BAB 1 EVOLUSI DAN TAKSONOMI

TEMA

1

PENYENGGARAAN DAN
KESINAMBUNGAN HIDUP

Tema ini memberi kefahaman tentang proses evolusi dari segi evidens
yang diperhatikan oleh saintis yang mempelopori Teori Evolusi.
Murid akan meneroka sejarah tentang pengelasan organisma dan
kepentingannya dalam sesebuah ekosistem. Murid juga mendalami
perhubungan antara komponen abiotik dan komponen biotik. Murid juga
didedahkan dengan kajian lapangan bagi memudahkan mereka untuk
memahami perhubungan yang terdapat dalam suatu ekosistem yang
dinamik. Gangguan kepada suatu ekosistem turut ditekankan supaya
murid lebih peka akan kepentingan pengurusan pembangunan dan
pengurusan ekosistem yang lestari bagi mewujudkan keseimbangan
dalam alam.

SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 1 EVOLUSI DAN TAKSONOMI 1

• Bagaimanakah ahli arkeologi mengenal pasti umur • Evolusi
setiap fosil yang ditemuinya? • Evidens
• Darwin
• Apakah perubahan yang berlaku pada • Spesies
organisma berlandaskan masa? • Pengelasan

• Apakah yang dimaksudkan dengan Teori Evolusi? organisma

2 EVOLUSI DAN TAKSONOMI BAB 1 SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4

STANDARD KANDUNGAN

1.1 Evidens bagi Evolusi

1.1.1 Menjelaskan dengan contoh perubahan yang berlaku pada organisma berlandaskan masa.
1.1.2 Menerangkan proses evolusi dan kepentingannya.
1.1.3 Mencerakinkan contoh evidens yang menunjukkan proses evolusi berlaku.

1.2 Teori Evolusi

1.2.1 Menerangkan Teori Evolusi yang dikemukakan oleh Lamarck dan Darwin.
1.2.2 Menentukan taburan haiwan atau tumbuhan yang endemik pada sesuatu habitat dalam
peta dunia.
1.2.3 Menerangkan kepelbagaian organisma yang terhasil akibat hanyutan benua.
1.2.4 Menerangkan hubung kait mekanisme pemilihan semula jadi dengan kepelbagaian spesies.
1.2.5 Menaakul situasi berkaitan proses evolusi.

1.3 Pengelasan Organisma

1.3.1 Memerihalkan sejarah dan pengelasan Binomial Linnaeus.
1.3.2 Mewajarkan kepentingan taksonomi dalam sains.
1.3.3 Berkomunikasi mengenai kerjaya berkaitan taksonomi.

SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 1 EVOLUSI DAN TAKSONOMI 3

1.1 Evidens bagi Evolusi
1.1.1 Perubahan yang berlaku pada organisma berlandaskan masa

Evolusi ialah perubahan yang berlaku pada organisma berlandaskan masa. Perubahan
merujuk kepada struktur dan fungsi sesuatu organisma yang berubah daripada ringkas
menjadi lebih kompleks. Perubahan ini termasuk dari segi susunan asid deoksiribonukleik
(DNA) sehingga morfologi sesuatu organisma yang boleh berubah sepanjang proses
evolusi. Proses evolusi telah berlaku sejak beratus-ratus juta tahun dahulu dan melibatkan
tempoh masa yang amat lama.

Evolusi biologi ialah perubahan genetik dalam suatu populasi daripada satu generasi
kepada generasi berikutnya. Evolusi juga akan mengubah generasi dalam suatu keturunan
populasi dan akan mengakibatkan wujud spesies baharu daripada keturunan yang sama.
Kesan daripada proses evolusi mengakibatkan wujudnya kepelbagaian dalam organisma.
Mari kita lihat evolusi bagi gajah dalam Rajah 1.1.

• Genus: Moeritherium • Genus: Palaeomastodon • Genus: Platybelodon
• Hidup 50 ke 60 juta tahun • Hidup 30 juta tahun dahulu • Hidup 12 juta tahun dahulu
• Mempunyai gading dari • Mempunyai dua gading
dahulu
• Mempunyai gading yang bahagian atas dan bawah yang mendatar di bahagian
mulutnya bawah hujung mulut
sangat kecil • Berketinggian 2 meter • Berketinggian 2.5 meter
• Berketinggian 70 cm

• Spesies Elephas maximus
(Gajah Asia)

• Mempunyai gading yang
panjang

• Berketinggian 2.75 meter
• Hujung belalai mempunyai

satu "jari"

• Spesies Loxodonta africana • Genus: Mammuthus
(Gajah Afrika) • Hidup 5 juta tahun dahulu
• Mempunyai gading yang
• Mempunyai gading dengan
panjang 3 meter sangat panjang dan bengkok
• Berketinggian 4 meter
• Berketinggian 3.5 meter
• Hujung belalai mempunyai

dua "jari"

Rajah 1.1 Evolusi bagi gajah 1.1.1

4 EVOLUSI DAN TAKSONOMI BAB 1 SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4

1.1.2 Proses evolusi dan kepentingannya

Proses evolusi merujuk kepada perubahan ciri atau struktur organisma yang mengikut
kesesuaian zamannya. Perubahan ciri tersebut biasanya akan mengambil masa yang
sangat lama.

Kepentingan proses evolusi ialah:
• meneruskan kelangsungan hidup.
• beradaptasi dengan perubahan persekitaran.
• menimbulkan kepelbagaian pada setiap peringkat organisasi biologi.

1.1.3 Contoh evidens yang menunjukkan proses evolusi

Bagaimanakah sesuatu evidens dapat menunjukkan proses evolusi? Evidens evolusi
yang sering digunakan ialah rekod fosil, kesamaan peringkat embrio dan struktur iaitu
homolog, vestig dan analog.

Evidens rekod fosil

Melalui rekod fosil, kita dapat melihat perubahan evolusi yang merentasi skala masa yang
besar seperti jutaan tahun yang lalu. Perkembangan evolusi kuda sering digunakan sebagai

contoh kerana perbezaan dari segi saiz badan dan struktur kaki yang mudah dibezakan.

Jadual 1.1 Evolusi kuda menurut evidens rekod fosil

Tahun Evolusi kuda dan bentuk kaki Penerangan
• Merupakan spesies Eohippus
Eocene • Berketinggian 40 cm dan mempunyai
(50 juta
tahun leher yang pendek
dahulu) • Mempunyai empat jari kaki hadapan

Oligocene dan lima jari kaki belakang tetapi jari
(34 juta keempat dan kelima sangat kecil
tahun
dahulu) • Merupakan spesies Mesohippus
• Berketinggian 60 cm
• Bilangan jari kaki hadapan dan

belakang sama, iaitu tiga jari

Miocene • Merupakan spesies Merychippus
(23 juta • Berketinggian 100 cm
tahun • Bilangan jari kaki hadapan dan
dahulu)
belakang sama, iaitu tiga jari

Pliocene • Merupakan spesies Pliohippus
(6 juta tahun • Berketinggian 125 cm
• Bilangan jari kaki berkurangan
dahulu)

Pleistocene • Merupakan spesies yang ada pada
(2.5 juta
tahun hari ini
dahulu)
• Berketinggian 160 cm dan mempunyai
SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 1
leher yang lebih panjang

• Mempunyai satu jari kaki 1.1.2 1.1.3

EVOLUSI DAN TAKSONOMI 5

Evidens kesamaan peringkat embrio
Perkembangan embrio pelbagai jenis makhluk hidup terdiri daripada proses yang sama,
iaitu daripada zigot, morula, blastula, gastrula dan embrio. Perkembangan pada peringkat
awal adalah sama dan hanya berbeza apabila memasuki tahap pembentukan janin, iaitu
ketika tahap pembezaan dan pengkhususan tisu embrio sebelum pembentukan janin
yang sempurna untuk menetas atau dilahirkan. Hal ini bermakna semua makhluk hidup
mempunyai asal usul ontogeni yang sama. Ontogeni ialah perkembangan individu dari
satu sel menjadi individu dewasa.

Cicak

Peringkat embrio Kura-kura
haiwan yang Ayam

menunjukkan struktur
yang sama.

Lembu

Rajah 1.2 Peringkat struktur yang sama bagi embrio haiwan

Evidens struktur iaitu homolog, vestig dan analog

Homolog ialah keadaan apabila terdapat organ atau Rajah 1.3 Struktur homolog kucing,
anggota badan yang mempunyai bentuk asas yang sama ikan dan kelawar
tetapi mempunyai fungsi yang berbeza seperti dalam
Rajah 1.3.

Sebagai contoh, anggota seperti kaki hadapan kucing,
sirip ikan lumba-lumba dan sayap kelawar berasal dari
bahagian yang sama walaupun digunakan dalam fungsi
yang berbeza.

Rajah 1.4 Struktur analog sayap serangga Analog ialah keadaan organ yang struktur
dan kepak burung dasarnya tidak sama tetapi mempunyai fungsi
yang sama.

Rajah 1.4 menunjukkan sayap serangga
dan kepak burung. Kedua-dua anggota ini
mempunyai fungsi yang sama, namun struktur
asasnya berbeza.

6 EVOLUSI DAN TAKSONOMI BAB 1 SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4

Vestig ialah organ yang menyusut atau hanya memiliki 15 juta
sebahagian fungsi organ homolog berbanding spesies lain tahun lalu
yang berkembang dengan baik. hingga kini

Sebagai contoh, ikan lumba-lumba mempunyai tulang 45 juta
yang sama dengan tulang pinggul vertebrata yang lain, namun tahun lalu
struktur tersebut tidak berfungsi dan akhirnya menyusut.

Uji Minda 1.1 48 juta
tahun lalu
1. Apakah yang dimaksudkan dengan proses evolusi?

2. Nyatakan kepentingan proses evolusi. 50 juta

3. Apakah jenis evidens yang menunjukkan proses tahun lalu

evolusi berlaku? Rajah 1.5 Struktur vestig bagi

1.2 Teori Evolusi ikan lumba-lumba

1.2.1 Teori Evolusi yang dikemukakan oleh Lamarck dan Darwin

Jean-Baptiste Lamarck berpendapat evolusi
berlaku berasaskan ciri yang diwarisi
(inheritance of acquired characteristics). Dalam
menjelaskan teorinya, Lamarck menerapkan
evolusi leher zirafah. Menurutnya, pemanjangan
leher zirafah ialah hasil adaptasi zirafah tersebut
dengan persekitarannya.

Zirafah akan meregangkan lehernya bagi Masa
mendapatkan dedaun yang terletak pada dahan Rajah 1.6 Teori Lamarck
pokok yang tinggi. Perubahan yang terjadi pada
kepanjangan leher zirafah ini diturunkan kepada
generasi seterusnya.

Manakala, Charles Robert Darwin
pula mengemukakan Teori Pemilihan
Semula Jadi, iaitu spesies yang paling
berupaya menyesuaikan diri kepada
persekitaran akan berjaya meneruskan
kehidupan. Spesies yang tidak berupaya
menyesuaikan diri pula akan mati.

Masa Sebagai contoh, zirafah berleher
pendek yang tidak berjaya mendapatkan
Rajah 1.7 Teori Darwin dalam evolusi pemanjangan makanan daripada pokok yang tinggi
leher zirafah akan mati manakala zirafah yang berleher
panjang berjaya menyesuaikan dirinya.

1.1.3 1.2.1

SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 1 EVOLUSI DAN TAKSONOMI 7

Aktiviti 1.1 HEBAT

Tujuan: Membuat persembahan multimedia mengenai Teori Pemilihan Semula Jadi.

Arahan:
1. Anda diminta untuk merujuk kepada Modul HEBAT Sains 26 (Biodiversiti) dan bincangkan

Teori Pemilihan Semula Jadi bagi penyesuaian paruh burung ciak Darwin di Kepulauan
Galapagos, Chile.
2. Persembahkan maklumat anda dalam bentuk persembahan multimedia.

1.2.2 Taburan haiwan atau tumbuhan yang endemik pada

sesuatu habitat

Burung ciak di Kepulauan Galapagos yang ditemui oleh Darwin mempunyai
banyak variasi. Menurut Darwin, burung ciak ini berasal daripada satu

spesies pemakan biji di Amerika Selatan. Bagi mencari makanan,
burung-burung ciak ini kemudian bermigrasi dan tersebar ke
tempat yang berbeza. Ada yang pergi ke tempat yang banyak

biji-bijian, ada yang dipenuhi serangga, atau ada yang dipenuhi bunga dan nektar.
Disebabkan perbezaan jenis makanan, burung ciak akhirnya beradaptasi dan
mengubah paruhnya agar sesuai dengan jenis makanannya.

Pemakan Ser
angga
Pemakan KaktusPBeuamhakan

Pemakan Biji www Klik Internet

Layari laman sesawang untuk
memahami dengan lebih jelas
cara burung ciak berevolusi
daripada spesies pemakan
biji kepada spesies-spesies
yang lain.

Rajah 1.8 Variasi bentuk paruh dan jenis makanan burung ciak yang diamati oleh Darwin
1.2.1 1.2.2

8 EVOLUSI DAN TAKSONOMI BAB 1 SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4

Endemik pada sesuatu habitat bermaksud hanya dijumpai di kawasan tertentu di dunia dan
tiada di tempat lain. Faktor fizikal, iklim dan biologi boleh menyumbang kepada endemik.
Kepulauan Galapagos menyimpan banyak spesies endemik yang sangat unik dan jarang
ditemui di tempat lain. Kepulauan ini merupakan tempat penyelidikan Charles Darwin yang
menemui Teori Pemilihan Semula Jadi yang menjadikan Galapagos terkenal di seluruh dunia.
Antara hidupan endemik yang berada
di Kepulauan Galapagos ini ialah Kura-kura
Galapagos, iguana laut, burung ciak serta
Pokok Scalesia.
Selain Kepulauan Galapagos, Malaysia
pula menempatkan spesies endemik bunga
terbesar di dunia, iaitu bunga pakma.

Gambar foto 1.1 Kepulauan Galapagos

Bunga pakma terbesar dicatatkan mempunyai
diameter sepanjang 91 cm. Apabila bunga ini
mengembang, bunga ini akan mengeluarkan
bau yang sangat busuk. Bunga ini juga tidak
mempunyai daun dan akar, menjadikannya
tumbuhan parasit.

Gambar foto 1.2 Bunga pakma merupakan Bunga pakma yang terdapat pada wang kertas
bunga terbesar di dunia RM10 ialah spesies asli Semenanjung Malaysia,
iaitu Rafflesi azlanii. Spesies ini mula ditemui di
Kura-kura Galapagos yang ditemui oleh Hutan Royal Belum, Perak pada tahun 2003.
Charles Darwin berukuran besar dengan
cangkerang yang berbentuk kubah. Kura-kura Galapagos
Kura-kura ini berbeza dengan kura-kura
di tempat lain kerana kura-kura di tempat
lain bersaiz kecil dan cangkerangnya
agak rata.

Kura-kura biasa

Gambar foto 1.3 Kura-kura Galapagos dan kura-kura biasa
1.2.2

SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 1 EVOLUSI DAN TAKSONOMI 9

1.2.3 Kepelbagaian organisma yang terhasil akibat hanyutan benua

Taburan kepelbagaian organisma pada masa ini terhasil akibat hanyutan benua pada 200
juta tahun dahulu. Hal ini dibuktikan dengan penemuan fosil yang sama tetapi ditemui di
beberapa benua yang berbeza.

Gajah Afrika dan gajah Asia
Gajah Afrika (Loxodonta africana) dan Gajah Asia (Elephas maximus) berkait rapat dengan
Mammoth yang sudah pupus. Kedua-dua spesies gajah tersebut berasal dari Afrika sekitar
4 juta tahun dahulu. Rajah 1.9 menunjukkan perbezaan Gajah Afrika dan Gajah Asia.

Lengkungan badan Telinga lebih besar Gajah Afrika
yang mendatar

Gading
melengkung

Hujung belalainya
mempunyai dua “jari”

Mempunyai ketinggian Gajah AsiaAmerika Utara
10 hingga 11 kaki dan Eropah
berat sekitar 6 tan
Afrika
Lengkungan badan agak melengkung
dan seolah-olah mempunyai dua kubah Amerika Selatan
di kepalanya
Antartika
Telinga
lebih kecil Hujung belalainya
mempunyai satu “jari”
Gading
melengkung
ke atas dan
lebih kecil

Mempunyai ketinggian 8
hingga 10 kaki dan berat
sekitar 3 hingga 5 tan

Rajah 1.9 Perbezaan Gajah Afrika dan Gajah Asia

10 EVOLUSI DAN TAKSONOMI BAB 1 SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4

Teori Hanyutan Benua Fakta Sains
Hanyutan benua ialah satu teori yang menerangkan

kewujudan dan taburan benua-benua yang ada pada Perkataan pan bermaksud
semua manakala perkataan
hari ini. Kenyataan ini dikeluarkan oleh seorang ahli gea bermaksud bumi.

meteorologi dari Jerman, Alfred Wegener (1911). Teori
ini ditulis dalam bukunya yang berjudul The Origin of
Continent and Oceans.

Menurut beliau, benua-benua pada hari ini berasal dari satu benua yang besar sahaja,

iaitu Pangea.

Pangea Laurasia
Gondwana

225 juta tahun lalu 200 juta tahun lalu

Pangea dikelilingi oleh laut yang Berlaku dua hanyutan, iaitu Laurasia
dinamakan Panthalassa. di sebelah utara dan Gondwana di

Amerika Utara Amerika Utara sebEroepahlah sEeroplahatan.
Eropah
Amerika Utara Amerika Utara

Eropah

Afrika Afrika
Amerika Selatan Amerika Selatan
Afrika Afrika
Amerika Selatan Amerika Selatan

EroErpopaahh Asia AmerikaAmUeritkaa Urtaara Asia

AmerAimkearikaUUtatraa ra Antartika Antartika Antartika EropahErAonptaahrtika
Amerika SAmeelriakatSaelantan
AfArfirikkaa India

Australia Amerika SAmeelriakatSaelantan AAffrirkiaka
India

Australia

AAnnttaartirktaika AntaAnrttairtkikaa

Sekarang 65 juta tahun lalu

Terdapat tujuh benua di dunia Proses hanyutan benua berlaku
dengan pelbagai lautan yang dengan lebih giat. Benua-benua
seperti Amerika Selatan, Afrika, Asia
mengelilinginya. dan Australia mula bergerak menjauhi

antara satu sama lain.

Rajah 1.10 Teori Hanyutan Benua

Kesan daripada hanyutan benua ini menyebabkan kepelbagaian organisma ditemui

bertaburan di seluruh dunia. Pergerakan ini mengambil masa berjuta-juta tahun untuk

menjadi benua-benua pada masa ini. 1.2.3

SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 1 EVOLUSI DAN TAKSONOMI 11

Aktiviti 1.2

Tujuan: Mencari maklumat mengenai cara-cara haiwan dalam famili yang sama berada
di lokasi yang berbeza.

Arahan:

1. Bentuk satu kumpulan yang terdiri daripada empat orang murid.
2. Setiap kumpulan diminta mencari maklumat mengenai cara-cara haiwan dalam famili

yang sama berada pada lokasi benua yang berbeza. Sebagai contoh, beruang kutub dan
beruang matahari.
3. Persembahkan maklumat anda dalam bentuk folio mini.

1.2.4 Hubung kait mekanisme pemilihan semula jadi dengan
kepelbagaian spesies

Pemilihan semula jadi mengakibatkan perubahan dalam Fakta Sains
sesuatu populasi. Proses ini merupakan satu mekanisme
dalam evolusi, iaitu cara spesies menyesuaikan diri Lalat dan nyamuk
dengan persekitaran mereka dan menjadikannya spesies berevolusi dengan cepat
yang mampu bertahan dan terus berkembang ke generasi untuk menghadapi
berikutnya. Proses pemilihan semula jadi bermula dengan rintangan yang tinggi dari
individu yang mempunyai gen bagi menghasilkan ciri-ciri racun serangga.
yang memberi kelebihan demi kelangsungan hidup terhadap
persekitaran. Perubahan ciri-ciri tersebut diwarisi dari
populasi ke generasi berikutnya.

1 Variasi 2 Revolusi industri

Variasi dua corak warna antara dua kupu-kupu Revolusi perindustrian di United Kingdom pada
Biston betularia.
1750 hingga 1850 menyebabkan banyak jelaga

asap dikeluarkan. Pokok-pokok menjadi hitam.

3 Adaptasi 4 Pemilihan

Kupu-kupu berwarna gelap mampu bertahan dan Selepas beberapa generasi, terdapat perubahan

membiak lebih banyak berbanding kupu-kupu frekuensi alel, iaitu kupu-kupu berwarna gelap

berwarna cerah untuk mewariskan gen mereka lebih banyak daripada kupu-kupu berwarna cerah.

kepada generasi berikutnya.

Rajah 1.11 Proses pemilihan semula jadi Biston betularia 1.2.3 1.2.4

12 EVOLUSI DAN TAKSONOMI BAB 1 SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4

Aktiviti 1.3

Tujuan: Membuat persembahan multimedia mengenai hubung kait pemilihan semula jadi
dengan kepelbagaian spesies alam.

Arahan:

1. Bentuk satu kumpulan yang terdiri daripada empat orang murid.

2. Kumpulan anda diminta mencari dan mengumpul maklumat bagi menerangkan hubung kait
pemilihan semula jadi dengan kepelbagaian spesies dalam alam.

3. Persembahkan maklumat anda dalam bentuk persembahan multimedia.

1.2.5 Situasi berkaitan proses evolusi

Kepelbagaian organisma dikaitkan dengan evolusi spesies itu terhadap masa. Sebagai
contoh, amfibia dikatakan berevolusi daripada ikan. Hal ini kerana anggota badan tetrapod
berevolusi daripada sirip ikan.

Selain itu, reptilia juga dikatakan berevolusi daripada amfibia. Hal ini demikian kerana
persamaan pada tulang anggota pergerakan ikan, amfibia dan reptilia. Namun, Teori Evolusi
ini sering diperdebatkan dan masih menjadi kontroversi hingga sekarang.

Ikan Amfibia

Humerus Humerus
Ulna

Radius Ulna

Radius

Reptilia

Radius Humerus
Ulna

Rajah 1.12 Perbandingan anggota pergerakan ikan, amfibia dan reptilia

Uji Minda 1.2

1. Nyatakan dengan ringkas Teori Evolusi yang dikemukakan oleh Charles Robert Darwin
dan Jean-Baptise Lamarck.

2. Mengapakah burung ciak di Kepulauan Galapagos yang ditemui oleh Darwin mempunyai
banyak variasi?

3. Bagaimanakah Teori Hanyutan Benua mempengaruhi kepelbagaian organisma yang

wujud pada masa ini? 1.2.4 1.2.5

SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 1 EVOLUSI DAN TAKSONOMI 13

1.3 Pengelasan Organisma
1.3.1 Sejarah dan pengelasan Binomial Linnaeus

Saintis mengelaskan organisma mengikut ciri yang dikongsi bersama. Contohnya, organisma
yang bergerak dan memakan organisma lain dikelaskan sebagai haiwan, manakala
organisma yang tidak bergerak dan berwarna hijau sebagai tumbuhan.

Namun, timbul kekeliruan dalam mengelaskan organisma dengan menggunakan cara
tersebut. Bagaimanakah cara untuk mengelaskan dan menamakan organisma-organisma
yang wujud? Oleh hal yang demikian, kita akan membincangkan pengelasan organisma
berdasarkan ciri-ciri yang dimiliki oleh kumpulan organisma itu.

Hierarki dalam pengelasan organisma

Organisma boleh dikelaskan kepada lima kumpulan besar yang dipanggil alam. Lima alam
ini ialah Monera, Protista, Fungi, Plantae dan Animalia.

Alam Jadual 1.2 Ciri-ciri bagi lima alam organisma
Monera
Protista Ciri-ciri
Fungi
Plantae • Organisma unisel
Animalia • Tiada membran nukleus
• Tiada membran organel
• Mempunyai dinding sel
• Contoh: Bakteria

• Organisma unisel
• Mempunyai membran nukleus
• Mempunyai membran organel yang ringkas
• Contoh: Protozoa dan alga

• Tiada kloroplas
• Dinding sel daripada kitin
• Menghasilkan spora
• Contoh: Cendawan dan yis

• Organisma multisel
• Mempunyai kloroplas
• Dinding sel daripada selulosa
• Contoh: Paku pakis dan tumbuhan berbunga

• Organisma multisel
• Tiada dinding sel
• Mampu bergerak
• Contoh: Cacing, ikan dan burung

14 EVOLUSI DAN TAKSONOMI BAB 1 SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4

Kesemua lima alam ini mempunyai pelbagai organisma di dalamnya. Setiap alam
dibahagikan kepada kumpulan yang kecil, iaitu Filum. Organisma dalam Filum mempunyai
ciri-ciri yang sepunya. Filum boleh dibahagikan kepada Kelas. Setiap Kelas dibahagikan
kepada Order. Setiap Order dibahagikan kepada Famili, setiap Famili dibahagikan kepada
Genus, dan Genus dibahagikan kepada Spesies. Hierarki bagi pengelas organisma ini
ditunjukkan dalam Rajah 1.13.

Alam

Filum

Kelas

Order

Famili

Genus

Spesies

Rajah 1.13 Hierarki pengelasan organisma

Jadual 1.3 Contoh hierarki pengelasan organisma

Haiwan Taksonomi Tumbuhan
Animalia Alam Plantae
Anelida Filum
Oligochitae Kelas Angiospermaphyta
Terricolae Order Dicotyledoneae
Lumbricidae Famili Malvales
Lumbricus Genus Malvaceae
terrestris Hibiscus
Cacing tanah Spesies rosa-sinensis
Nama biasa Bunga raya

Sejarah Pengelasan Binomial Linnaeus

Aristotle ialah seorang ahli sains Greek memulakan
pengelasan binomial dengan mengelaskan organisma
berdasarkan ciri-ciri yang sama.

John Ray pula memperkenalkan konsep spesies.

Carl Linnaeus memperkenalkan tatanama binomial Rajah 1.14 Carl Linnaeus
moden yang dikenali sebagai Sistem Pengelasan
Binomial Linnaeus. Beliau dikenali sebagai Bapa 15
Taksonomi Moden dan perintis ilmu ekologi moden.

SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 1 EVOLUSI DAN TAKSONOMI

Berdasarkan Sistem Pengelasan Binomial Linnaeus, nama saintifik bagi sesuatu
organisma itu mempunyai dua bahagian. Bahagian pertama ialah nama umum seperti
genus dan bahagian kedua pula ialah nama yang lebih terperinci, iaitu nama spesies.

Dalam penulisan nama saintifik ini, nama umum perlu Fakta Sains
dimulakan dengan huruf besar dan bagi nama spesies
ditulis dengan huruf kecil. Nama saintifik ini adalah Ditaip: Panthera leo
daripada Bahasa Latin, dan perkataannya dicetak secara Ditulis: Panthera leo
condong dan jika ditulis, perlu digarisi. Sebagai contoh,
Panthera tigris ialah nama saintifik bagi harimau dan Musca
domestica ialah nama saintifik bagi lalat.

Jadual 1.4 Contoh nama saintifik organisma

Nama biasa Genus Spesies Nama saintifik Gambar foto 1.4
Jagung Zea mays Zea mays Panthera leo
Padi Oryza sativa
Siantan Ixora sunkist Oryza sativa
Ixora sunkist
Bunga raya Hibiscus rosa-sinensis
Hibiscus
Lalat Musca domestica rosa-sinensis
Ular sawa Pytho currus Musca domestica
Manusia Homo sapiens Pytho currus
Homo sapiens

Aktiviti 1.4

Tujuan: Menggunakan sistem Binomial Linnaeus untuk menamakan pokok di kawasan sekolah.

Bahan: Papan tanda, cat, berus dan buku rujukan.

Arahan:

1. Bentuk satu kumpulan yang terdiri daripada empat orang murid.
2. Dengan bantuan buku rujukan, cari nama saintifik bagi pokok yang terdapat di kawasan

sekolah anda.
3. Tuliskan nama saintifik bagi setiap pokok itu pada papan tanda dan letakkan di tempat

sesuai pada pokok berkenaan.

1.3.2 Kepentingan taksonomi dalam sains

Pengelasan ialah satu sistem mengumpul dan menyusun benda-benda hidup yang
mempunyai ciri-ciri yang sama ke dalam kelas yang sama. Taksonomi penting kerana
apabila terdapat organisma baharu yang ditemui oleh para penyelidik, ciri-ciri baharu akan
digunakan untuk mengelaskan organisma itu mengikut kesesuaian. Hal ini dapat membantu
kita mengkaji dengan lebih tepat dan mendalam.

Kepentingan taksonomi dalam sains:

• memudahkan untuk mempelajari, mengenal pasti serta mengingati sesuatu organisma.

• menunjukkan hubungan antara pelbagai kumpulan organisma.

• menunjukkan evolusi organisma daripada kehidupan yang ringkas kepada yang

lebih kompleks. 1.3.1 1.3.2

16 EVOLUSI DAN TAKSONOMI BAB 1 SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4

1.3.3 Kerjaya berkaitan taksonomi

Bidang taksonomi menjanjikan bidang kerjaya yang menarik. Antara bidang kerjaya yang
menjadi pilihan ahli-ahli sains sebelum ini ialah:

Ahli botani
Ahli botani ialah penyelidik dalam bidang hidupan tumbuhan.
Beliau mengkaji spesies-spesies baharu dan juga menjalankan
uji kaji untuk mengkaji sesuatu tumbuhan itu tumbuh dalam
keadaan berbeza.
Antara penemuan Robert Brown ialah nukleus serta
menamakan kira-kira 2000 spesies tumbuhan baharu.

Robert Brown Ahli zoologi Al-Jahiz
Carl Linnaeus
Ahli zoologi ialah penyelidik
dalam bidang hidupan haiwan.

Mereka terlibat dalam
penyelidikan, pengurusan dan
pendidikan haiwan.

Al-Jahiz menerangkan bahawa
habitat haiwan mempengaruhi
kehidupan sesuatu spesies.
Beliau juga mengkaji kira-kira
350 spesies haiwan yang ditulis
dalam buku al-hayawan.

Ahli taksonomi

Ahli taksonomi ialah penyelidik yang mengkaji serta
menentukan organisma dalam klasifikasi yang bersesuaian.
Carl Linnaeus merupakan orang yang bertanggungjawab
mengelaskan tumbuhan dan haiwan mengikut ciri-cirinya.

Uji Minda 1.3 1.3.3
17
1. Tuliskan nama saintifik bagi organisma berikut:
(a) Manusia
(b) Bunga raya
(c) Harimau belang

2. Tuliskan hierarki bagi pengelasan organisma dengan turutan yang betul.
3. Nyatakan kepentingan taksonomi dalam sains.

SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 1 EVOLUSI DAN TAKSONOMI

RumusanEVOLUSI DAN TAKSONOMI

KuizEvidens bagi Evolusi Pengelasan Organisma
Pantas 1
BolehRekod FosilPerkembangan embrioEvidens struktur Hierarki Binomial Linnaeus
dicapai pada • Homolog Alam
11/7/2019.• Perubahan• Perkembangan• Vestig Filum • Nama saintifik
18 EVOLUSI DAN TAKSONOMI BAB 1 SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4evolusisama pada• AnalogKelasterdiri
merentasi peringkat awal Order daripada genus
tempoh masa Famili dan spesies
yang besar • Perkembangan Genus
struktur Spesies
berbeza
selepas
pembentukan
janin

Teori Evolusi

Teori Lamarack Teori Darwin

Ciri yang Teori Pemilihan
diwarisi Semula Jadi

Refleksi Kendiri

Pada akhir bab ini, murid dapat mempelajari:

1.1 Evidens bagi Evolusi
Menjelaskan dengan contoh perubahan yang berlaku pada organisma berlandaskan masa.
Menerangkan proses evolusi dan kepentingannya.
Mencerakinkan contoh evidens yang menunjukkan proses evolusi berlaku.

1.2 Teori Evolusi
Menerangkan Teori Evolusi yang dikemukakan oleh Lamarck dan Darwin.
Menentukan taburan haiwan atau tumbuhan yang endemik pada sesuatu habitat dalam
peta dunia.
Menerangkan kepelbagaian organisma yang terhasil akibat hanyutan benua.
Menerangkan hubung kait mekanisme pemilihan semula jadi dengan kepelbagaian spesies.
Menaakul situasi berkaitan proses evolusi.

1.3 Pengelasan Organisma
Memerihalkan sejarah dan pengelasan Binomial Linnaeus.
Mewajarkan kepentingan taksonomi dalam sains.
Berkomunikasi mengenai kerjaya berkaitan taksonomi.

Penilaian Sumatif 1

1. Apakah yang dimaksudkan dengan proses evolusi?

2. Nyatakan Teori Evolusi Darwin mengenai kepanjangan leher zirafah.

3. Melalui pemerhatian pada struktur dan fungsi, sayap burung dan juga sirip ikan paus
dikatakan mempunyai sifat homolog. Mengapa?

4. Apakah faktor utama yang menyebabkan penurunan populasi Biston betularia
bersayap cerah setelah revolusi perindustrian berlaku pada tahun 1750 hingga 1850?

5. Nyatakan akibat terjadinya pemilihan semula jadi dengan kepelbagaian spesies
dalam alam.

6. Mengapakah organisma perlu diklasifikasikan?

7. Senaraikan lima alam yang terlibat dalam pengelasan Jawapan
organisma. Berikan juga contoh bagi setiap alam Bab 1
yang dinyatakan.
Boleh
8. Senaraikan hierarki pengelasan daripada yang terbesar dicapai pada
kepada yang terkecil. 11/7/2019.

SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 1 EVOLUSI DAN TAKSONOMI 19