จดหมายเหตุ-2

ขอบคุณภาพจาก https://db.sac.or.th/museum/museum-detail/899 สาขาวชิ าสารสนเทศศาสตร์และบรรณารักษศาสตร์
คณะมนุษยศาสตร์และสงั คมศาสตร์
มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั นครราชสีมา

ขอบคุณภาพจาก https://sites.google.com/site/thailandsart/2

คานา

E-Book เรื่อง พิพิธภณั ฑเ์ มืองนครราชสีมาเล่มน้ี เป็นส่วนหน่ึงของรายวชิ าจดหมายเหตุและพิพิธภณั ฑ์
จดั ทาข้ึนเพื่อเป็ นคู่มือในการศึกษาหาความรู้และเพ่ือให้เกิดประโยชน์ต่อผูท้ ี่สนใจ รวมท้งั เป็ นการอนุรักษ์
เผยแพร่ประวตั ิศาสตร์ ศิลปะ และวฒั นธรรมของจงั หวดั นครราชสีมา

E-book เล่มน้ี มีเน้ือหาประกอบ ดงั น้ี ประวตั ิความเป็นมาของพิพิธภณั ฑเ์ มืองนครราชสีมา เน้ือหาที่
จดั แสดงและห้องจดั แสดงในพิพิธภณั ฑ์เมืองนครราชสีมา เป็ นตน้ ท้งั น้ีทางคณะผูจ้ ดั ทาหวงั เป็ นอย่างยิ่งว่า
E-Book เล่มน้ี จะเป็ นประโยชน์ต่อผทู้ ี่สนใจศึกษา และทางคณะผจู้ ดั ทาขอขอบพระคุณในการช่วยสนบั สนุนจน
ทาให้ E-Book เล่มน้ี สาเร็จ ณ โอกาสน้ีดว้ ย

คณะผจู้ ดั ทา

สารบญั 1
2
รู้จกั พิพธิ ภณั ฑเ์ มืองนครราชสีมา 7
ประวตั ิความเป็นมา 8
เน้ือหาท่ีจดั แสดงในพิพิธภณั ฑเ์ มืองนครราชสีมา 9
หอ้ งเบิกโรง 10
หอ้ งตน้ กาเนิดอารยธรรม 11
หอ้ งสมยั ทวารวดี 12
หอ้ งสมยั ลพบุรี 13
หอ้ งสมยั อยธุ ยา 14
หอ้ งสมยั รัตนโกสินทร์ 15
หอ้ งมหานครแห่งอีสาน 16
หอ้ งของดีโคราช 17
เรือนโคราชมหาวทิ ยาลยั ราชภฏั นครราชสีมา
แผนท่ีการเดินทางภายในมหาวทิ ยาลยั ราชภฏั นครราชสีมา

ขอบคุณภาพจาก http://www.koratstartup.com/

ขอบคุณภาพจาก http://www.koratmuseum.com/

ประวตั ิความเป็นมา ขอบคุณภาพจาก http://www.painaidii.com/

พพิ ิธภณั ฑเ์ มืองนครราชสีมา ภายใตก้ ารบริหารของสานกั ศิลปะ
และวฒั นธรรม มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั นครราชสีมา มีพฒั นาการมาจาก
“หอวฒั นธรรม” ก่อต้งั ข้ึนเมื่อ พ.ศ. 2523 เม่ือคร้ังสานกั ศิลปะและวฒั นธรรม
ยงั เป็น “ศูนยศ์ ิลปวฒั นธรรม” ของวทิ ยาลยั ครูนครราชสีมา โดยมีวา่ ท่ี
ร.ต. ถาวร สุบงกช เป็นหวั หนา้ ศูนยศ์ ิลปวฒั นธรรมท่านแรก ใชห้ อ้ ง 514 และ
515 เป็นสถานที่เกบ็ รวบรวมโบราณวตั ถุ ศิลปวตั ถุ และส่ิงอ่ืนๆ ท่ีไดร้ ับความ
ไวว้ างใจจากชุมชนมอบใหเ้ ป็นผเู้ กบ็ รักษา และขอซ้ือเพิม่ เติมในบางส่วน
โดยพฒั นาการใหเ้ ป็นนิทรรศการท่ีนาเสนอเน้ือหาประวตั ิความเป็นมาของ
จงั หวดั นครราชสีมา

ในปี พ.ศ. 2529 รองศาสตราจารย์ ดร. ทองคูณ หงส์พนั ธุ์

อธิการบดีในขณะน้นั ไดย้ า้ ยสานกั งานศูนยศ์ ิลปวฒั นธรรม
และหอวฒั นธรรมไปยงั ณ อาคาร 2 ซ่ึงเป็นอาคารไมด้ ้งั เดิม
ของสถาบนั เพื่อความสะดวกในการดาเนินงาน เนื่องจากมี
พ้ืนท่ีกวา้ งขวางมากข้ึน โดยแบ่งเป็นหอ้ งต่างๆ ไดแ้ ก่ หอ้ ง
สานกั งาน หอ้ งเอกสารทางวฒั นธรรม หอ้ งนิทรรศการและ
สาธิต (แบ่งออกเป็น หอ้ งฝึกอบรม และหอ้ งนาฏศิลป์ ) หอ้ ง
จดั แสดงนิทรรศการ แบ่งออกเป็น หอ้ งของดีโคราช หอ้ ง

เอกลกั ษณ์ไทย หอ้ งงานอาชีพพ้นื บา้ น และหอ้ งโบราณวตั ถุ

ขอบคุณภาพจาก http://www.koratmuseum.com/

จากนนั้ ในปี พ.ศ. 2538 ผชู้ ่วยศาสตราจารยอ์ ทุ ยั เดชตานนท์
อธิการบดีในขณะนนั้ มีโครงการในการจดั สรา้ งอาคารบนพืน้ ท่ี
อาคาร 1 และอาคาร 2 แต่ไมต่ อ้ งการท่ีรอื้ ถอนอาคารทง้ั สอง
จงึ ไดท้ าการเคล่ือนยา้ ยอาคารโดยวิธีการดีดขนึ้ บนรางรถไฟ
เคล่ือนยา้ ยไปทางทศิ ตะวนั ออกของสนามฟตุ บอล แต่
เน่ืองจากอาคารทงั้ สองมีความยาวมากจงึ ทาการตดั บางสว่ น
ออกแลว้ ยบุ รวมอาคารทงั้ สองเขา้ ดว้ ยกนั และใหห้ มายเลข
อาคารว่าอาคาร 1

ขอบคุณภาพจาก http://www.koratmuseum.com/

ในปี พ.ศ. 2555 มหาวทิ ยาลยั ตอ้ งการใชพ้ ้ืนท่ีบริเวณอาคาร 1
เพ่ือดาเนินการก่อสร้างศูนยร์ วมกิจการนกั ศึกษาและศูนย์
ประชุมนานาชาติ ดงั น้นั ในวนั ท่ี 24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2555 หอ
วฒั นธรรมจึงไดถ้ ูกร้ือถอนอีกคร้ังหน่ึง

ขอบคุณภาพจาก http://www.koratmuseum.com/

พ.ศ. 2562 โครงการพฒั นาเรือนพ่อคง เรือนโคราชใหเ้ ป็น

แหล่งเรียนรู้ภูมิปัญญาสถาปัตยกรรมพ้ืนถ่ินของชาติพนั ธุ์ไท
โคราช โดยสานกั ศิลปะและวฒั นธรรม มหาวิทยาลยั ราชภฏั
นครราชสีมา ไดร้ ับการยกยอ่ งจากกรมส่งเสริมวฒั นธรรม
กระทรวงวฒั นธรรม ใหเ้ ป็นโครงการดีเด่นในการส่งเสริมและ
รักษามรดกภูมิปัญญาทางวฒั นธรรม ประจาปี 2562

พ.ศ. 2563 พิพิธภณั ฑเ์ มืองนครราชสีมา ปิ ดใหบ้ ริการ
ชว่ั คราวเนื่องจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของไวรัสโควดิ -
19 ในเดือนมีนาคม - เมษายน 2563

ปัจจุบนั พพิ ธิ ภณั ฑ์เมืองนครราชสีมา
ขอบคุณภาพจาก http://www.koratmuseum.com/

เน้ือหาท่ีจดั แสดงในพิพธิ ภณั ฑเ์ มืองนครราชสีมา

ขอบคุณภาพจาก http://www.koratmuseum.com/
บนผนื แผน่ ดินเมืองนครราชสีมา มีการต้งั ถ่ินฐานและพฒั นาการทางประวตั ิศาสตร์สืบต่อกนั มาหลายยคุ หลากสมยั ต้งั แต่สมยั ก่อนประวตั ิศาสตร์
เม่ือประมาณ 4,500 ปี มาแลว้ พบร่องรอยอารยธรรรมโบราณท่ีไดส้ งั่ สมเทคโนโลยผี า่ นกาลเวลาเร่ือยมาจนถึงสมยั ประวตั ิศาสตร์เร่ิมต้งั แต่สมยั
ทวารวดี ลพบุรี สืบต่อมาจนถึงเมื่อคราวที่นครราชสีมารวมกบั อาณาจกั รไทยในสมยั อยธุ ยาฐานะเมืองช้นั โท ทาหนา้ ท่ีดูแลหวั เมืองชายพระราช
อาณาเขตในภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ ในสมยั รัตนโกสินทร์ไดร้ ับการยกฐานะเป็นเมืองช้นั เอก ทาหนา้ ท่ีดูแลส่วยอากรรักษาความสงบ
ปราบปรามกบฏ ในดา้ นการทหารเป็นท่ีต้งั ของกองกาลงั ที่ใหญ่ที่สุดในภูมิภาค ในดา้ นเศรษฐกิจ มีความสาคญั ในการเป็นศูนยก์ ลางการคมนาคม
ขนส่งสินคา้ และบริการท้งั ทางรถยนต์ รถไฟ และเครื่องบินกบั ภูมิภาคต่างๆ

หอ้ งเบิกโรง

เป็นสว่ นเกรน่ิ เขา้ สเู่ นือ้ หา นาเสนอในภาพรวมของการจดั
แสดงในหอ้ งพพิ ิธภณั ฑ์ รวมถงึ เกียรติประวตั ิสานกั ศลิ ปะ
และวฒั นธรรม มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั นครราชสมี า ในการ
เป็นหน่วยงานหลกั ของมหาวทิ ยาลยั ในการอนรุ กั ษภ์ มู ิ

ปัญญาทอ้ งถ่ิน

ขอบคุณภาพจาก http://www.koratmuseum.com/

หอ้ งตน้ กาเนิดอารยธรรม

การคน้ พบมนุษยย์ คุ ก่อนประวตั ิศาสตร์ที่มีการศึกษาคน้ ควา้
อยา่ งต่อเน่ืองในแถบลุ่มแม่น้ามูลตอนบน โดยเฉพาะในเขต

จงั หวดั นครราชสีมา ซ่ึงมีแหล่งโบราณคดีสมยั ก่อน
ประวตั ิศาสตร์อายสุ มยั ไม่ต่ากวา่ 4,500 ปี หลายแหล่ง
สามารถฉายภาพอดีตใหเ้ ห็นวา่ บรรพบุรุษในสมยั ก่อน
ประวตั ิศาสตร์ มีการดารงชีวิตอยา่ งไรบา้ ง รวมถึงใหข้ อ้ มูล

เบ้ืองตน้ เพื่อตอบคาถามวา่ “ทาไมโบราณคดีจึงศึกษาวจิ ยั ณ
ลุ่มแม่น้ามูลตอนตน้ เป็นจานวนมาก”

ขอบคุณภาพจาก http://www.koratmuseum.com/

หอ้ งสมยั ทวารวดี

ทาความรู้จกั กบั ชุมชนโบราณสมยั ประวตั ิศาสตร์แรกเร่ิม ขอบคุณภาพจาก http://www.koratmuseum.com/
ไดเ้ ขา้ มาต้งั หลกั แหล่งอยู่ ณ เมืองเสมา ราวพุทธศตวรรษ

ที่ 12 โดยไดร้ ับอิทธิพลจากวฒั นธรรมอินเดีย คือนา
ศาสนาพทุ ธและพราหมณเ์ ขา้ มาปรับใชใ้ นชีวติ ประจาวนั
แต่คงขนบธรรมเนียมบางอยา่ งไว้ เช่น การฝังศพนอน
หงาย เหยยี ดยาว รวมท้งั อุทิศส่ิงของต่างๆ ใหก้ บั ศพซ่ึง
เป็นความเช่ือด้งั เดิมต้งั แต่สมยั ก่อนประวตั ิศาสตร์ แทนท่ี

จะปลงศพดว้ ยการเผาตามแบบศาสนาพทุ ธ

หอ้ งสมยั ลพบุรี

ยคุ แห่งวฒั นธรรมขอมท่ีไดแ้ ผอ่ ิทธิพลมายงั ภาคอีสาน ส่งผล ขอบคุณภาพจาก http://www.koratmuseum.com/
ต่อความความเปลี่ยนแปลงอยา่ งมากในช่วงสมยั ลพบุรี
ประมาณพุทธศตวรรษท่ี 16-19 โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ดา้ น
ศิลปกรรมและวฒั นธรรมทางความเชื่อ ซ่ึงสะทอ้ นอยใู่ น

โบราณสถานท่ีไดร้ ับแบบอยา่ งจากวฒั นธรรมขอมที่สาคญั
ไดแ้ ก่ แบบแผนการสร้างเมืองเป็นรูปส่ีเหลี่ยม การสร้างอ่าง
เกบ็ น้าขนาดใหญ่ ที่เรียกวา่ บาราย ศาสนสถานขนาดใหญ่ใน

รูปแบบปราสาทหิน เครื่องป้ันดินเผาแบบขอม เป็นตน้

หอ้ งสมยั อยธุ ยา

ยคุ แห่งการก่อต้งั "เมืองนครราชสีมา" ซ่ึงเร่ิมตน้ ในสมยั กรุง ขอบคุณภาพจาก http://www.koratmuseum.com/
ศรีอยธุ ยาเป็นราชธานี มีฐานะเป็นเมืองช้นั โท มีบทบาท
สาคญั ในการเป็นฉนวนป้องกนั การรุกรานของขแมร์ (เขมร)
ลาว ญวน และเป็นหวั เมืองใหญ่ควบคุมเขมรป่ าดงที่ข้ึนต่อ
กรุงศรีอยธุ ยา ทาใหไ้ ดม้ ีการสร้างป้อมปราการใหม้ นั่ คงแบบ
ฝรั่ง และส่งเจา้ นายผใู้ กลช้ ิดมาปกครองเมือง โดยไดน้ า
รูปแบบการออกแบบผงั เมืองและสถาปัตยกรรมที่มีลกั ษณะ

ตามแบบกรุงศรีอยธุ ยา ซ่ึงยงั คงหลงเหลือปรากฏใหเ้ ห็น

จนถึงปัจจุบนั

หอ้ งสมยั รัตนโกสินทร์

นาเสนอเน้ือหาของเมืองนครราชสีมาในสมยั รัตนโกสินทร์ ขอบคุณภาพจาก http://www.koratmuseum.com/
ซ่ึงตน้ รัชสมยั พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้าจุฬาโลก

โปรดเกลา้ ฯ ใหเ้ มืองนครราชสีมามีฐานะเป็นเมืองเอก ส่วน

การดารงชีวิตของชาวโคราชในยคุ รัตนโกสินทร์ตอนตน้ ถือ
วา่ ไม่ต่างจากในสมยั อยธุ ยามากนกั เน่ืองจากการเดินทางไป

เมืองหลวงยงั ไม่สะดวกเท่าที่ควร ในดา้ นทาเลท่ีต้งั
นครราชสีมายงั เป็นเมืองท่ีคอยสกดั ก้นั การรุกรานจากขา้ ศึก
ในดา้ นภาคอีสานจนเกิดวีรกรรมทุ่งสมั ฤทธ์ิของคุณหญิงโม

ซ่ึงไดร้ ับการสถาปนาเป็นทา้ วสุรนารีในภายหลงั

หอ้ งมหานครแห่งอีสาน

นาเสนอเน้ือหาในรัชสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ ขอบคุณภาพจาก http://www.koratmuseum.com/
เจา้ อยหู่ วั ซ่ึงเป็นระยะท่ีมหาอานาจตะวนั ตกกาลงั ดาเนิน

นโยบายแผข่ ยายอานาจทางการเมืองเขา้ มาทางภาค

ตะวนั ออกเฉียงเหนือ จึงทาใหม้ ีการปฏิรูปการปกครองจดั

หวั เมืองเป็นมณฑลเทศาภิบาล และยงั ใชเ้ มืองนครราชสีมา
เป็นแหล่งยทุ ธศาสตร์ทางทหาร ยงิ่ ไปกวา่ น้นั ยงั เป็น
ตวั อยา่ งของการยอมรับอานาจของรัฐบาลกลางไดอ้ ยา่ ง

ผสมกลมกลืนกนั ในทางสงั คมและทางวฒั นธรรมของชาว

กรุงเทพฯ และชาวอีสานอีกดว้ ย

หอ้ งของดีโคราช (นิทรรศการหมุนเวยี น)

ไดน้ าเสนอเน้ือหาในส่วนของดีโคราชท่ีมีอยา่ งมากมาย ขอบคุณภาพจาก http://www.koratmuseum.com/
โดยเฉพาะในคาขวญั เก่าของจงั หวดั คือ “โคราชลือเลื่อง เมือง
ก่อนเก่า นกเขาคารม ออ้ ยคนั ร่ม สม้ ข้ีมา้ ผา้ หางกระรอก” และ
ไดค้ ดั เลือกบางส่วนมาจดั แสดงเพอ่ื นาเสนอใหเ้ ยาวชนคนรุ่น

ใหม่ไดร้ ู้จกั วา่ โคราชมีของดีอีกมากมายที่ไดร้ ับการกล่าวขวญั

ในอดีต ท้งั มวยโคราช ผา้ หางกระรอก รถสามลอ้ ถีบ ราโทน
โคราช และเพลงโคราช และนอกจากน้ียงั ไดร้ องรับการจดั

นิทรรศการหมุนเวยี นอีกดว้ ย

เรือนโคราช มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั นครราชสีมา

เรือนโคราช มหาวิทยาลยั ราชภฏั นครราชสีมา จดั สร้างโดย
การบริจาคและดาเนินการทุกข้นั ตอนโดย คณะศิษยเ์ ก่า

โรงเรียนฝึกหดั ครู วทิ ยาลยั ครู สถาบนั ราชภฏั และ

มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั นครราชสีมา เม่ือ ปี พ.ศ. 2559

ขอบคุณภาพจาก http://www.koratmuseum.com/

แผนท่ีการเดินทางภายใน
มหาวิทยาลยั ราชภฏั นครราชสมี า

ขอบคุณภาพจาก http://www.koratmuseum.com/

อา้ งอิง

พพิ ธิ ภัณฑ์เมอื งนครราชสีมา. (2558). [ออนไลน์]. เขา้ ถึงไดจ้ าก :

http://www.koratmuseum.com/details.html
(วนั ที่สืบคน้ : 26 พฤษภาคม 2564).

พพิ ธิ ภัณฑ์เมอื งนครราชสีมา. (2557). [ออนไลน์]. เขา้ ถึงไดจ้ าก :

https://th.m.wikipedia.org/w/index.php
(วนั ท่ีสืบคน้ : 26 พฤษภาคม 2564).
พพิ ธิ ภณั ฑ์เมอื งนครราชสีมา. (2557). [ออนไลน์]. เขา้ ถึงไดจ้ าก :

http://www.painaidii.com/review/99404/korat-
museum-30000/lang/th/ (วนั ท่ีสืบคน้ : 26 พฤษภาคม
2564).

อา้ งอิง

พพิ ธิ ภัณฑ์เมอื งนครราชสีมา: แผ่นพบั . (2555). [ออนไลน์]. เขา้ ถึงไดจ้ าก :

https://db.sac.or.th/museum/museum-
detail/899 (วนั ท่ีสืบคน้ : 26 พฤษภาคม 2564).
ย้อนเวลาชมเมอื งโคราชในอดตี ‘พพิ ธิ ภัณฑ์เมอื งนครราชสีมา’ ที่เทย่ี วเชิง

ประวัติศาสตร์ทถ่ี ูกลืม. (2559). [ออนไลน์]. เขา้ ถึงไดจ้ าก :

http://www.koratstartup.com/korat-city-
museum/ (วนั ท่ีสืบคน้ : 26 พฤษภาคม 2564).
ลายไทย. (ม.ป.ป.). [ออนไลน์]. เขา้ ถึงไดจ้ าก :

https://sites.google.com/site/thailandsart/2
(วนั ที่สืบคน้ : 26 พฤษภาคม 2564).

ขอขอบคณุ

- ผชู้ ่วยศาสตราจารยว์ นิดา นเรธรณ์
(อาจารยป์ ระจารายวชิ า จดหมายเหตุและพพิ ธิ ภณั ฑ)์

- มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั นครราชสีมา คณะมนุษยศาสตร์และสงั คมศาสตร์
- สานกั ศิลปะและวฒั นธรรม มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั นครราชสีมา