулалт, ипотекийн хөнгөлөлттэй 05 дугаар сараас хэрэгжиж эхлэх Дэлхийн
зээлийн эх үүсвэрээр хувийн хэвшилтэй банкны шинэ техник туслалцааны төслийн
хамтран төр, хувийн хэвшлийн зохистой нэг бүрэлдэхүүн хэсэг болгож, хорооллын
түншлэлийн хүрээнд хэрэгжүүлэн иргэдийн бүтээн байгуулалтыг хийх түншлэлийн
төлбөрийн чадварт нийцсэн, инженерийн дэд аргачлал, загвар боловсруулахаар ажиллаж
бүтцэд холбогдсон орон сууцаар хангахаар байна. Техник туслалцааны төсөл нь нийт
төлөвлөж байна. Мөн Нийслэлийн Засаг 2 үе шаттайгаар хэрэгжих бөгөөд эхний үе
даргын 2021 оны 03 дугаар сарын 05-ны шат нь 2021 оны 05 дугаар сараас 2022 оны
өдрийн А/142 дугаар захирамжаар “Залуус” 06 дугаар сарын хооронд хэрэгжих ба энэ
орон сууцны цогцолбор хорооллуудыг хугацаанд I) Орон сууцны ипотекийн зээлтэй
байгуулах ажлыг нийслэлийн хэмжээнд холбоотой татаас олгох хөтөлбөрийг үнэлэх,
нэгдсэн удирдлага, арга зүгээр хангаж, оновчтой болгох, II) Ипотекийн зээлийн
бэлтгэл арга хэмжээг зохион байгуулах урьдчилгаа төлбөрийг бууруулах асуудлыг
чиг үүрэг бүхий ажлын хэсэг байгуулагдан судлах, III) МУЗГ-аас хэрэгжүүлэхээр
төслийн инженерийн дэд бүтцийн шийдэл төлөвлөж буй орон сууцны хороолол барих
болон авто зам, нийтийн тээврийн төслүүдийг хэрэгжүүлэх тогтвортой Төр-
төлөвлөлтийг хийх болон бусад холбогдох хувийн хэвшлийн түншлэлийн аргачлалыг
бэлтгэл арга хэмжээг хэрэгжүүлж эхлээд боловсруулах, IV) Орон сууцны зах зээлийн
байна. судалгаа, үнэлгээ буюу нийлүүлэлтийн
судалгаа хийх, V) Иргэдийн орон сууц
Барилга, хот байгуулалтын яам нь “Залуус худалдан авах чадамжийн буюу эрэлтийн
судалгаа хийх, VI) Зорилтот бүлгийг
1” орон сууцны хорооллын төлөвлөлтийг тодорхойлох аргачлал боловсруулах зэрэг
ажлууд хийгдэхээр төлөвлөгдсөн байна.
“Улаанбаатар хотын 2040 он хүртэлх

хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө”-тэй

уялдуулах, хорооллын инженерийн дэд

бүтцийн шийдэл, төлөвлөлтийг олон улсын

жишигт нийцсэн эрчим хүчний хэмнэлттэй

www.barilga.gov.mn 11

Мэдээ мэдээлэл “ШИНЭ ЗУУНМОД”, “МАЙДАР ХОТ”, “ТӨВИЙН БҮСИЙН
ТУЛГУУР ТӨВ ЗУУНМОД” хотыг харилцан уялдаатай

Зуунмод”, “Майдар” хотуудыг шинээр
байгуулах түүхэн шийдвэр гаргасан.

Шинэ хотуудыг байгуулахтай

холбогдуулан Засгийн газрын 2010 оны

140, 2016 оны 154 дугаар тогтоолоор

Төв аймгийн Сэргэлэн сумын Хөшигийн

хөндийд баригдах “Олон улсын нисэх

онгоцны буудал”-ын нутаг дэвсгэрт

орших 12,084.9 га, Засгийн газрын 2018

оны 273 дугаар тогтоолоор Төв аймгийн

Сэргэлэн сумын нутаг дэвсгэрт

12,000 га газрыг “Майдар хот” төсөл

хэрэгжүүлэх зориулалтаар тус тус

хөгжүүлж, дэд бүтцийг улсын тусгай хэрэгцээнд авч, хилийн
цогцоор шийдвэрлэнэ
заагийг тогтоосон.
Улаанбаатар хотын олон улсын шинэ
нисэх онгоцны буудал, “Богд хаан” Мөн Төв аймгийн Сэргэлэн сумын
төмөр зам, босоо тэнхлэгийн олон
улсын “АН-3” авто зам зэрэг үндэсний Хөшигийн хөндийд баригдсан
томоохон бүтээн байгуулалтын төслүүд
хэрэгжиж байна. Эдгээр төслүүдийг Улаанбаатар хотын Олон улсын нисэх
үндэслэн Төв аймгийн нутаг дэвсгэрт
авто, агаар, төмөр замын холимог онгоцны шинэ буудлыг даган хөгжих
тээврийн нэгдсэн зангилааг бий
болгож олон улсын ачаа болон зорчигч “ШинэЗуунмод”хотболонТөвийнбүсийн
тээвэр, гадаад, дотоод худалдааны
урсгалыг даган эдийн засгийн чөлөөт тулгуур төв Зуунмод хотын хөгжлийн
бүс, уламжлалт болон шинэ үеийн түүх,
соёлын аялал жуулчлал, орчин үеийн ерөнхий төлөвлөгөөг Засгийн газрын
үйлдвэрлэл, мэдээлэл, технологийн
чиглэлээр бүс нутгийг хөгжүүлж, хот 2019 оны 29, 30 дугаар тогтоолоор тус
суурины оновчтой тогтолцоог бүрдүүлэх
үүднээс Улсын Их Хурлын 2020 оны 05 тус батлан хэрэгжүүлж байна. “Майдар”
дугаар сарын 14-ний өдрийн 55 дугаар
тогтоолоор Хөшигийн хөндийд “Шинэ эко хотын хөгжлийн концепцийг орон

нутгийн онцлог, цаг уурын нөхцөлтэй

уялдуулан тогтвортой, нүүрс төрөгчийн

ялгарал багатай, байгаль орчинд ээлтэй

хот байхаар төлөвлөөд байна.

Ингэснээр Нийслэлийн хэт төвлөрлийг

задлах, олон улсын жишигт хүрсэн

эдийн засгийн хөгжлийн шинэ бүс болох

“Шинэ Зуунмод”, “Майдар хот”, “Төвийн

бүсийн тулгуур төв Зуунмод” хотыг

харилцан уялдаатай хөгжүүлэх, дэд

бүтцийг цогцоор шийдвэрлэх юм.

12 www.barilga.gov.mn

ӨРХИЙН ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ХЭРЭГЛЭЭНИЙ Мэдээ мэдээлэл
ХҮЛЭМЖИЙН ХИЙН ЯЛГАРАЛ 1,4 ДАХИН ӨСӨХ
ХАНДЛАГАТАЙ БАЙНА

Барилгын салбарын хүлэмжийн хийн хэмжээний хүлэмжийн хий ялгаруулж
ялгарлыг бууруулах үйл ажиллагааны байна. Харин олон улсын судалгааны
төлөвлөгөөний төслийг, барилгын аргачлалаар тооцоход барилгын
салбарын “Уур амьсгалын өөрчлөлтийг салбараас ялгарах хүлэмжийн хийн
сааруулах, түүнд дасан зохицох, ялгарал 2010 онд 3,416 мян.тонн , 2015
хүлэмжийн хийг бууруулах талаар онд 4,189 байсан бол 2020 онд 4,659
төрөөс баримтлах бодлого 2020-2030 мянган тонн, 2030 онд 5,530 мян. тонн
уялдуулан 2021 оны II улирлаас 2030 оны байхаар тооцжээ. Үүнээс өрхийн эрчим
хооронд хэрэгжүүлэхээр төлөвлөжээ. хүчний хэрэглээний хүлэмжийн хийн
ялгарал давамгайлж байгаа бөгөөд
Төлөвлөгөөгөөр 18 чиглэлээр 102 үйл 2020-2030 онд өрхийн эрчим хүчний
ажиллагааг хэрэгжүүлэхээр болсон хэрэглээний хүлэмжийн хийн ялгарал
байна. Тиймээс уг төсөлд тусгагдсан 1,4 дахин, худалдаа үйлчилгээний
асуудлуудын талаар санал, зөвлөмж, салбарт 2,8 дахин өсөх хандлагатай
шүүмжийг тусгах зорилгоор энэхүү байгаа аж.
хэлэлцүүлгийг зохион байгуулсан
бөгөөд Барилга хот байгуулалтын яам, Тиймээс тус салбараас хүлэмжийн
Байгаль орчин аялал жуулчлалын яам, хийн ялгарлыг бууруулах бодлогыг
Барилгын хөгжлийн төв, салбарын зайлшгүй хэрэгжүүлэх шаардлагатай
төрийн бус байгууллагын төлөөллүүд, байгаа бөгөөд Барилгын салбарын “Уур
салбарын мэргэжилтнүүд оролцсон юм. амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулах,
түүнд дасан зохицох, хүлэмжийн хийг
Дашрамд дурдахад Монгол Улс 2014 бууруулах талаар төрөөс баримтлах
оны байдлаар жилд 34,482.73 мянган бодлого 2020-2025, 2026-2030 он гэсэн
тонн нүүрс хүчлийн хийтэй дүйцүүлсэн хоёр үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх юм.

www.barilga.gov.mn 13

Мэдээ мэдээлэл ҮЛ ХӨДЛӨХ ХӨРӨНГӨ БОРЛУУЛАЛТЫН
ДИЖИТАЛ ШИЛЖИЛТ ЦАХИМ
ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ БОЛЛОО

Технологи хөгжихийн хэрээр хүний тав Хэлэлцүүлэг нь Монголд анх удаа
тух, цаг мөнгийг хэмнэсэн дижитал хэрэглэгчийн дата мэдээлэлд суурилсан
шилжилт рүү төр болоод бизнесийн үйл AI технологи бүхий Их гэр платформоор
ажиллагаа улам хурдацтайгаар шилжин дамжуулан төрийн үйлчилгээг иргэд,
орж байна. Засгийн газрын “Алсын аж ахуйн нэгжүүдэд хүртээмжтэйгээр
Хараа 2050” хөгжлийн бодлогын хүрээнд хүргэн үйлчлэх, борлуулалтыг хамгийн
төрийн үйлчилгээ 2020 оноос эхлэн богино хугацаанд хийх, худалдан
иж бүрнээр цахим шилжилтийг хийж авалтын баримт бичгийг иж бүрнээр
байна. Энэхүү шилжилт нь бизнесийн баталгаажсан эх үүсвэрээр хадгалах,
байгууллагуудын үйл ажиллагаанд асар хэрэглэгчээ таних, борлуулалтаа
өргөн боломжуудыг нээж өгч байна. удирдах, ажилчдынхаа борлуулалтын
бүтээмжийг харах, хэрэгцээт судалгаа
Үл хөдлөх хөрөнгө борлуулалтын салбар мэдээллүүдээ зорилтот хэрэглэгчээсээ
мөн адил энэхүү шилжилтээс үр ашиг авах цогц системийг танилцуулах, төр,
хүртэх боломж, гарцууд бий болоод хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг
байна. бэхжүүлэх, барилгын компаниудад
хамтын ажиллагааны шинэ боломж,
Тиймээс “Үл хөдлөх хөрөнгө сувгуудыг нээх ач холбогдолтойгоороо
борлуулалтын дижитал шилжилт цахим онцлог байв.
хэлэлцүүлэг”-ийг 2021 оны дөрөвдүгээр
сарын 22-ны өдөр Монгол алтайн цаг
ХХК, Инвескор лизинг ХХК, Монголын
Барилгын Үндэсний Ассоциаци хамтран
зохион байгуулсан юм.

14 www.barilga.gov.mn

БАРИЛГЫН САЛБАР Мэдээ мэдээлэл
ТООН ҮЗҮҮЛЭЛТЭЭР

• Барилга угсралт, их засварын ажил Барилгын салбарт

2020 оны урьдчилсан гүйцэтгэлээр 4.7 7 Монгол Улсын
их наяд төгрөгт хүрч, 4.6 (97,6 хувь) 33 Төрийн соёрхолт

их наяд төгрөгийн ажлыг дотоодын, Монгол Улсын
Хөдөлмөрийн Баатар
114.3 (2,4 хувь) тэрбум төгрөгийн
158 Монгол Улсын гавьяат
ажлыг гадаадын барилгын байгууллага 25 барилгачин
гүйцэтгэжээ.
Барилга хот байгуулалтын
• Улаанбаатар хотод барих “Залуус салбарын сайдаар 25
I” хорооллын дэд бүтэц, газар олгох, хүн ажиллаж байсан
бөгөөд 26 дахь сайд
орон сууцыг нэг маягийн зургаар барих, Б.Мөнхбаатар юм.
ипотекийн хөнгөлөлттэй зээл олгох зэрэгт
гурван их наяд төгрөг төсөвлөнө

• Стратегийн ач холбогдол бүхий томоохон
төсөл, хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэхэд хоёр
их наяд төгрөг шаардлагатай

• Ипотекийн зээлд жил бүр 300-400
тэрбум төгрөгийг зарцуулдаг байсан.
2021 онд 700 тэрбум төгрөг болж, өсч

байна.

• АНУ-ын Засгийн газрын 350 сая ам

долларын тусламжаар Улаанбаатар хотын
усны эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх, саарал
ус дахин боловсруулах үйлдвэр барихаар
төлөвлөж байна.

Нэг өгүүлбэрээр

Дэлхийн банк Монгол Улсын Засгийн газрын бага, дунд орлоготой иргэдийг орон
сууцжуулах, тогтвортой ажлын байр бий болгох зорилтыг дэмжихээ илэрхийллээ.

www.barilga.gov.mn 15

Мэдээ мэдээлэл ЦАХИМ СУРГАЛТУУДЫГ ЗОХИОН БАЙГУУЛЛАА

Дөрөвдүгээр сард Зөвлөх болон Мэргэшсэн
зэрэг горилох, сунгах бүх хүрээний инженерүүдэд
зориулсан багц цаг тооцох сургалтыг цахим
хэлбэрээр зохион байгууллаа

- “Барилгын салбарын Хууль эрх зүйн орчин”
сургалтад 92 инженер техникийн ажилтан

- “Барилгын салбарын шинээр батлагдсан эрх
зүйн болон норм нормативын баримт бичиг”
сургалтад 100 инженер техникийн ажилтан

- “Барилга байгууламжийн төсөв үнэ бүрдэлийн
нормативын баримт бичиг” сургалтад
51 инженер техникийн ажилтан

- “Барилгын аж ахуйн нэгж байгууллагын хөгжил,
менежмент” сургалтад 45 инженер техникийн ажилтан

- “Инженерийн манлайлал, хувь хүний хөгжил” сургалтад
48 инженер техникийн ажилтан

- “Барилгын салбарын шинэ дэвшилтэт технологи” сургалтад
54 инженер техникийн ажилтан

- “Эрчим хүчний хэмнэлттэй барилгын техник технологи”
сургалтад 47 инженер техникийн ажилтан

- Салбарын инженерүүдэд зориулсан ХАБЭА-н сургалтад 45
инженер техникийн ажилтан

- “Төсөвчний анхан шат”-ны сургалтад 37 инженер техникийн
ажилтан

- “Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал эрүүл ахуйн ажилтан”-ы
чадавхижуулах цахим сургалтад 20 инженер техникийн
ажилтан

НИЙТ 10 УДААГИЙН 539 ТЕХНИКИЙН
СУРГАЛТААР, АЖИЛТАНГ
инженер ХАМРУУЛАВ.
ДАВХАРДСАН ТООГООР

16 www.barilga.gov.mn

Мэдээ мэдээлэл

2021 ОНЫ 05 ДУГААР САРД ЗОХИОН
БАЙГУУЛАГДАХ СУРГАЛТУУД

Зөвлөх болон Мэргэшсэн зэрэг горилох, сунгах бүх
хүрээний инженерүүдэд зориулсан багц цаг тооцох сургалтыг
цахим хэлбэрээр зохион байгуулах гэж байна.

Багц цаг тооцох сургалтуудад доорх линкээр орж бүртгүүлнэ
https://docs.google.com/.../1wEBFJj5s7rhXi4v82sDGKXj.../edit

ХАБЭА-н сургалтад доорх линкээр орж бүртгүүлнэ
https://docs.google.com/.../1wEBFJj5s7rhXi4v82sDGKXj.../edit

ТАШ-ны сургалтад доорх линкээр орж бүртгүүлнэ
https://docs.google.com/.../1y.../viewform...

www.barilga.gov.mn 17

Мэдээ мэдээлэл

COVID-19-ын халдвараас
сэргийлье

1. ГАРАА ТОГТМОЛ ЦЭВЭРЛЭЭРЭЙ. САВАН, УС БОЛОН СПИРТИЙН
АГУУЛАМЖТАЙ ГАР АРИУТГАГЧ АШИГЛААРАЙ.

2. ХАНИАЛГАЖ, НАЙТААЖ БАЙГАА
3. ХҮНЭЭС АЮУЛГҮЙ ЗАЙ БАРИАРАЙ.

ХҮМҮҮСЭЭС ЗАЙ БАРИХ БОЛОМЖГҮЙ БОЛ
МАСК ЗҮҮГЭЭРЭЙ.

4. НҮД, ХАМАР, АМАНДАА
ГАРАА БҮҮ ХҮРГЭЭРЭЙ.

5. ХАНИАЛГАЖ, НАЙТААХДАА ХАМАР,
АМАА АМЬНЫ ЦААС БОЛОН АЛЧУУРААР
ТАГЛААРАЙ.

6. БИЕ ТАНЬ ТАВГҮЙ БАЙВАЛ
ГЭРТЭЭ БАЙГААРАЙ.

7. ХЭРЭВ ХАЛУУРЧ, ХАНИАЛГАЖ, АМЬСГАЛАХАД БЭРХ
БАЙВАЛ ЭМНЭЛГИЙН ТУСЛАМЖ АВААРАЙ.

8. ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭ ҮЗҮҮЛЭГЧТЭЙГЭЭ УРЬДЧИЛАН
ХОЛБОГДСОНООР ТАНД ЗӨВ ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ТУСЛАМЖИЙГ ТҮРГЭН
ҮЗҮҮЛЭХ БОЛОМЖ ОЛГОНО. ЭНЭ НЬ ТАНЫГ ХАМГААЛЖ, ВИРУС БОЛОН
БУСАД ХАЛДВАР ТАРХАХААС СЭРГИЙЛНЭ.
18 www.barilga.gov.mn

Мэдээ мэдээлэл

Д.БАТЗОРИГ:

АРМАТУРЫН ҮНЭ НЭМЭГДСЭН НЬ
БАРИЛГЫН ҮНЭ ОГЦОМ ӨСӨХӨД НӨЛӨӨЛӨХГҮЙ

www.barilga.gov.mn 19

Ярилцлага Барилгын зарим материалын үнэ өсөж, орон сууцын
нэг ам метр талбайн дундаж өртөг өссөн хэмээн иргэд
үзэж буй. Үүнийг урд хөршөөс импортолдог арматурын
төмрийн үнэ өссөнтэй холбон тайлбарлах нь ч бий. Тэгвэл
арматурын болон барилгын үнийн өсөлтийн талаар Барилга,
хот байгуулалтын яамны Барилга, барилгын материалын
үйлдвэрлэлийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын
Барилгын материалын үйлдвэрлэлийн хэлтсийн дарга
Д.Батзоригтой ярилцлаа.

Арматурын төмөр яагаад үнэд орох болов?

-Коронавирусийн нөхцөл байдлаас шалтгаалан дэлхийн олон
орон өнгөрсөн онд хөл хорио тогтоож, бүтээн байгуулалтын
ажил зогсоод байсан. Харин өдгөө цар тахлын дараах эдийн
засгийн өсөлтөөс шалтгаалан бүтээн байгуулалтын ажил
идэвхжиж эхэллээ. Үүнтэй холбогдуулан арматурын гол
түүхий эд болох төмрийн хүдэр, коксжих нүүрсний үнийн
савалгаа үүсэж, Монгол Улсад худалдаалагдах арматурын
үнэ нэмэгдээд байна. Тухайлбал, олон улсын зах зээл дээрх
нэг тонн арматурын үнэ өнгөрсөн оны аравдугаар сард 445.5
ам.доллар байсан бол энэ оны дөрөвдүгээр сарын байдлаар
643 ам.долларт хүрээд байна.

Арматурын төмрийн үнэ өссөн нь барилгын
үнэ өсөхөд нөлөөлөх үү?

-Барилгын салбарынхан сүүлийн жилүүдэд бүрэн цутгамал
технологи бүхий угсралтын ажлыг хийж, гүйцэтгэх болсон.
Ийм технологийн нийт өртгийн 45 орчим хувийг барилгын
материалын зардал эзэлдэг. Үүний 25 хувийг нь зөвхөн
арматурын зардал эзэлдэг юм. Орон сууцын болон барилгын
үнэ өөрчлөгдөхөд арматурын үнэ хэрхэн нөлөөлдгийг
жишээгээр тайлбарлая.

640 хүүхдийн багтаамжтай сургуулийн нэг ам метр талбай
энгийн үеийнхээс 26.000, 150 хүүхдийн цэцэрлэг 56.000, орон
сууцын барилгынх 28.000 төгрөгөөр нэмэгдэх хандлагатай
байна. Гэвч энэ нь барилгын нэг ам метр талбайн үнэ огцом
өсөхөд хүчтэй нөлөөлөхгүй.

20 www.barilga.gov.mn

Манай улсад энэ төрлийн төмөр Ярилцлага

үйлдвэрлэдэг 10 гаруй жижиг аж ахуйн

нэгж бий. Тэдний хүчин чадлыг цаашид

сайжруулах боломж бий юү?

Өдгөө манай улсад арматурын төмөр үйлдвэрлэдэг 15
жижиг үйлдвэр бий. Дэлхий дахинаа дэгдсэн цар тахлаас
үүдэн өнгөрсөн жил “Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэр”-ээс
бусад нь ажиллаагүй. Уг нь дээрх үйлдвэрүүд 350 орчим
мянган арматурын төмөр үйлдвэрлэх хүчин чадалтай.
Харамсалтай нь, арматур үйлдвэрлэхгүй, үйлдвэрээ
бүрэн ашиглалтад оруулаагүй, ажиллах хүчний хараат
байдлуудаас шалтгаалан үйлдвэрлэлийг жигд явуулах
боломжгүй байна. 2019 онд дээрх үйлдвэрүүд 66.3 мян.
тн арматур үйлдвэрлэж, дотоодын хэрэглээний 30 хүртэл
хувийг хангаж байсан. Эдгээр үйлдвэрүүд төмрийн
хаягдлыг дахин боловсруулж, арматур үйлдвэрлэдэг юм.
Тиймээс дотоодын төмрийн хаягдлын хэмжээнд баригдан,
бага хэмжээгээр үйлдвэрлэл явуулж байна.

Цаашид гадаадын бусад орноос хараат

болохгүйгээр дотооддоо үйлдвэрлэх боломж

байна уу?

Дотоодын хэрэглээг бүрэн хангахын тулд төмрийн хүдрээс
ган туйван үйлдвэрлэх боломжтой газруудын хөрөнгө
оруулалтын асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай. Мөн
дээрх үйлдвэрүүдийн ажиллах хүчнийг дотооддоо бэлтгэх
нь чухал асуудал болоод байна. Үүнийг шийдвэрлэхээр
БХБЯ-наас холбогдох яамдад санал хүргүүлсэн.
Цаашид дотоодын арматур үйлдвэрлэгч аж ахуйн нэгж,
байгууллагыг дэмжих, хамтран ажиллах тал дээр онцгой
анхааран ажиллана. Манай улс өнгөрсөн онд 240.1 мян.
тн арматур хэрэглэсэн бөгөөд энэ хэрэгцээг дотоодоосоо
бүрэн хангах боломжтой гэж үзэж байна.

www.barilga.gov.mn 21

Ярилцлага -Дотооддоо үйлдвэрлэдэг болсон тохиолдолд
төмрийн хүдрийн нөөц хангалттай бий юү?

-Судалгаагаар манай улс төмрийн хүдрийн 1752.7 сая.тн
нөөцтэй гэж тогтоогдсон. Манайх жилд 1.8 сая.тн төмрийн хүдэр
экспортолдог бөгөөд дотоодод арматур үйлдвэрлэх хангалттай
нөөц бий гэж гэж үзэж байна.

-Цаашид арматурын үнэ өсөх тохиолдолд
холбогдох яамнаас ямар арга хэмжээ авах вэ?

-Засгийн газрын үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөрийг
хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөөний 3.7.13-д “Барилгын
үйлдвэрлэлд хэрэглэгдэх цемент, арматур, хавтгай шил зэрэг
үндсэн нэр, төрлийн материалыг эх орны эрдэс, түүхий эдээр
дотооддоо үйлдвэрлэх замаар импортыг бууруулах бодлогыг
хэрэгжүүлнэ” хэмээн заасан. Мөн Монгол Улсын Засгийн газрын
2019 оны 70 дугаар тогтоолоор баталсан “Төрөөс барилгын
салбарын талаар баримтлах бодлого” Барилга, хот байгуулалтын
сайдын мөн оны 67 дугаар тушаалаар баталсан “Төрөөс
барилгын салбарын талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэх
арга хэмжээний төлөвлөгөө”-ний 5.1-д “Барилгын материалын
үйлдвэрлэлийн жилийн дундаж өсөлтийг нэмэгдүүлж, үндсэн
нэр, төрлийн материалаар дотоодын хэрэгцээг хангах” гэсэн
зорилтуудыг тавин ажиллаж байна.

Арматурын үнэ нь сүүлийн 12 жил дэлхийн зах зээл дээр
болоогүй үнийн огцом өсөлт боллоо. Үнийн өсөлтийн асуудлыг
манай яамнаас Засгийн газрын хуралдаанд танилцуулсан.
Өдгөө цар тахлаас үүдэн эдийн засаг хүнд байгаа тул импортын
бараанд хөнгөлөлт, чөлөөлөлт үзүүлэх боломжгүй байна
хэмээн мэдээлсэн. Харин нөгөө талаасаа үйлдвэрлэгчдийнхээ
цахилгаан, дулаан, эрчим хүч, хэрэглэсний төлбөр, цэвэр,
бохир усны үйлчилгээний төлбөр болон энгийн хог хаягдлын
үйлчилгээний хураамжийг төрөөс хариуцан төлөх арга хэмжээг
авч хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна. Мөн үнэ өсөхөөс гадна
чанарын шаардлага хангахгүй арматур борлуулж буй асуудлыг
мэргэжлийн хяналтын байгууллагатай хамтран хяналт,
шалгалтыг хийж, зөрчлүүдийг илрүүлсэн. Цаашид аж ахуйн нэгж,
байгууллагууд чанарын шаардлага хангасан арматур худалдан
авах тал дээр анхаарч ажиллах нь зүйтэй гэж үзэж байна.

22 www.barilga.gov.mn

БСУОУЛЁГЛАЫЖ,ННУӨРАВАҮСҮАНД Танин мэдэхүй

1. ЗҮҮН ХҮРЭЭНИЙ НУУЦ
БҮЛГЭМИЙН БАЙШИН

Байршил: Чингэлтэй дүүрэг, 5-р хороо, хуучин Лениний музейн ард талд
Тус барилга нь 1907 онд баригдсан. 1918-1919 онд С.Данзан, Д.Сүхбаатар
тэргүүтэй Зүүн хүрээний нууц бүлгэм байрлаж байсан. Засгийн 2008 оны 175-р
тогтоолоор НИЙСЛЭЛИЙН хамгаалалтад авсан.
Энэ тогтоол нь одоо ч хүчинтэй. 2011.07.11-ний орой буулгаж нураасан.

2. АХМАДЫН ХОЛБООНЫ БАРИЛГА

Байршил: Сүхбаатар дүүрэг, 1-р хороо, Блю скай цамхагийн зүүн талд
1930 онд баригдсан. 1945 онд “Цогт тайж” киноны зураг авалтын зарим хэсгийг
энд хийсэн. Монгол кино үйлдвэр, Филормони байрлаж байсан.
Тус барилгыг 2014 онд буулгажээ.

www.barilga.gov.mn 23

Танин мэдэхүй

3. ХҮҮХДИЙН НОМЫН ОРДОН

Байршил: Сүхбаатар дүүрэг, 1-р хороо, Зориг сангийн зүүн талд
Тус барилгыг 1930-аад оны үед барьжээ. Болгарын элчин сайдын яам байрлаж
байгаад дараа нь Хүүхдийн номын ордон байрлаж байсан. 2011 онд буулгаж,
суурин дээр барилга барьсан.

4. ОЛОН УЛСЫН КОММУНИСТ АЖИЛЧНЫ ХӨДӨЛГӨӨНИЙ НЭРТ
ЗҮТГЭЛТЭН В.КАЛАРОВ, Б.ШМЕРАЛЬ БОЛОН ЧОЙБАЛСАН НАРЫН
СУУЖ БАЙСАН БАЙШИН.

Байршил: Сүхбаатар дүүрэг, 1-р хороо, Зориг сангийн зүүн талд, Хүүхдийн номын
ордны хашаан дотор байсан.
1920-аад оны үед баригдсан. 1935-1937 онд Х.Чойбалсан энэхүү байшинд амьдарч
байсан. Мөн В.Каларов, Б.Шмераль нар сууж байжээ. 1971, 1994 онд хамгаалалтад
авсан ч 1998 онд хамгаалалтын зэрэглэлээс хассан.

24 www.barilga.gov.mn

Танин мэдэхүй

5. ХАН-УУЛЫН 5. НИСЭХИЙН
ЦАГААН ХААЛГА ЦАГААН ХААЛГА

Байршил: Хан-Уул дүүрэг, 3-р хороо, Байршил: Хан-Уул дүүрэг, 8-р хороо,
Чингисийн өргөн чөлөөнд байсан. 1957 Наадамчдын гудамжинд байсан.
онд ЗСБНХУ-ын Дээд зөвлөлийн дарга 1957 онд ЗСБНХУ-ын Дээд зөвлөлийн
К.Е.Ворошиловыг Монгол Улсад айлчлан дарга К.Е.Ворошиловыг Монгол Улсад
ирэхийг угтаж босгосон. НЗД-ын 2008 айлчлан ирэхийг угтаж босгосон. НЗД-ын
оны 357-р захирамжаар ДҮҮРГИЙН 2008 оны 357-р захирамжаар ДҮҮРГИЙН
хамгаалалтад авсан. Энэ шийдвэр одоо ч хамгаалалтад авсан. Энэ шийдвэр одоо ч
хүчинтэй. 2012 онд нураасан. хүчинтэй. 2012 онд нураасан.

7. МАГСАРЖАВЫН БАЙШИН

Байршил: Сүхбаатар дүүрэг, 16-р хороо, Дамбадаржаа хийдийн
зүүн талд байсан.
1912-1913 онд баригдсан. 1984 онд анх баригдсан Гандангийн
дэнжээс зөөж, Дамбадаржаа хийдийн зүүн талд аваачсан. 1994
онд хамгаалалтад авсан ч 1998 оны жагсаалтаас хассан.

www.barilga.gov.mn 25

Мэдээ мэдээлэл

Б.ОЮУН:

НАМАР ГЭХЭД АЙМГУУДЫН ЦЭВЭРЛЭХ БАЙГУУЛАМЖИЙН
БАРИЛГА УГСРАЛТЫН АЖЛЫГ ДУУСГАНА

Азийн хөгжлийн банкны нэмэлт санхүүжилтийн зээлээр “Зүүн-
Өмнөд говийн хот байгуулалт, хилийн ойролцоо суурин газруудын
хөгжлийн L3388 болон 3713” төслөөр Архангай, Дорноговь, Өмнөговь,
Өвөрхангай, Булган, Дундговь, Хэнтий, Хөвсгөл, Сүхбаатар зэрэг нийт
есөн аймгийн цэвэрлэх байгууламжийг шинэчилж байгаа. Аймгийн
төвүүдийн цэвэрлэх байгууламжийг шинэчлэх төсөлд Барилга, хот
байгуулалтын яам, Азийн хөгжлийн банк, Төслийн удирдах нэгж,
Барилгын хөгжлийн төв, аймгийн ГХБХБГ, орон нутгийн нийтийн аж
ахуйн байгууллага тус тус хяналт тавьж ажиллаж байна. Энэхүү төслийн
хэрэгжилтийг талаар Төслийн зохицуулагч Б.Оюунаас тодрууллаа

26 www.barilga.gov.mn

Аймгийн төвүүдэд хэрэгжиж байгаа Цэвэрлэх байгууламжийг Ярилцлага
шинэчлэх төслийн хэрэгжилт ямар түвшинд байна вэ?

Нийт есөн аймгийн төвд хоногт 3000м3 бохир ус хүлээн авах
хүчин чадалтай орчин үеийн үр ашигтай Цэвэрлэх байгууламж
барих төсөл хэрэгжиж байна. Мөн Өвөрхангай аймгийн Хужирт
сумын төвд хоногт 310м3 бохир ус хүлээн авах хүчин чадалтай
цэвэрлэх байгууламжийн бүтээн байгуулалтын ажил өрнөж
байгаа. Эдгээр Цэвэрлэх байгууламж био өнгөр тогтоогч бүхий
идэвхжүүлсэн лагийн технологи ашигласан, орчин үеийн, үр
ашигтай технологиор хийгдэж байна. Архангай, Өвөрхангай
аймгийн төвийн хувьд бохир ус цэвэрлэх байгууламж байнгын
ашиглалтад орсон. Монгол Улсын Үндэсний MNS 4943:2015
стандартын шаардлагыг хангасан цэвэрлэгдсэн усыг байгальд
нийлүүлж байна. Харин Дорноговь, Өмнөговь, Булган, Дундговь,
Хэнтий, Хөвсгөл, Сүхбаатар аймгуудын төвийн бохир ус
цэвэрлэх байгууламжийн барилга угсралтын ажил 2021 оны
намар дуусгана гэсэн төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна. Бохир
ус цэвэрлэх байгууламжийн шинэлэг технологи ашигласнаар
байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөөлөл багасч, орон нутгийн
оршин суугчдын эрүүл ахуй, орчны стандартыг дээшлүүлэх юм.

Дээрх долоон аймгийн Цэвэрлэх байгууламжийн хамгийн
ойрын хугацаанд ашиглалтад орох, дуусах шатандаа байгаа
аймаг аль нь вэ?

Өмнөговь, Хөвсгөл аймгийн төвийн бохир ус цэвэрлэх
байгууламжийн барилга угсралтын ажил 2021 оны зургадугаар
сард дуусаж, цэвэрлэх байгууламжийн туршилт тохируулга,
зүгшрүүлэлтийн ажил хийгдэнэ. Харин Булган аймгийн төвийн
бохир ус цэвэрлэх байгууламжийн туршилт тохируулга,
зүгшрүүлэлтийн ажил таван сард хийгдэж эхэлнэ.

Туршилт тохируулгыг хэр хугацаанд хийх вэ?

Барилга угсралтын ажил дуусч улсын комисс ажилласны
дараа цэвэрлэх байгууламжийн туршилтын тохируулга,
зүгшрүүлэлтийн ажил 1 жилийн хугацаанд үргэлжилнэ. Энэхүү
туршилт тохируулгын ажлын 1 жилийн хугацаанд цэвэрлэх
байгууламжийн инженер, техникийн ажилчдыг сургах,
мэргэшүүлэх ажлуудыг хийхээр төлөвлөөд байна.

www.barilga.gov.mn 27

Ярилцлага Ковид-19 цар тахал ихэсч байгаа энэ үед гүйцэтгэгч нарын
ажилд багагүй саад бэрхшээл тохиолдож байгаа боловуу.
Ямар байдлаар зохицуулалт хийж байгаа вэ?

Одоогийн байдлаар бүх аймгуудын гүйцэтгэгч нар төслийн
талбай дээр гарч ажлаа эхлүүлээд байна. Өвөрхангай аймгийн
Хужирт сумын төв дээр Ковид-19 цар тахлын улмаас хөл хорио
тогтоосон. Тиймээс Сумын төвийн хоногт 310м3 бохир ус
хүлээн авах хүчин чадалтай цэвэрлэх байгууламжийн барилга
угсралтын ажлын гүйцэтгэгч компанийн ажилчид тус сумын
төв дээр шинжилгээ өгч, Аймгийн Онцгой комиссоос нэвтрэх
зөвшөөрөл авч төслийн талбайруу явах бэлтгэлээ хангасан
байна. Халдвар, хамгааллын дэглэмийг сахих тал дээр анхаарч
барилга угсралтын ажлуудыг үргэлжлүүлэн ажиллаж байгаа.
Гэвч цаашид асуудал хүндэрч гүйцэтгэгч нар барилга угсралтын
ажлаа төлөвлөсөн хугацаандаа хийж чадахгүй байх нөхцөл
үүсвэл төслийн хэрэгжилтийн хугацаанд нөлөөлөх эрсдэл гарч
болзошгүй. Цар тахлын улмаас орон нутгууд дотооддоо хөл
хорио тогтоосноор гүйцэтгэгч компанийн ажилчдыг хүлээн
авахгүй байх, гүйцэтгэгчид тухайн төслийн аймагт 7-10 хоног
хөл хорионд тусгаарлагдах, ПГУ-ын шинжилгээг Улаанбаатар
хотод өгсөн хэдий ч орон нутагт очиж давтан өгөх, хил гааль
дээр төслийн тоног төхөөрөмж, бараа материал татан авалтад
хугацааны саатал гарах, арматур, цемент болон бусад нэр
төрлийн барилгын материалын нийлүүлэлтэд хомсдол
үүсч дотоодын барилгын материалын үнэ нэмэгдэх зэрэг
хүндрэлүүд гарч байгааг хэлэх нь зүйтэй болов уу.

28 www.barilga.gov.mn

ГАЗАР ХӨДЛӨЛТ, БАРИЛГА Зөвлөгөө, зөвлөмж
БАЙГУУЛАМЖ

Жилдээ дэлхий дээр явагдаж байгаа 10 мянга гаруй нь мэдрэгдэж түүнээс
газар хөдлөлтийн 95 хувь нь Номхон 100 орчим нь барилга байгууламжийг
далайн цагираг, Альп-Гималайн эвдлэхээр хүчтэй болдог байна. Тийм
атираат мужийн хэмжээнд явагдаж хүчтэй газар хөдлөлтүүдийн нэг 1923
байна.Тяньшань, Алтай, Саян, онд Япон улсад болжээ. Хэдхэн секунд
Байгалийн уулсыг дайрсан Төв Азийн үргэлжилсэн энэ газар хөдлөлтөөр
төв дундын идэвхтэй бүс салбарлана. Токио, Иокогама хотууд бараг бүрэн
Энэ бүсийн нэлээд хэсэг нь баруун нурсан. Үүнд 700 мянга гаруй байшин
ба умард Монголыг дайран өнгөрнө. нурж, 142807 хүн амь үрэгдэх буюу
Монгол Улсын нутаг дэвсгэрийн сураггүй болж 103733 хүн бэртэж,
баруун хэсэг нь Төв Азийн төв дундын нийт 2,5 миллиард долларын хохирол
идэвхтэй бүсэд хамаарна. учирчээ.

МонголУлсыннутагдэвсгэрньдэлхийн Манай оронд ч газар хөдлөлт
газар хөдлөлтийн түгээмэл ангиллаар багагүй тохиолддог. Сүүлийн 80
Номхон далайн газар хөдлөлтийн жилд тохиолдсон газар хөдлөлтүүд
идэвхтэй бүсэд ангилагддаг бөгөөд дотроос 1895 онд Хангайн нурууны
манай оронд газар хөдлөлтийн голомт баруун хойд хэсэгт, 1957 онд Гурван
нь гол төлөв Алтай, Хангай, Сияаны Богд уулын орчим, 1967 онд Булган
уулархаг мужид, өөрөөр хэлбэл Өмнөд аймгийн Түлээт ууланд болсон газар
Монгол, Монгол Алтай, Хойт Монголын хөдлөлтүүд томоохонд тооцогдоно.
атираат системд оршдог. Монгол Улсын газар чичирхийллийн
мужлалын зургаар /И.Балжинням,
Газар хөдлөлтийг тектоникийн А.Мөнхөө, Баяраа/ тус орны нутаг
болон галт уулын гэж ангилах бөгөөд дэвсгэр нь 7-9 баллын газар
манай оронд гол төлөв тектоникийн хөдлөлтийн бүсэд багтаж байгаа
төрөл нь тохиолддог. Дэлхийн бөгөөд хүн амын 90 орчим хувь нь энд
чулуулаг бүрхэвч хагарснаас буюу оршин сууж байна.
литосферийн давхаргын зарим хэсэгт
шилжилт явагдсанаас шалтгаалж Хэдийд хаана болох нь тодорхойгүй,
газрын гүний түлхэлт үүсэх, газрын гэнэт богино хугацаанд хүн ам, улс
гадарга чичирхийлэх үзэгдлийг орны эдийн засагт асар их хор хөнөөл
тектоникийн газар хөдлөлт гэдэг. учруулдаг аймшигтай үзэгдэл газар
Жилд дэлхий дээр болдог зуун мянга хөдлөлт юм.
гаруй тектоникийн газар хөдлөлтөөс

www.barilga.gov.mn 29

Монголын газар хөдлөлтийн идэвхтэй структур, неотектоник хөдөлгөөнтэй
шууд холбоотой асуудал юм.
Зөвлөгөө, зөвлөмж газрууд нь Говь гурван сайхан уул, Манай оронд явагдаж байгаа газар
хөдлөлтийн голомт газрын гадаргаас
их, бага Богд уул, Арц богдын нуруу, доош 40 км хүрч байвал гүехэн
буюу дөт голомттойд ангилагддаг.
Алтайн нуруу, Саяаны уулс, Булганы Байнгын сүлжээ станцаар судалгаа
явуулж байгаагийн дүнд тус орны
Түлээт уулууд нь газар хөдлөлтийн нутаг дэвсгэрийн хаана нь хүчтэй
хөдлөл тохиолддогийг илрүүлэн газар
идэвхтэй голомттой бөгөөд дээрх хөдлөлийн идэвх, горим, давтагдах зүй
тогтлыг тогтоосоор байна. Сүүлийн
голомтуудынальнэгэндгазархөдлөлт 70-аад жилд тохиолдсон газар
хөдлөлтийг эрчмийн хэмжээгээр нь
болоход түүнээс үүдэлтэй хөндлөн ангилан тэдгээрийн төвийн байршлыг
бүдүүвч зургаар үзүүллээ. Төвийн
болон босоо долгион сарнидаг бөгөөд байршлыг үндэслэн тус орны нутаг
дэвсгэрийг зургаан үндсэн дүүрэгт
эрдэмтдийн судалгаанаас үзэхэд судлаачид ангилан хувааж үзжээ.
Бүдүүвч зурагт тэмдэглэгдсэний
тектоникийн гаралтай дагуу долгион дагуу дүүрэг бүрийг товч тодорхойлон
авч үзвэл:
голлодог байна. Манай улсын газар Газар хөдлөлтийг эрчмийн хэмжээгээр
ангилсан бүдүүвч зураг:
хөдлөлтийн голомтууд нь уулархаг
5
районд байрладаг учраас байшин
3
барилга нурах, хүн ам олноор сүйрэх,
4
явдал бага тохиолддог. Харин газар 1

хөдлөлтөөс үүссэн дагуу долгионы 2

уршгаар алслагдсан хот суурин,

газруудад газар чичирхийллийн

хэлбэлзэл ямар нэгэн байдлаар

мэдрэгдэх эсвэл мэдрэхгүй,

анзаарахгүй байдаг. Манай улсын

нутаг дэвсгэрийн геологийн тогтоц,

структураас хамаарч манайд их

сүйрэлтэй газар хөдлөлт болох

магадлал бага. Газар хөдлөлтийн гол

хүч нь уул, нурууны тогтцыг өөрчлөх,

гүний хагарал, чулуулгийн

шилжээс, гулгалт үүсгэх, гол,

нуурын горим өөрчлөгдөх 6

зэрэг физик геологийн үзэгдэл

түгээмэл явагддаг. Газар хөдлөлт

нь геологи-стректурын идэвхт бүс,

голомтыг дагаж явагддаг бөгөөд

эртний идэвхгүй бүсэд явагддаггүй.

Манай ард иргэдийн дунд яригдаж

байгаа Өнөр хороолол, Хустайн нуруу,

зүүнээсээ баруун тийш чиглэсэн

хагарал Улаанбаатар хотын дундуур

явагдаж байгаа гэсэн асуудлыг

геологи, структур болон тектоник-

физик талаас нь нарийвчлан судалж,

асуудлыг нэг мөр болгон шийдвэрлэх

шаардлагатай. Энэ нь тухайн нутаг

дэвсгэрийн геологийн тогтоц,

30 www.barilga.gov.mn

2 1М1онбгаолллАылнтахйө,дМлөолнтго(л1ы9н31б-а8р-1у0у)н,хбо
уБдааяан,ц7а-г8аабнаыллныурнухуөхдүлрөтлэтлх2821у3дакма 2т

1 ГГовоьв-ьА-лАтлатйа, й, БаБяаняцнацгааагнаыанынурн3ууур, Хуаунн-1ХаХ1аөнсхбихайэөлБхллуиыяэйннн,иБйхиуөнлхдунрлуаөбуйлатнтгүаүи(н1хиБ9йн3оу1гуд-р8,ы-1нА0р)хцохтогЗөвлөгөө, зөвлөмж
нГуурруувнаанассайэххалнэнтүиүхнийбасгаалбсаалрбаурулусу,утлодсбгаыатагср,оу7бнуа-н8Тгтоубаграатдслоалхнтыанл7а6шх.а5өирдлакл,амөБ2лНотрэ2мх8аэгйутдр,хаСанэт
Богд,АрцБогд,Гурвансайхан нутгийг хамаарна. Энэ мужид Хан
тутуаүлүлнсаыиайрнаассаНалГТлбэообамвсарэьтруг-утзАд,элуыСрутэгэлавгсбйр,уаэугйнтлб,ауасТаррыосууаснуутнннсдза1э2лур3сбрэ.үда6гүрлу2Ххиуа3өйдм-хн3ынигыийг7й, бө0нБад-уагхрлХтсБтүаиноачаудйагалтлннтйэсбнсжнй1ахаао1иөнрйнхд-лхөн11үуиТид2ү2уййорл3длб,нгэө.үсатг6Блоүлытдулрмхбголытыэоябтногнлннотхагирхгшй1атоөт9наилдо10даллхик15сөм,их--ола17Бо2ннт-2лонудру7убст6рхаао.аы5лгнйнлхкрыамхххмаона2мтаннг

мянган кмх2өднлуөталгт (х1а9м5а8а-р1н2а-.4)Гонвэьг-удюаам,. 9Тү-1үх0эбнсөаадмллралбитыеайррниаху1лөуал1да-сл1сыө2үлгзтэббхагаэуглдртлав1ыа1с-н1ау2ндхө7ад6а.л,57ө-кл8мт2баюн

Алтай нуруунд сүүлийн 70-аад жилийн баллын 9-10 баллын хөдлөлт тус бүр

дотор 11-1х2өдблаөлллтынаргаавзагрархуөйдулдөлата тноэхгиуодладаж, 7эБб-эа8у.лблнааылйлнын9н-д1хүө0үдбрлаэөгллттлынтаонйхмхиөаоднллдөслотнтухсамбү

(хх1өө9дд52лл8өө-лл1тт2а-4ргхМбМБу)аяааровозрвнянгнугаэгануагогнанцорлр,улауайугдаАадАуасааллдабатнат,аа,ааыйр9эйт7,у-нх,оу-1лухМ8нМ0эриноооуббнлнуаадггхолложхзүллллоүэрыыыйыүэтднннн.нэлбугбхаада2зрга1а44тауар3утхнухк,юсөмбдмт2хкТ2өаухТТбөубуа.мөнслддрааанөөвТу2жугаатглрөввтаатоуаавиглхбайрхххниайыаниттххаайннйхуаоуутннлггюстонсслүаггхга9үгдйаай1миттоанан-сднйй1йуу1й.лимоннуг-ссд0йхоТн1алдядднтт2өаэүббсмзооүүүрвэараагххрүүөтзтйналблиихэрррлонабадлагаооэ,ээхаа.ртэлынналл.ггирСэаттлнгноддр1ааүы11лссу8цхсйүТүуоо88нд6аөлеөдлэнн66.двддв5сих..,оэхлбб55йлргөааөнэ.кктдййлнмм7лТнндт022зөаауэт-үннлх..эауүууатраснттйдггбүлюуииеүж

курма2г2шнуБтагяин1Мйц1гоангхбаагааомлнлаылаАырнлннутара.хуйуөС,дхүүМлүрлөотилэнйлтгнох(л2711ы093-н31бЗх-а8аарг-г1аур0уаБ)нла,хйбоодлабёрораиранугегтиуэтайндсохнаххиэаюоох,бймллид9д.эл-днхч1Торя0өгзизв.үйгбаТүнхауаналхрналбуагйаыраалрансйбугдауэшхнлхэөалрдаэтлнчөдизлэүгтэлүрнэзнуүуре
аад жилд уБ1да1аябана,цл7ал-гы8анабнахыөлдлнлыуөрнлутхуө(1хд9үл3рө1тл-этлбх2и82е1эу3сдакэмахл2тэСхнунасаугтязатгүнуриүысайнлгтдуохархоаваилмгаошоаалнаандарыжтнчобэаихэа.ги.лрСоэаүнлгүдул6др0иотйгрн.а7гТи0уй-ханаайддлаж
8зу-1р0г3а)ахноёурд1Хау1ада,наб7аха-, 8ө9л-хлб1иыа0йлнб,лаыБхлнуөллдыхнлөнадөхйллөөнтдллит(ө1х2л98тн3у1уСг-ра8ары-я1уннй0ы)хкдохматовгмбёоаүираөрренрогуэыэ”одлссбгжаэаэбиажрхл,ааслргн9ээауэ-ннр1грт0шөхрзарүасбгггүэааөиннрлйранлгудлиыдр,айаанвХнггауөшхаудгөанадаыглуучөхилаүгтрлагэзрэнуалрл
удаа тус туутсодтгатоасх,ои7он-л8Тдожбгэатэло.лхын шхөидлл,өБлотрү2хү8ассйуэдрнхаааннтыхСцуасанвгяаут,нуррдысуаоумлтд,ооазХгхэвтаирангоэа-лгрнХддоыөжалхгбэоиэа“нйм.рхБоаагугогяуйанрнритарйланбгуиарййуннуадт.аү

3 ХнөсХтБуроааауугнллнөртбнрсыхаагонхөирйнөхйнхуинТихуйойодл,г,таүстгБгоүыоууБрхруглуыэоблнүгоннтрасаггшйэйттнлаинобжалхиалс,рихэиааБонхнглоудр7угхмс6рхүаөо.наыг5рн5ажйн”ркразмгхххаэлаоа2жммзтнн,эггыХмхБнуоЛриаэтөаэрүйнгрггвднроиаунш,оса”орйрслЗгрсуггаөхэоаэыулүнлхнбаж,нчаиамхзХдтмйраэанэауагнаррэвйуаныгаэралру-грашнХөуасхнноллрөсуыалзсгхдбуэөэ..олианлхррЭЭанййөаггнндннглиихБаааээдйай.урвагнбдмяааахоүлнубаьдр,үлижнаарйыгилгэту1днгабу9хтуаХа0арүДсйа5гураоанн-угн7раэтХ-нал.2ү7өол

тогтсон Тосөгадтолрхбиыайнрншу1уил1л,-с1Бы2огрббхаааглйтрлахыаасннаынхө7д6.л55өклмт2 юнХдхХумөүөтөүв.гдрвсиэлгсТйөгөгтүглөлүилххйаихэнмДйоннаовраоумнррууаонхлудтлаосес.н.р.ЭЭиСбннааоээлялЭадмнонаыүуэвсүжчриэүдсгзутэХлхДаэонбдруХню1өо

Ббауллнаыйнн9-д1ү0үбраэглтлытонххиөодллдөслотнтухсамбнүгхБуирөрайдунднуөэа,лгХрхгаыуүөнднчөТатнааэуөй,йуөгл7ар-,схөУ8өөлздбаэлаарнлөбглитуасйыйагбнгдоабх,лаөгддт1үла9үөа0рлс5гтаэ-н7энс-а27
өудараийтнус 1т1ус-1т2охбиаолллдысонн хбөаБкдймалнд2өаалр.ттыалнбюуахтмуйоөлг.хдсилхТзоаөэүлмлрүдагхисахэйоронгннвабом.ахргаөЭхттдаонеладнрсөиахлбнаүолч7хлта3аоэа.мй1всчгиүйсзнуэлххэүбдчутю1э

4 Тбаөлвлхыанг9а-й1н0дбүаүлрлэыгтн1х8ө6д.л5өклмхт2өтднулудсөтуглбниүдхбхйрөаогдвлнзэоөлээзрлргылхггуэониөдннйөанхнТбаөоө,дөлхв7өолр-дхвө8ачллөөнбтслгауатлблнйлуэбосытгулаүнюоүдунунхдиөадйдаүл,сүөар7ллг-тэб8эансраб
будаагтаатхуюс мту. сТтөовхихаонлгдасйодн эбратйндаэ.эр үбеөтдгоөхөгиадозладрсжхоэөхнэдө.дөх2өлө0лжд2гөл3бөө-ан1лйө-1өсхр2ааө-ндмөугХлиөймвнсөгрхө,үлчатанэ

4 хТаөгварханлгаойлноднүүтроэхгито1л8д6д.о5г.кмТ2унхуатйглибЭбхбйунөаасгэдллаэдлзөыЗлдлаэнүдтгүнүрүнхТэБрьөгөгатдэхвйэлөдсхөдра(лө1антя9лгл5гиагө0нйа-өэна4тнгт-үиа4бүуйй)ин-д.лэиарчйачр,сииамй7лн-,б8гаобррба

Сбхааиаггеяатэнарсыхалэдюхамлов.эланоТанөнзвыүтүхобнаханиругораалагйдгудшдроэтаргра9х.таү-гчч1Тдидит06уэйэгхэлнйбартэайдюолнүхламлеиЭБтхгбы6.одуоөаүн0нТлухдлтэгүдиэүлаүгхсдоэүахзөөЗолсэүардлнансүд,рултгэрйөБжбнхнэхлаБүэөьөгткрраэатддмихэ.нйнлөтмөн2дэөоцлүдтг0глрхажриаө2иавагйул3эгобс,днхги-лладааө1үйнжадймоөз-ну,1иссэмнгри2хаол7иоубэй-нн-сйгдудн8иэтхулэтнХгөлүрчадөүчрхрмвлниаидсөөимгйагарлйнө,гр,тлгс“иаомбайланрало

мбиөерэ”сгээжхлнээнршзүсүэнн удраавгашаанаыбтоачххлии6лаогылландэрнжхаөэлнБд6э,уүл0.ргтөүэулгн2эута0жнлрз2д,уу3зйрБ-хаг1үөмак-рдам1,энө2Лнл-уүгүдсдринөагй,аэннХлЗтхөнжауөвусаидсрмлтглуөусаөулсэрлтнытүнүюхнамуигу.айлрСасауанллл
хСаагяанрыалдазэвраэагноылбоанрхааггуарртарлаайбгмДиагйэйинэнйрнадх.аХЭзгаууннурэхгүадүсасүунсмүэрыднэүнгүатрнтугоцэтхаэаигсвто,глдабдослмнсоаоонгнмтхогөандрглодөлалгнт“уимтйог

5 мХөврс” ггөэлжийннэрушулссэ.нЭднаэвдаүаүнруыггэуоалгзрхтсаиаДармгдоаохрөохднраүооллнчоөд,утлэргэСтнүуйэаннудьяжнгнүадхүызөзрхаадэөнмрөгдулт,рөгхбЛөулөоөүусдлн,нөслиХ,онөйнаЗлхэбнатөрааТдчйнмиланэмаайөгр.,глаыту,днюУамлуауа.латСаонунхлти
БхаагдаарраылнзэуруэлгсозлэорнгихйагабрабглаталбДаласэйыаэнннрах.х7өз3ду.рл1гөакламтн2 бдтоүалүлжрбгаэДйэогсрхгнааодмднааайрммноагни.гйоЭнлнДднуахтшгү

 5 хХөөдвлсөгөллихйонвоурухлосн. ЭбноэлдоүвүчрмуэуэслгдутсрлДаэдогбдрухэнюүжочудтбэСадййауснягаднанызwазбwнэраwур.йbргхaниуrөiаlйуgдa.,н.лgХoөvах.лmөнтnдТлнаөэй3лг1гтау,доУаллаоанатонбхтөи
хБөаддөалргыөнөнуөуөлрсөөзэрбгиусйагдбабгдатүалүМалрсыагаэнннэасхй7ө3ндя.ил1лйөгксалмлат2этбалтойахл.ложбтЭаыДйнноэгрххнуаодвмдүьүадарайэрхгмүнтнаги. ай(Э1мн9ныД5дн0а-хшс4ү

тохиолджээ. 2023-1-12-д Хөвсгөл аймгийн Ханх сумын нутагт болсон

хөдлөлт нь хөдөлгөөний эрчим, горимоороо энэ дүүрэгт болсон байн

Зөвлөгөө, зөвлөмж 6 ББүүттээээлл, , ББүүррээннггииййнн ннуурруууу түМүнаниаййснаилйбслаэрлухуолтсыынгхухваьмдахрүснаанм2ы9н.5 км2 нут

түүний салбар уулсыг суурьшил төлөвлөснөөс хол давж,
хЭанмэардсүаүнр2э9г.т5ткомх2иноултдагсюонм.хөбдалрөилгдтиажйн бхааймггаиай, нахшүичгтлэайлтнаьд 19о5рж7 онд Бүтэ

хЭанмэгидйүнүрэнгхутүрчтутоуэхнйидолхдөнсдьоөнлхс1өө9д5нл7хөөлтдоилнйөднлтбсюуууймца.нлСыбубалонлаговантзаиарнрж, хаеөжндеалрхиөуйлйннибханэйэвггужчу,ллоэарнможтнохиолдон

БүтДээээлрийхнзнуурргуауаннддхүөүдрөглэсэөсн гхаөднлөалмт онжгиоллээнсужтгиилйдннэзмүүэнгдхсоэйэрдбхаэйснэаг.т байгаа Хэнт

уютуолмхс.иаодлСдхуолүначовт. тэайр гахзөадрлөхлөдлиөхлэтвчнлээнг уМдаоанготлохоиронылддсэовнсогоэрс н(у1т9а5г2н-ь1-г1а)заградна 197

хөдлөлтийн хувьд идэвхтэй бүс юм.
бДаэлэлрыхнзухрөгадалнөдлүтүрбгоэлэсжгаДдонранмооднгаойлмгЖийиншэДэалбшэблал1б90а5р, оБнаыянЦдэуцнэ,рЭлэргэиэйнн зэрэг су

мнэудтгриэйгндэжзүбүнайсхаонйдбахйэнсаэ.гт байгаа хөдлөлтөөр 130 км, Хан Хөхий

Хэнтийн салбар уулсад хүчтэй газар Булнайн хөдлөлтөөр 370 км, мөн зүүн

хөдМлаөлнтай ннэигйсулдэала хототыхинолхдусвоьндоохсүнураамгшынсаслубуаррьлшасиалн 1т5ө5лөкмвл, ө19с8н7өөосныхол давж

б(ба1ай9л5гла2ыа-н1, -а1ш) хиөггдлалдаөнллаттад1б9оо7рл0жж-9б-у5й-Ддоарлн5бо-ад6н гИоанхзыаБроМ,гдаоыжгондаыххөундйлнгөанзлатэөргжөрх,өо2др7ло0өнлктмсөу,өур1ц9н64ы75 болон и

баайймггуиуйлнамДжашжбиаллбэаэрс, жБиаялндднунэ,мЭэргэдэснээркмбахйангаар. ал үүсч байжээ. 1957 оны

зэрэг сумдын төвд мэдрэгдэж байсан хөдлөлтөөр Их Богд уулын орой 12

байна. м өндөрт3эйгөөр суга цохигдон хажуу
тийш 8,4 м шилжсэн, Хөвчийн нурууны

5 татлан нурж Битүүний амыг тагласан.

Их Богдын арын Улиастайн амын нэг

цохио тас үсрэн нөгөө хажуугаас цохиж

эргэж овоорон 300 гаруй метр өндөр

бутарсан чулуу шороон уул үүсгэсэн

байв. Мөн хүчтэй газар хөдлөлтийн

төвийн орчим усны горим өөрчлөгдөж

шинээр нуур, цөөрөм үүсэх, алга болох

үзэгдэл явагдаж байжээ.

32 www.barilga.gov.mn

Зөвлөгөө, зөвлөмж

Дээрх газар хөдлөлтөөс барилга Тус орны нутаг дэвсгэрийн ихэнх хэсэг
байгууламжид үзүүлэх, нөлөөлөх буюу хот суурин газрын 75 орчим хувь
нөлөөллөөс дурдвал: нь дэлхийн газар хөдлөлтийн 7-гоос
дээш баллын идэвхтэй бүсэд багтаж,
1903 оны Үнэгтэйн (Өмнөговь дэлхий нийтийн чанартай хүчтэй газар
аймаг) хөдлөлтөөр Балга усны хийд, хөдлөлт цөөн бус удаа тохиолдож
1905 оны хөдлөлтөөр Заяын хүрээ, байжээ. Зөвхөн XX зуун буюу 1903
Хярын хийдүүд, 1957 оны Их Богдын оноос өнөө хүртэл тус орны дэвсгэр
хөдлөлтөөр Баянхонгор аймгийн нутагт 12 баллын шаталбараар 7
Баянговь сумын төвийн барилгууд баллаас 11-12 баллын хүчтэй газар
бүрэн нурсан байна. хөдлөлт 70 гаруй тохиолдсоны дотор
10 гаруй нь аюул сүйрэл учруулж
Газар хөдлөлтийн үйлчлэлийн болох газар хөдлөлт болж хэдэн зуун
нөлөөнөөс тухайн улс гүрэн эдийн км үргэлжилсэн хагарал үүсгэсэн нь
засгийн ихээхэн хохиролд учирч олон тогтоогдсон байна.
арваас хэдэн мянган хүн амь насаа
алдаж, олон зуун хүн бэртэж, шархдаж Мянга гаруй хүн амь насаа алдаж,
хөдөлмөрийн чадвараа тодорхой хэдэн арван мянган хүн бэртэж байсан
хугацаагаар буюу бүрэн алддаг байна. байна.
НҮБ-аас явуулсан судалгаанаас үзвэл
дэлхийн хэмжээнд зөвхөн нэг жилийн Албанёснытусгайкомиссынтогтоосон
дотор долоон зуун мянга гаруй хүн актаас үзвэл 1957 оны Гурван Богдын
амь насаа алддаг байна. газар хөдлөлтөөр 20 гаруй хүн амь

www.barilga.gov.mn 33

Зөвлөгөө, зөвлөмж насаа алдаж, олон арван хүн бэртэж рублийн хөрөнгө шаардлагатай болж
шархадсан байна. Хэдэн зуун мал байсан байна.
хад чулуунд цохигдон сүйдсэний дээр
Баянхонгор, Өвөрхангай аймгийн Гэтэл манай улсад аюул сүйрэл
зарим суурин гэмтэж нийт хохирлын учруулж болох газар хөдлөлт олон удаа
хэмжээ 10 гаруй сая, 1967 онд тохиолдсон боловч гарсан хохирлын
Булганы Могод суманд болсон 9-10 хэмжээ бага байдаг нь доорх хэдэн
баллын хөдлөлтөөр Могод сумын зүйлээс шалтгаалж байна. Үүнд:
ихэнх барилга эвдэрч зарим нь нурсан
байна. Мөн Булган, Цэцэрлэг хот 1. Манай орны хүн ам бусад оронтой
Хишиг-Өндөр сумын зарим барилга харьцуулахад харьцангуй сийрэг
эвдэрсэн байна. суурышилтайн дээр газар хөдлөлт
нь хүн ам сийрэг суурьшсан
БНХАУ-ын Таншаньд 1976 онд манай зэлүүдэрхүү нутагт болсон, тухайн
Могодын газар хөдлөлтийн яг ижил бүс нутагт томоохон хот суурин
хүчтэй газар хөдлөхөд 650000 хүн газар төвлөрөөгүйтэй холбоотой.
амь насаа алдаж бараг сая шахам хүн
бэртэж, Хятад улсын эдийн засагт 2. Монгол орны хүн ам нүүдлийн
800 тэрбум ам.долларын хохирол мал аж ахуй эрхэлж нэг газар
учруулж байхад ЗХУ-ын Арменд тогтвортой суурьшдаггүй, өвөрмөц
1988 онд Могодын газар хөдлөлтөөс хийцийн Монгол гэрт амьдарч, овор
бага хүчтэй газар хөдлөхөд Спиктак хэмжээ багатай модон дан байшинд
хот 90 гаруй хувь, Кировкан 20 хувь, амьдарч байсантай холбоотой юм.
Ленинакан 40 хувь тус тус эвдэрч
25 мянган хүн амь насаа алдаж 25 Сүүлийн 25 жилд манай улсад шинээр
орчим мянган хүн ор сураггүй алга 4 том хот байгуулагдаж бүх аймгийн
болсон байна. Үүнээс улсад учруулсан төв дунд зэргийн хотын хэмжээнд
хохирол 10 гаруй миллиард рубль хүрч, сумын төв болон бусад томоохон
болсон бөгөөд газар хөдлөлтөөс төвлөрсөн газрууд хот маягийн
зөвхөн улсад учирсан хохирлыг бүрэн сууринд шилжиж барилгын овор
арилгахад ойролцоогоор 100 тэрбум хэмжээ томорч, давхрын тоо, жин
хүчин чадал нэмэгдсээр байна.

Ахмад геологич, инженер-геологич
С.Должин /МУЗИ/

34 www.barilga.gov.mn

Зөвлөгөө, зөвлөмж

ХАМГИЙН ХЯМД
ӨРТӨГТЭЙ СУУЦЫГ
ХЭРХЭН БАРИХ ВЭ?

Манай орны нөхцөлд хамгийн хямд өртөг зардлаар
амины орон сууц барихын тулд иргэдийн дунд
хамгийн эрэлттэй байдаг модон карказаар барих 50
орчим м.кв талбайтай байшинг жишээ болгон зураг
төсөл, ерөнхий төсөвт өртгийн тооцоог гаргасан
энэхүү зөвлөмжийг бэлтгэлээ. Юун түрүүнд тухайн
байшингийн хэлбэр, хэмжээ, хийц, материалын
хангамж, ажиллах хүчин, цаг агаарын байдлаас хэр
хугацаанд баригдаж дуусах нь шалтгаална.

www.barilga.gov.mn 35

Зөвлөгөө, зөвлөмж Барилгын ерөнхий үзүүлэлт:

• Амьдрах талбай 50.1 м.кв
• Гадна террас болон бусад 64.1 м.кв
• Барилгын эзлэхүүн 140.3 м³
• Барилгын өндөр 6.18 м
• Дээврийн налуу 35 °
• Дээврийн талбай 98.9 м.кв
• Харьцаа 8,92 м * 7,72 м

Барилгын ажлын эхний үе шатанд
барилгын талбай дээр улаан
шугам татах ёстой. Тухайн нутаг
дэвсгэрийнхээ дүрэм журамд
нийцүүлэн эзэмшил газар дээрээ
барилгын улаан шугамыг өнцөг
буланг зөв гаргахын тулд газрын
мэргэжилтний үйлчилгээг ч авч болно.
Зураг төслийнхөө дагуу суурийн
нүхний хэмжээсүүдийг зөв тавих
хэрэгтэй.

Үүний дараа суурийн нүх ухах ажил шаардлагатай. Энэхүү чанар нь
эхэлнэ. Суурийн нүх рүү орох зам хучилтад хэрэглэх модон материалын
саадгүй, зөв машин механизм төрөл, ангилал, огтлолын хэмжээ,
хэрэглэвэл энэ ажилд нэг өдөр л алхам хучилтын дэвсгэр үеийг дам
хангалттай. нуруунд бэхлэх бэхэлгээ, дам нурууны
холбоосны хэлбэр зэргээс хамаарна.
Барилгын суурь нь өөрийн жин Шалны үндсэн элементүүд нь ул банз,
болон өөрөөсөө дээш байрлах хийц, анкерын боолт, үндсэн дам нуруу,
бүтээцийн жинг хөрсөнд дамжуулах туслах дам нуруу, мөрөгцөг дам нуруу,
үүрэгтэй бүтээц юм. Салхины болон холбоос, шалны дэвсгэр үеэс бүрдэнэ.
газар хөдлөлтийн ачааллыг мөн
барилгын суурь хүлээн авна. Буурь Модон араг бүтээцтэй барилгын
хөрсний хэв гажилт зөвшөөрөгдөх ханын карказ нь босоо тулгуурууд,
хэмжээнд байж, ашиглалтын үед дээд, доод хэвтээ хөндөл, ялуу, ялууны
буурьт жигд бус суулт үүсэхгүй тулгуур, булангийн багана, хамар
байх ёстой. Суурийг буурь хөрсний ханын уулзвар болон холбоос зэрэг
хөлдөлт, гэсэлт, овойлт, суултын үед элементүүд багтана. Ханын карказыг
бат бөх, тогтвортой байхаар төлөвлөж зөв хийснээр барилгын гадна, дотор
угсарна. өнгөлгөөг хийхэд хялбар болдог. Мөн
дараа нь нэмэлт өөрчлөлт хийх үед
Харин байшингийн шалны элементүүд хүндрэл бага гардаг.
нь ачааллыг найдвартай даахуйц
бат бэх, зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс
илүү хотойлт үүсэхээргүй байх

36 www.barilga.gov.mn

Зөвлөгөө, зөвлөмж

Барилгын дээврийн үндсэн зориулалт оноос дэлхийн зах зээлд нэвтэрч
нь барилгыг гадны нөлөөллөөс эхэлсэн, Канадад үйлдвэрлэгддэг
хамгаалах явдал юм. Дээвэр нь бүтээгдэхүүн. Модны зоргодсыг
барилгыг борооноос хамгаалах, салхи, парафин, давирхайтай хольж өндөр
цасны ачааллыг хүлээн авахаас гадна температурт шахаж үйлдвэрлэдэг.
барилгын дотор ба гаднах агаарын OSB хавтан нь хоорондоо
солилцоог тохируулдаг. Дээврийн перпендикуляр байрлах 3-4 үе
даацын хийц болон бамбай нь давхаргаас бүрддэг. Модны зоргодос,
дээврийн хучилтын суурь болдог. давирхай зэрэг байгалийн гаралтай
түүхий эдээр хийгддэг тул хүний биед
Амины орон сууцанд хамгийн өргөн сөрөг нөлөөгүй.
хэрэглэгддэг шувуу нуруун дээвэр
нь нэг урттай, ижил эд ангиудтай OSB зоргодсон хавтан нь өндөр
эсгэгддэг тул хийж байрлуулахад
хүндрэл бараг гардаггүй. хяналтан доор технологийн

нарийн горимын дагуу ус чийгэнд

Канад технологийн уг байшингийн тэсвэртэй давирхай, цавуу ашиглан

үндсэн бүтцэд ашиглагддаг үйлдвэрлэгддэг учраас барилгын

материалуудыг танилцуулбал: чанарын стандарт, нормыг бүрэн

хангадаг. Иймд Канад улсад

1. OSB (oriented strand board) үйлдвэрлэгдсэн OSB дээр тухайн
зоргодсон хавтан OSB хавтан нь 1978
бүтээгдэхүүний стандартын

www.barilga.gov.mn 37

Зөвлөгөө, зөвлөмж

үзүүлэлтүүдийг харуулсан чанарын авсан өндөр зэрэглэлийн эрдэс
тэмдэг байдаг. хөвөн юм. Мөн дуу чимээг маш сайн
шингээдгээс гадна галд тэсвэртэй
Давуу талууд: материал учраас галын эсрэг
хамгаалалт болгон ашигладаг. Энэхүү
• Ус чийгэнд тэсвэртэй цохилтод чулуун хөвөн нь барилгын хийцүүд
• Дулаан алдалт бага (хана, хучилт, дээвэр хамар хана),
• Шахалт сайтай тул шугам хоолой, инженерийн системийн
дулаан тусгаарлагч гээд олон
тэсвэртэй зориулалтаар хэрэглэгдэж байна.
• Хэв гажилтад орохгүй

2. “Rockwool” буюу эрдэс чулуун Чулуун хөвөнгийн ийм өргөн
хөвөнг модон карказан барилгын хэрэглээ нь:
дулаалгад хамгийн өргөн хэрэглэдэг.
Уг материал нь хүний биед хоргүй, • Дулаан тусгаарлах өндөр чанар
эрс тэс уур амьсгалтай манай • Материалын шатдаггүй чанар
орны нөхцөлд хэрэглэх боломжтой • Ус бага нэвтрүүлэх чанар зэрэг
экологийн цэвэр бүтээгдэхүүн
юм. Эдгээр нь уулын чулуулгийг ашиглахад хялбар олон давуу
зууханд өндөр температурт шатааж, талуудаар тайлбарлагдана.
шөрмөслөг бүтцэд шилжүүлж,
синтетик холбогчтой хольж гарган 3. “Tyvek” ус, чийг тусгаарлагч нь
Европ, Америкийн улс орнуудад

38 www.barilga.gov.mn

хүлээн зөвшөөрөгдсөн, барилгын • Tyvek материалыг 100% дахин Зөвлөгөө, зөвлөмж
брэнд бүтээгдэхүүн бөгөөд нэг ашиглаж болно
төрлийн онцгой ширхэгтэй, орчин
үеийн нано технологиор хийгдсэн ус • Технологийн дагуу зөв угсарч
үл нэвтрүүлэгч, амьсгалдаг материал ашигласнаар салхи, борооны ус чийг
юм. хашлага хийцээр дамжин барилгад
орохоос хамгаална
Давуу талууд:
• Барилгын доторхи уур, чийгийг
• Эдэлгээний хугацаа урт, чанарын түргэн гадагшлуулан хөгцрөлт,
баталгаатай цанталт үүсгэхгүй

• Хэт ягаан туяаг эсэргүүцэх • Шатсан тохиолдолд хүний биед
чадвартай. Нарны тусгалд түүний хортой хий ялгаруулахгүй
шинж чанар өөрчлөгддөггүй
• Дуу чимээ тусгаарлалт сайн

• Хөгцний бактер ургахгүй бөгөөд • Дуу тусгаарлах өндөр чадвар
хорхой шавьжинд идэгдэхээс • Гажилтад бага ордог.
сэргийлэх чанартай

Эх сурвалж: Рояал хаус компани

www.barilga.gov.mn 39

Зөвлөгөө, зөвлөмж

www.barilga.gov.mn

40 www.barilga.gov.mn