ปลากัดไทย

๑ คํานํา หนังสืออิเลคทรอนิกส์เร�่อง “ปลากัดไทย” เล่มนี้จัดทําขึ้นมาเพื่อ ใช้เป�นสื่อในการจัดกิจกรรมส่งเสร�มการอ่านออนไลน์ “องค์ความรู้ แบบทดสอบออนไลน์พร้อมรับเกียรติบัตร”ของห้องสมุดประชาชนอําเภอ บางเสาธง สกร.อําเภอบางเสาธง โดยได้สืบค้นและจัดทําขึ้นมาโดยใช้ แหล่งอ้างอิงจากสื่อต่างๆทั้งนี้งานห้องสมุดประชาชนอําเภอบางเสาธง หวังว่าหนังสืออิเลคทรอนิกส์“ปลากัดไทย” เล่มนี้สามารถเป�นหลักฐาน อ้างอิงพื้นฐานให้กับผู้ใช้ประโยชน์ได้

๒ ปลากัด ปลากัด (ชื่อวิทยาศาสตร: Betta splendens) เปนปลาน้ำจืดขนาดเล็ก อยูในวงศยอย Macropodusinae ซึ่งอยูในวงศใหญ Osphronemidae ปลากัด มีชื่อสามัญวา Siamese Fighting Fish ลักษณะครีบกนยาวจรดครีบหาง หางแบน กลม มีอวัยวะชวยหายใจบนผิวน้ำไดโดยใชปากฮุบอากาศโดยไมตองผานเหงือกเหมือนปลาทั่วไป เกล็ดสากเปน แบบทีนอยดปกคลุมจนถึงหัว ริมฝปากหนา ตาโต ครีบอกคูแรกยาวใชสำหรับสัมผัส ปลาตัวผูมีสีน้ำตาลเหลือบ แดงและน้ำเงินหรือเขียว ครีบสีแดงและมีแถบสีเหลืองประ ในขณะที่ปลาตัวเมียสีจะซีดออนและมีขนาดลำตัวที่ เล็กกวามากจนเห็นไดชัด ขนาดโตเต็มที่ประมาณ ๕ – ๖ เซนติเมตร พบกระจายอยูทั่วไปในแหลงน้ำนิ่งตื้น ๆ ขนาดเล็กของที่ราบลุมทุกภาคสวนในประเทศไทยเทานั้น สถานะปจจุบันในธรรมชาติถูกคุกคามจาก สภาพแวดลอมที่เปลี่ยนไปและสารเคมีที่ตกคาง มีพฤติกรรมชอบอยูตัวเดียวในอาณาบริเวณแคบ ๆ เพราะดุราย กาวราวมากในปลาชนิดเดียวกัน ตัวผูเมื่อพบกันจะพองตัว พองเหงือก เบงสีเขากัดกัน ซึ่งในบางครั้งอาจกัดได จนถึงตาย เมื่อผสมพันธุ ตัวผูจะเปนฝายกอหวอดติดกับวัสดุตาง ๆ เหนือผิวน้ำ ไขใชเวลาฟก ๒ วัน โดยที่ปลาตัวผู จะเปนฝายดูแลไขและตัวออนเอง โดยไมใหปลาตัวเมียเขามาเกี่ยวของดวย เปนปลาสวยงามที่สรางชื่อเสียงใหกับ ประเทศไทยมานานแลว เนื่องจากเปนปลาสวยงามที่นอกจากจะมีสีสันสดเขมสวยงามสะดุดตามากแลว ยังเปน ปลาที่จัดวาเปนยอดนักสูตัวฉกาจอยางยิ่ง โดยเฉพาะปลากัดที่ไปจากประเทศไทยจัดวาเปนปลาที่กัดเกงและมี ความทรหดมากที่สุด ทำใหไดรับความนิยมจากประเทศตางๆทั่วโลก ในประเทศไทยนิยมเลี้ยงปลากัดมานาน แลว และไดเนนเปนการเลี้ยงเพื่อเกมกีฬาโดยเฉพาะมีการจัดตั้งเปนบอนการพนัน ทางราชการจะมีการอนุญาต ใหเปดสถานที่สำหรับเดิมพันการกัดปลา เรียก บอนปลากัด หรือ บอนกัดปลา มาตั้งแตโบราณจนกระทั่ง ปจจุบัน ประวัติของปลากัด ปลากัดเปนปลาพื้นบานของไทย ในธรรมชาติชอบอาศัยอยูในแหลงน้ำนิ่ง เชน หนอง บึง หรือ ชายทุงนา โดยมักพบตามชายฝงที่ตื้นๆและมีพรรณไมน้ำมาก เปนปลาที่จัดอยูในกลุมเดียวกันกับพวก Labyrinth Fish ไดแก พวกปลากระดี่ทั้งหลาย ซึ่งเปนกลุมปลาที่มีอวัยวะชวยหายใจ ทำใหปลาอาศัยอยูใน ที่มีออกซิเจนต่ำได จึงทำใหสามารถเลี้ยงปลากัดในขวดตางๆที่มีปากขวดแคบๆได ปลากัดจัดวาเปนปลาที่กิน เนื้อเปนอาหาร โดยจะชอบกินแมลงและตัว ปลากัด เปนปลาที่ชาวไทยรูจักเปนอยางดีมาแตโบราณ โดยปลากัดสายพันธุดั้งเดิมจากธรรมชาติมัก เรียกติดปากวา "ปลากัดทุง" หรือ "ปลากัดลูกทุง" หรือ "ปลากัดปา" จากพฤติกรรมที่ชอบกัดกันเองแบบนี้ ทำให นิยมนำมาเลี้ยงใชสำหรับกัดตอสูกันเปนการพนันชนิดหนึ่งของชาวไทย และไดมีการพัฒนาสายพันธุและ ความสามารถในชั้นเชิงการกัดจนถึงปจจุบัน จนเปนเอกลักษณอยางหนึ่งของประเทศไทยและเปนที่รับรูของ ชาวตางชาติในชื่อ "Siamese fighting fish" โดย ฮิวจ แมคคอรมิค สมิธ มีสวนสำคัญที่ทำใหปลากัดเปนที่รูจักกัน อยางกวางขวางในระดับโลก โดยเขียนบทความชื่อ "The Fighting Fish of Siam" ลงในวารสารโคเพีย ฉบับที่ ๑๕๙, วารสารไซเอนซไดเจสต ฉบับที่ ๒ และวารสารเนเชรัลฮิสทรี ฉบับที่ ๓๙ โดยบรรยายถึงลักษณะเฉพาะตัว

๓ ของปลากัด เชน การพองตัวตอสู, การแขงขันพนันกัดปลาในประเทศไทย รวมถึงการเพราะพันธุปลากัดเพื่อการ เลี้ยงเพื่อการพนันและความสวยงามอีกดวย นอกจากนี้แลวในภาพยนตรชุดเจมส บอนด ของฮอลลีวูด เรื่อง From Russia with Love ในป พ.ศ.๒๕๐๙ ก็ไดมีการอางอิงถึงปลากัดในเชิงสัญลักษณดวย ในปจจุบัน ปลากัดภาคกลางไดถูกพัฒนาสายพันธุใหมีขนาดใหญขึ้น มีสีสันที่สวยงามและ หลากหลายขึ้น เรียกวา "ปลากัดหมอ" นิยมเลี้ยงในภาชนะขนาดเล็กและแคบ เชน ขวดโหล, ขวดน้ำอัดลม เปนตน อีกทั้งยังไดพัฒนาสายพันธุในแงของความเปนปลาสวยงามอีกหลายสายพันธุ เชน "ปลากัดจีน" ที่มีเครื่องครีบยาว "ปลากัดแฟนซี" ที่มีสีสันหลากหลายสวยงาม "ปลากัดคราวนเทล" หรือ "ปลากัดฮารฟมูน" เปนตน ป พ.ศ.๒๕๕๖ กรมสงเสริมวัฒนธรรม ไดขึ้นทะเบียนปลากัดใหเปนมรดกทางวัฒนธรรมของชาติ เชนเดียวกับขาวหอมมะลิ หรือลำตัด ชื่อเรียกตามลักษณะตางๆของปลากัด ปลากัดจีน เปนชื่อที่ใชเรียกปลากัดครีบยาวมาชานาน เขาใจวาอาจมาจากลักษณะครีบที่ยาว รุยรายสีฉูดฉาดเหมือนงิ้วจีน ปลากัดจีนเปนปลาที่พัฒนาสายพันธุมาจากปลาลูกหมอ โดยผสมคัดพันธุใหได ลักษณะที่มีครีบและหางยาวขึ้น ความยาวของครีบหางสวนใหญจะยาวเทากับ หรือมากกวาความยาวของลำตัว และหัวรวมกัน และมีการพัฒนาใหไดสีใหม ๆ และสวยงาม โดยนักเพาะเลี้ยงปลากัดชาวไทย ซึ่งไดพัฒนาสายพันธุ สำเร็จมาชานาน กอนที่ปลากัดจะถูกนำไปเลี้ยงในตางประเทศ แตไมมีการบันทึกไววา การพัฒนาปลากัดสายพันธุ นี้เกิดขึ้นตั้งแตเมื่อใด ปลากัดชนิดนี้เปนชนิดที่นิยมเลี้ยงเปนปลาสวยงามแพรหลายไปทั่วโลก และไดมีการนำไป พัฒนาสายพันธุอยางตอเนื่อง จนไดสายพันธุที่มีลักษณะใหม ๆ ออกมาอีกมากมาย ปลากัดปาหรือปลากัดลูกทุง เปนปลากัดที่พบในแหลงน้ำธรรมชาติ ตามทองนา และหนองบึง เปน ปลาขนาดเล็กที่ไมมีลักษณะเดนมากนัก สวนมากครีบ และหางมีสีแดงเกือบตลอด มีประสีดำบางเล็กนอย บางที อาจมีแตมสีเขียวออน ๆ เรียงตอกันเปนเสนสีเขียว ๆ ที่ครีบหลัง เวลาถอดสี ทั้งตัวและครีบจะเปนสีน้ำตาลดาน ๆ คลายใบหญาแหง ในปจจุบันคำวา "ปลาปา" หมายความรวมถึงปลากัดพื้นเมืองภาคอีสาน ปลากัดพื้นเมืองภาคใต และ ปลากัดปามหาชัย อีกดวย ปลาสังกะสีและปลากัดลูกหมอ เปนปลากัดที่นักเพาะพันธุปลาไดนำมาคัดสายพันธุ โดยมุงหวังจะ ไดปลาที่กัดเกง จากบันทึกคำบอกเลาของหลวงอัมรินทรสมบัติ (ครอบ สุวรรณนคร) ซึ่งเปนนักเลงปลาเกาเชื่อวา ปลาสังกะสีและปลาลูกหมอนาจะไดรับการพัฒนาขึ้นเมื่อ พ.ศ.๒๔๓๐ โดยทานจำไดวากอนหนานั้นยังตองจับปลา ปามากัดพนันกันอยู ตอมานักเลงปลาบางคนก็เริ่มใชวิธีไปขุดลวงเอาปลาปาที่อาศัยอยูตามรูปูในฤดูแลง มาขังไวใน โอง และเลี้ยงดูใหอาหาร พอถึงฤดูฝน ก็นำมากัดพนันกับปลาปา ซึ่งสวนใหญจะสูปลาขุดที่นำมาเลี้ยงไวไมได การ เลนปลาขุดยังนิยมเลนกันมาถึงประมาณ พ.ศ.๒๔๙๖ หลังจากนั้นก็มีการเก็บปลาที่กัดเกงเลี้ยงไวขามป และหา ปลาปาตัวเมียมาผสม ลูกปลาที่ไดจากการผสมในชุดแรกเรียกวา "ปลาสังกะสีสีแดง" หรือ "ปลากัดสังกะสี" ปลา สังกะสีที่เกง อดทน สวยงาม ก็จะถูกคัดไวเปนพอแมพันธุ เมื่อผสมออกมาในชุดตอไป จะไดปลาที่เรียกวา "ปลา ลูกหมอ" หรือ "ปลากัดหมอ" ที่เรียกวา ปลาสังกะสี สันนิษฐานวานาจะไดชื่อมาจากผิวหนังที่หนาแกรง ไมขาดงาย เมื่อถูกกัดเหมือนปลาปา ปลาสังกะสีมักจะตัวใหญ มีสีสันลักษณะตางจากปลาปา แตสวนมากมีชั้นเชิงและความ อดทนในการกัดสูปลาลูกหมอไมได

๔ สวนที่เรียกวา ปลาลูกหมอ นั้น นาจะมาจากการนำหมอดินมาใชในการเพาะและอนุบาลปลากัดในระยะแรกๆ ปลาลูกหมอจึงเปนปลาสายพันธุที่สรางมาโดยนักเลงปลาทั้งหลาย เพื่อใหไดลักษณะที่ดีสำหรับการตอสู และมีสีสัน ที่สวยงามตามความพอใจของเจาของ ปลาลูกหมอมีรูปรางหนาใหญกวาปลาปาและปลาสังกะสี สวนมากสีจะเปน สีน้ำเงิน สีแดง สีเทา สีเขียว สีคราม หรือสีแดงปนน้ำเงิน ครีบหางอาจเปนรูปมนปาน หรือรูปใบโพธิ์ การเลนปลา กัดในสมัยกอนนั้น ปลาลูกหมอแบงออกเปน ๒ ประเภทคือ "ลูกแท" และ "ลูกสับ" ลูกแทหมายถึง ลูกปลาที่เกิด จากพอแมที่มาจากครอกเดียวกัน สวนลูกสับหมายถึง ลูกปลาที่เกิดจากพอแมที่มาจากตางครอกกัน ปลากัดหางสามเหลี่ยมหรือปลากัดเดลตา (Delta) เปนปลาที่พัฒนาสายพันธุมาจากปลากัดครีบ ยาว หรือปลากัดจีน โดยพัฒนาใหหางสั้นเขาและแผกวางออกไปเปนรูปสามเหลี่ยม ขอบครีบหางกางทำมุม ๔๕ - ๖๐ องศา กับโคนหาง และตอมาไดพัฒนาใหครีบแผออกไปกวางมากยิ่งขึ้น เรียก "ซูเปอรเดลตา" ซึ่งมีหางแผกาง ใหญกวาปกติ จนขอบครีบหางดานบนและลางเกือบเปนเสนตรง กลิ่นหอม ปลากัดหางพระจันทรครึ่งซีกหรือฮาลฟมูน (Halfmoon) เปนปลากัดที่มีหางแผเปนรูปครึ่งวงกลม โดยขอบครีบหางจะแผเปนแนวเสนตรงเดียวกันเปนมุม ๑๘๐ องศา ไดมีแนวคิดและความพยายามในการที่จะ พัฒนาปลากัดสายพันธุนี้ตั้งแต พ.ศ.๒๕๐๐ ในประเทศเยอรมนี แตเพิ่งประสบผลสำเร็จเมื่อราว พ.ศ.๒๕๓๐ โดย นักเพาะเลี้ยงปลากัดชาวฝรั่งเศสและชาวเยอรมัน ปลากัดหางพระจันทรครึ่งซีกมีลักษณะที่สำคัญ คือ ครีบหางแผ เปนรูปครึ่งวงกลม โดยขอบครีบดานหนาจะแผเปนแนวเสนตรงเดียวกันเปนมุม ๑๘๐ องศา ครีบดานนอกเปนขอบ เสนโคงของครึ่งวงกลม กานครีบหางแตกแขนง ๒ ครั้ง เปน ๔ แขนง หรือมากกวา ปลาที่สมบูรณจะตองมีลำตัว และครีบสมสวนกัน โดยลำตัวตองไมเล็กเกินไป ครีบหางแผตอเนื่องหรือซอนทับกับครีบหลังและครีบกน จนเห็น เปนเนื้อเดียวกัน ขอบครีบหลังโคงมนเปนสวนหนึ่งของวงกลม เสนขอบครีบทุกครีบโคงรับเปนเสนเดียวกัน (ยกเวนครีบอก) ปลายหางคูที่แยกเปน ๒ แฉกจะตองซอนทับและโคงมนสวยงาม ปลากัดหางพระจันทรครึ่งซีกที่ แทจริงจะตองมีขอบครีบหางแผทำมุม ๑๘๐ องศา ไดตลอดไป ถึงแมปลาจะมีอายุมากขึ้นก็ตาม ปลากัดหางมงกุฎหรือปลากัดคราวนเทล (Crowntail) เปนปลากัดที่ไดรับการพัฒนาสายพันธุขึ้นใน พ.ศ.๒๕๔๓ โดยนักเพาะเลี้ยงปลากัดชาวอินโดนีเซีย เปนปลากัดสายพันธุใหมที่มีหางจักเปนหนามเหมือนมงกุฎ และเปนสายพันธุหนึ่งที่ไดรับความนิยมเลี้ยงกันมากในปจจุบัน ลักษณะสำคัญของปลากัดชนิดนี้คือ กานครีบจะ โผลยาวออกไปจากปลายหาง ลักษณะดูเหมือนหนาม ซึ่งอาจยาวหรือสั้นแตกตางกันออกไป เชนเดียวกับลักษณะ การแยกของปลายหนาม และการแยกการเวาโคนหนามก็มีหลายรูปแบบ ปลากัดหางมงกุฎที่สมบูรณจะมีครีบหาง แผเต็มซอนทับไดแนวกับครีบอื่น ๆ และสวนของหนามมีการจัดเรียงในรูปแบบที่สวยงามสม่ำเสมอ นอกจากที่ได กลาวมาแลว ยังมีปลากัดประเภทอื่น ๆ เชน "ปลากัดเขมร" ที่ใชเรียกปลากัดที่มีสีลำตัวเปนสีออนหรือเผือก และมี ครีบสีแดง "ปลากัดหางคู" ซึ่งครีบหางมีลักษณะเปน ๒ แฉก อาจแยกกันอยางเด็ดขาด หรือที่ตรงโคนยังเชื่อม ติดกันอยูก็ได รวมทั้งปลากัดที่เรียกชื่อตามรูปแบบสี เชน "ปลากัดลายหินออน" และ "ปลากัดลายผีเสื้อ" ปลากัดที่ นิยมเลี้ยงในประเทศไทยมานานแลวนั้นถูกจัดใหเปนชนิด splendens หรือมีชื่อวิทยาศษสตรวา Betta splendens, Regan,๑๙๑๐ ปจจุบันไดมีการสำรวจพบชนิดของปลากัดประมาณ ๕๐ – (Q ชนิด โดยจัดแบงกลุม ตามลักษณะการวางไขออกไดเปน ๒ กลุม คือ ๑.กลุมแรก เปนปลากัดที่กอหวอดวางไข เปนปลากัดที่ผูเพาะเลี้ยงปลากัดสวนใหญดำเนินการกัน มานานแลว ปลาเพศผูจะสรางรัง เรียกวาหวอดที่บริเวณผิวน้ำและจะติดอยูใตใบพันธุไมน้ำชายฝง เพื่อใชในการ

๕ ฟกไข ตัวอยางปลากัดในกลุมนี้ เชน Betta coccina B. brownorum B. burdigala B. livida B. rutilans B. tussyae ๒ กลุมที่สอง เปนปลากัดอมไข เปนปลากัดที่ถูกนำมาเลี้ยงยังไมนานนัก เปนปลาที่มีพฤติกรรม การแพรพันธุวางไขคลายกับปลาหมอสีกลุมที่อมไข เพื่อใหไขฟกตัวภายในปาก ตัวอยางปลากัดในกลุมนี้ เชน Betta akarensis B. patoti B. anabatoides B. macrostoma B. albimarginata B. channoides . ลักษณะภาชนะรูปแบบตางๆที่สวยงามนำมาใชเลี้ยงปลากัด (ที่มา : http://www.bettatalk.com/images/betta_in_a_vase.jpg) แสดงลักษณะรูปรางของปลากัด Betta splendens .

๖ แสดงลักษณะรูปรางของปลากัดที่กอหวอดวางไขชนิดอื่น ๆ ที่มา : http://ibc-smp.org/species/splendens.html . แสดงลักษณะรูปรางของปลากัดอมไขบางชนิด ที่มา : http://ibc-smp.org/species/splendens.html ลักษณะรูปรางของปลากัด ปลากัดจัดเปนปลาขนาดเล็ก ลำตัวมีความยาวประมาณ ๕ เซนติเมตร ลักษณะลำตัวเรียวยาว แบนขาง ปากมีขนาดเล็กเชิดขึ้นดานบนเล็กนอย สวนหัวมีเกล็ดปกคลุม ครีบกนมีฐานครีบคอนขางยาว มีจำนวน กานครีบ ๒๓ - ๒๖ อัน ครีบทองเล็กยาว สีของลำตัวเปนสีเทาแกมดำ สีของครีบและเกล็ดบริเวณใกลครีบจะเปน สีสดเขมสีใดสีหนึ่งทั้งตัว เชน ปลากัดสีแดง จะมีครีบทุกครีบและเกล็ดทีอยูใกลครีบเปนสีแดงทั้งหมด ลักษณะรูปรางของปลากัด

๗ ลักษณะพันธุของปลากัด ปลากัดที่มีเพาะเลี้ยงกันอยูในปจจุบัน มีหลายสายพันธุดังนี้ ๑. ปลากัดลูกหมอ มีลักษณะลำตัวคอนขางหนาเมื่อเทียบกับสายพันธุอื่นสวนหัวคอนขางโต ปาก ใหญครีบสั้นสีเขม เดิมมักจะเปนสีเขียว หรือสีน้ำเงินแกมแดง แตปจจุบันมีหลายสี เชนสีแดง สีน้ำเงินสีมวง สีเขียว และสีนาก เปนชนิดที่มีความอดทน กัดเกง ไดรับความนิยมสำหรับการกัดพนัน ปจจุบันนิยมเรียกเปนกลุมของ ปลากัดครีบสั้น แสดงลักษณะรูปรางของปลากัดลูกหมอ ๒. ปลากัดลูกทุง มีลักษณะลำตัวเล็กกวาพันธุลูกหมอ ลำตัวคอนขางยาว ครีบยาวปานกลางหรือยาว กวาพันธุลูกหมอเล็กนอย สีไมเขมมากนัก สวนมากมักจะเปนสีแดงแกมเขียว เปนพันธุที่มีความตื่นตกใจไดงายที่สุด การกัดจะมีความวองไวมากกวาพันธุลูกหมอ ปากคม แตไมคอยมีความอดทน ใชเวลาประมาณ ๓๐ นาทีจะรูผล แพชนะ นิยมใชในวงการกัดพนันเชนกัน . ๓. ปลากัดลูกผสม หรือพันธุสังกะสี หรือพันธุลูกตะกั่ว เปนลูกปลาที่เกิดจากการผสมขามสายพันธุ ระหวางปลากัดลูกหมอกับปลากัดลูกทุง โดยอาจผสมระหวางพอเปนปลาลูกหมอกับแมเปนปลาลูกทุง หรือพอเปน ปลาลูกทุงกับแมเปนปลาลูกหมอ ไดทั้งสองแบบ ผูเพาะตองการใหปลาลูกผสมที่ไดมีลักษณะปากคม กัด คลองแคลววองไวแบบปลาลูกทุง และมีความอดทนแบบปลาลูกหมอโดยพยายามคัดปลาที่มีลักษณะลำตัวเปน ปลาลูกทุง เพราะเมื่อนำไปกัดกับปลาลูกทุงแท ๆ ปลาลูกผสมนี้จะกัดทนกวาปลาลูกทุง ๔. ปลากัดจีน เปนปลากัดที่เกิดจากการเพาะและคัดพันธุปลากัดโดยเนนเพื่อความสวยงาม พยายาม คัดพันธุเพื่อใหปลามีหางยาวและสีสันสดเขม จนในปจจุบันสามารถผลิตปลากัดจีนที่มีความสวยงามอยางมาก มี ครีบตางๆคอนขางยาว โดยเฉพาะครีบหางจะยาวมากเปนพิเศษและมีรูปทรงหลายแบบ มีสีสันสดสวยมากมาย

๘ หลายสี เปนปลาที่ไมคอยตื่นตกใจเชนเดียวกับปลาหมอ แตไมมีความอดทน เมื่อปลอยกัดกันมักรูผลแพชนะ ภายใน ๑๐ นาที ไมนิยมใชในการกัดพนัน ปจจุบันนิยมเรียกเปนกลุมของ ปลากัดครีบยาว แสดงลักษณะรูปรางของปลากัดจีน ปจจุบันผูเพาะพันธุปลากัดสามารถเพาะพันธุปลากัดสายพันธุใหมๆออกมาอีกหลายสายพันธุและมีความ หลากหลายทางดานสีสันอีกดวย ทำใหมีการเรียกชื่อสายพันธุปลากัดเพิ่มขึ้นอีกมากมาย ไดแก ปลากัดครีบสั้น (ปลากัดหมอ)สีเดียว ปลากัดครีบยาว(ปลากัดจีน)สีแฟนซี ปลากัดสองหาง (Double Tail) ปลากัดหางหนามมงกุฎ (Crown Tail) ปลากัดหางพระจันทร (Halfmoon) เปนตน แสดงลักษณะรูปรางของปลากัดครีบสั้นสีเดียว แสดงลักษณะรูปรางของปลากัดครีบยาวสีแฟนซี

๙ แสดงลักษณะรูปรางของปลากัดสองหาง (Double Tail) แสดงลักษณะรูปรางของปลากัดหางหนามมงกุฏ (Crown Tail) แสดงลักษณะรูปรางของปลากัดหางพระจันทร (Halfmoon) การจำแนกเพศปลากัด ปลากัดเพศผูและเพศเมียมีลักษณะภายนอกที่แสดงความแตกตางกัน ซึ่งพอจะสังเกต ไดหลายประการ คือ ๑. สีของลำตัว ปลาเพศผูจะมีสีของลำตัวและครีบ เขมและสดกวาปลาเพศเมียอยางชัดเจน เมื่อ ปลามีอายุตั้งแต ๒ เดือน หรือมีขนาดตั้งแต ๓ เซนติเมตรขึ้นไป ๒. ขนาดของตัว ปลาที่เลี้ยงในครอกเดียวกันปลาเพศผูจะเจริญเติบโตเร็วกวาปลาเพศเมีย ๓. ความยาวครีบ ปลาเพศผูจะมีครีบหลัง ครีบหาง และครีบกนยาวกวาของปลาเพศเมียมาก ยกเวนปลากัดหมอจะยาวตางกันไมมากนัก

๑๐ ๔. เม็ดไขนำ ปลาเพศเมียจะมีเม็ดหรือจุดขาวๆอยู ๑ จุด ใกลๆกับชองเปดของชองเพศ ลักษณะคลายกับไขของปลากัดเอง เรียกจุดนี้วาไขนำ สวนปลาเพศผูไมมี แสดงความแตกตางระหวางเพศผู(ซาย)และเพศเมีย(ขวา) การแพรพันธุของปลากัด ในธรรมชาติปลากัดเปนปลาที่วางไขไดเกือบตลอดป โดยปลาจะจับคูวางไขตามน้ำนิ่ง ปลาเพศผูจะทำหนาที่สรางรัง ดวยการกอหวอดที่บริเวณผิวน้ำและจะติดอยูใตใบพันธุไมน้ำชายฝง หวอดนี้ทำจาก ลมและน้ำลายจากตัวปลา โดยการที่ปลาเพศผูจะโผลขึ้นมาที่ผิวน้ำ แลวใชปากฮุบเอาอากาศที่ผิวน้ำเขาปาก ผสมกับน้ำลายแลวพนออกมาเปนฟองอากาศเล็กๆลอยติดกันเปนกลุมทรงกลม เสนผาศูนยกลางประมาณ ๕ เซนติเมตร จากนั้นจะกางครีบวายวนเวียนอยูใกลๆหวอด เปนเชิงชวนใหปลาเพศเมียที่มีไขแกเขามาที่หวอด การผสมพันธุวางไขจะเกิดขึ้นในชวงเชา เวลาประมาณ ๗.๐๐ - ๘. น. โดยทั้งปลาเพศผูและเพศเมียจะเขาไปอยู ใตรัง จากนั้นปลาเพศผูจะงอตัวรัดบริเวณทองของปลาเพศเมีย ลักษณะนี้เรียกวา “การรัด” ปลาเพศเมียจะ ปลอยไขออกมาครั้งละ ๗ - ๒๐ ฟองในขณะเดียวกันปลาเพศผูจะปลอยน้ำเชื้อเขาผสมกับไข ในชวงนี้ทั้งปลา เพศผูและเพศเมียจะคอยๆจมลงสูกนบอ จากนั้นปลาเพศผูจะคอยๆคลายการรัดตัว แลวรีบวายน้ำไปหาไขที่กำลัง จมลงสูพื้น ใชปากอมไขนำไปพนติดไวที่หวอด ปลาเพศเมียก็จะชวยเก็บไขไปไวที่หวอดดวย เมื่อตรวจดูวาเก็บไข ไปไวที่หวอดหมดแลว จากนั้นปลาก็จะทำการรัดตัวกันใหม ทำเชนนี้ไปเรื่อยๆจนแมปลาไขหมดทอง ซึ่งจะใช เวลาประมาณ ๒ ชั่วโมง เมื่อวางไขหมดแลวปลาเพศผูจะไลกัดขับไลปลาเพศเมียไมใหมาใกลรังอีกเลย เพราะ เมื่อปลาเพศเมียวางไขหมดแลวมักจะกินไขของตัวเอง จะมีเฉพาะปลาเพศผูเทานั้นที่คอยดูแลรักษาไข คอยไล ไมใหปลาตัวอื่นเขาใกลรัง และจะคอยเปลี่ยนลมในหวอดอยูเสมอ ไขของปลากัดจัดวาเปนไขประเภทไขลอย ถึงแมตอนปลอยจากแมปลาใหมๆไขจะจมน้ำ แตเมื่อถูกนำไปไวในหวอดจะพัฒนาเกิดหยดน้ำมันและลอยน้ำไดดี ลักษณะไขเปนเม็ดกลมสีขาว ใชเวลาในการฟกตัวประมาณ ๓๐ - ๔๐ ชั่วโมง ปลาเพศเมียที่มีขนาดความยาว ประมาณ ๔ – ๖ ซม. จะมีไขประมาณ ๓๐๐ - ๗๐๐ ฟอง เมื่อวางไขไปแลวจะสามารถวางไขครั้งตอไปภายใน เวลาประมาณ ๒๐ - ๓๐ วัน

๑๑ การเพาะพันธุปลากัด การเพาะพันธุปลากัดดำเนินไดตามขั้นตอนตอไปนี้ ๑. การเตรียมพอแมพันธุ ปลากัดจะสมบูรณเพศเมื่ออายุ ๔ –๖ เดือน สามารถนำไปใชเปนพอแม พันธุได การเลือกปลาเพศผูควรเลือกปลาที่คึกคะนอง คือ เมื่อนำปลาดังกลาวไปใกลกับปลาเพศผูตัวอื่น ก็จะแสดง อาการกาวราวทันที โดยจะกางกระพุงแกมและกางครีบรี่เขาหาปลาตัวอื่นทันทีพรอมที่จะกัด หรืออาจสังเกตจาก การสรางหวอดก็ได เพราะปลาเพศผูที่สมบูรณเพศและพรอมจะผสมพันธุ มักจะสรางหวอดในภาชนะที่เลี้ยงเสมอ สำหรับปลาเพศเมียควรเลือกปลาที่มีทองแก คือมีไขแกเต็มที่ โดยสังเกตไดจากสวนทองของปลา ซึ่งจะขยายตัว พองออกอยางชัดเจน และเมื่อลองใหอดอาหารเปนเวลา ๑ วัน สวนทองก็ยังคงขยายอยูเชนเดิม นำแมปลาที่ เลือกไดไปใสขวดแลวนำไปวางเทียบกับปลาเพศผู เมื่อปลาเพศผูแสดงอาการเกี้ยวพาราสี ปลาเพศเมียที่ทองแก จะเกิดลายสีขาวแกมเหลืองพาดจากสวนหลังลงไปทางสวนทอง จำนวน ๔ – ๖ แถบ ในเรื่องสีสันของปลานั้น สามารถเลือกไดตามความชอบของผูดำเนินการ เพราะปลาสีตางกันสามารถผสมกันได แสดงลักษณะแมปลาที่ทองแก ๒. การเทียบพอแมพันธุ เมื่อเลือกไดปลาเพศผูและเพศเมียที่สมบูรณมีลักษณะและสีสันตามตองการ แลว นำปลาใสขวดแกวใสขวดละตัวแยกเพศกันไวกอน แลวนำมาตั้งเทียบกันไว โดยการวางขวดใสปลาใหชิดกัน และไมตอมีกระดาษปดคั่น ตองการปลอยใหปลามองเห็นกัน ลักษณะเชนนี้เรียกวา “การเทียบ”ควรเทียบไวนาน ประมาณ ๔ - ๗ วัน เพื่อใหปลาเกิดความเคยชินซึ่งกันและกัเมื่อปลอยลงบอเพาะแมปลาจะไมถูกพอปลาทำราย มากนัก ในขณะเดียวกันแมปลาก็จะมีไขแกเต็มที่ แสดงลักษณะการเทียบพอแมพันธุปลากัดในขวด(ซาย) และในภาชนะขนาดใหญ(ขวา)

๑๒ ๓.การเตรียมบอเพาะพันธุ บอหรือภาชนะที่จะใชเปนบอเพาะปลากัดควรมีขนาดเล็ก สวนมากนิยม ใชภาชนะตางๆไมมีบอถาวร เชน อางดินเผา กะละมัง ถัง หรือตุมน้ำขนาดเล็ก เพราะสะดวกกวาการเพาะในบอ ภาชนะดังกลาวมักมีเสนผาศูนยกลางประมาณ ๓๐ - ๔๐ เซนติเมตร ใสน้ำสะอาดลงในภาชนะที่เตรียมไวใหมี ระดับสูงประมาณ ๑๐ - ๑๕ เซนติเมตร จากนั้นใสพันธุไมน้ำที่มีใบหรือลำตนอยูผิวน้ำ เชน จอ ผักตบชวา ผักบุง หรือผักกระเฉด ลงไปบางเล็กนอยเพื่อใหปลาสรางหวอดไดงาย แสดงการเตรียมบอเพาะพันธุปลากัดโดยใสเฉพาะใบไม(ซาย) หรือภาชนะขนาดเล็กที่ปลาเขาไปทำรังได(ขวา) แหล่งข้อมูลอ้างอิง https://th.wikipedia.org/wiki/ปลากัด https://home.kku.ac.th/pracha/Betta.htm