БАРИЛГЫН МЭДЭЭЛЭЛ ЭМХТГЭЛ

БАРИЛГА, ХОТ БАРИЛГЫН
БАЙГУУЛАЛТЫН ЯАМ ХӨГЖЛИЙН ТӨВ ТӨҮГ

2020 он XI-XII сар №11 (396) Эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

2020 онд батлагдсан Нар төвийн үйл Барилгын салбарт 2020 оны дэлхийн хамгийн
норм, нормативын ажиллагааг дэмжихээ 2020 онд өрнөсөн томоохон өндөр архитекурын шилдэг
баримт бичгүүд илэрхийллээ үйл ажиллагаа шийдэл бүхий барилгууд

ЭНЭ ДУГААРТ ...

ww.barilga.gov.mn МЭДЭЭЛЛИЙН ЭМХЭТГЭЛ

МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ • НОРМ, ДҮРЭМ, ЖУРАМ • ЯРИЛЦЛАГА БАРИЛГЫН
ДЭВШИЛТЭТ ТЕХНОЛОГИ • БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТ • НИЙТЛЭЛ • ЗӨВЛӨМЖ МЭДЭЭЛЭЛ

www.barilga.gov.mn БАРИЛГЫН ХӨГЖЛИЙН ТӨВ
МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН
3 МЭНДЧИЛГЭЭ
САЛБАРЫН ХӨГЖЛИЙН
• Барилгын хөгжлийн төвийн захирал Ц. Амарсанаа ТӨЛӨӨ

4 ТУШААЛ ШИЙДВЭР "Барилгын мэдээлэл" эмхэтгэлийн редакцийн
зөвлөлийн дарга Ц. Амарсанаа
• 2020 онд батлагдсан норм, нормативын баримт /Барилгын хөгжлийн төвийн захирал/
бичгүүд
Зөвлөлийн дэд дарга М. Ибрай
13 МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ /Барилгын хөгжлийн төвийн дэд захирал/

• БХТ-ийн норм, нормативын хэлтсийн дарга Зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга Д. Болормаа
Д.Алтанхуяг Алтангадас одонгоор энгэрээ мялаалаа /Барилгын хөгжлийн төвийн ССМХ-ийн ахлах
мэргэжилтэн/
• Нар төвийн үйл ажиллагааг дэмжихээ илэрхийллээ
• Есөнбулаг сумын бүтээн байгуулалтууд ашиглалтад Гишүүд ЗУХ-ийн хяналт шинжилгээ хуулийн
Д.Алтангэрэл албаны дарга
орж эхэллээ ББМҮХ-ийн ахлах мэргэжилтэн
• Барилгын салбарт 2020 онд өрнөсөн томоохон үйл Г.Аюурзана БМСШЛ-ийн ахлах шинжээч
П.Энхтуул ББЗТМХ-ийн ахлах мэргэжилтэн
ажиллагаа П.Мөнгөнтуул ББЗХХ-ийн мэргэжилтэн
• “ХАНСХЕТ”-ийн хүрээнд “Хот байгуулалтын Д.Тулга СТХХ-ийн ахлах нягтлан
Д.Уранчимэг ННХ-ийн мэргэжилтэн
үнэлгээний ажлын тайлан”-г хүлээлгэн өглөө С.Болормаа ХАНБНСТХ-ийн мэргэжилтэн
Д.Отгонбат ХСДБСТХ-ийн мэргэжилтэн
32 ЯРИЛЦЛАГА Ж.Түвшинбаяр

• Ж.Нэргүй: Бид орон нутагтаа нэрийн хуудас болж Дугаар эрхэлсэн:
явахыг зорьж ажилладаг Г.Отгонтуяа /Сэтгүүлч, редактор/
Дизайнер: Т.Анхбаяр
• Б.Одмагнай: Бид “Шангрилла молл” ийг гэр
хороололд аваачихыг хүсэж байна Хаяг:
Улаанбаатар хот, Баруун дөрвөн зам
40 БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТ Их тойруу-1, Барилгын хөгжлийн төв
Утас: 11-327442
• 2020 оны онцлох бүтээн байгуулалт Факс: 976-11-323744
• Баянхонгорт 1200 хүүхдийн сургууль ашиглалтад Веб: ww. barilga.gov.mn
Facebook: Барилгын хөгжлийн төв
орлоо
• Анхны цогц багийн төв бослоо БАРИЛГЫН МЭДЭЭЛЭЛ ЭМХЭТГЭЛИЙН
РЕДАКЦИД БЭЛТГЭЖ “БИТПРЕСС” ХХК-Д ХЭВЛЭВ
44 ЗӨВЛӨГӨӨ, ЗӨВЛӨМЖ
УЛААНБААТАР ХОТ
• Автомашины гаражийн температурыг заавал 18-23 2020 ОН
хэм хүртэл халаах хэрэгтэй юу

• 2020 оны дэлхийн хамгийн өндөр архитекурын
шилдэг шийдэл бүхий барилгууд

Шинэ жилийн мэнд хүргэе!

хамтдааБарилгын салбарын хөгжлийн төлөө

Монгол Улсын барилгын салбарын
бүтээн байгуулагчид, хөрөнгө оруулагчид,
үе үеийн барилгачиддаа шинэ оны баярын
мэнд дэвшүүлье.

Улиран одож буй 2020 онд та бид
хамтын хүчээр эрүүл мэнд, эв нэгдэл, итгэл
найдвараа хадгалан үлдэхийн зэрэгцээ улс
орны хөгжлийн тулгуур болсон барилга
бүтээн байгуулалтын салбарын ажлуудаа
ч амжилттай үргэлжлүүлж, ажил үйлсээ
урагшлуулсан хариуцлагатай он жил
байлаа.

Барилгын хөгжлийн төвөөс 2020 онд
хэрэгжүүлсэн томоохон ажлуудаас онцлон
дурдвал:

Монгол Улсын Хүн Амын Нутагшилт, Суурьшлын Хөгжлийн Ерөнхий төлөвлөгөө боловсруулах
төслийн хүрээнд Монгол Улсын нийт нутаг дэвсгэр, хот суурин газруудыг хамруулан Хот байгуулалтын
үнэлгээний тайланг 11 иж бүрдэл газрын зургийн хамт боловсруулж, хүлээлгэн өглөө.

2212 барилга байгууламжийн зураг төслийн баримт бичгийг магадлалын нэгтгэсэн дүгнэлтээр
баталгаажуулж, Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт болон гадаадын зээл тусламжаар хэрэгжиж буй
511 төсөл арга хэмжээнд барилга байгууламжийн захиалагчийн техникийн хяналтыг амжилттай
гүйцэтгэн ажиллалаа.

Барилгын салбарын инженер техникийн ажилтнуудыг мэргэшүүлэх, чадавхжуулах сургалтын
үйл ажиллагааг цахим хэлбэрт шилжүүлж 1298 мэргэжилтнийг цахим сургалтад хамруулсан байна.

Эрүүл мэндийн яамны захиалгаар эмнэлэг, эрүүл мэндийн үйлчилгээний барилгууд, Боловсрол
соёл шинжлэх ухааны яамны захиалгаар сургууль, цэцэрлэг, сурагчдын дотуур байр, Соёлын яамны
захиалгаар Соёл спортын зориулалттай барилга байгууламжууд, Барилга хот байгуулалтын яамны
захиалгаар инженерийн шугам сүлжээ, үерийн далан, цэвэрлэх байгууламжууд, зэрэг иргэдэд төрийн
үйлчилгээ үзүүлэх зориулалт бүхий, улс оронд нэн чухал шаардлагатай барилга, байгууламжийн
бүтээн байгуулалтуудыг ашиглалтад оруулж, иргэн, айл өрх, албан байгууллагуудын тав тухтай
орчинд ажиллаж амьдрах, хүүхэд багачуудынхаа эрүүл аюулгүй орчинд сурч хөгжих боломжийг
нэмэгдүүлэн ажиллаж байгаадаа бид бүхэн баяртай байна.

Эх орныхоо хөгжил, ирээдүй хойчийн сайн сайхны төлөө, ард иргэдийнхээ ая тухтай амьдралын
төлөө хүчээ нэгтгэж, барилга, бүтээн байгуулалтын салбарын хөгжилд хувь нэмрээ оруулан, бидний
ажлыг дэмжиж, сэтгэл, зүтгэл гарган хамтран ажилладаг та бүхэнд чин сэтгэлийн талархал
илэрхийлье.

Айлчлан ирж буй 2021 онд Монгол Улсад орчин цагийн барилгын салбар үүсэж хөгжсөний 95
жилийн ой тохиох түүхэн цаг хугацааг та бид хамтдаа амжилт бүтээлээр угтах гэж байна.

Шинэ он танд болон таны гэр бүлд аз жаргал, баяр хөөр, амжилт бүтээлийн дээдийг бэлэглэх
болтугай.

БАРИЛГЫН ХӨГЖЛИЙН ТӨВИЙН ЗАХИРАЛ Ц.АМАРСАНАА

ТУШААЛ ШИЙДВЭР Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ
2020 ОНД БАТЛАГДСАН НОРМ, НОРМАТИВЫН БАРИМТ БИЧГҮҮД

4 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

ТУШААЛ ШИЙДВЭР

www.barilga.gov.mn 5

ТУШААЛ ШИЙДВЭР Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

6 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

ТУШААЛ ШИЙДВЭР

www.barilga.gov.mn 7

ТУШААЛ ШИЙДВЭР Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

8 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

ТУШААЛ ШИЙДВЭР

www.barilga.gov.mn 9

ТУШААЛ ШИЙДВЭР Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

10 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

ТУШААЛ ШИЙДВЭР

www.barilga.gov.mn 11

ТУШААЛ ШИЙДВЭР Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

12 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ

НОРМ, НОРМАТИВЫН
ХЭЛТСИЙН ДАРГА Д.АЛТАНХУЯГ

АЛТАНГАДАС ОДОНГООР
ЭНГЭРЭЭ МЯЛААЛАА

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар
Барилгын хөгжлийн төвийн Норм,
нормативын хэлтсийн дарга Д.Алтанхуяг
Төрийн дээд Алтангадас одонгоор энгэрээ
мялаалаа. Тэрээр Барилгын хөгжлийн төвд
13 жил, Төрийн албанд 26 жил ажилласан
туршлагатай. Түүний Барилгын салбарт
оруулсан хувь нэмэр, хөдөлмөр бүтээлийг нь
өндрөөр үнэлсэн Алтангадас одонг Барилга хот
байгуулалтын сайд Б.Мөнхбаатар гардууллаа.
Барилга хот байгуулалтын сайд Б.Мөнхбаатар
Барилгын хөгжлийн төвийн үйл ажиллагааг
өдрөөс өдөрт дэвшилттэй байгааг хэлж
Д.Алтанхуягт хандаж “Цаашдын ажил үйлст
өндөр амжилт хүсч, олон жил ажилласан мэдлэг,
туршлагаараа хойч үедээ үлгэрлэн ажиллахыг
ерөөж үг хэллээ.

Дашрамд дурдахад Барилгын хөгжлийн төвд
Алтангадас одонт зургаан хүн ажилладаг
бөгөөд өнөөдрийг хүртэл мэдлэг, туршлагаараа
бусдадаа үлгэрлэн ажиллаж байгаа билээ

www.barilga.gov.mn 13

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

“НАР” ТӨВИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААГ ДЭМЖИХЭЭ
ИЛЭРХИЙЛЛЭЭ

МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ “Гэрэлт Цамхаг Тод Гялбаа”
төрийн бус байгууллага гэр
хороолол дунд соёлыг түгээх бус байгууллагын төлөөлөл үйл ажиллагаанд өөрсдийн
төсөл хэрэгжүүлэхээр зорьж дэмжлэгийг үзүүлсээр ирсэн.
байгаа. Гэр хорооллын иргэд Б.Одмагнайг Барилгын хөгжлийн Тухайлбал “Ид шидийн орон”-
заавал аймаг, нийслэлийн төв ны бүтээн байгуулалтын үйл
орж аливаа соёлын үйлчилгээг төвийн тэргүүн дэд захирал ажиллагаа, Корона өвчлөлийн
авдаг. Тэгвэл энэхүү төсөл эсрэг үйл ажиллагаанд
хэрэгжсэнээр соёлыг гэр Б.Ганболд хүлээн авч уулзлаа. байгууллагын хамт олон
хороолол дунд аваачих юм. тодорхой хувийн мөнгөн
Тодруулж хэлбэл, халуун усны Уулзалтынхаа үеэр Төрийн дэмжлэгийг хоёр ч удаа үзүүлж
газар, хувцас угаах газар, байсан билээ.
фитнесс клуб, спорт заал, байгууллагын зүгээс “Нар” төв
томоохон худалдааны төв, кино
үзвэр, супермаркет, залуусын төслийн үйл ажиллагааг дэмжиж
чөлөөт цагаа өнгөрөөх төв
гэх мэт үйлчилгээг нэг дор ажиллахаа илэрхийллээ.
цогцлоосон, “Нар” төвийг
байгуулахыг зорьж байгаа юм. Дашрамд дурьдахад Барилгын
Тус төвийг нийслэлийн гэр
хороолол болон орон нутагт хөгжлийн төв нийгмийн
барих ажлыг санаачлан төслөө
эхлүүлээд байна. Төслийн зураг хариуцлагын хүрээнд томоохон
төсөл боловсруулагдаж дууссан,
цаашдын нийгмийн дэмжлэгийг
авч, иргэдийн хандиваар төслийг
хэрэгжүүлэх юм байна. Тиймээс
энэхүү төсөл ашгийн бус гэдгийг
төслийн санаачлагчид онцолж
байгаа юм. Төслийг санаачлагч
”Гэрэлт цамхаг тод гялбаа” төрийн

БАЯН-ОВОО СУМ Өмнөговь аймгийн Баян-
320 ХҮҮХДИЙН БАГТААМЖТАЙ Овоо суманд улсын төсвийн
СУРГУУЛЬТАЙ БОЛОВ хөрөнгөөр 320 хүүхдийн
сургууль ашиглалтад орлоо.
14 www.barilga.gov.mn Барилга угсралтын ажлыг
төлөвлөгөөт хугацаандаа бүрэн
дуусгажээ. Энэ оны аравдугаар
сарын 27-ны өдөр Баян-Овоо
сумын сургуулийн барилгыг
улсын комиссын шийдвэрээр
ашиглалтад оруулсан байна.

Захиалагчийн техникийн
хяналтыг: Барилгын хөгжлийн
төв
Гүйцэтгэгч: Тэлмүүн Доной ХХК
Зураг төсөл зохиогч:
Бат Инспайринг ХХК

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

ЕСӨНБУЛАГ СУМЫН БҮТЭЭН
БАЙГУУЛАЛТУУД АШИГЛАЛТАД
ОРЖ ЭХЭЛЛЭЭ

МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ

Боловсрол шинжлэх ухааны хүлээлгэн өглөө. Гадна шугамын
яамны захиалгаар Барилгын
хөгжлийн төв техникийн ажил, Ус дулаан дамжуулах, 2.3.4
хяналтыг гүйцэтгэж, барилга
угсралтын ажлыг "Манхан-Уст" төв, цахилгааны 1,2,3,4,5 ТП-
ХХК, "ЖиЭйИкс" ХХК-ний зураг
төслөөр гүйцэтгэж ашиглалтад үүдийн барилгын ажил, цэвэр
орууллаа.
Мөн тус сумын Солонго усны шугам, гадна цахилгаан,
хорооллын гадна инженерийн
шугам сүлжээний ажлыг холбооны шугам угсрах ажлыг
дуусгаж Улсын комисс ажиллаж
гүйцэтгэжээ. Ингэснээрээ

Говь-Алтай аймаг Есөнбулаг Солонго хорооллын 1788 айлын
суманд ЭМШУИС-ийн харъяа
Анагаах ухааны коллежийн ус, дулааны асуудал бүрэн
960 суудалтай сургуулийн
барилга ашиглалтад орлоо. шийдэгдэж байгаа юм.

Гүйцэтгэгч: Түмдэлгэрэх ХХК,

Зураг төсөл зохиогч: ДНТ ХХК.

ЗАВХАН АЙМГИЙН ИХ-УУЛ СУМЫН ШИНЭ СУРГУУЛЬ
АШИГЛАЛТАД ОРЛОО

Завхан аймгийн Их-Уул суманд Ерөнхий боловсролын сургууль Захиалагч: БШУЯ
640 хүүхдийн багтаамжтай 800 хүүхдийн багтаамжтай Захиалагчийн техникийн
сургууль ашиглалтад орсон гурван хичээлийн байртай. Нийт хяналтыг Барилгын
байна. Барилга угсралтын ажил 1230 гаруй хүүхэд суралцаж хөгжлийн төв
өнгөрсөн аравдугаар сарын 19-нд байсан. Тэгвэл шинэ сургууль Гүйцэтгэгч: "РСТ" ХХК
дуусаж, аравдугаар сарын 30-нд ашиглалтад орсноор сургуулийн Зохиогч: "Гандирс орд" ХХК
байнгын ашиглалтад авах Улсын багтаамж нэмэгдэж, сурагчдын
комисс ажиллаж хүлээн авчээ. суралцах орчин сайжирлаа.
Завхан аймгийн Их-Уул сумын

www.barilga.gov.mn 15

МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

ТҮГЭЭМЭЛ ТАРХАЦТАЙ
АШИГТ МАЛТМАЛЫН
БАЙРШЛЫН ТОВХИМОЛ
ГАРНА

Монгол Улсын хэмжээнд барилгын
материалын түгээмэл тархацтай
ашигт малтмалын орд, илрэлийн
байрлал болон барилгын материалын
үйлдвэрийн байршлын судалгааг
хийлээ. Судалгааны мэдээлэлд
тулгуурлан “Барилгын материалын
эрдэс, түүхий эдийн орд, илрэлийн
байрлал”, “Барилгын материалын
үйлдвэрийн байршил”-ын газрын
зургийг тус тус шинэчлэн хэвлүүлсэн.
Тэгвэл энэхүү байршлын зургаар
товхимол хэвлүүлэхээр болжээ. Энэхүү
товхимолд барилгын материалын
түгээмэл тархацтай ашигт малтмалын
ордыг барилгын дулуу /дайрга/, шавар,
шохойн чулуу, каолин, гөлтгөнө зэрэг 21
төрлөөр ангилан ордын нэр, хайгуулын
болон ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн
дугаар, огноо, хүчинтэй хугацаа болон
эзэмшигчийн хаяг, холбоо барих утас
гэх мэт дэлгэрэнгүй мэдээллүүд багтах
юм. Түүнчлэн барилгын материалын
үйлдвэрийн нэрийг төрөлжүүлэн
ангилж тухайн барилгын материал
үйлдвэрлэгч ААН-ийн ажлын төрөл,
хаяг байршил, технологийг заавар,
тохирлын гэрчилгээ, барилгын
материал үйлдвэрлэлийн тусгай
зөвшөөрлийн мэдээлэл болон бусад
холбогдох мэдээллүүд багтах аж.

16 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ

БАРИЛГЫН САЛБАРТ

2020 ОНД ӨРНӨСӨН

ТОМООХОН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

ГАЗРЫН ХАРИЛЦАА, БАРИЛГА ХОТ
БАЙГУУЛАЛТЫН УДИРДАХ АЖИЛТНЫ
ЗӨВЛӨГӨӨН

Газрын харилцаа, барилга, хот байгуулалтын салбарын удирдах ажилтны улсын
зөвлөгөөн Өвөрхангай аймагт болсон. Зөвлөгөөнөөр салбар яамнаас Газрын багц
хуулиудын шинэчилсэн найруулгын төслийг танилцуулж, зөвлөгөөнд оролцогчдын
хүрээнд хуулийн төсөлтэй холбоотой нээлттэй хэлэлцүүлгийг зохион байгууллаа.
Төсөлтэй холбоотойгоор одоо хэрэгжиж байгаа хуулийн хүрээнд тулгамдаж буй
асуудлууд болон шинэчилсэн найруулгын төслийн хүрээнд шийдвэрлэх асуудал,
саналыг гаргасан идэвхтэй хэлэлцүүлэг болсон юм.

Барилга, хот багуулалтын сайд Б.Мөнхбаатар ирэх жилүүдэд хэрэгжүүлэхээр
төлөвлөж буй ажлуудаа танилцуулж, оролцогчидтой санал солилцон ирэх жилүүдэд
газрын харилцааг бодлого эрхзүйн хувьд өөрчилж шинэчлэхэд гол анхаарлаа
хандуулж, цаашид газар ашиглалт хамгаалалт болон иргэд газар өмчлөхтэй
холбоотой бодлогын томоохон өөрчлөлтийг гаргана гэдгийг хэлж байв.

"Өвөрхангай аймаг хот төлөвлөлтөө сайн хийж, иргэдийнхээ амьдрах таатай
нөхцөлийг бүрдүүлж байгаа" хэмээн Барилга хот байгуулалтын сайд зөвлөгөөний
үеэр онцолж, энэ хүрээнд тус аймгаас туршлага судлуулахаар энэ удаагийн
зөвлөгөөнийг Өвөрхангай аймагт зохион байгуулж байгааг онцолсон. Өвөрхангай
аймаг 2008 оноос хойш 2000 орчим айлын орон сууц баригдсаны 1000 орчим нь
сүүлийн гурван жилд ашиглалтад оруулжээ.

www.barilga.gov.mn 17

МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ
БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖИЙН ЧАНАРЫН
УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨНӨӨР ДӨРВӨН
ЧИГЛЭЛД 25 ЗӨВЛӨМЖ ГАРЛАА

Барилга, хот байгуулалтын яамнаас салбарын төрийн болон төрийн бус
байгууллагуудтай хамтран "Барилга байгууламжийн чанарын улсын зөвлөгөөн
-2020" зөвлөгөөнийг анх удаа зохион байгуулсан. Энэхүү зөвлөгөөнийг угтаж
БХБЯ-наас Хот байгуулалт, газрын харилцаа, нийтийн аж ахуй, барилгын
материал, зураг төслийн чанар, барилга угсралтын ажлын чанарын хяналтыг
сайжруулах чиглэлээр салбар зөвлөгөөнүүдийг Өвөрхангай, Архангай, Төв
аймаг, Улаанбаатар хотод тус тус зохион байгуулж, тулгамдаж буй асуудлаа
өргөнөөр хэлэлцэж, цаашдын бодлого, зорилт, хийж гүйцэтгэх ажлаа
тодорхойллоо.

18 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ

Барилга байгууламжийн чанарын улсын зөвлөгөөнөөс дөрвөн чиглэлд 25 зөвлөмж гарч,
бодлогодоо тусган ажиллахаар боллоо. Өнгөрсөн хугацаанд болсон Барилгын материал
үйлдвэрлэлийн улсын зөвлөгөөн, Барилга байгууламжийн зураг төслийн чанар, хяналтын
тогтолцоо салбар зөвлөгөөн, Барилга угсралтын үе шатны ажлын чанар, хяналтын
тогтолцоо сэдэвт салбар хуралдааныг нэгтгэн өнөөдөр Барилга байгууламжийн чанарын
улсын зөвлөгөөнийг зохион байгуулсан юм. Энэхүү дөрвөн зөвлөгөөнөөс нийт 54 асуудал
хөндсөн. Эдгээр асуудлаас нэгтгэн Барилга хот байгуулалтын салбарын хууль, эрх зүйн
орчны бодлогыг боловсронгуй болгох чиглэлт есөн зөвлөмж, Барилгын материал чанар
хяналтын тогтолцоог сайжруулах чиглэлд зургаан зөвлөмж, Барилгын зураг төсөл чанарын
хяналтын тогтолцооны чиглэлд, Барилга угсралтын үе шатны ажлын чанар хяналтын
тогтолцооны чиглэлд гээд нийт 25 зөвлөмж гарч Сайдын зөвлөлийн хурлаар хэлэлцэж,
цаашдын төлөвлөгөөндөө тусгаж ажиллахаар боллоо.

www.barilga.gov.mn 19

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ БАРИЛГА УГСРАЛТЫН 5932 АЖ АХУЙН
НЭГЖ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЯВУУЛДАГ

Барилга байгууламжийн чанарын асуудал нь барилгын материал, барилга
байгууламжийн зураг төсөл, барилга угсралтын үе шатны ажлын чанар
хяналтаас шууд хамаарна.

Тиймээс Барилга хот

байгуулалтын яамнаас

“Барилга байгууламжийн

чанарын улсын зөвлөгөөн арга

хэмжээг 2020 оны 10-р сарын

22-нд зохион байгуулсан.

Улсын зөвлөгөөний хүрээнд

“Барилгын материалын

чанар, хяналтын тогтолцоо”

салбар хуралдаан, Барилга

байгууламжийн зураг төсөл,

хяналтын тогтолцоо салбар

хуралдааныг тус тус зохион

байгуулсан байдаг

Энэхүү зөвлөгөөнийг барилга байгууламжийн үе шатны ажлын чанарыг хэрхэн
сайжруулах, тулгамдаж буй асуудлыг богино хугацаанд төр, хувийн хэвшлийн
хамтын оролцоотой хэрхэн шийдвэрлэх арга замыг эрэлхийлж, гарц гаргалгааг
хайхын тулд зохион байгуулж байгаа юм.

2020 оны байдлаар барилга угсралтын чиглэлээр 593 барилга байгууламжийн
зураг төсөл боловсруулах чиглэлээр 868, өргөх байгууламж, түүний эд ангийн
үйлдвэрлэл, угсралт засвар үйлчилгээ эрхлэгч 214, барилгын материалын
үйлдвэрлэлийн 532 аж ахуйн нэгж нийт 14,429 аж ахуйн нэгж байгууллага
бүртгэлтэй байгаа юм. Үүнээс 7509 буюу 52 хувь нь идэвхтэй үйл ажиллагаа
явуулж байгаа бөгөөд барилгын салбарт 73,7 мянган ажилчид ажиллаж байна.

20 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ

ТӨР, ХУВИЙН ХЭВШЛИЙН
УЯЛДАА ХОЛБООГ САЙЖРУУЛАХ
ШААРДЛАГАТАЙ

Барилга байгууламжийн суурь зураг төсөл байдаг. Тэгвэл
барилга байгууламжийн чанарын асуудал зураг төслөөс эхэлж
яригдана. Өнөөдөр Барилга байгууламжийн зураг төслийн чанар,
хяналтын тогтолцоо” салбар хуралдаан болсон. Зөвлөгөөнд хот
төлөвлөлт, барилгын зураг төслийн байгууллагууд, зураг төслийг
хянаж зөвшилцдөг МХЕГ, ОБЕГ, НЗДТГ, НХБХГ-ын төлөөлөл,
барилга угсралтын байгууллагын төлөөлөл 21 аймгийн ерөнхий
архитекторууд оролцсон, барилга байгууламжийн зураг төсөл
боловсруулж буй өнөөгийн тогтолцоо, гарч буй алдаа зөрчил,
тулгарч буй асуудал, шийдвэрлэх арга замыг хэлэлцсэн юм.

www.barilga.gov.mn 21

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ

Монгол Улсын хэмжээнд 840 гаруй зураг
төсөл боловсруулах тусгай зөвшөөрөлтэй
аж ахуйн нэгж үйл ажиллагаа явуулдаг. Гэвч
төрийн байгууллагын хяналт, уялдаа холбоо,
хувийн хэвшлийн уялдаа холбоо сул байдгаас
шалтгаалан зураг төсөлд зөрчил үүсдэг талаар
мэргэжлийн байгууллагууд хэллээ. Тухайлбал
хот төлөвлөлтийг 30-50 жилээр төлөвлөдөг.
Гэвч зураг төсөл хийж буй байгууллага аж ахуйн
нэгж, геологийн дүгнэлттэй уялдаж төлөвлөх
ёстой ч энэ асуудал дутагдалтай байдаг байна.
Мөн голын ай сав газарт зураг төсөл гаргаж
болохгүй гэдэг ч ай сав газрынх нь хил хязгаар
мэдэгддэггүй зэрэг асуудал тулгардаг байна.
Үүнээс гадна барилга байгууламжийн зураг
төсөлд газар олголтгүй, газрын зориулалт
өөрчилсөн, эскиз зургийг боловсруулаагүй
холбогдох мэргэжлийн байгууллагаас гаргуулан
аваагүй, гэх мэт алдаа дутагдал багагүй илэрдэг.
Түүнчлэн төр, хувийн хэвшлийн уялдаа холбоог
сайжруулах нь зүйтэй гэдгийг оролцогчид санал
нэгтэй хэлж байна. Энэ мэт зураг төсөл зохиогч
нар болон зураг төсөлд магадлал хийхэд гардаг
алдаа дутагдлаа хэлэлцлээ.

.

22 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ

“ТӨВ ЦЭВЭРЛЭХ
БАЙГУУЛАМЖИЙН ЛАГИЙГ
ҮНЭРГҮЙЖҮҮЛЭХ” ТӨСӨЛ
АМЖИЛТТАЙ ХЭРЭГЖЛЭЭ

Төв цэвэрлэх байгууламжийн лагийг авч биологи цэвэрлэгээний аргаар цэвэрлэх
үнэргүйжүүлэх төсөл амжилттай хэрэгжиж, байгууламжтай болсон. Харин 1990 оноос
хаалтаа хийсэн. Улаанбаатар хотод 1964 онд Улаанбаатар хотын хүн амын өсөлт хурдацтайгаар
бохир усыг механик аргаар цэвэрлэх байгууламж нэмэгдэж, хот өргөжин тэлж тэр хэрээр цэвэрлэх
ашиглалтад орсноос хойш гурван үе шаттайгаар байгууламжийн хүчин чадал хүрэлцэхгүйд хүрч,
техник, технологийн өргөтгөл, шинэчлэлт хийгдэж бетон байгууламжууд ч элэгдэж муудан, техник
хоногт 230000 м3 ахуйн бохир усыг хүлээн технологийн шинэчлэл хийх шаардлага тулгарсан.

www.barilga.gov.mn 23

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ

Гэвч Төв цэвэрлэх байгууламжийн лагийг
үнэргүйжүүлж, хоргүйжүүлэх ажил хийгдэж байгаа
ч тодорхой хэмжээний үнэр ялгаруулж байгаа
нь илтгэгч байгууллагын илтгэлд дурьдагдаж
байна. Учир нь Төв цэвэрлэх байгууламж руу
стандартын бус химийн хүнд элементтэй бохирдол
нийлүүлэгдэж байгаагаас шалтгаалж байгаа
аж. Өөрөөр хэлбэл Цэвэрлэх байгууламж руу
нийлүүлэгдэж байгаа бохирдлыг хянах ямар ч
боломжгүй хэвээр байна. Тиймээс БХБЯ-аас Жайка
Олон Улсын байгууллагатай хамтран ажиллаж
бохирдлыг хянах хяналтын системтэй болох,
бохирдлыг урьдчилан цэвэрлэх байгууламжтай
болох талаар ажиллаж байгааг хэллээ.

Лагийг байгалийн аргаар хатааж их хэмжээгээр Төв цэвэрлэх байгууламж руу бохирдлоо нийлүүлж
хуримтлуулсан, мөн өдөр бүр түүхий лагийг ил байсан ноосны үйлдвэр хаагдсан. Харин арьс
задгай талбайд хатааж байсантай холбоотойгоор ширний үйлдвэр хромыг ашиглахаа больсон гэдэг
сүүлийн жилүүдэд Улаанбаатар хотын төвд хүртэл ч өнөөдрийг хүртэл ашиглаж байж болзошгүй
эвгүй үнэр үнэртэх болсон. Тиймээс Засгийн гэдэг нь судлаач байгууллагуудын хийсэн
газрын 2018 оны 73 дугаар тогтоол гарч, Барилга, судалгаанаас гарч байгаа юм. Энэ мэт хүнсний
хот байгуулалтын сайдын тушаалаар Ажлын болон ахуйн үйлдвэрүүд урьдчилан цэвэрлэх
хэсэг байгуулагдан Төв цэвэрлэх байгууламжид байгууламж байхгүйгээс шалтгаалан Төв цэвэрлэх
хуримтлагдсан лагийг цэвэрлэж, үнэргүйжүүлэх байгууламжийн ачаалал буурахгүй хэвээр байна.
ажлыг зохион байгуулж, 2020 онд амжилттай Тиймээс төслийг цаашид өргөжүүлж, үргэлжлүүлэх
хэрэгжүүлж дууслаа. Энэ хүрээнд хоногт 250 000 м3 шаардлагатай байна гэдэг саналтай байгаагаагаа
Лаг усгүйжүүлэх байгууламж шинээр барьж 2019 мэргэжлийн байгууллагуудаас хэлж байна.
оны 9 дүгээр сард байнгын ашиглалтад оруулсан.
Мөн Төв цэвэрлэх байгууламжид хуримтлагдсан Ямартаа ч 50 гаруй жил Төв цэвэрлэх байгууламжид
800.000 м3 орчим лагийг байгаль орчинд ээлтэй задгай байдлаар хуримтлагдсан лагийг цэвэрлэж
технологиор үнэргүйжүүлэн хоргүйжүүлэх ажлыг үнэргүйжүүлж, хоргүйжүүлсэн, мөн өдөр тутам
үе шаттай гүйцэтгэлээ. ирж байгаа шингэн лагийг усгүйжүүлж, овор
хэмжээ үнэрийг зургаа дахин бууруулж чадсан
үзүүлэлттэйгээр төслийг хугацаанд нь амжилттай
хэрэгжүүлж чадлаа

24 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

2020 ОНД БАРИЛГЫН Лабораторийн шинжилгээнд нийт МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ

МАТЕРИАЛЫН 503 орчим байгууллага аж ахуйн нэгж
СОРИЛТ

ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ТОО

ӨСЧЭЭ

хамрагдсанаас барилга угсралтын 303,

барилгын материал үйлдвэрлэгч 93, төрийн

болон төрийн бус байгууллага 25, барилгын

материал худалдан борлуулдаг 27 аж ахуйн

нэгж, хувиараа аж ахуй эрхлэгч 29 иргэний

материал, түүхий эд хамрагдсан байна.

Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаа явуулж

байгаа зуурмагийн 26 узелийн 7096 ширхэг

бетон сорьцын дээжид шинжилгээ хийгдсэн

байна.

Шинжилгээнд хамрагдсан
бүтээгдэхүүнийг нэр төрлөөр нь эзлэх
хувийг авч үзвэл:

Тус лаборатори нь 2020 онд нийт давхардсан
тоогоор 2538 гаруй аж ахуй нэгжийн 55
нэр төрлийн 14619 гаруй сорьц дээжид
шинжилгээ туршилтын ажлыг хийж
гүйцэтгэсэн байна. Шинжилгээний тоог
өмнөх онтой харьцуулахад өссөн байна.

БОЛОВСРУУЛСАН:БМСШЛ-ИЙН АХЛАХ

ШИНЖЭЭЧ П.ЭНХТУУЛ

www.barilga.gov.mn 25

МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ
Баянхонгор, Хөвсгөл аймгийн
лабораториуд итгэмжлэлээ
сунгалаа

Баянхонгор, Хөвсгөл аймгийн Газрын харилцаа, барилга
хот байгуулалтын газрын Барилгын материалын сорилт,
шинжилгээний лабораториуд итгэмжлэлээ гурван жилээр
сунгалаа. MNS ISO/ IEC 17025:2018 стандартаар итгэмжлэл нь
сорилт гүйцэтгэх техникийн чадавхитай бөгөөд лабораторийн
чанарын удирдлагын тогтолцоотойг илэрхийлэх баримт бичиг
юм.

26 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ

(ХАНСХЕТ)-ийн хүрээнд
“Хот байгуулалтын үнэлгээний
ажлын тайлан”-г хүлээлгэн өглөө

Барилгын хөгжлийн төвийн Хүн амын нутагшилт, бүс нутгийн
судалгаа, төлөвлөлтийн хэлтэс, Хот суурин, дэд бүтцийн судалгаа
төлөвлөлтийн хэлтэс нь салбарын зөвлөх, мэргэжилтнүүд
болон Шинжлэх ухааны академи, МУИС-ийн эрдэмтдийн
оролцоотойгоор нийт нутаг дэвсгэрийн болон хот суурин
газруудын гэсэн 2 түвшинд Монгол Улсын нийт нутаг дэвсгэр,
хот суурин газруудыг хамруулан Хот байгуулалтын үнэлгээний
тайланг 11 иж бүрдэл газрын зургийн хамт боловсруулж,
хүлээлгэн өглөө.

ХАНСХЕТ-ийн гол зорилго нь 2040 онд 4,5 сая болж өсөх
Монгол Улсын хүн амыг оршин суугаа газар бүртээ эрүүл,
аюулгүй орчинд тогтвор суурьшилтай ая тухтай орчинд ажиллаж,
амьдрах нөхцлийг хангах хүн амын суурьшлын орон зайн
оновчтой төлөвлөлтийг боловсруулж, хэрэгжүүлэх юм.

www.barilga.gov.mn 27

МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

1. Нутаг дэвсгэрийн хот байгуулалтын үнэлгээ:
1.1. Байгаль орчны үнэлгээний зарим үр дүнгээр:

• Газрын гадаргын хувьд нэн тохиромжтой үнэлгээнд 215
сум суурингийн нутаг дэвсгэр, тохиромжтой үнэлгээнд 77
сум суурин, хязгаарлагдмал тохиромжтой үнэлгээнд 14 сум
суурин, тохиромжгүй үнэлгээнд 24 сум суурин үнэлэгдсэн.

• Монгол орны нутаг дэвсгэрийн газрын гадаргын хувьд
хот суурингийн болон нутаг дэвсгэрийн хувьд харьцангуй
тохиромжтой үзүүлэлттэй байна.

• Цэвдэгийн үнэлгээг авч үзвэл манай орны хэмжээнд 8
сумын төв цэвдгийн үргэлжилсэн тархалттай, 18 сумын төв
цэвдгийн тасалданги тархалттай, 28 сумын төв цэвдгийн
алаг цоог тархалттай, 49 сумын төв цэвдгийн тохиолдлын
тархалттай бүслүүрт оршдог бол 230 сумын төв улирлын
хөлдөлттэй бүсэд тус тус оршиж байна.

• Газар хөдлөлтийн үнэлгээгээр нутгийн зүүн, зүүн өмнөд
хэсэгт нэн тохиромжтойгоос тохиромжтой байдлаар
үнэлэгдэж байна. Харин Алтай уулархаг нутаг, Хангай,
Хөвсгөлийн салбар уулс орчмоор тохиромжгүй, зарим
өндөр уулсын бүсэд нэн тохиромжгүй байдлаар үнэлэгдэж
байна. Харин бусад нутгуудад хязгаарлагдмал тохиромжтой
байдлаар үнэлэгдэж байна.

• Нутаг дэвсгэрийн байгаль орчны үнэлгээгээр нийт нутаг
дэвсгэрийн 20.5% нэн тохиромжтой, 33.1% тохиромжтой,
32.0% хязгаарлагдмал тохиромжтой, 10.2% тохиромжгүй,
3.0% нэн тохиромжгүй гэж үнэлэгдсэн.

28 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ

1.2. Нийгэм эдийн засгийн үнэлгээ:

• Сүүлийн 10 жилийн хүн амын өсөлтийг авч үзвэл 151
сумдын хүн амын тоо өсөлттэй, 133 сумдын хүн ам
бууралттай байна. Хүн ам буурсан сумууд нь ихэвчлэн
баруун болон говийн бүсийн аймгуудын сум суурингууд
байна. Босоо болон хэвтээ тэнхлэгийн дагуу орших сум
суурингуудад хүн амын өсөлт нэмэгдэх хандлагатай байна.
Үүнээс харахад тэдгээр бүс нутагт нийгэм эдийн засгийн
хөгжил бусад нутаг дэвсгэртэй харьцуулахад харьцангуй
давуу гэдэг нь харагдаж байна. Нутаг дэвсгэрийн түвшний
нийгэм эдийн засгийн үнэлгээний хувьд хамгийн өндөр
хувийн жингээр нөлөөлж буй(чухал) хүчин зүйл нь хүн
амын үнэлгээний хүчин зүйлс байна. Нутаг дэвсгэрийн
нийгэм эдийн засгийн үнэлгээгээр 23 хот суурин нэн
тохиромжтой, 175 хот суурин тохиромжтой, 127 хот суурин
хязгаарлагдмал тохиромжтой, 25 хот суурин тохиромжгүй
гэж үнэлэгдсэн.

1.3. Дэд бүтцийн үнэлгээ:

• Нутаг дэвсгэрийн дэд бүтцийн үнэлгээгээр 32 хот суурин
нэн тохиромжтой, 101 хот суурин тохиромжтой, 183 хот
суурин хязгаарлагдмал тохиромжтой, 32 хот суурин
тохиромжгүй гэж үнэлэгдсэн бөгөөд төмөр замын үндсэн
босоо тэнхлэгийн дагуух болон автозамын үндсэн хэвтээ,
босоо, тэнхлэгүүдийн дагуух хот, суурин газрууд хамгийн
өндөр үнэлгээг авсан.

2. Хот суурины түвшний хот байгуулалтын нэгдсэwнwүwн.bэaлrilгgэa.эgo:v.mn 29
Хот тосгоны газрын хот байгуулалтын иж бүрэн үнэлгээг дэд бүтэц, байгаль
орчин, нийгэм эдийн засаг, архитектур орон зай ландшафтын үнэлгээний нэгдсэн үр

МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

Нутаг дэвсгэрийн түвшний хот байгуулалтын нэгдсэн
үнэлгээгээр нийт нутаг дэвсгэрийн 9.0% нэн тохиромжтой,
19.1% тохиромжтой, 32.2% хязгаарлагдмал тохиромжтой,
31.4% тохиромжгүй, 7.2% нэн тохиромжгүй гэж үнэлэгдсэн.
Булган, Орхон, Сэлэнгэ, Дархан болон Төв аймгийн нутаг
тохиромжтой ангилалд хамаарах газар харьцангуй их,
Баян-Өлгий, Ховд, Говь-Алтай, Завхан, Хөвсгөл, Архангай,
Баянхонгор, Өвөрхангай аймгийн нутаг нэн тохиромжгүй
болон тохиромжгүй гэж үнэлэгдсэн нутаг дэвсгэр их байна.
Дорнод, Сүхбаатар, Дорноговь, Хэнтий, Дундговь, Говьсүмбэр
болон Өмнөговь аймгийн нийт газар нутгийн дийлэнх хэсэг
нь хязгаарлагдмал тохиромжтой гэж үнэлэгдсэн байна.

2. Хот суурины түвшний хот байгуулалтын
нэгдсэн үнэлгээ:

Хот тосгоны газрын хот байгуулалтын иж бүрэн үнэлгээг
дэд бүтэц, байгаль орчин, нийгэм эдийн засаг, архитектур
орон зай ландшафтын үнэлгээний нэгдсэн үр дүнгүүдийн
утгаар гаргасан. Нийт хот суурины 27 тохиромжтой,
295 хязгаарлагдмал тохиромжтой, 9 тохиромжгүй гэж
үнэлэгдсэн. Хот байгуулалтын тохиромжтой гэж үнэлэгдсэн
хотуудын хүн ам өсөх хандлагатай байна. Хот суурин газрын
хот байгуулалтын иж бүрэн үнэлгээний утгаар Улаанбаатар
хот хамгийн өндөр буюу 4,0 баллын утга авсан бол түүний
дараагаа Дархан, Эрдэнэт, Өндөрхаан, Улаангом, Булган
хотууд орсон. Харин хамгийн бага буюу 3,26 утгыг Говь-Алтай
аймгийн төв Есөнбулаг сум авсан байна.

3. Хүн амын суурьшлын даацын үнэлгээ

Түүнчлэн хүн ам суурьших нутаг дэвсгэрийн даацын
үнэлгээг шинэчлэн гаргажээ. ОХУ-ын Хот байгуулалтын
судалгааны хүрээлэн буюу Гипрогороос 1988 онд
боловсруулсан үнэлгээгээр Монгол Улсын нийт нутаг
дэвсгэрт байгалийн нөхцөл, нөөцөөс хамаараад 10.2 сая
хүн амьдрахад тохиромжтой даац гэж үзэж байсан. Тэгвэл
түүнээс хойш усны нөөцийн эрэл хайгуул шинэчлэгдэн
хийснээр усны нөөц хэмжээ нэмэгдэж, 2019 оны байдлаар
өмнөх судалгааны аргачлалд тулгуурласнаар 18.3 сая хүн
оршин суухад тохиромжтой гэсэн үнэлгээ гарч байна. Уг
үнэлгээг гаргахдаа суурьшилтай тохиромжтой газар, амралт
сувилал, аялал жуулчлалын нөөц газар, газрын доорхи
усны нөөц, хөдөө аж ахуйд тохиромжтой газрын хэмжээнд
үндэслэн хүн амын суурьшлын даацыг гаргасан. Аймгуудаар
харьцуулан гаргасан үнэлгээгээр даацаасаа хэтэрсэн бүс
нутгаар Төв аймаг (Улаанбаатар хотыг багтаагаад) 20 хувиар
хэтрэлттэй байгаа бол хүн амын нутагшилт суурьшлын
нөөц сайтай, тохиромжтой аймгаар Хэнтий, Дорнод, Завхан
аймгууд орж байна.

30 www.barilga.gov.mn

н(Уултаагашнбиалат тсаурурхьоштлыыг нбнаөгөтацасгаайатда)й,2т0оххиуБрвоиамарижрлгтынохйсэатлабрайрэымлнгтматэаэдэйрэллХибйэнанэймтгхиаэтйаг,элДб-оо5рл7ндоаххдүь ,нжЗилаадвэмэхыанн

аймгууд орж байна.

Зураг 2. Аймгуудын хЗүурнага2м. Аыйнмгнууудтыангшхүниалмтыснунууртаьгшшиллыт нсуудраьашцлыаншдаиагцлаашлитгл, а2л0т,129019

Төв+УБ 0.217 1.07 1.38 1.633
Сэлэнгэ+Дархан 0.95
0.082 0.9 1.4 1.6 1.8 МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ
Дорнод
Хэнтий 0.078 1 1.2
Хөвсгөл
Баянхонгор 0.135 0.72
Завхан
Өвөрхангай 0.089 0.63
Булган+Эрдэнэт
Архангай 0.073 0.63

Увс 0.117 0.59
Говь-Алтай
0.17 0.56
Ховд
Баян-өлгий 0.095 0.55

Сүхбаатар 0.083 0.5
Дорноговь
Өмнөговь 0.058 0.48

Дундговь 0.09 0.36

0 0.109 0.28

0.063 0.21

0.0701.17

0.0609.17

0.0407.14

0.2 0.4 0.6 0.8

Хүн ам, саяар, 2019 Нийт боломжит хүн, саяар

Цаашид бие даан хөгжих нөөц, боломж муутай, инженер геологи, цэвдгийн

нөхцлийЦнаахшоитд ббиаейдгауаунлхөаглжтиых ннөөүцн, эболлгоэмэжнимйуутхауйв, иьнджетноехригреоолмогжиг, үй, орчны бохирдол, усан
хангцаэмвджгииййнннөххуцлвиьйдн хохтүбнайагумулыалнтыэнрүүнүэллг,ээанюийухлувгүьдйтоохиррчоимнждгүйа, мьдрах нөхцөлд сөргөөр
нөлөооөррччлинсныөднбао,мхиьбрдадрроалхи,лнуөгсхаацнөблхаданйсгаөгумргужөлиөайрнмнхжөул,вөьөбдлүсхтөүнэн,эабнмарыбинлагэйаргүбуүалуй,лгауаюуллуатлмыгүжнй, зардлыг байгаль орчны
зүгээбүстэнээнмбэагйдгуүуүллалдтэыгнхзиалрдлоыргчмбаыйгналбьуосрчннуытазүггдэээсвнсэгмэрэгтдүбүолдлэогн зарим үр өгөөжгүй засаг
захизхриагхлаираогрначыамныыжнижжбиуижсгингнуэтнагэгжгжидиэййвггснгнэээрггтттггбээоххлоттнааллзаааарраирмнанрүаирйрвөичгйөлөавжнчглсүйаудназласгсуаадаг алгаа хийх шаардлагатай.

хийШх шианаэрэдлрагтаөталйө. влөн байгуулах хот суурин газруудыг байгалийн нөхцөл, нөөц,

бусад хШоитнэсэуруртөилнөвглаөнзрбуауйдгутуалайх ххэотрхсэуунриунягладзраужудыхгөгбжайигха,лихйонт байгуулалтын иж бүрэн
суданлөгхацөал,, бнөиөец, дбаусаанд ххоөтгжсуиурхинхөгагзжрлууидйтанй чхиэргхэүнүруяглидйанж схөугджаилх,гаанд үндэслэж байршил,
бодихүотүртхгбиэайрйнэгусгууцлдэаалэлтгшыаананидажрүндбдүлэрасэлнгэысжугдбтааолйгдрашоа,риблхи,оебйоддлаиаотнхххэзөрүгэжйгицтхэээхйөш.гаУжалчриидйлрнангчыиьггцөөн хүн амтай, жижиг зах
зээлттоэдйорхМойолногхозлүйУтэлйс. ыУнчирхунвььцдөөондхоүон баматйагйа, ажи1ж0игмзяанх гзаэаэслтэдйээш хүнтэй 30 хот, суурин

Монгол Улсын хувьд одоо байгаа 10 мянгаас дээш хүнтэй 30 хот,
суурин газар болон олон улсын нисэх онгоцны буудал болон уул
уурхай даган шинээр хөгжих хотуудыг хөгжүүлэхэд илүү анхаарах
хэрэгтэй.

www.barilga.gov.mn 31

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

Барилгын салбарт ажлын
байр тийм ч тогтвортой
биш. Танай байгууллагын
хувьд 100 гаруй хүн
тогтмол ажилладаг гэлээ.
Ажилтнуудын ажлын
байрны тогтмол байдлыг
яаж хадгалж байна вэ?

ЯРИЛЦЛАГА -Манайх тогтмол үедээ 100

гаруй хүн ажиллаж, ажлын

ачаалал ихэссэн үед 150

орчим ажлын байрыг бий

болгож байна. Орон нутгийнхаа

иргэдийг ажлын байраар

хангаж ажиллаж байна. Үндсэн

ажилтнуудынхаа нийгмийн

асуудалд онцгой анхаардаг.

Ажилтнуудынхаа нэг хүүхдийн

сургалтын төлбөр, байшин

барилгатай болоход нь урт

хугацааны зээлээр байшингийнх

нь материалд дэмжлэг үзүүлэх,

өвлийн улиралд түлээ, түлшний

хөнгөлөлт зэргээр, ээлж

дараалан нэн шаардлагатай

хүмүүст нь туслахыг зорьж

Ж.НЭРГҮЙ: БИД ОРОН НУТАГТАА байна. Ер нь ажлаа сайн байлгая
НЭРИЙН ХУУДАС БОЛЖ ЯВАХЫГ ЗОРЬЖ
АЖИЛЛАДАГ гэвэл хүнээ анхаарах ёстой

Нийслэл төдийгүй орон нутагт жигд хөгжиж байгаа салбаруудын гэдэг зарчмыг баримталж
нэг бол бүтээн байгуулалтын салбар. Тэр дундаа барилгын
салбарын бүтээн байгуулалтууд улсын хэмжээнд жигд хөгжиж, ажилладаг.
томоохон төсөл хөтөлбөрүүд амжилттай хэрэгжиж ирлээ.
Ажилтнуудынхаа чадвар
Ингээд орон нутгийн төлөөлөл болгож Архангай аймгийн “Гурван чадамжийг сайжруулах тал
тамир” барилгын компанийн захирал Ж. Нэргүйтэй ярилцлаа дээр хэрхэн анхаардаг вэ?

-Ажилтнуудынхаа мэргэжил

чадварыг дээшлүүлэх тал дээр

компанийн зүгээс чухалчлан

анхаардаг. Мэргэшүүлэх тал

дээр анхаарч, мөн барилгын

салбарт хөдөлмөрийн аюулгүй

байдал тал дээр их анхаарч

байна. Тиймээс энэ чиглэлээр

Та барилгын салбартай Компаниа хэдэн онд сургаж, сургалтад байнга
хэзээнээс холбогдсон бэ? байгуулж байв. Үйл
ажиллагаа нь жигдэрчихсэн хамруулдаг. Манай компанийн
үү?
-Би 1983 онд ОХУ-ын Эрхүү хувьд, барилга угсралтаас
-Манай компани 1997 онд
хотын Польтехникийн байгуулагдсан. Энэ жил 23 гадна, барилгын материал
дахь жилдээ үйл ажиллагаагаа
коллежийг төгсөөд, өнөөдрийг явуулж байна. Байнгын орон үйлдвэрлэлийн чиглэлээр
тоотойгоор 100 гаруй хүнтэй
хүртэл барилгын салбарт ажиллаж байна. 23 жилийн ажиллаж байна.
түүхэнд 200 гаруй барилга
тасралтгүйгээр ажиллаж барьжээ. Энэ жилийн бүтээн Барилгын материалаа
байгуулалт аймагтаа 960 өөрсдөө үйлдвэрлэнэ гэдэг
байна. Барилгын салбарт хүүхдийн сургууль барьж танай компанийн хувьд
ашиглалтад орууллаа. давуу тал болох нь ээ?
ажилласан хугацаа, хийсэн

бүтээснийг минь үнэлж 2019

онд Монгол Улсын гавьяат - Тиймээ. Барилга угсралтын

барилгачин цол тэмдгээр ажилд гаднаас бараа материал

шагнасан. Одоо аймгийнхаа татахаасилүүтэйгээрдотооддоо

бүтээн байгуулалтын салбарт үйлдвэрлээд өөрсдийгөө

өөрийн хувь нэмрээ оруулж, хангаад явах нь чухал. Үүнийг

хөгжүүлэхийн төлөө ажилласаар

байна.

32 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

ЯРИЛЦЛАГА

дагаад ажлын байр бий болно сургууль аймгийн хэмжээнд ур чадвар, нөхцөл боломж
шүү дээ. Манай компанийн байдаггүй. Хурлын болон урлаг өөр байсан. Одоо энэ цаг үед
хувьд хүрмэн блокны үйлдвэр, заалтай гээд сурагчдын сурч ялгаагүй боллоо.
мөн цонх хаалга дотооддоо боловсрох хэрэгцээ шаардлагад
үйлдвэрлэдэг. нийцсэн сургууль болсон. Энэ бол барилгачдын чадвар,
Дашрамд дурдахад Архангай дэвшилтэд техник тоног
Боловсролын салбарт аймгийн төвд таван сургуультай. төхөөрөмж өдрөөс өдөрт
нэлээдгүй бүтээн Аймгийн хэмжээнд 33 сургууль хөгжиж байгаатай холбоотой.
байгуулалтын төсөл байдаг. II сургуулийн спорт заал Бидний бодож байгаагаас
хэрэгжлээ. Танай эдгээр сургуулиудаас хэмжээ хурдацтай хөгжиж байна шүү
байгууллагын хамгийн сүүлд стандартын хувьд анхдагч гэж дээ. Нэг зүйлийг хийгээд
барьсан сургуулийг хэдий хэлж болно. дараагийн ажлаа эхлүүлэхэд
хугацаанд хэрэгжүүлсэн шинэ материал гарсан байх
төсөл бэ? жишээтэй.

-Архангай аймгийн II сургууль Танай компанийн хувьд орон
1000 гаруй сурагчидтай гурван нутгагтаа хэр түвшинд яваа
ээлжээр хичээллэдэг байсан. гэж дүгнэх вэ?
Мөн сургуулийн ашиглалтын
хугацаа дууссан. Нөгөө талаар -Өнгөрсөн хугацаанд 200
хичээлийн байр бага учраас гаруй орон сууц барьсан. Бид
нурааж суурин дээр нь шинэ өнөөдрийг хүртэл хичээсэн.
сургууль барилаа. 2019 оны Цаашид ч хичээж ажиллах
зургаадугаар сарын хоёрноос болно. Тийм ч болохоороо манай
эхлээд 2020 оны наймдугаар хамт олны хүч хөдөлмөрийн
сарын 16-нд ашиглалтад өгсөн. үр шимээр бид аймагтаа орон
Одоо хоёр ээлжээр хичээллэж, сууцны үнэ ханш, ажилчдын
сурагчдын хичээллэх орчин цалин гээд жишиг болдог.
сайжирсан. Бидний хувьд аймаг орон
нутгийн иргэдийн худалдан
Шинээр ашиглалтад орсон авах чадамжийг харна шүү дээ.
сургуулийн давуу талуудыг Тиймээс 1 сая 100 мянгаар метр
хэлээч? квадратыг нь тооцож худалддаг.
Мөн бусад компаниуд ч манай
-Шинээр ашиглалтад орсон Орон нутагтаа багагүй жил компанитай хамтран ажиллах
үйл ажиллагаа явуулжээ. санал тавьдаг. Орон нутагтаа
сургууль гаднах тохижилт Таны хувьд орон нутгийн барилгын зах зээлийн салбарыг
барилгын салбарын хөгжил бусад компанитайгаа хамтран
маш сайтай. Хөл бөмбөгийн хэр шатанд байна гэж харж тогтоохыг зорьдог. Гэхдээ орон
байгаа вэ? нутагтаа нэрийн хуудас болоод
талбайтай. Мөн сагс, гар бөмбөг ажиллаад явах юмсан гэж
хичээж ажилладаг.
тоглох бүрэн боломжтой гээд

маш сайн зохион байгуулалттай

орчин үеийн стандартын - Сүүлийн 20 жилийн хугацаанд

талбайгаар тохижуулсан. барилгын салбар эрс

Хичээлийн анги болгон өөрчлөгдсөн. Хамгийн сайн зүйл

багшийн амрах өрөөтэй. Мөн бол барилгачдын ур чадвар маш

ангидаа хүүхдүүдэд зориулсан сайн болсон. Барилгачид ямар

мэдрэгчтэй гар угаагууртай. ч барилгыг барих боломжтой

30:17 хэмжээтэй спорт заалтай. боллоо. Хэдэн жилийн өмнө хот

Ийм хэмжээний заалтай хөдөөгийн барилгын салбарын

www.barilga.gov.mn 33

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

төлбөрийг хуваарийн дагуу

төлнө. Цахимаар хүсэлтээ

гаргаснаас хойш 2021 оны 7

дугаар сарын 1- ний өдрийг

хүртэл зээлийн төлбөрөө

хойшлуулах боломжтой.

- Төлбөрөө хойшлуулах хүсэлт

МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ ИПОТЕКИЙН гаргасан зээлдэгч зээлийн
ЗЭЭЛИЙН ТӨЛӨЛТ
ХОЙШЛУУЛАХТАЙ гэрээнд өөрчлөлт оруулж,
ХОЛБООТОЙ
АСУУДЛУУД түүнийгээ нотариатаар

баталгаажуулах шаардлагатай

юу?

- Бүх нийтийн бэлэн

байдал зарлаж, хөл хорио

тогтоосонтой холбогдуулан

зээлдэгч эхний ээлжид

харилцагч банкандаа цахим

хэлбэр (цахим хуудас, имэйл,

гар утасны банкны апликейшн,

утас зэрэг)-ээр хүсэлт гаргаж,

зээлийн төлбөрөө хойшлуулна.

Харин бүх нийтийн бэлэн

байдлын зэргийг бууруулж,

зээлдэгчид эрсдэлгүйгээр

Гэрэл зургийг mpa.mn харилцагч банкан дээрээ

Төрөөс хэрэгжүүлж буй орон 3. Зээлийн төлбөр очиж үйлчлүүлэх боломжтой

сууцны ипотекийн хөнгөлөлттэй хойшлуулснаар зээлдэгчийн болсон үед зээлийн гэрээнд

зээлийн төлбөрийг 2021 оны 7 зээлийн ангилалд өөрчлөлт өөрчлөлт оруулж, гэрээний

дугаар сарын 1-ний өдрийг хүртэл орохгүй бөгөөд хойшлуулсан өөрчлөлтийг нотариатаар

түр хугацаанд хойшлуулахаар хугацаанд хүү тооцогдохгүй. баталгаажуулах шаардлагатай.

Монголбанк, Сангийн яам, Энэ талаар харилцагч банкны

Монголын ипотекийн корпораци, Ипотекийн зээлийн төлөлт лавлах утаснаас дэлгэрэнгүй
хойшлуулахтай холбоотой
Орон сууцны санхүүжилтийн иргэдээс ирж буй түгээмэл мэдээлэл авах боломжтой.
асуултуудын хариу
корпораци ХХК болон - Ямар зээлдэгч хамрагдах вэ? - Төлбөр хойшлуулах хүсэлтээ
- Энэхүү арга хэмжээнд Төрөөс
арилжааны банкууд хамтран 2021 оны 1 дүгээр сарын 30-
хэрэгжүүлж буй орон сууцны
дараах зөвшилцөлд хүрлээ. ипотекийн жилийн 8, 6 болон ны өдрийн дотор гаргаагүй
5 хувийн хүүтэй зээлийн
Үүнд: үлдэгдэлтэй иргэд хамрагдана. зээлдэгчдийн хувьд төлбөрийг
- Энэ арга хэмжээнд хэрхэн
1. Орон сууцны ипотекийн 8, 6 хамрагдах вэ? яах вэ?
- Зээлдэгч харилцагч банкандаа
болон 5 хувийн хүүтэй зээл цахим хэлбэр(цахим хуудас, - Ипотекийн зээлийн төлбөрөө
имэйл, гар утасны банкны
авсан иргэн зээлийн эргэн апликейшн, утас зэрэг)-ээр хойшлуулах хүсэлт 2021 оны
2021 оны 1 дүгээр сарын
төлөлтийн хуваарьт өөрчлөлт 30-ны өдрийн дотор хүсэлт 1 дүгээр сарын 30- ны өдрийн
гаргаснаар 2021 оны 7
оруулах хүсэлт гаргаснаар дугаар сарын 1-ний өдрийг дотор гаргаагүй зээлдэгчдийн
хүртэл зээлийн үндсэн болон
зээлийн үндсэн болон хүүний хүүгийн төлбөрөө хойшлуулах төлбөрийг хойшлуулахгүй
боломжтой.
төлбөрийг 2021 оны 7 дугаар - Харилцагч банкиндаа хүсэлт бөгөөд төлбөрийг зээлийн
гаргах хүртэл зээлийн
сарын 1-ний өдрийг хүртэлх төлбөрөө төлөх үү? хуваарийн дагуу банк хүлээн
- Зээлдэгч харилцагч банкандаа
хугацаанд хойшлуулж, хүсэлт гаргах хүртэл зээлийн авна.

тухайн хугацаагаар зээлийн - Төлбөрөө хойшлуулах хүсэлт

эргэн төлөлтийн хуваарийг гаргаагүй хэдий ч төлбөрөө

шинэчлэх; төлөхгүй байгаа зээлдэгчийн

2. Зээлдэгч зээлийн эргэн зээл холбогдох гэрээ, журам,

төлөлтийг хойшлуулах хуулийн дагуу зохицуулагдах

хүсэлтээ 2021 оны 1 дүгээр болно.

сарын 30-ны өдрөөс өмнө - Ипотекийн зээлийн төлбөрөө

харилцагч банкиндаа цахим өмнө нь 6 сараар хойшлуулж

хэлбэр (цахим хуудас, байсан зээлдэгч төлбөрөө

имэйл, гар утасны банкны дахин хойшлуулах боломжтой

апликэшн, утас зэрэг)-ээр юу?

гарган төлбөрөө хойшлуулах - Ипотекийн зээлийн төлбөрөө

боломжтой; хойшлуулах хүсэлт гаргасан

бүх зээлдэгч төлбөрөө

34 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

хойшлуулах боломжтой. хүсэлт гаргахаас өмнө нэг хүүгийн төлбөр төлөх үү?

- Зээлдэгч хэдэн удаа төлбөрөө доголдсон зээлийн төлбөрт Зээлийн хугацаанд өөрчлөлт

хойшлуулж болох вэ? хамаарахгүй болно. Өөрөөр орох уу?

- Зээлдэгч харилцагч банкандаа хэлбэл, хүсэлт гаргахаас өмнө - Зээлийн төлбөр хойшлуулсан

2021 оны 1 дүгээр сарын 30- төлбөрт доголдол үүссэнтэй хугацаанд зээлийн үндсэн

ний өдрийг дуустал 1 удаа холбогдуулан ногдуулаад болон хүүгийн төлбөр

төлбөрөө хойшлуулах хүсэлт байсан нэмэгдүүлсэн хүү, төлөхгүй, үлдэгдэл төлбөрт

гаргана. Хүсэлт гаргахдаа алданги хэвээр үлдэнэ. хүү тооцохгүй бөгөөд МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ

2021 оны 7 дугаар сарын 1- ний - Зээлийн төлбөрийг хойшлуулсан хугацаагаар

өдрийг хүртэл хугацаанд хэдэн хойшлуулахад ямар баримт зээлийн хуваарийг уртасгана.

сараар төлбөрөө хойшлуулах бичиг, нотолгоо бүрдүүлэх Энэ хугацаанд амь нас, эд

тухайгаа тодорхой мэдэгдэх шаардлагатай вэ? хөрөнгийн даатгалыг төлнө.

шаардлагатай. Өөрөөр - Зээлдэгчийн зүгээс ямар Жишээлбэл, зээлийн гэрээ

хэлбэл, 2021 оны 3 дугаар нэгэн нэмэлт баримт 2030 оны 1 дүгээр сарын

сарын 1-ний өдрийг хүртэл материал, орлогын нотолгоо 30-ны өдөр дуусах байсан

зээлийн эргэн төлөлтийг шаардлагагүй бөгөөд бол 7 сараар хойшлуулснаар

хойшлуулах хүсэлт гаргаж, харилцагч банкандаа 2021 гэрээний хугацаа тус

шийдвэрлүүлсэн зээлдэгч оны 1 дүгээр сарын 30-ны хугацаагаар сунгагдаж, 2030

дахин хүсэлт гаргаж үлдсэн өдрийн дотор цахим (цахим оны 8 дугаар сарын 30- ны

хугацааны эргэн төлөлтийг хуудас, имэйл, гар утасны өдөр дуусах болно.

хойшлуулах боломжгүй юм. банкны апликейшн, утас - Зээлдэгч төлбөрөө

- Зээлийн төлбөрийн хугацаа зэрэг)-аар хүсэлт гарган, хөл хойшлуулснаар зээлийн

хэтэрсэн зээлдэгчийн хувьд хорионы дэглэм буурсан үед ангилалд өөрчлөлт орох уу?

төлбөрөө хойшлуулж болох зээлийн гэрээ болон эргэн - Зээлдэгч төлбөрөө

уу? төлөлтийн хуваарьт орсон хойшлуулснаар зээлийн

- Зээлийн төлбөр хойшлуулах өөрчлөлтийг баталгаажуулах ангилалд ямар нэгэн өөрчлөлт

арга хэмжээ хэрэгжихээс өмнө боломжтой. орохгүй. Гэхдээ зээлийн

хугацаа хэтэрсэн зээлтэй - Ипотекийн зээлийн гэрээний өөрчлөлтийг

байсан иргэдийн хувьд төлбөрийг хойшлуулахтай Зээлийн мэдээллийн санд

харилцагч банкандаа хүсэлт холбогдуулан зээлийн гэрээг бүртгэнэ.

гаргаснаар 2021 оны 7 дугаар шинэчлэхэд зээлдэгчийн өр, - Зээлийн төлбөрийг

сарын 1-ний өдрийг хүртэл орлогын харьцаа, зээлийн хойшлуулснаар зээлдэгчид

зээлийн төлбөрөө хойшлуулж хугацааны дээд хязгаар зэрэг ямар дэмжлэг үзүүлж байгаа

болно. Гэхдээ зээлийн төлбөр зохицуулалтуудыг мөрдүүлэх вэ?

хойшлуулснаар зээлдэгчийн үү? - Төрөөс хэрэгжүүлж буй

зээлийн ангилалд өөрчлөлт - Энэхүү арга хэмжээний орон сууцны ипотекийн

орохгүй. Хэрэв төлбөр хүрээнд өр, орлогын харьцаа, хөнгөлөлттэй хүүтэй зээлийн

хойшлуулсан саруудад зээлийн хугацааны дээд төлбөрийг хойшлуулснаар

харилцагч санаачилгаараа хязгаар зэрэг Монголбанк, нэг зээлдэгчийн хувьд

төлбөр төлсөн тохиолдолд Сангийн яам болон бусад сард дунджаар 530 мянган

хүсэлт гаргаж, зээлийн холбогдох байгууллагуудаас төгрөгийн зээлийн төлбөрийг

төлбөрөө хойшлуулахаас тогтоосон зохицуулалтууд, хойшлуулах боломжтой.

өмнө үүсээд байсан зээлийн хязгаарлалтуудаас түр Ингэснээр эдийн засгийн

үндсэн болон хүүгийн төлбөрт чөлөөлнө. хүндрэлийн үед өрхийн

суутгаж, үүний дараагаар - Зээлийн төлбөрийн хугацааг зээлийн төлбөрийн дараа

зээлийн төлбөр хойшлуулсан хойшлуулснаар сард төлдөг үлдэх орлогыг дэмжих,

хугацаанд хийгдсэн төлбөр зээлийн төлбөр өөрчлөгдөх худалдан авах чадварыг

үндсэн төлбөрөөс суутгана. үү? хамгаалахад бодитой дэмжлэг

- Энэхүү арга хэмжээнээс - Сард төлдөг байсан зээлийн үзүүлнэ. Гэхдээ орлого нь

өмнө зээлдэгчийн төлбөрт төлбөрт өөрчлөлт орохгүй тасалдаагүй, хэвийн байгаа

доголдол үүссэнтэй бөгөөд төлбөр хойшлуулах зээлдэгчдийн хувьд зээлийн

холбогдуулан ногдуулаад хугацаа дуусгавар болсноос төлбөрөө хойшлуулалгүйгээр,

байсан нэмэгдүүлсэн хүүг эхлэн зээлийн гэрээний хуваарийн дагуу төлөх нь

банкууд харилцагчдаа буцаан дагуу төлдөг байсан дүнгээр орон сууцны ипотекийн

олгох уу? төлбөрөө үргэлжлүүлэн төлнө. зээлээ богино хугацаанд төлж

- Энэ арга хэмжээ нь зээлдэгч Мөн зээлийн гэрээний хугацаа дуусган, үл хөдлөх хөрөнгөө

хүсэлт гаргаснаас хойш 2021 нь төлбөр хойшлуулсан бүрэн өмчлөх эрхтэй болох

оны 7 дугаар сарын 1- ний хугацаагаар сунгагдах болно. давуу талтай.

өдрийг хүртэл хугацаанд - Зээлийн төлбөрийг Монголын Ипотекийн
корпораци
хэрэгжих бөгөөд зээлдэгч хойшлуулсан хугацаанд ямар

www.barilga.gov.mn 35

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

ЯРИЛЦЛАГА

Монголд олон нийтэд үйлчлэх, төвлөрсөн Б.ОДМАГНАЙ:
цогцолбор газар гэж огт байдаггүй. Тэгвэл
нийслэлд, тэр дундаа гэр хороололд олон БИД “ШАНГРИЛА
нийтэд үйлчлэх “Нар төв”-ийг байгуулахаар МОЛЛ”-ИЙГ ГЭР
болжээ. Гэр хорооллын иргэдэд соёлын ХОРООЛОЛД
үйлчилгээг ойртуулж байгаа “Нар төв” АВААЧИХЫГ ХҮСЭЖ
төслийн архитектор Б.Одмагнайтай БАЙНА
ярилцлаа.

-Та бүхний санаачилсан төсөл гэж бодсон. Хүний хөгжилд -Бид 2018 оны 11 сард анх
багагүй хөрөнгө зарцуулагдах оюун ухааны, бие физиологийн санаа нийлэн ярилцаж, удаан
нэлээд том төсөл санагдаж хөгжлөөс гадна нийгмийн хугацаанд бодож, санаануудаа
байна. “Нар төв” төсөл ямар соёл гэдэг зүйл зайлшгүй баяжуулсаар зургаа гарган, энэ
байдлаар хэрэгжих бэ? байх ёстой. Уг гурван агуулгыг онд батлуулсан. Зургийн хувьд
баримтлан бүгдийг нь нэгтгэсэн дээрээс нь харвал үндсэн гурван
-Гадны томоохон хотууд үйлчилгээний цогцолбортой жигүүртэй. Түрүүн хэлсэнчлэн
метро болон хурдны замын болохыг зорьсон. Ингэхдээ олон хүний хөгжлийн үндсэн гурван
зогсоолуудаа дагаж хөгждөг. нийтийн хандиваар ашгийн бус хүчин зүйлийг концепцээ
Эсвэл Улаанбаатар хотын хувьд байдлаар байгуулахыг зорьж болгосон бөгөөд хаанаас нь ч
ийм боломж байхгүй. Улс болон байна. харсан ижил хэлбэртэй буюу
хотынхоо онцлог шинж чанарт ар өвөргүй барилга болгохоор
тулгуурлан иргэдийн амьдарч -Цогцолборт ямар төрлийн төлвлөсөн. 1-р жигүүр нь оюун
байгаа газарт дэд бүтэц хөгжсөн, үйлчилгээнүүдийг бүрдүүлэх ухааны хөгжлийн хэсэг буюу
нийгмийн үйлчилгээний төв бэ. Цогцолборын зураг гарсан кино театр, хурал цуглаан хийх,
барих шаардлагатай юм байна байгаа юу? илтгэл тавих лекцийн танхим,

36 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

СОЁЛ, АХУЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭ АВАХЫН Гэр хороололд халуун усны газар ЯРИЛЦЛАГА
ТУЛД ЗААВАЛ ХОТЫН ТӨВИЙГ ЗОРИХ ч тийм хүртээмжтэй байдаггүй.
Тэгэхээр угаалга, халуун
ШААРДЛАГАГҮЙ БОЛГОХЫН ТУЛД усны газрыг бий болгоно. Энд
ТӨСЛИЙГ САНААЧИЛСАН усанд ороод хувцсаа угаагаад
хатаагаад авч явах боломжтой
бөгөөд үүгээрээ дамжуулан
нийгмийн соёлд хүмүүс суралцах
юм. Харин төв хэсэгт нь
хүүхдийн цэцэрлэг, хүүхэд харах
үйлчилгээ, дэлгүүр, худалдааны
төв, хоолны газар, банк болон
бусад үйлчилгээний газрууд
ч байх боломжтой байхаар
төлөвлөсөн. Заавал хотын
төв орох шаардлагагүйгээр
хүний бүхий л хэрэгцээг нэг
дор гүйцэлдүүлж болохоор төв
байгуулахыг зорьсон. Хамгийн
гол үйлчилгээний цогцолбор
төвийг хаанаас ч нэвтрэх
боломжтой байдлаар зурсан.
Өөрөөр хэлбэл ар тал гэж
байхгүй. Тиймээс хаана ч барьж
болно. Мөн хэмжээний хувьд
том, жижиг байдлаар хувиргах
боломжтойгоор архитектурынх
нь шийдлийг гаргаж өгсөн.

-Нийгмийн аль ч насныхныг
хамарсан үйлчилгээний
цогцолбор болж чадах нь ээ?

-Тийм ээ. Нэг гэр бүлд аав
ээж, ах эгч, балчир хүүхэд гээд
бүх насныхан бий. Нэг гэрт
бүгдээрээ байхаар хувийн орон
зайгүй, өөрийн хийх зүйлдээ
төвлөрөн суух боломж бага.

концерт, жүжиг, бүжиг хүртэл
хийх зэргээр ашиглаж болох
олон талын зориулалттай заал
байна. Иргэд энэ чиглэлийн
үйлчилгээг авахад заавал
хотын төв рүү орох шаардлага
тулгардаг. Мөн хүний хөгжлийн
лекц, илтгэлүүд гэр хорооллын
иргэдэд хүрдэггүй шалтгаан
нь ч энэ. Тиймээс дэргэдээсээ
энэ төрлийн үйлчилгээг авах
боломжийг бүрдүүлж байгаа
юм. 2-р жигүүрт нь хүний биеийн
хөгжлийн хэсэг. Фитнесс, спорт
заал, усан бассейн байх юм. 3-р
жигүүр нь хүн хоорондын буюу
нийгмийн хөгжлийн хэсэг байна.

www.barilga.gov.mn 37

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

ЯРИЛЦЛАГА Тиймээс балчир хүүхдээ
цэцэрлэг өгчихөөд аав ээж нь
кино үзэж болно. Хувцасаа угаах
хоорондоо номын санд суун
ном унших эсвэл ажлаа хийн
өөрийгөө хөгжүүлж болно. Дүү
нь хичээлээ хийгээд, ах нь спорт
зааланд тоглох боломжтой ийм
л орчныг бүрдүүлэхийг зорьж
байгаа юм.

Мөн төв хэсэгтээ том
заалтай тул хүмүүс өөрсдийн
сонирхлоороо зургийн үзэсгэлэн
гаргах, сурталчилгаа ЖДҮ-ийн
худалдаа явуулах, сар сараар
төрөл бүрийн нийгмийн эерэг
үйл ажиллагаа эвент зохион
байгуулах боломжтой.

Улаанбаатар хотод цэцэрлэгт та хөрөнгө оруулалт хийвэл Тиймээс энэ орлогоороо газраа
хүрээлэн гэр хорооллын бүсээр тухайн цогцолборт дэлгүүр
бараг байхгүй гэж хэлж болноо. ажиллуулна уу, эсвэл түрээслэн авч, сууриа тавьяа гэдэг эхний
Тийм учир гадна талбайгаа ойр үү танд эрхийг олгоно. Мөн
орчмын хүүхэд багачууд, өндөр тэр хүний нэрэмжит болгоход төлөвлөгөө гарч ирсэн. Ингээд
настан гээд гэр бүлээрээ өвөл татгалзах зүйлгүй. Гагцхүү нэг
зунгүй ирэх боломжтой бичил шаардлага нь “Нар төв” гэсэн эхний удаад ажлаа эхэлчихвэл
цэцэрлэгт хүрээлэн болгоно. үндсэн менежментийг үйл
ажиллагаа явуулах Төрийн бус бусад байгууллагуудтай
-Төслөө аль дүүргээс байгууллага авч явна. Ингэхгүй
эхлүүлэхээр төлөвлөж байгаа бол утгагүй болно шүү дээ. Есөн хамтран ажиллах боломжтой
вэ? дүүрэг, магадгүй 21 аймагт энэ
цогцолборыг баривал бид нэг л болно. Иргэдэд үйлчлэх нэг
-Одоогоор тодорхой болоогүй менежментээр явна.
байна. Бид вэб сайтаа хийгээд байгууллага гэр хороололд
дүүргүүдийн саналыг авч байна. -Хандив хэр цугларч байгаа вэ?
/www.suncenter.mn/ Хамгийн үйл ажиллагаа явуулахын тулд
эхэнд аль дүүрэгт хийх вэ гэдэг -Бид видео контент бэлдэж,
шийдлээ гаргаж, газраа хайх төслөө танилцуулаад үйл дэд бүтцээс эхлээд асуудал
зэрэг ажлаа тодорхой болгоно. ажиллагаа явуулаад эхэлбэл
Цогцолборыг баривал тэр болох юм байна гэж төлөвлөсөн. үүсдэг. Ийм байдлаар тус тусдаа
хавьдаа ногоон байгууламжийн Гэтэл үгүй юм байна. Тиймээс
төв болно. Төрийн байгууллагууд манай төслийг санаачлагч найз жижиг жижиг газар юм хийж
дэмжвэл жижиг дэд бүтэц бий А.Даваажаргал буюу “Дака”-ийн
болно. санаачлан зохион байгуулдаг байхаар “Нар төв” рүү хандах
20.000 - 30.000 залуу цуглардаг
- Олон нийтийн дэмжлэг хэр Санрайс фестивалийн цэвэр боломжтой болох юм. Бид хотын
төвшинд байна? ашгийг100%гурванжилдараалан
хандивлахаар шийдвэрлэсэн. төв рүү Шангрилла молл руу
-Урлаг соёлынхон болоод Төрийн бус байгууллага Санрайс
нийгмийн идэвхтэй хэсгийнхэн шоунаас босох орлогыг нар орох биш. Шангрилла моллыг
маш их дэмжиж байгаа. Хандив төвд зориулаад эхний хөрөнгөө
өгөхөд надад ямар ашигтай босгож байна. Дака найз минь гэр хороололд амьдарч байгаа
вэ гэдэг асуулт их ирж байна. өөрөө Шар хаданд өссөн.
Энэ бол нийгмийн маш том иргэдийн дэргэд аваачъя гэж
хөрөнгө оруулалт. Үүний дараа
Улаанбаатар хот жигд хөгжиж байгаа юм.
эхэлнэ. Томоохон байгууллага,
аж ахуйн нэгжүүд энэ цогцолбор -Үйлчилгээний цогцолбор
руу орвол түүнийг дагаад дэд төвөөр иргэд хэрхэн
бүтэц хөгжиж, Улаанбаатар үйлчлүүлэхийг төлөвлөж бодож
хотын түгжрэл багасна. Хувь үзсэн үү?
хүн дээр авч үзвэл үнэхээр
-Тэгэлгүй яахав. Иргэд

үйлчлүүлэхийн тулд сарын

хураамжтай картын төв

бий болгоно. Иргэд картаа

уншуулаад орчихдог. Орчин

үеийн системийг гэр хороололд

аваачина гэсэн үг. Хүнд эхлээд

төвөгтэй байж магадгүй. Гэхдээ

хэсэг хугацааны дараа дадна,

38 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

сурчихна. Бид орчныг нь бий ч хүмүүс бий. Бид төслөө -“Нар төв” төслийг анх яагаад ЯРИЛЦЛАГА
болгоод, байгууламжийг нь хандиваар босгож байгаа санаачлах болсон бэ?
бариад өгчихвөл хүн тэнд учраас ТББ-ын үйл ажиллагаа
үйлчлүүлээд сурчихна шүү дээ. шилэн байдлаар явуулна. -“Нар төв” төслийг анх 2018
Нэг зүйлийг тодруулж хэлэхэд Хандиваар цугласан төсөв ямар онд санаачилсан. Бусад оронд
энэ төсөл бол ашгийн бус шүү. байдлаар зарцуулагдаж байгааг байдаг үйлчилгээний цогцолбор
Хэрэв та энэ төвөөр үйлчилгээ нээлттэйгээр тайлагнаад явна. байдлаар хийх санаа төрсөн.
авч байгаа бол мэдээж тодорхой Мөн ийм хэмжээний төсөл ямар Японд олон нийтийн төв гэж
хэмжээний төлбөр төлнө. Гэхдээ өртөгөөр босож болно гэдгийг байдаг. Монголд арай ойрхон
энэ сарын хураамж нь тухайн хүмүүст мөн харуулахыг зорьж үйлчилгээтэй нь “Шангрилла
үйл ажиллагааг явуулах урсгал байна. Хандиваар босгож байгаа молл” юм уу даа. Би өөрөө
зардал, цэвэрлэгээ, үйлчилгээ, учраас бидний тооцсоноор 6-8 барилгын салбарын хүн болохоор
харуул гээд хүмүүсийн цалин тэрбум төгрөгийн хооронд босох ийм төрлийн үйлчилгээний
болж очно. Мөн үйлчилгээний боломжтой. газар бариад, халуун усны газар
бас нэг хэсэг нь гэр бүлийн болон үйлчилгээний бусад
хүчирхийлэл ихэссэн энэ -Төслийн байгууламжийн хийц байгууллагуудыг нэгтгэсэн цогц
нийгэмд хорогдох байр болох хэлбэрийн хувьд ямар нэгэн төвийг байгуулахыг мөрөөдөж,
юм. “Нар төв” 24 цагийн гэрэлтэй зохиомж орсон уу? бодоод явдаг байлаа. Гэхдээ
үүд нь үргэлж нээлттэй байх юм. өөртөө санхүүгийн боломж
-Бид орчин үеийн, модерн дээрдэхээр гэсэн хугацаа
-Төслийн хэрэгжилт ямар байдлаар төлөвлөж болно өгчихсөн. Харин Төслийг
түвшинд яваа бэ? л доо. Гэхдээ бид орчинд нь санаачлагч “Дака” найзтайгаа
уусгаад монгол гэдэг тодотголыг ярьж суугаад санаандгүй
-Төслийг хэрэгжүүлэгч “ Гэрэлт харуулж монгол гэрийг төв байдлаар санаа нийлэн төслийг
Цамхаг Тод Гялбаа” гэсэн есөн хэсэгтээ дүрслэж гадна хэрэгжүүлэхээр болсон. Мөн
хүний бүрэлдэхүүнтэй нийтэд дизайныг нь төлөвлөсөн. Харин манай найзын хувьд Европын
үйлчлэх ТББ байгуулсан. Хэн доторх үйл ажиллагаа бол хэдэн улсуудад байдаг “Laundry” буюу
нэгнийх нь эрх ашиг орохгүйгээр арван жилийн өмнөх ирээдүйг угаалгын газрын үйлчилгээг
ТББ байгуулаад үйл ажиллагаа зорьж инновацлаг орчин үеийн оруулсан нийтийн төв байгуулах
явуулж байна. Эдгээр гишүүдийн техник технологийг түлүү оруулж юмсан халуун ус, угаалгын
зарим нь бие биенийгээ танихгүй өгнө. газар, дэлгүүрийг нэгтгэсэн
жижиг хэмжээний төв барина
гэж бодож явдаг байсан юм
билээ. Ингээд бид хоёр санаагаа
нэгтгээд бидний үе гэх хэсэг
залуус төслийг санаачлаад
хэрэгжүүлэхээр болсон. Нар
Төвийн зорилго монголчууддаа
туслах гэсэн чин сэтгэлээс
улбаатай бүтээн байгуулалт
гэдгийг хэлмээр байна. Мөн
Улаанбаатар хотын 9-н дүүрэг, гэр
хороололтой захын дүүрэг болон
21 аймагт барих төлөвлөгөөтэй.
10 жилийн хугацаанд 30 төвийг
хийж бүтээнэ гэсэн зорилт
тавин ажиллаж байна. Ирээдүйн
Төлөө, Бүтээцгээе хамтдаа. Хүн
бүрийг зоригтой ирээдүй хойч
үеийнхээ төлөө хөдлөөсэй, бодит
хийх ажилд оролцоосой гэж хүсч
байна. НАР ТӨВ маань баригдсан
цагаасаа эхлээд ашгийн бус үйл
ажиллагаатай зөвхөн Монгол
хүний эрх ашгийн төлөө үргэлж
байх болно.

Ярилцсанд баярлалаа

www.barilga.gov.mn 39

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТ ОНЦЛОХ БҮТЭЭН
БАЙГУУЛАЛТ

511УЛСЫН ХЭМЖЭЭНД ТӨСӨЛ

АРГА ХЭМЖЭЭНД ХЯНАЛТ ТАВЬЖ

БАЙНА

Барилга байгууламжийн захиалагчийн хяналтын хэлтэс нь Барилга хот
байгуулалтын яам, Боловсрол, шинжлэх ухааны яам, Эрүүл мэндийн
яамны захиалгатай 21 аймгийн 330 сум, нийслэлийн есөн дүүргийн
барилга байгууламжийн угсралтын ажилд захиалагчийн хяналт
хэрэгжүүлэн ажилладаг. Энэ хүрээнд Баруун бүс, Төвийн бүс, Зүүн бүс
болгон захиалагчийн техникийн хяналтыг хэрэгжүүлж байна.

Тодруулж хэлбэл 2020 оны арванхоёрдугаар сарын 17-ны өдрийн
байдлаар 511 төсөл арга хэмжээнд хэрэгжиж байна. 2021 онд шилжих
нийт 161 төсөл, арга хэмжээ хэрэгжиж байна.

БСШУСЯам 195
125
БХБяам

ЭМЯ 77

Соёлын яам 49

Бусад 65

40 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТ

БАЯНХОНГОРТ

1200 ХҮҮХДИЙН

СУРГУУЛЬ АШИГЛАЛТАД

ОРЛОО

Баянхонгор аймгийн Баянхонгор суманд 1200 хүүхдийн
сургуулийн барилга угсралтын ажил дуусч байнгын
ашиглалтад хүлээн авлаа. Номундалай 1-р лаборатори
сургуулийн хуучин барилга 1965 онд ашиглалтад орж,
ашиглах боломжгүй гэсэн мэргэжлийн байгууллагын
дүгнэлт гарсан байдаг. Энэ дагуу Боловсрол Шинжлэх
Ухааны Яамны захиалгаар Барилгын хөгжлийн төв
захиалагчийн техникийн хяналтыг гүйцэтгэж орчин
үеийн чанар стандартын шаардлага хангасан сургууль
ашиглалтад орлоо. Тус сургуулийн спорт заалыг
зориулалтын модон шалаар хийжээ. Мөн Герман улсад
үйлдвэрлэсэн греполорын хулдаас, мозайкан шал,
Монгол Улсад үйлдвэрлэсэн ган төмөр хаалга, гурван
давхар шилтэй сайн чанарын вакум цонх, металл фасад
зэргийг ашиглаж барилга угсралтын ажлыг гүйцэтгэв.

Дашрамд дурьдахад сүүлийн гурван жилд улсын
хэмжээнд 1200 хүүхдийн багтаамжтай сургууль огт
баригдаагүй юм байна.

Гүйцэтгэгч: Хаш гоёо ХХК
Зохиогч: ХБХДТ ХХК
Гэрээний хугацаа: 2019.05.08-2020.09.30

www.barilga.gov.mn 41

БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТ Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

42 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТ

ОРОН НУТАГТ

АНХНЫ ЦОГЦ
БАГИЙН ТӨВ
БОСЛОО

Орхон аймаг таван багтай. Тэгвэл улсын хэмжээнд
анхны цогц багийн төв ашиглалтад орлоо. Тодруулж
хэлбэл баг, эмнэлэг, цагдаа , халамж гээд олон
нийтэд үйлчлэх төвийг нэг дор төвлөрүүлсэн бүтээн
байгуулалт бослоо.

Орхон аймаг хамгийн багадаа 4400 гаруй хүн амтай.
орон нутагт цогц байдлаар төрийн үйлчилгээг нэг
дор төвлөрүүлсэн баг байгаагүй бөгөөд Орхон
аймаг гурван багт цогц багийн төв бий болж байгаа
юм. Цогц багийн төвийн барилга угсралтын ажлыг
Барилгын хөгжлийн төв гүйцэтгэлээ.

www.barilga.gov.mn 43

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ Зураг 1. Гаражийн агаарын
температурын хэмжилт
АВТО МАШИНЫ ГАРАЖИЙН
ТЕМПЕРАТУРЫГ ЗААВАЛ 18~23 ХЭМ Эх сурвалж: Хувийн архив.
ХҮРТЭЛ ХАЛААХ ХЭРЭГТЭЙ ЮУ?
Энэ нь хүн ажиллах, амьдрах
Сүүлийн үеийн орон сууцны орон байрны халаалттай ижил
зоорийн давхарыг авто машины байгаа нь харагдаж байна.
дулаан гаражаар ашигладаг.
ЗӨВЛӨГӨӨ, ЗӨВЛӨМЖ 2017 оны байдлаар 915000 Гаражуудын халаалт ийм өндөр
м2 зоорийн давхарын талбай байгаа нь дараах шалтгаантай
авто машины дулаан гаражийн холбоотой.
зориулалтаар ашиглагдаж байна.
Үүнийг эзэлхүүнээр тооцож 1. Гаражуудын халаах
дулааны ачаалалд шилжүүлбэл
20,4 Гкал/ц болно. Энэ нь хэрэгсэлд тохируулах хаалт
ойролцоогоор 97 ширхэг нэг
орцтой есөн давхар орон сууцны (термостат) суурилуулдаггүй.
байрны дулааны хэрэглээ юм.
Өнөөдөр орон сууцны дулаан Суурилуулсан тохиолдолд
гаражийнхалаалтынбайдалямар
байна вэ? Үүнийг тодруулахаар тохируулга хийж
хэд хэдэн орон сууцны хотхоны
дулааны гаражид дотор агаарын ашигладаггүй.
температурын хэмжилт хийж
үзэхэд хэт 18.9 ~ 23.6 хэм байв 2. Гаражуудад ихэвчлэн гар
(зураг 1). хийцийн, усны зарцуулалт
ихтэй, эдийн засгийн үр ашиг
багатай халаах хэрэгсэл
суурилуулдаг.

3. Орон сууцны зоорийн

давхарын халаалтын үнийн

тариф нь хямд, талбайн

хэмжээгээр тооцдог

эзэмшигчид тохируулга

хийж халаалтыг бууруулах

сонирхолгүй.

4. Дулаан гараж өвлийн улиралд

авто машины ашиглалтад

муугаар нөлөөдгийг

мэддэггүй.

Эндээс авто машинд

зориулагдсан гаражийн агаарын

температурыг 18~23°c хүртэл

халаах хэрэгтэй юу? Энэ нь хэнд

ашигтай вэ? гэсэн асуулт гарч

байна.

Энэ нь эзэмшигчдээ ч, авто
машинд ч ашиггүй юм. Гаражийг
ингэж халаах нь дулааны
эх үүсвэрийн хүрэлцээ муу
байгаа үед дулааны үр ашиггүй
хэрэглээг бий болгож байгаагаас
гадна халаалтын зардлыг
нэмэгдүүлэх, авто машины
ашиглалтанд муугаар нөлөөлөх
зэрэг сөрөг үр дагаваруудтай
байдаг байна.

Автомашинд ашиглалтад

сөргөөр нөлөөлдгийн тухайд,

гараж хэт дулаанхан байх нь авто

машин хүйтэн газраас орж ирэх

үед дулаан агаар дахь чийглэг

нь таны авто машины гадаргуунд

бүхэлд нь мөсөн бүрхүүл

тогтоодог ба мөсөн бүрхүүл нь

хайлж ус болоод эргээд хатдаг.

44 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

Дулаан гараж нь халаалт муутай Дээрх байдлаас яаж
гаражийг бодвол илүү чийглэг ангижрах вэ?
ихтэй байдаг байна. Учир нь
агаарын температур нэмэгдэхэд Та гаражийнхаа агаарын
агаар чийгшил шууд хамааралтай
нэмэгддэг (Зураг 2). температурыг 2~5°С (хамгийн

ихдээ 10°С) байхаар тохируулах

хэрэгтэй. Зарим тохиолдолд

мэргэжилтнүүд гаражийн ЗӨВЛӨГӨӨ, ЗӨВЛӨМЖ

агаарын температурыг 0°c-ээс

ялимгүй доогуур байлгах нь

оновчтой гэж үздэг байна. Энэ

бол хялбархан хийж болох ажил

юм. Дээр нь та дулааны эрчим

хүчний үр ашиггүй зардлаа

хэмнэнэ.

Өвлийн улиралд дулаан гаражид
авто машинаа тавих нь танд тохь
тухтай байж болох ч халаалтгүй
гаражид машинаа хадгалах нь
машин муугаар нөлөөлнө гэсэн
үг биш болж таарах нь. Нөгөө
талаас, тасалгааны агаарын
температурыг 1°с-ээр багасгахад
дулааны эрчим хүчний хэрэглээ
5%-иар бууруулах боломжтой
гэсэн судалгаа ч бий.

Зураг 2. Агаар дахь усны хэмжээ, хөргөгчнөөсөө хүйтэн савтай Хэрэв бид төвлөрсөн дулаан
температурын хамаарлын график ундаа гаргаж тавихад гадна
тал нь хөлөрч усан бүрхүүл хангамжийн системээс
Эх сурвалж: www.lenntech.com тогтдогтой ижил юм (зураг 3).
халаалтаа авч буй 915000
Мөн түүнчлэн авто машины Зураг 3. Хүйтэн биет дээрх
дугуй болон шаврын хаалт конденсаци м² талбай бүхий 20,9 Гкал/ц
зэрэгт тогтсон цас, мөс гаражид
орж ирэнгүүт хайлж гаражийн Эх сурвалж: https://www. дулааны ачаалалтай гаражуудын
агаарын чийгшилийг улам libertypackaging.com
нэмэгдүүлдэг. Түүгээр ч барахгүй агаарын температурыг 5~10°c
авто машинд наалдсан цас, мөс Ингэснээр таны авто машины
нь зам дээр цацсан давсны арьс болон металл эд ангиуд болгон багасгаж чадвал түүнд
хольцтой байдаг нь машины дээр байнгын зэврэлтийн
металл эд ангиудын зэврэлтийн процесс үргэлжилж, чийг нь шаардагдах дулааны ачаалал
явцыг хурдасгадаг. Энэ нь таны авто машины металл эд
хатуулаг ихтэй ус металтай ангиудыг идэж байдаг байна. нь 5,15 Гкал/ц болж буурах юм.
харьцахтай ижил үйлчилгээ Ингэхээр та өөрөө, авто
үзүүлнэ гэсэн үг юм. Бас зарим машиныхаа арьс, арал, явах Бий болсон нөөцөөр шинээр 74
механик эд ангиуд, жишээлбэл эд ангийн зэвэрч хуучрах
хаалганы цонхны араат эд процессийг хурдасгадаг бөгөөд ширхэг 1 орцтой 9 давхар байрыг
ангиудыг зэврүүлснээр гацах, илүү мөнгө төлж өөрийнхөө
эвдрэх нэг шалтгаан болдог машиныг эвдрэх, хуучруулах төвлөрсөн дулаан хангамжид
байна. ажлыг хийдэг байх нь.
холбох боломж гарна гэж үзэж
Дээрх үйл явц нь авто машин
дулаан гаражаас гарах үед мөн болох нь байна.
давтагдана. Дулаан гаражид
байсан авто машин хүйтэн Түүнчлэн шинээр барих
агаарт гарах үед хүйтэн агаар барилгуудын гаражийн агаарын
дахь чийгшил болон цас нь температурыг 5°С-аар тооцож
авто машины арьс (кузов) хийхэд халаах хэрэгслүүдийн
болон металл эд ангиуд дээр хэмжээ багасч гарна. Энэ нь
наалдаж, хайлж дахиад хөлддөг. халаах хэрэгсэлд зарцуулах
Энгийн үгээр илэрхийлбэл та зардлыг хэмнэх боломжтой
болгох юм.

Иймд барилгуудын зоорийн
давхар дахь гаражуудын дулааны
эрчим хүчний үр ашиггүй
хэрэглээг үгүй болгосноор эдийн
засгийн хувьд нэлээд хэмнэлт
гаргахаас гадна авто машиныхаа
эдэлгээг уртасгах боломжтой
болно гэдгийг бид хаа хаанаа
анхааран үзэж, амьдралдаа
хэвшүүлэх цаг болсон байна.

“Инженерүүдийн дуу хоолой” ТББ

www.barilga.gov.mn 45

ЗӨВЛӨГӨӨ, ЗӨВЛӨМЖ Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ Архитекторууд дэлхийд шилдэг гэсэн
тодотголтой барилгыг бүтээх шинэ
2020 ОНЫ шийдэл, санааг байнгын эрэлхийлж,
ДЭЛХИЙН ШИЛДЭГТ үргэлж өрсөлдөж байдаг. Хамгийн
өндөр мөн архитекторын шилдэг
ТООЦОГДОХ шийдэл, жуулчдын анхаарлыг татах
хэлбэр хийц, үзэмж төгөлдөр байх нь
ХАМГИЙН тэдний туйлын зорилго. Тиймээс жил
бүр дэлхийн өнцөг булан бүрт олны
ӨНДӨР хайшруулсан архитекторуудын бүтээл
боссоор байна. 2020 оны шилдэг
10 БАРИЛГА гэгдэх 10 барилгыг энэ удаагийнхаа
дугаараар танилцуулж байна.

1. ХАЛИФА АНЭУ-ЫН ДУБАЙ 3. ШАНХАЙН САНХҮҮГИЙН ТӨВ

Бурж Халифа нь 2717 фут өндөр. Хятад Улсын Шанхай хотод
Одоогоор дэлхийн хамгийн байрлах дэлхийн санхүүгийн
өндөр барилгын нэгдүгээрт төв нь хамгийн гайхалтай
жагсаж байна. Тэнгэр баганадсан барилгуудын нэгээр тооцогддог.
барилга нь 160 давхар бөгөөд Шанхайн санхүүгийн төв нь 1614
тансаг зэрэглэлийн орон сууц, фут өндөр бөгөөд дэлхийн өндөр
зочид буудал, ресторанууд, барилгын дээд амжилтыг эвдэх
оффис, корпорацийн люкс төлөвлөгөөтэйгөөр баригдаж
өрөө байрладаг. Бурж Халифа байв. Энэхүү барилгыг 1997
бол дэлхийн хамгийн өндөр онд барьж эхэлсэн боловч
үйлчилгээний лифт, хамгийн санхүүжилтийн асуудлаас болж
өндөр ажиглалтын тавцан гээд хэдэн жил царцсан ч хамгийн
үйлчилгээний бүхий л шилдэг өндөр болох төлөвлөгөөг
гэсэн шийдлээрээ гайхагдаж нураасан гэдэг. Барилга
байна. угсралтын ажил дуусах үед
“Тайпей 101”-ийн барилгын ажил
хэдийнээ эхэлсэн байжээ.

2. “ТАЙПЕЙ 101” ТАЙВАНЬ

Дэлхийн хамгийн өндөр
гэдгээрээ хоёрдугаарт жагсах
Тайпэй 101 барилга. Тайванийн
Тайбэй хотын Синь И дүүрэгт
байрладаг “Тайпей 101” 1667
фут өндөр санхүүгийн төв юм.
91 давхар бүхий энэхүү барилга
нь оффис, дэлгүүрээс бүрдэх
бөгөөд дэлхийн хамгийн хурданд
тооцогдох хоёр цахилгаан шат
иргэдэд үйлчилдэг байна.

46 www.barilga.gov.mn

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

4. ПЕТРОНАС ЦАМХАГ, КУАЛА 6. БЭЭСТ ЦАМХАГ БНХАУ- 8. ТРАМП ИНТЕРНЭШНЛ ЗӨВЛӨГӨӨ, ЗӨВЛӨМЖ
ЛАМПУР, МАЛАЙЗ ЫН ГУАНЖОУ ХОТ ЗОЧИД БУУДАЛ, ЧИКАГО

Малайз Улсын Каула Лампур Хятад Улсын Гуанжоу хотын Чигако дахь гоёмсог гялалзсан
Бээст цамхаг нь 1,444 фут энэхүү шилэн байгууламж
хотод баригдсан Петронас өндөр, 103 давхар. Дээд Трампын олон улсын зочид
зэрэглэлийн орон сууц, буудал юм. 1362 фут өндөртэй,
цамхаг гайхалтай өндөр зочид буудал, томоохон 92 давхар. 2009 онд дэлхийн
хурлын төв юм. 2010 онд хоёр дахь хамгийн өндөр барилга
барилгуудын дөрөвдүгээрт нээгдсэн энэхүү цамхаг нь болжээ.
Гуанжоугийн зүүн цамхагтай
жагсаж байна. 1998 онд нэгдэхэд Гуанжоугийн ихэр 9. УИЛЛИС ЦАМХАГ, ЧИКАГО -
цамхагийн цогцолборын нэг ӨВӨРМӨЦ ҮЗЭСГЭЛЭНТЭЙ
баригдсан бөгөөд өндөр нь 1483 хэсэг гэгддэг болжээ. ӨНДӨР БАРИЛГА

гаруй фут. Петронас цамхаг Чикаго дахь Уиллис цамхаг1353
фут дөр. АНУ-ын хамгийн өндөр
1998- 2003 он хүртэл дэлхийн тэнгэр баганадсан барилга юм.
Энэхүү 110 давхар цамхагийн
хамгийн өндөр, архитекторын суурийг 1970 оны 8-р сард тавьж,
1973 онд барьж дуусчээ. 103-р
шилдэг шийдэл бүхий барилгад давхраас зочид Чикаго хотыг
дээрээс нь харах боломжийг
тооцогдож байсан юм. Уг бүрдүүлж, өвөрмөц цухуйсан
ирмэг гаргаж өгсөн байна.
барилгын 42, 43 давхарт 750 тонн

жинтэй тэнгэр баганадсан хоёр

ихэр цамхаг барилгыг холбосон

гүүрэн гарцтай.

5. ГРЕНЛАНДЫН САНХҮҮГИЙН 7. ЖИН МАОГИЙН БАРИЛГА 10. ОЛОН УЛСЫН САНХҮҮГИЙН
ТӨВ /ХЯТАД УЛС НАНЖИН/ ШАНХАЙ ХОТ ХОЁР ТӨВ, ХОНКОНГ

Гренландын санхүүгийн төв нь Шанхай хотод байрлах энэхүү Хонконг дахь Олон Улсын
Нанжин хотын тэнгэрийн хаяа тэнгэр баганадсан барилгыг санхүүгийн хоёр төвийг 2003
дээгүүр харагддаг 71 давхар хотын иргэд, жуулчид гайхшран онд барьж дуусгасан нь
бүхий1476футөндөр барилгаюм. магтдаг. БНХАУ-ын Шанхай футурист шилэн фасадтай,
2010 онд ашиглалтад орж, зочид хотын Жин Маогийн гэх энэхүү гайхалтай постмодерн тэнгэр
буудал, оффисын цогцолбор барилга нь 1999 онд нээгдсэний баганадсан барилга юм. 1352
хэлбэрээр олон нийтэд нээлттэй дараа дэргэд нь Кинг цамхаг фут өндөр дэлхийн хоёр давхар
болгосон. Греландын санхүүгийн ашиглалтад оржээ. 2000 оны цахилгаан шаттай цөөхөн хэдэн
төвийн барилгыг 2005 онд эхэнд Кинг барилга Шанхайн байгууламжийн нэг юм.
суурийг нь тавьж таван жилийн хамгийн өндөр барилга болжээ.
хугацаанд хамгийн өндөр 1380 фут орчим өндөртэй энэхүү Бэлтгэсэн: Г.Отгонтуяа
барилга хэмээгдэж ашиглалтад оффис, зочид буудал, амралт
оржээ. чөлөөт цагийн цогцолбор нь 88 Эх сурвалж https://globalgrasshopper.com/travel/10-
давхар бөгөөд 130 цахилгаан worlds-tallest-buildings/
шатаар иргэдэд үйлчилдэг.

www.barilga.gov.mn 47

Барилгын салбарын мэдээллийн эмхэтгэл - 57 дахь жилдээ

“COVID-19”-ИЙН ҮЕД
БАРИЛГЫН САЛБАРЫНХАН

ХЭРХЭН АЖИЛЛАХ ВЭ?

Хэрэв та барилгын салбарт ажилладаг, эсвэл зөвлөхөөр,
жижиглэнгийн худалдаа, ханган нийлүүлэгч зэрэг салбарын
үйл ажиллагаа эрхэлдэг бол Корона вирусийн эсрэг хэрхэн
ажиллахаа мэдэж аваарай.

Хэрэв COVID-19 тохиолдлын 2, 3-р түвшний дагуу барилга,
угсралтын ажлыг үргэлжлүүлэн хийх боломжтой боловч
эрүүл мэнд, аюулгүй ажиллагааны зааврыг дагаж мөрдөх,
нийгмийн холбоо тогтоох, масктай холбоотой бүх шаардлагыг
дагаж мөрдөх нь чухал. Эрүүл мэнд, аюулгүй ажиллагааны
удирдамжийн талаархи сүүлийн үеийн шинэчлэлтүүдтэй
/CHASNZ вэбсайтаас www.chasnz.org/covid19/ хаягаар орж
танилцаж болох юм.

Эрүүл ахуйн дэглэмийг сахиж, хүн хоорондын зайг барих

Эрүүл мэнд аюулгүй байдлын хяналт, хүн хоорондын зайг барих
нь чухал. Эрүүл мэндийн байгууллага болох бусад мэргэжлийн
байгууллагаас өгч буй мэдээ мэдээллийг үйл ажиллагаандаа
тусгаж ажиллахаас гадна, өвчний нөхцөл байдлаас хамаарч, хэд
хэдэн хувилбар үйл ажиллагааны тактик гаргаж төлөвлөгөөнд
тусгах шаардлагатай.

Хэрэв COVID-19 өвчний тархалт буурч үйл ажиллагаа явуулж
байгаа бол хүн хоорондын зай болон бусад аюулгүй байдлыг
сахин хамгаалах нь чухал.

Та ажлын байр, барилгын талбай дээр ажиллаж байгаа бол
тухайн байршилд байгаа хүмүүсээс хоёр метрийн зайтай байх
ёстой. Мөн гар угаах, ариутгах, боломжийг бүрдүүлж, яаралтай
үед холбоо барих шаардлагатай утасны жагсаалт байх ёстой.

COVID-19 - Worksafe-ийн хүрээнд эрүүл ахуй, аюулгүй
байдлыг удирдах

Хэрэв COVID-19 хяналтын төлөвлөгөө хийгдээгүй эсвэл
барилга байгууламж барих ажлыг аюулгүй хийх боломжгүй
бол ажилтнууд ажилдаа явах ёсгүй бөгөөд байр хаалттай байх
ёстой.

ЭХ СУРВАЛЖ: CHASNZ вэбсайтаас www.chasnz.org/covid19/ сайтаас

48 www.barilga.gov.mn