ระบาดวิทยาโรคมะเร็งตับในภาคเหนือของประเทศไทย

1

บทท่ี 1
บทนํา

ปจจุบันโรคมะเร็งเปนปญหาสาธารณสุขของโลก เน่ืองจากโรคมะเร็งเปนสาเหตุ
การเสียชีวิตของคนท่ัวโลกเปนอันดับ 2 รองมาจากโรคหัวใจ จากข(อมูลรายงานอุบัติการณ*
โรคมะเร็งป+ พ.ศ. 2555 มีผ(ูป1วยมะเร็งรายใหม2ท่ัวโลกประมาณ 14 ล(านคน และมีผ(ูเสียชีวิตด(วย
โรคมะเร็งมากถึง 8.8 ล(านคน องค*การอนามัยโลกได(คาดการณ*เกี่ยวกับโรคมะเร็งในป+ พ.ศ.
2563 จะมีจํานวนผ(ูป1วยมะเร็งรายใหม2เพ่ิมข้ึนเปน 21.7 ล(านคน และเสียชีวิติด(วยโรคมะเร็ง
เพิ่มขึ้นเปน 13 ล(านคน ทั้งน้ีเนื่องมาจากการเพ่ิมข้ึนของประชากรในวัยสูงอายุ อัตราการเกิด
น(อยและปญหาจากประชาชนมีพฤติกรรมเส่ียงต2อโรคมะเร็งเพ่ิมข้ึน เช2น การมีวิถีชีวิตแบบ
ชาวตะวันตก การสูบบุหรี่ อาหารเส่ียง การไม2ออกกําลังกาย โดยเฉพาะในกล2ุมประเทศกําลัง
พัฒนา มะเร็งท่ีพบมากทว่ั โลกในเพศชาย ได(แก2 มะเร็งปอด รองลงมา ได(แก2 มะเร็งต2อมลูกหมาก
มะเร็งลําไส(ใหญ2 มะเร็งกระเพาะอาหาร และมะเร็งตับ ตามลําดับ ส2วนมะเร็งที่พบมากท่ัวโลก
ในเพศหญงิ คอื มะเรง็ เต(านม รองลงมา ได(แก2 มะเร็งลําไส(ใหญ2 มะเร็งปอด มะเร็งปากมดลูก และ
มะเร็งกระเพาะอาหาร ตามลําดับ อย2างไรก็ตามชนิดของโรคมะเร็งท่ีพบมากจะแตกต2างกันไปใน
แต2ละประเทศหรือภูมิภาค โดยเฉพาะระหว2างประเทศที่พัฒนาแล(วและประเทศท่ีกําลังพัฒนา
ผ(ูป1วยโรคมะเร็งในประเทศกําลังพัฒนามีประมาณ 7 ล(านคน หรือมีสัดส2วนเท2ากับร(อยละ 70
ของผ(ูป1วยมะเร็งทั่วโลก โรคมะเร็งท่ีพบมากในกล2ุมประเทศกําลังพัฒนา คือ มะเร็งปอด และ
มะเร็งเต(านม ส2วนประเทศที่พัฒนาแล(ว โรคมะเร็งที่พบมากคือ มะเร็งต2อมลูกหมากและมะเร็ง
เต(านม ทั้งนี้เน่ืองจากแต2ละประเทศจะมีความแตกต2างของพฤติกรรมสุขภาพ พันธุกรรม และ
ส่งิ แวดลอ( มภายนอก เปนตน( (1,2)

โรคมะเร็งเปนสาเหตุการเสียชีวิตอันดับ 1 ของคนไทยมาตั้งแต2ป+พ.ศ. 2541 จากข(อมูล
ของสํานักนโยบายและยุทธศาสตร* กระทรวงสาธารณสุข อัตราการตายด(วยโรคมะเร็งในป+ พ.ศ.
2541 เท2ากบั 48.7 รายต2อประชากร 100,000 ราย เพิ่มข้ึนอย2างต2อเนื่อง ปจจุบันป+ พ.ศ. 2558
คนไทยมอี ตั ราตายจากโรคมะเรง็ เท2ากบั 113.7 รายตอ2 ประชากร 100,000 ราย จํานวนประมาณ
70000 รายต2อป+ หรือเท2ากับ 190 รายต2อวัน (3) อุบัติการณ*ของโรคมะเร็งในประเทศไทยป+ พ.ศ.
2554 พบว2า มีผ(ูป1วยใหม2จํานวน 112,392 ราย เปนเพศชายจํานวน 54,586 ราย และเพศหญิง
จาํ นวน 57,806 ราย อุบัตกิ ารณ*โรคมะเรง็ ในเพศชายเท2ากับ 153.6 ราย ต2อประชากร 100,000
ราย และเพศหญิงเท2ากับ 123.8 ราย ต2อประชากร 100,000 ราย ช2วงอายุที่พบเปนมะเร็งมาก
คือ เพศชาย 55-75 ป+ เพศหญิง 45-65 ป+ มะเร็งที่พบมากในคนไทย เพศชาย ได(แก2 โรคมะเร็ง
ตับและท2อนํ้าดี โรคมะเร็งปอด โรคมะเร็งลําไส(และทวารหนัก โรคมะเร็งต2อมลูกหมากและ

ระบาดวิทยาโรคมะเรง็ ตบั ในภาคเหนือของประเทศไทย

2

โรคมะเร็งต2อมน้ําเหลือง ตามลําดับ ในเพศหญิง ได(แก2 โรคมะเร็งเต(านม โรคมะเร็งปากมดลูก
โรคมะเรง็ ตับและท2อนาํ้ ดี โรคมะเร็งลาํ ไสใ( หญแ2 ละทวารหนัก โรคมะเร็งปอด ตามลําดับ(4) จะเห็น
ได(ว2าโรคมะเร็งตับและท2อน้ําดี เปนปญหาทางสาธารณสุขท่ีสําคัญของประเทศไทยเนื่องจากเปน
มะเรง็ ท่ีพบมากเปนอันดบั หน่ึงในเพศชาย และเปนอนั ดับสามในเพศหญิง
รูปท่ี 1 สถิตโิ รคมะเรง็ ที่พบบอยในประเทศไทย (Cancer in Thailand Vol.VIII)

รปู ที่ 2 โรคมะเร็งท่พี บมากในภาคเหนอื 10 อนั ดบั แรกป9พ.ศ. 2551-2555

Liver and bile duct Male 36.7 Breast Female 27.9
Lung 32.0 Lung
13.5 Cervix 18.0
Colorectal 7.0 40 Liver and bile duct 17.2
Lymphoma 6.8 Colorectal 13.3
5.2 Ovary 10.3
Prostate 4.8 Lymphoma 5.7
Leukemia 4.6 Skin 4.7
4.5 Leukemia 4.4
Bladder 3.7 Corpus 4.1
Stomach 4.0

Skin
Oral cavity

0 20 0 20 40
ASR per 100 000 ASR per 100 000

ระบาดวทิ ยาโรคมะเร็งตบั ในภาคเหนือของประเทศไทย

3

โดยท่ัวไปแล(วโรคมะเร็งตับ แบ2งเปน 2 ชนิดหลักๆ ได(แก2 โรคมะเร็งเซลล*ตับ
(Hepatocellular carcinoma: HCC) คอื เนื้องอกชนิดร(ายแรงของเซลล*ตับเอง และโรคมะเร็งท2อ
นํ้าดี (Cholangiocarcinoma: CCA) คือมะเร็งท่ีเกิดจากเซลล*เยื่อบุผนังของท2อทางเดินน้ําดีซึ่ง
รวมถึงท2อนํ้าดีภายในและภายนอกตับ แต2ไม2รวมถึงเยื่อบุของถุงนํ้าดีและ Papilla of vater
นอกจากน้ีอาจพบเซลล*ชนิดอ่ืนๆอาทิเช2น Adenocarcinoma เปนต(นทั้งนี้มะเร็งเซลล*ตับและท2อ
นํ้าดี มีปจจัยเส่ียงที่แตกต2างกัน โรคมะเร็งเซลล*ตับมีปจจัยเสี่ยงที่สัมพันธ*กับภาวะตับแข็ง การด่ืม
สุรา สารก2อมะเร็ง aflatoxin การติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีและซี เปนต(น ส2วนโรคมะเร็งท2อน้ําดี มี
ปจจัยเสี่ยงสําคัญพบว2าเก่ียวข(องกับการรับประทานปลาน้ําจืดท่ีมีเกล็ดแบบดิบๆ ทําให(ได(รับตัว
อ2อนของพยาธิใบไม(ตับ (Metacercaria of Opisthorchis viverrini) และจะเจริญเติบโตอย2ูในท2อ
ทางเดินนํ้าดี นอกจากน้ีการรับประทานอาหารหมักดอง เช2น ปลาร(า ปลาเจ2า ปลาจ2อม และปลา
ส(ม จะมีสาร N-nitrosocompound และ Nitrosamines ซึ่งจะเร2งให(เกิดมะเร็งได(เร็วข้ึน (5,6)
แม(ว2าในปจจุบันการวินิจฉัยและวิธีการรักษาโรคมะเร็งตับจะก(าวหน(าไปมากแต2โรคมะเร็งตับยัง
เปนโรคท่ีมีอัตราการตายสูงอย2างต2อเนื่อง ทําให(โรคมะเร็งตับมีอัตราตายสูงเปนอันดับหนึ่งของ
ประเทศไทย และเปนอันดบั สองของคนทั่วโลกรองมาจากโรคมะเร็งปอด เนื่องจากโรคมะเร็งตับมี
ผลการรักษาไม2ค2อยดี ทั้งน้ีเพราะผ(ูป1วยมักจะมาพบแพทย*ในระยะท(ายๆ จากข(อมูลสถิติผ(ูป1วย
โรคมะเร็งตับและท2อนํ้าดีรายใหม2ป+ พ.ศ. 2559 ของโรงพยาบาลมะเร็งลําปางพบว2า ร(อยละ 77
ของผู(ป1วยโรคมะเร็งตับและท2อนํ้าดีท่ีมารับการรักษาเปนระยะที่ 4 ซึ่งมีการกระจายของโรคไปยัง
อวัยวะอื่นๆ (7) ส2งผลให(ผู(ป1วยโรคมะเร็งตับและท2อนํ้าดีมีอัตราการรอดชีพตํ่า จากข(อมูลการศึกษา
อัตรารอดชีพโรคมะเร็งในภาคเหนือป+ พ.ศ. 2546-2555 พบว2าผู(ป1วยโรคมะเร็งตับและท2อน้ําดี
ในจังหวัดลําปางมีอัตรารอดชีพท่ี 5 ป+เพียงร(อยละ 4 ในเพศชายและร(อยละ 8 ในเพศหญิง(8)
สอดคล(องกับอัตรารอดชีพโรคมะเร็งตับและท2อนํ้าดีของประเทศไทยป+ พ.ศ. 2548-2552 เฉลี่ย
เพียงร(อยละ 7.8(9) โรคมะเร็งตับจึงเปนโรคที่มีการพยากรณ*ของโรคไม2ดี ส2งผลให(มีการเจ็บป1วย
เสียชีวติ ในระยะเวลารวดเรว็ เกดิ ความสญู เสียและมผี ลกระทบตอ2 สังคมและประเทศชาติ

จากสถิติโรคมะเร็งตับและท2อนํ้าดีในประเทศไทย ป+ พ.ศ. 2553-2555 พบว2า อัตรา
อุบัติการณ*ปรับอายุมาตรฐานของมะเร็งตับและท2อน้ําดี อุบัติการณ*โรคมะเร็งเพศชายเท2ากับ
33.9 ต2อประชากร 100,000 ราย และเพศหญิง เท2ากับ 12.9 ต2อประชากร 100,000 ราย โดย
อุบัติการณ*โรคมะเร็งตับและท2อนํ้าดีสูงสุดพบในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (อุบัติการณ*โรคมะเร็ง
เพศชายเท2ากับ 44.1 ต2อประชากร 100,000 ราย และเพศหญิงเท2ากับ 18.5 ต2อประชากร
100,000 ราย) รองลงมาคือภาคเหนือ (อุบัติการณ*โรคมะเร็งเพศชายเท2ากับ 41.9 ต2อประชากร
100,000 ราย และเพศหญิงเท2ากับ 15.8 ต2อประชากร 100,000 ราย) มากกว2าร(อยละ 50 เปน
โรคมะเรง็ เซลล*ตับ โดยเฉพาะภาคกลางและภาคใต(ของประเทศไทย ส2วนโรคมะเร็งท2อน้ําดีพบมาก

ระบาดวิทยาโรคมะเร็งตับในภาคเหนอื ของประเทศไทย

4

ท่ีสุดท่ีภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคเหนือบางจังหวัด อย2างไรก็ตามโรคมะเร็งตับและท2อน้ําดี
ในภาคเหนือมีค2าอุบัติการณ*สูงกว2าค2าเฉล่ียของประเทศไทย (4) สอดคล(องกับข(อมูลอุบัติการณ*
โรคมะเร็งในภาคเหนือช2วงป+ พ.ศ. 2551-2555 พบว2าโรคมะเร็งตับและท2อน้ําดีพบมากเปนอันดับ
1 ในเพศชายและในเพศหญิง พบมากเปนอันดับที่ 4 รองมาจากโรคมะเร็งเต(านม โรคมะเร็งปอด
และโรคมะเร็งปากมดลูก ตามลําดับ โดยมีจํานวนผู(ป1วยโรคมะเร็งตับรายใหม2ในภาคเหนือทั้งหมด
14,238 ราย เฉล่ยี ปล+ ะ 2,848 ราย

เมื่อแยกตามจังหวัดในภาคเหนือท้ังเพศชายและหญิงพบมากท่ีสุดในจังหวัดแพร2 (เพศ
ชาย อัตราอบุ ตั กิ ารณ* = 77.8 ตอ2 ประชากร 100,000 ราย และ เพศหญิง อัตราอุบัติการณ* = 28.2
ต2อประชากร 100,000 ราย) โดยเฉพาะพบมากที่อําเภอหนองม2วงไข2 จังหวัดแพร2 (เพศชาย อัตรา
อุบัติการณ* = 77.8 ต2อประชากร 100,000 ราย และ เพศหญิง อัตราอุบัติการณ* = 28.2 ต2อ
ประชากร 100,000 ราย) เม่ือแยกประเภทชนิดของโรคมะเร็งตับตามการวินิจฉัยโรคพบว2าใน
ภาคเหนือร(อยละ 49 เปนโรคมะเร็งท2อน้ําดี ร(อยละ 38 เปนโรคมะเร็งเซลล*ตับ และร(อยละ 13
เปนเซลล*มะเร็งอ่ืนๆ(10) และจาการศึกษาแนวโน(มของโรคมะเร็งตับในจังหวัดลําปาง พบว2า
โรคมะเร็งตับมีแนวโน(มเพิ่มข้ึนอย2างต2อเน่ืองทั้งเพศชายและหญิง โดยเฉพาะเพศชายมีแนวโน(ม
อุบัติการณ*เพิ่มขึ้นอย2างมีนัยสําคัญทางสถิติเฉล่ียร(อยละ 2 ต2อป+ (11) ทั้งนี้อัตราตายด(วยโรคมะเร็ง
ตับในเขตสุขภาพที่ 1 (8 จังหวัดภาคเหนือตอนบน) เท2ากับ 28.9 ต2อประชากร 100,000 ราย
ซึ่งสงู กว2าอัตราตายโรคมะเรง็ ตบั ของประเทศไทย เท2ากบั 23.8 ตอ2 ประชากร 100,000 ราย (2)

จากข(อมูลข(างต(นโรคมะเร็งตับและท2อนํ้าดีกําลังเปนภัยคุกคามชีวิตของประชากรใน
ภาคเหนือของประเทศไทย ดังนั้นการศึกษาทางระบาดวิทยาจึงมีความจําเปนอย2างย่ิง เนื่องจาก
การศึกษาทางระบาดวิทยาจะแสดงข(อมูลสําคัญในการนําไปใช(ในการวางแผนยุทธศาสตร*
การปiองกันโรคมะเร็งตับและท2อน้ําดีระดับปฐมภูมิ ทุติยภูมิ และตติยภูมิในคนไทยและเปน
แนวทางในการควบคุมโรคมะเร็งในอนาคตได(อย2างมีประสิทธิภาพ แต2อย2างไรก็ตามการรวบรวม
และวิเคราะห*ข(อมูลท่ีผ2านมายังขาดข(อมูลเกี่ยวกับการกระจายของโรคมะเร็งตับและท2อน้ําดีใน
ด(านบุคคล สถานที่ และเวลา ผู(วิจัยจึงสนใจท่ีจะศึกษาระบาดวิทยาของโรคมะเร็งตับในภาคเหนือ
เพื่อเปนข(อมูลพื้นฐานทางสาธารณสุข สามารถทราบถึงการกระจายของโรคมะเร็งตับและท2อน้ําดี
ในเขตภาคเหนือ เปนข(อมูลในการนําไปใช(ศึกษาปจจัยเสี่ยง (Risk factor) ของโรคมะเร็งตับและ
ท2อนํ้าดีในพ้ืนท่ีเสี่ยง ตลอดจนการนําข(อมูลไปใช(ในการวางแผน กําหนดทิศทาง ยุทธศาสตร*
ขับเคลื่อนนโยบายการดําเนินงานปiองกัน ควบคุมโรคมะเร็งตับและท2อน้ําดีของเขตบริการสุขภาพ
ในพื้นทีภ่ าคเหนือ

ระบาดวทิ ยาโรคมะเร็งตบั ในภาคเหนือของประเทศไทย

5

บทท่ี 2
ทบทวนวรรณกรรม

1. หลักการศึกษาทางระบาดวทิ ยา
2. โรคมะเรง็ ตบั และทอน้ําดี
3. ระบาดวทิ ยาโรคมะเรง็ ตับ

หลกั การศกึ ษาระบาดวิทยา (12)
การศึกษาเกี่ยวกับลักษณะของบุคคล สถานที่และเวลา ท่ีสัมพันธ,กับการเกิดโรคในชุมชน

เป0นการศึกษาเกี่ยวกับระบาดวิทยาเชิงพรรณนา โดยศึกษาเก่ียวกับอัตราอุบัติการณ,ของโรค
(Incidence rate) อัตราความชุกของโรค (Prevalence rate) และอัตราตาย (Mortality rate)
ที่สมั พันธ,กบั ตัวแปรตางๆ ของบุคคล สถานท่แี ละเวลา ทาํ ใหทC ราบถึงการกระจายของโรคในชุมชน มี
ประโยชน,ดังน้คี อื

1. ไดCทราบถึงภาวะสุขภาพอนามัยของชุมชน สามารถเปรียบเทียบสภาวะของโรคตางๆ
ภายในประเทศและภายนอกประเทศ

2. ไดCขCอมูลสําคัญเป0นแนวทางในการวางแผน และประเมินผลการใหCบริการสาธารณสุข
แกชุมชน

3. ไดCขCอมูลพ้ืนฐานในการสรCางสมมุติฐานเกี่ยวกับสาเหตุของโรคและเป0นแนวทางใน
การศกึ ษาวิจัยตอไป

1.บุคคล
1.1 อายุ (Age) อายุเป0นตัวแปรท่ีสําคัญท่ีสุดที่ศึกษาในทางระบาดวิทยา ความรูCเกี่ยวกับ
ความสัมพันธ,ของโรคและอายุมีประโยชน,โดยชวยทําใหCเกิดความเขCาใจถึงปNจจัยท่ีจะเป0นสาเหตุของ
โรคและชวยทาํ ใหกC ารเปรียบเทยี บสภาวะของโรคในแตละชุมชนไดCถูกตCองมากย่ิงขึ้น โดยท่ัวไปมักจะ
หาอุบัติการณ,ของโรคตามอายุ (Age specific incidence rate) เพ่ือเป0นดัชนีชี้บงวากลุมประชากร
อายุใดที่เส่ียงตอการเกิดโรคมากท่ีสุด เป0นแนวทางในการสืบสวนถึงสาเหตุของโรคและสาเหตุของ
การระบาดของโรคตอไป ลักษณะความสัมพันธ,ระหวางโรคและอายุ พบวาโรคเรื้อรังสวนใหญมักพบ
อตั ราปวR ยเพิม่ ขนึ้ ตามอายุ เชน โรคมะเร็ง โรคหัวใจ เปน0 ตนC
1.2 เพศ (Sex) ความแตกตางของเพศ อาจมีผลตออัตราปRวยหรืออัตราตาย เชน เพศชายมี
อัตราตายสูงกวาเพศหญิง อาจเน่ืองมาจาก ความแตกตางเก่ียวกับ Hormonal balance ในเพศชาย
และหญิง สิ่งแวดลCอมในการทํางาน และความแตกตางเก่ียวกับนิสัยหรือพฤติกรรมของชายและหญิง
เปน0 ตCน

ระบาดวทิ ยาโรคมะเร็งตับในภาคเหนอื ของประเทศไทย

6

2. สถานท่ี
ลักษณะของสถานท่ีอาจมีผลตอการเกิดโรค การเปรียบเทียบอัตราการเกิดโรคสามารถ
เปรียบเทียบท้ังภายในประเทศและระหวางประเทศจะทําใหCเห็นความแตกตางของการกระจายโรค
ในแถบตางๆของโลก การเปลีย่ นแปลงอุบตั กิ ารณข, องโรคในเขตตางๆ ชวยพิจารณาและคCนหาสาเหตุ
ของโรค

3.เวลา
ความสมั พันธ,ระหวางการเกิดโรคในชุมชนกบั เวลาชวยบอกลกั ษณะการเกิดโรคในชุมชนวามี
ลักษณะแบบใด สวนมากศึกษาในโรคเรื้อรัง มีการเปล่ียนแปลงระยะยาว การเปลี่ยนแปลงแบบน้ี
เป0นการเปล่ียนแปลงท่ีคอยๆเกิดข้ึนในชวงรยะเวลาหลายปYหรือเป0นสิบปY เชน แนวโนCมของ
อบุ ัติการณ, แนวโนมC อตั ราตาย หรือแนวโนมC อัตรารอดชพี เปน0 ตนC

โรคมะเรง็ ตับและท'อนํ้าดี (5,6)
1.โรคมะเรง็ ตับ

โรคมะเร็งตับ (Hepatocellular carcinoma: HCC) หรือเรียกอีกช่ือหนึ่งวา Hepatoma
คือมะเร็งตับปฐมภูมิ ท่ีเป0นเน้ืองอกชนิดรCายแรงของเซลล,ตับเอง พบไดCบอยในกลุมชาวแอฟริกาใตC
และเอเชยี ตะวันออกเชยี งใตC ไดCแก จีน และญ่ีปนุR แตพบนCอยในชาวอเมริกนั และยโุ รป

สาเหตโุ รคมะเร็งตบั
สาเหตุทแี่ ทจC รงิ ยงั ไมทราบแน สัมพันธ,กับ cirrhosis, viral hepatitis B and C สารกอมะเร็ง

aflatoxin และ alcohol โรคทางพันธุกรรม เชน hemochromatosis หรือ Wilson’s disease
เป0นตCน การเปลยี่ นแปลงจากจุดเร่มิ ตCนจนกลายเป0นเซลล,มะเร็งนั้น จะผานข้ันตอนหลายระยะ เชื่อวา
มีความสัมพันธ,กับสารกอมะเร็งตับ (Hepatic carcinogen) โดยสารมะเร็งจะกอตัวกับ DNA แตจะ
เกิดมะเร็งข้ึนหรือไมนั้น ข้ึนอยูกับความสามารถของรางกายที่จะซอมแซม DNA หรือมีความตCานทาน
หรอื ด้ือตอสารกอมะเร็งมากนอC ยเพยี งใด

ลกั ษณะทางคลนิ กิ
อาการสวนใหญจะเป0นไปชCาๆ โดยเฉพาะอยางยงิ่ ในระยะแรกมักไมมอี าการ หรืออาจมีจะมี

อาการเพียงเล็กนCอย ไมชัดเจน ดังน้ันจะเห็นไดCวาผูCปRวยโรคมะเร็งตับน้ันจะมาหาแพทย,ในระยะท่ี
เป0นมากแลวC เสมอ ทาํ ใหโC อกาสที่จะรักษาโดยการผาตดั นน้ั นอC ยมาก อาการทีพ่ บสวนใหญ ไดCแก

ระบาดวิทยาโรคมะเร็งตบั ในภาคเหนือของประเทศไทย

7

1. อาการปวดทCองจะพบเสมอและเป0นอาการนําผCูปRวยมาหาแพทย, การปวดมีต้ังแต
ปวดเล็กนCอย (อาจเพียงจุกแนนตื้อ) จนถึงปวดรุนแรง ตําแหนงจะอยูใตCชายโครงขวาหรือล้ินปYg
อาจปวดรCาวไปบริเวณหัวไหลไดC อาการปวดอาจเปน0 ตลอดเวลาหรือปวดเป0นพักๆ อาการจะมากข้ึนถCา
หายใจแรงๆ หรือออกกําลังกาย

2. กCอนบริเวณใตCชายโครงหรอื บรเิ วณยอดอก ผูCปRวยจะมาหาแพทย,ดCวย มีกCอนบริเวณใตCชาย
โครงขวาหรือบริเวณยอดอกและโตข้ึนเรื่อยๆ การตรวจรางกายจะพบวาตับเป0นกCอนนูนลักษณะเป0น
non-uniform enlargement, nodular surface, hard or firm consistency บางคร้ังมีอาการกด
เจบ็ ไดC

3. ไขCมักพบรวมดCวยเสมอ สวนใหญผCูปRวยจะไมรูCวาตCนเองมีไขC จะเป0นไขCตํ่าๆ แตบางราย
อาจมไี ขสC งู 39–40 °c ลักษณะของไขเC ปน0 ไดทC ง้ั intermittent หรือ continuous fever

4. Hepatocellular failure ไดCแก อาการตัวเหลือง ทCองมาน อาการของ hypertension
อาจมาดCวยอาเจียนเป0นเลือด อาการทางสมองเสื่อมเน่ืองจากตับไมทํางาน (hepatic encephalo
pathy) จะมอี าการมากนCอยขึ้นอยกู บั ระยะของโรคและภาวะที่มีตับแขง็ รวมดCวย

5. Systemic manifestation
5.1. Paraneoplastic syndrome พบไดCไมบอยนกั จะพบไดCบอยในกลุมมะเร็งตบั

ในเดก็ ชนดิ Hepatpblastoma มากกวา HCC ในผใูC หญ
5.2. Hematologic change พบไดCหลายรูปแบบเกดิ จากผลของ Hepatocellular

failure จากภาวะท่ีมีตบั แขง็ รวมดวC ย เชนทาํ ใหมC ีอาการซีด เลอื ดออกงายพบจา้ํ เลือดตามตัวเลือดออก
ตามไรฟนN เลอื ดกําเดา เปน0 ตCน

5.3. Deterioration of health สุขภาพทรุดลง ไมสามารถปฏบิ ัติงานไดCตามปกติ
มีอาการออนเพลยี เบื่ออาหาร น้ําหนกั ลด ผอมลง

ระยะของโรคมะเร็งตับ T1 N0 M0
Stage I T2 N0 M0
Stage II T3a N0 M0
Stage IIIA T3b N0 M0
Stage IIIB T4 N0 M0
Stage IIIC AnyT N1 M0
Stage IVA AnyT Any N M1
Stage I

ระบาดวทิ ยาโรคมะเร็งตับในภาคเหนอื ของประเทศไทย

8

Primary tumor (T)
TX Primary tumor cannot be assessed
T0 No evidence of primary tumor
T1 Solitary tumor without vascular invasion
T2 Solitary tumor with vascular invasion or multiple tumors, none > 5 cm
T3a Multiple tumors > 5 cm
T3b Single tumor or multiple tumors of any size involving a major branch

of the portal or hepatic vein
T4 Tumor(s) with direct invasion of adjacent organs other than gallbladder

or with visceral peritoneum
Regional lymph nodes (N)
NX Regional lymph nodes cannot be assessed
N0 No regional lymph node metastasis
N1 Regional lymph node metastasis
Distant metastasis (M)
M0 No distant metastasis
M1 Distant metastasis

วธิ ีรักษามะเร็งตบั
1. การผาตัด (Surgical resection) สามารถรักษา HCC ท่ีหวังผลใหCหายขาด (curative

treatment) แตมีประมาณรCอยละ 20 ของผCูปRวย HCC เทานั้นที่อยูในสภาพเหมาะสมตอการผาตัด
รักษา ท้ังนี้ข้ึนกับปNจจัยที่ศัลยแพทย,ตCองคํานึงถึงการวางแผนกอนการผาตัด เชน ขนาดของ
กCอนมะเร็งที่เหมาะสมตอการผาตัดมักไมเกิน 5 เซนติเมตร อยางไรก็ตามจากการศึกษาพบวาขนาด
ของกCอนมะเร็งไมใชปNจจัยสําคัญในการบอกพยากรณ,โรคเพียงอยางเดียว บางครั้งพบวาขนาดของ
มะเร็งที่มากกวา 10 เซนติเมตรก็ยังเหมาะสมตอการผาตัด โดยเฉพาะในกรณีท่ีไมมีปNจจัยอื่นๆ ท่ีไม
เหมาะสมรวมดCวย เพราะไมมกี ารรกั ษาแบบบรรเทาชนิดอ่ืนที่ใหCการรักษาที่ดีตอมะเร็งกCอนใหญๆไดC
ขCอหาC มในการผาตัดมะเรง็ ตับ (hepatic resection) เม่อื พจิ ารณากCอนมะเร็ง ไดCแก โรคมะเร็งตับท่ีมี
การแพรกระจายไปยังเสCนเลือดสําคัญ เชน main portal vein หรือ inferior vena cava หรือ
right atrium มะเร็งทีแ่ พรไปอวัยวะอืน่ ๆ เชน ปอด ตอมนาํ้ เหลอื ง กระดูก เปน0 ตนC

2. การรักษาโรคมะเร็งตับโดยวิธี Radiofrequency ablation (RFA) ใชCในกรณีที่
กCอนมะเร็งตับท่ีมีขนาดเล็กกวา 5 เซนติเมตร และนCอยกวา 3 ตําแหนง ในผูCปRวยท่ีไมเหมาะสม
สําหรับ การผาตัด (unsuitable of resection) หรือเพื่อรักษาระหวางเปลี่ยนตับ (Bridging to
transplantation)

ระบาดวทิ ยาโรคมะเร็งตับในภาคเหนอื ของประเทศไทย

9

3. เคมีบําบัดผูCปRวย Hepatocellular carcinoma ท่ีมีโรคแพรกระจากไปอวัยวะอ่ืนแลCว
หรือรายที่เป0น Locally advanced HCC ที่ไมสามารถรักษาดCวยวิธีการรักษาเฉพาะที่ (Regional
Therapy) เชน TACE หรือ SIRT (Selective Internal Radiation Therapy) ไดCแตยังมีสภาพ
รางกายแข็งแรง (Performance status ECOG 0-1) และการทํางานของตับดี (Child-Pugh A)
แนะนาํ ใหCรกั ษาดวC ย Systemic Therapy เชน ยา Sorafenib หรือ ยาเคมีบําบัดในรายที่ไมสามารถ
เขาC ถงึ ยากลุม Sorafenib ไดC

4. การฉายรงั สี ในอดตี การฉายรงั สจี ากภายนอกสําหรบั มะเรงC ตับมีขCอจํากัด เน่ืองจากตับเป0น
อวัยวะท่ีทนรังสีไดCนCอย จากรายงานพบวาการฉายรังสีทั้งหมดของตับ ตับสามารถทนปริมาณรังสีไดC
เพียง 30 Gy เทานั้นทําใหCผลการรักษาทําไดCเพียงแคประคับประคองในเวลาอันส้ัน ตอมาเทคนิค
การฉายรังสีภายนอกแบบ 3 มิติ (3-dimentional conformal radiation therapy,3D-CRT) ไดC
พัฒนาข้ึนและนํามาใชCในการรักษามะเร็งตับโดยใชCรังสีรักษาเพียงอยางเดียวหรือรวมกับการทํา
arterial chemotherapy จากการศึกษาพบวาสามารถใหCปริมาณรังสีท่ีตับขนาดสูงโดยจํากัดเน้ือที่
ของตับปกติที่จะไดCรับรังสีใหCนCอยลงสงผลใหCการรักษาดีข้ึนรวมกับมีผลขCางเคียงนCอยลง ขCอบงชี้ของ
การใชรC งั สีรกั ษาเพ่อื เปน0 ทางเลอื กสาํ หรบั การรักษาโรคมะเรง็ ตบั ไดCแก

1. ผูCปRวยโรคมะเร็งตับ ที่มีจํานวนไมเกิน 3 lesions หรอื มีขนาดใหญ ที่มีขCอหCามในการผาตัด,
TACE, หรือ RFA เป0นตCน

2. ผCปู Rวยปฏเิ สธการรกั ษาวิธีอน่ื เชน การผาตดั , TACE RFA เป0นตCน
3. ผูCปRวยทล่ี Cมเหลวจากการรักษาโดยวธิ ีอน่ื เชน TACE RFA เป0นตCน
4. ผูCปRวยที่มี Pressure effect ที่ทําใหCเกิด Portal vein thrombosis หรือมี obstructive
jaundiceใชCรวมกับการรักษาดCวยวิธี TACE และ Percutaneous ablation therapy ใชCในการ
บรรเทาอาการเฉพาะท่อี ันเกิดจากการแพรกระจายของโรคมะเร็งตับไปยังอวัยวะตางๆ

2. โรคมะเร็งทอ' นาํ้ ดี
โรคมะเร็งทอนํ้าดี (Cholangiocarcinoma; CCA) คือ มะเร็งที่เกิดจากเซลล,เยื่อบุผนังของทอ

ทางเดินนํ้าดีซ่ึงรวมถึงทอนํ้าดีภายในและภายนอกตับ แตไมรวมถึงเย่ือบุผนังของถุงน้ําดีและ Papilla
of Vater แบงเป0น 2 ประเภท คือ โรคมะเร็งทอนํ้าดีภายในตับ (Intrahepatic or peripheral type
cholangiocarcinoma) และมะเร็งทอนํ้าดีภายนอกตับ (Extrahepatic type cholangiocarcinoma)
มะเร็งทอน้ําดีภายในตับ (Intrahepatic cholangiocarcinoma: ICC) เป0นโรคท่ีมักถูกวินิจฉัยผิดวาเป0น
โรคมะเร็งตับ (Hepatocellular carcinoma: HCC) เพราะตับโตและมีกCอนที่ตับ แตโรคมะเร็งทอน้ําดี
นี้เกดิ จากเซลลข, องเยือ่ บทุ อนํ้าดีในตบั

ระบาดวทิ ยาโรคมะเรง็ ตบั ในภาคเหนอื ของประเทศไทย

10

สาเหตุของมะเร็งทอ' นาํ้ ดี
สาเหตุของโรคมะเร็งทอน้ําดี ไมทราบแนชัดวาสารกอมะเร็งเป0นอะไรเพียงแตสันนิษฐานวา

อาการเก่ียวขCองกับโรคของระบบทางเดินน้ําดี นิ่วในตับ (hepatolihiasis), Caroli’s disease, primary
sclerosing cholangitis หรือ biliary dysplasia แตสาเหตุของโรคมะเร็งทอน้ําดีในประเทศไทยมี
การศึกษาทช่ี ช้ี ดั วาเกิดจากพยาธใิ บไมตC ับรวมกบั N-Nitrosocompound และ Nitrosamines

อาการและอาการแสดง
สวนใหญจะมาดCวยอาการไมสบายในทCอง (Abdominal discomfort หรือ dyspepsia)

ปวดใตCซี่โครงขวา ปวดหลังและไหล หรือมีไขC เหนื่อยออนเพลีย (fatigue) ,เบ่ืออาหาร ,นํ้าหนักลด
หรือคลืน่ ไสC อาการแสดงไดCแก ตบั โต ผอม

การวินจิ ฉยั โรคมะเรง็ ท'อนา้ํ ดี
1. การวินิจฉัยอาศัยการซักประวัติและตรวจรางกายพบอาการและอาการแสดงดังกลาว

เน่อื งจากโรคนี้ไมคอยมีอาการและอาการแสดงใหCเห็นมากนักจนกวาโรคจะลุกลามเป0นระยะสุดทCาย
ซ่งึ ตางจากโรคมะเร็งทอนาํ้ ดีภายนอกตับทม่ี ักมอี าการตัวเหลือง ตาเหลือง หรือมีไขCนํามากอน ผCูปRวย
จะมีอาการอึดอดั แนนทCองและเบ่อื อาหารรวมกับนาํ้ หนกั ลด

2. ตรวจอลั ตราC ซาวดต, ับและชองทอC งสวนบน ซ่งึ จะสามารถตรวจพบไดCคอนขาC งแมนยํา
3.การตรวจการทํางานของตับโดยเฉพาะอยางยิ่ง Alkaline phosphatase มีคาสูง หากคา
ของ Alkaline phosphatase สงู หลายๆ ครง้ั ติดตอกัน ใหสC งสยั วาอาจมพี ยาธิสภาพแฝงอยู คา AFP
มักจะปกติ แตระดับของ CA 19-9 และ CEA จะสูง
4.การทํา Spiral CT หรอื MRI จะชวยในการวินจิ ฉยั และชวยในการทําแผนรักษา

การรกั ษาโรคมะเร็งทอ' นํ้าดี
1. การผาตัด การรักษาเพ่ือใหCหายขาดทําไดCดCวยการผาตัดเทาน้ัน การผาตัดเน้ืองอกออก

และพบวาตัดไดCหมด (negative margin) เปน0 โอกาสเดียวทีจ่ ะรักษาใหCหายขาดไดC ในปNจจุบันยังไมมี
definitive adjuvant regimen ที่จะทาํ ใหCอัตราการอยรู อดของผูCปRวยเพิ่มขึ้นผูCปRวยที่ไดCรับการผาตัด
แลCวแตตัดออกไมหมด ควรไดCรับการดูแลแบบสหสาขาเป0นราย ๆ ไปเชน การตัดเนื้องอกออก
(additional resection), ablative therapy หรอื การใชเC คมบี าํ บดั รวมกับรงั สีรักษา

2. รังสีรักษารวมกับการใหCยาเคมีบําบัด เป0นการรักษาเสริมหลังการผาตัด ในกรณีท่ีมีการ
กระจายไปยังตอมน้ําเหลือง หรือมีการหลงเหลือของเน้ืองอกบริเวณขอบการ หรือใหCรังสีรักษารวมกับ
การใหCยาเคมีบําบดั เปน0 ตัวเลอื กในการรักษามะเร็งทอน้ําดี ในกรณีท่ีไมสามารถผาตัดไดC

ระบาดวทิ ยาโรคมะเรง็ ตบั ในภาคเหนอื ของประเทศไทย

11

3. การรักษาประคับประคอง ผCูปRวยที่มะเร็งแพรกระจาย (Metastatic disease) การรักษาโดย
วิธีประคับประคอง ยังคงเป0นวิธีท่ีปลอดภัยและเหมาะสม เพ่ือใหCผูCปRวยมีคุณภาพชีวิตท่ีดีขึ้นและป•องกัน
ภาวะแทรกซCอนจากเนื้องอกปฐมภูมิ แนะนําใหCรักษาดCวยยาเคมีบําบัดเฉพาะผูCปRวยมีโรคระยะ
แพรกระจาย หรือระยะลุกลามท่ีไมสามารถผาตัดไดC และมีสภาพรางกายท่ีแข็งแรง (Performance
status ECOG 0-1) ถCาผปCู Rวยมีรางกายไมแข็งแรง (ECOG 2-4) ควรพจิ ารณารักษาตามอาการ ไดแC ก

3.1 Percutaneous Transhepatic Biliary Drainage (PTBD) ในผCูปRวยไมสามารถ
ผาตัดไดC หรือปฏิเสธการผาตัด การระบายน้ําดีดCวยหัตถการนี้จะชวยลดความทรมานจากการคัน
เนือ่ งจากการอดุ ตันของทอน้ําดี ขอC งบงชี้ในการทํา PTBD ดังน้ี

3.1.1 Preoperative drainage เพื่อระบายนํ้าดี เพ่ือรกั ษาภาวะติดเชอื้ ใน
ทอนา้ํ ดี และฟƒน‚ ฟสู ภาพรางกายของผปCู Rวยกอนรักการผาตดั

3.1.2 ระบายน้าํ ดเี พ่ือรักษาภาวะตดิ เชอ้ื ในทอนํ้าดี
3.2 Percutaneous biliary metallic stent placement เป0นการรักษาในผCปู วR ย
ท่ีไมสามารถรับการผาตัดไดC หัตถการน้ีจะชวยลดความทรมานจากการคัน เนื่องจากการอุดตันของ
ทอนํ้าดีจะใส biliary stent ทันที หรือทํา PTBD กอนแลCวคอยใส stent ก็ไดCข้ึนอยูกับวาผูCปRวยมี
ภาวการณ,ติดเชื้อในทอน้ําดีหรือไมหลังใส stent แลCวมักคาสาย PTBD ไวCอีก 2 - 3 วัน เมื่อแนใจวา
stent ทาํ งานไดดC ีละไมมีภาวะติดเชอื้ จากการใส stent แลวC จงึ เอาสาย PTBD ออก
3.3 Portal vein embolization ทําเพ่ือเพ่ิมความเป0นไปไดCในการผาตัด จะทํา
หลงั การทํา PTBD จนภาวะติดเช้ือในทอนํ้าดีหมดไปแลCว และคา total bilirubin ลงมาเหลือไมเกิน
5 mg/dL (ขCอบงชี้และขอC หาC ม ตลอดจนวธิ ีการรักษาเหมอื นกับ Hepatocellular carcinoma)
3.4 Radiofrequency ablation (RFA) เปน0 การรกั ษาที่อาจพจิ ารณาทําในผูCปวR ย
intrahepatic CCA ท่ีเป0น primary และขนาดเล็กที่ไมสามารถผาตัดไดC ในผูCปRวย Cholangiocarcinoma
ท่ีมเี ป•าหมายการรกั ษาเปน0 การรักษาประคับประคอง

ระยะโรคมะเรง็ ทอ' นาํ้ ดี

Intrahepatic cholangiocarcinoma Staging (American Joint Committee on Cancer 2010)

Stage 0 Tis N0 M0
Stage I T1 N0 M0
Stage II T2 N0 M0
Stage III T3 N0 M0
Stage IVA T4 N0 M0
Stage IVB Any T N1 M0
Any T Any N M1

ระบาดวิทยาโรคมะเร็งตับในภาคเหนอื ของประเทศไทย

12

Primary tumor (T)
TX Primary tumor cannot be assessed
T0 No evidence of primary tumor
Tis Carcinoma in situ (intraductal tumor)
T1 Solitary tumor without vascular invasion
T2a Solitary tumor with vascular invasion
T2b Multiple tumors, with or without vascular invasion
T3 Tumor perforating the visceral peritoneum or involving the local
extrahepatic structures by direct invasion
T4 Tumor with periductal invasion

Regional lymph nodes (N)
NX Regional lymph nodes cannot be assessed
N0 No regional lymph node metastasis
N1 Regional lymph node metastasis present

Distant metastasis (M)
M0 No distant metastasis
M1 Distant metastasis

เอกสารงานวิจยั ท่ีเกีย่ วขอN ง
Forman D และ คณะ (2014)(13) รายงานอุบัติการณ,โรคมะเร็งใน 5 ทวีปทั่วโลก พบวา

โรคมะเรง็ ตบั พบเป0นอันดบั 5 ของโรคมะเรง็ ท่ีพบมากในเพศชายและเป0นอันดับ 9 ของโรคมะเร็งที่พบ
มากในเพศมากในเพศหญิง จาํ นวนผปCู Rวยโรคมะเร็งตับรายใหมทั่วโลกมีประมาณ 782,500 ราย พบใน
เพศชายเปน0 2 เทาของเพศหญงิ (ชายจาํ นวน 554,400 รายและหญิง 228,100 ราย) และรCอยละ 50
ของผูปC Rวยโรคมะเรง็ ตับทั่วโลกพบท่ีประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีน ทั่วโลกอุบัติการณ,ของโรคมะเร็ง
ตับทั้งเพศชายและหญิงสูงสุดที่มณฑลจีดอง สาธารณรัฐประชาชนจีน (อัตราอุบัติการณ, = 77.5 และ
26.1 ตอประชากร 100,000 รายตามลําดับ) รCอยละ 70-90 ของโรคมะเร็งตับท่ัวโลกพบเป0นชนิด
Hepatocellular carcinoma (HCC), สวนมะเร็งทอนํ้าดี Cholangiocarcinoma (CCA) ท่ัวโลกพบ
นCอยยกเวนC ในบางภมู ภิ าค เชน ประเทศไทย และบางประเทศในทวีปเอเชียท่ีมีอุบัติการณ,โรคมะเร็งทอ
นํา้ ดีสงู เน่อื งจากมีอตั ราความชุกของการติดเชือ้ พยาธใิ บไมใC นตบั สงู

Wong M.C.S และคณะ (2017)(14 )ศึกษาอุบัติการณ,และอัตราตายของโรคมะเร็งตับแยก
ตามภูมภิ าคทั่วโลก ปคY .ศ. 2012 พบวา เพศชายท่ัวโลกมีอุบัติการณ,โรคมะเร็งตับเทากับ 15.3 อัตรา
ตายเทากับ 14.3 ตอ ประชากร 100,000 ราย เพศหญิงมีอุบัติการณ,โรคมะเร็งตับเทากับ 5.4 อัตรา
ตายเทากับ 5.1 ตอ ประชากร 100,000 ราย สูงสุดพบที่เอเชียตะวันออกท้ังเพศชายและหญิง อัตรา
อุบัติการณ, = 31.9 และ 10.2 ตอ ประชากร 100,000 รายตามลําดับ) อุบัติการณ,โรคมะเร็งตับ

ระบาดวิทยาโรคมะเร็งตับในภาคเหนือของประเทศไทย

13

ต่ําสดุ ในเพศชายพบในภมู ิภาคเอเชียกลาง อัตราอุบัติการณ, = 3.7 ตอประชากร 100,000 ราย สวน
เพศหญงิ พบในภูมภิ าคยโุ รปเหนือ อัตราอุบัติการณ, = 1.8 ตอประชากร 100,000 ราย ท้ังนี้ประเทศ
จีนและญี่ปRุนมีอุบัติการณ,โรคมะเร็งตับลดลงในเพศชายและหญิง แตประเทศไทยมีอุบัติการณ,
โรคมะเรง็ ตับเพ่ิมขึ้นทั้งเพศชาย (AAPC = 6.4, 95% C.I. = 4.8, 8.1) และหญิง (AAPC = 5.8,95%
C.I. = 2.7, 8.9)

Luke C., Price T.& Roder D. (2010)(15) ศึกษาระบาดวิทยาโรคมะเร็งตับและทอนํ้าดีใน
ประชากรออสเตรเลียปYค.ศ. 1977-2007 พบวา โรคมะเร็งตับและทอนํ้าดี พบรCอยละ 0.6 ของ
โรคมะเร็งท้ังหมด รCอยละ71.3 เป0นเพศชาย สวนมากเป0นโรคมะเร็งตับชนิด Hepatocellular
carcinoma รCอยละ 73.9 รองลงมา ไดCแก โรคมะเร็งทอนํ้าดี (Cholangiocarcinoma) รCอยละ
16.5 และเซลล,ชนิดอื่นๆรCอยละ 9.7 แนวโนCมอุบัติการณ,โรคมะเร็งตับและทอน้ําดี เพ่ิมข้ึนรCอยละ
155.6 จากปY ค.ศ. 1977-1982 อัตราอุบัติการณ,เทากับ 1.8 เป0น 4.6 ตอประชากร 100,000 ราย
ในปY ค.ศ. 2003-2007

Acharya S.K. (2014)(16) ศึกษาระบาดวิทยาโรคมะเร็งเซลล,ตับในประเทศอินเดีย ปYค.ศ.
2006-2008 พบวาในเพศชายมีคาเฉลี่ยตอปYของอุบัติการณ,โรคมะเร็งตับในประเทศอินเดียแยกตาม
จังหวัด มชี วงตง้ั แต 0.7-7.5 ตอประชากร 100,000 ราย เพศหญิงมีชวงตั้งแต 0.2-2.2 ตอประชากร
100,000 ราย อัตราสวนผCูปRวยโรคมะเร็งตับเพศชายตอเพศหญิง เทากับ 4:1 โดยพบมากในคนท่ีมี
ชวงอายุ 70-74 ปY

วีรวุฒิและคณะ (2558)(4) ศึกษาอุบัติการณ,โรคมะเร็งในประเทศไทยปY พ.ศ. 2553-2555
พบวา จํานวนผCูปRวยโรคมะเร็งตับรายใหมในประเทศไทยท้ังหมดเฉล่ียปYละ 18,917 ราย สวนใหญ
เป0นวัยสูงอายุชวงอายุ 65-70 ปY พบในเพศชายมากกวาในเพศหญิงประมาณ 2.5 เทา อัตรา
อุบัติการณป, รบั อายมุ าตรฐานของโรคมะเรง็ ตบั และทอนาํ้ ดี อัตราอบุ ตั กิ ารณ,ในเพศชาย เทากับ 33.9
ตอประชากร 100,000 ราย และในเพศหญิง เทากับ 12.9 ตอประชากร 100,000 ราย โดย
อบุ ัติการณโ, รคมะเร็งตับและทอน้ําดีสูงสุดพบในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (เพศชายอัตราอุบัติการณ,
เทากบั 44.1 ตอประชากร 100,000 ราย และเพศหญงิ 18.5 ตอประชากร 100,000 ราย) รองลงมา
คือ ภาคเหนือ (เพศชายอัตราอุบัติการณ,เทากับ 41.9 ตอประชากร 100,000 ราย และ เพศหญิง
15.8 ตอประชากร 100,000 ราย)

สมเกียรติ และคณะ (2557)(10) ศึกษาอุบัติการณ,โรคมะเร็งในภาคเหนือปY พ.ศ. 2551-2555
พบวา จํานวนผูCปRวยโรคมะเร็งตับรายใหมในภาคเหนือท้ังหมด 14,238 ราย เฉลี่ยปYละ 2,848 ราย
โรคมะเร็งตับและทอนํ้าดีพบมากเป0นอันดับ 1 ของโรคมะเร็งทั้งหมดในเพศชาย รCอยละ 24.1 และ
เพศหญิงพบมากเป0นอันดับ 4 ของโรคมะเร็งท้ังหมดในเพศหญิง รCอยละ 9.8 ของโรคมะเร็งท้ังหมด
ในเพศหญิง โรคมะเร็งตับพบในเพศชายมากกวาเพศหญิง อัตราสวนผูCปRวยโรคมะเร็งตับเพศชายตอ
เพศหญิง เทากับ 2.4:1 โดยสวนใหญพบมากในคนท่ีมีชวงอายุ 70-74 ปYท้ังในเพศชายและเพศหญิง

ระบาดวทิ ยาโรคมะเรง็ ตบั ในภาคเหนือของประเทศไทย

14

แตอาจจะพบไดCเลก็ นอC ยในคนที่มีอายุกอน 35 ปY คาเฉล่ียอัตราอุบัติการณ,โรคมะเร็งตับในภาคเหนือ
เพศชายมีคาเทากับ 36.5 ตอประชากร 100,000 ราย เพศหญิงมีคาเทากับ 13.3 ตอประชากร
100,000 ราย เมื่อแยกตามจังหวัดในภาคเหนือ เพศชายพบมากที่สุดในจังหวัดแพร (อัตรา
อุบัติการณ, = 77.8 ตอประชากร 100,000 ราย) รองลงมาไดCแก จังหวัดลําปาง ลําพูน เชียงใหม
(อัตราอุบัติการณ, = 37.8, 33.2 และ 31.0 ตอประชากร 100,000 รายตามลําดับ) เพศหญิงพบ
โรคมะเร็งตับมากที่สุดในจังหวัดแพร (อัตราอุบัติการณ, = 28.2 ตอประชากร 100,000 ราย)
รองลงมาไดCแก จงั หวดั ลาํ ปาง เชยี งใหม ลําพูน และพษิ ณโุ ลก (อตั ราอุบัติการณ, = 15.0, 11.3, 10.1
และ 7.8 ตอประชากร 100,000 ราย ตามลําดับ) สวนจังหวัดท่ีมีอุบัติการณ,โรคมะเร็งตับตํ่าสุดทั้ง
เพศชายและเพศหญิง คือ จังหวัดพิษณุโลก (อัตราอุบัติการณ, = 23.5 และ 7.8 ตอประชากร
100,000 ราย) จังหวัดท่ีมีอุบัติการณ,โรคมะเร็งตับตํ่าสุด คือ จังหวัดพิษณุโลก (อัตราอุบัติการณ, =
7.8 ตอประชากร 100,000 ราย) เมื่อแยกประเภทของมะเร็งตับตามการวินิจฉัยจากผลพยาธิวิทยา
พบวา เป0นโรคมะเร็งเซลล,ตับ (Hepatocellular carcinoma) รCอยละ 37.7 และโรคมะเร็งทอ
ทางเดนิ นา้ํ ดี (Cholangiocarcinoma) รอC ยละ 48.9 และเซลล,ชนดิ อ่ืนๆรCอยละ 13.4

ระบาดวิทยาโรคมะเร็งตับในภาคเหนอื ของประเทศไทย

15

บทที่ 3
วธิ ดี ําเนนิ การวจิ ัย

1. การรวบรวมขอมูล
การศึกษาคร้ังน้ีรวบรวมขอมูลในพื้นที่เขตจังหวัดภาคเหนือ ทั้งหมดจํานวน 6 จังหวัด

ไดแก% จังหวัดเชียงใหม% ลําปาง ลําพูน แพร% เชียงราย และจังหวัดพะเยา โดยเลือกขอมูลผูป,วย
ทุกรายที่เขาเกณฑ0การศึกษา(Inclusion criteria) คือ ขอมูลผูป,วยที่ไดรับการวินิจฉัยเปAนมะเร็งตับ
(รหสั ICD O: C220-221) และมะเรง็ ทอ% นํ้าดี (รหัส ICD O: C240; C249) ชว% งปOพ.ศ. 2536 -2555 และ
บันทึกในฐานขอมูลทะเบียนมะเร็งระดับประชากรใน 6 จังหวัด ไดแก% เชียงใหม% ลําปาง ลําพูน แพร%
เชียงราย และพะเยา และคัดประชากรที่ไม%เขาเกณฑ0ออก (Exclusion criteria) ไดแก% ขอมูลผูป,วย
มะเรง็ ตบั และทอ% นาํ้ ดีท่ีไม%ทราบขอมูลสําคัญ ไดแก% เพศ อายุ ภมู ลิ าํ เนา และ วนั ท่วี ินจิ ฉยั เปAนมะเร็ง

โดยรวบรวมขอมลู จากแหล%งขอมลู หลกั ดงั น้ี
1.1 ขอมูลผูปวยมะเร็งรายใหม$ ผูป,วยมะเร็งรายใหม%ทั้งหมดที่เขารับบริการจาก
โรงพยาบาลทกุ แห%งในพน้ื ที่ 6 จงั หวัดดังกลา% ว จะถูกรวบรวมขอมลู จากหนว% ยบริการผูป,วยในและ
ผูป,วยนอก โดยขอมูลจาก 5 จังหวัด ไดแก%จังหวัดลําปาง ลําพูน แพร% เชียงราย และพะเยา
เจาหนาที่ในพ้ืนท่ีจะทําการคัดลอกขอมูล และส%งขอมูลมายังหน%วยทะเบียนมะเร็ง โรงพยาบาล
มะเร็งลําปาง เพ่ือบันทึกขอมูล ยกเวนขอมูลของจังหวัดเชียงใหม% ศูนย0ทะเบียนมะเร็งเชียงใหม%
คณะแพทยศาสตร0 มหาวิทยาลยั เชียงใหม% ซ่งึ เปนA หน%วยงานท่ีรับผิดชอบการจัดทําทะเบียนมะเร็ง
ระดับประชากรจังหวัดเชียงใหม% จะส%งขอมูลมายังงานทะเบียนมะเร็ง โรงพยาบาลมะเร็งลําปาง
เพือ่ รว% มวเิ คราะหแ0 ละสรปุ รายงาน
1.2 ขอมูลรายงานการเสียชีวิตของประชากร เปAนการคนหาขอมูลโรคมะเร็งในกรณี
ทไ่ี ม%พบขอมลู จากโรงพยาบาล จะตองมกี ารรวบรวมขอมลู จากรายงานการเสียชีวิต (ใบมรณบัตร)
ของประชากรในพนื้ ท่ี 6 จังหวัด เพื่อทําใหขอมูลมีความครบถวนสมบูรณ0ขอมูล ในการศึกษาครั้ง
นี้ไดรับอนุเคราะห0ขอมลู รายงานการเสียชีวติ จากงานขอมูลสุขภาพ สํานักโยบายและยุทธศาสตร0
ของกระทรวงสาธารณสขุ
กระบวนการรวบรวมขอมลู จากโรงพยาบาล ดังน้ี (รปู ท่ี 3)
- ก%อนการรวบรวมขอมูลจะมีการอบรมใหแก%เจาหนาที่บุคลากรทางการแพทย0

เกี่ยวกบั วธิ ีการคัดลอกขอมลู ลงในบัตรรายงานโรคมะเรง็
- คัดลอกขอมลู ตามแบบรายงานโรคมะเรง็ (ภาคผนวก) ดังนี้

ขอมูลทั่วไปของผูป,วยโรคมะเร็ง ไดแก% ช่ือ สกุล เลขประจําตัวประชาชน
เพศ อายุ ทอ่ี ยู% วันเกดิ สถานภาพ ศาสนา

ระบาดวทิ ยาโรคมะเร็งตับในภาคเหนอื ของประเทศไทย

















24

75–79 ป( ค/าเฉล่ียอัตราอุบัติการณAเท/ากับ 228.67 และ 238.77 ต/อประชากร 100,000 ราย
ตามลําดบั จงั หวดั ลําปาง เชียงใหม/ และลําพนู มอี บุ ตั ิการณAโรคมะเร็งตับสูงสดุ ในกล/ุมอายุ 80-84
ป( ค/าเฉลี่ยอัตราอุบัติการณAเท/ากับ 252.84,174.8 และ 162.45 ต/อประชากร 100,000 ราย
ตามลําดับ สําหรับเพศหญิง จังหวัดแพร/มีอุบัติการณAโรคมะเร็งตับสูงสุดในกล/ุมอายุ 65-69 ป( มี
ค/าเฉลี่ยอัตราอุบัติการณAเท/ากับ 192.94 ต/อประชากร 100,000 รายจังหวัดพะเยา ลําปาง และ
เชียงใหม/มีอุบัติการณAโรคมะเร็งตับสูงสุดในกลุ/มอายุ 75–79 ป( ค/าเฉลี่ยอัตราอุบัติการณAเท/ากับ
146.27, 124.37 และ 94.5 ต/อประชากร 100,000 รายตามลําดับ ส/วนจังหวัดเชียงรายและ
ลําพูนมีอุบัติการณAโรคมะเร็งตับสูงสุดในกล/ุมอายุ 80-84 ป( ค/าเฉล่ียอัตราอุบัติการณAเท/ากับ
164.87 และ 122.51 ต/อประชากร 100,000 รายตามลําดบั (รูปที่ 8)

รูปที่ 7 อุบัตกิ ารณ,โรคมะเร็งตับในภาคเหนอื แยกตามกลุ/มอายุป0 พ.ศ. 2551-2555

300
Male

450

Age SApSecRifipcerR1at0e0 :001000,000 420500 Male Female

350
200
300 Lampang

215500 Chiang Mai

Lamphun
200

115000 Phrae
Phayao

100 Chiang Rai
50

50

00

Age groups

Female
250

Age Specific Rate : 100,000 200

Lampang
150 Chiang Mai

Lamphun
Phrae
100
Phayao
Chiang Rai
50

0

Age groups

ระบาดวทิ ยาโรคมะเรง็ ตบั ในภาคเหนือของประเทศไทย

25

4.1.2 จาํ นวนและอุบตั ิการณ,โรคมะเร็งตบั ในภาคเหนือแยกตามชนิด

ผลการวิเคราะหAจํานวนและอุบัติการณAโรคมะเร็งตับในภาคเหนือจํานวน 6 จังหวัด
จากการวินิจฉัยโรคมะเร็งตับด!วยวิธีซักประวัติ ตรวจร/างกายและรังสีวินิจฉัย (No Histological
verification) เท/ากับร!อยละ 73 และจากผลตรวจทางพยาธิวิทยาจากชิ้นเน้ือและเซลลA
(Histological verification ) ท่ีร!อยละ 16 เมื่อแยกตามชนิดของโรคมะเร็งตับพบว/า เพศชาย
ส/วนใหญ/เป6นโรคมะเร็งเซลลAตับ (Hepatocellular carcinoma) จํานวน 3,874 ราย เท/ากับ
ร!อยละ 52.75 รองลงมาเป6นโรคมะเร็งท/อนํ้าดี (Cholangiocarcinoma) จํานวน 3,365 ราย เท/ากับ
ร!อยละ 45.82 และโรคมะเร็งตับชนิดเซลลAอ่ืนๆ จํานวน 105 ราย เท/ากับร!อยละ 1.43 ตามลําดับ
ส/วนในเพศหญิงส/วนใหญ/พบเป6นโรคมะเร็งท/อนํ้าดี (Cholangiocarcinoma) จํานวน 1,860 ราย
เท/ากับร!อยละ 53.23 รองลงมาเป6นโรคมะเร็งเซลลAตับ (Hepatocellular carcinoma) จํานวน
1,371 ราย เท/ากับร!อยละ 43.44 และโรคมะเร็งตับชนิดเซลลAอ่ืนๆ จํานวน 105 ราย เท/ากับร!อยละ
3.33 ตามลําดับ เพศชายมีสัดส/วนโรคมะเร็งเซลลAตับ (Hepatocellular carcinoma) มากกว/า
โรคมะเร็งท/อน้ําดี (Cholangiocarcinoma) ตรงกันข!ามในเพศหญิงกับพบสัดส/วนของโรคมะเร็ง
ท/อทางเดินนํ้าดีมากกว/าโรคมะเร็งเซลลAตับ ส/วนอุบัติการณAโรคมะเร็งเซลลAตับในเพศชายเท/ากับ
22.22 และเพศหญิงเท/ากับ 7.0 ต/อประชากร 100,000 ราย อุบัติการณAโรคมะเร็งท/อนํ้าดีใน
เพศชายเทา/ กับ 18.84 และเพศหญิงเทา/ กบั 8.43 ต/อประชากร 100,000 ราย(รปู ที่ 8 และ 9)

รปู ที่ 8 โรคมะเร็งตบั ในภาคเหนือแยกตามวธิ ีการวินิจฉัยป0 พ.ศ. 2551-2555

16% 11% Death Certificate Only
73% No histological Verified
Histological Verified

ระบาดวิทยาโรคมะเรง็ ตับในภาคเหนือของประเทศไทย

26

รูปที่ 9 โรคมะเร็งตบั ในภาคเหนอื แยกประเภทตามชนดิ ป0 พ.ศ. 2551 - 2555

Male Female

1.43 3.33

45.82 52.75 HCC 43.44 HCC
CCA CCA
Other 53.23 Other

รปู ท่ี 10 อุบัติการณโ, รคมะเร็งตับในภาคเหนือแยกตามชนดิ ป0 พ.ศ. 2551 - 2555

25 22.22 18.84
20

ASR per 100000 15 8.43 Male
CCA Female
10 7
5 0.57 0.52
Other
0
HCC

สัดสว/ นของโรคมะเรง็ ตบั รายจงั หวัดในภาคเหนือ เปรยี บเทยี บระหว/างโรคมะเร็งเซลลAตับ
(Hepatocellular carcinoma) และโรคมะเร็งท/อน้ําดี (Cholangiocarcinoma) ในเพศชาย
พบว/า จังหวัดที่มีผ!ูป1วยโรคมะเร็งเซลลAตับมากกว/าโรคมะเร็งท/อน้ําดี ได!แก/ จังหวัดลําพูน
เชยี งใหม/ พะเยา และลําปางเท/ากับร!อยละ 72.4, 62.9, 56.6 และ 53.8 ตามลําดับ ส/วนจังหวัด
เชียงรายและแพร/ เป6นจังหวัดท่ีมีผู!ป1วยโรคมะเร็งท/อนํ้าดีมากกว/าโรคมะเร็งเซลลAตับ เท/ากับร!อย
ละ 59.0 และ 51.9 ตามลําดับ ส/วนในเพศหญิงพบว/า จังหวัดที่มีผ!ูป1วยโรคมะเร็งชนิดเซลลAตับ
มากกว/าโรคมะเร็งท/อนํ้าดี ได!แก/ จังหวัดลําพูนและเชียงใหม/ เท/ากับร!อยละ 66.3 และ 48.0
ตามลาํ ดับ ส/วนจังหวดั เชยี งราย แพร/ ลําปาง และ พะเยา เป6นจังหวัดที่มีผ!ูป1วยโรคมะเร็งท/อนํ้าดี
มากกวา/ โรคมะเร็งเซลลAตบั เทา/ กบั รอ! ยละ 63.0, 57.3, 53.6 และ 49.5 ตามลําดบั (รปู ท่ี 11)

ระบาดวทิ ยาโรคมะเรง็ ตบั ในภาคเหนือของประเทศไทย

27

รปู ที่ 11 สดั ส/วนโรคมะเรง็ ตับรายจังหวัดในภาคเหนือแยกตามชนิด

Male

Lamphun 72.4 26.2 1.3
Chiang Mai 62.9 35.4 1.7
56.6 42.2 1.2
Phayao 53.8 45.3 1.0
Lampang 47.4 51.9 0.7
38.9 59.0 2.1
Prae 20 40 60 80 100
Chiang Rai HCC CCA Other

0

Female

Lamphun 66.3 30.7 3.1

Chiang Mai 48.0 46.7 5.3

Phayao 49.3 49.5 1.1

Lampang 42.0 53.6 4.4

Prae 41.6 57.3 1.1

Chiang Rai 33.2 63.0 3.8

0 20 40 60 80 100
HCC CCA Other

โรคมะเร็งเซลล,ตบั (Hepatocellular carcinoma; HCC)
อุบัติการณAโรคมะเร็งเซลลAตับในป( พ.ศ.2551-2555 แยกตามจังหวัดในภาคเหนือสูงสุด

3 อันดบั แรก ในเพศชาย ได!แก/ จังหวัดแพร/ พะเยา และลําพูน มีอัตราอุบัติการณAเท/ากับ 37.63,
29.84 และ 22.64 ต/อประชากร 100,000 รายตามลาํ ดับ และอุบัติการณAโรคมะเร็งเซลลAตับน!อย
ทีส่ ดุ คือ จงั หวัดเชยี งราย เท/ากับ 16.85 ต/อประชากร 100,000 ราย ส/วนในเพศหญิงอุบัติการณA
โรคมะเร็งเซลลAตับสูงสุด 3 อันดับแรก ได!แก/ จังหวัดแพร/ พะเยา และลําปาง มีอัตราอุบัติการณA
เทา/ กับ 12.16 10.23 และ 6.51 ต/อประชากร 100,000 รายตามลาํ ดบั และอุบัติการณAโรคมะเร็ง
เซลลAตับน!อยทีส่ ุดคอื จงั หวัดเชยี งใหม/ เท/ากบั 5.63 ต/อประชากร 100,000 ราย (ตารางที่ 3 และ
รปู ที่ 12)

ระบาดวิทยาโรคมะเร็งตับในภาคเหนือของประเทศไทย

28

ตารางท่ี 3 อบุ ตั กิ ารณโ, รคมะเร็งเซลล,ตบั (Hepatocellular Carcinoma) แยกรายจงั หวัด

ในภาคเหนอื ป0 พ.ศ.2536-2555

province sex ป0 2536-2540 ป0 2541-2545 ป0 2546-2550 ป0 2551-2555

Cases ASR Cases ASR Cases ASR Cases ASR

Lampang Male 411 21.18 512 22.74 600 23.52 613 21.24
9.13 210 7.44 210 6.51
Female 187 9.21 215 10.27 834 17.62 1098 20.00
3.3 284 5.63 347 5.63
Chiang Mai Male 499 13.49 416 11.24 245 18.27 326 22.64
2.88 85 6.17 108 6.21
Female 207 5.71 136 NA NA NA 636 37.63
NA NA NA 231 12.16
Lamphun Male NA NA 135 NA NA NA 524 29.84

Female NA NA 36 NA NA NA 219 10.23
NA NA NA 677 16.85
Phrae Male NA NA NA NA NA NA 256 5.77

Female NA NA NA

Phayao Male NA NA NA

Female NA NA NA

Chiang Rai Male NA NA NA

Female NA NA NA

ASR: ตอ! ประชากร 100, 000 ราย

รูปที่ 12 อุบัติการณโ, รคมะเรง็ เซลล,ตบั (Hepatocellular Carcinoma) ในภาคเหนือแยก

รายจังหวัดป0 พ.ศ.2551-2555 Male HCC

Male

Phrae 37.63

Phayao 29.84

Lamphun 22.64 ASR per 100 000
Lampang 21.24
Chiang Mai 20 33.7 - 37.6
26.2 - 33.7
21.9 - 26.2
20.6 - 21.9
18.4 - 20.6
16.9 - 18.4

Chiang Rai 16.85

0 10 20 30 40
ASR per 100000

Female Female HCC

Phrae 12.16 ASR per 100 000
Phayao 11.2 - 12.2
Lampang 10.23 8.4 - 11.2
Lamphun 6.4 - 8.4
Chiang Rai 6.51 6.0 - 6.4
Chiang Mai 5.7 - 6.0
6.21 5.6 - 5.7

5.77

5.63

0 10 20
ASR per 100000

ระบาดวิทยาโรคมะเร็งตับในภาคเหนอื ของประเทศไทย

29

โรคมะเร็งทอ/ นา้ํ ดี (Cholangiocarcinoma; CCA)
อบุ ัตกิ ารณAโรคมะเรง็ ทอ/ นํา้ ดีในป( พ.ศ.2551-2555 แยกตามจังหวัดในภาคเหนือสูงสุด 3

อันดับแรกในเพศชาย ได!แก/ จังหวัดแพร/ เชียงราย และพะเยา มีอัตราอุบัติการณAเท/ากับ 40.65,
25.79 และ 21.02 ต/อประชากร 100,000 รายตามลําดับ และอุบัติการณAโรคมะเร็งท/อนํ้าดีน!อย
ท่ีสุดคือ จังหวัดลําพูน เท/ากับ 8.00 ต/อประชากร 100,000 รายส/วนเพศหญิงอุบัติการณA
โรคมะเรง็ ทางเดนิ ท/อน้าํ ดีสงู สุด 3 อนั ดบั แรกได!แก/ จังหวัดแพร/ เชียงราย และพะเยา โดยมีอัตรา
อุบัติการณAเท/ากับ 15.78, 11.14 และ 10.59 ต/อประชากร 100,000 ราย ตามลําดับ และ
อุบัติการณAโรคมะเร็งทางเดินท/อนํ้าดีน!อยที่สุดคือ จังหวัดลําพูน มีอัตราอุบัติการณAเท/ากับ 2.78
ตอ/ ประชากร 100,000 ราย (ตารางท่ี 4 และรปู ที่ 13)

ตารางที่ 4 อุบตั ิการณโ, รคมะเรง็ ท/อนา้ํ ดี (Cholangiocarcinoma) แยกรายจังหวัดใน
ภาคเหนอื ป0 พ.ศ.2536-2555

Province sex ป0 2536-2540 ป0 2541-2545 ป0 2546-2550 ป0 2551-2555
Cases ASR Cases asr
Lampang Male Cases ASR 238 10.7 Cases ASR 516 16.66
Chiang Mai Female 126 6.62 140 5.99 342 13.03 268 8
Male 87 4.39 283 7.14 175 6.15 617 10.96
233 6.62 146 3.46 435 9.26 338 5.31
240 4.74 118 8
Lamphun Female 139 3.95 55 4.48 94 7.03
Male NA NA 29 2.5 34 2.35 50 2.78
Female NA NA NA NA NA NA 697 40.65
NA NA NA NA 318 15.78
Phrae Male NA NA NA NA NA NA 390 21.02
Phayao Female NA NA NA NA
Male NA NA NA NA NA NA 220 10.59
NA NA NA NA 1027 25.79
Chiang Rai Female NA NA NA NA 486 11.14
Male NA NA
Female NA NA

ASR: ตอ! ประชากร 100,000 ราย

ระบาดวิทยาโรคมะเรง็ ตบั ในภาคเหนอื ของประเทศไทย

30

รูปที่ 13 อุบัตกิ ารณโ, รคมะเรง็ ทอ/ น้ําดี (Cholangiocarcinoma) ในภาคเหนอื แยกราย

จังหวัดในภาคเหนอื ป0 พ.ศ.2551- 2555 Male CCA

Male

Phrae 40.65
Chiang Rai
25.79 ASR per 100 000
Phayao 21.02
Lampang 16.66 33.2 - 40.6
Chiang Mai 10.96 23.4 - 33.2
Lamphun 8 18.8 - 23.4
13.8 - 18.8
9.5 - 13.8
8.0 - 9.5

0 10 20 30 40 50
ASR per 100000

Female Female CCA

Phrae 15.78 ASR per 100 000
Chiang Rai 13.5 - 15.8
11.14 10.9 - 13.5
Phayao 9.3 - 10.9
Lampang 10.59 6.7 - 9.3
Chiang Mai 4.0 - 6.7
Lamphun 8 2.8 - 4.0

0 5.31

2.78

10 20
ASR per 100000

ระบาดวิทยาโรคมะเร็งตับในภาคเหนอื ของประเทศไทย

31

4.1.3 แนวโนม6 ระบาดวิทยาโรคมะเร็งตับในภาคเหนือ

แนวโน!มอุบัติการณAโรคมะเร็งตับ 20 ป(ที่ผ/านมาต้ังแต/ป( พ.ศ. 2536-2555 คํานวณจาก
ฐานข!อมูลทะเบียนมะเร็งระดับประชากรจํานวน 2 จังหวัดในภาคเหนือท่ีมีข!อมูลครบ 20 ป(คือ
จังหวัดเชยี งใหม/และลําปาง ผลการวิเคราะหAค/าอุบัติการณAทุกช/วง 5 ป( คือช/วงป( พ.ศ.2536-2540,
2541-2545, 2546 -2550 และ พ.ศ.2551-2555 พบว/าเพศชายในจังหวัดลําปางมีแนวโน!ม
อุบัตกิ ารณโA รคมะเรง็ ตบั เพิม่ ข้นึ โดยมอี ตั ราอุบัติการณโA รคมะเร็งตับช/วงป( พ.ศ.2536-2540, 2541-
2545, 2546-2550 และพ.ศ.2551-2555 เท/ากับ 27.97, 33.66, 37.08 และ 38.27 ต/อประชากร
100,000 รายตามลําดบั ส/วนเพศหญงิ มแี นวโน!ม อุบัติการณAโรคมะเร็งตับช/วงป( พ.ศ.2536 -2540,
2541-2545, 2546-2550 และพ.ศ.2551-2555 เท/ากับ13.76, 15.34, 13.99 และ 15.02 ต/อ
ประชากร 100,000 รายตามลําดับ เช/นเดียวกันจังหวัดเชียงใหม/ในเพศชายมีแนวโน!ม อุบัติการณA
โรคมะเร็งตับสูงที่สูงข้ึน ช/วงป( พ.ศ.2536-2540,2541-2545,2546-2550 และพ.ศ.2551-2555
เท/ากับ 20.61, 18.01, 27.78 และ 31.5 ต/อประชากร 100,000 รายตามลําดับ ส/วนเพศหญิงมี
แนวโน!ม อุบัติการณAมะเร็งตับและท/อน้ําดีช/วงป(พ.ศ.2536-2540, 2541-2545,2546-2550 และ
2551-2555 เทา/ กบั 10.13, 7.14, 10.97 และ 11.59 ตอ/ ประชากร 100,000 รายตามลําดบั

สําหรับจังหวัดลําพูนมีข!อมูลทะเบียนมะเร็งระดับประชากรครบ 15 ป( ต้ังแต/ป( พ.ศ.
2541-2555 จากการวิเคราะหAพบว/าท้ังเพศชายและหญิงมีแนวโน!ม อุบัติการณAโรคมะเร็งตับและ
ท/อน้ําดีเพ่ิมข้ึนช/วงป( พ.ศ. 2541-2545, 2546-2550 และ 2551-2555 เพศชายเท/ากับ 16.45,
25.56 และ 31.01 ต/อประชากร 100,000 รายตามลําดบั ส/วนเพศหญิง เท/ากับ 5.57, 8.79 และ
9.22 ต/อประชากร 100,000 รายโดยสรุปในช/วง 20 ป(ท่ีผ/านมาจังหวัดเชียงใหม/และลําปางมี
อัตราอุบัติการณAโรคมะเร็งตับและท/อน้ําดีเพิ่มข้ึนโดยเฉพาะในเพศชาย ส/วนเพศหญิงจังหวัด
ลําปางมีอัตราอุบัติการณAโรคมะเร็งตับคงท่ีและจังหวัดเชียงใหม/มีแนวโน!มเพ่ิมขึ้นอย/างช!าๆ
(รปู ท่ี 14)

ระบาดวิทยาโรคมะเร็งตบั ในภาคเหนอื ของประเทศไทย

32

รปู ที่ 14 แนวโน6มอุบัติการณ,มะเรง็ ตับในภาคเหนอื ป0 พ.ศ.2536-2555

Male
45

40 37.08 38.27
35 33.66 31.5
31.01
ASR per 100000 30 27.78
27.97 Lampang
Chiang Mai
25 25.56 Lamphun
18.01

20 16.45
20.61

15

10

5

0 1998-2002 2003-2007 2008-2012

1993-1997

Female
18

ASR per 100000 16 15.0
15.3 14.0
11.6
14 13.8 9.2

12 11.0 Lampang
Chiang Mai
10 10.1 Lamphun

8 8.8 2008-2012
7.1

6 5.6

4

2

0 1998-2002 2003-2007

1993-1997

แนวโน6มอบุ ัตกิ ารณ,โรคมะเรง็ เซลล,ตับ (Hepatocellular carcinoma; HCC) ในภาคเหนือ
ผลการวเิ คราะหAแนวโนม! อบุ ตั กิ ารณAโรคมะเรง็ เซลลAตับทกุ ชว/ ง 5 ป( คือ ชว/ งป(พ.ศ. 2536-

2540, 2541-2545, 2546-2550 และพ.ศ.2551-2555 พบว/า ทั้งเพศชายและหญิงจังหวัด
เชียงใหม/และลําพูนมีแนวโน!มอุบัติการณAโรคมะเร็งเซลลAตับสูงขึ้นต/อเนื่อง ส/วนจังหวัดลําปางมี
แนวโน!มอุบัตกิ ารณAลดลงเล็กน!อย (รูปท่ี 15)

ระบาดวทิ ยาโรคมะเรง็ ตับในภาคเหนือของประเทศไทย

33

รปู ท่ี 15 แสดงแนวโน6มอบุ ตั ิการณม, ะเรง็ เซลล,ตับ (HCC) ในภาคเหนือป0 พ.ศ.2536-2555

Male

25

23.52 22.64

21.18 22.74 18.27 21.24

20

17.62 20

ASR per 100000 15

13.49 11.24

10 10.27 Lampang
5 Chiang Mai
Lamphun

0 1998-2002 2003-2007 2008-2012

1993-1997

Female

10

9.27 9.13

8
7.44 6.51

ASR per 100000 6 5.71 6.17 6.21
5.63 5.63

4 3.3 Lampang
2.88 Chiang Mai
Lamphun
2

0 1998-2002 2003-2007 2008-2012

1993-1997

แนวโน6มอุบัตกิ ารณโ, รคมะเร็งทอ/ น้ําดี (Cholangiocarcinoma; CCA) ในภาคเหนอื
ผลการวเิ คราะหAแนวโนม! อบุ ตั ิการณโA รคมะเร็งท/อนา้ํ ดี ทุกช/วง 5 ป( คือ ชว/ งป(พ.ศ. 2536-

2540, 2541-2545, 2546-2550 และพ.ศ.2551-2555 พบว/า ทั้งเพศชายและหญิงจังหวัด
เชียงใหม/ ลาํ ปางและลําพนู มีแนวโน!มอบุ ตั กิ ารณAโรคมะเร็งท/อนํา้ ดีสงู ขนึ้ ตอ/ เนื่อง (รูปที่ 16)

ระบาดวิทยาโรคมะเร็งตบั ในภาคเหนอื ของประเทศไทย

34

รปู ท่ี 16 แนวโน6มอบุ ัตกิ ารณ,มะเรง็ ท/อนาํ้ ดี (CCA) ในภาคเหนือป0 พ.ศ.2536-2555

Male

18

16 16.66

14

ASR per 100000 13.03
12

10 10.7 10.96

9.26

8 6.62 8
7.14 7.03

6 6.62 Lampang

4 4.48 Chiang Mai

2 Lamphun

0 1998-2002 2003-2007 2008-2012

1993-1997

Female

9

88

7

ASR per 100000 6 5.99 6.15

5 5.31
4.39 4.74

4

3.95 3.46
3
2.5 2.78
2 2.35 Lampang

1 Chiang Mai

Lamphun
0

1993-1997 1998-2002 2003-2007 2008-2012

ระบาดวทิ ยาโรคมะเรง็ ตับในภาคเหนอื ของประเทศไทย

35

4.2 ระบาดวิทยาโรคมะเร็งตับจังหวัดเชยี งใหม/

สถานการณAโรคมะเร็งตับในจังหวัดเชียงใหม/ตั้งแต/ป( พ.ศ.2536-2555 พบแนวโน!ม
อุบัติการณAเพิม่ สูงขึ้นท้ังในเพศชายและเพศหญงิ และล/าสดุ ในป( พ.ศ.2551-2555 พบผ!ูป1วยมะเร็ง
ตับในเพศชายมีจํานวน 1,745 ราย อัตราอุบัติการณA 31.5 ต/อประชากร 100,000 รายโดยมี
อัตราอุบัติการณA ต/อประชากร 100,000 รายซ่ึงตํ่ากว/าจังหวัดแพร/ พะเยา เชียงราย และลําปาง
ตามลําดับ และในเพศหญิงมีจํานวนผู!ป1วยมะเร็งตับ 723 ราย อัตราอุบัติการณA 11.6
ต/อประชากร 100,000 ราย ต่ํากว/าจังหวัดแพร/ พะเยา เชียงรายและลําปาง ตามลําดับ
อุบัติการณAโรคมะเร็งตับในจังหวัดเชียงใหม/เพศชายสูงสุดท่ีอําเภอสันทรายและตํ่าสุดที่อําเภอ
แม/แจ/ม (อัตราอุบัติการณA 43.4 และ15.4 ต/อประชากร 100,000 รายตามลําดับ) เพศหญิง
สงู สดุ ทอ่ี าํ เภอดอยหลอ/ และต่าํ สดุ ทอี่ ําเภอสะเมิง (อัตราอุบัติการณA 19.1 และ2.9 ต/อประชากร
100,000 ราย 100,000 รายตามลาํ ดบั )

รปู ท่ี 17 อบุ ัติการณ,โรคมะเร็งตบั จังหวัดเชียงใหม/ป0 พ.ศ. 2551- 2555

Chiang Mai,2008-2012

Male liver cancer Female liver cancer

ASR per 100 000 ASR per 100 000

38.7 - 43.5 16.8 - 19.1
33.4 - 38.7 12.3 - 16.8
31.0 - 33.4 10.4 - 12.3
27.7 - 31.0 8.8 - 10.4
21.5 - 27.7 7.3 - 8.8
15.4 - 21.5 2.9 - 7.3

ระบาดวทิ ยาโรคมะเร็งตบั ในภาคเหนือของประเทศไทย

36

เมื่อวิเคราะหAข!อมูลแยกตามชนิดโรคมะเร็งตับพบว/า เพศชายส/วนใหญ/เป6นโรคมะเร็ง
เซลลAตับ (HCC) ร!อยละ 62.92 รองลงมาเป6นโรคมะเร็งท/อน้ําดี (CCA) ร!อยละ 35.36 ส/วนเพศ
หญิงสว/ นใหญ/เป6นโรคมะเรง็ เซลลAตบั รอ! ยละ 47.99 และโรคมะเร็งทอ/ นํา้ ดีร!อยละ 46.75 อําเภอท่ี
มีอตั ราอบุ ตั ิการณAโรคมะเร็งเซลลตA ับ สงู สุด 5 อนั ดับแรกเพศชาย ได!แก/ อําเภอดอยสะเก็ด แม/ริม
แม/ออน สันทรายและแม/แตง ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณAเท/ากับ 26.5, 26.3, 26.1, 25.8 และ
24.4 ต/อประชากร 100,000 รายป(ตามลําดับ) เพศหญิง ได!แก/ อําเภอดอยสะเก็ด สันทราย
ไชยปราการ แม/ริม และพร!าว ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณAเท/ากับ 10.9, 9.2,9.1,8.2 และ 7.9
ต/อประชากร 100,000 รายตามลําดับ) อําเภอที่มีอัตราอุบัติการณAโรคมะเร็งท/อนํ้าดีสูงสุด 5
อันดับแรก เพศชายได!แก/ อําเภอแม/วาง สันทราย หางดง แม/แตง และดอยสะเก็ด ตามลําดับ
(อัตราอุบัติการณAเท/ากับ 20.1, 17.2, 16.7, 16.0 และ 14.6 ต/อประชากร 100,000 ราย
ตามลําดับ) เพศหญิง ได!แก/ อําเภอดอยหล/อ สันทราย หางดง แม/แตง และแม/วาง ตามลําดับ
(อัตราอบุ ัตกิ ารณAเท/ากับ 15.3, 9.1, 8.8, 8.4 และ 7.4 ตอ/ ประชากร 100,000 รายตามลาํ ดับ)

รปู ที่ 18 อุบตั กิ ารณ,โรคมะเร็งเซลลต, ับจังหวดั เชยี งใหม/แยกรายอาํ เภอป0 พ.ศ.2551-2555

Male HCC

Doi Saket 26.5 Male HCC
Mae Rim 26.3
K. Mae On 26.1 ASR per 100 000
25.8 25.1 - 26.4
San Sai 24.4 21.0 - 25.1
Mae Taeng 24.1 19.4 - 21.0
22.7 17.7 - 19.4
Phrao 21.5 15.6 - 17.7
Muang Chiang Mai 20.5 8.5 - 15.6
20.2
Hang Dong 19.9
Saraphi 19.5
19.4
Chai Prakarn 19.1
Hot 18.4
17.7
San Kamphaeng 17.6
Wiang Haeng 17.5
Doi Tao 16.5
Mae Wang 16.4
Chiang Dao 14.7
Samoeng 13.9
Chom Thong 12.0
Fang 8.5
Omkoi
San Pa Tong 10 20 30
Mae Ai ASR per 100000
K. Doi Lo
Mae Chaem

0

ระบาดวิทยาโรคมะเรง็ ตบั ในภาคเหนือของประเทศไทย

37

Female HCC

Doi Saket 10.9 Female HCC
San Sai 9.2
9.1 ASR per 100 000
Chai Prakarn 8.2 8.1 - 10.9
Mae Rim 7.9 6.3 - 8.1
Phrao 7.8 5.0 - 6.3
7.6 4.4 - 5.0
Hang Dong 6.5 3.1 - 4.4
Mae Taeng 6.2 2.2 - 3.1
Wiang Haeng 5.8
Chiang Dao 5.4
5.1
Omkoi 4.9
Doi Tao 4.8
San Pa Tong 4.6
4.4
Fang 4.4
Chom Thong 3.7
3.3
K. Mae On 3.1
Mae Chaem 3.1
Muang Chiang Mai 2.7
Mae Wang 2.5
2.2
Saraphi
Mae Ai
K. Doi Lo
San Kamphaeng

Hot
Samoeng

0 5 10 15
ASR per 100000

รปู ท่ี 19 อบุ ัติการณ,โรคมะเร็งทอ/ น้าํ ดจี ังหวัดเชียงใหม/แยกรายอาํ เภอป0 พ.ศ.2551-2555

Mae Wang Male CCA Male CCA
San Sai
20.1 ASR per 100 000
Hang Dong 17.2 15.3 - 20.1
Mae Taeng 16.7 12.4 - 15.3
16.0 10.5 - 12.4
Doi Saket 14.6 8.9 - 10.5
San Pa Tong 13.6 5.3 - 8.9
San Kamphaeng 13.3 0.0 - 5.3
Chom Thong 13.0
11.8
Mae Rim 11.4
Saraphi 11.1
Doi Tao 10.7
10.4
Chai Prakarn 9.8
Hot 9.4
9.1
K. Mae On 8.6
Chiang Dao 8.3
8.1
K. Doi Lo 5.7
Mae Ai 4.9
Phrao 3.2
2.7
Muang Chiang Mai 0.0
Mae Chaem
Fang
Samoeng
Omkoi

Wiang Haeng

0 10 20 30
ASR per 100000

ระบาดวทิ ยาโรคมะเร็งตบั ในภาคเหนือของประเทศไทย

38

K. Doi Lo Female CCA 15.3 Female CCA
San Sai
9.1 ASR per 100 000
Hang Dong 8.8 7.9 - 15.3
Mae Taeng 8.4 5.9 - 7.9
Mae Wang 7.4 4.9 - 5.9
6.9 3.5 - 4.9
Doi Saket 6.8 2.3 - 3.5
Phrao 6.2 0.0 - 2.3
5.7
Saraphi 5.3
Mae Rim 5.2
San Pa Tong 5.0
San Kamphaeng 4.9
3.7
Mae Ai 3.7
Chiang Dao 3.6
3.5
Hot 3.4
Muang Chiang Mai 2.9
2.8
Chom Thong 1.8
Chai Prakarn 1.7
0.6
Doi Tao 0.0
Omkoi
Mae Chaem
K. Mae On

Fang
Samoeng
Wiang Haeng

0 5 10 15 20
ASR per 100000

อบุ ัติการณโ, รคมะเร็งตบั ในจงั หวดั เชียงใหม/แยกตามกล/ุมอายุ

โรคมะเร็งเซลล,ตับ (HCC) เพศชายพบอัตราอุบัติการณAสูงสุดในกล/ุมอายุ 75-79 ป(
รองลงมาอยู/ในกล/ุมอายุ 65-69 ป( และ70-74 ป( ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณAเท/ากับ 102.8,
90.5 และ 86.7 ตอ/ ประชากร 100,000 รายตามลาํ ดบั ) เพศหญิงพบมากใน กลม/ุ อายุ 85 ป(ขึ้นไป
รองลงมาอยูใ/ นกลมุ/ อายุ 80-84 ป( และ 75-79 ป(ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณAเท/ากับ 47.1, 41.3
และ 40.6 ต/อประชากร 100,000 รายตามลําดับ) ทั้งน้ีพบผู!ป1วยได!น!อยในอายุที่ต่ํากว/า 30 ป(
และพบไดม! ากในกลมุ/ วัยผู!สงู อายุ (รปู ท่ี 20)

โรคมะเร็งท/อนํ้าดี (CCA) เพศชายพบอัตราอุบัติการณAสูงสุดในกล/ุมอายุ 80-84 ป(
รองลงมาอยู/ในกลุ/มอายุ 75-79 ป( และ 70-74 ป( ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณAเท/ากับ 109, 65.8
และ 62.7 ต/อประชากร 100,000 ราย 100,000 รายตามลําดับ) เพศหญิงพบมากในกล/ุมอายุ
75-79 ป( รองลงมากลุ/มอายุ 80-84 ป( และ 85 ป(ข้ึนไป ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณAเท/ากับ
50.8, 33 และ31.4 ต/อประชากร 100,000 รายตามลําดับ) ทั้งน้ีพบผู!ป1วยได!น!อยในอายุท่ีต่ํากว/า
30 ป( และพบได!มากในกล/ุมวยั ผ!ูสงู อายุ (รูปท่ี 21)

ระบาดวทิ ยาโรคมะเรง็ ตบั ในภาคเหนอื ของประเทศไทย

39

รูปที่ 20 อบุ ตั ิการณโ, รคมะเร็งเซลลต, ับ แยกตามกล/ุมอายุ จังหวัดเชียงใหม/ป0 พ.ศ.2551-2555

120

Age Specific Rate:100,000 100

male female

80

60

40

20

0

จากรูปที่ 22 แสดงอัตราอบุ ตั กิ ารณโA รคมะเร็งเซลลตA บั (HCC) จังหวัดเชยี งใหม/ ขอ! มูล
Age groups

รปู ที่ 21 อุบัติการณโ, รคมะเร็งท/อนํ้าดี แยกตามกล/ุม จังหวดั เชียงใหม/ป0 พ.ศ.2551-2555

120

Age Specific Rate:100,000 100 male female

80

60

40

20

0

Age groups

ระบาดวทิ ยาโรคมะเรง็ ตับในภาคเหนือของประเทศไทย

40

4.3 ระบาดวิทยาโรคมะเรง็ ตับจงั หวดั ลําปาง

สถานการณAโรคมะเร็งตับในจังหวัดลําปางป( พ.ศ.2536-2555 เพศชายมีแนวโน!ม
อุบัติการณAเพ่ิมสูงข้ึนแต/เพศหญิงมีอุบัติการณAโรคมะเร็งตับคงท่ีล/าสุดป( พ.ศ.2551-2555 พบ
จํานวนผู!ป1วยโรคมะเร็งตับในเพศชายมีจํานวน 1,140 ราย อัตราอุบัติการณA 38.27 ต/อประชากร
100,000 ราย โดยมีอัตราอุบัติการณAน!อยกว/าจังหวัดแพร/ พะเยา และเชียงราย ตามลําดับ และ
เพศหญิงมีจํานวนผู!ป1วยโรคมะเร็งตับ 500 ราย อัตราอุบัติการณA 15.02 ต/อประชากร 100,000
ราย น!อยกวา/ จังหวดั แพร/ พะเยา และเชียงราย ตามลาํ ดบั

อบุ ตั ิการณโA รคมะเรง็ ตับในจงั หวัดลาํ ปางเพศชายสูงสุดที่อําเภอแม/พริกและต่ําสุดที่อําเภอ
แม/ทะ (อัตราอบุ ตั กิ ารณA 60.4 และ 28.6 ต/อประชากร 100,000 รายตามลําดับ) เพศหญิงสูงสุดที่
อําเภอเมืองปาน และตํ่าสุดที่อําเภอแม/เมาะ (อัตราอุบัติการณA 20.6 และ6.3 ต/อประชากร
100,000 รายตามลาํ ดับ)
รปู ที่ 22 อุบัตกิ ารณโ, รคมะเรง็ ตับจังหวดั ลําปางป0 พ.ศ.2551- 2555

ระบาดวิทยาโรคมะเร็งตบั ในภาคเหนือของประเทศไทย

41

เม่ือวิเคราะหAข!อมูลแยกตามชนิดโรคมะเร็งตับพบว/าเพศชาย ส/วนใหญ/เป6นโรคมะเร็ง
เซลลAตับ (HCC) ร!อยละ 53.77 และโรคมะเร็งท/อนํ้าดี (CCA) ร!อยละ 45.26 ตรงกันข!ามในเพศ
หญิงพบโรคมะเร็งท/อนํา้ ดี มากกว/าโรคมะเร็งเซลลAตบั รอ! ยละ 53.6 และ 42.0 ตามลําดับ อําเภอที่
มีอัตราอุบัติการณAโรคมะเร็งเซลลAตับสูงสุด 5 อันดับแรก เพศชาย ได!แก/ อําเภอเมืองปาน เมือง
ลาํ ปาง งาว หา! งฉัตรและแมพ/ รกิ ตามลาํ ดบั (อัตราอุบตั กิ ารณAเท/ากับ 26.9, 24.5, 22.1, 21.9 และ
21.8 ต/อประชากร 100,000 รายตามลําดับ) เพศหญิง ได!แก/ อําเภอเมืองปาน แม/พริก สบปราบ
เถินและเมืองลาํ ปาง ตามลําดบั (อัตราอบุ ตั กิ ารณAเท/ากบั 9.8, 9.5, 9.3, 8.3 และ 7.5 ต/อประชากร
100,000 รายตามลําดับ) อําเภอที่มีอุบัติการณAโรคมะเร็งท/อนํ้าดี สูงสุด 5 อันดับแรกในเพศชาย
ได!แก/ อําเภอแม/พริก เกาะคา สบปราบ เมืองลําปาง และเสริมงาม ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณA
เท/ากับ 38.6, 27.8, 23.5, 19.9 และ 14.9 ต/อประชากร 100,000 รายป(ตามลําดับ) เพศหญิง
ได!แก/ อําเภอเมืองลําปาง เมืองปาน สบปราบ เกาะคาและแจ!ห/ม ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณA
เท/ากับ 11.2, 10.8, 10.5, 10.2 และ9.1 ตอ/ ประชากร 100,000 รายตามลําดบั )

รูปที่ 23 อบุ ตั ิการณโ, รคมะเร็งเซลล,ตับ จังหวดั ลําปางแยกรายอาํ เภอป0 พ.ศ.2551- 2555

HCC Male Male HCC

Mueang Pan 26.9 ASR per 100 000
Muang Lampang 24.5 21.9 - 26.9
22.1 20.6 - 21.9
Ngao 21.9 18.9 - 20.6
Hang Chat 21.8 14.5 - 18.9
Mae Phrik 21.5
20.6
Mae Mo 20.2
Ko Kha 19.7
18.9
Wang Nua 17.9
Sop Prap 17.6
Thoen 14.5

Chae Hom 10 20 30
Soem Ngam ASR per 100000

Mae Tha

0

ระบาดวทิ ยาโรคมะเรง็ ตบั ในภาคเหนอื ของประเทศไทย

42

Mueang Pan Female HCC Female HCC
Mae Phrik
9.8 ASR per 100 000
Soem Ngam 9.5 8.3 - 9.8
Sop Prap 9.3 6.7 - 8.3
Thoen 8.3 5.5 - 6.7
7.5 3.9 - 5.5
Muang Lampang 7.1
Chae Hom 6.7 15
Wang Nua 5.9
Hang Chat 5.7
Mae Mo 5.5
Mae Tha 5.2
Ngao 5.0
Ko Kha 4.0

0 5 10
ASR per 100000

รูปท่ี 24 อุบตั ิการณ,โรคมะเร็งทอ/ นาํ้ ดี จงั หวดั ลําปางแยกรายอําเภอป0 พ.ศ.2551- 2555

Male CCA

Mae Phrik 27.8 38.6 Male CCA
Ko Kha 23.5 40
ASR per 100 000
Sop Prap 19.9 19.9 - 38.6
Muang Lampang 14.9 14.4 - 19.9
11.1 - 14.4
Soem Ngam 14.8 6.9 - 11.1
Thoen 14.4

Mueang Pan 13.8
Mae Mo 13.7
Mae Tha
11.1
Wang Nua 10.8
Chae Hom 9.1
Hang Chat 6.9

Ngao 10 20 30
ASR per 100000
0

ระบาดวิทยาโรคมะเรง็ ตับในภาคเหนือของประเทศไทย

43

Female CCA Female CCA

Muang Lampang 11.2 ASR per 100 000
10.2 - 11.2
Mueang Pan 10.8 6.8 - 10.2
5.5 - 6.8
Sop Prap 10.5 0.8 - 5.5

Ko Kha 10.2

Chae Hom 9.1

Thoen 8.2

Hang Chat 6.8

Mae Tha 6.8

Mae Phrik 6.7

Wang Nua 5.5

Soem Ngam 3.1

Ngao 1.1

Mae Mo 0.8

0 5 10 15
ASR per 100000

อุบตั กิ ารณโ, รคมะเร็งตบั ในจังหวดั ลาํ ปางแยกตามกลุ/มอายุ

โรคมะเรง็ เซลลต, ับ (HCC) เพศชายพบอตั ราอุบัติการณAสูงสุดกล/ุมอายุ 80-84 ป( รองลงมา
อยูใ/ นกลุม/ อายุ 70-74 ป( และ 75-79 ป( ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณAเท/ากับ 120.6, 97.6 และ 83.4
ต/อประชากร 100,000 รายตามลําดับ) ส/วนเพศหญิงพบมากในกลุ/มอายุ 75-79 ป( รองลงมาอย/ูใน
กล/ุมอายุ 80-84 ป( และ 70-74 ป( ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณAเท/ากับ 48.7, 47.5 และ 41.6
ตอ/ ประชากร 100,000 รายตามลาํ ดบั ) (รปู ท่ี 25)

โรคมะเร็งท/อน้ําดี (CCA) เพศชายพบอัตราอุบัติการณAสูงสุดในกลุ/มอายุ 80-84 ป(
รองลงมาอยู/ในกล/ุมอายุ 70-74 ป( และ75-79 ป( ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณAเท/ากับ 128.4, 125.1
และ 113.4 ต/อประชากร 100,000 รายตามลําดับ) ส/วนเพศหญิงพบมากในกลุ/มอายุ 75-79 ป(
รองลงมาอยู/ในกลุ/มอายุ 85 ป(ขึ้นไป และ 70-74 ป(ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณAเท/ากับ 68.5, 59.5
และ 58.6 ตอ/ ประชากร 100,000 รายตามลาํ ดับ) (รปู ที่ 26)

ระบาดวทิ ยาโรคมะเร็งตบั ในภาคเหนือของประเทศไทย

44

รปู ที่ 25 อุบตั กิ ารณ,โรคมะเร็งเซลล,ตับแยกตามกลุ/มอายุ จงั หวัดลาํ ปางป0 พ.ศ.2551-2555

140

120 male female

ASR per 100000 100

80

60

40

20

0

Age groups

รปู ที่ 26 อุบตั กิ ารณ,โรคมะเรง็ ท/อนํา้ ดีแยกตามกลุ/มอายุ จังหวัดลาํ ปางป0 พ.ศ.2551-2555

140

120

male female

ASR per 100000 100

80

60

40

20

0

Age groups

ระบาดวิทยาโรคมะเร็งตับในภาคเหนือของประเทศไทย

45

4.4 ระบาดวทิ ยาโรคมะเร็งตับจงั หวัดลําพูน

สถานการณAโรคมะเร็งตับในจังหวัดลําพูนป( พ.ศ.2541-2555 พบแนวโน!มอุบัติการณAเพิ่ม
สูงข้ึนท้ังในเพศชายและเพศหญิง และล/าสุดในป( พ.ศ.2551-2555 พบผู!ป1วยมะเร็งตับในเพศชายมี
จํานวน 450 ราย อัตราอุบัติการณA 31.01 ต/อประชากร 100,000 ราย จังหวัดลําพูนมีอุบัติการณA
โรคมะเร็งตับต่ําสุดเม่ือเทียบกับ 6 จังหวัดภาคเหนือ และเพศหญิงมีจํานวนผ!ูป1วย 163 ราย อัตรา
อุบัติการณA 15.02 ต/อประชากร 100,000 ราย ตํ่าที่สุดใน 6 จังหวัดในภาคเหนือเช/นกัน อุบัติการณA
โรคมะเร็งตับในจังหวัดลําพูนเพศชายสูงสุดที่อําเภอป1าซางและตํ่าสุดท่ีอําเภอท/ุงหัวช!าง (อัตรา
อบุ ัตกิ ารณA 39.7 และ 4.5 ตอ/ ประชากร 100,000 รายตามลําดับ) เพศหญิงสูงสุดท่ีอําเภอเมืองลําพูน
และต่ําสุดทอ่ี ําเภอทุ/งหัวช!าง (อตั ราอุบตั กิ ารณA 12.5 และ6.8 ตอ/ ประชากร 100,000 ราย ตามลาํ ดบั )

รูปที่ 27 อุบัติการณ,โรคมะเรง็ ตับจงั หวัดลําพนู ป0 พ.ศ.2551- 2555

Lamphun, 2008-2012

Male liver cancer Female liver cancer

ASR per 100 000 ASR per 100 000

37.5 - 39.7 10.2 - 12.5
29.1 - 37.5 9.0 - 10.2
21.7 - 29.1 8.1 - 9.0
4.5 - 21.7 6.8 - 8.1

ระบาดวทิ ยาโรคมะเรง็ ตับในภาคเหนอื ของประเทศไทย

46

เมอ่ื วเิ คราะหAขอ! มลู แยกตามชนดิ โรคมะเรง็ ตับ พบว/าเพศชายส/วนใหญ/เป6นโรคมะเร็งเซลลA
ตับ (HCC) ร!อยละ 72.44 และโรคมะเร็งท/อนํ้าดี (CCA) ร!อยละ26.22 เช/นเดียวกันในเพศหญิงพบ
โรคมะเร็งเซลลตA ับ (HCC) มากกว/าโรคมะเร็งท/อนํ้าดี (CCA) ร!อยละ 66.26 และ 30.67 ตามลําดับ
อําเภอท่ีมีอัตราอุบัติการณAโรคมะเร็งเซลลAตับ สูงสุด 5 อันดับแรก เพศชาย ได!แก/ อําเภอป1าซาง
เมืองลําพูน เวียงหนองล/อง บ!านทอง และแม/ทา ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณAเท/ากับ 31.5, 26.1,
25.6, 20.4 และ 19.9 ต/อประชากร 100,000 ราย ตามลําดับ) เพศหญิง ได!แก/ อําเภอบ!านธิ
แม/ทา เมืองลําพูน เวียงหนองล/อง และป1าซาง ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณAเท/ากับ 7.7, 7.2, 7.1,
6.8 และ 6.8 ต/อประชากร 100,000 ราย) อําเภอที่มีอัตราอุบัติการณAโรคมะเร็งท/อนํ้าดีสูงสุด 5
อันดับแรก เพศชายได!แก/ อําเภอเวียงหนองล/อง เมืองลําพูน บ!านโฮ/ง แม/ทา และป1าซาง
ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณAเท/ากับ 12.3, 10.2, 8.7, 8.2 และ 8.2 ต/อประชากร 100,000 ราย)
เพศหญิง ได!แก/ อําเภอเมืองลําพูน ป1าซาง ทุ/งหัวช!าง บ!านธิ และเวียงหนองล/อง (อัตราอุบัติการณA
เทา/ กบั 5.3, 3.5, 3.3, 2.8 และ 2.6 ตอ/ ประชากร 100,000 ราย ตามลาํ ดับ)

รปู ท่ี 28 อุบัตกิ ารณ,โรคมะเรง็ เซลล,ตบั จังหวัดลาํ พูนแยกรายอําเภอป0 พ.ศ.2551-2555

Male HCC Male HCC

Pa Sang 31.5 ASR per 100 000
Muang Lamphun 25.9 - 31.4
Wiang Nong Long 26.1 20.1 - 25.9
18.0 - 20.1
Ban Hong 25.6 4.5 - 18.0
Mae Tha
20.4
Ban Thi
Li 19.9

Thung Hua Chang 19.7
0
16.3

4.5

10 20 30 40
ASR per 100000

ระบาดวิทยาโรคมะเร็งตับในภาคเหนอื ของประเทศไทย

Female HCC 47

Ban Thi 7.3 Female HCC
Mae Tha 7.2
Muang Lamphun 7.1 ASR per 100 000
Wiang Nong Long 6.8 7.1 - 7.3
Pa Sang 6.8 6.8 - 7.1
6.4 5.6 - 6.8
Li 4.8 3.5 - 5.6
Ban Hong 3.5
Thung Hua Chang 5 10
ASR per 100000
0

รูปท่ี 29 อุบัตกิ ารณ,โรคมะเร็งทอ/ น้ําดี จังหวัดลําพูนแยกรายอําเภอป0 พ.ศ.2551-2555

Male CCA

Wiang Nong Long 12.3 Male CCA

Muang Lamphun 10.2 ASR per 100 000
9.5 - 12.3
Ban Hong 8.7 8.2 - 9.5
3.5 - 8.2
Mae Tha 8.2 0.0 - 3.5

Pa Sang 8.2

Li 4.7

Ban Thi 2.3

Thung Hua Chang 0.0

0 5 10 15
ASR per 100000

ระบาดวทิ ยาโรคมะเร็งตบั ในภาคเหนอื ของประเทศไทย

48

Female CCA Female CCA

Muang Lamphun 5.3 ASR per 100 000
6 3.4 - 5.3
Pa Sang 3.5 2.7 - 3.4
2.0 - 2.7
Thung Hua Chang 3.3 0.0 - 2.0

Ban Thi 2.8

Wiang Nong Long 2.6

Li 2.0

Ban Hong 2.0

Mae Tha 0.0

024

ASR per 100000

อบุ ตั ิการณโ, รคมะเร็งตับในจังหวัดลาํ พูนแยกตามกล/ุมอายุ

โรคมะเร็งเซลล,ตับ (HCC) เพศชายพบอัตราอุบัติการณAสูงสุดในกล/ุมอายุ 80-84 ป(
รองลงมาอยูใ/ นกลม/ุ อายุ 65-69 ป( และ 70-74 ป( ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณAเท/ากับ 116.0, 113.8
และ 91.5 ต/อประชากร 100,000 รายตามลําดับ) ส/วนเพศหญิงพบมากในกลุ/มอายุ 80-84 ป(
รองลงมาอย/ูในกล/ุมอายุ 75-79 ป(และ 70-74 ป(ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณAเท/ากับ 79.6, 46.5
และ 34.2 ต/อประชากร 100,000 รายตามลาํ ดับ) (รปู ที่ 30)

โรคมะเร็งท/อนํ้าดี (CCA) เพศชายพบอัตราอุบัติการณAสูงสุดในกล/ุมอายุ 70-74 ป(
รองลงมาอย/ูในกล/ุมอายุ 80-84 ป( และ 65-69ป( ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณAเท/ากับ 47.6, 38.7
และ 37.9 ต/อประชากร 100,000 ราย ตามลําดับ) ส/วนเพศหญิงพบมากในกล/ุมอายุ 85 ป(ขึ้นไป
รองลงมาอย/ูในกลุ/มอายุ 80-84 ป( และ 75-79 ป(ตามลําดับ (อัตราอุบัติการณAเท/ากับ 31.3, 30.6
และ 27.1 ต/อประชากร 100,000 รายตามลําดบั ) (รูปท่ี 31)

ระบาดวิทยาโรคมะเรง็ ตับในภาคเหนือของประเทศไทย

49

รปู ท่ี 30 อตั ราอุบตั กิ ารณ,โรคมะเร็งเซลล,ตับแยกตามกล/ุมอายุจังหวัดลาํ พูนป0 พ.ศ.2551-2555

140

120 male female

ASR per 100000 100

80

60

40

20

0

Age groups

รปู ท่ี 31 อัตราอุบตั ิการณ,โรคมะเร็งท/อนํ้าดีแยกตามกล/ุมอายุจังหวัดลําพนู ป0 พ.ศ.2551-2555

50

40 male female

ASR per 100000 30

20

10

0

Age groups

ระบาดวิทยาโรคมะเรง็ ตบั ในภาคเหนือของประเทศไทย