รายงานผลการฝึกงาน BD Dairy Land

รายงานผลการฝ�กปฏิบัติงาน
ณ ฟาร์ม BD Dairy Land (บดี ี แดรแี่ ลนด์)
ระหวา่ งวันที่ 2 พฤษภาคม - 17 มิถุนายน 2565

ผจู้ ดั ทำ

นางสาวฐานิตา ยมศรีเคน รหัสนักศกึ ษา 623030232-9

นางสาวมสั หยา โพธศิ์ รที อง รหัสนกั ศกึ ษา 623030340-6

นายธนวัฒน์ ศรสี วัสดิ์ รหัสนักศกึ ษา 623030450-9

นายพลงั กรณ์ แก้วดวงดี รหัสนกั ศึกษา 623030455-9

นายชลชั นัย สิงห์วงษ์ รหัสนกั ศึกษา 623030481-8

เสนอ
ผศ.ดร.ยพุ ิน ผาสขุ

รายงานฉบบั นเ้ี ป�นส่วนหน่ึงของรายวชิ า AG 173798 การฝ�กงานทางสัตวศาสตร์ 3
(PRACTICUM IN ANIMAL SCIENCE III)
ภาคการศึกษาปลาย ป�การศกึ ษา 2564

สาขาสัตวศาสตร์ คณะเกษตรศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยขอนแก่น

ก

คำนำ

รายงานเรื่องผลการฝ�กปฏิบตั ิงาน ณ ฟาร์ม BD Dairy Land (บดี ี แดร่แี ลนด)์ น้เี ปน� สว่ นหนึง่ ของ
รายวิชา AG173798 การฝ�กงานทางสตั วศาสตร์ 3 ( PRACTICUM IN ANIMAL SCIENCE III) มจี ดุ ประสงค์
เพอื่ ศึกษาและรวบรวมความรู้ทไ่ี ด้จากการฝก� งานในครัง้ นี้ คณะผู้จดั ทำหวังว่าเน้อื หาในรายงานฉบับนจี้ ะเป�น
ประโยชนต์ อ่ ผู้ที่สนใจเป�นอยา่ งยงิ่

หากมสี ง่ิ ใดในรายงานฉบบั นจี้ ะตอ้ งปรับปรุงหรือผดิ พลาดประการใด คณะผจู้ ดั ทำขออภัยไว้ ณ
ทนี่ ้ดี ว้ ย

คณะผจู้ ัดทำ

สารบญั ข

เรอื่ ง หน้า
ก
คำนำ ข
สารบัญ 1
ข้อมลู พื้นฐานของฟารม์ 2
ลกั ษณะการฝก� งาน
9
- การรีดนมโค 9
- การอนุบาลลูกโค 9
- การจัดการทว่ั ไป 10
- การแปรรูปผลิตภณั ฑ์นม
ส่ิงท่ีไดเ้ รยี นรจู้ ากการฝ�กงาน
ปญ� หาอุปสรรคและการแก้ไข
ขอ้ เสนอแนะ
อ้างอิง

1

ข้อมูลพนื้ ฐานของฟาร์ม : BD Dairy Land (บีดี แดรแี่ ลนด์)
ทต่ี ้ัง : 45 หมู่ 5 ตำบลซบั สนนุ่ อำเภอมวกเหล็ก จงั หวดั สระบุรี 18220

ลักษณะการฝก� งาน
1.การรีดนมโค

- เรียนร้รู ะบบการเตรยี มพร้อมของเครอ่ื งรดี นม
- เรยี นรู้การประกอบเครื่องรดี นม
- เรียนรู้ข้นั ตอนการรีดนม
- ฝก� ตรวจเตา้ นมอกั เสบดว้ ยวิธีการตรวจ CMT
- แยกนำ้ นมทไี่ มส่ ามารถสง่ ขายได้
2.การอนบุ าลลกู โค
- ป้อนน้ำนมลูกโคแรกเกิด
- ใหน้ ้ำนม อาหารขน้ ลกู โคท่สี ามารถกนิ ได้แลว้
- ทำความสะอาดและเตรียมกรงเพือ่ ยา้ ยลกู โคขนึ้ กรง
- ให้นำ้ เกลือลูกโคเนอื่ งจากลูกโคมีอาการท้องเสีย : ถ่ายเหลว
- ฉีดยาบำรุง ยาถา่ ยพยาธลิ ูกโค
3.การจดั การทัว่ ไป
- ดักโคทแ่ี ท็กหชู ำรุดหรอื มีปญ� หาเพ่ือตดิ แทก็ ใหม่
- สงั เกตโุ คท่มี ีอาการเป�นสัดเพื่อดกั ผสมเทียม
- การรกั ษาโรคต่าง ๆ
- การดรายโค
4.การแปรรปู ผลิตภัณฑน์ ม
- นมพาสเจอร์ไรส์
- โยเกิรต์ พร้อมด่ืม
- กรีกโยเกิรต์
- ชีสมอสซาเรลลา่

2

รายละเอียดของการฝ�กงาน
1.การรีดนมโค

BD Dairy Land ใช้โรงรดี แบบแบบกา้ งปลา (Herringbone parlor) ระบบรดี Pipeline 2*12
ซงึ่ ประกอบดว้ ย 2 แถวคู่ขนานกนั มหี ลมุ รดี อยตู่ รงกลาง โดยโคจะหนั ข้างหรอื สว่ นท้ายเข้าหาผู้รดี
และมรี ะบบปลดหัวรดี ออกอัตโนมตั ิ พร้อมระบบ CIP (Cleaning In Place) อัตโนมตั ิ ซ่ึงเป�นกระบวนการ
ทำความสะอาดโดยไมต่ อ้ งถอดชิ้นส่วน และมีระบบการจัดการฟาร์ม Afimilk โรงรีดชนดิ น้ีจะส่งนำ้ นม
จากแมโ่ คไปตามท่อนม ซึ่งวางขนานกบั ท่อสญุ ญากาศ นำ้ นมจะไหลไปรวมท่ีถังรวมนม (Milk Tank) เพื่อ
เตรยี มส่งไปยังศนู ย์รบั น้ำนมดิบ มกี ารรีดนม 2 รอบต่อวนั คอื 05:00 – 08:30 และ 14:30 – 17:30 น.
โดยมีโครดี นมจำนวน 200 ตวั แบ่งออกเป�น 4 คอกตามปริมาณการใหน้ ้ำนม ซึ่งโครีดคอกท่ี 4 จะจดั เปน� โคท่ี
ไดร้ บั การใหย้ าหรือมีอาการปว่ ย เพ่ือที่จะได้สงั เกตอาการป่วยและจัดการไดง้ า่ ยยิง่ ข้นึ

ทมี่ า : https://www.dairydiscoveryzone.com/blog/4-modern-milking-parlor-designs

3

ขั้นตอนการรดี นม
1. ต้อนโคจากคอกพกั ทลี ะคอกเขา้ ไปรวมกนั ไวท้ คี่ อกสเปรย์นำ้ เพอื่ ระบายความร้อนให้แกแ่ ม่โคกอ่ นรดี
โดยมีการสเปรย์จำนวน 3 รอบ โดยแต่ละรอบเปด� สเปรย์น้ำ 1 นาทแี ล้วป�ดพัก 3 นาที
และมกี ารตดิ พดั ลมเพื่อช่วยให้แม่โคระบายความรอ้ นออกจากร่างกายได้ดยี ิง่ ขน้ึ ด้วย

2. ต้อนโคจากคอกสเปรยเ์ ขา้ มายังบริเวณหน้าโรงรีด เพื่ออาบนำ้ ให้แม่โคดว้ ยสายยางอกี ครั้ง

3. เมื่อแมโ่ คเข้าไปในโรงรีดเรียบรอ้ ยแลว้ กล็ า้ งฐานเต้านมและหัวนมใหส้ ะอาดด้วยน้ำ
4. ฉีดสเปรยบ์ ริเวณเต้านมด้วยน้ำยาฆ่าเชอ้ื Chlorhex 5
5. ตรวจสอบเต้านมอักเสบดว้ ยน้ำยา CMT
6. เชด็ บรเิ วณเต้านมด้วยผ้าสะอาดใหแ้ ห้ง
7. สวมชุดหัวรีดนม
8. เมอื่ น้ำนมหมดชุดหัวรีดนมจะปลดหวั รดี และดงึ ออกอัตโนมัติ
9. จ่มุ หัวนมด้วยน้ำยาไอโอดนี แดรแี่ คร์ (DairyCare)

4

การเก็บตัวอยา่ งนำ้ นม
ในแต่ละเดอื นจะมีการส่งตัวอย่างนำ้ นมเพ่ือตรวจสอบคุณภาพของน้ำนม จึงมีการเกบ็ ตัวอยา่ งน้ำนม

ใส่ในขวดเกบ็ ตัวอยา่ งเพื่อนำส่งตรวจตามทก่ี ล่าวไปข้างต้น

2.การอนบุ าลลกู โค
การจดั การและการใหน้ ้ำนมเหลืองแกล่ กู โคแรกคลอด

เม่ือแม่โคคลอดลูกโคออกมาแลว้ ใหท้ ำการจุ่มสายสะดอื ดว้ ยทิงเจอรไ์ อโอดีน จากนั้นจะทำการ
รดี นมนำ้ เหลืองจากเต้าแมโ่ คใหล้ กู โคไดก้ ินนมนำ้ เหลืองของแมโ่ คทนั ทอี ยา่ งนอ้ ย 2 ลิตร หรือโดยเร็วทส่ี ุด
(ภายใน 1-2 ชว่ั โมง) เพอื่ เสรมิ ภมู ิคุ้มกนั จากแม่โคสลู่ ูกโค เพราะลกู โคไมม่ ภี มู คิ ุ้มกนั ต่อโรค ต่าง ๆ จนกว่า
จะได้รับนมนำ้ เหลืองจากแม่ และลูกโคจะมกี ารดดู ซึมไดด้ ที สี่ ดุ หลงั คลอด 1-2 ชวั่ โมง และจะ ค่อย ๆ ลดลง
เร่อื ย ๆ ภายใน 24 ชั่วโมง จากนัน้ ย้ายลูกโคไปไวใ้ นกรงทีแ่ ห้งและสะอาด

การจดั การอาหารลกู โค
เรม่ิ ฝก� ให้อาหารขน้ ทีม่ โี ปรตนี 18 % กบั ลูกโคในชว่ งอายุ 3 สัปดาห์ เปน� ตน้ ไป และตอ้ งระวังไมใ่ ห้

อาหารขน้ มีทีม่ ยี เู รียแกล่ กู โคในระยะนี้เดด็ ขาด และใหน้ ้ำสะอาดแก่ลูกโคหลังจาก ใหน้ มเรียบรอ้ ยแลว้ จากน้ัน
อนุบาลตอ่ ไปเรื่อย ๆ จนลกู โคมอี ายุ 60 ข้ึนไปหรือกนิ อาหารข้นได้ 0.5-1 กโิ ลกรมั ตอ่ ตวั ตอ่ วัน ติดต่อกัน 5-7
วัน ก็สามารถพิจารณาหย่านมลกู โคได้ เมอื่ ลูกโคหยา่ นมแล้วกจ็ ะทำการย้ายลูกโคลงจากกรงพร้อมกบั ฉดี ยา
ถ่ายพยาธแิ ละยาบำรงุ ให้แกล่ กู โค

5

การตดิ แทก็ เบอร์หู
ในลกู โคแรกคลอดช่วง 1-2 สัปดาห์ยังจะไม่ทำการติดแทก็ เบอร์หู แต่จะมแี ท็กเบอรบ์ รเิ วณคอแทน

โดยนำแท็กเบอรห์ มู าคล้องกับเชือกเพือ่ ห้อยคอไวก้ อ่ น เมือ่ เข้าลกู โคเม่ือลูกโคอายุประมาณ 6-8 สปั ดาห์
จึงทำการติดเบอรห์ ูให้ลกู โค ซึ่งในกรณีทแี่ ท็กหชู ำรดุ หรือหลุดหาย จะตอ้ งตดิ แท็กหูใหม่เพือ่ งา่ ยต่อการจัดการ

การสญู เขาลกู โค
การสูญเขาลูกโคฟาร์ม BD Dairy Land มวี ธิ กี ารสูญเขาโดยการใช้เหล็กรอ้ น

สามารถทำไดเ้ ม่ือลูกโคมอี ายุ ประมาณ 2 – 4 เดอื นโดยมวี ธิ กี าร ทำดงั นี้ 1. ใช้กรรไกรตดั ขนรอบ ๆ
ปมุ่ เขาเพ่อื ใหส้ ามารถเหน็ ฐานเขาได้ชดั เจน 2. ใชม้ ดี ตัดปลายเขา (ในกรณีทล่ี กู โคมปี มุ เขาเกนิ 1/2 ซ.ม.) 3.
ใชเ้ หลก็ ร้อนจบ้ี รเิ วณปุ่มเขาเพื่อทำลายเซลล์เขา และ 4. ใช้ทิงเจอร์ไอโอดนี ทาป้องกนั การติดเชื้อโรค
3.การจัดการท่ัวไป

การรกั ษาโรคเตา้ นมอักเสบ
เมอ่ื มีแม่โคเกดิ อาการเต้านมอกั เสบ ทางฟาร์ม BD Dairy Land จะแยกแม่โคตวั นน้ั ออกจากฝงู
เพอ่ื ไปพกั ในคอกทีม่ ีแคแ่ มโ่ คทเ่ี กดิ อาการเต้านมอักเสบโดยเฉพาะเพือ่ งา่ ยตอ่ การจัดการ
และได้ทำการรักษาโรคเตา้ นมอกั เสบดว้ ยยาสอดเตา้ เข้าเตา้ นมท่มี อี าการอกั เสบเกิดข้ึน เชน่ Mastijet Fort,
Spectrazol และ Mastilex เป�นต้น รว่ มกับการฉดี ยาคีโตโปรเฟน (Ketoprofen)
และในส่วนของนำ้ นมของแมโ่ คที่เปน� โรคเตา้ นมอกั เสบนั้นจะไม่สามารถส่งขายไดท้ างฟารม์ จะรีดแมโ่ คกลมุ่ น้ี
เป�นกลุ่มสดุ ทา้ ยและนำไปเลย้ี งลูกโคในฟาร์ม

ทีม่ า : https://ganorsa.com/producto/mastijet-fort-20-jeringas/

6

ท่มี า : https://thaipick.com/product/lazada/1755702

ทมี่ า : https://www.farmcenter2019.com/product/Mastilex
การดรายโค (dry period)

เม่ือแมโ่ คตง้ั ทอ้ งได้ครบ 200 วัน จะมีการแจ้งเตอื นจากระบบการจัดการฟารม์ Afimilk
ไปยังคอมพิวเตอร์ เพือ่ เตือนใหพ้ นักงานรดี นมทำการดรายแมโ่ คดว้ ยการสอดยาดราย
และย้ายแม่โคไปไวค้ อกพกั โคดรายเพอ่ื เตรยี มตวั คลอดและเตรยี มร่างกายให้พรอ้ มในการใหน้ มครั้งถัดไป ซ่งึ
ในชว่ งนแ้ี มโ่ คควรไดร้ บั อาหารท่ีดี เนน้ การให้อาหารหยาบเป�นหลกั และมีการดแู ลดี เชน่ เดยี วกับโคใหน้ ม
เพือ่ ให้แมโ่ คมสี ภาพรา่ งกายท่ดี ี และสขุ ภาพสมบูรณ์ อนั จะส่งผลใหแ้ มโ่ คสามารถใหน้ ำ้ นมดใี นช่วงต่อ ๆ
ไปของการให้นม

คะแนนร่างกายควรอยูท่ ี่ 3-3.5 คะแนนและก่อนคลอดโคต้องมีคะแนน 3.5 ถงึ จะเปน� แมโ่ คท่ี
สมบรู ณจ์ ริง ในระยะนไี้ ม่ควรเรง่ ขุนโคโดยไมจ่ ำเปน� แม่โคไม่ควรจะอว้ นเกนิ ไปในระยะ ก่อนคลอด (มากกวา่ 4
คะแนน) เพราะถ้าหากแมโ่ คอว้ นเกนิ ไปแลว้ หลงั คลอดจะเกิดป�ญหาทางสุขภาพ ตามมาโดยเฉพาะโรคระบบ
เผาผลาญสารอาหารของรา่ งกายผิดปกติ (metabolic disorders) ต่าง ๆ เช่น คโี ตซีด (ketosis) และไขน้ ้ำนม
(milk fever)

7

การแตง่ กีบ
ฟาร์ม BD Dairy Land จะมกี ารจดบนั ทึกเบอรโ์ คทม่ี ลี กั ษณะกีบท่ีควรได้รับการแตง่ กบี ไว้ จากนนั้ จะ

มกี ารแตง่ กบี โดยกลุม่ คนท่เี ชย่ี วชาญรวมตัวกันรบั ตดั แตง่ กีบเขา้ มาแต่งกีบให้โคทกุ ๆ 3 เดอื น
การทำวคั ซีน

วัคซนี โรคปากและเทา้ เป�อย ขณะนม้ี ี 2 แบบ คือ ไบวาเลนท์ หรือรวม 2 ไทป์ (O และ A) และ O โม
โนวาเลนท์ ทางฟาร์มจะทำวัคซนี FMD ทุกๆ 3 เดือน ใหก้ บั โคนมตั้งแตอ่ ายุ 4-6 เดอื นข้นึ ไป
4. การแปรรปู ผลิตภัณฑน์ ม

ฟารม์ BD Dairy Land มกี ารแปรรูปผลติ ภณั ฑน์ มทงั้ หมด 4 รปู แบบ ไดแ้ ก่
1. นมพาสเจอร์ไรส์ (pasteurized milk) มีทง้ั หมด 8 รสชาติ คอื รสจดื , รสสตอเบอร์ร,่ี รสช็อคโกแลต,

รสนำ้ ผ้งึ , รสกลว้ ย, รสชาไทย, รสชาเขียว และรสกาแฟ

2. โยเกิรต์ พร้อมดื่ม (drinking yogurt) มที ั้งหมด 6 รสชาติ คือ รสสตอเบอรร์ ี่, รสบลูเบอรร์ ,่ี รสองุน่ ,
รสส้ม, รสลิน้ จ่ี และรสนำ้ ผ้งึ

8

3. กรกี โยเกริ ต์ (greek yogurt)

4. มอสซาเรลลาชสี (mozzarella cheese)

9

สง่ิ ทไ่ี ดเ้ รยี นรจู้ ากการฝ�กงาน
- ทักษะการรีดนม
- การฉีดยาโค
- การแปรรูปผลติ ภัณฑ์
- ทกั ษะการแกไ้ ขปญ� หา
- ทกั ษะการผสมเทยี ม

ป�ญหาอปุ สรรคและการแกไ้ ข
- ไม่มีคนงานในฟาร์ม
- ไม่แจงงานทต่ี อ้ งปฏิบตั ใิ ห้ชดั เจน
- ไฟดบั หรอื ตกค่อนข้างบอ่ ย
- ทำงานแบบเดิมทุกวันไม่คอ่ ยได้เรยี นรูท้ ักษะใหม่ ๆ
- อปุ กรณบ์ างอย่างท่ีจำเปน� สำหรับใชใ้ นฟารม์ ไม่มีหรอื ไมเ่ พยี งพอ
- วัตถุดบิ อาหารโคไม่เพยี งพอ
- วสั ดุอปุ กรณส์ ำหรับการทำงานชำรดุ คอ่ นข้างบอ่ ยและขาดการซอ่ มแซมบำรุง
- ไม่มีนกั สัตวบาลและสตั วแพทยป์ ระจำฟาร์ม
- บุคคลภายนอกสามารถเข้าฟาร์มได้อยา่ งสะดวก ซ่งึ อาจจะส่งผลใหพ้ าหะนำโรคเขา้ มาในฟารม์ ได้

ขอ้ เสนอแนะ
- ควรมีคนงานประจำ
- ควรมีเครอ่ื งปน� ไฟเพื่อสำรองไฟฟ้าเม่อื เกิดเหตุฉุกเฉนิ
- จดั ตารางเพ่ือใหไ้ ด้รับการฝก� ทักษะไดอ้ ย่างทัว่ ถึง
- ควรจะมีความชัดเจน หรือแบบแผนในการทำงาน
- จดั สรรอปุ กรณ์ทีจ่ ำเป�นใหเ้ พียงพอ
- คำนวณประมาณอาหารต่อวันและเตรียมไว้ไมใ่ ห้ขาด
- ตรวจสอบอปุ กรณ์หากมกี ารชำรุดให้ทำการแก้ไข
- ควรมีนักสัตวบาลและสตั วแพทย์ประจำฟาร์ม เพอื่ ทำการจัดการในการดแู ลสัตว์โดยเฉพาะ
- ห้ามไม่ให้บุคคลภายนอกเขามาในเขตฟาร์มอยา่ งจริงจังก่อนได้รับอนญุ าต
- ควรมบี อ่ จ่มุ ฆา่ เชื้อยานพาหนะกอ่ นเขา้ มาในฟารม์
- ควรมีการจัดการทดี่ ี เพือ่ เพ่มิ ประสทิ ธิภาพภายในฟารม์ และผลผลติ

10

อ้างอิง
สเปค� ตราโซล / Spectrazol สำหรบั โคนม 1 ชุด จำนวน 4 หลอด. (2020). สืบค้นเมอื่ 1 สงิ หาคม

2565, จาก https://thaipick.com/product/lazada/1755702
Allen, S. (2017). 4 MODERN MILKING PARLOR DESIGNS. สบื ค้นเมื่อ 1 สงิ หาคม 2565,

จาก https://www.dairydiscoveryzone.com/blog/4-modern-milking-parlor-designs
MASTIJET FORT 20 JERINGAS. (ม.ป.ป.). สืบค้นเม่ือ 1 สงิ หาคม 2565, จาก

https://ganorsa.com/producto/mastijet-fort-20-jeringas/
Mastilex. (2020). สบื ค้นเมื่อ 1 สิงหาคม 2565, จาก

https://www.farmcenter2019.com/product/Mastilex