องค์ความรู้เรื่องช้างไทย

องคค์ วามรู้
เรือ่ ง

ช้างไทย

ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอพระสมทุ รเจดีย์
จังหวดั สมทุ รปราการ

ช้างไทย

หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอพระสมทุ รเจดยี ์
จังหวัดสมทุ รปราการ

"ชา้ ง" เป็นสตั วท์ มี่ ี
ความสัมพนั ธแ์ ละผกู พนั กบั วถิ ีชวี ติ ของคนไทย
มาเปน็ เวลานานแลว้ โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ใน
สมัยโบราณ ชา้ งเปน็ พระราชพาหนะเคยี งคู่
พระบารมพี ระมหากษัตริยไ์ ทยทุกยคุ ทกุ สมัย
เลยทีเดยี ว แตส่ มยั ปจั จบุ นั คนไทยกลบั เหน็
คุณคา่ และความสาคญั ของชา้ งไทยลดลงไป
ทุกขณะจนช้างถกู นาไปเรร่ อ่ นหาผลประโยชน์
โดยควาญชา้ ง และลม้ ตาย
เป็นจานวนมากขนึ้

ช้างไทย

ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอพระสมทุ รเจดยี ์
จังหวัดสมทุ รปราการ

วันที่ 13 มีนาคมของทกุ ปี
วันช้างไทย

รเิ ร่มิ ข้ึนจากคณะอนุกรรมการประสานงานการ
อนุรักษ์ชา้ งไทย ซง่ึ เปน็ หน่วยงานประสานงาน
องคก์ ารภาครฐั และเอกชนทที่ างานเกยี่ วกบั การ
อนุรักษ์ชา้ งไทย คณะกรรมการเอกลกั ษณข์ อง
ชาติ สานักเลขาธกิ ารนายกรฐั มนตรีเล็งเหน็ วา่
หากมีการสถาปนาวนั ชา้ งไทยขนึ้ จะชว่ ยให้

ประชาชนคนไทยหนั มาสนใจชา้ ง รักช้าง
หวงแหนชา้ ง ตลอดจนใหค้ วามสาคญั ตอ่ การ

ใหค้ วามชว่ ยเหลอื อนุรักษ์ชา้ งมากขนึ้

ช้างไทย

ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอพระสมทุ รเจดยี ์
จังหวัดสมทุ รปราการ

ซึง่ ครงั้ แรกได้พจิ ารณา
เอาวนั ทสี่ มเด็จพระนเรศวรมหาราช
ทายุทธหตั ถีมชี ยั ชนะเหนอื พระมหาอปุ ราชา

แตว่ ันดงั กลา่ วถูกใช้
เป็นวนั กองทพั ไทยไปแลว้ จงึ ได้พจิ ารณา

วันอืน่ และเหน็ วา่ วนั ที่ 13 มีนาคม
ซงึ่ เปน็ วนั ทคี่ ณะกรรมการคดั เลือกสตั ว์
ประจาชาติ มีมติใหช้ า้ งเผอื กเปน็ สญั ลกั ษณ์
ของประเทศไทยนนั้ มคี วามเหมาะสม
จงึ ได้นาเสนอมตเิ ขา้ สคู่ ณะรฐั มนตรี

ชา้ งไทย

ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอพระสมทุ รเจดยี ์
จังหวัดสมทุ รปราการ

เกร็ดความรคู้ วามสาคัญของชา้ งไทย

- ชา้ งเปน็ สตั วค์ บู่ ารมขี องพระมหากษตั รยิ ไ์ ทย
ชา้ งเปน็ สตั วท์ ดี่ ารงอยคู่ กู่ ับประเทศไทยมาเปน็
เวลานานใน รัชสมยั พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ
หลา้ นภาลยั รัชกาลที่ 2 แห่งกรงุ รตั นโกสนิ ทร์
สยามประเทศเคยใชธ้ งชาตเิ ปน็ รูปช้างเผอื ก
ชาวไทยเชอื่ กนั วา่ ชา้ งเผอื กเปน็ สตั วค์ บู่ ารมขี อง
พระมหากษตั รยิ ์ ช้างเผอื กจงึ ไดร้ บั การยกยอ่ ง

เสมือนเจา้ นายชนั้ เจา้ ฟ้า

ช้างไทย

หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอพระสมทุ รเจดยี ์
จังหวัดสมทุ รปราการ

แต่เดิมธงชาตขิ องประเทศไทยมสี แี ดงตรงกลาง
เป็นภาพชา้ งเผอื ก เรียกวา่ ธงชา้ งตอ่ มาในสมยั
รัชกาลที่ ๖ ทรงเปลยี่ นจาก ธงช้างมาเปน็

“ธงไตรรงค”์ มี “เกร็ดประวตั ิ” เลา่ วา่
ในคราวเสดจ็ ประพาสเมอื งอทุ ยั ธานี ราษฎร
ทีม่ าเฝา้ รบั เสดจ็ รบี รอ้ นตดิ ธงช้างกลบั หวั

กลายเปน็ ชา้ งเผอื กนอนหงายเอาขาชฟี้ ้า
สร้างความสะเทอื นใจกบั พระองคเ์ ปน็ อยา่ งมาก

ช้างไทย

หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอพระสมทุ รเจดยี ์
จังหวัดสมทุ รปราการ

สมัยพระบาทสมเดจ็ พระนเรศวรมหาราชไดท้ า
ยุทธหตั ถี จงึ ทรงประกาศเอกราชและความเป็น
ชาติ ซ่ึงช้างทรงในสมเดจ็ พระนเรศวรนับวา่ เปน็

ชา้ งไทยทไี่ ดร้ บั เกยี รตอิ นั สงู สดุ โดยไดร้ บั
พระราชทานยศใหเ้ ป็นถงึ "เจา้ พระยาปราบหง
สาวด"ี (ตามขอ้ มลู ทางประวตั ศิ าสตร์ ช้างพระที่
นั่งของสมเดจ็ พระนเรศ มีชื่อวา่ “พลายภเู ขา
ทอง” โดยหลงั จากขนึ้ ระวางแลว้ ไดร้ บั แตง่ ตงั้
เปน็ “เจ้าพระยาไชยานุภาพ”)

ช้างไทย

หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอพระสมทุ รเจดยี ์
จังหวัดสมทุ รปราการ

การรบบนชา้ งหรอื ทเี่ รยี กวา่

ยุทธหัตถี นั้น เกิดขน้ึ ไมบ่ อ่ ยนักใน

ประวตั ศิ าสตรไ์ ทย แตค่ รงั้ สาคญั ทสี่ ดุ ซงึ่ คนไทย
ยังกลา่ วขวญั จดจาไมร่ ลู้ มื คือ การยทุ ธหตั ถี

ระหวา่ งสมเดจ็ พระนเรศวรมหาราชแหง่
กรุงศรอี ยธุ ยาและพระมหาอปุ ราชาแหง่ หงสาวดี

ที่ตาบลหนองสาหร่าย แขวงเมอื งสพุ รรณบรุ ี
เมือ่ ปพี ทุ ธศกั ราช 2135

ชา้ งไทย

ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอพระสมทุ รเจดยี ์
จังหวัดสมทุ รปราการ

- ผู้อยบู่ นคอชา้ งจะเป็นพระมหากษตั รยิ ผ์ ู้
เผชญิ หนา้ กบั ศตั รแู ละตอ้ งควบคมุ ชา้ ง
- นายทา้ ยหรอื ทา้ ยชา้ งทาหนา้ ทเี่ ปน็ ควาญชา้ ง
ตัวจรงิ ทที่ าหนา้ ทีช่ ว่ ยเหลอื ในการควบคมุ
- ผู้ที่นั่งกลางชา้ งมหี นา้ ทสี่ ง่ อาวธุ ใหก้ ษัตรยิ ์
- จตุลงั คบาทผปู้ อ้ งกนั ขาชา้ งไมใ่ หศ้ ตั รทู าร้าย

ช้างไทย

หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอพระสมทุ รเจดยี ์
จังหวัดสมทุ รปราการ

คาลักษณะนามชา้ ง

ช้างอยรู่ วมกันเยอะๆ

เรียก “โขลง”
ชา้ งป่าเรยี ก “ตัว”

ชา้ งบา้ นเรยี ก “เชือก”

ช้างหลวงทขี่ ้ึนระวางประจาการเรยี ก “ชา้ ง”

ชา้ งไทย

ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอพระสมทุ รเจดยี ์
จังหวัดสมทุ รปราการ

ชา้ งสดี อ (นรการ) ชา้ งตวั ผไู้ มม่ งี ามแี ตข่ นาย

(งาขนาดเลก็ ยาวไมพ่ น้ ปากหรอื พน้ ออกมาเพยี ง
เล็กน้อย)

ชา้ งพลาย คือช้างตวั ผทู้ มี งี า ถา้ งาใหญ่

เรียกวา่ ช้างงาปลี ถ้างาเลก็ ยาวเรียว
เรียกวา่ ชา้ งงาเครือ

ช้างพงั คือชา้ งตวั เมยี ไมม่ ีงาแตม่ ขี นายเหมอื น
ชา้ งสดี อ