แบบฝึกทักษะเรื่องคำสมาส

แบบฝึ กทกั ษะเร่ืองคำสมำส

วชิ าภาษาไทย รหัส ท ๒๒๑๐๒
ภาคเรียนที่ ๒ ปีการศึกษา ๒๕๖๔
โรงรยี นอามาตยพ์ านินกุ ลู จงั หวัดกระบี่

นำงจนั ทกำนต์ นำคสขุ
ผสู้ อน

ผสู้ อน

คำนำ

แบบฝึกทักษะเรื่องคำสมำส สำหรับช้ันมัธยมศึกษำปีท่ี ๒ กลุ่มสำระกำรเรียนรู้ภำษำไทย
เล่มน้ีจัดทำขึ้นเพื่อกำรเรียนกำรสอนรำยวิชำภำษำไทย ชั้นมัธยมศึกษำปีที่ ๒ เพื่อให้นักเรียนมีควำมรู้ควำม
เข้ำใจบทเรยี นได้ง่ำยขน้ึ มุ่งเน้นให้นักเรยี นได้ปฏบิ ัติจรงิ ตำมศกั ยภำพของแตล่ ะบุคคลอย่ำงมีคติที่ดีต่อกำรเรียน
ภำษำไทย

แบบฝึกทักษะเล่มน้ีประกอบด้วย คำแนะนำในกำรใช้แบบฝึกทักษะของครูและนักเรียน
มำตรฐำนกำรเรียนรู้ ตัวชวี้ ัด สำระ จุดประสงค์กำรเรยี นรู้สำคญั ผู้จดั ทำได้รวบรวมจำกเอกสำรและคู่มือต่ำง ๆ
นำมำประมวลผลเปน็ องคค์ วำมร้เู พ่อื สะดวกต่อกำรใชไ้ ดจ้ ดั ทำแบบทดสอบก่อนเรียน แบบฝึกทักษะจำนวน ๘
แบบฝกึ ทักษะ แบบทดสอบหลังเรียน พร้อมเฉลยไว้อยำ่ งสมบูรณ์ และหลังจำกนำแบบฝึกทักษะเร่ืองคำสมำส
ชั้นมัธยมศึกษำปีท่ี ๒ ไปใช้ในกิจกรรมกำรเรียนรู้ ทำให้ผลสัมฤทธิ์ทำงกำรเรียนสูงข้ึน นักเรียนเรียนรู้ด้วย
ตนเองอยำ่ งมคี วำมสุข เป็นสอื่ ทช่ี ่วยแบ่งเบำภำระของครูผู้สอนได้มำก สำมำรถอำนวยประโยชน์ต่อกำรเรียน
ให้บรรลุวตั ถุประสงค์ของหลักสตู รได้ ท่ีสำคญั ยงั ช่วยปลกู ฝังใหน้ กั เรียนมนี สิ ัยรกั กำรอำ่ น ด้ำนควำมซ่ือสตั ย์

ผู้จัดทำขอขอบพระคุณผู้เช่ียวชำญที่มีส่วนเกี่ยวข้องที่ปรึกษำ แนะนำ ช่วยเหลือให้
แบบฝึกหัดเร่ืองคำสมำสชั้นมัธยมศึกษำปีท่ี ๒ กลุ่มสำระกำรเรียนรู้ภำษำไทยเล่มน้ี มีควำมสมบูรณ์จึง
ขอขอบพระคุณมำ ณ โอกำสน้ี

นำงจนั ทกำนต์ นำคสุข
ตำแหนง่ ครูวิทยฐำนะครูชำนำญกำร

โรงเรยี นอำมำตยพ์ ำนิชนกุ ูล

สารบญั

เร่ือง หนา้

คำแนะนำกำรใช้แบบฝึกทักษะ ๑
คำแนะนำกำรใชแ้ บบฝกึ ทกั ษะนกั เรยี น ๒
มำตรฐำนกำรเรยี นรู้/ตัวชี้วัด ๓
สำระสำคัญ ๓
มำตรฐำนกำรเรียนรู้ ๓
แบบทดสอบก่อนเรียน เรอ่ื งคำสมำส ๔
ใบควำมรู้ที่ ๑ เรอ่ื งคำสมำส ๗
ใบควำมรู้ท่ี ๒ เรอื่ งวิธกี ำรสรำ้ งคำสมำส ๙
แบบฝึกทกั ษะ ๑ ๑๓
แบบฝึกทักษะ ๒ ๑๔
แบบฝกึ ทกั ษะ ๓ ๑๕
แบบฝกึ ทักษะ ๔ ๑๖
แบบฝึกทักษะ ๕ ๑๗
แบบฝกึ ทกั ษะ ๖ ๑๘
แบบฝึกทักษะ ๗ ๑๙
แบบฝกึ ทักษะ ๘ ๒๐
แบบทดสอบหลังเรียน เรือ่ งคำสมำส ๒๑
เฉลยแบบทดสอบหลงั เรียน เร่ืองคำสมำส ๒๔
ภำคผนวก
๒๕
เฉลย แบบฝกึ ทกั ษะ ๑ ๒๖
เฉลย แบบฝกึ ทกั ษะ ๒ ๒๗
เฉลย แบบฝึกทักษะ ๓ ๒๘
เฉลย แบบฝึกทักษะ ๔ ๒๙
เฉลย แบบฝึกทกั ษะ ๕ ๓๐
เฉลย แบบฝกึ ทกั ษะ ๖ ๓๑
เฉลย แบบฝกึ ทักษะ ๗ ๓๒
เฉลย แบบฝกึ ทักษะ ๘
บรรณำนุกรม

๑

คาแนะนาการใช้แบบฝกึ ทกั ษะสาหรับครู

แบบฝึกทักษะเร่ืองคำสมำส ชั้นมัธยมศึกษำปีที่ ๒ กลุ่มสำระกำรเรียนรู้ภำษำไทย กลุ่มสำระกำร
เรยี นรูภ้ ำไทย มแี บบฝกึ จำนวน ๘ แบบฝึกและเพื่อใหก้ ำรใชแ้ บบฝึกทกั ษะเรือ่ งคำสมำส ช้ันมัธยมศึกษำปีที่ ๒
กลุ่มสำระกำรเรยี นรภู้ ำษำไทย โรงเรียนอำมำตย์พำนิชนกุ ูล มีประสิทธิภำพและเกิดประสิทธิผล ครูผู้สอนควร
ดำเนินกำร ดงั น้ี

๑. เตรยี มและศึกษำแผนกำรจดั กำรเรียนรแู้ ละแบบฝึกทกั ษะเรอ่ื งคำสมำส ช้ันมธั ยมศึกษำปที ี่ ๒
สำระกำรเรียนรู้ภำษำไทยกอ่ นที่จะนกั เรยี นไดป้ ฏบิ ัตกิ ิจกรรมในแบบฝึก

๒. อธิบำยให้นกั เรยี นทรำบถึงจุดประสงคข์ องกำรใชแ้ บบฝึกทักษะเรอื่ งคำสมำส ชั้นมธั ยมศกึ ษำปี
ที่ ๒ กลมุ่ สำระกำรเรยี นรภู้ ำษำไทยเพื่อให้นกั เรยี นได้ประโยชน์สงู สุดจำกกำรทำแบบฝึกทกั ษะ

๓. ตระหนกั อยู่เสมอวำ่ ในกำรทำกจิ กรรมควรใหน้ กั เรียนมสี ่วนรว่ ม เชน่ กำรมสี ่วนรว่ มในกำรทำ
กิจกรรม กำรตรวจแบบฝกึ ดว้ ยตนเอง กำรเปลยี่ นตรวจกับเพื่อน ตลอดจนกำรบันทึกคะแนนและเปรียบ
เทยี บพฒั นำกำรของตนเอง

๔. ให้นักเรยี นอำ่ นและปฏิบตั ติ ำมคำแนะนำสำหรับนกั เรียนในหน้ำถัดไป

๒

คาแนะนาการใช้แบบฝกึ ทักษะสาหรับนักเรยี น

แบบฝึกทกั ษะเร่อื งคำสมำส ช้ันมัธยมศึกษำปที ่ี ๒ กลุ่มสำระกำรเรียนรู้ภำษำไทย มีแบบฝึก
ทักษะจำนวน ๘ แบบฝกึ ทกั ษะ ให้นกั เรียนอำ่ นคำแนะนำกำรใชแ้ ละปฏิบัติตำม ดังน้ี

๑. ศกึ ษำมำตรฐำนตวั ชีว้ ัดและจุดประสงค์กำรเรยี นรู้
๒. อำ่ นคำแนะนำกำรใชแ้ บบฝึกทักษะเร่อื งคำสมำส ช้ันมัธยมศึกษำปีท่ี ๒ กลุ่มสำระ
กำรเรยี นรู้ ภำษำไทยให้เขำ้ ใจตำมข้นั ตอน
๓. ทำแบบทดสอบก่อนเรียนเรื่องคำสมำส จำนวน ๒๐ ข้อ ในเวลำ ๓๐ นำที ลงใน
กระดำษคำตอบ แล้วตรวจคำตอบจำกเฉลยส่งให้ครูตรวจสอบควำมถูกตอ้ ง
๔. ศกึ ษำเน้อื หำจำกใบควำมรู้ แลว้ ทำแบบฝึกทักษะทกี่ ำหนดให้จนครบทุกตำมลำดบั
๕. ทำแบบทดสอบหลงั เรียนเรื่องคำสมำส จำนวน ๒๐ ขอ้ ในเวลำ ๓๐ นำที ลง
ในกระดำษคำตอบ สง่ ใหค้ รตู รวจสอบควำมถูกตอ้ ง
๖. ครปู ระกำศผลกำรสอบหลงั เรยี นของนักเรียนทุกคน เพ่ือเปรียบเทียบ ควำมก้ำวหน้ำ
หรอื พัฒนำกำรของตนเองกบั กำรประเมินผลกอ่ นเรียน

๓

มำตรฐำนกำรเรยี นรู้ / ตวั ชี้วัด

มำตรฐำน ท ๔.๑ เข้ำใจธรรมชำตขิ องภำษำและหลกั ภำษำไทย กำรเปล่ียนแปลงของ
ภำษำและพลังของภำษำ ภูมปิ ัญญำทำงภำษำ และรกั ษำภำษำไทย
ไว้เปน็ สมบัติของชำติ

ตวั ช้ีวัด
ม.๒/๑ สร้ำงคำในภำษำไทย

สำระสำคัญ

คำสมำส เป็นวิธสี ร้ำงคำในภำษำบำลีและสนั สกฤต โดนนำคำตง้ั แต่ ๒ คำข้นึ ไปมำประกอบกันคล้ำย
กบั คำประสม แต่คำทีน่ ำมำประกอบแบบคำสมำส นั้น นำมำประกอบหน้ำศพั ท์ กำรแปลคำสมำสจึงแปลจำก
คำหลงั มำคำหน้ำ และคำสมำสจะต้องมำจำกภำษำบำลแี ละสนั สกฤต ๒ คำเท่ำนนั้

จุดประสงค์กำรเรยี นรู้

๑. นกั เรยี นสำมำรถอธบิ ำยควำมหมำยของคำสมำสและลกั ษณะของคำสมำสได้
๒. นักเรยี นสำมำรถบอกวิธีกำรสร้ำงคำสมำสพรอ้ มยกตวั อย่ำงคำสมำส
๓. นกั เรยี นสำมำรถกำหนดสถำนกำรณ์ให้สำมำรถใช้คำสมำสได้ถูกต้อง
๔. นกั เรียนสำมำรถแตง่ ประโยคทใี่ ช้ในกำรส่อื สำรได้อย่ำงถูกตอ้ ง

๔

แบบทดสอบก่อนเรยี น
เร่ือง คาสมาส

๑. ขอ้ ใดไม่ใช่ควำมหมำยของคำสมำส

ก. เกิดจำกคำมูลตง้ั แต่ ๒ คำขน้ึ ไป ข. เปน็ คำทม่ี ำจำกภำษำบำลีหรอื สนั สกฤต

ค. กำรแปล จะแปลจำกคำหนำ้ ไปคำหลงั ง. พยำงค์ท้ำยของคำหน้ำไมป่ ระวิสรรชนีย์หรอื เปน็ ตัวกำรันต์

๒. ขอ้ ใดเปน็ คำสมำสทุกคำ ข. มโนภำพ พระหตั ถ์ อิสรภำพ ทรพั ยส์ ิน
ก. วโรกำส จนั ทรเ์ พ็ญ สยมภู จักรยำน ง. ประวตั ิศำสตร์ จิตรกรรม อัคคีภยั สนั ติภำพ
ค. พระขนง ประวัตบิ คุ คล วำตภยั ขวญั หำย

๓. คำขวญั ในข้อใดไม่มีคำสมำส
ก. คุณค่ำของมนษุ ย์ ดที ่ีสุดคอื ผลงำน
ข. บำ้ นเมืองสะอำด ประชำชำติปลอดโรค
ค. รกั ชำติ รักประชำธิปไตย ต้องออกไปเลือกตัง้
ง. น้ำประปำมคี ่ำตอ่ ชีวติ ประหยัดวันละนิด ช่วยเศรษฐกิจชำติ

๔. จำกขอ้ ควำมท่ีกำหนดใหต้ ่อไปน้ี ขอ้ ใดไมม่ ีคำสมำส
ก. ประธำนในพธิ ีกล่ำวคำถำอัญเชิญเทวดำมำชุมนุมเพอื่ เปน็ มงคล
ข. ทหำรเป็นผมู้ หี น้ำที่รบเพอื่ ปกปอ้ งมำตภุ ูมขิ องตนไม่ใหข้ ้ำศกึ รกุ รำน
ค. ประชำชนสง่ ไปรษณียบตั รทำยผลฟตุ บอลยูโร ๒๐๑๙ เป็นจำนวนมำก
ง. ชีววิทยำเปน็ วิชำวิทยำศำสตร์สำขำหนงึ่ ที่ศกึ ษำเกย่ี วกับองค์ประกอบของสิง่ มีชีวติ

๕. ข้อใดมคี ำท่ีไมใ่ ช่คำสมำส ข. ภำควิชำ ชำนำญศิลป์ ผลผลติ เทพเจำ้
ก. ศิลปกรรม รำชโอรส พระพทุ ธ วิทยำธร ง. กจิ กรรม วัตถธุ รรม บตุ รทำน ดำรำศำสตร์
ค. อุบตั ิเหตุ วรรณคดี ครุศำสตร์ สันตภิ ำพ

๖. “สรำ้ งสรรค์เปน็ นกั ศกึ ษำวทิ ยำลัยท่ีมชี ื่อเสียงแหง่ หนงึ่ เขำช่นื ชอบศิลปกรรม ตง้ั แต่เด็กและใฝ่ฝันทจ่ี ะเปน็

จิตรกรเอกของโลก เขำจึงให้ควำมร่วมมือในกจิ กรรม ของคณะทกุ งำน” จำกขอ้ ควำมน้ี มีคาสมาสกี่คา

ก. ๓ คำ วทิ ยำลยั กจิ กรรม จิตรกร ข. ๓ คำ ศิลปกรรม จิตรกร กิจกรรม

ค. ๓ คำ สรำ้ งสรรค์ นักศึกษำ วิทยำลัย ง. ๓ คำ ศิลปกรรม นักศกึ ษำ กิจกรรม

๕

๗. กำรสรำ้ งคำในข้อใดมีลักษณะตา่ งจำกข้ออน่ื

ก. พลเมือง รำชวงั มหรรณพ ข. รัฐมนตรี เกตมุ ำลำ ธำตุเจดีย์

ค. สนุ ทรพจน์ โลกทัศน์ ทนั ตแพทย์ ง. อิสรภำพ อตุ สำหกรรม นิติศำสตร์

๘. ขอ้ ใดไมม่ ีคำสมำส
ก. บรรจงทรงทำพระสคุ นธ์ ปรงุ ปนเกสรสมุ ำลี
ข. ยกจำกพระนครจรจรัล ตำมะหงงกเุ รปนั ก็ตำมมำ
ค. เบญจวรรณจับวัลยช์ ำลี เหมอื นวนั พ่ีไกลสำมสุดำมำ
ง. จำกพรำกจับจำกจำนรรจำ เหมอื นจำกนำงสะกำระวำตี

๙. กำรแปลควำมหมำยของคำสมำสจะแปลจำกคำหลงั ไปคำหนำ้ คาในขอ้ ใดไม่ไดเ้ ปน็ ไปตามกฎข้อนี้

ก. เทพบุตร ทำนศำลำ ยทุ ธนำวี ข. ทันตแพทย์ อำศริ วำท สหกรณ์

ค. หัตถกรรม ศิลปศำสตร์ เดชำนุภำพ ง. ศีลธรรม ทำสกรรมกร สมณพรำหมณ์

๑๐. ข้อควำมนี้มคี ำสมำสกี่คำ

“สว่ นองคน์ ฤบำลเมอ่ื ได้ส่งอัครรำชชำยำ พร้อมด้วยพระปยิ กมุ ำร กบั เหล่ำสัตรีผูอ้ ยงู่ ำน คนื เขำ้ พะนครแลว้

นฤบดกี ค็ ลำดแคลว้ นวิ ตั ิ เข้ำสู่บรุ นิ ทรด์ ้วยลำดบั น้นั ชำวทวยนำครท้งั หลำยก็พำกันมับพระองคก์ นั แซซ่ ้อง”

ก. ๓ คำ ข. ๔ คำ ค. ๕ คำ ง. ๖ คำ

๖

กระดาษคาตอบแบบทดสอบก่อนเรียน
เรื่อง คาสมาส

ชอ่ื – นำมสกลุ ...............................................................ช้ัน……………………..เลขท่ี ..........

คำช้ีแจง นักเรียนเลือกคำตอบท่ีถกู ตอ้ งทีส่ ุดเพยี งคำตอบเดียว แล้วทำเคร่ืองหมำย x ลงในกระดำษคำตอบ
(๑๐ คะแนน)

ข้อ ก ข ค ง ผลกำรตรวจ
๑
๒
๓
๔
๕
๖
๗
๘
๙
๑๐
รวมคะแนน

เกณฑ์การให้คะแนน: ในแตล่ ะข้อของแบบทดสอบ
ตอบใหถ้ กู ๑ คะแนน
ตอบผิด ๐ คะแนน

๗

ใบควำมรทู้ ี่ ๑

คำสมำส เป็นวิธสี ร้ำงคำในภำษำบำลีและสนั สกฤต โดยนำคำต้งั แต่ ๒ คำขึ้นไปมำประกอบกนั คลำ้ ยกับคำ
ประสมแตค่ ำทนี่ ำมำประกอบแบบคำสมำส นั้น นำมำประกอบหน้ำศัพท์ กำรแปลคำสมำสจึงแปลจำกคำหลัง
มำคำหนำ้

คำสมำสจะตอ้ งมำจำกภำษำบำลีและสันสกฤต ๒ คำเทำ่ นนั้ ถ้ำมีคำบำลี + ไทย,
คำสันสกฤต + คำเขมร ถือวำ่ เปน็ คำประสม เชน่

รำชดำเนิน = คำบำลี + คำเขมร

เครือ่ งจักร = คำไทย +คำสนั สกฤต

รำชวงั = คำบำลี + คำไทย

ลกั ษณะท่วั ไปของคำประสม

๑. เกดิ จำกกำรประสมคำต้ังแต่ ๒ คำข้นึ ไป
๒. ตอ้ งอำ่ นออกเสียงตอ่ เนอื่ งระหวำ่ งคำหน้ำกับคำหลัง เชน่

ประวตั ิศำสตร์ อ่ำนว่ำ ปรฺ ะ – หฺวดั – ติ– สำด, ปรฺ ะ– หฺวัด– สำด

รฐั มนตรี อ่ำนว่ำ รดั – ถะ – มน – ตรี

เกตมุ ำลำ อ่ำนวำ่ เก – ตุ– มำ – ลำ, เกด – มำ – ลำ

ธำตุเจดีย์ อ่ำนว่ำ ทำด – เจ – ดี

จลุ สำร อ่ำนวำ่ จนุ – ละ – สำน

เกยี รตปิ ระวัติ อำ่ นวำ่ เกยี ด– ติ– ปรฺ ะ – หวฺ ดั , เกยี ด– ปรฺ ะ– หวฺ ัด

ยกเวน้

ธนบรุ ี อ่ำนว่ำ ทน – บุ- รี
ชลบรุ ี อ่ำนวำ่ ชน – บุ - รี

สมุทรปรำกำร อ่ำนวำ่ สะ – หฺมุด- ปรำ – กำน
ธำตวุ เิ ครำะห์ อ่ำนว่ำ ทำด – วิ- เครำะห์
แตบ่ างคาไม่ใชค่ าสมาสแต่นิยมอ่านตอ่ เนอ่ื งกนั แบบสมาส เชน่

มูลค่ำ อ่ำนวำ่ มนู – ละ – คำ่

คุณค่ำ อ่ำนวำ่ คุน– นะ – ค่ำ

ทนุ ทรพั ย์ อ่ำนว่ำ ทนุ – นะ – ซับ

พลเรอื น อ่ำนวำ่ พน – ละ – เรือน
กรมทำ่ อำ่ นว่ำ กรม – มะ – ท่ำ

๓. กำรเรียงคำสมำส เรยี งคำหลักไว้หลงั คำขยำยไวห้ นำ้ เวลำแปลควำมจำกหลงั มำหนำ้

๘

ข้อสงั เกต คำประสมและวลซี งึ่ มีลักษณะคล้ำยคำสมำส

คำประสมหรือวลบี ำงทมี ีลกั ษณะคลำ้ ยคำสมำส เช่น เรียงคำขยำยไว และเสียงพยำงคท์ ำ้ ยของคำ
ขยำย มีคำ พระ ประกอบข้ำงหน้ำหรอื ไม่กป็ ระกอบ จำกหน่วยคำที่มำจำกภำษำบำลีสันสกฤตท้ังหมดแต่
อยำ่ งไรกด็ ี คำหรือกลุ่มคำ จัดเปน็ คำสมำส เพรำะขำดคุณสมบัติสำคัญบำงประกำรของคำสมำส คือ

๑. ไมใ่ ช่คำทมี่ ำจำกภำษำบำลสี นั สกฤตทัง้ หมด เช่น
เทพเจ้ำ เจ้ำ เป็นคำไทย
รำชสำนัก สำนัก เป็นคำไทย
ผลไม้ ไม้ เป็นคำไทย
รำชวงั วัง เป็นคำไทย
พระโธรน โธรน เปน็ คำองั กฤษ
พระสลำ สลำ เป็นคำเขมร
พลเรอื น เรอื น เปน็ คำไทย
พลเมือง เมือง เปน็ คำไทย
พระเขนย เขนย เป็นคำเขมร
เทวกำเนิด กำเนดิ เป็นคำเขมร

๒.คำหลักอยู่หน้ำ ไม่ได้แปลกลับจำกหลงั มำหน้ำ เชน่ กำรแพยทุ ธ์ กำรกศุ ล คดโี ลก คดีธรรม ผลบญุ ผลิต
นำยกสภำ นำยกสมำคม สมัยปจั จุบนั สมยั โบรำณ
๓. มคี ำสมำสบำงคำไมอ่ อกเสียงสระตรงพยำงคท์ ำ้ ยของคำหน้ำ เช่น กิจจะลกั ษณะ วิวำหพ์ ระสมทุ ร ทรัพย์
สมบัติ รสนิยม สุภำพบุรุษ สำมญั ศกึ ษำ

๙

ใบควำมร้ทู ่ี ๒

วิธกี ำรสมำสคา

วธิ ีกำรสมำสคำบำลีสันสกฤตเขำ้ ดว้ ยกัน โดยมีกำรเปล่ยี นแปลงคำ มลี กั ษณะดงั นี้
๑. นำคำบำลกี ับบำลี สันสกฤตกบั สันสกฤต บำลีกับสันสกฤต และสันสกฤตกับบำลี นำมำเรยี งตอ่ กันโดยไม่
มกี ำรเปลีย่ นแปลง เช่น
ถำวร + วตั ถุ สมำสกนั เปน็ ถำวรวตั ถุ เป็นคำบำลกี ับบำลี
ฌำปน + กิจ สมำสกนั เป็น ฌำปนกจิ เป็นคำบำลีกบั บำลี
ธรรม + จักร สมำสกนั เป็น ธรรมจักร เปน็ คำสนั สกฤตกบั สนั สกฤต
ทศ + พกั ตร์ สมำสกนั เป็น ทศพักตร์ เป็นคำสนั สกฤตกบั สันสกฤต
วจี + กรรม สมำสกันเป็น วจีกรรม เปน็ คำบำลกี ับสนั สกฤต
บญุ + ธรรม สมำสกนั เป็น บญุ ธรรม เปน็ คำบำลกี ับสนั สกฤต
ไตร + จีวร สมำสกันเป็น ไตรจวี ร เป็นคำสันสกฤตกับบำลี
ธรรม + ปฏบิ ัติ สมำสกันเป็น ธรรมปฏิบตั ิ เป็นคำสันสกฤตกบั บำลี

๒. นำคำบำลีและสันสกฤต มำเรยี งกนั โดยมกี ำรเปลยี่ นแปลงเพยี งเล็กน้อย
๒.๑ ตัดเคร่ืองหมำยทัณฑฆำต ของพยำงคห์ น้ำออก เชน่
ทรัพย์ + สทิ ธ เป็น ทรัพยสิทธิ ไม่ใช่ ทรพั ย์สิทธิ
แพทย์ + ศำสตร์ เป็น แพทยศำสตร์ ไมใ่ ช่ แพทย์ศำสตร์

๓. นำคำบำลสี นั สกฤตไปสมำสกับคำว่ำ ศำสตร์ กรรม ภำพ ภยั คำบำลแี ละสันสกฤตทีม่ คี ำดงั กล่ำวตอ่ ท้ำย
จัดเปน็ คำสมำสทุกคำ เช่น

ศำสตร์ เช่น เศรษฐศำสตร์ วิศวกรรมศำสตร์ ประวตั ศิ ำสตร์
พุทธศำสตร์คณติ ศำสตร์ นิตศิ ำสตร์ รัฐศำสตร์
วทิ ยำศำสตร์คตี ศำสตรฯ์ ลฯ

กรรม เชน่ กจิ กรรม กำยกรรม คหกรรม วศิ วกรรม จิตรกรรม
ผลติ กรรม อตุ สำหกรรม วจกี รรม มหกรรมผลกรรม
ครุ ุกรรม บพุ กรรมฆำตกรรม ธรรมกรรม ฯลฯ

ภำพ เชน่ อสิ รภำพ ทัศนยี ภำพ กำยภำพ สุนทรยี ภำพ
ชวี ภำพ นติ ยภำพ มรณภำพ สุขภำพ สันติภำพ ทุพพลภำพ
เสรีภำพ ฯลฯ

ภัย เช่น วำตภัย โจรภัย อคั คีภยั ภัยอุทกมหันตภัย ฯลฯ

๑๐

4. คำบำลีสนั สกฤต ซึง่ มคี ำพระ ที่แผลงมำจำกวร ประกอบขำ้ งหน้ำ จดั เปน็ คำสมำสแมค้ ำวำ่ พระจะประ
วสิ รรชนยี ์ เช่น พระกรรณ พระคทำ พระจนั ทร์ พระฉวี พระบำท พระขรรค์ พระหัตถ์ พระเนตร พระกร พระ

ญำติ พระโอรส พระธิดำ พระองค์ พระสนุ สิ ำ พระภษู ำ พระมำลำ พระสุคนธ์ เป็นต้น

๕. เรยี งคำหลักไวห้ ลงั คำขยำยเมอ่ื แปลจะแปลจำกคำหลงั ไปคำหนำ้ เช่น

คำสมำส คำขยำย คำหลกั ควำมหมำย

รำชกำร รำช (พระเจ้ำ กำร (งำน) งำนของพระเจ้ำแผ่นดิน
เทวบญั ชำ แผน่ ดิน) บญั ชำ (คำสัง่ ) คำสงั่ ของเทวดำ
วีรบรุ ุษ เทว (เทวดำ) บรุ ุษ บรุ ุษผูก้ ล้ำ
พุทธศำสนำ วรี (กล้ำ) ศำสนำ ศำสนำของ
วรรณคดี พุทธ (พระพุทธเจ้ำ คดี (เรื่อง) พระพทุ ธเจำ้
วรรณ (หนังสือ) เรอ่ื งของหนงั สือ

๖. คำบำลสี นั สกฤตทม่ี ีคำอปุ สรรคนำหน้ำถือวำ่ เป็นคำสมำส

อปุ สรรค ความหมาย ตัวอยา่ งคาสมาส
สุ (โส สวุ เสำว สร) ดี งำม ง่ำย สุวภำพ โสภำค สุวคนธ์ เสำวคนธ์
ทศุ ีล ทรพษิ ทรุ ชน ทรุ กนั ดำร ทรชำติ
ทุ (ทร ทรุ ) ชัว่ ยำก นิรชน นริ ทกุ ข์ นฤมล นิรภัย เนรคณุ
นิร (นฤ เนร) ไมม่ ี สัญจร สงเครำะห์ สังวำส สัณฐำน
ส (ง ญ ณ น ม)
ร่วม เอง พร้อม ดี วจิ ติ ร พิจติ ร วพิ ธิ วิมุข พมิ
วิ (พ)ิ วเิ ศษ ตำ่ ง แจ้ง อภิรมย์ ภริ มย์ อภิปรำย อภิปรำย
อภิ (บำงคร้งั ลด อ) ย่งิ ใหญ่ เฉพำะ อดิเรก อตศิ ัย อดิศยั อติเทพ อดิเทพ
ยงิ่ เกนิ ลว่ ง อธบิ ดี อธิกมำส อธั ยำศัย อธิก อธิวำส
อติ (อด)ิ อนชุ น อนุญำต อนภุ รรยำอนุกำร
อธิ (อัธย) ยงิ่ ใหญ่ อวมงคล โอภำส โอวำท อวชำติ
อนุ (บำงครัง้ ลด อ) น้อย ภำยหลัง ตำม
อว (โอ)
ลงต่ำ

๑๑

ประโยชนข์ องคาสมาส

๑. เป็นควำมเจริญทำงดำ้ นภำษำเมือ่ ตอ้ งกำรใช้คำใหส้ ละสลวย ขึ้นใหม่ใหพ้ อใช้
๒. เปน็ ประโยชน์ในกำรแตง่ คำประพันธ์ ประเภทโคลง ฉนั ท์ กำพย์ กลอนเพอื่ ให้เข้ำตำมลักษณะบังคับของคำ
ประพนั ธช์ นิดนน้ั ๆ
๓. เพื่อให้อำ่ นเขียนไดถ้ ูกตอ้ ง คือ อำ่ นตอ่ เนอ่ื งกนั และ ถูกต้อง ตำมหลกั คำสมำสทอ่ี ่ำนและออกเสียงสระ อะ
โดยไมต่ อ้ งประวิสรรชนีย์

๑๒

ตวั อย่างคาสมาส

ธรุ กิจ กิจกรรม กรรมกร ขณั ฑสมี ำ คหกรรม
เอกภพ กำฬทวปี สุนทรพจน์ พทุ ธบูชำ บปุ ผชำติ
ประถมศึกษำ รำชทณั ฑ์ มหำรำช ฉนั ทลักษณ์ พทุ ธธรรม
วรรณคดี อทิ ธิพล มำฆบชู ำ มัจจรุ ำช วทิ ยฐำนะ
วรรณกรรม สมั มำอำชีพ หตั ถศึกษำ ยุทธวธิ ี วำตภัย
อตุ สำหกรรม สงั ฆรำช รัตตกิ ำล มธั ยมศึกษำ สุขภำพ
อธิกำรบดี ดำรำศำสตร์ ทพุ ภกิ ขภัย สคุ นธรส วิสำขบูชำ
บตุ รทำน สมณพรำหมณ์ สงั ฆเภท อินทรธนู ฤทธิเดช
แพทยศำสตร์ ปญั ญำชน วตั ถธุ รรม มหำนกิ ำย มนุษยสมั พัน
วทิ ยำธร วัฏสงสำร สำรัตถศึกษำ พัสดุภัณฑ์ เวชกรรม
เวทมนตร์ ไตรทวำร อคั คีภยั อดุ มคติ เอกชน
ปฐมนิเทศ อุดมศกึ ษำ ศลิ ปกรรม ภูมิศำสตร์ รัฐศำสตร์
ปัจฉมิ นเิ ทศ รำชโอรส รำชอบุ ำย บุตรทำรก ทำสกรรมกร
พระหตั ถ์ พระสงฆ์ พระพทุ ธ อุดมกำรณ์ วทิ ยำศำสตร์
กำยภำพ กำยกรรม อุทกภยั อุบตั เิ หตุ เกษตรกรรม
ครุศำสตร์ ชวี วทิ ยำ มหกรรม ทศั นศกึ ษำ มหำภยั
อบุ ัตเิ หตุ มลู ศึกษำ สันตภิ ำพ มหำนคร จตปุ จั จยั

๑๓

แบบฝึกท่ี ๑

คาชแี้ จง ทำเคร่อื งหมำย / หนำ้ ข้อควำมทีถ่ กู และทำเครอื่ งหมำย X หน้ำขอ้ ควำมที่ผดิ

ตัวอย่าง / คำสมำส อำ่ นว่ำ สะ– หมำด

................๑. คำสมำสเกิดจำกคำบำลี สนั สกฤตเท่ำนั้น
................๒. คำสมำสเกิดจำกคำมูลตง้ั แต่ ๒ คำข้ึนไป
................๓. คำสมำสพยำงค์ท้ำยของคำหน้ำไมป่ ระวิสรรชนยี ์ หรอื เป็นกำรนั ต์
................๔. กำรแปลควำมหมำยคำสมำสจะแปลจำกคำหลังไปคำหนำ้
................๕. กำรอ่ำนคำสมำสต้องอำ่ นออกเสียงต่อเนื่องกนั
................๖. เทพบุตร เป็นคำสมำสท่เี รยี งคำหลกั ไว้หลงั คำขยำยไว้หนำ้
................๗ เมรุมำศ เปน็ คำสมำสเพรำะเป็นคำไทย+เขมร
................๘. คำว่ำ “ผลไม้” ไมใ่ ช่คำสมำส
................๙. ชลบุรี ไม่ใช่คำสมำส เพรำะไม่ได้อ่ำนออกเสยี งต่อเน่ือง
................10. คำท่ีมี “พระ” นำหนำ้ คำบำลีสันสกฤตจัดเปน็ คำสมำส

๑๔

แบบฝึกที่ ๒

คำช้ีแจง เขยี นคำอำ่ นของคำสมำสตอ่ ไปน้ีให้ถูกต้อง ( ๑๐ คะแนน )

ขอ้ ท่ี คาสมาส อ่านว่า
ตัวอย่าง ชลประทำน ชน – ละ – ประ – ทำน
นำมธรรม
๑ เกษตรกรรม
๒ สมรรถภำพ
๓ ศลี ธรรม
๔ แพทยศำสตร์
๕ สนุ ทรพจน์
๖
๗ ชำตภิ ูมิ
๘ อุณหภมู ิ
๙ ประวัตศิ ำสตร์
๑๐ สมำนฉันท์

๑๕

แบบฝึกท่ี ๓

คาชแ้ี จง แยกคำสมำสที่กำหนดใหไ้ ด้ถกู ต้อง ( ๑๐ คะแนน )

ขอ้ ท่ี คาสมาส แยกคาสมาส
วัฒน + ธรรม
ตัวอย่ำง วฒั นธรรม
๑ อิสรภำพ
๒ ทัณฑฆำต
๓ รำชกำร
๔ ประวตั ศิ ำสตร์
๕ กำลเทศะ
๖ แพทยศำสตร์
๗ สำธำรณกุศล
๘ ยุทธวธิ ี
๙ มนษุ ยชำติ
๑๐ อุทกภยั

๑๖

แบบฝึกที่ ๔

คาชี้แจง ใหน้ กั เรียนขดี เสน้ ใต้คาสมาส ( ๑๐ คะแนน)

ตัวอยา่ ง สุขภาพ มเหสี วาตภัย รำโชวำท

๑ พระทน ปญั ญำชน พุทโธวำท รฐั ศำสตร์
๒ เอกภพ มำฆบูชำ นริ ภยั บดินทร์
๓ วรรณกรรม วรำรำม วิสำขบชู ำ พระขนง
๔ เวชกรรม ภมู ิศำสตร์ นโยบำย รำชินปู ถมั ภ์
๕ อทุ กภยั เกษตรกรรม คงคำลยั พลำนำมัย
๖ ครุศำสตร์ รำชำนุภำพ รำชโอรส สมำคม
๗ จุลนิ ทรยี ์ ยุทธวธิ ี ฤทธิเดช ธนำณัติ
๘ มหำนคร จตปุ ัจจัย สุโขทยั สงสำร
๙ ประถมศึกษำ กุมภำพันธ์ กตญั ชลี ฉนั ทลกั ษณ์
๑๐ ปทมุ ธำนี นลิ ุบล จฬุ ำภรณ์ วทิ ยำกร

๑๗

แบบฝกึ ที่ ๕

คาชี้แจง เติมคำในช่องว่ำงเพื่อให้เป็นคำสมำสตำมควำมเหมำะสม (๑๐ คะแนน)

ตัวอย่าง ไตร ทวำร

๑. ราช............. ๒. .........ชาติ

๓. ...........ศาสตร์ ๔. สถาน……………
๕. สันติ............. ๖. .............บุรุษ
๗..............ภาพ ๘. กิจ ................
๙. ...........การณ์ ๑๐. ภมู ิ.............

๑๘

แบบฝึกที่ ๖

คาช้แี จง แยกคำสมำสตำมวิธสี มำสคำ โดยใช้ตวั เลือก ก–ฉ ให้ถูกตอ้ ง (๑๐ คะแนน)

ก. นำคำบำลกี ับบำลี สันสกฤตกบั สันสกฤตบำลีกับสันสกฤต และสันสกฤตกบั บำลี
นำมำเรยี งต่อกัน โดยไมม่ กี ำรเปลี่ยนแปลง
ข. นำคำบำลแี ละสันสกฤต มำเรยี งกันโดยมีกำรเปล่ียนแปลงเพยี ง เลก็ น้อย ตดั เครื่องหมำยทณั ฑฆำต
ของพยำงคห์ น้ำออก ตดั วิสรรชนีย์ พยำงคท์ ำ้ ยของคำหนำ้
ค. นำคำบำลีสนั สกฤตไปสมำสกับคำวำ่ ศำสตร์ กรรม ภำพ ภยั
ง. คำบำลีสนั สกฤต ซ่งึ มีคำ พระ ที่แผลงมำจำก วร ประกอบขำ้ งหน้ำ
จ. เรียงคำหลกั ไว้หลงั คำขยำย เมื่อแปลจะแปลจำกคำหลงั ไปคำหน้ำ
ฉ. คำบำลีสันสกฤตทม่ี ีคำอปุ สรรคนำหน้ำ

ข้อท่ี คำสมาส วธิ ีกำรสมำสคา
ทรัพยสิทธิ
ตัวอย่าง พระภูษำ
๑ วรรณคดี
๒ พลศกึ ษำ
๓ ไตรจวี ร
๔ อัคคีภยั
๕ อดศิ ยั
๖ พระเนตร
๗ รัฐศำสตร์
๘ ทัศนศึกษำ
๙ นริ ทกุ ข์
๑๐

แบบฝกึ ที่ ๗ ๑๙

คาชี้แจง เติมคำลงในช่องวำ่ งใหเ้ ปน็ คำสมำสแลว้ นำคำไปแต่งประโยคใหไ้ ด้ใจควำม
ทถ่ี ูกต้องสมบูรณ์ (๑๐ คะแนน)

๑. รำช........................ ๖. .......................บรุ ุษ
๒. โลก......................... ๗. ........................กรรม
๓. สถำน....................... ๘. ........................คติ
๔. สนั ติ........................ ๙. ........................นิยม
๕. คุณ.......................... ๑๐. .......................ศพั ท์

ข้อท่ี คำสมาส แต่งประโยค

๑
๒
๓
๔
๕
๖
๗
๘
๙
๑๐

๒๐

แบบฝึกที่ ๘

คาชี้แจง ขีดเส้นใต้คำสมำสจำกข้อควำมท่กี ำหนดให้ถกู ต้องและนำมำเขยี นในตำรำง
(๑๐ คะแนน)

ขอ้ ท่ี ประโยค คำสมำส
๑ ภำรกจิ ของกองทัพในกำรตอ่ ต้ำนกำรก่อกำรร้ำย

๒ เรำควรเปลย่ี นแปลงทัศนคติและค่ำนยิ มเกำ่ ที่ไม่เหมำะสม
๓ เรำต้องวำงแผนพัฒนำเศรษฐกิจ สังคม และกำรเมอื งของประเทศ
๔ ทกุ คนตอ้ งช่วยกันรักษำสนั ตภิ ำพของโลกไว้
๕ ทันตแพทยแ์ นะนำใหแ้ ปรงฟันอย่ำงน้อยวนั ละ ๒ ครัง้
๖ โรงงำนอุตสำหกรรมไม่ควรปล่อยของเสียลงแม่น้ำ
๗ วนั ท่ี ๕ พฤษภำคมของทกุ ปเี ปน็ วนั ฉตั รมงคล
๘ ปีนี้ประเทศไทยประสบปญั หำวำตภัยคอ่ นข้ำงรุนแรง
๙ นกั เรยี นรว่ มชุมนุมเรียกร้องประชำธปิ ไตย
๑๐ มหำวทิ ยำลัยจะต้องมเี สรภี ำพในเรอ่ื งหลักสูตรท่ีจะเปดิ

๒๑

แบบทดสอบหลงั เรยี น
รำยวิชำภำษำไทย รหสั วชิ ำ ท๒๑๑๐๒ ช้ันมัธยมศกึ ษำปที ่ี ๒

กลุ่มสำระกำรเรียนรภู้ ำษำไทย
เล่มท่ี ๑ เรอื่ ง คำสมำส

คาชี้แจง แบบทดสอบแบบปรนัย ๔ ตัวเลือก จำนวน ๑๐ ขอ้ ใหน้ กั เรยี นเลอื กคำตอบทถี่ ูกต้อง
ที่สดุ เพียงคำตอบเดียว แล้วทำเคร่ืองหมำย X ลงในกระดำษคำตอบ (๑๐ คะแนน)

๑. จำกข้อควำมทีก่ ำหนดให้ต่อไปน้ี ขอ้ ใดไมม่ ีคำสมำส
ก. ประธำนในพธิ ีกลำ่ วคำถำอญั เชิญเทวดำมำชมุ นมุ เพอื่ เป็นมงคล
ข. ทหำรเปน็ ผูม้ ีหน้ำทร่ี บเพอื่ ปกปอ้ งมำตภุ มู ิของตนไม่ให้ขำ้ ศกึ รกุ รำน
ค. ประชำชนสง่ ไปรษณียบตั รทำยผลฟุตบอลยโู ร ๒๐๑๗ เปน็ จำนวนมำก
ง. ชีววิทยำเปน็ วิชำวิทยำศำสตรส์ ำขำหนึ่งทศ่ี ึกษำเก่ียวกับองค์ประกอบของสิง่ มชี วี ิต

๒. “สรำ้ งสรรค์เปน็ นกั ศึกษำวทิ ยำลยั ทีม่ ชี ่ือเสยี งแหง่ หนึ่ง เขำช่ืนชอบศิลปกรรม ตง้ั แต่เด็ก และใฝ่ฝัน
ท่จี ะเปน็ จติ รกรเอกของโลก เขำจึงใหค้ วำมร่วมมือในกจิ กรรมของทำงคณะทุกงำน” จำก

ข้อควำมนี้ มีคำสมำสกคี่ ำ
ก. ๓ คำ วิทยำลยั กิจกรรม จิตรกร
ข. ๓ คำ ศิลปกรรม จติ รกร กจิ กรรม
ค. ๓ คำ สรำ้ งสรรค์ นักศกึ ษำ วทิ ยำลัย
ง. ๓ คำ ศลิ ปกรรม นักศึกษำ กิจกรรม

๓. กำรสร้ำงคำในข้อใดมีลักษณะต่ำงจำกข้ออน่ื
ก. พลเมอื ง รำชวัง มหรรณพ
ข. รัฐมนตรี เกตุมำลำ ธำตเุ จดยี ์
ค. สุนทรพจน์ โลกทัศน์ ทันตแพทย์
ง. อสิ รภำพ อุตสำหกรรม นิติศำสตร์

๔. ข้อใดมคี ำท่ีไมใ่ ช่คำสมำส ข. ภำควชิ ำ ชำนำญศลิ ป์ ผลผลิต เทพเจ้ำ
ก. ศลิ ปกรรม รำชโอรส พระพุทธ วิทยำธร ง. กิจกรรม วตั ถุธรรม บตุ รทำน ดำรำศำสตร์
ค. อบุ ตั เิ หตุ วรรณคดี ครุศำสตร์ สันติภำพ

๕. กำรแปลควำมหมำยของคำสมำสจะแปลจำกคำหลงั ไปคำหนำ้ คำในขอ้ ใดไมไ่ ดเ้ ปน็ ไปตำมกข้อนี้
ก. เทพบุตร ทำนศำลำ ยุทธนำวี
ข. ทันตแพทย์ อำศิรวำท สหกรณ์
ค. หัตถกรรม ศลิ ปศำสตร์ เดชำนภุ ำพ
ง. ศีลธรรม ทำสกรรมกร สมณพรำหมณ์

๒๒

๖. ขอ้ ใดไม่ใช่ควำมหมำยของคำสมำส
ก. เกดิ จำกคำมลู ตง้ั แต่๒คำข้ึนไป
ข. เป็นคำที่มำจำกภำษำบำลหี รือสันสกฤต
ค. กำรแปล จะแปลจำกคำหน้ำไปคำหลัง
ง. พยำงค์ท้ำยของคำหน้ำไมป่ ระวสิ รรชนยี ห์ รือเป็นตวั กำรันต์

๗. คำขวัญในขอ้ ใดไม่มีคำสมำส
ก. คุณค่ำของมนษุ ย์ ดีที่สดุ คือผลงำน
ข. บ้ำนเมอื งสะอำด ประชำชำตปิ ลอดโรค
ค. รกั ชำติ รักประชำธปิ ไตย ต้องออกไปเลอื กตั้ง
ง. น้ำประปำมีค่ำต่อชวี ิต ประหยดั วนั ละนิด ช่วยเศรษฐกจิ ชำติ

๘. ข้อควำมนี้มคี ำสมำสก่ีคำ

“ส่วนองคน์ ฤบำลเม่ือได้สง่ อัครรำชชำยำ พรอ้ มด้วยพระปยิ กมุ ำร กับเหลำ่ สตั รีผอู้ ยู่งำน คนื

เข้ำส่พู ระนครแล้วนฤบดีกค็ ลำดแคล้วนิวตั ิ เขำ้ สู่บุรนิ ทรด์ ว้ ยลำดับนนั้ ชำวทวยนำครท้งั หลำยก็พำกัน

มำต้อนรับพระองคอ์ ยู่แซ่ซ้อง”

ก. ๓ คำ ข. ๔ คำ

ค. ๕ คำ ง. ๖ คำ

๙. ข้อใดเปน็ คำสมำสทุกคำ
ก. วโรกำส จนั ทร์เพ็ญ สยมภู จักรยำน
ข. มโนภำพ พระหัตถ์ อิสรภำพ ทรัพย์สิน
ค. พระขนง ประวตั ิบุคคล วำตภยั ขวัญหำย
ง. ประวัติศำสตร์ จิตรกรรม อัคคภี ยั สนั ติภำพ

๑๐. ขอ้ ใดไม่มคี ำสมำส ปรงุ ปนเกสรสุมำลี
ก. บรรจงทรงทำพระสุคนธ์ ตำมะหงงกเุ รปันกต็ ำมมำ
ข. ยกจำกพระนครจรจรัล เหมอื นวนั พี่ไกลสำมสุดำมำ
ค. เบญจวรรณจบั วัลยช์ ำลี เหมือนจำกนำงสะกำระวำตี
ง. จำกพรำกจับจำกจำนรรจำ

๒๓

กระดำษคำตอบแบบทดสอบหลงั เรียน
เร่ือง คำสมำส

ชอ่ื – นำมสกลุ ...............................................................ชั้นมธั ยมศึกษำปีท่ี ๒ เลขที่ ..........

คาชี้แจง นักเรียนเลอื กคำตอบที่ถกู ต้องที่สดุ เพยี งคำตอบเดยี ว แลว้ ทำเคร่อื งหมำย X ลงในกระดำษคำตอบ
(๑๐ คะแนน)

ข้อ ก ข ค ง ผลกำรตรวจ
๑
๒
๓
๔
๕
๖
๗
๘
๙
๑๐
รวมคะแนน

เกณฑ์การใหค้ ะแนน : ในแต่ละขอ้ ของแบบทดสอบ ตอบใหถ้ ูก ๑ คะแนน ตอบผิด ๐ คะแนน

๒๔

เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน
รำยวชิ ำภำษำไทย รหสั วชิ ำ ท๒๑๑๐๒ ชนั้ มัธยมศกึ ษำปี ที่ ๒

กลุม่ สำระกำรเรียนร้ภู ำษำไทย
เล่มที่ ๑ เร่ือง คำสมำส

๑. ค ๒. ง ๓. ก ๔. ก ๕. ข
๖. ค ๗. ก ๘. ง ๙. ง ๑๐. ข

เฉลยแบบฝกึ

= ๒๕
เฉลยแบบฝึกท่ี ๑

คาช้ีแจง ทำเครอ่ื งหมำย / หนำ้ ข้อควำมท่ถี กู และทำเครื่องหมำย X หนำ้ ขอ้ ควำมท่ีผิด

ตัวอย่าง / คำสมำส อ่ำนว่ำ สะ– หมำด

......../........๑. คำสมำสเกดิ จำกคำบำลี สันสกฤตเทำ่ นั้น
......../.......๒. คำสมำสเกดิ จำกคำมลู ตัง้ แต่ ๒ คำขึ้นไป
......../........๓. คำสมำสพยำงคท์ ้ำยของคำหน้ำไม่ประวิสรรชนีย์ หรือเปน็ กำรันต์
......../........๔. กำรแปลควำมหมำยคำสมำสจะแปลจำกคำหลังไปคำหน้ำ
........./.......๕. กำรอำ่ นคำสมำสต้องอ่ำนออกเสยี งตอ่ เน่ืองกัน
........./........๖. เทพบตุ ร เปน็ คำสมำสท่ีเรยี งคำหลักไวห้ ลงั คำขยำยไว้หน้ำ
.........X......๗ เมรมุ ำศ เป็นคำสมำสเพรำะเป็นคำไทย+เขมร
........../......๘. คำวำ่ “ผลไม้” ไม่ใช่คำสมำส
........../......๙. ชลบุรี ไมใ่ ช่คำสมำส เพรำะไมไ่ ด้อำ่ นออกเสยี งตอ่ เนื่อง
..........X......10. คำทมี่ ี “พระ” นำหน้ำคำบำลสี ันสกฤตจัดเปน็ คำสมำส

แบบฝึกท่ี ๒ ๒๖

คาช้แี จง เขยี นคำอำ่ นของคำสมำสต่อไปน้ใี ห้ถูกต้อง (๑๐ คะแนน)

ขอ้ ท่ี คาสมาส อ่านว่า
ตวั อย่าง ชลประทำน
นำมธรรม ชน – ละ – ประ – ทำน
๑ เกษตรกรรม
๒ สมรรถภำพ นำม – มะ – ทำ
๓ ศลี ธรรม
๔ แพทยศำสตร์ กะ – เสด – ตฺระ– กำ
๕ สนุ ทรพจน์
๖ สะ – หฺมัด– ถะ – พำบ,
๗ ชำตภิ มู ิ สะ – มดั – ถะ – พำบ
๘ อุณหภมู ิ สีน– ละ – ทำ, สีน– ทำ
๙ ประวตั ิศำสตร์
๑๐ สมำนฉันท์ แพด – ทะ – ยะ – สำด,
แพด – สำด

สุน– ทอน – ระ – พด
สนุ – ทอ – ระ – พด

ชำด – ต–ิ พูม

อุน– หะ – พูม

ปรฺ ะ– หวฺ ดั – สำด
ปรฺ ะ– หฺวัด– ต–ิ สำด
สะ – มำ – นะ –ฉนั
สะ – หมฺ ำน– นะ – ฉนั

๒๗

เฉลยแบบฝึกท่ี ๓

คาชแ้ี จง แยกคำสมำสที่กำหนดให้ไดถ้ ูกต้อง (๑๐คะแนน)

ข้อท่ี คาสมาส แยกคาสมาส

ตัวอย่ำง วัฒนธรรม วฒั น + ธรรม
๑ อิสรภำพ อสิ ระ + ภำพ
๒ ทัณฑฆำต ทัณฑ์ + ฆำต
๓ รำชกำร รำช + กำร
๔ ประวตั ศิ ำสตร์ ประวัติ + ศำสตร์
๕ กำลเทศะ กำละ + เทศะ
๖ แพทยศำสตร์ แพทย์ + ศำสตร์
๗ สำธำรณกศุ ล สำธำรณะ + กศุ ล
๘ ยุทธวิธี ยทุ ธ์ + วิธี
๙ มนุษยชำติ มนุษย์ + ชำติ
๑๐ อุทกภยั อุทก + ภยั

เฉลยแบบฝึกที่ ๔ ๒๘

คาช้ีแจง ให้ขีดเสน้ ใต้คำทีไ่ ม่ใช่คำสมำส (๑๐ คะแนน)

ตัวอย่าง อิทธิพล อินทรธนู วาตภยั

๑. ทรพั ยากร มาฆบูชา กรรมกร กจิ กรรม

๒. วรรณกรรม วราราม วิสาขบชู า รัฐศำสตร์
๓. เวชกรรม ภูมศิ าสตร์ นโยบาย อดุ มคติ

๔. อทุ กภยั เกษตรกรรม ชีววิ ทยา

๕. ครุศาสตร์ ราชานุภาพ ราชโอรส ทวิบาท

๖. อปุ การี ยทุ ธวิธี ฤทธิเดช

๗. มหานคร จตุปจั จยั สโุ ขทยั สนั ตภิ าพ

๘. ไพรินทร ์ ราชอบุ าย บุตรทารก มหานิกาย

๙. เวทมนตร์ นิลุบล อุบตั ิเหตุ วทิ ยากร

๑๐. ไตรทวาร ปัญญาชน พทุ โธวาท รัฐศาสตร์

๒๙

เฉลยแบบฝึกท่ี ๕

คาช้แี จง เตมิ คำในช่องว่ำงเพื่อให้เปน็ คำสมำสตำมควำมเหมำะสม (๑๐คะแนน)

ตัวอย่าง ไตร ทวาร

๑. ราช การ ๒ รส…....

๓. แพทย ศาสตร์ ๔. สถาน ศึกษา

๕. สนั ติ ภาพ ๖. สุภาพ บุรุษ

๗. ศิลป ๘. กิจ กรรม
๙. อุดม ๑๐. ภมู ิ ศำสตร์

*** นักเรยี นอำจจะตอบเป็นคำอื่นได้ โดยคำตอบใหอ้ ย่ใู นดุลยพินิจของครูผ้สู อน

๓๐

เฉลยแบบฝึกท่ี ๖

คาชี้แจง แยกคำสมำสตำมวธิ ีสมำสคำ โดยใชต้ ัวเลอื ก ก–ฉ ให้ถกู ต้อง (๑๐คะแนน)

ซ. นำคำบำลกี บั บำลี สันสกฤตกบั สนั สกฤต บำลีกับสันสกฤต และสนั สกฤตกบั บำลี
นำมำเรยี งต่อกันโดยไมม่ กี ำรเปลี่ยนแปลง

ฌ. นำคำบำลแี ละสนั สกฤต มำเรียงกนั โดยมกี ำรเปลีย่ นแปลงเพยี เล็กนอ้ ย ตัด
เครอ่ื งหมำยทณั ฑฆำต ของพยำงค์หน้ำออก ตดั วิสรรชนยี ์ พยำงค์ทำ้ ยของคำหน้ำ

ญ. นำคำบำลีสันสกฤตไปสมำสกับคำว่ำ ศำสตร์ กรรม ภำพ ภัย
ฎ. คำบำลีสนั สกฤต ซึ่งมีคำ พระ ท่แี ผลงมำจำก วร ประกอบขำ้ งหน้ำ
ฏ. เรยี งคำหลกั ไว้หลังคำขยำย เมือ่ แปลจะแปลจำกคำหลังไปคำหน้ำ
ฐ. คำบำลีสนั สกฤตทมี่ ีคำอุปสรรคนำหนำ้

ขอ้ ที่ คำสมำส วิธกี ำรสมำสคา

ตวั อย่ำง ทรัพยสิทธิ ข
๑ พระภูษำ ง
๒ วรรณคดี จ
๓ พลศกึ ษำ ข
๔ ไตรจวี ร ก
๕ อคั คีภัย ค
๖ อดศิ ัย ฉ
๗ พระเนตร ง
๘ รัฐศำสตร์ ค
๙ ทัศนศกึ ษำ ข
๑๐ นิรทุกข์ ฉ

๓๑

เฉลยแบบฝึกที่ ๗

คาช้ีแจง เติมคำลงในช่องวำ่ งใหเ้ ป็นคำสมำสแล้วนำคำไปแตง่ ประโยคให้ได้ใจควำม

สมบรู ณ์ (๑๐ คะแนน)

๑. รำช…..................... ๖. …....................บรุ ุษ
๒. โลก…...................... ๗. ….....................กรรม
๓. สถำน….................... ๘. ….....................คติ
๔. สนั ติ…..................... ๙. ….....................นยิ ม
๕. คณุ …..................... ๑๐ . …....................ศัพท์

ข้อท่ี คำสมำส แตง่ ประโยค

๑ ราชการ พ่อของฉันไปรำชกำรทีต่ ่ำงจังหวัด

๒ วรรณกรรม คณุ ครชู อบอำ่ นวรรณกรรมของกฤษณำ อโศกสิน

๓ สถานการณ์ สถำนกำรณเ์ หตุวำงระเบิดทำงภำคใต้ยังไม่มกี ลุม่ ใด

ออกมำยอมรบั

๔ สันตภิ าพ ทว่ั โลกต้องกำรสนั ติภำพเพ่ือควำมสงบสขุ

๕ คณุ ภาพ บริษัทน้ผี ลิตเสอื้ และกำงเกงท่ไี ด้คณุ ภำพ

๖ สุภาพบรุ ุษ ดำรำชำยในดวงใจฉนั เป็นสุภำพบุรษุ ท้ังในจอและนอกจอ

๗ กจิ กรรม โรงเรยี นจัดกจิ กรรมทสี่ อดคลอ้ งกบั นโยบำยของกระทรวง

๘ อดุ มคติ ผหู้ ญงิ ในอดุ มคติของผมต้องเป็นคนมคี วำมรคู้ วำมสำมำรถ

๙ สมยั นิยม ผู้หญงิ ไทยแต่ตัวตำมสมยั นิยมกันมำกข้ึน

๑๐ ประวัตศิ าสตร์ พรรคการเมอื งอเมริกันมปี ระวตั ศิ าสตรย์ าวนานไมแ่ พพ้ รรค
กำรเมืองในยโุ รป

อยใู่ นดลุ ยพินิจของครูผู้สอน พิจำรณำจำกคำตอบของผ้เู รียน

๓๒

เฉลยแบบฝึกที่ ๘

คาชแ้ี จง ขีดเส้นใต้คำสมำสจำกขอ้ ควำมท่ีกำหนดให้ถูกต้อง (๑๐คะแนน)

ข้อท่ี ประโยค คำสมำส
๑ ภำรกิจของกองทัพในกำรตอ่ ต้ำนกำรกอ่ กำรร้ำยไมใ่ ช่เร่อื ง ภำรกจิ
ใหญ่
๒ เรำควรเปลี่ยนแปลง ทศั นคติ และค่ำนิยมเกำ่ ทไี่ มเ่ หมำะ ทศั นคติ

๓ เรำต้องวำงแผนพัฒนำ เศรษฐกจิ สังคม และกำรเมอื ง เศรษฐกิจ
ของประเทศ
สันติภำพ
๔ ทุกคนตอ้ งชว่ ยกนั รกั ษำ สนั ตภิ ำพ ของโลกไว้
ทนั ตแพทย์
๕ ทันตแพทย์แนะนำใหแ้ ปรงฟันอยำ่ งน้อยวนั ละ๒ครงั้
อุตสำหกรรม
๖ โรงงำน อตุ สำหกรรม ไม่ควรปลอ่ ยของเสียลงแม่น้ำ พฤษภำคม
ฉัตรมงคล
๗ วนั ที่๕ พฤษภำคม ของทุกปีเปน็ วัน ฉัตรมงคล วำตภยั
ประชำธปิ ไตย
๘ ปนี ้ปี ระเทศไทยประสบปัญหำ วำตภยั ค่อนขำ้ งรุนแรง ิ มหำวิทยำลัย
เสรภี ำพ
๙ นกั เรียนร่วมชมุ นุมเรียกร้อง ประชำธปิ ไตย

๑๐ มหำวิทยำลยั จะต้องมีเสรีภำพในเร่ืองหลักสูตรทจ่ี ะเปิด

บรรณำนุกรม

กรมวชิ ำกำร. (๒๕๔๓). หลักภำษำไทย เลม่ ๓. พมิ พค์ รัง้ ที่๑๒. กรุงเทพฯ: ครุ ุสภำ.
กระทรวงศกึ ษำธกิ ำร.(๒๕๕๑).
หลกั สตู รแกนกลำงกำรศึกษำข้ันพ้ืนฐำน พุทธศกั รำช ๒๕๕๑.กรุงเทพฯ: ชุมนมุ สหกรณ์กำรเกษตร
แหง่ ประเทศไทย.
กำชัย ทองหล่อ. (๒๕๕๒). หลักภำษำไทย. กรุงเทพฯ: รวมสำสน์ .
ชัยวัฒน์ สทุ ธิรัตน์(๒๕๕๒). ๘๐ นวัตกรรมการจดั การเรยี นรูท้ ่เี น้นผ้เู รยี นเป็นสาคญั กรุงเทพฯ: แดเน็กซ์

อนิ เตอรค์ อรปั ปอเรชั่น.
เริงชัย ทองหล่อ. (๒๕๕๖). หลกั ภำษำไทย ฉบบั สมบรู ณ์.กรุงเทพฯ: ไฮเอด็ พบั ลชิ ชงิ่ .
สมศกั ด์ิ อัมพรวสิ ิทธ์โสภำ และคณะ. (๒๕๓๗). หลกั ภำษำไทย. กรุงเทพฯ: ภมู ิบัณฑติ .
เสนยี ์ วิลำวรรณ และคณะ. (๒๕๔๘). หลักกำรใช้ภำษำไทย.กรงุ เทพฯ: วัฒนำพำนิช.
อมั พร ทองใบ และมำลี พันธุ์ประเสรฐิ . (๒๕๕๕). หลักภำษำไทย ฉบบั สมบรู ณ์. นนทบุรี: ธิงค์ บียอนด์.
เอกรตั น์ อดุ มพร.(ม.ป.ป.). พจนำนุกรมคำสมำส-สนธ.ิ กรุงเทพฯ: พฒั นำศึกษำ.