การพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม สค31003

43

2) บอกวตั ถปุ ระสงคข องการจดั เวทปี ระชาคม เปนการบอกกลาว เพ่ือใหผูเขาอภิปราย
ไดเ ตรียมตัว ในฐานะผมู สี วนเกย่ี วของกบั ประเดน็ /ปญหา การบอกวตั ถุประสงคของการจัดเวทีประชาคมน้ี
สามารถทาํ ไดห ลายวธิ ี ตั้งแตก ารบอกวา วัตถุประสงคของการจัดเวทีประชาคมมีอะไรบาง หรือเร่ิมดวย
การถามถึงสาเหตกุ ารเขา มารวมกันในเวที การใหเขียนบนกระดาษและติดไวใหผูอภิปรายไดเห็นพรอมกัน
การใชการดสี ฯลฯ อยางไรก็ตาม การท่ีจะเลือกใชวิธีไหนนั้น ตองคํานึงถึงความถนัดและทักษะของ
วทิ ยากรกระบวนการ และการกระตนุ ใหเ กิดการมีสว นรว มของผูรวมอภิปราย ควรใชภาษาที่สอดคลอง
กับภูมิหลังของผเู ขา รว มอภิปราย และตอ งใหผ รู ว มอภปิ รายในเวทีประชาคมรูสกึ ไวใ จต้ังแตเ ริม่ ตน

3) การเกร่นิ นาํ เขาสทู ่มี าที่ไปของประเด็นการอภิปรายในเวทีประชาคม เพอื่ ใหผเู ขารวม
อภปิ รายไดเ ขา ใจทไี่ ปทมี่ า และความสําคัญของประเดน็ ตอ การดําเนินชีวิต หรอื วิถชี วี ิต และบอกถงึ ความ
จาํ เปนในการรว มมอื กัน หรอื แสดงความคดิ เห็นตอ ประเดน็ นร้ี วมกนั เพื่อหาจุดยืนหรอื แนวทางแกปญ หา
ของประเด็นดังกลาว ท้ังน้ีจุดมุงหมายของข้ันตอนนี้ คือ กระตุนใหผูเขารวมอภิปรายในฐานะผูมีสวน
เกีย่ วขอ งโดยตรงตอ ประเด็น/ปญหา ตองชวยกันผลักดันหรือมีสวนรวมในกระบวนการแกไขปญหาที่
สง ผลกระทบโดยตรง

4) การวางกฎ และระเบียบของการจัดเวทีประชาคมรว มกนั ขนั้ ตอนนี้เปน ขัน้ ตอนกอน
การเรม่ิ อภปิ รายในประเด็นที่ตง้ั ไว มีจุดมงุ หมายเพื่อรวมกันกําหนดขอบเขต และการวางระเบียบของการ
จดั ทําเวทปี ระชาคมรวมกันระหวา งผูดําเนินการอภปิ รายและผูรวมอภิปราย ทั้งนี้ เพอื่ ปอ งกนั ความขัดแยง
ระหวางการอภิปราย การมอี ทิ ธพิ ลตอความคิดเห็นของคนใดคนหนึ่งตอคนอ่ืน ๆ เพื่อใหเวทีประชาคม
ดําเนนิ ไปอยา งมีประสทิ ธิภาพ และบรรลตุ ามวตั ถปุ ระสงคท ่ี วางไว การวางกฎระเบยี บรว มกันน้ี สามารถ
เร่มิ ไดจากการที่วทิ ยากรกระบวนการใหผูเขารว มเวทีประชาคมเสนอกตกิ าการพูดคยุ รว มกนั วา กฎกติกา
มารยาทของเวทีจะมีอะไรบาง เพ่ือจะชวยใหการพูดคุยกันเปนไปตามวัตถุประสงคท่ีวางไว และมี
บรรยากาศการพดู คุยที่ดี เมือ่ ผูเ ขารวมเวทีเสนอกตกิ าใดกติกาหน่ึงขน้ึ มา วิทยากรตอ งจดไวในกระดาษให
ทุกคนเห็น เม่ือรวบรวมขอเสนอไดแลว ใหมีการโหวตรวมกันวากติกามารยาทระหวางการจัดเวที
ประชาคมท่ีทุกคนตกลงรว มกนั มอี ะไรบาง เม่ือไดขอสรุปแลวตองเขียนกติกามารยาท น้ัน ในกระดาษ
หรอื กระดานวาง หรอื ตดิ ไวใ นท่ีที่ทุกคนเห็นไดตลอดเวลาของการจัดเวทีประชาคม ขอเสนอที่ได เชน
ตอ งปดเสยี งโทรศัพทม อื ถอื ตองตรงตอ เวลาตอ งยกมือกอนพดู ตองพูดตรงประเด็น เปนตน การไดก ฎกตกิ า
ท่ีมาจากกลุม จะชวยใหก ลุมเกิดความรูสึกวา ตอ งเคารพกฎกตกิ าน้ัน ๆ มากกวาท่ีจะเปนกฎท่ผี จู ัดเวทีเปน
ฝา ยกําหนดขนึ้ อยา งไรก็ตาม หากกติกาที่ผูเขารวมไดเสนอแตเปนกฎพื้นฐานท่ีจําเปนสําหรับกิจกรรม
ระดมสมอง เชน เวทปี ระชาคม น้นั วิทยากรกระบวนการ จาํ เปนทต่ี อ งเสนอในทปี่ ระชุม ซึ่งอาจจะเสนอ
เพ่ิมเติมภายหลงั จากที่ผูเขารวมเวทีประชาคมไดเสนอมาแลว กฎพน้ื ฐาน คือ

(1) ทกุ คนตอ งแสดงความคดิ เห็น (หรือหากเปน กลมุ ใหญ ตัวแทนของแตละกลุม
ตองแสดงความคดิ เห็น)

44

(2) กาํ หนดเวลาท่ีแนน อนในการพดู แตล ะครง้ั
(3) ไมแทรกพดู ระหวา งคนอนื่ กาํ ลงั อภปิ ราย
(4) ทกุ คนในเวทีประชาคมมคี วามเทาเทียมกนั ในการแสดงความคดิ เห็นไมวา
ผูเ ขารวมจะมสี ถานะทางสงั คม หรือสถานภาพที่ตา งกนั เชน ลูกบาน ผใู หญบ า น ผรู บั บรกิ าร ผใู หบรกิ าร
ผหู ญิง ผูชาย ฯลฯ
(5) ทกุ คนสามารถเสนอประเดน็ ใหม ๆ ได แตตอ งตรงกบั ประเดน็ หลักที่เปน
ประเดน็ อภิปราย
(6) ทกุ คนสามารถเสนอประเดน็ ใหม ๆ ได แตตองตรงกับประเดน็ หลักที่เปน
ประเด็นอภปิ ราย
(7) วทิ ยากรหลกั เปนเพยี งคนกลางทีช่ ว ยกระตนุ ใหเ กดิ การพูดคุย และสรปุ
ประเดน็ ท่ีเกดิ จากการอภปิ ราย ไมใ ชผูเ ชยี่ วชาญในการแกป ญ หา
5) การอภิปรายประเด็นหรือปญหา ในขั้นตอนน้ีวิทยากรกระบวนการ/ผูอํานวยการ
เรียนรูตองดําเนินการอภิปรายใหบรรลุตามวัตถุประสงค ตามกระบวนการ และตามแผนที่วางไว
นอกจากนัน้ ทมี งานเองกต็ อ งชวยสนบั สนนุ ใหเวทปี ระชาคมดาํ เนินการไปอยางมีประสิทธิภาพ และตาม
แผนที่ไดตกลงกนั ไว วิทยากรหลักสามารถใชวิธีการอ่ืน ๆ เขามาชวยสนับสนุนการซักถามเพื่อกระตุน
การมีสว นรวมในเวทใี หม ากท่ีสุด
6) การสรปุ เปนขน้ั ตอนสุดทายของการจัดเวทีประชาคม ซึง่ วทิ ยากรหลกั /ผูอํานวยการ
เรียนรูตองสรุปผลของการอภิปราย โดยแยกเปนผลที่ไดจากการพูดคุยกัน เพื่อนําไปเปนแนวทางใน
การแกป ญหาตอไป ผลทไ่ี มสามารถสรปุ ไดใ นเวที และจําเปนตองดําเนินการอยา งใดอยางหน่ึงตอไป ใน
ข้นั ตอนน้ีจาํ เปนตอ งมีการทบทวนรว มกนั และทาํ เปนขอตกลงรว มกนั วา จะตองมกี ารดาํ เนนิ การอยา งไร
กับผลท่ไี ดจ ากเวทีประชาคม โดยเฉพาะอยา งยิ่งอาจระบุอยางชัดเจนวา ใครจะตอ งไปทําอะไรตอ และจะ
นัดหมายกลบั มาพบกนั เพอ่ื ติดตามความคบื หนา กันเมือ่ ไร อยางไร
1.2.3 ติดตาม-ประเมนิ ผล
เปนกระบวนการตอเนื่องหลงั จากการจดั เวทีประชาคมเสร็จสิ้นแลว ซึ่งสามารถแบง
กระบวนการนี้เปน 2 ข้นั ตอนใหญ คอื การตดิ ตาม และการประเมนิ ผล
1) ขั้นตอนการติดตาม เปนการตามไปดวู า มีการดาํ เนินการอยา งใดอยางหนึ่งหรือไม
ตามท่ีไดตกลงกันไว ข้ันตอนนี้จําเปนตองเปดโอกาสใหประชาชนหรือผูที่มีสวนเก่ียวของไดเขามามี
สวนรวมในการติดตามผล โดยอาจจะกําหนดบทบาทหนาที่ ทําแผนการติดตาม และกําหนดวิธีการ
ติดตามรวมกนั และมีการตดิ ตามรวมกนั อยา งสม่ําเสมอตามแผนที่วางไว ขั้นตอนน้ี จะชวยใหผูเขารวม
ในเวทีประชาคม เขา ใจความสําคัญของการทาํ งานรว มกันในฐานะเจาของประเดน็ /ปญ หา และเรียนรูจ าก
ประสบการณการติดตาม เพื่อนําไปเพิม่ ทกั ษะการจดั การปญ หาของชาวบา นเองในอนาคต

45

2) ขั้นตอนของการประเมินผล คือ
(1) เพอื่ ตรวจสอบการเปลยี่ นแปลงภายหลังการจดั เวทีประชาคมวา ประชาชนมี

คุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นหรือไม เม่ือมีการจัดการอยางใดอยางหนึ่งแลว เชน เมื่อมีการผลักดันประเด็นใด
ประเด็นหนึง่ ท่ีเปน ปญหาเขา สูค วามสนใจของผมู ีอํานาจในการกาํ หนดนโยบาย หรอื บรรจุอยูในนโยบาย
ของรัฐแลว เปนตน

(2) เพื่อประเมินทั้งประสิทธิภาพและประสิทธิผลของกระบวนการจัดเวที
ประชาคมทั้งหมดวา ไดรับความรว มมือมากนอยเพยี งใด ลักษณะและกระบวนการที่ทําเอ้ือตอการแลกเปลี่ยน
เรยี นรูรว มกนั หรอื ไม ผลทไ่ี ดรับคุมคาหรือไม และบรรลตุ ามวตั ถุประสงคท ่วี างไวหรือไม อยางไร

การสรปุ ขอมลู ท่ไี ดจ ากการติดตามและการประเมนิ ผล จะชวยใหท ง้ั ผูจ ดั เวทปี ระชาคมและ
เขา รว มไดม ีบทเรยี นรวมกัน และสามารถนาํ ประสบการณท ี่ไดไ ปใชพฒั นาในการจดั กจิ กรรมประชาคม
อน่ื ๆ ตอไป

1.3 การประชุมกลมุ ยอ ย หรือการสนทนากลมุ
การสนทนากลมุ หมายถึง การรวบรวมขอมลู จากการสนทนากบั กลุมผูใหขอมูลในประเด็น

ปญ หาทเ่ี ฉพาะเจาะจง โดยมผี ูดําเนินการสนทนา (Moderator) เปนผูคอยจุดประเด็นในการสนทนา เพื่อ
ชักจูงใหกลุมเกิดแนวคิดและแสดงความคิดเห็นตอประเด็นหรือแนวทางการสนทนาอยางกวางขวาง
ละเอยี ดลึกซ้งึ โดยมผี เู ขา รว มสนทนาในแตล ะกลุม ประมาณ 6-10 คน ซ่ึงเลือกมาจากประชากรเปาหมาย
ที่กําหนดเอาไว (สาํ นักงานกองทุนสนบั สนุนการวิจยั , 2549)

1.3.1 ขน้ั ตอนการจดั สนทนากลุม
Judith Sharken Simon (ม.ป.ป.) กลา ววา การสนทนากลมุ ไมไ ดจ ัดทาํ ไดใ นระยะเวลา

อนั ส้ัน กอ นทจี่ ะมกี ารประชุม ควรมกี ารเตรยี มการไมนอยกวา 4 สปั ดาห บางครั้งกวา ที่จะปฏบิ ัตไิ ดจ รงิ
อาจใชเ วลาถึง 6-8 สปั ดาห กอ นท่ีจะมีการดาํ เนินงาน ผูรวมงานควรมกี ารตกลง ทาํ ความเขา ใจเกี่ยวกับ
หวั ขอ การสนทนาและทดสอบคาํ ถาม เพ่ือใหม ีความเขา ใจตรงกัน เพอ่ื ใหการสนทนาทเี่ กดิ ขน้ึ เปนไปตาม
ระยะเวลาที่กําหนด ซึง่ มีขน้ั ตอนในการจดั สนทนากลมุ ดงั น้ี

1) กาํ หนดวัตถุประสงค (6-8 สปั ดาหกอนการสนทนากลุม )
2) กาํ หนดกลมุ ผูร วมงานและบุคคลกลมุ เปา หมาย (6-8 สปั ดาหกอ นการสนทนากลุม)
3) รวบรวมท่อี ยูและเบอรโ ทรศพั ทของผูรว มงาน (6-8 สัปดาหกอ นการสนทนากลุม )
4) ตดั สนิ ใจวา จะทําการสนทนาเปนจาํ นวนกีก่ ลุม (4-5 สัปดาหก อ นการสนทนากลมุ )
5) วางแผนเรือ่ งระยะเวลาและตารางเวลาการสนทนา (4-5 สปั ดาหกอ นการสนทนากลุม)
6) ออกแบบแนวคาํ ถามท่จี ะใช (4-5 สัปดาหกอ นการสนทนากลุม)
7) ทดสอบแนวคําถามท่ีสรางขน้ึ (4-5 สปั ดาหกอนการสนทนากลุม )

46

8) ทาํ ความเขา ใจกับผูดําเนนิ การสนทนา (Moderator) และผจู ดบันทึก (Note taker)
(4-5 สัปดาหกอนการสนทนากลุม)

9) คัดเลือกผเู ขา รว มกลุมสนทนา และจดั ทาํ บตั รเชญิ สงใหผรู ว มสนทนา
(3-4 สัปดาหกอ นการสนทนากลมุ )

10) โทรศัพทเพ่ือตดิ ตามผลและสงบตั รเชญิ ใหผูรว มงาน (3-4 สปั ดาหกอน
การสนทนากลุม)

11) การจดั การเพ่อื เตรียมการทาํ สนทนากลุม เชน จัดตําแหนง ทน่ี ่ัง จัดเตรียมเครื่องมือ
อปุ กรณ เปนตน

12) แจงสถานทใ่ี หผูเขา รว มสนทนาทราบลว งหนา 2 วนั
13) จัดกลุมสนทนา และหลังจากการประชุมควรมกี ารสงจดหมายขอบคณุ ผรู วมงานดวย
14) สรุปผลการประชุม วเิ คราะหข อ มลู และสงใหผ รู ว มประชุมทกุ คน
15) การเขยี นรายงาน
1.3.2 การดําเนนิ การสนทนากลมุ

1) แนะนําตนเองและทมี งาน ประกอบดว ย พธิ กี ร ผจู ดบนั ทกึ และผบู รกิ ารท่วั ไป
โดยปกตไิ มควรใหมผี ูส ังเกตการณ อาจมผี ลตอการแสดงออก

2) อธิบายถงึ จุดมงุ หมายในการมาทาํ สนทนากลมุ วตั ถุประสงคของการศกึ ษา
3) เร่ิมเกรนิ่ นําดวยคําถามอุน เคร่อื งสรางบรรยากาศเปน กันเอง
4) เม่ือเรมิ่ คนุ เคย เริ่มคําถามในแนวการสนทนาท่จี ดั เตรียมไวทิง้ ชวงใหม ีการถก
ประเด็น และโตแ ยงกันใหพอสมควร
5) สรา งบรรยากาศใหเกิดการแลกเปล่ยี นความคิดเหน็ ตอกัน ควบคุมเกมไมใ ห
หยุดน่งิ อยา ซกั ถามคนใดคนหนึง่ จนเกินไป คําถามท่ีถามไมค วรถามคนเดียว อยาซักถามรายตวั
6) ในการน่ังสนทนา พยายามอยาใหเ กิดการขม ทางความคดิ หรอื ชกั นาํ ผอู ่นื ใหเ หน็
คลอยตามกบั ผูท่พี ูดเกง (Dominate) สรางบรรยากาศใหคนท่ไี มค อ ยพดู ใหแสดงความคิดเห็นออกมา
ใหไ ด
7) พธิ ีกรควรเปน ผคู ุยเกง ซักถามเกง มพี รสวรรคในการพูดคุย จังหวะการถามดี
ถามชา ๆ ละเอียดควรมีการพูดแทรกตลกอยางเหมาะสมดว ย
1.3.3 ขอดขี องการจัดสนทนากลุม
1) ผูเก็บขอมูล เปนผูไดรบั การฝก อบรมเปนอยางดี
2) เปนการนัง่ สนทนาระหวา งผูดาํ เนนิ การกบั ผูร ู ผใู หขอมูลหลายคนท่เี ปนกลมุ
จึงกอใหเกดิ การเสวนาในเร่ืองทสี่ นใจ ไมมีการปด บงั คําตอบท่ีไดจ ากการถกประเด็นซึง่ กนั และกนั
ถือวา เปน การกล่ันกรอง ซึง่ แนวความคดิ และเหตผุ ลโดยไมมกี ารตีประเดน็ ปญหาผิดไป เปน อยา งอืน่

47

3) การสนทนากลมุ เปนการสรางบรรยากาศเสวนาใหเ ปน กันเองระหวางผนู ํา
การสนทนาของกลุมกบั สมาชิกกลุมสนทนาหลาย ๆ คนพรอ มกัน จึงลดสภาวการณเขนิ อายออกไปทาํ ให
สมาชกิ กลุมกลาคุยกลาแสดงความคดิ เห็น

4) การใชวิธีการสนทนากลุม ไดขอมูลละเอียดและสอดคลองกับวัตถุประสงคของ
การศกึ ษาไดสาํ เรจ็ หรือไดดียิง่ ขึน้

5) คาํ ตอบจากการสนทนากลุม มีลกั ษณะเปน คาํ ตอบเชงิ เหตุผลคลา ย ๆ กับการรวบรวม
ขอ มูลแบบคุณภาพ

6) ประหยดั เวลาและงบประมาณของผูดาํ เนนิ การในการศกึ ษา
7) ทาํ ใหไ ดร ายละเอียด สามารถตอบคาํ ถามประเภททาํ ไมและอยางไรไดอ ยาง
แตกฉาน ลึกซึ้งและในประเดน็ หรอื เร่ืองทีไ่ มไ ดค ดิ หรอื เตรียมไวก อ นกไ็ ด
8) เปน การเผชญิ หนากันในลกั ษณะกลมุ มากกวาการสมั ภาษณต วั ตอ ตัว ทาํ ใหม ี
ปฏิกิรยิ าโตตอบกนั ได
9) การสนทนากลมุ จะชว ยบง ชอ้ี ทิ ธพิ ลของวฒั นธรรมและคณุ คาตา ง ๆ ของสงั คม
น้ันได เนอื่ งจากสมาชิกของกลมุ มาจากวฒั นธรรมเดยี วกัน
10) สภาพของการสนทนากลุม ชว ยใหเ กิดและไดขอมลู ทเี่ ปน จริง
1.4 การสัมมนา
“สัมมนา” มาจาก คําวา ส + มน แปลวา รวมใจ เปนศัพทบัญญัติใหตรงกับ คําวา
Seminar หมายถงึ การประชมุ ที่สมาชกิ ซงึ่ มคี วามรู ความสนใจในเร่ืองเดียวกันมาประชุมดวยความรวมใจ
ปรึกษาหารือ รวมใจกนั คดิ ชว ยกันแกปญ หา ซง่ึ มผี ใู หค าํ นิยามและทัศนะตาง ๆ ไว สรุปความหมายของ
การสัมมนา คือ การประชุมของกลุมบุคคลท่ีมีความรู ความสนใจ ประสบการณในเรื่องเดียวกัน ท่ีมี
จุดมุงหมาย เพ่อื รวมกันวิเคราะหและหาแนวทางการแกปญหาทปี่ ระสบอยตู ามหลักการของประชาธิปไตย
ประโยชนของการสมั มนา
1. ผจู ัดสามารถดําเนนิ การจัดสมั มนาไดอยางมปี ระสิทธิภาพ
2. ผเู ขา รวมสัมมนาไดร บั ความรู แนวคิดจากการเขา รว มสมั มนา
3. ชว ยทาํ ใหระบบและวิธกี ารทํางานมีประสิทธิภาพสูงขนึ้
4. ชวยแบง เบาภาระการปฏบิ ัติงานของผูบ งั คับบญั ชา
5. เปน การพัฒนาและสง เสรมิ ความกาวหนาของผูปฏบิ ัติงาน
6. เกิดความริเริม่ สรางสรรค
7. สามารถสรา งความเขา ใจอันดตี อเพ่อื นรว มงาน
8. สามารถรวมกันแกป ญหาในการทาํ งานได และฝกการเปนผูนํา

48

องคประกอบของการสัมมนา
1. ผูดาํ เนนิ การสัมมนา
2. วทิ ยากร
3. ผูเขารว มสัมมนา
ลักษณะทั่วไปของการสมั มนา
1. เปนประเภทหนึง่ ของการประชมุ
2. มีการยดื หยนุ ตามความเหมาะสม
3. เปนองคค วามรแู ละปญ หาทางวิชาการ
4. เปนกระบวนการรวมผูทส่ี นใจในความรทู างวิชาการท่มี รี ะดบั ใกลเ คยี งกนั หรือ
แตกตา งกันมาสรา งสรรคอ งคความรใู หม จากการแลกเปลยี่ นความรู ความคิดเห็น นํามาทดสอบประเมนิ คา
ความรูจากคนคนหนึง่ สอู กี คนหนง่ึ ซง่ึ จะมคี ณุ คามากมาย เปน ลักษณะการแพรกระจายสูหลากหลาย
วงการอาชพี ซ่งึ จะทาํ ใหความรูเหลา นน้ั ไดถูกนําไปใชอ ยางแพรหลายมากข้ึน
5. อาศัยหลกั กระบวนการกลุม (Group dynamic หรอื group process)
6. เปน กิจกรรมท่เี รงเราใหผ ูเ ขา รว มสัมมนา มคี วามกระตือรือรน
7. มีโอกาสนําเสนอ พดู คยุ โตต อบซักถาม และแสดงความคดิ เห็นตอ กนั
8. ไดพัฒนาทกั ษะ การพดู การฟง การคิด และการนําเสนอความคดิ ความเชือ่ และ
ความรูอ น่ื ๆ ตลอดจนการเขียนรายงานหรอื เอกสารประกอบการสมั มนา
9. ฝก การเปน ผูน าํ และผูตามในกระบวนการเรยี นรู คือ อาจมีผทู รงคณุ วุฒิ คณาจารย
หรือผเู ชยี่ วชาญ ท้งั หลายมาเปนวิทยากร หรอื ผดู ําเนินรายการ คอยชวยประคับประคองกระบวนการ
สัมมนาใหบรรลุวัตถปุ ระสงค ขณะเดยี วกนั ผรู ว มสัมมนาจะเปน ผูตามในการเรียนรู มกี ารแลกเปลยี่ น
ความรใู นระหวา งการสมั มนา
10. เล็งถึงกระบวนการเรียนรู (process) มากกวาผลท่ีไดรับ (product) จากการสัมมนา
โดยตรง น่ันคือ ผลของการสมั มนาจะไดในรปู ของผูร ว มสมั มนาไดมีการพัฒนากระบวนการฟง การคิด
การแลกเปลี่ยนความคิดเห็นซ่ึงกนั และกัน การทดสอบองคค วามรู การประเมนิ คาความคดิ เห็นจากผูรวม
สัมมนา เชน การไดเรียนรูวา การคิดของผูอ่ืนและของตนเอง มีวิธีการคิดที่เหมือนหรือแตกตางกัน
อยางไร รูจักตนเองวามีภูมิรูเปนท่ียอมรับของบุคคลอ่ืนมากนอยแคไหน ตนเองจะตองพัฒนาความรู
ความสามารถดานใด จึงจะเสนอความรู ความคิด ความเช่ือ และอ่ืน ๆ ของตนเองใหผูอื่นรับได และ
ความรเู ดิมกอใหเกิดความรูใ หมอะไรบาง อยางไร

49

1.5 การสาํ รวจประชามติ
ประชามติ (Referendum) หมายถึงการลงประชามต,ิ คะแนนเสียงที่ประชาชนลง ความหมาย

ตามพจนานกุ รมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2525 หมายถึง มติของประชาชน สวนใหญในประเทศท่ี
แสดงออกในเร่ืองใดเร่ืองหนึ่ง หรือในที่ใดที่หน่ึง มติของประชาชนที่รัฐใหสิทธิออกเสียงลงคะแนน
รับรองรา งกฎหมายทสี่ าํ คญั ท่ีผา นสภานิติบัญญัติแลว หรือใหต ัดสนิ ปญ หาสาํ คญั ๆ ในการบรหิ ารประเทศ

ประเภทการสาํ รวจประชามติ
การสํารวจประชามตทิ างดา นการเมอื ง สว นมากจะรูจกั กนั ในนามของ Public Opinion
Polls หรอื การทาํ โพล ซง่ึ เปนทร่ี จู กั กนั อยางแพรห ลาย คอื การทําโพลการเลอื กตง้ั (Election Polls)
แบงได ดงั น้ี
1. Benchmark Survey เปนการทําการสํารวจเพื่อตองการทราบความเหน็ ของประชาชน
เกี่ยวกับการรบั รเู ร่อื งราว ผลงานของผสู มคั ร ชือ่ ผสู มคั ร และคะแนนเสียงเปรยี บเทียบ
2. Trial Heat Survey เปนการหยงั่ เสยี งวา ประชาชนจะเลือกใคร
3. Tracking Polls การถามเพอื่ ดูแนวโนมการเปลย่ี นแปลง สว นมากจะทาํ ตอนใกล
เลือกต้ัง
4. Cross-sectional vs. Panel เปน การทาํ โพล ณ เวลาใดเวลาหนง่ึ หลาย ๆ ครง้ั เพื่อทาํ ให
เห็นวา ภาพผสู มัครในแตละหวงเวลามีคะแนนความนยิ มเปนอยา งไร แตไ มทราบรปู แบบการเปล่ยี นแปลงท่ี
เกิดขน้ึ ในตวั คน ๆ เดยี ว จงึ ตองทํา Panel Survey
5. Focus Groups ไมใช Polls แตเปนการไดขอมูลที่คอ นขา งนา เชอื่ ถือได เพราะจะเจาะ
ถามเฉพาะกลุมทร่ี แู ละใหค วามสาํ คัญกบั เร่ืองน้ัน ๆ จริงจัง ปจจุบันนิยมเชิญผูเช่ียวชาญหลาย ๆ ดานมาให
ความเหน็ หรอื บางครัง้ กเ็ ชิญกลุม ตวั อยางมาถามโดยตรงเลย การทําประชุมกลุมยอยยังสามารถใชในการ
ถามเพ่ือดวู า ทิศทางของคําถามที่ควรถามควรเปน เชน ไรดว ย
6. Deliberative Opinion รวมเอาการสํารวจทั่วไป กับการทําการประชุมกลุมยอยเขา
ดวยกัน โดยการนําเอาตัวแทนประชาชนมารวมกัน แลวใหขอมูลขาวสารหรือโอกาสในการอภิปราย
ประเด็นปญหา แลวสาํ รวจความเห็นในประเดน็ ปญ หาเพอื่ วดั ประเดน็ ท่ปี ระชาชนคิด
7. Exit Polls การสมั ภาษณผูใชส ทิ ธอิ์ อกเสียงเม่ือเขาออกจากคูหาเลือกตั้ง เพ่ือดูวาเขา
ลงคะแนนใหใ คร ปจ จบุ ันในสงั คมไทยนยิ มมาก เพราะมีความนา เช่อื ถอื มากกวา Polls ประเภทอืน่ ๆ
การสํารวจทัศนคติและความคิดเห็นทางดานการตลาด (Marketing Research) สวนมากจะ
เนนการศึกษาความเห็นของผูใชสินคาและบริการตอคุณสมบัติอันพึงประสงคของสินคาและบริการ
รวมท้ังความคาดหวังในการไดรับการสงเสริมการขายที่สอดรับกับความตองการของผูใชสินคาและ
บริการดวย

50

การสาํ รวจความเหน็ เก่ียวกบั ประเดน็ ทีเ่ กยี่ วของกับการอยูรวมกันในสังคม เปนการสํารวจ
ความคิดเห็นของสาธารณชนในมติ ทิ ี่เกีย่ วของกบั สภาพความเบ่ียงเบนจากการจดั ระเบียบสังคมที่มีอยูใน
สังคมใดสังคมหนงึ่ เพือ่ นาํ ขอ มลู มากาํ หนดแนวทางในการแกไขปญ หาความสมั พันธท ่ีเกดิ ข้นึ เปนวธิ กี าร
ท่ีใชมากในทางรฐั ศาสตรและสงั คมวิทยา เรียกวา การวิจยั นโยบายสาธารณะ (Policy Research)

กระบวนการสํารวจประชามติ
1. การกําหนดปญหาหรือขอมลู ท่ีตองการสาํ รวจ คอื การเลือกสงิ่ ท่ตี อ งการจะทราบจาก
ประชาชนเกี่ยวกบั นโยบาย บุคคล คณะบุคคล เหตุการณ ผลงาน และสถานท่ีตาง ๆ เชน ดานการเมือง
มักเก่ยี วของกบั บุคคล นโยบายรัฐ ดา นสงั คมวทิ ยา เก่ียวกบั ความสัมพันธ สภาพปญ หาสังคมทีเ่ กิดขึน้
2. กลมุ ตวั อยาง ตัวแทน คอื การกาํ หนดกลุมตัวอยางของการสํารวจประชามติที่ดีตอง
ใหค รอบคลุมทุกเพศ วยั อาชพี ระดับการศึกษา และรายได เพือ่ ใหไ ดเ ปนตัวแทนที่แทจริง ซึ่งจะมีผลตอ
การสรปุ ผล หากกลุมตัวอยางท่ีไดไมเปนตัวแทนที่แทจริงทั้งในดานคุณภาพและปริมาณ การสรุปอาจ
ผดิ พลาดได
3. การสรา งแบบสอบถาม แบบสอบถาม คือ เคร่ืองมือวิจัย (Research Tool) ชนิดหน่ึง
ใชว ัดคาตัวแปรในการวจิ ัย แบบสอบถามมีสภาพเหมือนมาตรหรอื มเิ ตอรท ่ใี ชในทางวทิ ยาศาสตร หรอื ใช
ในชวี ิตประจําวนั เชน มาตรวัดความดนั น้ํา มาตรวัดปริมาณไฟฟา แบบสอบถามทีใ่ ชใ นการทําประชามติ
คือ มาตรวดั คณุ สมบัติของเหตุการณท่ที ําการศกึ ษา (Likert scale) เครอ่ื งมอื วัดทศั นคติ หรือความคิดเห็น
ท่กี ําหนดคะแนนของคาํ ตอบในแบบสอบถาม สวนใหญก าํ หนดนํ้าหนกั ความเห็นตอ คาํ ถามแตล ะขอ เปน
5 ระดับ เชน “เหน็ ดว ยอยางยงิ่ ” ใหมีคะแนนเทา กบั 5 “เห็นดว ย” ใหม ีคะแนนเทากบั 4 “เฉย ๆ” หรือ
“ไมแ นใจ” หรอื “เหน็ ดว ย ปานกลาง” ใหม ีคะแนนเทากบั 3 “ไมเ ห็นดวย” ใหม ีคะแนนเทากบั 2 และ ”
ไมเ ห็นดว ยอยางยิ่ง” ใหมีคะแนนเทากบั 1 คะแนนของคาํ ตอบเก่ียวกับทัศนคตหิ รือความคดิ เห็นแตล ะชดุ
จะนํามาสรา งเปน มาตรวดั ระดับของทศั นคติหรือความคิดเห็นในเรื่องนั้น ๆ การออกแบบสอบถามเปน
ท้งั ศาสตรแ ละศิลป การออกแบบสอบถามไดชัดเจน เขา ใจงาย สามารถเปดโอกาสใหไดมีโอกาสคิดไดบาง
เปนสิ่งที่ทําไดยาก เปนเร่ืองความสามารถในการเรียบเรียงขอความใหตรงกับความเขาใจของคนตอบ
และคนตอบตอ งเขา ใจคลายกันดวย จึงจะทาํ ใหไดข อมลู ทม่ี คี วามนา เช่อื ถือ (Reliable)
4. ประชุมเจาหนาที่เก็บขอมูล เปนการประชุม เพ่ือซักซอมความเขาใจในประเด็น
คาํ ถามท่ีถามใหต รงกนั ความคาดหวงั ในคาํ ตอบ ประเภทการใหคาํ แนะนาํ วิธกี ารสมั ภาษณ การจดบันทึก
ขอ มูล การหาขอ มูลเพมิ่ เติมในกรณที ี่ยงั ไมไดคาํ ตอบ
5. การเก็บขอ มลู ภาคสนาม เจา หนาท่เี ก็บขอ มลู จะไดรบั การฝกในเรอื่ งวิธีการสัมภาษณ
การบันทกึ ขอมลู และการตรวจสอบความถกู ตอ งของขอ มลู การเก็บขอมลู การสํารวจประชามติ สามารถ
ดําเนินการได 3 ทาง คือ การสัมภาษณแบบเห็นหนา (Face to Face) การสัมภาษณทางโทรศัพท และ
การสงแบบสอบถามทางไปรษณยี 

51

6. การวิเคราะหขอมูล ในกรณีการสํารวจประชามติ การวเิ คราะหข อ มลู สว นมาก ไม
สลบั ซบั ซอนเปนขอมูลแบบรอ ยละ เพือ่ ตคี วามและหยบิ ประเดน็ ท่สี าํ คัญ จัดลําดับความสําคญั

7. การนาํ เสนอผลการสาํ รวจประชามติ มีโวหารที่ใชนําเสนอผลการสํารวจประชามติ
ดังน้ี

7.1โวหารทีเ่ นน นัยสําคัญทางสถิติ นําเสนอผลโดยสรางความเชื่อม่ันจากการอางถึง
ผลท่ีมีนัยสาํ คัญทางสถติ ิรองรบั

7.2 โวหารวา ดวยเปนวทิ ยาศาสตร การนําเสนอผลโดยการอางถึงกระบวนการไดมา
ซงึ่ ขอ มลู ทเ่ี นนการสงั เกตการณ การประมวลขอ มลู ดวยวิธีการที่เปน กลาง

7.3 โวหารในเชิงปริมาณ นาํ เสนอผลโดยใชต วั เลขทส่ี ํารวจไดม าสรา ง
ความนา เชอ่ื ถอื และความชอบธรรมในประเด็นทศ่ี กึ ษา

7.4 โวหารวาดวยความเปนตัวแทน การนําเสนอขอมูลในฐานะท่ีเปนตัวแทนของ
กลมุ ตวั อยางท่ที ําการศกึ ษา

1.6 การประชาพิจารณ
การทําประชาพจิ ารณ หมายถึง การจดั เวทีสาธารณะเพอ่ื ใหป ระชาชนโดยเฉพาะผูเกย่ี วขอ ง

หรือผูทม่ี ีสวนไดเ สียโดยตรง ไดม โี อกาสทราบขอมูลในรายละเอียดเพื่อเปน การเปดโอกาสใหม สี วนใน
การแสดงความคดิ เห็น และมสี ว นรวมในการใหข อมลู และความคดิ เหน็ ตอนโยบายหรือโครงการนนั้ ๆ
ไมวาจะเปนการเหน็ ดว ยหรอื ไมเหน็ ดวยกต็ าม

การจดั ทําประชาพิจารณ เปน กระบวนการหนง่ึ ในการดาํ เนนิ การของรัฐเกี่ยวกับการรับฟง
ความคิดเห็นของประชาชนตามระเบยี บสาํ นักนายกรฐั มนตรี วาดว ยการรับฟงความคดิ เห็นของประชาชน
พ.ศ. 2548 ในเรื่องท่ีเกี่ยวกับการจัดทําหรือการดําเนินโครงการของหนวยงานของรัฐกอนการดําเนิน
โครงการในการรับฟงความคิดเห็นของประชาชน หนวยงานของรัฐตองประกาศใหประชาชนทราบถึง
วิธกี ารรับฟงความคิดเห็น ระยะเวลา สถานที่ ตลอดจนรายละเอียดอื่นที่เพียงพอแกการท่ีประชาชนจะ
เขาใจและแสดงความคดิ เหน็ ได

ขัน้ ตอนการทําประชาพิจารณ
นําเสนอตัวอยางการทําประชาพจิ ารณข องสภารา งรฐั ธรรมนญู เพื่อใหรางรัฐธรรมนูญฉบับท่ีจะ
ทําขึ้นนี้ เปนของประชาชนโดยแทจริง สภารางรัฐธรรมนูญไดแตงต้ังคณะกรรมาธิการ รับฟงความ
คิดเห็น และประชาพิจารณข้ึน เพื่อรวบรวมความคิดเห็นของประชาชนเกี่ยวกับรางรัฐธรรมนูญโดยมี
ข้นั ตอนดังน้ี คือ
ขั้นตอนท่ี 1 สมาชกิ สภารา งรฐั ธรรมนญู นาํ ประเดน็ หลัก และหลกั การสาํ คญั ในการแกไ ขปญ หา
ซง่ึ แยกเปน 3 ประเด็นคอื ประเดน็ เร่ืองสทิ ธิและการมีสว นรวมของพลเมือง ประเด็นเร่ืองการตรวจสอบ

52

การใชอาํ นาจรัฐ และประเดน็ เรื่องสถาบันการเมอื งและความสัมพันธร ะหวางสถาบันการเมืองออกไปรับ
ฟง ความคดิ เหน็ ของประชาชนเบ้ืองตน และนําขอ มูลเสนอกรรมาธิการ ภายในชว งตนเดือนเมษายน

ขั้นตอนที่ 2 กรรมาธิการรับฟงความคิดเห็นและประชาพิจารณออกรับฟงความคิดเห็นจาก
ประชาชนจงั หวัดตา ง ๆ จนถึงเดือนมิถุนายน

ขัน้ ตอนท่ี 3 คณะกรรมาธิการรับฟงความคิดเห็นและประชาพิจารณ สงผลสรุปความคิดเห็นของ
ประชาชนท่ีไดจ ากการจดั ทําสมัชชาระดับจังหวดั ใหก รรมาธกิ ารยกรางรฐั ธรรมนูญ

เรอ่ื งที่ 2 การจดั ทําแผน

2.1 แผน (plan) หมายถึง การตัดสินใจที่กําหนดลวงหนาสําหรับการเลือกใชแนวทางการ
ปฏิบัติการ ประกอบดว ยปจจัยสําคัญ คือ อนาคต ปฏิบัติการและส่ิงที่ตองการใหเกิดข้ึน น่ันคือ องคกร
หรอื แตละบุคคลทตี่ องรับผิดชอบ (ขรรคชยั คงเสนห  และคณะ, 2545)

แผนแบง ตามขอบเขตของกจิ กรรมที่ทํา (Scope of activity) เปน 2 ประเภท คือ
1. แผนกลยุทธ (Strategic plan) เปน แผนท่ีทาํ ข้ึน เพ่ือสนองความตองการในระยะยาว
และรวมกิจกรรมทุกอยางของหนวยงาน ผูบริหารระดบั สูงทว่ี างแผนกลยุทธจะตองกําหนดวัตถุประสงค
ของทัง้ หนวยงาน แลว ตดั สินใจวา จะทําอยางไร และจะจัดสรรทรัพยากรอยางไร จึงจะทําใหสําเร็จตาม
เปาหมายน้นั จะตอ งใชเวลาในการกําหนดกิจกรรมที่แตกตางกันในแตละหนวยงาน รวมทั้งทิศทางการ
ดําเนินงานที่ไมเหมือนกัน ใหอยูในแนวเดียวกัน การตัดสินใจท่ีสําคัญของแผนกลยุทธก็คือ การเลือก
วธิ ีการในการดาํ เนนิ งานและการจัดสรรทรพั ยากรทม่ี อี ยูอยางจํากดั ใหเ หมาะสม เพ่ือทจี่ ะนําพาหนวยงาน
ใหก า วไปขางหนา อยา งสอดคลอ งกับสถานการณแ วดลอมภายนอกท่ีเปล่ียนแปลงตลอดเวลา
2. แผนดาํ เนนิ งานหรือแผนปฏบิ ตั กิ าร (Operational plan) เปน แผนท่กี าํ หนดขน้ึ มาใช
สําหรับแตละกิจกรรมโดยเฉพาะ เพือ่ ใหบรรลเุ ปาหมายของแตล ะกจิ กรรม ซงึ่ เทา กบั เปน แผนงานเพ่ือให
แผนกลยุทธบ รรลผุ ลหรือเปนการนาํ แผนกลยทุ ธไ ปใชน น่ั เอง แผนดําเนนิ งานที่แยกเปนแตละกจิ กรรมก็
ไดแก แผนการผลิต แผนการเงิน แผนการตลาด แผนทรพั ยากรมนษุ ยแ ละแผนอุปกรณ เปน ตน
ปจจบุ นั หนว ยงานไดนาํ แผนทมี่ ขี อบขา ยความรับผดิ ชอบเช่ือมโยงนโยบายกบั แผนงาน
เปน “ยทุ ธศาสตร” คอื การตดั สนิ ใจจากทางเลอื กที่เชื่อวา ดที สี่ ดุ และเปน ไปไดท่ีสุด เรียกวา แผนยทุ ธศาสตร
แผนท่ีดี ตองประกอบดวยคุณลักษณะ ดงั ตอ ไปนี้

 ตอ งกาํ หนดวัตถปุ ระสงคของแผนอยา งชดั เจน
 ตองนําไปปฏิบตั งิ าย และสะดวกตอ การปฏิบัติ
 ตอ งยืดหยนุ ไดต ามสภาพการณ
 ตอ งกาํ หนดมาตรฐานของการปฏิบัติงานไว

53

 ตองมีความละเอยี ดถี่ถว นเปน แผนท่สี มบูรณแบบ
 ตองทาํ ใหเ กิดประโยชนแกผูเก่ียวขอ ง เพอื่ จูงใจใหทกุ คนปฏิบตั ิตามแผนนัน้
2.2 โครงการ (Project)
โครงการ คอื “แผนหรือ เคาโครงการตามท่ีกําหนดไว” เปนสวนประกอบสวนหน่ึงใน
การวางแผนพัฒนาท่ีชว ยใหเหน็ ภาพ และทิศทางการพฒั นา มขี อบเขตที่สามารถติดตามและประเมินผลได
โครงการ (project) ถือเปนสวนประกอบสําคัญของแผน เปนแผนจุลภาคหรือ แผน
เฉพาะเรอ่ื ง ท่ีจัดทาํ ข้นึ เพอ่ื พัฒนาหรือแกป ญหาใดปญหาหน่ึงขององคกร แผนงานที่ปราศจากโครงการ
ยอมเปน แผนงานทไ่ี มส มบูรณ ไมส ามารถนําไปปฏิบตั ใิ หเ ปนรูปธรรมได โครงการจงึ มคี วามสัมพันธกับ
แผนงาน
การเขียนโครงการข้ึนมารองรบั แผนงานยอมเปน สิ่งสาํ คัญและจาํ เปนยิ่ง จะทําใหงายใน
การปฏิบัติและงายตอการติดตามและประเมินผล เพราะถาโครงการบรรลุผลสําเร็จ น่ันหมายความวา
แผนงานและนโยบายน้ันบรรลุผลสาํ เรจ็ ดวย โครงการ จึงเปรียบเสมือนพาหนะท่ีนําแผนปฏิบัติการไปสู
การดาํ เนนิ งานใหเกิดผล เพอ่ื ไปสจู ดุ หมายปลายทางตามทีต่ องการ อีกท้งั ยงั เปน จดุ เชอื่ มโยงจากแผนงาน
ไปสแู ผนเงนิ และแผนคนอีกดวย
โครงการมีลักษณะสําคญั ดงั นี้
1. เปน ระบบ (System) มีขน้ั ตอนการดําเนนิ งาน
2. มวี ตั ถุประสงค (Objective) เฉพาะชัดเจน
3. มีระยะเวลาแนน อน (มจี ดุ เริม่ ตนและจดุ สนิ้ สุดในการดาํ เนนิ งาน)
4. เปน เอกเทศและมผี ูรับผดิ ชอบโครงการอยา งชดั เจน
5. ตองใชท รพั ยากรในการดําเนินการ
6. มีเจาของงานหรือผูจ ัดสรรงบประมาณ
ในปจ จุบันสาํ นกั งานสงเสริมการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยไดใชว ธิ ีการเขยี น
โครงการแบบผสมผสานระหวางแบบประเพณนี ิยม และแบบตารางเหตุผลตอ เน่อื ง ซงึ่ มรี ายละเอยี ดและ
ขั้นตอน ดงั น้ี

หัวขอ 54
1. ชื่อโครงการ
ลกั ษณะ/รูปแบบ/แนวทางการเขียน
2. หลกั การและเหตุผล เปนชื่อที่สั้น กระชับ เขาใจงาย และสื่อไดชัดเจนวาเน้ือหา
สาระของส่ิงที่จะทําคืออะไร โดยท่ัวไปชื่อโครงการ มี
องคป ระกอบ 2 สวน คือ สวนที่ 1 เปนประเภทของโครงการ
เชน โครงการฝก อบรม โครงการสมั มนา โครงการประชมุ เชิง
ปฏิบัติการ สวนท่ี 2 เปนลักษณะหรือความเก่ียวของของ
โครงการ วาเกยี่ วกบั เรือ่ งอะไร หรอื เก่ยี วกบั ใคร เชน กําหนด
ตามตาํ แหนงงานของผเู ขา รว มโครงการ กําหนดตามลักษณะ
ของเน้ือหาวิชาหลักของหลักสูตรหรือประกอบกันทั้งสอง
สวน เชน โครงการอบรมอาชีพไมดอกไมประดับ โครงการ
สรา งเสรมิ สขุ ภาพผสู งู อายุ โครงการจดั การขยะ มูลฝอยชุมชน
เปน ตน
ความสําคญั ของโครงการ บอกสาเหตุหรอื ปญ หาที่ทําใหเกดิ
โครงการนขี้ ้นึ และทส่ี าํ คญั คอื ตองบอกไดว า ถาไดทํา
โครงการแลวจะแกไขปญ หานีต้ รงไหน การเขยี นอธิบาย
ปญ หาที่มาโครงการ ควรนําขอมลู สถานการณป ญ หาจาก
ทอ งถิ่นหรือพ้นื ที่ทจ่ี ะทาํ โครงการมาแจกแจงใหผูอ า นเกดิ
ความเขาใจชดั เจนขน้ึ โดยมหี ลกั การเขียน ดงั น้ี
1. เขยี นในลักษณะบรรยายความ ไมน ิยมเขียนเปน ขอ ๆ
2. เขยี นใหช ดั เจน อานเขาใจงาย และมเี หตุผล

สนับสนุนเพียงพอ ลําดับท่ีหนง่ึ เปนการบรรยายถงึ เหตผุ ล
และความจาํ เปน ในการจัดโครงการโดยบอกท่ีมา และ
ความสาํ คญั ของโครงการนน้ั ๆ ลาํ ดบั ท่สี อง เปนการอธิบาย
ถงึ ปญหาขอขดั ของ หรือ พฤติกรรมทเี่ บ่ยี งเบนจากหลกั การท่ี
ควรจะเปน ซง่ึ ทาํ ใหเกดิ ความเสยี หายในการปฏิบตั งิ าน (หรอื
อาจเขยี นรวมไวใ นลาํ ดบั แรกกไ็ ด)สุดทา ยเปน
การสรปุ วา จากสภาพปญหาท่ีเกิดขึ้น ผูรับผิดชอบจงึ เห็นความ
จําเปน ทจี่ ะตองจดั ทําโครงการขนึ้ ในเรือ่ งอะไร และสําหรบั
ใคร เพือ่ ใหเกดิ ผลอยา งไร

หวั ขอ 55
3. วตั ถปุ ระสงค
ลักษณะ/รูปแบบ/แนวทางการเขยี น
4. เปา หมาย ระบุส่งิ ท่ตี อ งการใหเ กดิ ข้นึ เม่ือดําเนนิ การตามโครงการน้แี ลว
5. กลมุ เปา หมาย โดยตอบคาํ ถามวา “จะทาํ เพือ่ อะไร” หรือ “ทําแลว ไดอะไร”
6. วธิ ดี าํ เนนิ การ โดยตองสอดคลอ งกบั หลกั การและเหตุผล วตั ถุประสงคท ด่ี ี
ควรเปนวตั ถุประสงคเ ชงิ พฤตกิ รรม ซงึ่ สามารถสงั เกตไดแ ละ
วดั ได องคประกอบของวตั ถปุ ระสงคทด่ี ี มดี งั นี้
1. เขา ใจงาย ชดั เจน ไมค ลมุ เครือ
2. เฉพาะเจาะจง ไมก วา งจนเกนิ ไป
3. ระบุถึงผลลัพธที่ตอ งการ วา สงิ่ ทตี่ องการใหเกดิ ขึน้ คอื อะไร
4. สามารถวัดได ทั้งในแงข องปริมาณและคุณภาพ
5. มคี วามเปนไปได ไมเลอ่ื นลอย หรอื ทําไดย ากเกิน

ความเปนจริง คาํ กริยาที่ควรใชในการเขยี นวัตถุประสงค
ของโครงการ แลวทาํ ใหสามารถวดั และประเมินผลได
ไดแ ก คาํ วา เพอ่ื ให แสดง กระทาํ ดําเนนิ การ วัด เลือก
แกไข สาธติ ตดั สินใจ วเิ คราะห วางแผน มอบหมาย
จาํ แนก จัดลําดบั ระบุ อธบิ าย แกปญหา ปรับปรงุ
พฒั นา ตรวจสอบ
ระบสุ ง่ิ ท่ตี อ งการใหเ กิดขน้ึ ทง้ั ในเชิงปรมิ าณ และเชงิ คณุ ภาพ
ในแตละชว งเวลาจากการดําเนนิ การตามโครงการนีแ้ ลว โดย
ตอบคาํ ถามวา “จะทําเทาใด”
ใครคอื กลุม เปา หมายของโครงการ หากกลุม เปาหมายมหี ลาย
กลุมใหบ อกชดั ลงไปวา ใครคือกลมุ เปาหมายหลกั ใครคือ
กลุมเปา หมายรอง
บอกรายละเอยี ดวธิ ีดาํ เนนิ การ โดยระบุเวลาและกจิ กรรมการ
ดําเนินโครงการ (ควรมีรายละเอียดหัวขอกจิ กรรม)

หัวขอ 56
7. งบประมาณ
ลกั ษณะ/รปู แบบ/แนวทางการเขยี น
8. ระยะเวลาดําเนนิ งาน เปน สว นที่แสดงยอดงบประมาณ พรอมแจกแจงคาใชจา ย
9. สถานท่ี ในการดาํ เนนิ กจิ กรรมขนั้ ตา ง ๆ โดยทวั่ ไปจะแจกแจงเปน
10. ผรู บั ผดิ ชอบ หมวดยอ ย ๆ เชน หมวดคาวัสดุ หมวดคาใชจา ย หมวด
11. โครงการ/กจิ กรรมท่ี คา ตอบแทน หมวดคา ครภุ ัณฑ ซง่ึ การแจกแจงงบประมาณจะ
มปี ระโยชนใ นการตรวจสอบความเปน ไปไดแ ละความ
เก่ียวของ เหมาะสม นอกจากนคี้ วรระบุแหลง ทม่ี าของงบประมาณดว ย
วาเปนงบประมาณแผน ดนิ งบชว ยเหลอื จากตา งประเทศ เงนิ กู
หรืองบบริจาค จาํ นวนเทาไร ในการจดั ทําประมาณการ
คาใชจายของโครงการจะตอ งตระหนักวา คาใชจา ยทง้ั หมด
แบงออกไดเปน 2 สวน คือ คา ใชจ า ยจากโครงการ หรือ
งบประมาณสวนทจ่ี า ยจรงิ และคา ใชจ า ยแฝง ไดแก คาใชจ า ย
อ่ืน ๆ ทีเ่ กดิ ขึน้ จรงิ หรือมีการใชจา ยอยจู รงิ แตไมส ามารถระบุ
รายการคา ใชจ ายนัน้ ๆ เปนจํานวนเงินไดอยางชดั เจน ดงั นนั้
ผูค ิดประมาณการตอ งศกึ ษาและทาํ ความเขา ใจในรายละเอียด
โครงการหลกั เกณฑแ ละอตั ราการเบกิ จา ยเงนิ งบประมาณตาม
ระเบยี บดวย
ตอบคําถามวา “ทําเมื่อใด และนานเทาใด” (ระบุเวลาเรม่ิ ตนและ
เวลาสิน้ สดุ โครงการอยางชัดเจน) โดยจะตองระบุ วัน เดือน ป
เชนเดยี วกบั การแสดงแผนภูมิแกนท (Gantt Chart)
เปน การระบสุ ถานท่ีตั้งของโครงการหรอื ระบวุ า กจิ กรรมนน้ั
จะทํา ณ สถานทีแ่ หงใด เพ่อื สะดวกตอ การประสานงานและ
จดั เตรยี มสถานท่ีใหพรอมกอนทีจ่ ะทํากิจกรรมน้นั ๆ
เปน การระบุเพอื่ ใหท ราบวาหนว ยงานใดเปนเจาของ หรือ
รบั ผิดชอบโครงการ โครงการยอ ย ๆ บางโครงการระบุเปน
ชือ่ บคุ คลผรู บั ผิดชอบเปนรายโครงการ
หลาย ๆ โครงการทหี่ นว ยงานดาํ เนนิ งานอาจมคี วามเกย่ี วของกนั
หรอื ในแตล ะแผนอาจมีโครงการหลายโครงการ หรอื บาง
โครงการเปนโครงการยอยในโครงการใหญ ดังนัน้ จงึ ตอง
ระบโุ ครงการทีม่ คี วามเก่ียวของดว ย

57

หวั ขอ ลกั ษณะ/รปู แบบ/แนวทางการเขยี น
12. เครือขา ย/หนวยงานทใ่ี ห
ในการดําเนินการโครงการ ควรจะประสานงานและขอ
การสนบั สนุน ความรวมมือกับหนวยงานอ่ืน หากมีหนวยงานรวมดําเนิน
โครงการมากกวาหนง่ึ หนวยงานตอ งระบุชื่อใหค รบถวน และ
3. ผลทค่ี าดวา จะไดรับ แจกแจงใหช ดั เจนดวยวาหนวยงานท่ีรวมโครงการแตละฝาย
14. การประเมนิ โครงการ จะเขามามีสวนรวมโครงการในสวนใด ซึ่งจะเปนขอมูล
สะทอนใหเห็นวาโครงการจะประสบผลสําเร็จและเกิดผล
15. ตัวชวี้ ดั ผลสาํ เร็จของ ตอ เนอื่ ง
โครงการ เมือ่ โครงการน้ันเสรจ็ สน้ิ แลว จะเกิดผลอยางไรบา งใครเปน
ผไู ดร บั ผลประโยชนโดยตรงและผลประโยชนใ นดา น
ผลกระทบของโครงการ
บอกรายละเอียดการใหไ ดม าซึง่ คาํ ตอบวา โครงการทจี่ ดั นี้มี
ประโยชนแ ละคุมคาอยางไร โดยบอกประเดน็ การประเมนิ /
ตัวชี้วดั แหลง ขอ มูล วธิ ีการประเมนิ ใหสอดคลอ งกบั
วตั ถปุ ระสงคหรอื เปา หมายของโครงการ
1. ตัวชีว้ ัดผลผลติ (output) หมายถงึ ตัวชีว้ ัดท่ีแสดงผลงาน
เปน รปู ธรรมในเชิงปรมิ าณและ / หรอื คณุ ภาพอนั เกิดจากงาน
ตามวตั ถปุ ระสงคข องโครงการ
2. ตัวชีว้ ัดผลลัพธ (out come) หมายถึง ตวั ชว้ี ัดทแี่ สดงถงึ
ผลประโยชนจ ากผลผลติ ท่มี ผี ลตอบคุ คล ชุมชน สงิ่ แวดลอ ม
เศรษฐกจิ และสังคมโดยรวม

เร่อื งท่ี 3 การเผยแพรสูการปฏบิ ัติ

3.1 การเขยี นรายงาน
การเขยี นรายงาน คอื การเขียนรายละเอียดตาง ๆ เก่ยี วกับการดําเนนิ งานของบคุ คลใน

หนวยงาน ซึ่งรายงานแตละประเภทนนั้ กจ็ ะมวี ธิ ีการเขียนทีแ่ ตกตางกนั ออกไป รายงานจงึ เปนส่งิ จําเปน
และสาํ คญั ในการบริหารงาน และการทีจ่ ะเสนอการเขยี นรายงานนั้นใหอ อกมาอยางมีประสทิ ธภิ าพ และ
รวดเรว็ น้ัน ควรท่ีจะมีการวางแผนกาํ หนดเวลาเร่ิมตน และเวลาสน้ิ สุดของแตล ะรายงานไวด วย

58

วิธีการเขยี นรายงาน
1. เขยี นใหส ัน้ เอาแตข อความท่จี ําเปน
2. ใจความสาํ คญั ครบถวนวา ใคร ทําอะไร ทไ่ี หน เม่ือไร อยางไร
3. เขยี นแยกเร่ืองราวออกเปน ประเดน็ ๆ
4. เนือ้ ความทเ่ี ขียนตองลําดับไมส ับสน
5. ขอมูล ตัวเลข หรือสถิติตา ง ๆ ควรไดมาจากการพบเห็นจริง
6. ถาตอ งการจะแสดงความคดิ เห็นประกอบ ควรแยกความคิดออกจากตวั ขา วหรือ

เร่อื งราวทเี่ สนอไปน้นั
7. การเขยี นบันทกึ รายงาน ถา เปน ของทางราชการ ควรเปน รปู แบบทใ่ี ชแนน อน
8. เม่ือบันทกึ เสร็จแลว ตองทบทวนและตง้ั คําถามในใจวา ควรจะเพม่ิ เติมหรือตัดทอน

สวนใดทงิ้ หรือตอนใดเขยี นแลว ยงั ไมชดั เจน ก็ควรจะแกไขใหเ รยี บรอย
วธิ ีการเขยี นรายงานจากการคนควา
1. รายงานคน ควา เชงิ รวบรวม เปน การรวบรวมขอมูลจากแหลงตาง ๆ มาเรยี บเรยี ง

ปะตดิ ปะตอ กันอยา งมีระบบระเบียบ
2. รายงานคน ควา เชงิ วเิ คราะห เปนการนาํ ขอมลู ตาง ๆ ท่ไี ดม าวเิ คราะห หรอื คน หา

คาํ ตอบในประเดน็ ใหช ดั เจน
วิธีการนําเสนอรายงาน
1. รายงานดวยปากเปลา (Oral Reports) หรอื เสนอดว ยวาจา โดยการเสนอแบบบรรยาย

ตอที่ประชุมตอ ผูบังคับบัญชา ฯลฯ ในกรณีพิเศษเชนน้ี ควรจดั เตรียมหวั ขอ ที่สาํ คัญ ๆ ไวใ หพรอ ม โดย
การคดั ประเดน็ เร่อื งท่สี าํ คญั จัดลาํ ดับเรื่องทจ่ี ะนําเสนอกอนหนาหลังไว

2. รายงานเปน ลายลักษณอ ักษร (Written Reports) มักทาํ เปนรูปเลม เปนรปู แบบการ
นําเสนออยา งเปน ทางการ (Formal Presentation)

ลักษณะของรายงานทด่ี ี
1. ปกสวยเรียบ
2. กระดาษทใี่ ชม ีคณุ ภาพดี มขี นาดถกู ตอง
3. มหี มายเลขแสดงหนา
4. มีสารบญั หรือมหี วั ขอ เรื่อง
5. มีบทสรปุ ยอ
6. การเวนระยะในรายงานมคี วามเหมาะสม
7. ไมพมิ พข อ ความใหแนน จนดลู านตาไปหมด

59

8. ไมม ีการแก ขดู ลบ
9. พิมพอยางสะอาดและดเู รียบรอย
10. มผี งั หรอื ภาพประกอบตามความเหมาะสม
11. ควรมกี ารสรุปใหเ หลอื เพยี งสั้น ๆ แลว นํามาแนบประกอบรายงาน
12. จดั รปู เลมสวยงาม
3.2 การเขียนโครงงาน
โครงงาน เปนกิจกรรมการเรียนการสอนทเี่ นน ผูเรยี นเปน สําคัญอยางแทจรงิ เพราะผูเ รยี น
เปนผทู ่สี รา งความรดู ว ยตนเอง เรม่ิ จากการเลือกหวั ขอหรอื ปญหาที่มาจากความสนใจ ความสงสยั หรอื
ความอยากรูอยากเหน็ ของตนเอง หวั ขอของโครงงานควรเปนเร่ืองใหม ทเี่ ฉพาะเจาะจง และทส่ี ําคญั ตอง
เหมาะสมกับความรูค วามสามารถของตน การเขยี นโครงงานเปนการกําหนดกรอบในการทาํ งาน การเขียน
โครงงานโดยทั่วไปจะมอี งคป ระกอบเชน เดยี วกับการเขียนโครงการ แตโ ครงงานเปนงานท่ีทําเสรจ็ แลว
จะมชี ้ินงานดวยเม่ือมีโครงงาน และดาํ เนนิ การจดั ทาํ โครงงานเสร็จเรยี บรอยแลว ชน้ิ สดุ ทา ย คอื การเขียน
รายงานโครงงาน
การเขียนรายงานโครงงาน โดยทวั่ ไปมอี งคป ระกอบดงั น้ี
1. ช่อื โครงงาน ชอ่ื ผูทาํ โครงงาน
2. คํานาํ - สารบญั
3. ท่ีมาของโครงงาน อธบิ ายเหตุผลในการทาํ โครงงานน้ี
4. วัตถปุ ระสงคข องการทาํ โครงงาน
5. วธิ ดี าํ เนนิ การควรแยกเปน 3 ข้ันตอน

ข้ันตอนที่ 1 การเตรียมการ
ขั้นตอนท่ี 2 กระบวนการ วิธีดําเนนิ งานโครงงาน
ขนั้ ตอนที่ 3 ผลงานโครงงาน ประโยชนทไ่ี ดร บั
6. สรปุ ผลและขอ เสนอแนะ

60

กิจกรรมบทที่ 5

คําชี้แจง

ใหผ เู รยี นตอบคําถามตอ ไปน้ี โดยเขยี นตอบลงในสมุดบันทึกกจิ กรรมของผเู รียน แลว ตรวจสอบ
ความถูกตอ งจากแนวเฉลยกจิ กรรมทายหนงั สือเรียน

1. เขยี นการเตรียมประเดน็ หนง่ึ ประเดน็ ใดในการจัดทําเวทปี ระชาคมโดยใชตาราง
2. บอกขอ ดีของการจดั สนทนากลมุ
3. บอกประโยชนข องการสมั มนา
4. การสํารวจประชามตมิ กี ป่ี ระเภท อะไรบาง
5. บอกลกั ษณะของรายงานท่ดี มี กี ่ขี อ อะไรบา ง
6. ใหผเู รยี นศกึ ษาคน ควาความรใู นเรอ่ื งที่ตนเองสนใจแลวนาํ มาเขียนรายงานในรปู แบบการ
เขียนรายงานคน ควาเชงิ รวบรวม ไมน อ ยกวา 1 หนากระดาษ
7. เขยี นสรปุ ลกั ษณะของโครงงานหน่งึ หวั ขอ โดยระบุทมี่ า/ชอ่ื ผเู ขยี นดวย
8. เขียนสรปุ การทาํ งาน/กจิ กรรมเปน กลุม นน้ั มีประโยชน ทําใหไ ดพ ฒั นาตนเองอยางไร

61

บทท่ี 6
บทบาท หนา ท่ีของผนู าํ สมาชิกทดี่ ขี องชุมชนและสงั คม

สาระสําคญั
สิง่ สาํ คญั ทมี่ ีผลตอ ความสาํ เรจ็ ของการพัฒนาชุมชน และสงั คม ก็คือ ผูนํา เพราะผูนํามีภาระหนาท่ี

และความรับผิดชอบท่ีจะตองวางแผน สั่งการ ดูแล และควบคุมใหการทํางานใด ๆ สําเร็จซ่ึงในการ
ปฏบิ ัตงิ านตาง ๆ จะมีการแบงบทบาท หนาที่ ความรับผดิ ชอบ เพ่อื ใหการทํางานเปนไปดวยความราบร่ืน
มีปญหาอุปสรรคนอยท่ีสุด งานสําเร็จตามวัตถุประสงคที่ตั้งไว และเกิดประโยชนตอองคการ ซ่ึงการ
จดั ทําและขบั เคลอื่ นแผนพัฒนาชมุ ชน และสงั คมจะสําเร็จไดก็จะตอ งมผี นู าํ และผตู ามท่ีดี
ผลการเรยี นรทู ่ีคาดหวงั

เม่อื ศึกษาบทท่ี 6 จบแลว ผูเรียนสามารถ
1. รูและเขา ใจบทบาท หนา ทข่ี องผูน าํ ชุมชน
2. เปนผนู ํา ผูตามในการจัดทําและขับเคลื่อนแผนพฒั นาตนเอง ครอบครวั ชุมชน สังคม
ขอบขา ยเนื้อหา

เร่อื งที่ 1 ผนู ําและผูตาม
เรอื่ งที่ 2 ผูน ํา ผูตาม ในการจดั ทาํ แผนพฒั นาชุมชน สังคม
เร่ืองที่ 3 ผูน ํา ผูตามในการขบั เคล่อื นแผนพฒั นาตนเอง ชมุ ชน สังคม

62

เรือ่ งที่ 1 ผูนําและผูตาม
ในการจัดทําและขับเคล่ือนแผนพัฒนาชุมชน สังคม สิ่งสําคัญที่มีผลตอความสําเร็จของการ

พฒั นาชมุ ชน และสังคม ก็คอื ผนู ํา เพราะผนู าํ มภี าระหนาทแี่ ละความรับผิดชอบท่ีจะตองวางแผน ส่ังการ
ดูแล และควบคุมใหการทาํ งานใด ๆ สําเร็จ ซงึ่ ในการปฏบิ ตั งิ านตา ง ๆ จะมกี ารแบงบทบาท หนาที่ ความ
รับผิดชอบ เพื่อใหการทํางานเปนไปดวยความราบรื่น มีปญหา อุปสรรคนอย และงานสําเร็จตาม
วัตถุประสงคที่ตั้งไว ซึ่งการจัดทําและขับเคลื่อนแผนพัฒนาชุมชน สังคม จะสําเร็จไดตองอาศัยการ
ทาํ งานทม่ี ีผูนําและผตู ามทีด่ ี
1.1 ผนู าํ

ความหมายของผนู ํา
ผูนํา (Leader) คอื บุคคลท่มี คี วามสามารถในการชกั จงู ใหคนอน่ื ทํางานในสวนตาง ๆ ที่ตองการ

ใหบ รรลุเปา หมายและวตั ถปุ ระสงคทตี่ ้ังไว ท้งั น้ีผนู ําอาจเปนบุคคลท่มี าจากการเลอื กต้งั หรอื แตงตั้ง หรือ
การยกยองข้ึนมาของกลุม เพื่อใหทําหนาท่ีเปนผูชี้แนะและชวยเหลือใหกลุมประสบความสําเร็จ และมี
การเรียกชื่อผูนําแตกตางกันออกไปตามลักษณะงานและองคการที่อยู เชน ผูบริหาร ผูจัดการ ประธาน
กรรมการ ผูอ ํานวยการ อธกิ ารบดี ผวู า ราชการ นายอําเภอ กํานัน เปน ตน

องคป ระกอบของความเปน ผนู ํา
1. ความรู เชน วชิ าการ รูรอบ รูตน รคู น รหู นา ท่ี เปนตน
2. ความคิดและจิตใจ เชน คิดเชิงบวก คิดเชิงวิเคราะห คิดเชิงระบบ หลักคิด สมาธิ วิสัยทัศน

คดิ รเิ ริม่ สรางสรรค เปน ตน
3. บุคลิกภาพ เชน การวางตน ความมั่นใจ เอกลกั ษณ อารมณ การพูด การเปน ผใู ห เปน ตน
4. ความสามารถ เชน รูปแบบการทาํ งาน การตัดสนิ ใจ เปน ตน

ประเภทของผนู ํา
ผนู ําตามลักษณะของการใชอาํ นาจหนา ท่ี แบง ไดเ ปน 3 ประเภท คือ
1. ผนู าํ แบบเผด็จการ (Autocratic Leadership) หมายถงึ ผูนําที่เนน การบงั คับบัญชาและการออก

คําสงั่ มักจะทําการตดั สินใจดวยตนเองเปนสว นใหญ และไมคอ ยมอบหมายอํานาจหนา ท่ใี หแกผ ตู ามหรอื
ผใู ตบังคับบัญชามากนัก ลักษณะของผนู าํ ชนิดนเี้ ปนลกั ษณะเจานาย

2. ผูนําแบบประชาธิปไตย (Democratic Leadership) เปนผูนําที่ใหความสําคัญกับผูตามหรือ
ผูใตบังคับบัญชา ไมเนนการใชอํานาจหนาที่ หรือกอใหเกิดความเกรงกลัวในตัวผูนํา แตจะใหโอกาส
ผตู าม ไดแ สดงความคดิ เหน็ ในการปฏบิ ตั งิ านทกุ คน จะมีโอกาสเขา รวมพิจารณาและรว มตัดสนิ ใจไดดว ย

63

3. ผนู าํ แบบเสรนี ยิ ม (Laissez – faire or Free – rein Leadership) ผนู าํ ชนดิ นี้จะใหอ สิ ระเตม็ ทีก่ ับ
ผูตาม หรือใหผูตามสามารถทําการใด ๆ ตามใจชอบ ผูตามจะตัดสินปญหาตาง ๆ ดวยตนเอง และอาจ
ไดรับสิทธิในการจดั ทาํ เปา หมายหรอื วตั ถุประสงค หรอื จดั ทาํ แผนงานตา ง ๆ ได

ผนู ําตามลักษณะการจัดการแบบมงุ งานกบั มุงคน แบงได 2 ประเภท คอื
1. ผนู าํ แบบมุง งาน (Job Centered) ผูนําชนิดนี้ใหความสําคัญตองาน โดยถือวาคนเปนปจจัยท่ี
จะนํามาใชชวยใหการทํางานประสบความสําเร็จ ซึ่งจะตองควบคุมดูแลอยางใกลชิด และไมควรมอบ
อํานาจการตดั สินใจใหกบั ลูกนอง
2. ผนู าํ แบบมงุ คน (Employee Centered) ผูนําชนิดนี้ใหความสําคัญและเห็นคุณคาของคนมีความ
เชอ่ื ม่ันในตัวลกู นองหรอื ผูตาม จะไมขัดขวาง และคอยใหค วามชวยเหลือสนับสนุน สงเสริมใหลูกนองมี
สว นรว มในการตัดสินใจตา ง ๆ
ผูนําตามลักษณะการยอมรับจากกลมุ หรือสงั คม แบง ได 5 ประเภท คือ
1. ผูน าํ ตกทอด (Hereditary Leader) คือ ผูท ่กี ลมุ หรือสงั คมใหก ารยอมรับในลกั ษณะท่ีเปน การ
สบื ทอด เชน การไดรบั ตาํ แหนง ตกทอดมาจากบรรพบรุ ุษ หรือผทู เี่ ปน ท่เี คารพนับถือของกลุมหรือสังคม
นั้นมากอ น
2. ผนู าํ อยา งเปนทางการ (Legal Leader) คือ บคุ คลท่ีกลมุ หรือสังคมใหการยอมรับในลักษณะท่ี
เปนทางการ เชน การไดรับการแตงต้ังหรือไดรับการเลือกต้ังอยางเปนทางการ เน่ืองจากมีคุณสมบัติ
เหมาะสมทจี่ ะเปนผนู าํ
3. ผูนาํ ตามธรรมชาติ (Natural Leader) คือ ผูนาํ ท่กี ลมุ หรือสังคมยอมรับสภาพการเปนผูนําของ
บุคคลใดบคุ คลหน่งึ ใหเ ปนผนู าํ กลุมไปสเู ปา หมายอยางไมเ ปน ทางการ และผูนํากป็ ฏบิ ัตไิ ปตามธรรมชาติ
ไมไ ดมีการตกลงกันแตประการใด
4. ผูนําลักษณะพิเศษ หรือผูนาํ โดยอํานาจบารมี (Charismatic Leader) คือ ผูท่ีไดรับการยอมรับ
จากกลมุ หรอื สังคมในลักษณะทเี่ ปนเพราะความศรทั ธา ทง้ั น้เี น่ืองจากมีความเคารพ เช่ือถือเพราะบุคคลนั้น
มีคุณสมบัตพิ เิ ศษท่เี ปนที่ยอมรบั ของกลมุ
5. ผูนําสัญลักษณ (Symbolic Leader) คือ บุคคลท่ีไดรับการยอมรับในลักษณะที่เปนเพราะ
บคุ คลน้นั อยูในตาํ แหนง หรือฐานะอนั เปน ทีเ่ คารพยกยองของคนท้งั หลาย
คณุ ลกั ษณะของผูนํา
1. ทางความรูและสตปิ ญญา เชน รูรอบ มที กั ษะการคิดทีด่ ี ชอบรเิ รม่ิ สรา งสรรค เปนตน
2. ทางรางกาย เชน มีสุขภาพดี มีบุคลิกที่ดดู ี เปน ตน
3. ทางอารมณแ ละวุฒภิ าวะ เชน สมาธิดี มีความเชือ่ ม่ันในตนเอง ปรับตัวและมคี วามยืดหยนุ สงู
เปน ตน

64

4. ทางอุปนสิ ยั เชน นาเชอื่ ถอื ไวใจได กลา ทจี่ ะเผชญิ ปญ หาอปุ สรรค รบั ผิดชอบดี มุงมัน่
อดทน พากเพียร พยายาม ชอบสงั คม เปน ตน

ผนู ําทดี่ ี
ผนู าํ ท่ีดี ควรมคี ณุ สมบตั ิ ดงั น้ี
1. วสิ ยั ทศั น (Vision) ผูน ําทดี่ ีตอ งมีวสิ ัยทศั น การมีวิสยั ทศั นเปน การมองการณไ กล เพ่ือกําหนด
ทศิ ทางทีค่ วรจะเปนในอนาคต การมองเห็นกอ นคนอน่ื จะทาํ ใหป ระสบความสาํ เร็จกอน และเปนแรงขับ
ท่นี าํ ไปสูจดุ หมายทต่ี อ งการ และผูนาํ จะตองสามารถส่ือสารวิสยั ทัศนของตนไปยังผูเกี่ยวของได และชักจูง
หรือกระตุนใหผ ูต ามพงึ ปฏิบตั ไิ ปตามวสิ ยั ทัศนของผูน าํ นน้ั ๆ
2. ความรู (Knowledge) การเปน ผูนํานนั้ ความรูเ ปน สิง่ จาํ เปนทสี่ ดุ ความรูในท่ีนมี้ ิไดหมายถึง
เฉพาะความรูเกีย่ วกับงานในหนา ที่เทา น้นั หากแตรวมถึงการใฝหาความรูเพ่ิมเติมในดานอื่น ๆ ดวย การจะ
เปนผูน ําทีด่ ี หัวหนางานจึงตองเปนผูรอบรู ย่ิงรอบรูมากเพียงใด ฐานะแหงความเปนผูนําก็จะยิ่งมั่นคง
มากขึน้ เทานนั้
3. ความริเริ่ม (Initiative) ความริเร่ิม คือ ความสามารถที่จะปฏิบัติสิ่งหน่ึงสิ่งใดในขอบเขต
อํานาจหนาท่ีไดดวยตนเอง โดยไมตองคอยคําส่ัง หรือความสามารถในการแสดงความคิดเห็นที่จะแกไข
ส่งิ หน่งึ สิ่งใดใหดขี น้ึ หรอื เจริญขึ้นไดด ว ยตนเอง ความริเร่ิมจะเจริญงอกงามได หัวหนางาน จะตองมีความ
กระตอื รอื รน คอื มีใจจดจอ งานดี มีความเอาใจใสตอ หนา ท่ี มพี ลังใจทตี่ อ งการความสาํ เร็จอยเู บือ้ งหนา
4. มคี วามกลาหาญและความเดด็ ขาด (Courage and Firmness) ผูนาํ ท่ดี จี ะตองไมก ลวั อันตราย
ความยากลําบาก หรอื ความเจบ็ ปวดใด ๆ ท้ังทางกาย วาจา และใจ ผนู าํ ท่มี คี วามกลา หาญ จะชวยใหสามารถ
เผชญิ ตองานตาง ๆ ใหสาํ เรจ็ ลลุ ว งไปได นอกจากความกลา หาญแลว ความเด็ดขาดก็เปนลักษณะหนึ่งที่
จะตองทําใหเกดิ ในตวั ของผูนาํ
5. การมีมนุษยสัมพันธ (Human Relations) ผูนําท่ีดีจะตองรูจักประสานความคิด ประสาน
ประโยชนสามารถทํางานรว มกับคนทกุ เพศ ทุกวัย ทุกระดบั การศกึ ษาได ผนู าํ ที่มีมนษุ ยสัมพนั ธดี จะชว ยให
ปญหาใหญกลายเปนปญหาเล็กได
6. มีความยุติธรรมและซื่อสัตยสุจริต (Fairness and Honesty) ผูนําที่ดีจะตองอาศัยหลักของ
ความถูกตอง หลกั แหงเหตุผลและความซ่อื สัตยส จุ ริตตอ ตนเองและผูอ ื่น เปนเคร่ืองมือในการวนิ จิ ฉยั ส่ังการ
หรือปฏิบตั งิ านดวยจติ ที่ปราศจากอคติ ปราศจากความลาํ เอียง ไมเลน พรรคเลน พวก
7. มคี วามอดทน (Patience) ความอดทนจะเปน พลังอันหนึ่งท่จี ะผลกั ดันงานใหไ ปสู
จดุ หมายปลายทางไดอ ยา งแทจริง

65

8. มีความต่ืนตัว ( Alertness ) ความตื่นตัว หมายถึง ความระมัดระวัง ความสุขุม รอบคอบ
ความไมประมาท ไมย ดื ยาดหรือขาดความกระฉับกระเฉง มีความฉับไวในการปฏบิ ตั งิ านทันตอ เหตุการณ
ความต่นื ตวั เปน ลักษณะท่ีแสดงออกทางกาย และทางจติ ใจ จะตอ งหยุดคิดไตรตรองตอเหตุการณตาง ๆ
ทเ่ี กดิ ข้นึ รูจ กั ใชด ลุ ยพินจิ ทจี่ ะพจิ ารณาสงิ่ ตา ง ๆ หรอื เหตุการณตา ง ๆ ไดอยา งถูกตอง คือ ผูนําท่ีดีจะตอง
รจู กั วิธีควบคมุ ตวั เอง นั่นเอง (Self Control)

9. มคี วามภกั ดี (Loyalty)การเปนผนู าํ หรอื หวั หนา ทด่ี นี ้ันจาํ เปน ตอ งมคี วามจงรักภักดตี อ หมูคณะ
ตอสวนรวมและตอองคก าร ความภักดนี ้ี จะชว ยใหผนู ําไดรับความไววางใจ และปกปองภัยอันตรายใน
ทกุ ทศิ ไดเปน อยางดี

10. มคี วามสงบเสงีย่ มไมถอื ตัว(Modesty)ผนู าํ ทีด่ ีจะตองไมหยิ่งยโสไมจองหอง ไมวางอาํ นาจ และ
ไมภ มู ิใจในสิ่งทไี่ รเหตุผล ความสงบเสง่ยี มนี้ถามีอยูในผูนําหรือหัวหนางานคนใดแลว ก็จะทําใหผูตาม
หรือลกู นองมคี วามนบั ถือ และใหค วามรว มมือเสมอ

การเสรมิ สรา งภาวะผนู าํ ชมุ ชน
การเสรมิ สรางภาวะผนู ําชุมชน หมายถงึ การทาํ ใหผ นู ําชุมชนมีภาวะผูนําเพ่ิมข้ึน หรือการทําให
ผูนําชุมชนมีการปรับปรุงความสามารถในการทําหนาที่หรือการเขาไปมีบทบาทในแตละดานใหกับชุมชน
ไดดีขึ้น การเสรมิ สรา งภาวะผูนํา ไดแ ก การพฒั นาบุคลิกภาพ การพัฒนารูปลักษณ การพัฒนาทักษะใน
การติดตอสือ่ สาร การพัฒนาความทรงจาํ และการพฒั นาความคดิ ริเริ่มสรา งสรรคโดยมรี ายละเอียดดงั น้ี
การพฒั นาบุคลกิ ภาพของผนู าํ ไดแ ก การเสริมสรา งมนษุ ยสมั พันธ เชน การควบคุมตนเอง การรับ-
ฟงผอู น่ื การมคี วามซือ่ สตั ยต องาน เพ่อื นรวมงาน การรูจักถอมตน การใหความรวมมือกับผูอ่ืน การถนอม-
นาํ้ ใจผอู นื่ เปนตน การเขา ใจความตอ งการของชมุ ชนและการสรางภาพลักษณ เชน ความม่ันใจในตัวเอง
แรงจูงใจในการทํางาน การปรับตัวเขากบั ผูอืน่ การแสดงความคิดเหน็ เปนตน
การพฒั นารูปลกั ษณข องผนู ํา ไดแก การออกกําลังกาย การรับประทานอาหารที่เปนประโยชน
ถูกหลกั โภชนาการ การรกั ษารูปรา งและสัดสวน การรจู กั การแตง กาย และการพฒั นามารยาท เชน มารยาท-
ในการแนะนําตัว มารยาทในโตะอาหาร มารยาทตอคนรอบขาง มารยาทในท่ีทํางาน มารยาทในการ
ประชุม เปนตน
การพฒั นาทกั ษะในการติดตอ ส่ือสาร ไดแก การพูด การฟง การสื่อสารทางโทรศัพท การพูดใน
ทช่ี มุ ชน การวิเคราะหกลุม ผฟู ง การวเิ คราะหเนอ้ื หา การอาน การเขียน การใหค าํ แนะนํา คาํ ปรึกษา
การพฒั นาความทรงจํา ไดแก การจาํ รายละเอยี ดของงาน การจาํ รายละเอียดเก่ยี วกับบคุ คล
การจําเกยี่ วกับตวั เลข
การพัฒนาความคิดริเริ่มสรางสรรค เปน การพัฒนาเพ่ือหาวิธีการใหม ๆ ทําใหกลาคิด กลาแสดงออก
ทาํ ใหมองโลกกวาง และมคี วามยดื หยนุ สรา งผลงานใหม ๆ

66

ภาวะผนู าํ ของชมุ ชน
1. ดานการบรหิ ารตนเอง ผนู าํ ควรเปน ผูมคี วามรูความสามารถ มคี ุณธรรม ศีลธรรม จริยธรรม
มีวินยั ในตนเอง และมีบคุ ลกิ ภาพดี
2. ดานการบรหิ ารงานผนู าํ ควรมกี ารวางแผนการปรับปรุงแกไ ขงบประมาณการเงิน บัญชี การบรหิ าร
งบประมาณ การพัฒนางานอยางตอเน่ือง การควบคุมและประเมินผล การสรางและการพัฒนาทีมงาน
และการมีความรบั ผิดชอบตอชมุ ชน
3. ดานการบรหิ ารสังคม ผนู าํ ควรมีมนษุ ยสัมพนั ธท ด่ี ี ความเปนประชาธปิ ไตย การประสานงานดี
และการเปน ทป่ี รึกษาที่ดี
หนาทข่ี องผนู ําชมุ ชน
ในการทําหนาที่เปนผูนําชุมชนน้ัน จะตองเปนผูรักษาหรือประสานใหสมาชิกของชุมชนอยู
รวมกัน คอื ตองอยใู กลช ิดกบั ชมุ ชน มคี วามสัมพันธก ับคนในชมุ ชน และเปนท่ียอมรับของคนในชุมชน
อีกทง้ั ผนู ําจะตอ งเปน ผูปฏบิ ตั ิภารกิจของชุมชนใหบรรลวุ ัตถุประสงค คือ ตองรบั ผิดชอบในกระบวนการ
วิธกี ารทาํ งานดวยความมัน่ คงและเขาใจ และตอ งทาํ งานใหบรรลุเปาหมาย นอกจากนั้น ผนู ําชมุ ชนจะตอง
มีบทบาทในการสนับสนุนใหเกิดการติดตอสัมพันธในกลุม คือ จะตองปฏิบัติงานในลักษณะอํานวย
ความสะดวกใหสมาชิกในชุมชนเกิดการติดตอสัมพันธและปฏิบัติตอกันดวยดี การติดตอสื่อสารที่ดี
จงึ เปนสงิ่ สาํ คญั และเปนการชวยใหหนา ทีผ่ นู ําชมุ ชนบรรลเุ ปาหมาย
แนวทางในการทาํ หนา ท่ผี ูนาํ ชมุ ชน
1. สรางความสามัคคใี หเ กิดขน้ึ ในชมุ ชน
2. กระตุน ใหส มาชกิ ทําส่ิงท่ีเปนประโยชนตอชมุ ชน
3. พัฒนาสมาชกิ ใหเ กิดภาวะผูน ํา
4. รว มกบั สมาชกิ กําหนดเปา หมายของชุมชน
5. บรหิ ารงาน และประสานงานในชมุ ชน
6. ใหค าํ แนะนาํ และช้ีแนวทางใหก บั ชมุ ชน
7. บาํ รุงขวัญสมาชกิ ในชุมชน
8. เปน ตัวแทนชุมชนในการตดิ ตอประสานงานกบั หนว ยงานอน่ื ๆ
9. รบั ผดิ ชอบตอผลการกระทาํ ของชุมชน
บทบาทผูน าํ ชุมชน
ดา นเศรษฐกิจ
1. ทําใหครวั เรอื นสามารถพ่ึงตนเองได
2. สง เสรมิ อาชีพท่ีตอบสนองตอ ความตองการของชมุ ชน

67

3. สงเสรมิ วิสาหกิจชุมชนตามความเหมาะสม
ดา นการจดั การทรัพยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอมในชุมชน
1. บริหารจดั การทรพั ยากรธรรมชาตอิ ยางเหมาะสม
2. เสริมสรา งสภาพแวดลอมท่ดี ี
3. วางระบบโครงสรา งพ้ืนฐานเพยี งพอตอความตองการ
ดานสุขภาพอนามัย
1. วางระบบโครงสรา งพ้นื ฐานเพ่อื สุขภาพจากการมสี วนรว มของชุมชน
2. จัดการเพือ่ เสริมสรางสุขภาพ
3. การปองกนั โรค
4. การดูแลสุขภาพดวยตนเอง
ดา นศาสนา วฒั นธรรม และประเพณี
1. การนับถือศาสนาทีย่ ดึ เหนีย่ วจติ ใจ
2. การมวี ิถีชวี ติ แบงปนเออ้ื อาทร
3. การอนรุ กั ษส ืบสานวฒั นธรรมประเพณขี องชมุ ชน
ดานการพัฒนาคน
1. การจัดการความรู / ภมู ปิ ญ ญา
2. การพฒั นาผนู ํา / สมาชกิ ในชมุ ชน
ดานการบรหิ ารจดั การชุมชน
1. การจดั ทาํ ระบบขอมูล
2. การจัดทาํ แผนชมุ ชน
3. การจดั สวัสดิการชมุ ชน
4. การเสรมิ สรา งการเมือง การปกครองตามระบอบประชาธปิ ไตย
ดานความมนั่ คงปลอดภัยในชีวติ และทรัพยสนิ
1. การปองกนั รกั ษาความปลอดภยั ในชวี ติ และทรัพยสนิ ของชมุ ชน
2. การปอ งกนั ภยั ธรรมชาติ
1.2 ผูต าม
ความหมายของผตู าม (Followers) และภาวะผตู าม (Followership)
ผูตาม และภาวะผูตาม หมายถึง ผูป ฏบิ ตั ิงานในองคก ารที่มีหนาท่ี และความรับผิดชอบท่ีจะตอง
รบั คําส่งั จากผูน ําหรือผูบังคบั บัญชามาปฏิบัตใิ หสําเร็จและบรรลุวตั ถปุ ระสงค

68

พฤติกรรมของผตู าม 5 แบบ ดงั น้ี
1. ผูตามแบบหางเหนิ มีลักษณะเปน คนเฉ่ือยชา มคี วามเปนอิสระ และมคี วามคิดสรา งสรรคส งู
สวนมากเปนผตู ามทีม่ ีประสทิ ธผิ ล มปี ระสบการณ และผา นอุปสรรคมากอ น
2. ผตู ามแบบปรับตาม หรอื เรียกวา ผตู ามแบบครับผม มีลักษณะเปน ผทู ่ีมคี วามกระตอื รือรน
ในการทํางาน แตขาดความคดิ สรางสรรค
3. ผูตามแบบเอาตัวรอดมลี กั ษณะเลือกใชพ ฤตกิ รรมแบบใดขน้ึ อยกู บั สถานการณทจ่ี ะเอือ้ ประโยชน
กบั ตวั เองไดมากที่สดุ และมคี วามเส่ียงนอ ยทส่ี ดุ
4. ผตู ามแบบเฉือ่ ยชา มีลักษณะชอบพงึ่ พาผูอ น่ื ขาดความอสิ ระ ไมม คี วามคดิ ริเร่มิ สรา งสรรค
5. ผูต ามแบบมปี ระสทิ ธผิ ล มลี ักษณะเปน ผูทมี่ คี วามตั้งใจในการปฏิบตั ิงานสงู มีความสามารถ
ในการบรหิ ารจดั การงานไดด ว ยตนเอง
ลักษณะผตู ามที่มีประสทิ ธผิ ล ดงั น้ี
1. มีความสามารถในการบรหิ ารจัดการตนเองไดด ี
2. มีความผูกพันตอ องคก ารและวตั ถุประสงค
3. ทํางานเต็มศกั ยภาพ และสดุ ความสามารถ
4. มีความกลาหาญ ซ่ือสตั ย และนา เชอ่ื ถอื
การพฒั นาศักยภาพตนเองของผูตาม
การพัฒนาลกั ษณะนิสัยตนเองใหเปนผูตามทมี่ ปี ระสิทธิผล มี 7 ประการ คอื
1. ตอ งมีนสิ ยั เชิงรกุ (Be Proactive)
2. เร่มิ ตน จากสวนลึกในจติ ใจ (Begin with the end in Mind)
3. ลงมือทาํ สิ่งแรกกอ น (Put first Things first)
4. คดิ แบบชนะทัง้ สองฝาย (Think Win-Win)
5. เขาใจคนอนื่ กอ นจะใหคนอ่นื เขา ใจเรา (Seek first to Understand, Then to be Understood)
6. การรวมพลัง (Synergy) หรือทํางานเปนทีม (Team Work)
7. ลบั เล่อื ยใหค ม หรือพฒั นาตนเองอยูเสมอ (Sharpen The Saw)
แนวทางสง เสรมิ และพฒั นาผตู ามใหม คี ุณลกั ษณะผูตามทพี่ งึ ประสงค มดี ังน้ี
1. การดแู ลเอาใจใส เรอื่ งความตอ งการขนั้ พ้นื ฐานของมนษุ ยใหก ับสมาชกิ และเปน ธรรม
2. การจูงใจดว ยการใหรางวัลคําชมเชย
3. การใหค วามรู และพัฒนาความคิดโดยการจดั โครงการฝก อบรม สัมมนา และศึกษาดงู าน
4. ผนู าํ ตอ งปฏิบัติตนใหเ ปนแบบอยาง
5. มีการประเมนิ ผลการปฏิบตั ิงานอยางตอ เน่อื ง

69

6. ควรนําหลกั การประเมนิ ผลงานท่ีเนนผลสมั ฤทธิ์
7. สงเสรมิ การนําหลักธรรมมาใชใ นการทาํ งาน
8. การสงเสรมิ สนับสนนุ ใหผ ูต ามนาํ หลกั ธรรมาภบิ าลมาใชในการปฏิบตั ิงานอยา งจรงิ จัง

เรอ่ื งท่ี 2 ผูนาํ ผตู ามในการจัดทาํ แผนพัฒนาชุมชน สังคม
แผนพฒั นาชุมชน สงั คม มชี อื่ เรยี กแตกตา งกนั ไปในแตล ะทองถิน่ เชน แผนชุมชน แผนชมุ ชน-

พึ่งตนเอง แผนชีวิต แผนชีวิตชุมชน แผนชีวิตชุมชนพ่ึงตนเอง แผนแมบทชุมชน แผนแมบทชุมชน-
พ่งึ ตนเอง เปนตน

แผนชมุ ชน คอื เครื่องมอื พฒั นาชุมชนที่คนในชุมชนรวมตัวกนั จดั ทาํ ข้นึ เพอ่ื ใชเปน แนวทางใน
การพฒั นาชุมชนของตนเองใหเ ปนไปตามสภาพปญหาและความตองการทีช่ ุมชนประสบอยูรวมกัน โดยคน
ในชุมชนรวมกันคิด ตัดสินใจ กําหนดแนวทางและทํากิจกรรมการพัฒนาของชุมชนดวยหลักการ
พ่งึ ตนเองตามศกั ยภาพ ภมู ปิ ญญา วิถีชวี ิต วฒั นธรรม ทรัพยากรและสิ่งแวดลอมในทอ งถน่ิ เปน หลัก

กลาวโดยสรุป แผนชุมชน หมายถึง แผนที่ทุกคนในชุมชนมีสวนรวมคิด รวมทําทุกขั้นตอน
เพ่ือใชแ กป ญ หาชุมชนตนเองและทุกคนในชุมชนไดร บั ผลประโยชนจากการพัฒนารว มกัน

การจดั ทําแผนพัฒนาชมุ ชน น้ัน ผูนําชุมชน จะตองเปนผูริเร่ิมจัดทําโดยสรางการมีสวนรวมของ
คนในชุมชน ดังน้ี

1. เตรยี มความพรอมทมี งาน
1.1 ทมี งานจดั ทาํ แผน

ผนู าํ ชมุ ชนรว มกบั ทมี งานพฒั นาชมุ ชนระดับอาํ เภอเผยแพรความคดิ สรา งความรู ความเขา ใจ
แกสมาชิกในชุมชนเก่ียวกบั แผนชมุ ชนถงึ กระบวนการเทคนคิ การเปนวิทยากรบทบาทหนา ท่ี ความสาํ คญั ใน
การจัดทําแผนชมุ ชน เพ่ือคนหา คัดเลอื กบคุ คล เปนคณะทาํ งานระดับหมบู า น/ชุมชน รว มกับทกุ ภาคสว น
โดยพจิ ารณาผูทมี่ คี ณุ สมบตั เิ หมาะสมกับการทํางาน ตองการทํางานเพื่อชุมชน ชุมชนใหการยอมรับให
เปน คณะทาํ งาน เชน กํานนั ผูใหญบาน ผูนาํ ตามธรรมชาติ แกนนําอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจาํ หมูบาน
(อสม.) อาสาพัฒนาชุมชน (อช.) ภูมิปญญา ผูเฒาผูแก พระสงฆ นักวิชาการทองถ่ิน บุคคลในองคการ
บริหารสว นตําบล (อบต.) สวนราชการ และหนว ยงานเอกชน เปนตน

1.2 ทีมงานผูสงเสรมิ กระบวนการจดั ทาํ แผน
ทมี งานภาคเี ครือขายในการจัดทําแผน เปนภาคีการพัฒนาซึ่งมีท้ังภาคราชการ ภาคประชา

สงั คม สถาบันวชิ าการ และองคกรพัฒนาเอกชน จํานวน 19 องคกร ไดแก
1.2.1 ภาคราชการ จาํ นวน 11 องคกร คือ กรมการปกครอง กรมสงเสริมการปกครองสวน

ทองถิ่น สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย (สํานักงาน กศน.)

70

กรมสงเสริมวิชาการเกษตร กรมการพัฒนาชุมชน (พช.) กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ (สบส.)
กรมประชาสัมพันธ องคการส่ือสารมวลชนแหงประเทศไทย (อสมท.) ธนาคารเพื่อการเกษตรและ
สหกรณการเกษตร (ธกส.) สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (สศช.) และ
สาํ นักงานกองบญั ชาการทหารสูงสดุ (บก.สงู สดุ )

1.2.2 ภาคประชาสังคม จาํ นวน 3 องคกร คือ สถาบันพัฒนาองคกรชุมชน (พอช.) สํานักงาน-
คณะกรรมการกองทนุ หมูบา นและชมุ ชนเมอื งแหง ชาติ (สทบ.) และสํานักงานคณะกรรมการกองทุนเพ่ือ
การวิจัย (สกว.)

1.2.3 สถาบันวชิ าการ จาํ นวน 2 องคกร คือ ทบวงมหาวิทยาลยั และสถาบันราชภฏั
1.2.4 ภาคเอกชน จํานวน 3 องคกร คือ มูลนิธิหมูบาน วิทยาลัยการจัดการทางสังคม
(วจส.) และสถาบนั ชุมชนทองถ่นิ พฒั นา
2. เตรยี มความพรอมขอ มูลและพนื้ ท่ี
2.1 ขอมลู ไดแก ขอ มลู ความจาํ เปนพ้นื ฐาน (จปฐ.) ขอมูลพืน้ ฐานระดบั หมบู าน/ชุมชน
(กชช. 2 ค) คอื ขอมูลพ้ืนฐานของหมูบานทแ่ี สดงใหเ หน็ สภาพท่ัวไปและปญ หาตาง ๆ ของหมบู าน ไดแ ก
โครงสรา งพน้ื ฐานเศรษฐกจิ สุขภาพและอนามยั ความรูและการศกึ ษา ความเขมแข็งของชุมชน
ทรพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ ม สภาพแรงงาน ยาเสพติด ขอ มูลศักยภาพชุมชน
2.2 พน้ื ท่ี คือ ความพรอ มของพน้ื ทมี่ ดี านใดบาง เชน ทนุ ทางสังคม ไดแ ก บคุ คล ภูมิปญญา
ทนุ ทางเศรษฐกจิ ไดแ ก ทรพั ยากรในการประกอบอาชีพ ทุนของชุมชนทีเ่ ออ้ื ตอการวางแผนชมุ ชน
3. ดําเนนิ การจัดทาํ แผนชุมชน การจดั ทําแผนพฒั นาชุมชนนนั้ คณะทาํ งาน ซ่ึงเปนแกนนําชุมชน
ในการจดั ทาํ แผนใชเวทีประชาคมในการประชุมเพ่อื วางแนวทางดว ยกระบวนการกลมุ ชุมชน ดงั น้ี
3.1 การศึกษาชุมชนตนเอง

คณะทํางานชุมชนนําพาสมาชิกชุมชนใหศึกษาเรียนรูชุมชนของตนเอง เชน สภาพ
การเงนิ ของครวั เรอื นเปน อยางไร สภาพทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอมในอดีตกับปจจุบันแตกตาง
กันหรอื ไม อยา งไร เนอื่ งจากเหตุใดสภาพสังคมน้ันพฤติกรรมของคนในชุมชนพึงประสงคเปนไปตาม
จารีตประเพณี วฒั นธรรมเพยี งใด เปน ตน

3.2 สาํ รวจรวบรวมขอ มูลชุมชน
ผนู าํ และสมาชกิ ในชมุ ชนรว มกนั ออกแบบเคร่ืองมือสํารวจขอมูลเอง หรือนําแบบสํารวจ

ขอมูลท่ีหนวยงานมีอยู เชน กชช. 2ค หรือ จปฐ. มาปรับปรุงเพิ่มเติมขอมูลที่ตองการทราบ แลวนําไป
สํารวจขอ มลู ชมุ ชน หรอื สํารวจขอ มลู โดยการจดั เวทปี ระชาคม เพื่อเรียนรูสภาพปญหาและความตองการ
ของชมุ ชน ซ่งึ ผสู าํ รวจขอ มลู และผูใหขอมลู ก็คอื คนในชุมชน น่นั เอง

71

3.3 วเิ คราะหขอ มูล/สังเคราะหข อมูล
คณะทํางานชุมชน ผูน าํ ชุมชน สมาชิกในชุมชนรว มกับทีมงานสงเสริมกระบวนการจัดทํา

แผนชุมชน นําขอมูลที่เก็บรวบรวมมา แยกแยะตามประเภทของขอมูล เชน ขอมูลดานครอบครัว
ดา นเศรษฐกจิ ดานอาชพี ดา นสังคม ดานการคมนาคม ดานการศึกษา ศาสนา ศิลปะ วัฒนธรรม ดานการ
สาธารณสุขดา นการเมืองการปกครองดา นโครงสรางพืน้ ฐานที่จําเปนตอการดํารงชีวิต ดานทรัพยากรธรรมชาติ
และส่งิ แวดลอม เปน ตน ซึ่งจะทาํ ใหท ราบถึงปญหาและสาเหตุของปญหาในชมุ ชน

3.4 จัดทาํ แผนชุมชน มีขน้ั ตอนดงั นี้
3.4.1 ยกรางแผนชุมชน คณะทํางานจัดทําแผนเชิญบุคคลที่มีความรอบรูและมีสวน

เก่ียวของกับการทําแผนประชาชนในชุมชน ประชุมเชิงปฏิบัติการจัดทํารางเคาโครงของแผนชุมชน
จัดทําแผนงาน โครงการกิจกรรมบนพ้ืนฐานของขอ มลู ชมุ ชนทส่ี อดคลองกบั แนวนโยบายของรัฐ ยึดหลกั
แนวทางการพึ่งตนเองอยางยงั่ ยนื

3.4.2 ประชาพจิ ารณแ ผนชมุ ชน จดั ประชมุ ประชาคมสมาชกิ ชุมชน เพ่ือนาํ เสนอรางแผน
ใหส มาชิกในชุมชนรวมแสดงความคิดเห็น รวมกันพิจารณาตรวจสอบขอมูล แกไข ปรับปรุง เพิ่มเติม
แผนงานโครงการ กจิ กรรมใหถ ูกตองตามความเปนจริงและเปนปจจุบัน สอดคลองกับสภาพปญหาและ
ความตองการของชุมชน ประชาชนในชุมชนใหความเห็นชอบ ยอมรับเปนเจาของรวมกัน เพ่ือผลักดัน
แผนชุมชนใหเกิดการใชงานไดจริง แลวจัดทําเอกสารเปนรูปเลมท่ีสามารถอางอิง นําไปใชในการ
ประสานงาน การสนับสนุนใหเกิดโครงการ กิจกรรมตามที่กําหนด ตลอดจนใชเปนเคร่ืองมือการ
ดาํ เนนิ งานพัฒนาชุมชน และประสานความรว มมอื ยกระดับคุณภาพชวี ติ ท่ีดีข้นึ ของสมาชิกในชุมชนและ
สามารถตรวจสอบระดบั ความกาวหนา ของการพฒั นากบั แนวทางทว่ี างไวได

กลาวโดยสรุปแลว ทั้งผูนําและผูตาม จะตองมีสวนรวมในกระบวนการจัดทําแผนพัฒนา
ชุมชนทกุ ขั้นตอน ท้ังในดา นการศกึ ษาเรยี นรชู มุ ชน ตนเอง การสาํ รวจ รวบรวม วิเคราะห สังเคราะหขอมูล
ตรวจสอบขอมูล เพอื่ คนหาปญหาและสาเหตขุ องปญหา ยกรางแผนและจัดทําแผนฉบับสมบูรณ เมื่อแตละ
หมบู าน/ชมุ ชน ไดจัดทําแผนพฒั นาชมุ ชนเสรจ็ แลว ก็นํามาบูรณาการในระดับตาํ บล/เทศบาล อําเภอ และ
จงั หวัด เปนแผนพฒั นาสงั คม ดงั นี้

1. คณะทาํ งานแผนระดบั หมูบาน/ชมุ ชน นําแผนชมุ ชนตนเองเขา รว มบรู ณาการแผนชุมชน
สังคม ระดับตาํ บล/เทศบาล โดยคณะทาํ งานระดบั ตาํ บล/เทศบาล เปนผูอํานวยการบูรณาการขึ้น จากนั้น
มอบแผนของหมูบาน/ชุมชน ระดับตําบล/เทศบาล ใหแ กองคก รปกครองสว นทอ งถิน่ และหนวยงานภาค-ี
เครอื ขา ย นาํ ไปบูรณาการกับแผนพัฒนาทองถ่ิน และแผนพัฒนาของหนวยงานภาคีตาง ๆ และนําไปสู
การปฏบิ ตั ิ

72

2. ในระดับอําเภอ ก็จะนําแผนชุมชนมาบูรณาการเปนแผนพัฒนาระดับอําเภอและ
แผนพฒั นาของทกุ ๆ อาํ เภอ ก็จะถูกนาํ มาบรู ณาการเปน แผนระดับจังหวัด ซึ่งแผนพัฒนาชุมชน สังคมน้ี
ภาครฐั ก็สามารถนํามากาํ หนดเปน แผนยทุ ธศาสตรใ นการพฒั นาประเทศไดเ ปนอยา งดี เนื่องดวยแผนน้ัน
เกิดข้นึ มาจากการมสี ว นรวมในการพฒั นาจากประชาชนในทองถ่ิน

3. คณะทํางานแผน ซ่ึงเปนผูนําในการจัดทําแผนตองติดตามผลวา แผนท่ีไดจัดทําข้ึนนั้น
มผี ลเปน อยา งไร มหี นวยงานใดบา งทแี่ ปลงแผนพฒั นาชมุ ชนไปดําเนินการ ดําเนินการแลวมีผลอยางไร
แกป ญ หาไดหรือไม แผนใดไมไดรับการนําไปสูการปฏิบัติ แลวสรุปเปนขอมูล เพ่ือใชเปนแนวทางใน
การจดั ทาํ แผนพฒั นาหมูบาน/ชมุ ชนในคร้งั ตอ ไป

4. คณะทํางานแผน ทําการทบทวนปรับปรุงแผนพัฒนาอยางตอเนื่องทุกป เพื่อให
กระบวนการเรียนรูการจัดทําแผนพัฒนาชุมชน สังคมแบบมีสวนรวม นั้น เปนเครื่องมือในการพัฒนา
ศกั ยภาพยกระดบั คุณภาพของคนในหมูบาน/ชุมชน

เร่ืองที่ 3 ผูนํา ผูตามในการขับเคล่ือนแผนพฒั นาตนเอง ชมุ ชน สงั คม
เม่อื จดั ทําแผนชมุ ชนเปนรปู เลมเอกสารเรยี บรอยแลว ผนู ําชุมชนและประชาชนในชุมชนมสี วนรว ม

ขับเคล่ือนนําไปสูการปฏิบัติ จึงจะมีคุณคาและเกิดประโยชนตอชุมชน ซึ่งแนวทางในการขับเคลื่อนมี
ดังนี้

1. คณะทํางานระดับหมูบาน/ชุมชน และชาวบาน ซ่ึงเปนสมาชิกของชุมชนจัดประชุมปรึกษา
หารอื รวมกันพจิ ารณาการนาํ โครงการ/กิจกรรมไปดําเนินการใหบ รรลวุ ตั ถปุ ระสงคทีก่ ําหนดโดย

1.1 จัดลําดบั ความสาํ คญั ของโครงการ/กิจกรรม วาโครงการใด มีความสําคัญที่ตองดําเนินการ
กอน-หลัง

1.2 จดั ประเภทของแผนงาน ซง่ึ แบง ออกเปน 3 ประเภท คือ
1.2.1 แผนชมุ ชนทชี่ มุ ชนสามารถดาํ เนินการไดเอง
1.2.2 แผนชุมชนทช่ี มุ ชนและหนวยงานภายนอก รวมกันดาํ เนินการ
1.2.3 แผนชมุ ชนทตี่ อ งประสานหนว ยงานภายนอก เขา มาใหก ารสนับสนนุ

2. แบงบทบาทหนาท่ีของคณะทํางาน อาสาสมัคร สมาชิกชุมชน เปนผูรับผิดชอบแผนงาน
โครงการ/กจิ กรรม เพือ่ ผลักดันใหมกี ารนาํ ไปปฏิบัตจิ ริงในชุมชน

3. รว มกนั ดําเนินกิจกรรมของโครงการใหบรรลุผลตามที่ตัง้ ไวในแผน
4. ตดิ ตามผลความกาวหนา ปญหา อุปสรรคของการดําเนินโครงการตามแผนงาน เพ่ือ
ชวยกนั แกไ ขปญหาอุปสรรคท่เี กิดข้นึ
5. ประเมนิ ผลการดําเนินการโครงการกิจกรรมสําเร็จตามวัตถุประสงคที่ตั้งไวหรือไม
เพียงใด

73

กจิ กรรมบทที่ 6

1. ใหผเู รยี นอธิบายความหมายของผนู าํ ชุมชน และหนา ทข่ี องผูนาํ ชมุ ชน
2. ใหผเู รยี นอธิบายการเปน สมาชกิ ทด่ี ีหรือผูตามทด่ี ี
3. ใหผ เู รียนแบง กลมุ ๆ ละ 5 คน และรวมกนั ระดมความคิดโดยแบงบทบาทหนาที่ของสมาชิก
ในกลมุ ใหเ ปนผูน ําและผูตามในการจดั ทาํ โครงการการปอ งกนั “ไขห วดั 2009”หรอื “ไขหวดั ใหญสายพันธใุ หม ชนิด
เอ (เอช 1 เอ็น 1)” ในชุมชนของผูเ รียน วา ควรปฏิบัติหนาทีอ่ ยา งไรใหเ กิดความเหมาะสม

74

แนวเฉลยกิจกรรม

แนวเฉลยกิจกรรมบทท่ี 1

ขอ 1 ความหมาย
1. การพฒั นาตนเอง หมายถึง ความตองการของบคุ คลทีจ่ ะพฒั นาความรู ความสามารถของ

ตนจากท่ีเปน อยู ใหม คี วามรู ความสามารถที่มากข้นึ หรอื สงู ขนึ้
2. การพัฒนาชุมชน หมายถึง กระบวนการสง เสรมิ ความเปน อยูของประชาชนใหดีขึ้น โดย

ประชาชนเขา รว มมือและริเรม่ิ ดาํ เนนิ งานเอง
3. การพฒั นาสังคม หมายถึง กระบวนการเปล่ียนแปลงท่ดี ที ัง้ ดา นเศรษฐกจิ สังคม การเมือง

การปกครอง วัฒนธรรม เพ่ือประชาชนจะไดมีชีวิตความเปนอยูท่ีดีขึ้นท้ังทางดานอาหาร ท่ีอยูอาศัย
การศึกษา สขุ ภาพอนามัย การมงี านทํา มรี ายไดเ พียงพอในการครองชีพ ประชาชนไดรับความเสมอภาค
ความยตุ ธิ รรม มีคณุ ภาพชวี ติ ท้ังนีป้ ระชาชนจะตองมีสวนรวมในกระบวนการเปล่ียนแปลงทุกขั้นตอน
อยา งมรี ะบบ
ขอ 3 หลักการพฒั นาตนเอง มดี ังตอไปน้ี

1. บุคคลตอ งสามารถปลดปลอ ยศกั ยภาพระดับใหมออกมา
2. คนที่มกี ารพัฒนาตนเอง ควรรับรคู วามทา ทายในตวั คนท้งั หมด (Total self)
3. เปนการรเิ รม่ิ ดว ยตวั เอง แรงจงู ใจเบอ้ื งตนเกิดขน้ึ ผานผลสัมฤทธิ์ของตวั เอง และการทาํ ให
บรรลคุ วามสาํ เร็จดวยตนเอง รางวัลและการลงโทษจากภายนอกเปน เรอ่ื งท่รี องลงมา
4. การพัฒนาตนเอง ตอ งมีการเรยี นรู มีการหยง่ั เชงิ อยา งสรา งสรรค
5. การพัฒนาตนเอง ตอ งเต็มใจที่จะเสี่ยง
ขอ 4 ประโยชนท่ไี ดร บั จากการพัฒนาตนเองที่เกดิ ขึ้นกบั ตนเอง
1. การประสบความสําเรจ็ ในการดํารงชวี ติ
2. การประสบความสาํ เรจ็ ในการประกอบอาชีพการงาน
3. การมสี ขุ ภาพอนามัยสมบรู ณ
4. การมคี วามเชอ่ื มน่ั ในตนเอง
5. การมคี วามสงบสุขทางจติ ใจ
ขอ 5 การพัฒนาตนเองดวยวธิ หี าความรเู พ่มิ เตมิ กระทําไดโดย
1. การอา นหนงั สือเปนประจาํ และอยางตอเน่ือง
2. การเขา รว มประชมุ หรือเขา รับการฝกอบรม
3. การสอนหนงั สือหรอื การบรรยายตา ง ๆ

75

4. การรวมกิจกรรมตา ง ๆ ของชมุ ชนหรอื องคการตาง ๆ
ขอ 6 แนวคิดพ้ืนฐานของการพัฒนาชมุ ชน

1. การมสี วนรว มของประชาชน (People Participation)
2. การชวยเหลอื ตนเอง (Aide Self-Help)
3. ความคิดริเรม่ิ ของประชาชน (Initiative)
4. ความตอ งการของชุมชน (Felt-Needs)
5. การศกึ ษาภาคชวี ติ (Life-Long Education)
ขอ 7 หลกั การพฒั นาชุมชน
1. ยึดหลกั ความมีศกั ดศิ์ รี และศักยภาพของประชาชน
2. ยดึ หลักการพ่งึ ตนเองของประชาชน
3. ยึดหลกั การมสี วนรว มของประชาชน
4. ยึดหลักประชาธปิ ไตย
ขอ 8 แนวคดิ ของการพฒั นาสงั คม
1. กระบวนการ (Process) การแกปญหาสังคมตองกระทําตอเนื่องกันอยางมีระบบ เพ่ือให
เกดิ การเปลยี่ นแปลงจากลกั ษณะหนึ่งไปสูอ กี ลกั ษณะหนง่ึ ซึ่งจะตองเปน ลักษณะทด่ี กี วาเดมิ
2. วิธกี าร (Method) การกําหนดวิธีการในการดําเนินงาน โดยเฉพาะเนนความรวมมือของ
ประชาชนในสังคมน้นั กับเจาหนา ทีข่ องรฐั บาลทจ่ี ะทาํ งานรว มกัน
3. กรรมวิธีเปล่ียนแปลง (Movement) การพัฒนาสังคมจะตองทําใหเกิดการเปล่ียนแปลง
ใหไ ด และจะตองเปล่ียนแปลงไปในทางทด่ี ขี ึน้
4. แผนการดําเนนิ งาน (Planning) การพัฒนาสังคมจะตองทําอยา งมแี ผน มีข้ันตอน สามารถ
ตรวจสอบ และประเมนิ ผลได

76

แนวเฉลยกจิ กรรมบทท่ี 2

ขอ 1 ขอมูล คือ ขอ เทจ็ จริงของบคุ คล สตั ว สิ่งของ หรือเหตุการณตาง ๆ ที่เกิดขึ้น ซึ่งอาจเปนขอความ
ตวั เลข หรือภาพกไ็ ด
ขอ 2 ขอ มลู มคี วามสาํ คญั ดังนี้

ความสําคญั ของขอมลู ตอ ตนเอง
1. ทําใหมนุษยส ามารถดาํ รงชวี ติ อยรู อดปลอดภยั มนษุ ยรจู กั นําขอมลู มาใชใ นการดํารงชีวิต

แตโบราณแลว มนุษยรจู กั สังเกตส่ิงตา ง ๆ ทีอ่ ยูรอบตัว เชน สังเกตวา ดิน อากาศ ฤดูกาลใดที่เหมาะสมกับ
การปลูกพืชผักชนิดกินได พืชชนดิ ใดใชเ ปน ยารักษาโรคได สะสมเปน องคค วามรูแลว ถายทอดสืบตอกันมา
ขอ มลู ตาง ๆ ทาํ ใหมนุษยสามารถนาํ ทรัพยากรธรรมชาติมาใชเ ปนอาหาร สิ่งของเครือ่ งใช ทีอ่ ยูอาศัย และ
ยารกั ษาโรคเพอ่ื การดาํ รงชีพได

2. ชว ยใหเรามีความรูความเขาใจเร่ืองราวตาง ๆ ท่ีเกิดขึ้นรอบตัว เชน เร่ืองรางกาย จิตใจ
ความตอ งการ พฤตกิ รรมของตนเอง และผูอ่ืน ทาํ ใหมนุษยส ามารถปรับตัวเอง ใหสามารถอยูรวมกับคน
ในครอบครวั และสังคมไดอยางมีความสงบสขุ

3. ทําใหตนเองสามารถแกปญหาตาง ๆ ท่ีเกิดขึ้นใหผานพนไปไดดวยดี การตัดสินใจตอ
การกระทําหรอื ไมก ระทําสิง่ ใดที่ไมมีขอมูลหรอื มีขอ มลู ไมถูกตองอาจทาํ ใหเ กดิ การผิดพลาดเสยี หายได

ความสาํ คัญของขอมลู ตอ ชุมชน/สังคม
1. ทําใหเ กิดการศึกษาเรยี นรู ซ่ึงการศกึ ษาเปนสิง่ จําเปนตอ การพัฒนาชุมชน/สังคมเปนอยางยิ่ง
ชมุ ชน /สงั คมใดทมี่ ีผไู ดรับการศกึ ษา การพัฒนากจ็ ะเขา ไปสชู มุ ชน/สังคมนนั้ ไดงา ยและรวดเร็ว
2. ขอมลู ตาง ๆ ท่ีสะสมเปนองคความรูน ้นั สามารถรักษาไวและถายทอดความรูไปสูคนรุน
ตอ ๆ ไปในชมุ ชน/สังคม ทาํ ใหเ กิดความรูความเขา ใจ วัฒนธรรมของชุมชน/สังคม ตนเอง และตางสังคมได
กอใหเกิดการอยรู ว มกนั ไดอยา งสงบสขุ
3. ชวยเสริมสรางความรู ความสามารถใหม ๆ ในดานตาง ๆ ทั้งทางดานเทคโนโลยี
การศึกษา เศรษฐศาสตร การคมนาคม การเกษตร การพาณิชย ฯลฯ ท่ีเปนพ้ืนฐานตอการพัฒนาชุมชน/
สังคม
ขอ 3 ประโยชนข องขอ มลู
1. เพอื่ การเรยี นรู
2. เพอ่ื การศกึ ษาคน ควา
3. เพอื่ ใชเ ปน แนวทางในการพัฒนา
4. เพ่อื ใชในการนาํ มาปรับปรงุ แกไ ข
5. เพ่อื ใชเ ปน หลักฐานสาํ คญั ตา ง ๆ

77

6. เพ่อื การสือ่ สาร
7. เพอ่ื การตดั สินใจ

แนวเฉลยกิจกรรมบทท่ี 3

1. ถาครูตองการศกึ ษาพฤตกิ รรมการทาํ งานกลมุ ของนกั ศกึ ษา ครคู วรจะเกบ็ รวบรวมขอมลู

ดวยวิธีสงั เกตจงึ จะเห็นพฤตกิ รรมการทํางานกลมุ ของนกั ศกึ ษา

3. คะแนนเฉลยี่ ของหมวดวชิ าภาษาไทย ของนกั ศึกษาระดับประถมศึกษา หาไดด ังนี้ =

33  36  25  29  34  28  37 = 222 = 31.71

77

4. การประกอบอาชีพของคนในชุมชน

อาชพี จาํ นวน
เลี้ยงไก 26 คน
เลี้ยงววั 30 คน
ทําไรข าวโพด 15 คน
ทาํ สวนผลไม 50 คน
121
รวมทง้ั หมด

78

แนวเฉลยกจิ กรรมบทที่ 5

ขอ 1 ตวั อยา ง การเตรยี มประเด็นการจัดทําเวทปี ระชาคมโดยใชต าราง

ประเด็น ประเด็นยอ ย ขอมูลทต่ี องการส่ือในประชาคม
ความคดิ เห็นของ
ประชาชนเรอ่ื งการให - ความพอใจในบรกิ าร - เพอื่ ใหประชาชน/ผูเ ก่ียวของแสดง
บรกิ ารหอ งสมดุ
ประชาชนอําเภอ...... - ความตอ งการใหเ กิด ความรูสกึ /ความคิดเห็นเหมอื นเปน

การปรับปรงุ บรกิ าร เจา ของบรกิ าร

- การมสี ว นรวมของประชาชน - ในฐานะเจา ของบรกิ ารสามารถบอกได

ในการปรบั ปรุงบรกิ าร วา ตอ งการบรกิ ารแบบใด

- ในฐานะเจา ของบรกิ าร เปนหนา ที่

และทต่ี องการรว มมอื กนั ในการ

สนับสนนุ ใหเกดิ การจัดบรกิ ารตาม

ทตี่ องการ

ขอ 2 ขอดีของการจัดสนทนากลุมมี 10 ขอ ดงั น้ี
1. ผเู กบ็ ขอ มลู เปนผูไดรบั การฝก อบรมเปน อยา งดี
2. เปนการนัง่ สนทนาระหวางนักวจิ ัยกับผรู ูผ ใู หข อ มูลหลายคนท่ีเปนกลมุ จงึ กอใหเ กดิ

การเสวนาในเร่ืองทสี่ นใจ ไมม ีการปดบงั คาํ ตอบท่ไี ดจ ากการถกประเด็นซ่ึงกนั และกนั ถอื วาเปน
การกลั่นกรองซ่ึงแนวความคดิ และเหตผุ ล โดยไมม กี ารตีประเดน็ ปญหาผดิ ไปเปนอยางอ่นื

3. การสนทนากลุม เปนการสรา งบรรยากาศเสวนาใหเ ปนกนั เองระหวา งผูน าํ การสนทนา
ของกลุมกับสมาชกิ กลมุ สนทนาหลาย ๆ คนพรอ มกนั จงึ ลดสภาวการณเ ขนิ อายออกไปทําใหสมาชกิ กลมุ
กลาคุยกลา แสดงความคดิ เหน็

4. การใชว ธิ ีการสนทนากลุม ไดข อ มูลละเอียดและสอดคลองกับวตั ถุประสงคข องการศกึ ษา
ไดส าํ เรจ็ หรอื ไดด ยี ิง่ ขึ้น

5. คาํ ตอบจากการสนทนากลมุ มีลักษณะเปน คําตอบเชงิ เหตุผลคลา ย ๆ กบั การรวบรวม
ขอมูลแบบคณุ ภาพ

6. ประหยดั เวลาและงบประมาณของนกั วจิ ัยในการศกึ ษา
7. ทาํ ใหไ ดรายละเอยี ด สามารถตอบคาํ ถามประเภททําไมและอยา งไรไดอ ยางแตกฉาน
ลึกซงึ้ และในประเดน็ หรือเรอ่ื งท่ีไมไดค ิดหรอื เตรยี มไวก อนกไ็ ด

79

8. เปน การเผชญิ หนากนั ในลักษณะกลุมมากกวา การสัมภาษณตวั ตอ ตวั ทาํ ใหมีปฏกิ ริ ยิ า
โตต อบกนั ได

9. การสนทนากลุม จะชว ยบง ชีอ้ ทิ ธิพลของวฒั นธรรมและคณุ คาตาง ๆ ของสงั คมนั้นได
เนื่องจากสมาชิกของกลมุ มาจากวฒั นธรรมเดยี วกัน

10. สภาพของการสนทนากลุม ชวยใหเกดิ และไดขอมลู ท่เี ปนจริง

ขอ 3 ประโยชนข องการสมั มนามี 8 ขอ ดังน้ี
1. ผูจดั หรือผเู รียนสามารถดําเนินการจดั สัมมนาไดอยางมปี ระสทิ ธภิ าพ
2. ผูเขา รว มสัมมนาไดร บั ความรู แนวคิดจากการเขารว มสมั มนา
3. ชว ยทาํ ใหระบบและวิธกี ารทํางานมีประสทิ ธภิ าพสงู ข้นึ
4. ชว ยแบง เบาภาระการปฏิบตั ิงานของผบู งั คับบัญชา
5. เปนการพัฒนาและสงเสริมความกาวหนาของผปู ฏิบตั ิงาน
6. เกิดความรเิ รมิ่ สรา งสรรค
7. สามารถสรางความเขาใจอันดีตอ เพ่ือนรว มงาน
8. สามารถรว มกนั แกปญ หาในการทํางานได และฝก การเปน ผนู ํา

ขอ 4 การสํารวจประชามตมิ ี 7 ประเภท ดังนี้
การสํารวจประชามตทิ างดานการเมอื ง สวนมากจะรจู ักกันในนามของ Public Opinion Polls

หรือการทาํ โพล ซ่งึ มที ่ีรูจ ักกนั อยา งแพรห ลาย คือ การทาํ โพลการเลือกต้งั (Election Polls) แบง ได ดังนี้
1. Benchmark Survey เปน การทาํ การสาํ รวจเพือ่ ตองการทราบความเห็นของประชาชนเกี่ยวกับ

การรับรูเรื่องราว ผลงานของผสู มคั ร ช่อื ผูส มคั ร และคะแนนเสียงเปรยี บเทียบ
2. Trial Heat Survey เปน การหย่ังเสียงวา ประชาชนจะเลอื กใคร
3. Tracking Poll การถามเพือ่ ดูแนวโนมการเปลีย่ นแปลง สว นมากจะทาํ ตอนใกลเ ลอื กต้งั
4. Cross-sectional vs. Panel เปน การทําโพล ณ เวลาใดเวลาหนง่ึ หลาย ๆ คร้งั เพ่ือทําใหเห็นวา

ภาพผูสมัครในแตละหวงเวลามีคะแนนความนิยมเปนอยางไร แตไมทราบรูปแบบการเปล่ียนแปลงท่ี
เกิดขน้ึ ในตัวคน ๆ เดยี ว จึงตอ งทาํ Panel Survey

5. Focus Groups ไมใช Poll แตเปนการไดข อมูลทีค่ อนขางนา เชอ่ื ถอื ไดเพราะจะเจาะถามเฉพาะ
กลมุ ทร่ี ูแ ละใหความสาํ คัญกบั เรอ่ื งนจ้ี รงิ จัง ปจจบุ นั นิยมเชิญผเู ช่ียวชาญหลาย ๆ ดา นมาใหค วามเห็นหรือ
บางครัง้ กเ็ ชญิ ตวั กลุมตวั อยางมาถามโดยตรงเลย การทาํ ประชุมกลุมยอยยงั สามารถใชใ นการถามเพื่อดูวา
ทศิ ทางของคาํ ถามท่ีควรถามควรเปน เชนไรดวย

80

6. Deliberative Opinion รวมเอาการสํารวจท่ัวไป กับการทําการประชุมกลุมยอยเขาดวยกัน
โดยการนําเอาตัวแทนประชาชนมารวมกัน แลวใหขอมูลขาวสารหรือโอกาสในการอภิปรายประเด็น
ปญ หา แลวสํารวจความเห็นในประเด็นปญหาเพอ่ื วดั ประเดน็ ท่ปี ระชาชนคิด

7. Exit Polls การสัมภาษณผ ใู ชสทิ ธ์อิ อกเสยี งเมอื่ เขาออกจากคหู าเลอื กตงั้ เพ่อื ดวู า เขาลงคะแนน
ใหใ คร ปจ จุบันในสงั คมไทยนยิ มมาก เพราะมคี วามนาเชอื่ ถือมากกวา Poll ประเภทอน่ื ๆ

ขอ 5 ลักษณะของรายงานทีด่ ีมี 12 ขอ ดงั นี้
1. ปกสวยเรียบ
2. กระดาษทใ่ี ชมีคุณภาพดี มขี นาดถกู ตอง
3. มีหมายเลขแสดงหนา
4. มสี ารบญั หรอื มหี วั ขอ เรอ่ื ง
5. มบี ทสรุปยอ
6. การเวน ระยะในรายงานมีความเหมาะสม
7. ไมพ มิ พขอความใหแนนจนดูลานตาไปหมด
8. ไมมีการแก ขดู ลบ
9. พิมพอ ยางสะอาดและดเู รยี บรอย
10. มผี ังหรอื ภาพประกอบตามความเหมาะสม
11. ควรมกี ารสรุปใหเ หลอื เพียงสัน้ ๆ แลว นาํ มาแนบประกอบรายงาน
12. จัดรูปเลม สวยงาม

ขอ 6
ภาพ ทอมัส เจฟเฟอรส นั (THOMAS

JEFFERSON)
ทอมัส เจฟเฟอรสัน เปนประธานาธิบดีแหง

สหรัฐอเมริกา คนท่ี 3 (ดํารงตําแหนงระหวางวันท่ี 4
มีนาคม ค.ศ. 1801 – 4 มนี าคม ค.ศ. 1809) และผูประพันธ
“คาํ ประกาศอิสรภาพ” (Declaration of Independence) เขา
เปนประธานาธิบดีคนแรกที่เปนหัวหนาพรรคการเมือง
และใชอํานาจผา นพรรคการเมอื งในการควบคุมรฐั สภาของสหรัฐอเมรกิ า และเปน 1 ใน 4 ประธานาธบิ ดี

81

สหรัฐอเมรกิ าที่รปู ใบหนาไดรับการสลักไวที่อนุสรณสถานแหงชาติ เมานตรัชมอร (Mount Rushmore)
ใบหนาของเขาปรากฏบนธนบัตรราคา 2 ดอลลารสหรัฐและเหรียญนิกเกลิ 5 เซนต

ขอ 7 ภาพสลกั ใบหนาทอมัส เจฟเฟอรส นั (THOMAS
JEFFERSON) ท่ีอนสุ รณสถานแหงชาติ เมานตร ัชมอร
(Mount Rushmore)
ตวั อยาง ลักษณะของโครงงานท่มี ผี ูเขยี นไว ดงั นี้

ลัดดา ภูเกียรติ (2544) โครงงานนับวาเปน
กระบวนการเรยี นรอู ยา งหนง่ึ ทเ่ี นนการสรางความรดู ว ย
ตนเองของผเู รยี นโดยการบูรณาการสาระความรูตาง ๆ
ทอี่ ยากรูใหเอื้อตอกัน หรือรวมกันสรางเสริมความคิด
ความเขาใจ ความตระหนัก ท้งั ดานสาระและคณุ คาตาง ๆ
ใหก ับผเู รียน โดยอาศัยทักษะทางปญญาหลาย ๆ ดาน ทั้งท่ีเปนทักษะขั้นพื้นฐานในการแสวงหาความรู
และทกั ษะขั้นสูงทจ่ี ําเปน ในการคดิ อยา งสรา งสรรคและมวี ิจารณญาณ
สวุ ทิ ย – อรทัย มลู คาํ (2544) โครงงานเปน กระบวนการทตี่ รงกับหลักการเรยี นรอู ยา งมี
ประสทิ ธิภาพท่ีวา “การเรียนรจู ะมปี ระสิทธภิ าพยิ่งข้ึนเมื่อผเู รยี น”
- รวู า ตอ งทาํ อะไร
- เขาใจวาทาํ ไมตองกระทําสิง่ นน้ั
- รวู าเมื่อไรจะถกู ประเมินและดว ยวิธใี ด
- ไดม ีโอกาสเขาถึงสอ่ื ทีส่ ามารถเขา ใจได
- มโี อกาสในการพฒั นาทกั ษะ
- ไดร บั การสนบั สนุนทเ่ี หมาะสมจากครู เพื่อน และผูเ กย่ี วของ
- ไดทาํ งานตามจงั หวะเวลาทเี่ หมาะสมกับตนเอง
- สนใจในสิ่งทกี่ าํ ลังทํา
- ไดท าํ กจิ กรรมอยา งหลากหลาย
- ไดม ีโอกาสทบทวนความกาวหนา ของตนเอง
- มคี วามเปน เจา ของส่ิงทกี่ ําลังทาํ

82

สุวทิ ย – อรทัย มูลคํา (2545) การจัดการเรียนรแู บบโครงงาน เปนกระบวนการเรียนรูท่ีเปด
โอกาสใหผ เู รยี นไดศ กึ ษาคนควา และลงมอื ปฏิบตั กิ ิจกรรมตามความสนใจ ความถนัดและความสามารถ
ของตนเอง ซง่ึ อาศัยกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร หรอื กระบวนการอ่นื ๆ ทีเ่ ปน ระบบไปใชในการศึกษา
หาคําตอบในเร่อื งนัน้ ๆ

กรมการศกึ ษานอกโรงเรยี น (2546) การทําโครงงานของนกั ศกึ ษาการศึกษานอกโรงเรียน นั้น
มวี ัตถุประสงคเพื่อใหนักศึกษาไดนําองคความรูจากหมวดวิชาที่ลงทะเบียนเรียนไปศึกษาเพิ่มเติมโดย
ผลิตผลงานทเ่ี ปนการบรู ณาการองคความรูตามหมวดวิชาที่ลงทะเบียนเรียนกับการนําไปประยุกตใชใน
ชีวิตประจําวันจากการปฏิบัติจริงในเรื่องท่ีสอดคลองกับความสนใจความตองการของตนเองรวมท้ัง
สามารถสรา งและสรุปองคความรทู ี่ไดอ ยางเปนระบบ

สรุ พล เอ่ียมอทู รัพย (2547) การสอนแบบโครงงานยังเนน ใหผเู รียนมีความคดิ ทต่ี องการจะ
คน หาคําตอบท่ีตองการรูหรือคิดแกปญหาตาง ๆ โดยการทํางานกลุมอยางมีระบบข้ันตอน สามารถคิด
สรางสรรคในเรื่องตาง ๆ ที่เปนประโยชนตอตนเองและสังคมได การสอนแบบโครงงานหรือการให
ผเู รยี นจดั ทาํ โครงงานตอ งการใหผูเรียนเกดิ กระบวนการเรียนรดู งั น้ี

1. มีความคดิ และแสดงออกอยา งอสิ ระสามารถคดิ เปน ทาํ เปน และแกป ญหาได
2. มีความคดิ สรา งสรรค จากการศึกษาคนควา การคิดวิเคราะห คิดสังเคราะห การวินิจฉัย
การสรปุ ผลประเมนิ คา คดิ แยกแยะ
3. มคี วามคดิ ในการเสาะแสวงหาความรหู รือแหลงการเรียนรูตา ง ๆ ไดต ามความสนใจ และ
ความชอบของตนเอง
4. รจู กั การทาํ งานเปนทีม เปน กลุมใหความสนใจตอ เพอ่ื นรวมงาน เรยี นรกู ารอยรู ว มกัน
อยา งเปน ประชาธปิ ไตย รจู กั การชวยเหลือซึง่ กนั และกนั และการใหอภยั ตอ กัน
5. การฝกปฏิบตั ิงานและการเรยี นรูจากการปฏิบัตงิ านจริงทเี่ ห็นในชีวติ ประจาํ วัน และ
สามารถนําความรูและประสบการณท ี่ไดจ ากการฝก ปฏบิ ัตไิ ปประยุกตใ ชใ นชีวติ ประจําวันได
6. ฝก การควบคมุ อารมณแ ละจิตใจของตนเอง เพอ่ื การอยูร ว มกันในสังคมไดอยางมีความสขุ

ขอ 8 การพัฒนาตนเอง จากการมสี ว นรวมในการทํางาน/กจิ กรรม ดงั นี้
การทํางานเปนกลุมเปนทีมทําใหผูเรียนไดมีการแลกเปล่ียนเรียนรูซ่ึงกันและกัน ไดฝกการ

ประเมนิ ตนเอง รูจักตนเอง เห็นคณุ คาของตนเองและยอมรบั ผอู ่ืน เกิดการเขา ใจอารมณ ความรูสึกนึกคิด
ของผอู ่ืนและการควบคุมตนเอง เปนการชวยพัฒนาความเฉลียวฉลาดทางอารมณ หรือระดับสติปญญา
ทางอารมณ (Emotional Quotient) หรอื ความสามารถในการตระหนกั ถึงความรูสึกของตนเอง

83

(การมีสต)ิ และผูอ่ืน พรอ มท้งั สามารถบริหารหรือจัดการอารมณของตนได เชน การฝกควบคุมอารมณ
ของตนเองทําใหเปนคนมีวินัยในตนเองและตรงตอเวลาและสามารถสรางสัมพันธภาพ (การมีมนุษย
สัมพนั ธ) กับผูอ่ืนไดเปนอยางดี รูจักกระตุนและจูงใจตนเอง ทําใหเกิดความพยายาม มุมานะ ในการ
ทาํ งานจนประสบความสําเร็จในชีวติ นอกจากนย้ี ังเปน การพฒั นาระดบั สติปญญาทางศลี ธรรมหรอื ระดับ
ความไมเห็นแกต วั (Moral Quotient) ใหก บั ผเู รยี นโดยไมรูตวั อีกดว ย (ลัดดา ภเู กยี รต.ิ 2544 : 28-29)

แนวเฉลยกิจกรรมบทท่ี 6

ขอ 1 ผูน าํ ชุมชน หมายถึง บคุ คลทม่ี ีความสามารถในการชกั จูงใหคนอ่ืนทํางานในสว นตา ง ๆ ทตี่ อ งการ
ใหบ รรลเุ ปาหมายและวตั ถุประสงคที่ตัง้ ไว ซ่ึงผนู าํ ชุมชนอาจเปนบคุ คลท่มี าจากการเลอื กต้ัง หรอื

แตง ตัง้ หรือการยกยองข้นึ มาของสมาชิก เพ่อื ใหท าํ หนา ท่เี ปนผชู ี้แนะและชวยเหลอื ใหการจัดทาํ
และขับเคลอ่ื นแผนพฒั นาชมุ ชน ประสบความสาํ เร็จ
หนา ทผ่ี ูน ําชุมชน มดี ังนี้
1. สรางความสามคั คใี หเกดิ ขนึ้ ในชุมชน
2. กระตนุ ใหสมาชกิ ทาํ สิง่ ทีเ่ ปน ประโยชนต อชุมชน
3. พัฒนาสมาชกิ ใหเ กิดภาวะผูนํา
4. รวมกับสมาชกิ กาํ หนดเปา หมายของชุมชน
5. บรหิ ารงาน ประสานงานในชุมชน
6. ใหคําแนะนาํ ชแี้ นวทางใหก ับชมุ ชน
7. บํารุงขวัญสมาชกิ ในชมุ ชน
8. เปนตวั แทนชุมชนในการตดิ ตอประสานงานกบั หนว ยงานอนื่ ๆ
9. รับผิดชอบตอผลการกระทําของชุมชน

ขอ 2 การเปนสมาชกิ ทด่ี ีหรอื ผตู ามทดี่ ี ควรมลี ักษณะดงั น้ี เปน ผูมีความสามารถในการบริหาร
จดั การตนเองไดดี มคี วามผกู พนั ตอ ชุมชนตอ วตั ถุประสงคข องงาน ทํางานเต็มศักยภาพ และ
สุดความสามารถ และมคี วามกลา หาญ ซอ่ื สตั ย และนาเชือ่ ถอื

84

บรรณานกุ รม

ภาษาไทย

กรมการศึกษานอกโรงเรียน. การวเิ คราะหนโยบายกรมการศึกษานอกโรงเรียน ประจาํ ปงบประมาณ
2540-2545. กรุงเทพฯ : รังสกี ารพมิ พ, 2546.

กรมการศึกษานอกโรงเรยี น. ความหมายของคําเกยี่ วกบั แผนงาน โครงการ. กรุงเทพฯ:
ศูนยเ ทคโนโลยที างการศึกษา, 2545.

กรมการศกึ ษานอกโรงเรียน. เอกสารการอบรมการวางแผนการศกึ ษานอกโรงเรียน. กรงุ เทพฯ : ชุมนุม
สหกรณก ารเกษตรแหง ประเทศไทย, 2540.

กรรณกิ า ทติ าราม. การเกบ็ รวบรวมขอมลู . เขา ถงึ ไดจ าก http://guru.sanook.com/search/
knowledge_search.php ( 22/7/2552)

กระบวนการจดั ทําแผนชมุ ชน. เขาถึงไดจาก http://www.iad.dopa.go.th.subject/cplan/
process-cplan.ppt (25/2/2554)
กระบวนการวางแผน เขา ถงึ ไดจาก http://www.pitajarn.lpru.ac.th/-chitlada/WEB page/om/3pdf.

(8/8/2552)
กลั ยา วานชิ ยบญั ชา. สถติ สิ าํ หรบั งานวิจัย. พิมพค รั้งที่ 2. กรงุ เทพฯ : จุฬาลงกรณม หาวิทยาลยั , 2549.
การประเมนิ ประสิทธิภาพของภาวะผนู าํ . เขา ถึงไดจาก http://www.nrru.ac.th/article/

leadership/page1.5.html (16/8/2009)
การพัฒนาสงั คม. เขาถงึ ไดจ าก http:// www.phetchaburi.m-society.go.th/p.htm.(5/9/2552)
การพัฒนาสงั คมโดยการมสี ว นรว ม. เขา ถึงไดจ าก http://dnfe.5.nfe.go.th/lip/soc2/8031-2_4.htm.

(25/8/2552.)
การมสี ว นรวม. เขาถึงไดจ าก http://www.thaipoliticsgovernment.org/wiki (25/8/2552)
การมีสว นรวมของประชาชนในการบริหารจดั การทรัพยากรธรรมชาตจิ ังหวัดภเู กต็ . เขา ถึงไดจาก

http://www.oknation.net/blog/singh/2009/08/18/entry. (8/8/2552)
การวางแผน. เขา ถงึ ไดจาก http://www.cado.mnre.go.th. (8/08/2552)
การเสรมิ สรางภาวะผูนําชุมชน. เขา ถงึ ไดจ าก http://www.uinthai.com/index. php?lay=

show&ac=article&Id=538667754&Ntype=119 (14/8/2009)
เกรียงศกั ด์ิ เขยี วยงิ่ . การบริหารทรัพยากรมนษุ ยแ ละบุคคล. ขอนแกน : ภาควชิ าสงั คมศาสตร คณะมนษุ ย

ศาสตรและสงั คมศาสตร มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน , 2539.
ขอมลู ดานภมู ศิ าสตรแ ละการปกครอง. เขาถึงไดจ าก http://www.spb3.obec.go.th_ geo.htm (18/8/2552)

85

ขน้ั ตอนการดาํ เนนิ การจดั ทําแผนหมบู าน/ชุมชน (เคร่อื งมอื การเรียนรขู องชุมชนทอ งถน่ิ ).
เขา ถงึ ไดจาก http://www.pattanalocal.com/n/52/13.pdf (18/ 3/2554)

คณะกรรมการสงเสรมิ สวสั ดิการสงั คมแหง ชาติ. แผนพฒั นาสวสั ดกิ ารสงั คมและสังคมสงเคราะห
แหง ชาติ ฉบบั ที่ 4 (พ.ศ. 2545-2549) (อดั สําเนา)

คนเกบ็ ขยะ (การมสี ว นรว มของประชาชน) เขาถึงไดจ ากhttp://gotoknow.org/blog/rubbish/73541.
(28/8/2552)

คลังปญ ญาไทย. การนําเสนอขอมูล. เขาถึงไดจ าก http://www.panyathai.or.th (1/7/2552)
ความรูพ ื้นฐานการพฒั นาชมุ ชน. เขาถึงไดจ าก http://royalprojects.kku.ac.th/king/files/

(29/8/2552)
ความหมาย “แผนแมบ ทชมุ ชนพง่ึ ตนเอง”. เขา ถึงไดจ าก http://www.thailocaladmin.90.th/
workle_book/eb3/5p8_1.pdf (5/4/2554)
ความหมายของผนู าํ . เขาถึงไดจ าก http://www.nrru.ac.th/article/leadership/page1.1.html (16/8/2009)
ความหมายของแผนชมุ ชน. เขาถงึ ไดจาก http://www.thailocaladmin.go.th (5/4/2554)
ความหมายแผนงาน. เขาถงึ ไดจาก http://www.3.cdd.go.th/phichit/b03.html (5/4/2554)
จิตติ มงคลชยั อรัญญา. แนวทางการพฒั นาสงั คม (ทเ่ี หมาะสม) เขาถึงไดจาก http://

socadmin.tu.ac.th/kanabady (5/9/2552)
จิตราภา กณุ ฑลบุตร. การจดั ระบบขอมลู และสารสนเทศทางการศกึ ษา. เขา ถึงไดจาก

http://www.chittrapa.net/index.php?option=com_content&task=view&id=35&Itemid=mid
=36 (10/7/2552)
เฉลิมขวญั สตร,ี โรงเรียน. หนา ทีพ่ ลเมอื งและวฒั นธรรมไทย. เขาถงึ ไดจ าก
http://nucha.chs.ac.th/1.1htm (18/8/2552)
ชาญชัย อาจนิ สมาจาร. พฒั นาตนเองสูความเปนผูบรหิ าร. กรุงเทพฯ : พมิ พทอง, ม.ป.ป.
ชูเกยี รติ ลีสวุ รรณ. การวางแผนและบริหารโครงการ. จติ วัฒนาการพิมพ, 2545.
ธงชัย สันตวิ งษ. หลักการจดั การ. กรุงเทพมหานคร : ไทยวฒั นาพานชิ , 2540.
ธนู อนญั ญพร. กระบวนการพฒั นาชมุ ชน., 2549 (อัดสําเนา)
นเรศวร, มหาวทิ ยาลยั . ภาควชิ าทรพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม. โครงการเครอื ขายเฝา ระวงั
ทรพั ยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดลอ ม ลมุ น้าํ วงั ทอง. เขา ถึงไดจ าก
http://conf.agi.nu.ac.th/nrs-new/wangtong/hist.php. (7/7/2552)
แนวคิดผูนํายคุ ใหม. เขาถงึ ไดจาก http://sa.sa.ku.ac.th/index.php?option=com_content&
task=view&id=75&Itemid=107 (16/8/2552)

86

แนวคิดและความเขา ใจเกีย่ วกบั การพัฒนาสงั คมไทย. เขา ถงึ ไดจาก http://dnfe5.nfe.go.th/
ilp/so02/so20_5.html (1/7/2552)

แนวทางการพัฒนาคุณภาพแผนชุมชน. เขาถึงไดจาก http://Kaewpany.rmutl.ac.th/2552/
attachments/1475_ dev-plan.pdf (25/2/2554)

บทความอาหารสมองเรอื่ ง : การสนทนากลุม (Focus Group Discussion). เขา ถึงไดจ าก
http://www.vijai.org/articles data/show topic.asp?Topicid=98(30/1/2549)

บทบาท หนา ท่ี และลกั ษณะผนู าํ ชุมชนทด่ี ี. เขาถงึ ไดจ าก http://www.uinthai.com/index.
php?lay=show&ac=article&Id=538667753&Ntype=119 (14/8/2009)

ปราชญา กลาผจญั และพอตา บตุ รสทุ ธิวงศ. การบรหิ ารทรัพยากรมนษุ ย. กรงุ เทพฯ : ธนะการพมิ พ,
2550.

ปราณี รามสตู ร และจํารสั ดว งสุวรรณ. พฤตกิ รรมมนษุ ยก ับการพฒั นาตน. พมิ พค รงั้ ที่ 3
กรุงเทพมหานคร :ธนะการพิมพ, 2545.

ปองทิพย เทพอารีย. การศึกษาการพฒั นาตนเองของครใู นโรงเรียนอนบุ าลเอกชน กรงุ เทพ
มหานคร. สารนิพนธ กรงุ เทพฯ: บณั ฑติ วิทยาลยั มหาวิทยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ, 2551.

แผนการทาํ งานและการมสี วนรวมโดยการแกป ญ หาเอดสใ นชมุ ชน เขาถึงไดจ าก
http://www.phayaocitil.net/joomla/index.php?. (26/8/2552)

แผนชุมชนประจาํ ป พ.ศ. 2553. เขาถึงไดจาก http://payakhan.go.th/document/
1298599706.doc (8/4/2554)
พรชยั ธรณธรรม. สารานุกรมไทยฉบบั เยาวชน. เขา ถึงไดจ าก http://www.guru.sanook.

com/search/knowledge_search.php?q...1 (15/7/2552)
พฒั น บุณยรตั พนั ธุ. ปรชั ญาพฒั นาชุมชน. เขา ถงึ ไดจ าก http://royalprojects.kku.ac.th/king/

files/(29/8/2552)
พฒั นาชุมชนจงั หวัดมหาสารคาม, สาํ นักงาน. เอกสารประกอบการประชมุ การประชมุ เชิง

ปฏิบตั กิ ารภาคพี ่เี ลีย้ งระดับตําบลและแกนนําระดบั ตาํ บล เพอื่ เพ่ิม
ประสิทธภิ าพแผนชุมชน. มหาสารคาม : สาํ นักงานพฒั นาชมุ ชนจังหวดั มหาสารคาม, 2550.
(อดั สําเนา)
ไพโรจน ชลารกั ษ. ทกั ษะการจดั การความรู. เขา ถึงไดจ าก http://lib.kru.ac.th/eBook/4000111/
doc1-2. html (10/7/2552)
ไพโรจน ทิพมาตร. หลกั การจดั การ. นนทบรุ ี : ไทยรมเกลา , 2548.

87

ไพศาล ไกรสิทธ.ิ์ เอกสารคาํ สอนรายวิชาการพัฒนาตน. ราชบรุ ี : คณะครศุ าสตร สถาบันราชภฏั หมบู าน
จอมบึง, 2541.

มูลนิธเิ ครอื ขา ยครอบครวั . ตวั ตนของหน.ู ..ตอ งชว ยสง เสริม. เขาถงึ ไดจาก http://www.
familynetwork.or.th/node/15673 (15/7/2552)

ยนื ภวู รรณ. การนาํ เสนอขอ มลู . เขา ถงึ ไดจาก http://www.school.net.th/library/snet2/
knowledge_math/pre_dat.htm (22 /7/2552)

ยวุ ฒั น วุฒิเมธ.ี ปรชั ญาของการพฒั นาชมุ ชน. เขา ถึงไดจ าก http://royalprojects.kku.ac.
th/king/files/(29/8/2552)

ราชบณั ฑิตยสถาน. พจนานกุ รม ฉบบั ราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2525. พิมพค ร้งั ท่ี 6. กรงุ เทพฯ :
อกั ษรเจรญิ ทศั น, 2539.

ราชภัฏเทพสตร,ี มหาวทิ ยาลัย. การรูส ารสนเทศ. เขา ถึงไดจ าก
http://human.tru.ac.th/elearning/tec_ban/tinfo01/info06.html

ราชภฏั นครศรธี รรมราช, มหาวทิ ยาลยั . เทคโนโลยกี ารศกึ ษา. เขา ถงึ ไดจ าก
http://www.nrru.ac.th/preeteam/rungrot/page13004asp (1/7/2552)

ลกั ษณะภาวะผนู ํา. เขา ถึงไดจ าก http://www.nrru.ac.th/article/leadership/page1.4.html (16/8/2009)
วรชั ยา ศริ วิ ฒั น. ลกั ษณะผตู ามทมี่ ีประสิทธิผลกบั แนวทางการพฒั นาผตู ามในยุคปฏิรูประบบราชการ.

วารสารพัฒนาชุมชน. (กุมภาพนั ธ 2547) : 27-34.
วราภรณ นกั พณิ พาทย. ความคดิ เห็นของขา ราชการมหาวทิ ยาลัยศรีนครินทรวโิ รฒท่ีมีตอการพฒั นา

บุคลากรของมหาวิทยาลยั ศรนี ครินทรวโิ รฒ. ปรญิ ญานิพนธ กศ.ม., 2545. (อัดสําเนา)
วิเลขา ลสี วุ รรณ. ศนู ยก ารเรยี นชมุ ชน : ชุมชนเขม แขง็ สสู งั คมแหงการเรียนร.ู กรุงเทพฯ : บรษิ ทั สุวติ า

เอ็นเตอรไ พรส จํากัด, 2550.
ศศิธร พรมสงฆ. Web site เพื่อการเรียนการสอนรายวชิ าสถิตวิ เิ คราะห. เขา ถึงไดจาก

http://student.nu.ac.th/429/12.htm (10/7/2552)
ศริ พิ งษ ศรีชัยรมยรัตน. ผนู ําทด่ี คี วรมีคุณสมบตั อิ ยา งไร. เขา ถึงไดจากhttp://www.sombatlegal.

com/index.php?lay=show&ac=article&Id=421796 (25/8/2552)
ศูนยก ารศกึ ษานอกโรงเรยี นภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื . คูมอื การอบรมกระบวนการวางแผนแบบมสี วน

รวม. อดุ รธานี : ศริ ธิ รรมออฟเซท็ , 2542.

88

ศนู ยการศกึ ษานอกโรงเรียนภาคใต. รายงานการวจิ ยั ปฏิบตั กิ ารแบบมีสวนรวมในการพฒั นากระบวนการ
จดั ทําแผนชุมชนตามโครงการบรู ณาการแผนชุมชนเพ่ือความเขมแขง็ ของชมุ ชนและ
เอาชนะความยากจนในภาคใต. สงขลา, 2547. (อดั สาํ เนา)

สถาบนั การศกึ ษาและพฒั นาตอ เนอื่ งสริ ินธร. เอกสารประกอบการฝก อบรมกลมุ ขา ราชการครแู ละ
บุคลากรทางการศึกษา. นครราชสีมา : มิตรภาพการพิมพ, 2551.

สนธยา พลศรี. ทฤษฎแี ละหลกั การพฒั นาชุมชน. พมิ พค รง้ั ที่ 4 กรุงเทพฯ : โอเดียนสโตร, 2545.
สมจติ ร เกิดปรางค และนตุ ประวีณ เลศิ กาญจนวัต. การสมั มนา. กรุงเทพฯ : สํานกั พิมพส งเสรมิ วชิ าการ

, 2545.
สัญญา สัญญาวิวัฒน. การพฒั นาชุมชน. พิมพค รัง้ ที่ 2. กรงุ เทพฯ : โอเดยี นสโตร, 2525.
สญั ญา สัญญาววิ ฒั น. การพฒั นาชุมชนหลกั การและวธิ ปี ฏบิ ตั ิ. กรงุ เทพฯ : แพรพ ทิ ยา, 2515.
สัญญา สญั ญาวิวัฒน. ทฤษฎแี ละกลยุทธก ารพฒั นาสงั คม. พมิ พค รั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : สาํ นักพิมพ

จฬุ าลงกรณมหาวิทยาลัย, 2540.
สาํ นกั งานกองทุนสนบั สนุนการวจิ ยั (สกว.) สาํ นกั งานภาค. การสนทนากลุม (Focus Group

Discussion). เขา ถงึ ไดจ าก http://www.vijai.org/Tool vijai/12/02.asp (30/1/2549)
สาํ นักงานสถิติแหง ชาติ. การเกบ็ รวบรวมขอ มลู . เขาถึงไดจ าก http://service.nso.go.th/

nso/knowledge/estat/esta1_6.html (22 /7/2552)
สํานักบริหารงานการศกึ ษานอกโรงเรยี น. คําช้แี จงการจดั ทาํ แผนปฏิบัตกิ ารประจําป งบประมาณ 2551.

(อดั สาํ เนา)
สุโขทยั ธรรมาธิราช, มหาวิทยาลยั . บณั ฑิตศกึ ษา สาขาวชิ าศึกษาศาสตร. ประมวลสาระชุดวชิ าบรบิ ท

ทางการบริหารการศกึ ษา หนวยท่ี 11-15 กรงุ เทพฯ : มหาวิทยาลยั , 2546.
สุพล พลธรี ะ. การประชมุ . สารเทคนิคการแพทยจุฬาฯ 4, 2533.
สวุ ิมล ตริ กานนั ท. การประเมนิ โครงการ : แนวทางสกู ารปฏิบัติ. กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยรามคาํ แหง,

2544.
หนวยที่ 5 การเขยี นรายงาน เขา ถึงไดจ าก http://www.tice.ac.th/Online/Online2-

2549/bussiness/.../n5.htm (17/7/2552)
อรพนิ ท สพโชคชยั . การมีสวนรวมของประชาชนในการพัฒนาระบบราชการ. เขาถึงไดจ าก

http://www.plan.ru.ac.th/newweb/opdc/data/participatory.pdf. (28/8/2552)

ภาษาองั กฤษ

89

Administrator. การสนทนากลมุ แบบเรียน -learning. ภาควชิ าพัฒนาชมุ ชน คณะสังคมสงเคราะห
ศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร : กรุงเทพฯ, 2547.

IT Destination Tech Archive [00005]. ความหมายของขอ มูล. เขาถงึ ไดจาก
http://www.itdestination.com/resources/tech/showtech.php?00005 (1/7/2552)

Judith Sharken Simon. How to Conduct a Focus Group. เขาถึงไดจาก
http://www.tgci.com/magazine/99fall/focus1.asp (30/1/2549)

Noina koku GEO. ความหมายของขอ มลู สารสนเทศ สารสนเทศภูมศิ าสตร ฐานขอ มูล. เขา ถึงไดจ าก
http://www.noinazung-06blogspot.com 2009/06geographic-information-system-gis.html
(10/7/2552)

UNESCO / APPEAL. HandBook : Non-formal Adult Education Facilitator, Module 4 Participatory
Learning. Bangkok, 2001.

UNESCO / APPEAL. Monitoring and Evaluation of literacy and continuing education
programmes. Bangkok, 1999.

90

ที่ปรึกษา คณะผจู ัดทํา

1. นายประเสรฐิ บญุ เรอื ง เลขาธิการ กศน.
รองเลขาธิการ กศน.
2. ดร.ชยั ยศ อิม่ สุวรรณ รองเลขาธกิ าร กศน.
ท่ีปรึกษาดา นการพฒั นาหลกั สูตร กศน.
3. นายวชั รนิ ทร จําป ผอู าํ นวยการกลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น

4. ดร.ทองอยู แกว ไทรฮะ กลุม พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน
ศูนยเ ทคโนโลยีทางการศกึ ษา
5. นางรกั ขณา ตณั ฑวุฑโฒ
กลุม พัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น
ผูเขียนและเรียบเรยี ง ศนู ยเ ทคโนโลยีทางการศกึ ษา
กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น
1. นางกนกพรรณ สวุ รรณพิทกั ษ ขา ราชการบาํ นาญ
ขา ราชการบาํ นาญ
2. นางชนิดา ดียิ่ง ขา ราชการบํานาญ
ขา ราชการบาํ นาญ
ผูบรรณาธิการ และพฒั นาปรับปรุง ขา ราชการบาํ นาญ
ขาราชการบํานาญ
1. นางกนกพรรณ สวุ รรณพทิ กั ษ
กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น
2. นางชนิดา ดยี ง่ิ กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน
กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน
3. นางสาววรรณพร ปท มานนท กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น
กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน
4. นายววิ ฒั นไ ชย จันทนสุคนธ
กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน
5. นางสาวสุรีพร เจริญนิช
กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น
6. นางพิชญาภา ปต วิ รา

7. นางธัญญวดี เหลา พาณชิ ย

8. นางเออ้ื จติ ร สมจิตตชอบ

9. นางสาวชนติ า จิตตธรรม

คณะทํางาน

1. นายสรุ พงษ มน่ั มะโน

2. นายศภุ โชค ศรรี ัตนศลิ ป

3. นางสาววรรณพร ปท มานนท

4. นางสาวศริญญา กลุ ประดษิ ฐ

5. นางสาวเพชรินทร เหลอื งจิตวัฒนา

ผพู มิ พต น ฉบบั

นางสาววรรณพร ปท มานนท

ผอู อกแบบปก

นายศภุ โชค ศรรี ตั นศลิ ป

91

คณะผปู รบั ปรงุ ขอมลู เก่ียวกบั สถาบนั พระมหากษตั รยิ  ป พ.ศ. 2560

ทีป่ รกึ ษา จาํ จด เลขาธิการ กศน.
หอมดี ผูตรวจราชการกระทรวงศึกษาธกิ าร
1. นายสรุ พงษ
2. นายประเสรฐิ สุขสุเดช ปฏบิ ตั หิ นา ทรี่ องเลขาธิการ กศน.
ผูอํานวยการกลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกระบบ
3. นางตรนี ชุ และการศกึ ษาตามอัธยาศยั

ผปู รบั ปรงุ ขอ มูล

นางพัชราภรณ จันทรไ ทย กศน.เขตบางซือ่ กรงุ เทพมหานคร

คณะทํางาน

1. นายสรุ พงษ มน่ั มะโน กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย

2. นายศุภโชค ศรรี ตั นศิลป กลมุ พฒั นาการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั
กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย
3. นางสาวเบญ็ จวรรณ อาํ ไพศรี กลุมพฒั นาการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั

4. นางเยาวรัตน ปนมณีวงศ กลมุ พฒั นาการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย
กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย
5. นางสาวสุลาง เพช็ รสวา ง กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย

6. นางสาวทิพวรรณ วงคเ รือน กลุมพฒั นาการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั

7. นางสาวนภาพร อมรเดชาวฒั น

8. นางสาวชมพนู ท สังขพิชัย

ขอมลู กช