จักสานเมืองพนัส

ชดุ วชิ า 

จักสานเมืองพนัส 

กลมุ วิชาภูมิปญญาทองถน่ิ ภาคตะวนั ออก 
การศกึ ษาตามอธั ยาศยั  

ศูนยก ารศกึ ษานอกโรงเรยี นภาคตะวนั ออก 
สํานกั บริหารงานการศกึ ษานอกโรงเรยี น  กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

คํานาํ  

อําเภอพนสั นิคม  จงั หวัดชลบุร ี  เปนอําเภอหนงึ่  
ของภาคตะวันออกทีม่ ชี ื่อเสยี งในดา นการจักสาน  ซ่ึง 
เปนท่ีรูจกั และยอมรบั ของคนทว่ั ไปในดา นของผลงาน 
และความประณีตสวยงาม    อีกทั้ งยังมีลวดลาย 
เฉพาะตวั  คือลายดอกพิกลุ   ซงึ่ เปน เอกลกั ษณพ ิเศษของ 
จักสานเมืองพนัสท่ีไดสรางช่ือเสียงจนไดรับรางวัล 
ชนะเลิศใน  การประกวดมาแลวมากมาย 

คณุ ปรานี  บริบูรณ  เปนบุคคลหน่งึ ที่มีสวนชว ย 
เหลอื   และสรา งชอ่ื เสยี งใหก บั ชาวพนสั นคิ มในดา นการ 
จักสาน  โดยสงเสริมและใหการสนับสนุนผลงานของ 
ผูผ ลติ   ตลอดทั้งเปนผูวางแผน  ใหค ําปรึกษา  และออก 
แบบรูปทรงการผลิตใหเปนไปตามความตองการของ 
ตลาด  จนทาํ ใหผ ูผ ลิตมีรายได   และความเปน อยทู ีด่ ขี นึ้  
จึงนับวา    คุณปรานี    บริบูรณ    เปนบุคคลหนึ่งที่เปน 
ภมู ิปญญาของชาวพนัสนคิ มอยางแทจริง 

การผลิตชุดวิชาน้ีไดรับความรวมมือจากผูทรง 
คุณวุฒิหลายทาน    ศูนยการศึกษานอกโรงเรียนขอ 
ข อ บ คุ ณ ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร จั ด ทํ า ชุ ด วิ ช า แ ล ะ 
คณะกรรมการพั ฒนาและปรั บปรุ งหลั กสู ตร 
และผู เก่ี ยวข องทุ กท านที่ ให ความร วมมื อในการจั ด 
ทาํ ชุดวิชาน ี้ ไว ณ โอกาสน้ดี ว ย 

ศนู ยการศกึ ษานอกโรงเรียนภาคตะวนั ออก

สารบญั  

คํานาํ   ก 
คาํ แนะนาํ กอนอา นหรอื กอ นเรยี น  ข 
โครงสรา งชดุ วชิ า  ค 
แบบทดสอบกอ นเรยี น 
1 
จกั สานเมอื งพนสั   2 
เครอ่ื งจกั สานสะทอ นใหเ หน็ การดํารงชวี ิตของทอ งถน่ิ   6 
ประวตั นิ างปราน ี  บรบิ รู ณ  9 
วธิ ดี ําเนินงานของนางปรานี 
10 
จักสานงานฝม อื   10 
วสั ดทุ ใี่ ชท าํ ผลติ ภณั ฑจ กั สานเมอื งพนสั นคิ ม  11 
ขอ ดขี องไมไ ผ  11 
วสั ดทุ ใี่ ชใ นการผลติ   17 
ลกั ษณะรปู แบบของเครอ่ื งจกั สานเมอื งพนสั นคิ ม  19 
สรปุ  
20 
กระบวนการจกั สาน  22 
ราคาผลติ ภณั ฑ  23 
การตลาด  23 
ปญ หา  23 
วธิ กี ารจกั ตอก 
24 
ถนอมรกั ษจ กั สาน 
29 
สานไผดมี คี ณุ คา   29 
ความภมู ใิ จ  30 
ผลงานทสี่ รางชอื่ เสยี ง 
32 
ภาคผนวก  32 
กจิ กรรม  37
เฉลยแบบทดสอบกอ น-หลงั เรยี น 

ก

คาํ แนะนาํ กอ นอา นหรอื กอ นเรียน 

1.  ชดุ วชิ านเ้ี ปน ชดุ วชิ าการศกึ ษาตามอธั ยาศัย  ทผี่ อู านจะตอ ง 
ศึกษาดวยตนเอง   ในชดุ วิชาน้ีมโี ครงสรา งเน้ือหาจาํ นวน 5 ตอน 
และมี ภาคผนวกซ่ึ งประกอบด วยกิ จกรรมการเรี ยนด วยตนเอง 
แบบทดสอบตนเองหลงั เรยี น  เฉลยกจิ กรรม  และเฉลยแบบทดสอบ 
หลงั เรียน

2.  ใหผูอาน  อานและทําความเขาใจโครงสรางชุดวิชาโดย 
ละเอียด  แลว จึงอา นรายละเอยี ดของเนอ้ื หาต้ังแตตอนท่ี 1 ถึงตอน 
ที่ 5  ตามลาํ ดบั  

3.  ใหผู อานทํากิจกรรมทุกกิจกรรมและแบบทดสอบ 
หลังเรียน  เพ่ื อตรวจสอบความเขาใจของตน    หากยังติดขัด 
ไมช ดั เจน  กใ็ หกลบั ไปศึกษา ทบทวนอีกครง้ั  

ข

จักสโคารนงสเรมางือชุดงวพิชาน  ัส 

สาระสาํ คญั  

จักสานเมอื งพนสั   เปนภูมปิ ญ ญาชาวบานอันเกดิ จากการเรยี นรู 
สะสมประสบการณอันยาวนาน  และสบื ทอดกนั ตอมา  ซ่ึงคน 
ในทอ งถนิ่ ยดึ ถอื เปน อาชพี อยา งยง่ั ยนื   ดว ยการพง่ึ พาตนเอง  โดย 
ใชว ตั ถดุ บิ ทมี่ ใี นทอ งถน่ิ   และหาไดงา ยนาํ มาประดษิ ฐเ ปน เครอ่ื ง 
จกั สานสําหรบั ใชส อยในรปู แบบตา ง ๆ ทเี่ ปน เอกลกั ษณข องเมอื ง 
พนสั นคิ ม  ซึ่งมคี ณุ คา แกการอนรุ ักษและสืบทอดตอ ไป 

จดุ ประสงค 

เมื่อผูเรียนศึกษาชุดวชิ าน้ีแลว   ผเู รียนสามารถ 
1.  บอกประวัติความเปนมาของการจกั สาน  และผูส นับสนุน 

ภมู ิปญ ญาทอ งถน่ิ เมืองพนสั ได 
2.  บอกภูมิปญ ญาทางดานการจักสานของชาวพนัสนิคมได 
3.  บอกกระบวนการทาํ งานจักสานของชาวพนัสนคิ มได 
4.  บอกวธิ กี ารอนรุ กั ษ   ถา ยทอด  และเผยแพรภ มู ปิ ญ ญาดา นการ 

จักสานได 
5.  บอกคุณคาของภูมปิ ญ ญาดานการจักสาน  การนําไปใชแ ละ 

ความภาคภูมิใจได 

ขอบขา ยเนอ้ื หา 

ตอนท ี่ 1  จักสานเมืองพนสั   (จาํ นวน 2 ชว่ั โมง) 
ตอนที่  2  จกั สานงานฝม ือ  (จาํ นวน 5 ชวั่ โมง) 
ตอนที ่ 3  กระบวนการงานจกั สาน  (จาํ นวน 15 ช่วั โมง) 
ตอนท่ ี 4  ถนอมรกั ษจักสาน  (จํานวน 4 ชั่วโมง) 
ตอนท ่ี 5  สานไมด มี ีคุณคา   (จํานวน 4 ช่ัวโมง) 

ค

แบบทดสอบกอ นเรยี น 

ใหผ ูเรียนตอบคาํ ถามตอไปน้ ี  โดยทําเคร่ืองหมาย X ทับตัวอกั ษร 
หนาคาํ ตอบทถ่ี ูกตองที่สุด 
1.  ชนชาติเดมิ ทอ่ี พยพเขามาอยใู นอาํ เภอพนสั นิคมครง้ั แรกคอื  

ชนชาติใด 
ก.  พมา  
ข.  มอญ 
ค.  ลาว 
ง.  ขอม 
2.  เพราะเหตใุ ดชาวพนัสนิคมจงึ มฝี มือทางดานการจกั สาน 
ก.  วางงาน 
ข.  มใี จรักงานฝม ือ 
ค.  ตองการหารายไดเ สริม 
ง.  มไี มไผม าก  และสานเพ่อื ใชใ นการดาํ รงชีพ 
3.  ผทู เ่ี ห็นความสาํ คญั ของงานจกั สาน  และสง เสรมิ รปู แบบและ 
ลวดลาย 
ก.  คุณสุนีย   ไพบลู ย 
ข.  คณุ ปรานี  บรบิ รู ณ 
ค.  คุณจารุณี  แสนสมบูรณ 
ง.  คณุ อรุณ ี  อนนั ตสมบรู ณ 
4.  ขอ ใดคอื ลักษณะของไมไ ผท่เี หมาะสมในการทําจักสาน 
ก.  ปลอ งยาว  ตรง  ไมม รี ู 
ข.  ปลองยาว  มขี อ  ผวิ เหลอื ง 
ค.  ปลองสนั้   ตรง  ไมม รี  ู
ง.  ปลอ งสัน้   สีนวล  ไมมีขอ  
5.  ไมไผท นี่ ิยมนาํ มาทําผลิตภณั ฑจ กั สานมากทีส่ ุด 
ก.  ไมล ํามะลอก 
ข.  ไมไ ผน วล 
ค.  ไมไ ผต ง 
ง.  ไมไ ผน ํา้ เตา  

ง

6.  การยางหรอื ตม ไมไผ   ทําเพื่อประโยชนใดมากทีส่ ดุ  
ก.  สะดวกในการตากตอก 
ข.  ปอ งกนั ไมห ดตัวและแมลงกดั กนิ  
ค.  ไลฟองอากาศในไม 
ง.  สียอ มติดงาย 

7.  ขอใดมใิ ชอุปกรณในการทาํ จกั สาน 
ก.  มดี  
ข.  เหลก็ หมาก 
ค.  คมี  
ง.  ไขควง 

8.  ฝากระปองเจาะรใู หมีขนาดตาง ๆ เรยี กวา  
ก.  แผน เรียบ 
ข.  แผนชกั เลียด 
ค.  แผน ดิสก 
ง.  แผน ลอน 

9.  เอกลกั ษณของลวดลายจักสานทชี่ าวพนสั นคิ มนาํ มาสานเปน ของใช 
ในยคุ ปจ จุบนั คือ 
ก.  ลายขดั  
ข.  ลายขิด 
ค.  ลายดอกพกิ ลุ  
ง.  ลายเฉลว 

10.  ขอใด มใิ ช สาเหตุทีท่ ําใหร าคาผลิตภณั ฑจ ักสานราคาถกู  
ก.  พอ คา เปนผกู ําหนดราคากนั เอง 
ข.  ผลติ ภณั ฑม ีจาํ นวนมาก 
ค.  ผผู ลิตกาํ หนดราคากนั เอง 
ง.  ผลติ ภัณฑม คี ณุ ภาพไมไ ดมาตรฐาน 

11.  คุณปรานี  บริบูรณ  นําหลักการจดั การมาใชค ลา ยกบั ขอ ใด 
ก.  สหกรณ 
ข.  ธนาคาร 
ค.  หา งสรรพสนิ คา  
ง.  บรษิ ทั  

จ

12.  ชดุ เชย่ี นหมากนํามาอนรุ ักษแ ละพัฒนาใชใ สสาํ หรับอะไรใน 
ปจ จบุ ัน 
ก.  ชุดขนั โตก 
ข.  ชุดใสอ าหารหวาน 
ค.  ชดุ เมี่ยงคํา 
ง.  ชุดใสอ าหารคาว 

13.  งานประเพณที สี่ บื ทอดงานจกั สานของเมอื งพนสั นคิ ม เรยี กชอ่ื วา  
ก.  งานบญุ ขน้ึ บา นใหม 
ข.  งานแสดงสนิ คา  
ค.  งานศลิ ปหตั ถกรรม 
ง.  งานบญุ กลางบา น 

14.  โรงเรยี นใดท่ีไดร บั การถายทอดงานจักสานจากคณุ ปรานใี นขณะ 
นคี้ ือ 
ก.  โรงเรยี นเกาะสีชงั  
ข.  โรงเรยี นเกาะโพธถิ์ ว ยงามวทิ ยา 
ค.  โรงเรยี นพนสั นคิ ม 
ง.  โรงเรยี นเทศบาล 

15.  สิ่งทท่ี าํ ใหคนพนสั นคิ มไดร บั จากการมอี าชีพจักสานคอื  
ก.  ความภูมใิ จ 
ข.  มรี ายไดเ พราะเปน แหลงทอ งเทีย่ ว 
ค.  มรี างวลั  
ง.  คนทวั่ ไปรูจกั อาํ เภอพนสั นิคม 

...แรงบันดาลใจใหเ ริ่มงานน้ี  เนอ่ื งจากไดมี 
โครงการสง เสรมิ ฝม อื การจักสานดวยไมไ ผต าม 
พระราชประสงคของ    สมเด็จพระนางเจา 
พระบรมราชินีนาถฯ    โครงการน้ีไดนํามาถึง 
เมอื งพนสั นคิ ม  เมอ่ื ป พ.ศ. 2521 และดว ยความมี 
ใจรักในงานศิลปหัตถกรรมพื้ นบานตาง  ๆ 
เหลานี้  จึงไดเปนแรงบันดาลใจใหไดมีโอกาส 
เรมิ่ งาน  และไดท าํ อยา งตอ เนอื่ งมาจนถงึ ปจ จบุ นั  
กย็ งั ไมล ะเลิกงานน.้ี .. 

ปราน ี  บรบิ ูรณ

1

จกั สานเมอื งพนสั  

จากคําขวั ญของอําเภ อพนั สนิ คมท่ี ว า 

พระพนัสสมดีคูบาน  จักสานคูเมือง 
ลื่อเล่ืองบุญกลางบาน  ตํานานพระรถเมรี 
ศักดิ์ศรีเมืองสะอาด  เกงกาจการขายโจก 

เครื่องจักสาน    เปนของใชที่คูมากับมนุษยเปนเวลาชานาน    ในสมัย 
พระรวงเจา  มีการนาํ เครื่องจกั สานมายาชนั   เพือ่ ใสนํ้าสงสว ยจนทาํ ใหขอมเกรง 
กลัวในความสามารถของคนไทย    ในการเปนคนชางคิดชางทํา  ในสมัย 
โบราณน้ันของใช สวนใหญทาํ มาจากไมแ ละไมไผ  โดยใชฝมือสานเปนของใช 
นานาชนิด    ซึ่งเปนแมแบบมาจนถึงปจจุบันน ้ี

เคร่ืองจักสานเมืองพนัสนิคม    เปนหัตถกรรมพ้ืนบาน    ซึ่งมีมานานกวา 
100  ป เม่ือมีการตั้งชุมชนข้ึนท่ีนี่ในสมัยรัชกาลท ่ี 3  ชาวลาวท่ีเขามาสวามิภักดิ์ 
ซ่ึงนํา โดยทาวทุม  (พระอินทอาษา)  ไดรับพระราชทานใหต้ังเมืองพนัสนิคม 
ทบี่ านแดนปา เมืองพระรถนี้  และที่บรเิ วณนี้น่ันเองมปี าไมไ ผ  และไมน านาชนดิ  
จึงทําใหชาวลาวอพยพ   ซ่ึงมีฝมือทางจักสานนําไมไผที่มีอยูมาสรางสรรคงาน 
จักสานมาจนทุกวันนี้ 

2

เคร่ื องจั กสานสะท อนให เห็ นการดํารงชี วิ ตของท องถิ่ น 

พ นัสนิคม    แตเดิมมีลําคลองมากมาย    เปนแหลงปลาที่ชุกชุม    ชาวพนัส 
จึงนาํ ไมไผท่ีมีอยูแลวมาผาจักสานเปนเครื่องมือจับปลาชนิดตาง ๆ เชน 
สุม ของ  ไซ  อีตกุ   ตมุ   ของ  ตะแกรง  ถกั ยอ  ถักสวิง  เราจะเหน็ ไดถ งึ ความอุดม 
สมบูรณของถิ่นน้ี  สมกับคําวา  "ในนํ้ามีปลา  ในนามีขาว" 

รูปสมุ ไซ 

ในฤดูทํานาชาวบานก็นําไมไผมาสานเปนหมวกปกกวาง  (หมวก 
กระเหรี่ยง)  งอบ เพ่ือสวมใสกันแดด  สานกระบุงเพ่ือใสขาวเปลือก   สานสมุ 
เพื่อใสขาวเอาไปกินเวลาหิวขณะทํางาน    สานกระโล    กระดง    สําหรับฝดขาว 
แมแ ตเครอ่ื งสีขา วกใ็ ช  ไมไ ผส านเปนโครงนอก  เนือ่ งดว ยสังคมชนบทเปน สังคม 
เกษตรกรรม    จึงมีความผูกพันกับเคร่ื องจักสานมาตั้งแตอดีตจนถึงปจจุบัน 

ตอมางานจักสานไดมีการสงเสริม  จากอาชีพท่ีทาํ รายไดเ พียงไมมากนักก ็
นํามาพัฒนารูปแบบจากของใชภายในบานซ่ึ งมีขนาดใหญ    ก็ไดดัดแปลง 
ใหมีรูปราง  รูปทรงท่ีผิดไปจากเดิมบาง    โดยคํานึงถึงประโยชนการใชสอย 
เป นหลั กและบางส วนได ประดิ ษฐ เป นของชําร วยซึ่ งใช แจกในงานพิ ธ ี
มงคลตาง ๆ เชน  ทําบุญบา น  งานแตง งาน  โดยทําเปนรปู กุง  กบ  เคร่ืองแขวน 
โมบาย    ท่ีใสผักผลไม    เพ่ือนํามาตกแตงบานใหสวยงาม      จากอาชีพรองจึงได 
กลายมาเปนอาชีพหลักในปจจุบัน    ดังน้ันเราจึงกลาวไดวา    ยุคพัฒนาการ 
จักสานเริ่มเกิดขึ้นแลว    มีตลาดรับซ้ือผลิตภัณฑและมีแหลงจําหนาย 

3

ไมไผ    ซ่ึงแตเดิมใชไมไผที่เกิดขึ้นเองภายในบาน    ตอมามีพอคานํามาจําหนาย 
ถึงที่ในราคาปลองละ  3-5  บาท  ซ่ึงเปนราคาท่ีไมแนนอนอาจขึ้นหรอื  ลดลงตาม 
ฤดูกาล    ผูสานจะใชเวลาวางจากการทํานามาสานผลิตภัณฑจักสาน เพื่อเพ่ิม 
รายไดใ หก ับครอบครวั   จึงมีคาํ กลา ววา  "พักนา  วางงาน   จักสาน   ไดเงิน" 

งานจักสานของอําเภอพนัสนิคมนี้    ถือเปนงานศิลปหัตถกรรม  ท่ียอมรับ 
ในดา นฝมือความประณีต สวยงาม  ละเอียดออน  สมกับเปนเอกลักษณเฉพาะถนิ่  
ซ่ึงมีความชํานาญการเปนพิเศษ 

งานจักสานไดกลายเปนสินคาออกที่ สําคัญ    และนํารายไดมาสู 
ประชาชนชาว  อําเภอพนัสนิคมเปนจํานวนมาก    หลายครอบครัวมีฐานะ 
ความเปนอยูดีข้ึน    นอกจากนี้  หลังฤดูเก็บเก่ียวชาวบานจะขายขาวทําใหมีรายได 
สามารถจัดงานเล้ี ยง    เชน  งานทํา  บุญบาน    งานแตงงาน    งานบวช 
เครื่ องจักสานท่ี ผลิตเปนของชํารวยจึงขายในงานบุญตาง  ๆ  ไดมากขึ้ น 
เปนการเสริมรายไดใหแกชาวพนัสนิคมอีกทางหน่ึงดวย 

สาเหตุทท่ี าํ ใหช าวเมอื งพนัสมอี าชพี ในดา นการจักสาน  เน่อื งจากพนื้ ที่ 
แตเดิมเปน ปาดงดบิ   มที ี่ราบลมุ   เนินเขา ทิวเขา หวยหนอง และมีพันธุ ๆไผ 
นานาชนิดขึ้นมากมาย เชน ไผไร ไผนวล ไผรวก  ไผสีสุก  จึงไดนําตนไผ 
ซ่ึงหาไดง ายมาผลิตเปนเครื่องใชภายในบาน ตอมาผลติ ภัณฑจักสาน เปนที่นิยม 

4

กันมากทําใหชาวเมืองพนัสหันมายึดอาชีพน้ี เปนล่ําเปนสัน    เน่ื องจาก 
เปนผู มีฝมือในดานการจักสานมาแตดั้งเดิม    ทําใหเกิดปญหาดานวัตถุดิบ 
ที่ใชในการจักสาน    คือ  ไมไผนวล  ซึ่งเปนไมท่ีนิยมนํามาจักสาน  เพราะเปนไม 
ท่ีมีคุณภาพดี   และจักสานไดงาย มีจํานวนลดนอยลง  ชาวบานจําเปนตองซ้ือ 
ไมไ ผนวลจากแหลง ตาง ๆ เชน  ระยอง  จันทบรุ  ี  ตราด  ปราจีนบรุ ี  ฉะเชงิ เทรา 
ซ่ึงเปนแหลงท่ีมีไมไผนวลขึ้น  ชุกชุม 

ผลิตภัณฑจักสานท่ี มีจําหนายในปจจุบันประมาณ  70-80  % 
มักนิยมนํามาใช  เปนของชํารวย    การผลิตไดกระจายออกไปแทบทุกตําบล 
และทุกครัวเรือน    มีการ  แขงขันในดานรูปแบบตาง  ๆ  รูปแบบใดท่ีเปนที่นิยม 
และขายดี    ผูผลิตก็จะแขงกันผลิตในรูปแบบนั้น  ๆ    ทําใหสินคามีราคาตํ่า 
เนื่องจากการผลผลิตมีมากนั่นเอง 

ตอมาหนวยงานของรัฐก็ไดมีการสงเสริมผานไปยังอําเภอ    ตําบล 
หมู บาน  โดยไดจัดตั้ งกลุ มแมบานจักสานขึ้ น    และชวยกันผลิตผลงาน 
ออกมาจาํ หนาย  แต งานที่ผลิตยังคงเปนแบบดั้งเดิมไมมีการพัฒนารูปแบบใหม 
จนกระท่ัง  คุณปรานี  บริบูรณ   ซึ่งเปนชาวเมืองพนัส   และมีความสนใจ 
ในดานจักสาน  ไดเริ่ มโครงการงานสงเสริมโครงการอาชีพจักสาน 
ตามพระราชดาํ ร ิ  เมอื่ ป พ.ศ. 2521 ข้ึน 

5

หมบู านทผ่ี ลิตเครอื่ งจักสานของอาํ เภอพนสั นคิ ม 

ลําดับท ่ี อาํ เภอ  หมู  หนา พระธาตุ  จํานวนครัว  ประเภทผลติ ภณั ฑ 
เรือนที่ผลิต 

1  พนสั นคิ ม  3,5,  ไรหลักทอง  300  กระบุง  ตะกรา   กระเปา  กระจาด ของชํารว ย ฯลฯ 
6,7,
30  กระบุง  ตะกรา  กระเปา  กระจาด ของชํารวย ฯลฯ 
9,10,  30  กระบุง  ตะกรา  กระเปา  กระจาด ของชํารวย ฯลฯ 
11  30  กระบงุ   ตะกรา   กระเปา   กระจาด ของชาํ รวย ฯลฯ 
1-10  หนองขยาด  60  กระบงุ   ตะกรา   กระเปา  กระจาด ของชาํ รว ย ฯลฯ 
1-10  หัวถนน  40  กระบงุ   ตะกรา  กระเปา  กระจาด ของชํารว ย ฯลฯ 
220  เต็งรัง้   กระแตบ 
3,5  หนองปรือ 
2,6,9  หนองเหียง  150  ฝาช ี  กุง 
2,3  นาวังหิน 
40  กระบุง  ตะกรา  ทจี่ ับสัตวน าํ้   (ของ) 
1,3  นาเริก 
6,7  180  กระบุง  ตะกรา   กระเปา   กระจาด ของชํารวย ฯลฯ 
2,5,  หนาพระธาต ุ 50  กระบุง  ตะกรา   กระเปา  กระจาด ของชํารว ย ฯลฯ 
11  50  กระบงุ   ตะกรา  กระเปา   กระจาด ของชํารวย ฯลฯ 

3,5,6  หมอนบาง  100  กระบุง  ตะกรา   กระเปา  กระจาด ของชาํ รวย ฯลฯ 
7  110  กระบงุ   ตะกรา  กระเปา   กระจาด ของชํารว ย ฯลฯ 
2,6  กุดโงง  45  กระบุง  ตะกรา  กระเปา  กระจาด ของชํารวย ฯลฯ

1-10  ทุงขวาง 
1,2,3  บานเซิด 
8 
1,5  บานชาง 

1-3  วัดโบสถ 
3  วัดหลวง 

6

ประวตั  ิ  นางปรานี  บรบิ รู ณ 

นางปรานี  บริบรูณ   เกิดเม่อื วันท่ ี
21  มถิ ุนายน  2474  ทตี่ ําบลบางปลาสรอย 
อ.เมือง  จ.ชลบุรี   จบการศึกษาประโยค 
มัธยมศกึ ษาตอนปลาย (ม.6) จากโรงเรียน 
การชางสตรีชลบุร ี (ปจจุบันคือ วิทยาลัย 
อาชีวศึกษาชลบุรี)  เปนบุตรสาวของ 
นายชาํ นิ  ศิริมัย  กับ  นางกิมกิ้ด  ศิริมัย 
ไดสมรสกับ  นายจรวย    บริบรูณ 
อดีตนายกเทศมนตรี  อําเภอพนัสนิคม 
(ปจจุบันเสียชีวิตแลว)  มีบุตร  1  คน 
คือนายคมกฤช  บริบรูณ 

หลงั จากสมรสแลว   ไดชว ยเหลือ 
งานของสามใี นดานตา ง ๆ กับงานราชการ 
งานสังคมสงเคราะหและงานดานอื่น  ๆ 
อกี มากมาย   ป พ.ศ. 2521  ไดเ ริ่มเขามามี 
บทบาทในดานงานจักสานของเมืองพนัส 
เปนผูคิดริเร่ิมใหมีการพัฒนางานจักสาน 
คิดคน รปู แบบ  ลวดลาย  จนเปน ที่รจู ักแพร 
หลายของบคุ คลทัว่ ไป ทงั้ ในระดบั ทองถน่ิ  และระดบั ประเทศ 

การชวยเหลือทางสังคม 

1.  ดานการศกึ ษา  นางปรานี  บริบรู ณ   นับเปนปูชนยี บุคคลทา นหน่งึ ที่มี 
สวนชวยเหลอื การศึกษาของอําเภอพนัสนิคม  โดยไดรว มกับคณุ จรวย บริบรูณ 
บริจาคเงนิ จาํ นวนหน่ึงเปนกองทนุ   และนาํ ดอกเบยี้ มาเปน ทนุ การศึกษา  ใหแก 
นักเรียนโรงเรียนพนัสวิทยาคาร  และยังบริจาคเงินทุนการศึกษาใหอีกทุกป 
นอกจากนนั้ ยงั ชว ยเหลอื เปน ราย ๆ โดยมอบทนุ การศกึ ษาใหก บั นกั เรยี นทเ่ี รยี นด ี
แตย ากจน  จนสาํ เรจ็ การศึกษาชั้นสูงสุด   ไดสมทบทนุ เขา มลู นิธวิ ทิ ยาลัยอาชีว 
ศกึ ษาชลบรุ ตี ลอดมา  สรา งคารหอ งสมดุ โรงเรยี นพนัส วทิ ยาคาร  บรจิ าคสมทบ 
ทุนสรางอาคารโรงเรียนชลกัลยานุกูลอุทิศ  จัดต้ั งแหลงสงเสริมฝมืออาชีพ 
จักสานไมไผของชาวบานและนักเรียนที่บานพักของตนเอง          มีการสาธิต 

7

จัดนิทรรศการ  ฝกอบรม นอกจากน้ยี งั สงวิทยากร ไปสอนตามหนว ยงานตา งๆ 
ทข่ี อความรว มมอื มา  เชน 

-  สอนจกั สานที่พระราชวงั สอนจิตรลดา 
-  สอนจกั สานในโครงการศลิ ปาชพี "สวนปา สิริกิตต"ิ์   จังหวัดราชบุรี 
-  สอนจกั สานในโครงการศลิ ปาชพี  ณ บา นไทยประจนั   และสอนจกั สาน 
ใหกบั หนว ยงานในจังหวดั ตา ง ๆ เชน   ยะลา  แมฮ องสอน  สกลนคร  สิงหบรุ ี 
อุดรธานี  ลาํ พูน  ปทมุ ธานี 
-  จักสานใหกับโรงเรียนตางๆ  เชน  โรงเรียนเกาะโพธ์ิถวยงามวิทยา 
โรงเรยี นพนสั พิทยาคาร  โรงเรยี นทงุ เหียงวทิ ยาคม  โรงเรยี นเทศบาล 1, 2 และ 
3  วทิ ยาลยั เกษตรกรรมบา นอาํ เภอ  อ.สตั หีบ  จ.ชลบรุ  ี
-  เปดสอนจักสานใหกับกลมุ แมบ าน และประชาชนที่สนใจท่ีบา น คุณ 
ปราน ี

2.  ดานสาธารณสุข  คุณปราน ี  บรบิ รณู    ไดสงเสริมสาธารณสขุ ใหก ับชาว 
อําเภอพนัสนิคม  โดยบริจาคท่ีดินสรางโรงพยาบาลพนัสนิคม    สรางอาคาร 
"จรวย  บรบิ รณู  1"  เพ่อื ใชเ ปนอาคารสําหรับงานกายภาพบาํ บัดและทนั ตกรรม 
สรางอาคาร  "จรวย  บริบรูณ 2"  เพ่ือใชเปนอาคารสาํ หรับงานอบุ ัติเหตแุ ละ 
ไอ ซ ี ย ู

จากการท่ีทา นเปน ผใู หโ ดยมไิ ดหวงั ผลตอบแทนใด ๆ  เพียงเพื่อตองการ 
เห็นชาวบา นมีอาชีพมีรายไดและความเปนอยูดีข้นึ   จึงทาํ ใหห นวยงานตาง ๆ 
เห็นความสําคัญของคุณปรานี    บริบูรณ    วาเปนผู ที่ มีความเสียสละ 
ใหกับสังคมอยางแทจริง    จึงไดรับการแตงต้ั งใหดํารงตําแหนงตาง  ๆ 
หลายตาํ แหนง ดงั น้:ี - 

-  เปน กรรมการเหลาอาสากาชาดชลบุรี 
-  เปน ประธานชมรมกาชาดอาํ เภอพนัสนคิ ม 
-  เปนกรรมการท่ี ปรึกษามูลนิธิอาสารักษาดินแดนใน  พระบรม 
ราชินูปถัมภ 
-  เปนกรรมการที่ปรกึ ษางานกองสง เสรมิ สนิ คาอตุ สาหกรรมพน้ื เมอื ง 
-  เปนกรรมการท่ีปรึกษาฝา ยวิชาการ  คณะทํางานเอกสารเรื่องแมลาย 
สาน  และววิ ฒั นาการของลายสานของกรมสงเสริมอุตสาหกรรม 
-  เปนกรรมการท่ปี รกึ ษามลู นิธ ิ

8

นอกจากนี้ทานยังไดสละเวลาแรงงาน  และทุนทรัพยสวนตัวใหกับงานท ่ี
ทา นสนใจ  คือ เปนผูคดิ รเิ ร่ิม  จดั ตั้งโครงการสง เสริมงานจักสานไมไผ  จน 
ทาํ ใหอ าํ เภอพนัส  ไดช ่อื วา เปนอาํ เภอที่มชี ื่อเสียงในดานเครอื่ งจักสาน  เปน ผล 
ใหมีคําขวัญประจําจังหวัดท่ีวา 

"ทะเลงาม  ขา วหลามอรอย  ออ ยหวาน  จกั สานด ี  ประเพณวี ิง่ ควาย" 

ในป 2521  ความกาวหนาของอาชีพจกั สานกเ็ ริ่มข้นึ เม่อื   คุณปรานี   เล็ง 
เหน็ ถึงความสาํ คญั ของการดาํ รงอาชีพดา นการจดั สาน  โดยคิดวา การทาํ นาเพยี ง 
อยา งเดยี วนน้ั ไมเ พยี งพอทจ่ี ะทําใหค รอบครวั ของชาวบา นเมอื งพนสั อยดู กี นิ ดไี ด 
เพราะทํานาทํากันปละครั้ง   และจะตองอาศัยธรรมชาติ   ดังนั้นทานจึงได 
สํารวจขอมูลพบวาชาวพนัสน้ันมีฝมือดานการจักสานอยูบาง  จึงไดรวบรวม 
ชาวบานข้ึนมากลุมหน่ึงจาํ นวน  30  คน  แลวไดเสาะแสวงหาบุคคลท่มี ฝี มือ 
ทางดานจักสานมาสอนใหกับชาวบาน  โดยใชบานพักสวนตัวเปนสถานฝก 
อบรม  โดยไมค ดิ มลู คาใด ๆ ซงึ่ ตวั ทา นดแู ลอยา งใกลช ดิ   ในการฝก อบรมทกุ ครง้ั  
ทาน ไดช วยเหลอื คา ใชจ า ยใหกบั วิทยากร  จัดเลยี้ งอาหารกบั ผเู รยี นและวทิ ยากร 
ทุกคน  พรอมท้ังจัดหาวัสดุ  อุปกรณใ นการฝกใหโดยมิไดคิดคาใชจ ายใด ๆ 
ท้ังส้ิน  สําหรับผทู ่ีมาฝกอบรมท่ีบา นทานน้ันจะรับซ้ือผลงานของผเู ขารบั การ 
อบรม  โดยใชท ุนสวนตวั   และนาํ ผลงานทูลเกลา  ฯ   โดยเสดจ็ พระราชกุศล 
สมทบทุนมูลนิธิศิลปาชีพพิเศษทุกคร้ัง    จากจุดเริ่มตนที่จุดนี้เอง    คุณปรานี 
ไดสํารวจราคาของ เคร่ืองจักสานท่ีวางขายตามทองตลาดวา มรี าคาถกู ไมคุมกบั  
การลงทุนและฝมือ ท่ีไดกระทําอยางประณีตสวยงาม  ทาํ อยางไรจึงจะทําให 
ราคาผลิ ตภั ณฑ เคร่ื องจั กสานท่ี มี ราคาต่ําสามารถขายได ในราคาท่ี สู งขึ้ น 
จากแนวความคิดน้ีเอง  จึงได  จัดต้ั ง  โครงการงานจักสาน  และรวบรวม 
กลุมบุคคลผลิตภัณฑงานจักสานข้ึน  โดย  ใชแบบลายสานด้ังเดิมเปนพื้นฐาน 
และลายที่ข้ึ นช่ือของเมืองพนัสคือ    ลายดอกพิกุล  ซ่ึ งทํากันมาต้ังแตด้ังเดิม 
นอกจากน้ั น    คุณปรานีไดนําลายดอกพิกุล  มาประยุกตใหเขากับสมัยนิยม 
การสานฝาชกี เ็ ปลยี่ นรปู แบบเปนการสานตะกรา  สานกระเปา ถอื   สานกลอ งใส 
กระดาษพิชช ู (กระดาษชําระ) 

9

กลอ งพชิ ชู 

รปู ตะกรา 

รปู ฝาชี  กระเปาถือ 

วธิ ดี าํ เนนิ งานของคณุ ปรานี 

1.  รวบรวมกลมุ ผูสนใจประกอบอาชีพจักสาน 
2.  หาวทิ ยากรผชู าํ นาญดานจักสาน 
3.  หารปู แบบวสั ดุอปุ กรณ 
4.  จัดสถานทฝ่ี กอบรมกําหนดระยะเวลา 
5.  เมื่อไดผ ลงานนําผลงานทส่ี อน  ทูลเกลา  

10

จักสานงานฝมือ 

ดังที่กลาวมาแลววา  งานจักสานจะตองอาศัยความละเอียดออน  มีฝมือ 
จงึ จะผลิตผลงานไดสวยงาม เหมาะกับประโยชนท ่จี ะนํามาใชไ ดค ุมคา  ดังนั้น 
การเลือกใชวัสดุการจัดเตรียมวัสดุ    และรูปแบบของงานจักสานจึงมีความ 
สาํ คัญอยางยง่ิ  

วสั ดุท่ีใชในงานจักสาน  ประกอบดวย 
1.  ไมไ ผ  (ไผนวล  ไมไ ผไร   ไมไผส ีสุก  ไมล ํามะลอก) 
2.  มดี โต (ใชสําหรบั ตดั ขอ   ผา ) 
3.  มีดจักตอก 

4.  กรรไกร 
5.  เหลก็ หมาด (ใชเจาะรูทาํ จาก เหล็กกลา   ฝนใหปลายแหลมคม) 
6.  แผนชักเลียด (ฝากระปอง เจาะรูใหมีขนาดตางๆกันตามความตอง 
การฝากระปองท่ีใชจะตอ งแข็งขนาดไมใหญห รือเล็กมากสะดวกตอการจับ) 
7.  กาว (กาวลาเทก็ ซชนิดเหนียว นิยมใช  TOA) 
8.  กระดาษทราย 
9.  สียอมตอก (สโี กโซ  สียอมผา ) 
10.  เกลือ 
11.  สารสม  
12.  น้าํ  

11

13.  คีม 
14.  ตัวหนีบ 
15.  พิมพไ ม(ทาํ จากเนอ้ื ไมอ อ น  เชนไมนุน  ไมมะมวง) 

วัสดุทใ่ี ชท าํ ผลิตภัณฑจักสานเมืองพนัสนคิ ม 

วสั ดุทใ่ี ชกนั มากไดแ ก  ไผหวาย  ใบลาน  กก  ผักตบชวา  เชือกกลว ย 
ใบ ลาน  แตพ นสั นคิ ม  นยิ มใช  ไมไ ผแ ละหวายไมไ ผ  เปน วสั ดใุ นตระกลู หญา ทม่ี  ี
ขนาดใหญท สี่ ดุ   เปนพชื พน้ื เมืองของไทยมีกวา  50  ชนดิ   และท่นี ิยมใชมีไม 
ไผน วลและไมไ ผส สี ุก (ไมไผบ า น) 

ชนดิ ไมไ ผ วธิ คี ดั เลอื ก ชนิดของผลิตภัณฑ 

ไมไ ผน วล  ปลอ งยาวตรง  ไมมีขอ  ฝาชี  ตะกรา   กระเปา   ของชาํ รว ย 

เนือ้ ละเอียดหนา ผิวนวล  และของท่ีตอ งการความประณีต 

เปน มนั   ตาง ๆ เชน กระชอน 

ไมไ ผส สี กุ   ปลองตรง  ไมม ีรู  ใชสานของท่ีตองการความแข็ง 
มขี อเรียบ  ไมขรขุ ระ  แรงทนทาน เชน สมุ  ไซ กระบงุ  
เน้ือหนา  ผิวนวล  กระจาด  เขง   ลอบ 

ขอดขี องไมไ ผ 
ราคาถูกหางาย    มีผิวสวยตามธรรมชาติ    แข็งแรงเม่ือนําไปประดิษฐ 

เปน ของใชแ ลว เกดิ ความประหยัด  มคี วามเหนยี ว  ดดั โคง งอตามรปู ทต่ี อ งการได 
ลักษณะผลติ ภณั ฑ 

ผลิตภณั ฑจักสานท่ที ําไดแ ก   กระบุง  กระจาด  ตะกรา  กระเปา  ฝาชีท่ ี
ใสก ระดาษชชิ ชู  สุม  ลอม ไซ  ของชํารว ย  เคร่ืองประดบั บา นฯลฯ  ท้งั ของที่ 
สานแบบหยาบ  ๆ  และแบบละเอียดตามรูปแบบของผลิตภัณฑและความ 
ตองการของลูกคาวา ตองการจักสานชนดิ ใด 

วัสดุท่ีใชใ นการผลิต 
ไมไผซ ื้อไดที่หลงั ตลาดขายจกั สานของอาํ เภอพนัสนิคมราคาปลองละ 

3- 5  บาท

12

อนึง่ รูปแบบของงานจกั สานในปจ จบุ นั น้ี  จะเนนฝมอื  เชน   เคร่ืองประดบั  
ตกแตงบา นเรือน  ของชํารวย  กระเปา  ตะกรา   รูปแบบหลากหลายเหลา นี้   อาจ 
สรา งขน้ึ เอง 

เครอื่ งมือท่ใี ชในการจกั สาน

ไมไผ 

13
การจักไมไ ผ
รปู แบบผลิตภณั ฑเ ครอื่ งจกั สานของเมอื งพนสั  

14
ของตกแตง ประดบั บาน
ผลติ ภัณฑจ กั สานไมไผ อ.พนสั นคิ ม จ.ชลบรุ  ี

15
ผลติ ภัณฑจ กั สานไมไ ผ อ.พนัสนคิ ม จ.ชลบรุ ี
ผลิตภณั ฑจกั สานไมไ ผ อ.พนัสนคิ ม จ.ชลบุร ี

16
ผลติ ภัณฑจ กั สานไมไ ผ อ.พนัสนคิ ม จ.ชลบรุ ี
ผลิตภณั ฑจกั สานไมไ ผ อ.พนัสนคิ ม จ.ชลบุร ี

17

ลกั ษณะรูปแบบของเคร่ืองจักสาน เมืองพนัสนคิ มที่นยิ มทาํ ในปจ จุบนั  

กระบุง  เปนภาชนะสานดวย 
ไมไผทรงกลมสูง  มีกนสี่เหล่ียมปาก 
เขาขอบดวยไมไผ  สวนกนผูกดวย 
หวาย มุมท้ังสี่ดานมดั ดวยหวาย เพื่อ 
ความคงทน      เพราะรับน้ําหนักมาก 
โดยทั่วไปจะมีหูไวรอ ยเชือก ใชห าบ 
เปนคูใสขา วเปลอื ก 

กระจาด  ภาชนะกลมเต้ี ย  สูง 
ประมาณ  6  น้ิ ว  สานดวยตอก 
เปน ตาหา งๆ ลาย ขดั โปรง  กน สเ่ี หลย่ี ม 
สานเวียนปาก  กวาง  ผูกขอบหวาย 
เสริมไม  ในปจจุบัน  มีหลายขนาด 
ตั้งแต 3-20 นว้ิ  ใสผกั ผลไม  เพราะเปน 
ภาชนะสงู โปรง 

ฝาช ี สานดวยไมไผเปนรูป 
กรวย กระทะคว่ํา  ลายละเอียด เชน 
ลายพิกุลยกดอก มีขนาด  8 -  12  นิ้ว 
ไวใชค รอบกับขาวไปวัด ครอบขนม 
ต อมาได พั ฒนาเป นรู ปฝาชี ดาว 
มีขนาดใหญ ใชครอบกบั ขาวบนโตะ  
มคี วามแข็งแรง ทนทาน มีสีลวดลายแปลกตา 

ตะกรา  เปนภาชนะโปรง มีหหู ิ้ว 
มีขนาดตาง  ๆ กันตามประโยชนใช 
สอย  มักจะทําดวยผวิ ไม   ถา ตอ งการ 
ใหมขี นาดแข็งแรง 

18

พดั สานดว ยลายตางๆ เชนลาย 
ดอกพกิ ลุ  ลายขดั  ลายนํ้าไหล สานเปน  
รูปลกั ษณะตา งๆ เชนใบโพธ ์ิ ใบตําลงึ  
สานเปนแผน มดี ามใชมอื โบกพัด 

ของชํารว ย  จะมีขนาดเล็กสาน 
ยอสวนรูปทรงตาง    เชน  กบ  กุ ง 
พัดเล็ก กระจาด   กระโล   สุม   ไซ 
ใชแ จกในงานมงคลตาง ๆ 

ตะแกรง  ภาชนะเปนรูปคร่ึง 
วงกลม  สานลายขดั โปรง   ใชใ สของ 
เพอ่ื ใหส ะเดด็ นํา้  

สมุ   เครื่องจับปลา  สานดว ยไม 
ไผเ ปนรูปกรวยปากกวางหัวทา ยทะล ุ
กัน  ปลายกรวยจะเปนท่ี วางสําหรับ 
ลวงมือจับได    ถาเปนรูปคร่ึงวงกลม 
ขนาดใหญใ ช ขงั ไก 

ไซ เปน เครอื่ งมอื ทจี่ บั ปลาและ 
กุง  คลายลอบแตมีความละเอียดมาก 
กวา 

19

สรุป 

จากการทง่ี านจกั สานเปนงานละเอียด  ตอ งการใชค วามประณีต  จงึ จาํ เปน  
ทจี่ ะตองอาศยั ความคดิ ของของชาวบา นแตเ ดมิ มาประยกุ ตก ับแนวความคดิ ใหม 
ซงึ่  คณุ ปรานี  บรบิ ูรณ  ไดทดลองใชแลวไดผ ลทําใหผ ลิตภัณฑเ คร่ืองจักสาน 
ของเมอื งพนสั นิคมมอี ายกุ ารใชงานที่ยาวนานและสีท่ยี อมติดทนนาน  ไมลอก 
อีกท้ังยงั ปองกันการเกิดเชื้อรา  และมอดไมกัดกินอกี ดว ย  ซง่ึ มีวิธีการดังน ี้

1.  ไมท ่ีใชจะตองมีความแกออ นเหมาะสมกบั ลกั ษณะของงาน  กอนจะ 
จกั สานจะตอ งนํามาตม   หรอื ยา งไฟเพอื่ ไลค วามชนื้ ในเนอ้ื ไมอ อก  เปน การทําให 
ไมไ มห ดตัว  สเี หลืองสวย  เนือ้ เหนยี ว  และปอ งกนั การเกดิ ราได 

2.  การยอ มสี  แตเ ดิมเราใชสวี ทิ ยาศาสตร   มีราคาถกู   ทาํ ใหส ที ี่ยอมติด 
ไมท น  ลอกหลดุ ไดง า ย  สไี มส วย  จึงไดทดลองใชสเี คมที ใ่ี ชย อ มผา   นาํ มาตม  
ใหนาน ๆ หรืออาจนําเอาสีของดอกคาํ แสด  รากยอ  มายอ มไดอกี ซ่งึ ทําใหผลิต 
ภณั ฑจ ักสานมีสสี นั ท่ีสวยงาม  ตดิ ทนนาน  ไมลอกหลดุ งาย  สําหรับผลิตภัณฑ 
จักสานบางชนิดอาจไมตองยอมสีก็ดูสวยงามกวาการยอมเพราะเปนสีของ 
ธรรมชาต ิ  เชน   สผี ิวของตน คลาซึ่งแตเดิมชาวบา นนาํ มาเยบ็ จาก 

3.  การรกั ษาผลติ ภณั ฑ  แตเ ดมิ ของใชทที่ าํ ดว ยจกั สาน  เมือ่ นาํ ไปใชแลว 
เชน   สมุ   กระบงุ   กระจาด  ขอ ง  ชะลอม  กระดง  กระโล   ถานาํ ไปเก็บโดย 
ไมม กี ารรกั ษาจะทําใหเ กดิ เชอื้ รา  หรอื บางทอี าจจะมีมอดมากดั กนิ เครอ่ื งจกั สาน 
นนั้   ในอดตี นยิ มนาํ เครอ่ื งจักสานทใ่ี ชง านในชวี ติ ประจาํ วันแลว  ถา สกปรกกจ็ ะ 
ใชน ํ้าเชด็   แลวนําไปผง่ึ แดดใหแ หง  จากนนั้ จะนําไปรมควนั ไฟขณะหุงขาวโดย 
ทํารานไวเหนือเตาไฟ    แลวแขวนไวเพื่ อใหเครื่ องจักสานนั้นถูกไฟรม 
แตปจจุบัน  มีวิธีการรักษาเคร่ืองจักสานโดยนําเครื่องจักสานท่ีสานใหม 
นําไปรมฟางแหง ใชไฟออ น ๆ ประมาณ 1-2 ชว่ั โมง  กจ็ ะไดผลิตภณั ฑเ ครอ่ื ง 
จักสานท่ีสวยงาม  มีอายุการใชงานที่ทนทาน    และมองดูแลวเหมือนของเกา 
อกี ดวย 

20

กระบวนการจกั สาน 

ผลิตภณั ฑจ ักสานแตเดมิ ทํากันตามแบบถายทอดมาจากบรรพบรุ ษุ  ไมมี 

หลักเกณฑรูปแบบท่ีแนนอน  ตอเม่ือคุณปรานี  บริบูรณ  ไดนํากระบวนการ 

จดั การการผลติ  และการจาํ หนา ยมาใช  จงึ ทาํ ใหผลผลิตทไี่ ดอ อกมามคี ุณภาพจน 

เปนที่ตองการของตลาดจนถงึ ทุกวันนี้ 

ก าร จั ดก าร   ในลักษณะงานที่ ตองการฝมือ 

และตองการคุณภาพท่ี จะตองมี  การพัฒนา  การจัดการใหมีระบบท่ี ถูกตอง 

เรามักพบวา  งานฝมือจะลดนอยลงไป  เพราะรายไดไมคุมกับคาแรงที่ทําไป 

ชาวบานสวนใหญจึงหันเขาหาโรงงาน  เพราะไดเงินงาย  เชาไปเย็นกลับ 

ทํางานตาม  ใบส่ั งแลวก็จบเรื่ อง  ดังนั้ นคุณปราณี    บริบูรณ 

จึงไดมแี นวคดิ ในการจดั การเพือ่ พัฒนารายไดของชางฝมือเหลานน้ั คอื  

1.  รวมกลุมทํางานเพื่อสรางคณุ ภาพงาน 

2.  มีคางานประจาํ  เปนรายวนั  และใหดกี วา โรงงาน 

3.  มหี วั หนา กลุมในการทํางาน เพื่อจัดการระบบรายรับ - รายจา ย ดว ย 

ตนเอง ( คลา ย ๆ กบั มกี ลมุ สหกรณยอย ) 

4.  รายรบั คอื ผลติ ภณั ฑท ่ีผลติ ได  กาํ หนดราคาใหส ูงข้นึ เพอ่ื รายรับจะได 

สงู กวา รายจาย 

5.  เมอ่ื สิน้ ปนําบัญชรี ายรับ - รายจาย มาหักลบเมอ่ื มรี ายไดเหลอื  แสดง 

วา เปน ผลกาํ ไร ผลกาํ ไรสว นนจี้ ะนาํ แรงงานทง้ั หมดของทกุ คนทท่ี ําไว ถาคน ใด 

ทาํ ไวจํานวนวันมากจะไดร ับสวนแบง มากถาผใู ดทาํ นอยวนั ก็จะไดนอย 

6.  เมื่อมกี ําไรก็จะถือวา จาํ นวนการผลติ สงู ขึ้น นําตัวเลขของผลกําไร 

แตล ะวนั มาเพม่ิ เปน คา แรงรายวนั ใหอ กี ในปต อ ไป เพอื่ รายไดร ายวนั จะไดส งู ขนึ้  

แต จํานวนการผลิ ตและคุ ณภาพของผลงานจะต องเพ่ิ มและดี ด วย 

จึงทาํ ใหปลายป มีผลกําไรไดเหมือนเดมิ  

ซึ่งวธิ กี ารจดั การแบบน้จี ะทําใหเ กิดความยุติธรรมกบั ผผู ลิต และผลผลิต 

กส็ ูงข้ึนทุกป คุณภาพดีขนึ้  และเปน ทีต่ อ งการของทองตลาด เน่อื งจากทุกคนมี 

ขวัญและกาํ ลังใจที่จะทํางานเพื่อตนเองอยางแทจริง  ผลดีย่ิงที่ไดรับในกลุม 

งานนี้ คือ  คุณภาพของงานและรายไดที่ เพ่ิ มขึ้ นทุกป  ท้ั งคางานรายวัน 

และผลกําไรท่ีเหลือในปลายปทุกปจํานวนผลผลิต  ที่มีคุณภาพจึงมีชื่ อเสียง 

เปนท่ีตองการ ของตลาด การจดั จําหนา ยไมม ปี ญ หาใด ๆ ทั้งสน้ิ ตลอดมา 

สวนการจัดการของกลุมจักสานท่ัวไป เมื่อสานผลิตภัณฑเสร็จก็นาํ มา 

ขายยงั ตลาด ซง่ึ แมคาพอ คาเปนผูกําหนดราคาเอง  หรือบางครั้งก็มพี อ คา แมค า  

21

ไปซื้อตามบานของผูสานเอง    จึงเปนเหตุใหราคาไมแนนอน    เปนผลใหเกิด 
ปญหาดานการจัดการอยูมาก  ตอมาภายหลังไดมีการสงเสริมงานจักสานขึ้น 
พอ คา แมคา จึงต่ืนตัวในการซอื้ ผลิตภัณฑทาํ ใหราคาเครื่องจักสานดีขึ้น 

รูปการขายผลผลิต (การจัดการ) 

การผลติ  มวี ิธีดําเนนิ การโดยแบง แบบยอ ยๆไดดงั น ้ี
1.  จัดเตรียมวสั ดุ 
2.  การจัดหาทุน 
3.  วางแผนในการผลิต 
4.  ถา ยทอดเทคนคิ ในการผลิต 
การผลติ งานจกั สานของอาํ เภอพนัสนิคม โดยทวั่ ไปชาวบานจะผลิตกัน 
เองตามแบบท่เี คยทํามาแตบรรพบุรุษ ในระยะตอ มาทางรานคา จะนํารูปแบบที่ 
ตลาดตองการนําไปใหกับผูสานผลิตภัณฑสานจะไดจํานวนผลิตภัณฑมากๆ 
แบบ  ท่ีสานเปนแบบงาย  ๆ  ราคาไมแพง    และเปนงานหลักที่ชาวบานท่ัวไป 
ทํากันมานานแลว  สวนรูปแบบการผลิตใหมๆ  คุณปรานี  จะเปนผูออกแบบ 
พัฒนาลายสาน โดยพัฒนารูปแบบใหตางไปจากเดิม  ใชฝมือประณีตมากข้ึน 
รูปแบบใหม ๆ  น้ีจะเร่ิมจากกลุมงานสงเสริมฝมือ  และกลุมพัฒนาก็จะเปน 
ผพู ฒั นารูปแบบใหมตอ ไปอีก เพอ่ื จะไดเปนการสรางตลาดตอไป

22

รปู แบบข้นั ตอนการสาน 

หารายละเอยี ดไดจากบานคุณปรานี บริบูรณ หรือหมูบานไรหลักทอง 
หมู  2  อําเภอพนัสนิคม   จงั หวัดชลบุร ี

ราคาผลิตภัณฑ 

ขึ้นอยกู ับประเภทและชนดิ ของผลติ ภณั ฑ  ราคาตงั้ แต 1-100 บาท  เชน 
ฝาชีขนาด 10 นิ้ว  ราคา 40-45 บาท  ใน 1 วนั  สานได 2-3 ใบ กระเปา  กวาง 8 
ราคาใบละ 10-15 ใน 1 วันทาํ ได 3-4 ชน้ิ   ฝาชีละเอยี ดเสน ผาศนู ยก ลาง 8 น้ิว 
ราคาใบละ 25-30 บาท ใน 1 วนั ทาํ ได 1-2 ใบ สงิ่ เหลานี้เปน ตวั อยางผลิตภณั ฑ 
ถา สนใจตดิ ตอ ชมไดท ตี่ ลาดรบั ซอื้ สนิ คาจกั สานเมอื งพนัสซงึ่ มขี ายอย ู ประมาณ 
7-10 ราน

รปู แบบขั้นตอนการสาน 

23

การตลาด 
ผูผลิตท้ังหมดทําสงพอคาคนกลาง  ซ่ึงนาํ ไปจาํ หนายตออีกทอดหนึ่ง 

ราคาจึงไมด ีนกั เพราะตอ งอาศัยพอคาคนกลาง 

ปญหา 

1.  พอคาคนกลางกําหนดราคาผลิตภัณฑมักกดราคาใหตา่ํ  
2.  ในชวงที่วางจากทํานา  มีผูผลิตมากของก็ราคาถูกเพราะผูผลิตแยง 
สง สนิ คา 
3.  วสั ดทุ ใ่ี ชในการผลิต  เชน   ไมไผเ ร่ิมขาดแคลนเพราะกรมปาไมหา ม 
ตดั   หรอื ถามีกอ็ ยไู กลราคาตนทุนจะสูง 

วิธีการจักตอก 

ขูดผวิ   ตดั ขอ ผาแบง สว น  เชน   จาก 2 เปน 4 จาก 4 เปน 8 แบงความ 
หนาของเน้อื ไมออกเปน 2 สวน  คือ  เนือ้ ไมท ่ีมีผวิ ตดิ อยู  และข้ไี มจดั เปนเสน  
ตามลกั ษณะงานท่ีใชสาน  เชน  ถา ของท่ตี องการประณตี ละเอียดควรใชเนือ้ ไม 
หรอื ไมใ ตผ วิ ซอยเปน เสน เลก็   ชกั เลยี ดใหเ ปน เสน บางเสมอกนั   ยอ มสใี หส วย งาม 
และสานใหไ ดรูปทรงตามตอ งการ 

สว นรปู ทรง  (STRUCTURE)  ของเครอ่ื งจกั สานแตล ะช้นิ นนั้   หากมใิ ช 
สนิ คา สงเปน จํานวนมาก  รปู แบบและขนาดกจ็ ะประมาณดว ยความชํานาญอาจ 
จะมีขนาดเล็กใหญ  กวา ง  แคบกวากันบา งเลก็ นอ ยจะไมเ ทา กนั ทุกชิ้น  แตก็ม ี
บางชนิดที่สามารถสานตามแบบพิมพไ ด 

การจําหนาย 

ชาวบานจะนําผลิตภัณฑมาจําหนายเองในหมูบาน  แตละหมูบานจะมี 
ตัวแทนของรานคาในตลาดคอยเก็บงานจากชาวบาน  รวบรวมเพื่อใหไดมาก 
ตามท่ีรานคาสั่ง โดยมีรายไดเปนรายช้ิน เม่ือไดจํานวนแลวกจ็ ัดสงใหรานคา 
ในตลาดอกี ทอดหนึง่  รา นคา ทช่ี าวบา นนยิ มนําผลติ ภัณฑม าจาํ หนาย เชน ราน 
วิไลภัณฑ  รานเพลินจิต  รานเยาวลักษณ  เปนตน  บางหมูบานก็นํามาขายใน 
ตลาดดวยตนเอง สว นผลิตภณั ฑของกลมุ งานสง เสริมฝม ือ จะนาํ ผลติ ภณั ฑท คี่ ัด 
เลือกแลวท้งั คุณภาพและรูปแบบใหม  ๆ จดั นาํ สง จาํ หนา ยศนู ยศลิ ปชีพ และท่ี 
รานจิตรลดา (ซ่ึงมีสาขาอยู 10 แหง) ที่กรมสงเสริมหัตถกรรมก็เปนผดู ูแลให 
ความชว ยเหลอื ในกลมุ งานน ี้ โดยนาํ สนิ คา ไปจดั จาํ หนา ยในงานแสดงศิลปหตั ถ 
กรรมตา ง ๆ อกี สวนหนง่ึ  บางกลมุ จะจดั จําหนายเองทั้งหมด 

24

ถนอมรักษจ ักสาน

งานจักสานเปนงานฝมือ  จึงจําเปนที่จะตองอนุรักษสืบสานไวใหกับ 
อนุชนรนุ หลังไดร ูไดเ หน็  

คุณปรานี บริบูรณ เปนผูเห็นความสําคัญและคณุ คา ภูมปิ ญญาชาวบาน 
ในดานงานจกั สานน้ี จึงไดม ีแนวคดิ ในการสงเสริมงานฝมอื  เพื่อใหช าวบานม ี
รายไดด ขี น้ึ จากเดิม โดยการใชว สั ดุใหนอ ยลง และเพมิ่ คณุ คา ทางฝม อื ใหม ากขนึ้  
เพอื่ ดาํ รงไวซึง่ ศิลปหัตถกรรมพน้ื ฐานเหลานั้นใหค งอย ู  ไดดําเนนิ การดังน้ ี

1.  รวบรวมกลุมผูมีความสนใจท่ีจะพัฒนาตนเอง  ที่จะยึดอาชีพ 
จักสาน 

2.  การกําหนดรูปแบบในการเรยี นการสอน 
3.  จดั หาวัสดุที่เหมาะสม 
4.  เตรยี มพนื้ ทีใ่ นการดาํ เนนิ งาน 

1.  การรวมกลมุ  ผูท ม่ี คี วามสนใจทจ่ี ะพฒั นาตนเอง และมีอาชีพ 
จกั สานอยแู ลว นนั้  มคี วามจาํ เปน อยา งยง่ิ ในการเรมิ่ งาน เพราะงานฝม อื จะทําไดด  ี
จะตองมีใจรัก    มีความต้ังใจมานะอดทน  จึงจะมีผลงานตอเนื่องได  และผูที่ม ี
อาชพี จักสานอยแู ลวก็จะทาํ ใหงานฝมือเหลานบี้ รรลเุ ปาหมายไดง ายขึ้น 

2.  กําหนดรูปแบบในการเรยี นการสอน   ไดกําหนดจัดหาแบบ 
ท่ีเปนของเดิมท่ีชาวบานทําใชกันอยูแลวในชีวิตประจําวัน  เพ่ือเปนการ 
อนุรกั ษไ ว เชน เชย่ี นหมาก 

รปู เชีย่ นหมากของเดมิ  

25

เชี่ ยนหมาก    แตเดิมชีวิตคนไทยสวนมากชอบรับประทานหมาก 
ซึ่งในชุดเชี่ยนหมากจะประกอบไปดวย  ที่ใสหมาก  พลู  ปูนแดง  ยาเสน 
ขผ้ี งึ้ ทาปาก   ชดุ เชยี่ นหมากนจี้ ะมี 2 ชน้ั   ชนั้ บนจะใสส ง่ิ ตา งๆ ในการรบั ประทาน 
เพราะถือแตเดิม  เม่ือญาติมิตร  แขกมาเยือน  ก็จะเรียกรับประทานหมาก 
จงึ กลายเปน ของโชว    ประจาํ บานอยา งหนง่ึ  สวนชนั้ ลางใชสําหรับใสของเลก็ ๆ 
นอยๆ ประจําตัว จําพวกยาดม เงิน ยาหอม เปนตน  และตอมาการรับประทาน 
หมากก็เลกิ ไป ชุดเชยี่ นหมากก็เลิกใชเชนกนั  

ในแนวคิดน้ีเอง จึงไดเ กิดการพัฒนารูปแบบและงานฝมือ และเนนถึง 
ประโยชนใ นการใชส อย จึงไดนําเชีย่ นหมากนม้ี าคดิ แปลงเปน ชดุ เมย่ี งคาํ

รูปชดุ เมี่ยงคํา

เม่ียงคําเปนอาหารรับประทานเลนพื้นเมือง  ทํารับประทานกันทั่วไป 

เพยี งแตท ําภาชนะประกอบสาํ หรบั ใสใหสวยงามเขาชุดไว  เพือ่ รับรองแขกผมู า 

เยอื นในบา นเรือน ซงึ่ จะเนนใหเ หน็ วฒั นธรรมพนื้ บานทงี่ ดงามและประทับใจ 

สําหรบั แขกผมู าเยือนอยา งยงิ่  

รูปแบบชุดเม่ียงคําน้ีจะประกอบ 

ดวย  3  ชน้ั ซงึ่ เพ่ิมของเดิม  1  ชนั้ เพือ่  

ประโยชนใ นการใชส อยอยา งครบถว น  รูปชุดเมย่ี งคํา 
ช้ันบนมลี ูกเช่ียนอย ู 4  ลกู   ภายในใส 

ถว ยเลก็ พอดีกบั ลกู เชี่ยน  มีโถเลก็   2 

ใบอยูขาง ๆ  สาํ หรบั ใสพ ริกขี้หนูภาย 

ในลกู เช่ียนท้งั   7  ลกู จะใสเ ครื่องเมีย่ งคาํ อนั ประกอบดวย 

26

ถว่ั ลสิ งควั่   กงุ แหง   มะพราวห่ันละเอียดคว่ั  
หัวหอม  มะนาว  ขงิ ออน 
นาํ้ กะป (นํ้าสําหรบั หยอดเมย่ี ง) 
ชนั้ กลาง  สําหรบั ใสใบเม่ียง (ใบทองหลาง  ชะพล ู  ผกั กาดหอม) 
ชน้ั ลา ง  สําหรบั ใสข องที่จะใสเ พิ่มไดทุกอยาง 

นอกจากจะมีการอนุรักษเผยแพรรูปแบบ   รูปกลุมการทํางานแลว 
ไดม กี ารถา ยทอดโดยโรงเรยี นเกาะโพธถว ยงามวทิ ยา  ไดจ ัดทําหลกั สตู รทอ งถนิ่  
ป  2521 ในวชิ าจกั สาน  เปด สอนในโรงเรยี นซงึ่ มนี างวนั เพญ็   ปผู า   เปน ผดู ําเนนิ  
การสอนและสอน ใหก ับกลุมสัจจะสตร ี  ต.  ทา บุญมี ถงึ 2 รุน

รปู เปดการสอนจักสาน 

27

จัดทําหลักสตู รทอ งถิ่น  วิชาชา งผลิตภัณฑจ ักสานไมไ ผ ขึน้ ทีโ่ รงเรียน 
เกาะโพธิถ์ วยงามวิทยา   ต.ทา บญุ มี   อ.พนสั นิคม จ.ชลบุร ี

เมอ่ื โรงเรยี นเปดสอนในป  2524  เปน วิชาอาชพี   ไดส งนกั เรยี นฝก งาน 
ทบ่ี านคณุ ปรานใี นชว งภาคฤดรู อ น จนมผี ลงานประกวดแขง ขนั ไดรางวัลตลอด 
มาจนถงึ ปจ จบุ นั   โดยที่ผลงานท่สี งประกวดและแขงขนั   คณุ ปรานีจะชวยออก 
แบบและดแู ลควบคุมผลผลติ อยางใกลช ิด  พรอมทัง้ ใหคาํ แนะนาํ   ใหก ําลังใจ 
และแรงเสริม  จึงทาํ ใหผ ลงานออกมามคี ณุ ภาพ 

นอกจากจะมกี ารอนรุ กั ษโ ดยการเปด สอนตามโรงเรยี น  หนว ยงานตางๆ 
แลว ยังรวมกันออกรานจดั นิทรรศการ  กบั หนว ยงานทั้งภาครฐั และเอกชน 

ดว ยเหตนุ เ้ี อง  อําเภอพนสั นคิ มจงึ ไดจ ดั งานทาํ บญุ กลางบา น และเผยแพร 
เคร่ืองจักสานพนัสนคิ มซง่ึ จะจดั ข้ึนทุกปในชวงตนเดือนพฤษภาคม 

รูปการออกรา นงานนิทรรศการ 

ในงานน้ีจะมีรานคา จําหนาย  ผลิตภัณฑจ ักสาน  มีการสาธติ ประกวด 
จกั สานของใชในครวั เรือน และเคร่ืองมือจับสัตวน ้าํ  (สนใจงานบุญกลางบาน 
และ    เผยแพรจักสานเมืองพนัส  สามารถศึกษาคนควาไดจากเอกสาร 
งานบุญกลางบาน  ทีห่ อ งสมุดเทศบาลเมืองพนัส)

28

ศลิ ปวัฒนธรรมลํ้าเลอคา  
มคี ุณนา อนรุ ักษจ กั ไมสูญ 
ถา ยทอดใหชนรุนหลังชว ยคํ้าจนุ  
ไทยไมส ญู ศรปะแทเ ราแนใ จ 

ขอบพระคณุ ครวู ันเพ็ญผชู ี้แนะ 
พาเราแวะเย่ยี มชมสมอชั ฌาสยั  
ชาวนิเทศฯจฬุ าซง้ึ นา้ํ ใจ 
เชญิ ชวนใหเ พอื่ นพี่ตมี ือดังๆ 

นเิ ทศการศกึ ษาฯรนุ 31 จฬุ า ฯ 

29

สานไผดมี ีคณุ คา

จากไผที่ลําใหญกลายเปนเสนสานละเอียดออน   สานเปนงานรูปทรง 
ตา งๆ โดยการยดึ หลกั การดาํ รงชีพของบรรพบรุ ุษ  ตามทีก่ ลา วมาแลวแสดงให 
เห็นถึง  ความชาญฉลาดและความมานะอดทนของชาวบานที่ใชภูมิปญญา 
อนั มีประจาํ ตัว 

ดว ยการรจู กั วสั ดุทม่ี อี ยแู ลวประดษิ ฐใ ชใ หม ีประโยชนส วยงามเหมาะสม 
กบั สภาพความเปน อยขู องตนเองและทอ งถน่ิ ซงึ่ มใี จรกั พยายามทาํ งานใหไ ดส วย 
งามและสามารถเลี้ยงตนเองได  โดยการนาํ ลวดลายดั้งเดิมมาประยุกต  โดย 
เฉพาะลายพกิ ุลซง่ึ ขน้ึ หนา ขน้ึ ตาของชาวอําเภอพนสั และเปน เอกลกั ษณเ ดน ทหี่ า 
ตวั ผใู ดทําได 

ลายอดั ลายดอก 

ความภูมิใจ 

กลายเปนแหลงทองเทยี่ วไปอกี แหง โดยแวะมาชมและซ้ือเครอ่ื งจักสาน 
ไปฝากเพอ่ื น  ผใู หญท เ่ี คารพนบั ถอื   ถาพดู ถงึ พนัสนคิ มจะบอกวา เมืองนจี้ ักสาน 
สวยงาม  รูปลกั ษณแปลกสวยสดดุ ตาจนสามารถแยกไดเลยเมือ่ เหน็ ผลติ ภณั ฑ 
จกั สาน 

30

ผลงานที่สรางช่ือ 

คุณปรานี  บรบิ ูรณ   ไดส ง ผลงานเขาประกวดและไดร ับรางวลั ดงั น:ี้ - 
พ.ศ. 2524  รางวลั ดีเดนหัตถกรรมระหวา งประเทศ  กลอ งยกดอกพิกลุ  

ลายดอกแห  สีเขยี วแดง  ไดร ับรางวัลชนะเลศิ ที่ 1 
พ.ศ. 2526  สงผลงานเขาประกวดที่กรมสงเสริมอุตสาหกรรม  กลอง 

กระดาษทิชชู ลายดอกพิกลุ   ไดรบั รางวัลชนะเลิศท่ี 1 

พ.ศ. 2531  สงผลงานเขา ประกวดทีศ่ ูนยศลิ ปาชีพบางไทร  ชุดจักสานท ่ี
สง เขา ประกวดคือ  ชดุ เมีย่ งคํา  ไดร ับรางวัลชนะเลิศที่ 1 

31

พ.ศ. 2533  สงผลงานเขาประกวดทศี่ ูนยศิลปาชพี บางไทร  ชดุ จกั สานที ่
สงเขาประกวดคอื   ตะกรา  3  ใบชดุ ยกดอกพกิ ลุ  ไดร ับรางวัลชนะเลศิ ที่ 1 

พ.ศ. 2534 สงผลงานเขา ประกวดทศี่ นู ยศลิ ปาชีพบางไทร  ชุดจกั สานที่ 
สงเขา ประกวดคือ  กลองกระดาษทชิ ชูลายดอกพกิ ุล  ไดร บั รางวลั ท่ี 2 

พ.ศ. 2535  สงผลงานเขาประกวดทศี่ นู ยศิลปาชพี บางไทร  ชดุ จักสานท่ี 
สงเขา ประกวดคือ  กระเปาดอกคลา  ไดร ับรางวลั รองชนะเลศิ อนั ดับท่ี 2 

นอกจากนนั้   กย็ งั มผี ลงานของนกั เรยี นโรงเรยี นเกาะโพธถ์ิ ว ยงามทสี่ ง เขา  
ประกวดกบั หนว ยงานของรัฐและเอกชน ไดร ับรางวัลชนะเลศิ   รองชนะเลิศอกี  
หลายแหง  

ผลงานท่ีสรางชื่อเสียงใหกับโรงเรียนเกาะโพธ์ิถวยงามวิทยา 

1.  การประกวดศิลปะพ้ืนบา น  มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ  บางแสน 
เมอ่ื ป 2528  ชนะเลิศรางวลั ที่ 1 

2.  สงประกวดส่ิงประดิษฐผลิตภัณฑสาํ เร็จรูป  งานศิลปหัตถกรรมและ 
อาชีวศึกษา  เมื่อป  พ.ศ. 2529  ชนะเลศิ รางวลั ที่ 1 

3.  สง ประกวดงานศลิ ปและอาชวี ศึกษา  ป 2530  ไดรบั รางวัลที่ 2 
4.  สงประกวดงานศิลปและอาชวี ศึกษา  ป 2531  ไดร บั รางวลั ท่ี 2 
5.  สงประกวดงานผลิตภณั ฑตนแบบ  โรงแรมนารายณภ ัณฑ  เมือ่ ป  พ.ศ. 
2532  ไดร ับรางวลั ชนะเลิศท่ี 1 
6.  สง เขาแขงขนั งานแสดงนวตกรรมและผลผลติ นักเรียน  เขตการศกึ ษา 12 
เมื่อป  พ.ศ. 2537  ไดร ับรางวัลชนะเลิศที่ 1 
7.  สงเขาแขงขนั งานแสดงผลผลิตนักเรียนระดับเขต  เม่ือป  พ.ศ. 2538  ได 
รับรางวลั ชนะเลศิ ท่ี 1 

ภาคผนวก  32

แบบทดสอบหลงั เรยี น 

ใหผเู รยี นตอบคาํ ถามตอไปน ี้  โดยทําเครอื่ งหมาย X ทับตวั อักษร 
หนาคําตอบที่ถูกตองที่สดุ  
1.  ชนชาติเดมิ ทีอ่ พยพเขา มาอยใู นอําเภอพนสั นคิ มครั้งแรกคือ 

ชนชาติใด 
ก.  พมา 
ข.  มอญ 
ค.  ลาว 
ง.  ขอม 
2.  เพราะเหตใุ ดชาวพนสั นคิ มจึงมีฝม ือทางดานการจกั สาน 
ก.  วางงาน 
ข.  มใี จรกั งานฝม ือ 
ค.  ตองการหารายไดเ สริม 
ง.  มไี มไผมาก  และสานเพอื่ ใชในการดํารงชีพ 
3.  ผูที่เห็นความสาํ คญั ของงานจกั สาน  และสงเสรมิ รปู แบบและ 
ลวดลาย 
ก.  คณุ สนุ ีย  ไพบูลย 
ข.  คณุ ปรานี  บรบิ ูรณ 
ค.  คุณจารณุ  ี  แสนสมบรู ณ 
ง.  คุณอรุณ ี  อนันตสมบูรณ 
4.  ขอ ใดคือลักษณะของไมไ ผทีเ่ หมาะสมในการทําจกั สาน 
ก.  ปลองยาว  ตรง  ไมม ีร ู
ข.  ปลอ งยาว  มขี อ  ผวิ เหลอื ง 
ค.  ปลองส้ัน  ตรง  ไมม รี ู 
ง.  ปลองสั้น  สนี วล  ไมมีขอ  
5.  ไมไ ผท นี่ ิยมนํามาทําผลิตภณั ฑจกั สานมากทสี่ ดุ  
ก.  ไมลํามะลอก 
ข.  ไมไ ผน วล 
ค.  ไมไผต ง 
ง.  ไมไ ผน า้ํ เตา  

33

6.  การยา งหรอื ตม ไมไผ   ทาํ เพอ่ื ประโยชนใ ดมากที่สุด 
ก.  สะดวกในการตากตอก 
ข.  ปองกันไมหดตัวและแมลงกัดกิน 
ค.  ไลฟ องอากาศในไม 
ง.  สียอ มติดงา ย 

7.  ขอใดมิใชอ ุปกรณในการทําจกั สาน 
ก.  มีด 
ข.  เหล็กหมาก 
ค.  คีม 
ง.  ไขควง 

8.  ฝากระปอ งเจาะรใู หม ีขนาดตา ง ๆ เรียกวา  
ก.  แผน เรยี บ 
ข.  แผนชกั เลียด 
ค.  แผนดสิ ก 
ง.  แผน ลอน 

9.  เอกลกั ษณของลวดลายจักสานทชี่ าวพนสั นคิ มนาํ มาสานเปน ของใช 
ในยุคปจ จบุ นั คือ 
ก.  ลายขัด 
ข.  ลายขิด 
ค.  ลายดอกพิกุล 
ง.  ลายเฉลว 

10.  ขอ ใด มใิ ช สาเหตทุ ่ีทาํ ใหร าคาผลิตภัณฑจักสานราคาถกู  
ก.  พอคา เปนผูก ําหนดราคากนั เอง 
ข.  ผลิตภัณฑมีจาํ นวนมาก 
ค.  ผูผลติ กําหนดราคากนั เอง 
ง.  ผลิตภัณฑมคี ณุ ภาพไมไดมาตรฐาน 

11.  คณุ ปรานี  บรบิ ูรณ  นาํ หลักการจัดการมาใชค ลา ยกบั ขอใด 
ก.  สหกรณ 
ข.  ธนาคาร 
ค.  หา งสรรพสินคา 
ง.  บริษัท 

34

12.  ชุดเชยี่ นหมากนาํ มาอนรุ ักษและพัฒนาใชใ สสําหรบั อะไรใน 
ปจจุบัน 
ก.  ชุดขันโตก 
ข.  ชดุ ใสอ าหารหวาน 
ค.  ชุดเม่ียงคํา 
ง.  ชุดใสอ าหารคาว 

13.  งานประเพณที ่สี บื ทอดงานจักสานของเมอื งพนัสนคิ ม เรยี กชื่อวา  
ก.  งานบุญขึ้นบานใหม 
ข.  งานแสดงสนิ คา  
ค.  งานศิลปหตั ถกรรม 
ง.  งานบุญกลางบาน 

14.  โรงเรียนใดทไี่ ดร ับการถายทอดงานจักสานจากคุณปรานีในขณะ 
นคี้ อื  
ก.  โรงเรยี นเกาะสีชัง 
ข.  โรงเรยี นเกาะโพธ์ถิ ว ยงามวิทยา 
ค.  โรงเรยี นพนสั นคิ ม 
ง.  โรงเรยี นเทศบาล 

15.  ส่ิงท่ที าํ ใหค นพนัสนิคมไดรับจากการมีอาชพี จักสานคอื  
ก.  ความภมู ิใจ 
ข.  มรี ายไดเ พราะเปน แหลงทองเท่ียว 
ค.  มีรางวัล 
ง.  คนทว่ั ไปรจู กั อาํ เภอพนสั นิคม 

35

กจิ กรรมท่ี 1 

หลงั จากทท่ี า นไดศ กึ ษาเรอ่ื ง จกั สานเมอื งพนสั ตอนที่ 1 จบแลว ให 
เลาประวตั คิ วามเปน มาของงานจกั สานเมอื งพนัสมาพอสังเขป 

กจิ กรรมที่ 2 

1.  จงบอกช่อื วัสดแุ ละอุปกรณท่ีใชในงานจกั สานมาเทา ที่ทราบ 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

2.  จงบอกชอื่ ผลติ ภณั ฑจ กั สานทีท่ านรจู ักมา 10 ชนดิ   และอธบิ าย 
วธิ ใี ชม าพอสงั เขป........................................................................................ 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

กจิ กรรมที่ 3 

1.  หลงั จากทท่ี า นไดศึกษาเร่อื ง  กระบวนการงานจักสาน  จบแลว  
ทานคิดวา  ทานพอใจในวิธกี ารของ คณุ ปราน ี  บริบรู ณ  หรือไม   เพราะ 
เหตุใด.......................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

36

กิจกรรมที่ 4 

เพราะเหตุใดจึงจาํ เปนตองมีการอนุรักษ  ถายทอด  และสงเสริม 
ภูมิปญ ญาดานการจักสาน 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

กจิ กรรมที่ 5 

จากการท่วี า พนสั นคิ มเปนเมืองจักสาน  ผลที่ไดรบั โดยตรงของชาว 
พนสั มอี ะไรบา ง 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

37

เฉลยแบบทดสอบกอ น-หลังเรยี น 

1.  ค  6.  ข  11.  ก 

2.  ง  7.  ง  12.  ค 
3.  ข  8.  ข  13.  ง 
4.  ก  9.  ค  14.  ข 
5.  ข  10.  ข  15.  ก 

38

คณะกรรมการดําเนินการชุดวชิ า 

จกั สานเมอื งพนสั  

คณะท่ีปรึกษา 

ดร.กษมา  วรวรรณ ณ อยุธยา 

อธิบดีกรมการศกึ ษานอกโรงเรียน 

ดร.บุญเสริม  มาแสง 

ผูเชี่ยวชาญพเิ ศษกรมการศึกษานอกโรงเรียน 

นายบญุ สง  คูวรากุล 

ผูอาํ นวยการศูนยการศึกษานอกโรงเรยี นภาคตะวันออก 

คณะกรรมการชุดวิชา 

นายบญุ สง  ควู รากุล 

ประธานกรรมการ 

นางปราน ี  บรบิ ูรณ 

ผูเชี่ยวชาญเน้ือหา 

นางวนั เพญ็   ปูผา  

นักเขียน 

นางสาวคตั ิยา  เพชรชูชว ย 

นักเทคโนโลย ี

นางสาวสมทรง  นิลนอ ย 

นักวดั ผล 

ดร.วษิ ณุ  แยมจรูญ 

บรรณาธิการ 

นายกฤต  รังสิมันตุวงศ 

เลขานุการ 

39

คณะกรรมการปรับปรงุ และพัฒนาชดุ วิชา 

จกั สานเมอื งพนสั  

คณะที่ปรึกษา 

ดร.อาทร  จนั ทวิมล 

อธิบดีกรมการศึกษานอกโรงเรียน 

นายชีวิต  อุจวาที 

ผูอํานวยการศูนยการศึกษานอกโรงเรียนภาคตะวันออก 

คณะกรรมการปรับปรุงและพัฒนาชุดวิชา 

นายชีวิต  อุจวาที 

ประธานกรรมการ 

นางปรานี  บริบูรณ 

ผเู ชยี่ วชาญเน้ือหา 

นางวนั เพ็ญ  ปูผา 

นักเขียน 

นางสาวกัญญาทิพ  พวงจําปา 

นักเทคโนโลย ี

นางสาวสมทรง  นลิ นอ ย 

นักวดั ผล 

นายกฤต  รงั สิมันตุวงศ 

บรรณาธิการ 

นางสมหทัย  ประสมศรี 

เลขานุการ 

40

คณะกรรมการพัฒนาและปรบั ปรงุ หลักสตู ร 

จกั สานเมอื งพนสั  

ท่ีปรึกษา 

นายประถม  สมคั รพงศ 

ผูอํานวยการศูนยการศึกษานอกโรงเรียนภาคตะวันออก 

นางสาวสุรภี  สกุลรตั น 
รองผูอาํ นวยการศูนยการศกึ ษานอกโรงเรียนภาคตะวันออก 

คณะกรรมการพัฒนาและปรับปรุง 

นางปราน ี  บรบิ รู ณ 

ผเู ชยี่ วชาญเนื้อหา 

นางวันเพ็ญ  ปูผา  

นักเขียน 

นางสาวบุษยา  ปยารมย 

นักเทคโนโลยี 

นางสมหทยั   ประสมศร ี

บรรณาธกิ ารและเลขานุการ 

ศูนยการศึกษานอกโรงเรียนภาคตะวนั ออก 

สาํ นักบริหารงานหารศกึ ษานอกโรงเรียน   กระทรวงศึกษาธิการ