BAB 8 HABA

• Bagaimanakah mencapai keseimbangan terma? • Terma
• Apakah maksud muatan haba tentu?
• Muatan haba tentu

• Haba pendam
tentu

174 HABA BAB 8 SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4

STANDARD KANDUNGAN

8.1 Keseimbangan Terma

8.1.1 Menjelaskan dengan contoh
mengenai keseimbangan terma.
8.1.2 Menerangkan aplikasi keseimbangan
terma dalam kehidupan.

8.2 Muatan Haba Tentu

8.2.1 Memerihalkan muatan haba tentu.
8.2.2 Menjalankan eksperimen untuk
menentukan muatan haba tentu
cecair dan pepejal.
8.2.3 Berkomunikasi tentang aplikasi
muatan haba tentu dalam kehidupan
dan fenomena semula jadi.

8.3 Haba Pendam Tentu

8.3.1 Memerihalkan haba pendam
pelakuran dan haba pendam
pengewapan.
8.3.2 Menjalankan eksperimen untuk
menentukan haba pendam tentu
pelakuran ais.
8.3.3 Menjalankan eksperimen untuk
menentukan haba pendam tentu
pengewapan air.
8.3.4 Membandingkan haba pendam tentu
pelakuran dan haba pendam tentu
pengewapan bagi satu bahan dari
segi ikatan antara molekul.
8.3.5 Berkomunikasi tentang aplikasi haba
pendam tentu dalam kehidupan
harian.

SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 8 HABA 175

8.1 Keseimbangan Terma
8.1.1 Konsep keseimbangan terma

Mengikut teori kinetik jirim, bahan terdiri daripada zarah-zarah yang sentiasa bergerak
secara rawak. Apabila bahan dipanaskan, zarah dalam jasad yang panas mempunyai
tenaga terma yang lebih banyak berbanding dengan jasad yang sejuk seperti Rajah 8.1.

Zarah bagi objek panas Zarah bagi objek sejuk

Rajah 8.1 Tenaga haba dalam objek panas dan objek sejuk

Rajah 8.2 menunjukkan proses pemindahan tenaga haba berlaku sehingga mencapai
keseimbangan terma.

90 oC 30 oC 60 oC

AB AB AB

Sebelum sentuhan terma Semasa sentuhan terma Pada keseimbangan terma

• Objek A lebih panas • Tenaga haba akan berpindah • Kadar pemindahan tenaga
berbanding objek B. daripada objek A ke objek B. haba daripada objek A ke
objek B dan objek B ke
• Dalam masa yang sama, objek A sama.
tenaga haba juga berpindah
daripada objek B ke objek A. • Suhu kedua-dua objek
adalah sama.
• Kadar pemindahan tenaga
lebih tinggi daripada objek • Objek A dan objek B berada
yang lebih panas berbanding dalam keseimbangan terma.
dari objek yang lebih sejuk.

• Suhu objek A menurun
manakala suhu objek B
meningkat.

Rajah 8.2 Pemindahan haba untuk mencapai keseimbangan terma 8.1.1

176 HABA BAB 8 SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4

8.1.2 Aplikasi keseimbangan terma dalam kehidupan

Konsep keseimbangan terma dapat diaplikasikan dalam kehidupan harian. Berikut ialah
contoh penggunaan konsep keseimbangan terma.

Penggunaan termostat cerek elektrik
Apabila termostat berada dalam keseimbangan
terma dengan elemen pemanas cerek elektrik,
iaitu apabila air telah mendidih, arus elektrik akan
dimatikan secara automatik.

Menyukat suhu badan dengan menggunakan
termometer klinik
Apabila merkuri dalam bebuli termometer mencapai
keseimbangan terma dengan suhu badan, merkuri
berhenti mengembang dan suhu badan dapat diukur
dengan tepat.

Meningkatkan suhu susu yang sejuk
Susu ibu yang disejukkan dalam peti ais direndam
dalam air panas terlebih dahulu sehingga mencapai
keseimbangan terma.

Aktiviti 8.1

Tujuan: Memahami konsep keseimbangan terma.
Arahan:

1. Bentuk satu kumpulan yang terdiri daripada empat orang murid.
2. Bincangkan aplikasi keseimbangan terma dalam alat seperti ketuhar dan peti sejuk.
3. Persembahkan hasil dapatan kumpulan anda dalam bentuk persembahan multimedia.

Uji Minda 8.1

1. Apakah maksud keseimbangan terma? 8.1.2
2. Berikan dua contoh aplikasi keseimbangan terma dalam kehidupan harian. 177

SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 8 HABA

8.2 Muatan Haba Tentu
8.2.1 Konsep muatan haba tentu

Jika anda memanaskan sebuah kuali yang kosong, kuali itu akan cepat panas berbanding
dengan memanaskan kuali yang berisi air. Mengapakah perkara ini berlaku?

Perkara ini berkait dengan kemampuan sesuatu
bahan itu untuk memanas atau menyimpan tenaga haba.
Ini dikenali sebagai muatan haba.

Muatan haba bagi sesuatu objek ditakrifkan sebagai
kuantiti haba yang diperlukan untuk meningkatkan suhu

objek tersebut sebanyak 1 °C.

Dalam Rajah 8.3, air di dalam kuali mempunyai muatan
haba yang lebih tinggi kerana memerlukan lebih banyak
tenaga haba untuk meningkatkan suhunya sebanyak 1 °C
berbanding kuali kosong yang dipanaskan.

Muatan haba tentu pula ialah kuantiti fizik yang Rajah 8.3 Kuali kosong lebih cepat
digunakan untuk membanding muatan haba bagi suatu dipanaskan berbanding kuali yang
bahan jika jisimnya sama. Muatan haba tentu (c),
ditakrifkan sebagai kuantiti haba yang diperlukan untuk berisi air
menaikkan suhu 1 kg bahan sebanyak 1 °C atau 1 K.

Pengiraan muatan haba tentu boleh menggunakan
formula berikut:

c = Muatan haba tentu Fakta Sains
Q = Kuantiti haba yang diperlukan
m = Jisim bahan Bahan Muatan haba tentu
(J kg–1 °C–1)
= Perubahan suhu Badan manusia 3500
Udara 1000
Unit SI bagi muatan haba tentu ialah Aluminium 900
J kg–1 °C–1. Kaca 840
Besi 440
Sebagai contoh, muatan haba tentu bagi Kuprum 390
air ialah 4200 J kg–1 °C–1. Hal ini bermakna Plumbum 130
4200 J tenaga haba diperlukan untuk Merkuri 140
meningkatkan suhu 1 kg air sebanyak 1 °C. Air Batu 2100
Air 4200
Wap air 2000

Antara contoh nilai muatan haba tentu
bagi beberapa bahan.

178 HABA BAB 8 SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4

Aktiviti 8.2

Tujuan: Menghasilkan poster mengenai muatan haba tentu bahan.
Arahan:
1. Bentuk satu kumpulan yang terdiri daripada empat orang murid.
2. Cari maklumat mengenai nilai muatan haba tentu bagi pelbagai bahan yang berbeza.
3. Hasilkan satu poster dan tampalkan di sudut makmal anda.

Aktiviti 8.3

Tujuan: Membandingkan kenaikan suhu beberapa bahan berbeza dengan jisim sama yang
dipanaskan dengan kuantiti haba yang sama.

Radas: Bikar, termometer, jam randik, kaki retort, kasa dawai dan penunu Bunsen.

Bahan: 1 l air dan 1 l parafin. Termometer
Arahan:

1. Isikan dua buah bikar dengan 1 l air dan 1 l parafin 1l 1l
seperti Rajah 8.4. parafin air

2. Panaskan kedua-dua bikar tersebut selama Penunu Bunsen
5 minit dengan nyalaan yang sama. Rajah 8.4 Susunan radas

3. Catatkan bacaan suhu awal bagi kedua-dua bikar.
4. Ambil bacaan suhu akhir kedua-dua

bikar tersebut.
5. Catatkan perbezaan suhu awal dan suhu akhir.

Pemerhatian: Jadual 8.1

Jenis cecair Suhu awal (°C) Suhu akhir (°C) Perbezaan suhu (°C)
1 l air
1 l paraffin

Pentafsiran data:
Bincangkan perubahan kenaikan suhu dengan muatan haba tentu bahan tersebut.

Kesimpulan: Apakah kesimpulan yang anda boleh buat?

Aktiviti 8.4

Tujuan: Membincangkan hubungan antara bahan penebat dan konduktor haba dengan nilai
haba muatan tentunya.

Arahan:

1. Bentuk satu kumpulan yang terdiri daripada empat orang murid.
2. Bincangkan bersama ahli kumpulan anda mengenai hubungan antara bahan penebat dan

konduktor haba dengan nilai muatan haba tentunya.
3. Persembahkan hasil perbincangan anda dalam bentuk persembahan multimedia. 8.2.1

SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 8 HABA 179

8.2.2 Menentukan muatan haba tentu cecair dan pepejal

Eksperimen 8.1

Pernyataan masalah: Berapakah nilai muatan haba tentu suatu cecair?

Tujuan: Menentukan muatan haba tentu suatu cecair (air)

Radas: Pemanas rendam, bikar, termometer, kapas, jam randik, bekalan kuasa a.u 12 V,
kepingan polistirena, pengacau dan neraca elektronik.

Bahan: Air suling.

Prosedur: Pemanas Termometer
rendam Pengacau
1. Timbang jisim suatu bikar kosong dengan
pengacau dan rekodkan sebagai m1. Bikar

2. Isikan bikar tersebut dengan air sehingga Kapas
separuh penuh. Catatkan jisim baru, m2.
Kepingan
3. Balut bikar dengan sedikit kapas dan polistirena
letakkan di atas kepingan polistirena untuk
mengelakkan kehilangan haba Rajah 8.5 Susunan radas
ke persekitaran.

4. Letakkan pemanas rendam dan termometer ke

dalam air seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 8.5.

5. Catatkan suhu awal air, .

6. Hidupkan pemanas rendam serentak dengan jam randik dan kacau air secara berterusan

dengan menggunakan pengacau.
7. Catatkan suhu akhir air maksimum, selepas pemanas rendam dihidupkan selama t saat.
.
8. Kira perubahan suhu,

Pemerhatian:

Jadual 8.2

Jisim bikar kosong, m (kg)
1

Jisim bikar dengan air, m (kg)
2

Jisim air, m2 – m (kg)
1

Suhu awal, (°C)

Suhu akhir, (°C)

Perubahan suhu,
Kuasa pemanas rendam, P (W)

Tempoh pemanas rendam dihidupkan, t (s)

Pentafsiran data:
1. Kirakan tenaga haba yang dibebaskan oleh pemanas rendam,

2. Kirakan tenaga haba yang diterima oleh air,

3. Dengan menganggap tiada kehilangan haba ke persekitaran, haba dibebas = haba diserap,

Maka, muatan haba tentu, J kg–1 °C–1
HABA BAB 8 SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4
Kesimpulan: Apakah muatan haba tentu air?
180

Eksperimen 8.2

Pernyataan masalah: Berapakah nilai muatan haba tentu suatu pepejal?

Tujuan: Menentukan muatan haba tentu suatu pepejal.

Radas: Pemanas rendam, termometer, kapas, neraca elektronik, Termometer
jam randik, bekalan kuasa a.u 12 V dan kepingan polistirena.

Bahan: Bongkah aluminium dan minyak. Bongkah
Prosedur: aluminium

1. Timbang sebuah bongkah aluminium Bekalan Kapas
berbentuk silinder dengan dua rongga kuasa a.u Minyak
dan catatkan jisimnya, m. 12 V

2. Balut bongkah aluminium itu dengan

kapas dan letakkan di atas kepingan Pemanas

polistirena untuk mengelakkan rendam Kepingan polistirena
kehilangan haba ke persekitaran.
Rajah 8.6 Susunan radas
3. Letakkan pemanas rendam ke dalam

salah satu rongga manakala termometer diletakkan dalam rongga yang lain seperti yang

ditunjukkan dalam Rajah 8.6.

4. Masukkan minyak ke dalam kedua-dua rongga bagi memastikan pemanasan yang sekata.

5. Catatkan suhu awal bongkah aluminium, .

6. Hidupkan bekalan kuasa dan mulakan jam randik secara serentak.
7. Matikan bekalan kuasa selepas t saat pemanasan dan catatkan suhu bacaan termometer

tertinggi, .

8. Kira perubahan suhu, .

Pemerhatian: Jadual 8.3
Jisim bongkah aluminium, m (kg)

Suhu awal, (°C)

Suhu akhir, (°C)

Perubahan suhu,
Kuasa pemanas rendam, P (W)
Tempoh pemanas rendam dihidupkan, t (s)

Pentafsiran data:
1. Kirakan tenaga haba yang dibebaskan oleh pemanas rendam,

2. Kirakan tenaga haba yang diterima oleh pepejal aluminium,

3. Dengan menganggap tiada kehilangan haba ke persekitaran, haba dibebas = haba diserap,

Maka, muatan haba tentu, J kg–1 °C–1

Kesimpulan: Apakah muatan haba tentu bongkah aluminium?

SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 8 HABA 8.2.2
181

8.2.3 Aplikasi muatan haba tentu dalam kehidupan dan fenomena semula jadi

Peralatan di rumah

Pemegang diperbuat daripada bahan yang mempunyai muatan
haba tentu yang besar supaya:
• Boleh menyerap kuantiti haba yang tinggi.
• Kenaikan suhu yang rendah.
Oleh itu, pemegang tidak mudah panas dan boleh dipegang dengan
selamat.

Diperbuat daripada bahan yang mempunyai muatan haba
tentu yang kecil supaya:

• Suhu meningkat dengan cepat.

Rajah 8.7 Aplikasi muatan haba tentu dalam kehidupan

Penyejukan enjin kereta Fakta Sains

Dalam enjin kereta, air digunakan sebagai agen Perbezaan sifat fizikal bahan-bahan
penyejuk. Hal ini demikian kerana, muatan haba yang mempunyai muatan haba tentu
tentu air yang tinggi membolehkannya menyerap yang berbeza.
kuantiti haba yang tinggi daripada silinder enjin
tanpa mendidihkan air.

Air sejuk Kecil Muatan Besar
dialirkan haba tentu
melalui Suhu Suhu
blok enjin meningkat Dipanaskan meningkat

Rajah 8.8 Air sebagai agen penyejuk dengan Disejukkan dengan
dalam enjin kereta cepat perlahan
Suhu Contoh
menurun bahan Suhu
dengan menurun
cepat dengan
perlahan
Logam
Air, kayu

182 HABA BAB 8 SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4

Bayu darat dan bayu darat Rajah 8.9 Bayu darat
Bayu darat berlaku pada waktu malam apabila darat
menyejuk dengan lebih cepat berbanding laut kerana
muatan haba tentu darat lebih rendah berbanding laut.

Bayu laut berlaku pada waktu siang apabila matahari
memanaskan permukaan darat dengan lebih cepat
berbanding permukaan laut kerana muatan haba tentu
darat lebih rendah berbanding muatan haba tentu laut.

Rajah 8.10 Bayu laut

Aktiviti 8.5

Tujuan: Membuat folio mengenai aplikasi muatan haba tentu.
Arahan:
1. Bentuk satu kumpulan yang terdiri daripada empat orang murid.
2. Cari maklumat mengenai aplikasi muatan haba tentu dalam kehidupan harian seperti

radiator kereta, peralatan memasak serta fenomena semula jadi seperti kejadian bayu
darat dan bayu laut.
3. Persembahkan hasil dapatan kumpulan anda dalam bentuk folio.

Aktiviti 8.6 STEM

Sebuah rumah mempunyai bumbung yang memainkan peranan penting untuk
memastikan rumah berada dalam keadaaan terlindung daripada kesan panas matahari
dan air hujan. Kebanyakan rumah di kawasan kampung menggunakan atap zink sebagai
bumbung rumah. Namun masalah timbul pada waktu tengah hari kerana peningkatan
suhu mendadak menyebabkan ketidakselesaan kepada penghuni rumah tersebut. Hal ini
demikian kerana zink mempunyai muatan haba tentu yang kecil.

Arahan:

1. Bentuk satu kumpulan yang terdiri daripada enam orang murid.

2. Bincangkan penggunaan teknologi hijau dalam konsep muatan haba tentu untuk
menyelesaikan masalah yang diberikan.

3. Anda perlu membuat lakaran mengenai situasi yang diberikan berserta jalan penyelesaiannya.

Uji Minda 8.2

1. Apakah yang dimaksudkan dengan muatan haba tentu?

2. Terangkan perkaitan antara muatan haba tentu dengan kejadian bayu darat dan bayu laut.
8.2.3

SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 8 HABA 183

8.3 Haba Pendam Tentu
8.3.1 Konsep haba pendam tentu pelakuran dan haba pendam
tentu pengewapan

Haba pendam ialah haba yang diserap atau yang dibebaskan pada suhu tetap semasa
perubahan keadaan jirim suatu bahan. Sebagai contoh, apabila air dipanaskan, suhunya
akan meningkat sehingga 100 °C. Sebaik sahaja air mula mendidih, suhunya akan kekal
malar pada 100 °C walaupun menyerap haba secara berterusan. Haba ini ialah tenaga
yang diperlukan untuk menukarkan air daripada cecair kepada gas.

Oleh sebab haba yang diperlukan untuk perubahan keadaan berlaku tanpa sebarang

kenaikan suhu, haba itu seolah-olah terpendam atau tersembunyi.

Haba diserap

Peleburan Pendidihan

Haba pendam Haba pendam
pelakuran pengewapan

Pembekuan Kondensasi

Pepejal (ais) Cecair (air) Gas (stim)

Haba dibebaskan
Rajah 8.11 Proses perubahan fasa

Ketika berlakunya proses perubahan dari satu fasa ke satu fasa, keadaan zarah
memenuhi ciri-ciri yang dinyatakan dalam Rajah 8.12.

Ciri-ciri perubahan fasa ke fasa

Berlaku pada suhu dan Suhu tetap Haba pendam diperlukan
tekanan tertentu

Rajah 8.12 Ciri-ciri proses perubahan fasa

Haba pendam tentu pelakuran ialah kuantiti haba yang diperlukan untuk mengubah 1 kg
bahan daripada fasa pepejal kepada fasa cecair tanpa perubahan suhu atau sebaliknya.

Haba pendam tentu pengewapan ialah kuantiti haba yang diperlukan untuk mengubah
1 kg bahan daripada fasa cecair kepada fasa gas tanpa perubahan suhu atau sebaliknya.

Formula

Perubahan Haba Unit Haba Perubahan
fasa pendam J kg–1 pendam fasa

daripada tentu tentu daripada
pepejal ke pelakuran pengewapan cecair ke

cecair gas

Rajah 8.13 Persamaan dan perbezaan haba pendam tentu pelakuran dan haba pendam tentu pengewapan

184 HABA BAB 8 SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4

Lengkung Pemanasan dan Penyejukan

Rajah 8.14 menunjukkan lengkung pemanasan bagi satu bahan yang dipanaskan pada

kadar yang tetap.

Suhu CD F
• Keadaan jirim: Cecair

AB • Haba diserap untuk E
meningkatkan tenaga
• Keadaan jirim: kinetik zarah
Pepejal
• Suhu meningkat
• Haba diserap untuk
meningkatkan D

tenaga kinetik DE
zarah
• Suhu meningkat • Keadaan jirim: Cecair dan gas
• Haba diserap untuk memutuskan

sepenuhnya ikatan antara zarah

B C • Suhu tetap

BC EF

• Keadaan jirim: Pepejal dan cecair • Keadaan jirim: Gas
• Haba diserap untuk memutuskan • Haba diserap untuk meningkatkan

sepenuhnya ikatan antara zarah pepejal tenaga kinetik zarah
• Suhu tetap • Suhu meningkat

Masa
A Rajah 8.14 Lengkung pemanasan

Rajah 8.15 pula menunjukkan lengkung penyejukan bagi satu bahan yang disejukkan
pada kadar yang tetap.

Suhu BC EF
A
• Keadaan jirim: Gas dan cecair • Keadaan jirim: Pepejal
• Haba dibebaskan untuk membentuk • Haba dibebaskan untuk menurunkan

daya ikatan antara zarah tenaga kinetik zarah
• Suhu tetap • Suhu menurun

BC DE

AB • Keadaan jirim: Cecair dan pepejal
• Haba dibebaskan untuk membentuk daya ikatan
• Keadaan jirim:
Gas antara zarah
• Suhu tetap
• Haba
dibebaskan DE
untuk
menurunkan CD
tenaga kinetik • Keadaan jirim: Cecair
zarah • Haba dibebaskan untuk menurunkan

• Suhu menurun tenaga kinetik zarah
• Suhu menurun
F
Rajah 8.15 Lengkung penyejukan Masa
8.3.1

SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 8 HABA 185

8.3.2 Menentukan haba pendam tentu pelakuran ais

Eksperimen 8.3

Pernyataan masalah: Apakah nilai haba pendam tentu pelakuran ais?

Tujuan: Menentukan haba pendam tentu pelakuran ais.

Hipotesis: Ais dicairkan oleh haba yang dibebaskan oleh pemanas rendam.

Pemboleh ubah:

Dimanipulasi : Haba yang dibekalkan Pemanas Ais
Bergerak balas : Jisim ais rendam
Dimalarkan : Tempoh pemanasan
Radas : Bekalan kuasa, bikar, pemanas
rendam, corong turas, jam randik,

neraca elektronik dan kaki retort.

Bahan: Ais.

Prosedur: Bekalan kuasa
1. Sediakan susunan radas dan

bahan seperti Rajah 8.16.

2. Reset jisim bikar kosong

A dan B menggunakan Bikar A Bikar B
neraca elektronik kepada bacaan sifar.

3. Sambungkan bekalan kuasa Rajah 8.16 Susunan radas

dengan pemanas rendam pada bikar A sahaja.

4. Bikar B digunakan sebagai kawalan,

iaitu tiada pemanas rendam digunakan.

5. Hidupkan bekalan kuasa.

6. Apabila air mula menitis daripada corong turas pada kadar yang tetap, mulakan

jam randik.

7. Kumpul air yang turun dari corong turas di dalam bikar A dan B.
8. Matikan bekalan kuasa pemanas rendam dan jam randik serentak selepas t saat.

9. Timbang jisim air dalam kedua-dua bikar dengan menggunakan neraca elektronik.

Pemerhatian: Jadual 8.4

Data Nilai diperoleh
Kuasa pemanas rendam, P (W)

Masa pemanasan, t (s)

Jisim air daripada bikar A, mA (g)
Jisim air daripada bikar B, mB (g)
Jisim air dari ais yang melebur oleh pemanas, mA (g)

Pentafsiran data:
1. Kirakan haba pendam tentu pelakuran ais.
2. Mengapakah Set B tidak dibekalkan dengan alat pemanas?
3. Adakah ais atau air yang lebih efektif untuk menyejukkan air panas? Mengapa?

Kesimpulan: Apakah kesimpulan yang anda boleh buat?

8.3.2
186 HABA BAB 8 SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4

8.3.3 Menentukan haba pendam tentu pengewapan air

Eksperimen 8.4

Pernyataan masalah: Apakah nilai haba pendam tentu pengewapan air?

Tujuan: Menentukan nilai haba pendam tentu pengewapan air.

Hipotesis: Haba digunakan untuk menukarkan air kepada wap air.

Radas: Kaki retort, bikar, pemanas rendam, Kaki retort
bekalan kuasa, neraca elektronik dan
jam randik. Pemanas
rendam
Bahan: Air suling.

Prosedur: Bekalan kuasa

1. Susun radas seperti yang ditunjukkan

dalam Rajah 8.17.

2. Masukkan pemanas rendam sepenuhnya

dalam bikar yang berisi air dan letakkan Neraca
di atas neraca elekronik. elektronik
3. Hidupkan pemanas rendam untuk

memanaskan air sehingga takat didihnya. Rajah 8.17 Susunan radas

4. Apabila air mula mendidih pada kadar m
1
yang tetap, rekodkan bacaan neraca elektronik, dan mulakan jam randik. m2.
Selepas pemanasan selama t saat, hentikan jam jisim terakhir
5. randik dan rekodkan air,

Pemerhatian: Jadual 8.5

Data Nilai diperoleh

Kuasa pemanas rendam, P (W)

Masa pemanasan, t (s)

Jisim air apabila semua mula mendidih, m1 (g)
Jisim air selepas pemanasan, m2 (g)

Jisim air yang meruap, 1 2 (g)

Pentafsiran data:
1. Kirakan haba pendam tentu pengewapan air.
2. Mengapakah pemanas rendam mesti dimasukkan sepenuhnya ke dalam air semasa

eksperimen dijalankan?
3. Kesan melecur daripada wap air lebih teruk berbanding air mendidih. Mengapa?

Kesimpulan: Apakah kesimpulan yang anda boleh buat?

SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 8 HABA 8.3.3
187

8.3.4 Perbandingan haba pendam tentu pelakuran dan haba pendam
tentu pengewapan

• Pepejal mula melebur. • Cecair mula mendidih.
• Haba pendam tentu • Haba pendam tentu

pelakuran diserap pengewapan diserap
oleh pepejal untuk oleh zarah cecair untuk
memutuskan ikatan memperoleh tenaga
antara zarah. kinetik yang lebih banyak
• Zarah bergerak bebas dan bergerak dengan
apabila keadaan lebih pantas.
fizikal berubah. • Tenaga haba yang
• Tenaga kinetik zarah diperoleh membolehkan
tidak berubah dan zarah-zarah dapat
suhu adalah tetap. mengatasi daya tarikan
antara molekul dan
Suhu terbebas sebagai gas
dan suhu adalah tetap.

F

Gas

Takat D E
didih
B C Cecair Cecair + gas
Takat Pepejal +
lebur A cecair

Pepejal

Masa

Peleburan t1 Pendidihan t2
bermula Peleburan bermula Pendidihan
lengkap lengkap

Rajah 8.18 Graf suhu melawan masa pemanasan 8.3.4

188 HABA BAB 8 SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4

8.3.5 Aplikasi haba pendam tentu dalam kehidupan harian

• Minuman boleh disejukkan dengan menambahkan
beberapa ketulan ais.

• Hal ini demikian kerana apabila ais mencair, haba
pendam pelakuran diserap daripada minuman.

• Kuantiti haba diperlukan untuk menukarkan
beberapa ketulan ais kepada cecair.

• Suhu ais tidak berubah namun suhu
minuman menurun.

• Kotak polistirena digunakan untuk mengekalkan
kesegaran ikan.

• Kotak polistirena menghalang penyerapan haba
daripada persekitaran.

• Ais digunakan bagi menyejukan bahan di dalam
kotak dan menyerap haba pendam pelakuran
ketika proses pencairan berlaku.

• Kuantiti haba yang besar diperlukan untuk
menukarkan air kepada stim.

• Dengan menggunakan prinsip keabadian tenaga,
kuantiti haba yang besar dibebaskan apabila stim
terkondensasi menjadi air.

• Makanan seperti ikan, pau dan kek menerima
kuantiti tenaga haba yang besar apabila haba
pendam pengewapan stim dibebaskan daripada
stim yang terkondensasi.

• Peluh akan dikeluarkan oleh badan kita dengan
tujuan menyejukkan badan apabila kita melakukan
aktiviti-aktiviti berat.

• Hal ini kerana apabila peluh tersejat, haba dari
badan kita akan dibebaskan.

• Keadaan ini akan menyebabkan suhu badan
kita menurun.

SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 8 HABA 189

Aktiviti 8.7

Tujuan: Mengkaji aplikasi haba pendam tentu dalam kehidupan harian.
Arahan:
1. Bentuk satu kumpulan yang terdiri daripada empat orang murid.
2. Setiap kumpulan diminta mencari maklumat serta mengkaji bagaimana konsep haba

pendam tentu diaplikasikan dalam kehidupan harian seperti:
(a) Sistem penyejukan dalam peti sejuk
(b) Menurunkan suhu badan dengan kain basah
(c) Wap air boleh menyebabkan kulit melecur
3. Laporkan kajian anda dalam bentuk persembahan multimedia.

Uji Minda 8.3

1. Nyatakan perbezaan haba pendam tentu pelakuran dan haba pendam tentu pengewapan
dari segi ikatan antara zarah.

8.3.5
190 HABA BAB 8 SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4

SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4 BAB 8 HABA HABA Rumusan

Keseimbangan Terma Haba Pendam Tentu

Konsep Aplikasi Jenis Kegunaan

• Pemindahan • Cerek elektrik • Haba pendam • Penyejukkan
haba berlaku tentu pelakuran minuman
lebih banyak • Termometer
daripada objek • Haba pendam • Kotak
yang panas ke • Pemanasan tentu polistirena
objek yang lebih susu sejuk pengewapan
sejuk berbanding • Perpeluhan
dari objek sejuk
ke objek yang Muatan Haba Tentu
lebih panas
Konsep Aplikasi Kuiz
• Kadar Pantas 8
pemindahan • Kuantiti haba • Penyejukan
haba sama yang diperlukan enjin kereta Boleh
apabila objek untuk dicapai pada
mencapai menaikkan • Bayu darat dan 11/7/2019.
keseimbangan suhu 1 bayu laut
terma kg bahan
sebanyak 1 oC • Peralatan
• Suhu kedua-dua atau 1 K dapur
objek adalah
sama

191

Refleksi Kendiri

Pada akhir bab ini, murid dapat mempelajari:

8.1 Keseimbangan Terma
Menjelaskan dengan contoh mengenai keseimbangan terma.

Menerangkan aplikasi keseimbangan terma dalam kehidupan.

8.2 Muatan Haba Tentu
Memerihalkan muatan haba tentu.

Menjalankan eksperimen untuk menentukan muatan haba tentu cecair dan pepejal.
Berkomunikasi tentang aplikasi muatan haba tentu dalam kehidupan dan fenomena
semula jadi.
8.3 Haba Pendam Tentu
Memerihalkan haba pendam pelakuran dan haba pendam pengewapan.

Menjalankan eksperimen untuk menentukan haba pendam tentu pelakuran air.

Menjalankan eksperimen untuk menentukan haba pendam tentu pengewapan air.
Membandingkan haba pendam tentu pelakuran dan haba pendam tentu pengewapan bagi
satu bahan dari segi ikatan secara molekul.
Berkomunikasi tentang aplikasi haba pendam tentu dalam kehidupan harian.

Penilaian Sumatif 8

1. Hitungkan jumlah haba yang mesti dipindahkan kepada blok logam yang berjisim 2 kg untuk
meningkatkan suhu dari 30 oC kepada 70 oC.

(Muatan haba tentu logam = 500 J kg–1 oC–1)

2. 0.2 kg air pada suhu 100 oC dicampur dengan 0.25 kg air pada suhu 10 oC. Berapakah suhu
akhir campuran tersebut?

3. Berapakah tenaga haba yang dibebaskan dari 4.0 kg air pada 20 oC untuk menghasilkan ais
pada 0 oC?

(Muatan haba tentu air = 4.2 × 103 J kg–1 oC–1, haba pendam tentu pelakuran ais = 3.34 × 105 J kg–1)

4. Sebuah blok pepejal 0.5 kg dipanaskan oleh pemanas rendam 100 W. Graf menunjukkan
perubahan suhu dengan masa. Hitungkan haba pendam tentu pelakuran pepejal itu.

Suhu (oC)

100 Masa (s) Jawapan
Bab 8
80 Boleh
60 dicapai pada
11/7/2019.
40
SAINS TAMBAHAN TINGKATAN 4
20
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 10001100

192 HABA BAB 8