หนังสือเรียน ธรรมะภาคภาษาอังกฤษ Noble Eightfold Path

Dhamma in English 000 261 P a g e | 50

10.^ "Culavedalla S".
11.^ Bhikkhu Bodhi. "The Noble Eightfold Path: The Way to the End of

Suffering". Access to Insight. Retrieved 10 July 2010.
12.^ Rahula 46
13.^ a b c Bhikkhu Bodhi. "The Noble Eightfold Path: The Way to the End

of Suffering". Buddhist Publication Society. Retrieved 6 May 2008.
14.^ a b c d e f g h i j k Thanissaro Bhikkhu. "Maha-cattarisaka Sutta".

Access to Insight. Retrieved 6 May 2008.
15.^ a b "Madhyama Agama, Taisho Tripitaka Vol. 1, No. 26, sutra 189 (

中阿含雙品 聖道經第三)". Cbeta. Retrieved 27 October 2008.

16.^ Bhikkhu Ñanamoli & Thanissaro Bhikkhu. "The Discourse on Right
View: The Sammaditthi Sutta and its Commentary". Buddhist
Publication Society. Retrieved6 May 2008.

17.^ "Madhyama Agama, Taisho Tripitaka Vol. 1, No. 26, Sutra 9 (中阿
含七法品七車經第九)". Cbeta. Retrieved 27 October 2008.

18.^ Fuller 2005, p. i.
19.^ a b c d e f g h Thanissaro Bhikkhu. "Saccavibhanga Sutta". Access to

Insight. Retrieved 6 May 2008.
20.^ a b Piyadassi Thera. "Saccavibhanga Sutta". Access to Insight.

Retrieved 6 May2008.
21.^ a b c d e Thanissaro Bhikkhu. "Magga-vibhanga Sutta". Access to

Insight. Retrieved 6 May 2008.
22.^ "Madhyama Agama, Taisho Tripitaka Vol. 1, No. 26, sutra 31 (分別

聖諦經第十一)". Cbeta. Retrieved 27 October 2008.

23.^ "Taisho Tripitaka Vol. 1, No. 32, Page 814". Cbeta. Retrieved 27
October 2008.

24.^ Thanissaro Bhikkhu. "The four noble truths". Access to Insight.
Retrieved 6 May 2008.

25.^ Bhikkhu Ñanamoli & Thanissaro Bhikkhu. "The Discourse on Right
View: The Sammaditthi Sutta and its Commentary". Buddhist
Publication Society. Retrieved6 May 2008.

26.^ Thanissaro Bhikkhu. "Avijja Sutta". Access to Insight. Retrieved 6
May 2008.

27.^ Thanissaro Bhikkhu. "Micchatta Sutta". Access to Insight.
Retrieved 6 May2008.

28.^ "Dutthatthaka Sutta". Access to Insight. Retrieved 16
November 2008.

29.^ "Alagaddupama Sutta: The Snake Simile".
30.^ Bodhi. "From Views to Vision". Access to Insight. Retrieved 16

November2008.

51 | P a g e Dhamma in English 000 261

31.^ a b c d e f g "Madhyama Agama, Taisho Tripitaka Vol. 1, No. 26, sutra
31 (分別聖諦經第十一)". Cbeta. Retrieved 28 October 2008.

32.^ a b c d e f g "Taisho Tripitaka Vol. 1, No. 32, Page 814". Cbeta.
Retrieved 28 October 2008.

33.^ Thanissaro Bhikkhu. "Magga-vibhanga Sutta". Access to Insight.
Retrieved 6 May 2008.

34.^ Thanissaro Bhikkhu. "Samaññaphala Sutta - The Fruits of the
Contemplative Life". Access to Insight. Retrieved 6 May 2008.

35.^ Thanissaro Bhikkhu. "Kevatta (Kevaddha)Sutta - To Kevatta".
Access to Insight. Retrieved 6 May 2008.

36.^ Thanissaro Bhikkhu. "Cunda Kammaraputta Sutta - To Cunda the
Silversmith". Access to Insight. Retrieved 6 May 2008.

37.^ "Taisho Tripitaka Vol. 1, No. 1, Page 101, Sutra 24 – the Kevaddha
Sutra (第三分堅固經第五)". Cbeta. Retrieved 28 October 2008.

38.^ Thanissaro Bhikkhu. "Abhaya Sutta". Access to Insight. Retrieved 6
May 2008.

39.^ "Taisho Tripitaka Vol. 2, No. 99, Sutra 711". Cbeta. Retrieved 28
October2008.

40.^ Thanissaro Bhikkhu. "Cunda Kammaraputta Sutta". Access to
Insight. Retrieved 6 May 2008.

41.^ Thanissaro Bhikkhu. "Samaññaphala Sutta". Access to Insight.
Retrieved 6 May2008.

42.^ Thanissaro Bhikkhu. "Kevatta (Kevaddha) Sutta". Access to Insight.
Retrieved6 May 2008.

43.^ a b Right Livelihood, The Buddhist Centre: a triratna buddhist
community space

44.^ Buddhism and Wealth: Defining 'Right Livelihood', Huff Post, 16
March 2011

45.^ Thanissaro Bhikkhu. "Vanijja Sutta". Access to Insight. Retrieved 6
May 2008.

46.^ Robert Bogoda. "A Simple Guide to Life". Buddhist Publication
Society. Retrieved 6 May 2008.

47.^ Robert Bogoda. "Two Dialogues on Dhamma". Buddhist
Publication Society. Retrieved 6 May 2008.

48.^ Thanissaro Bhikkhu. "Magga-vibhanga Sutta". Access to Insight.
Retrieved 6 May 2008.

49.^ Ambapālisuttaṃ
50.^ Bodhi 1998
51.^ Thanissaro Bhikkhu. "Magga-vibhanga Sutta". Access to Insight.

Retrieved 6 May 2008.

Dhamma in English 000 261 P a g e | 52

52.^ "Taisho Tripitaka Vol. 2, No. 99, Sutra 785". Cbeta. Retrieved 28
October2008.

53.^ Ajahn Brahmavamso. "Deep Insight". BuddhaSasana. Retrieved 23
March2009.

54.^ a b Watson 2001
55.^ Gil Fronsdal. The Dhammapada: A New Translation of the Buddhist

Classic with Annotations. Shambhala Publications, Inc. Retrieved 14
July 2009.
56.^ Audio / Audio Source

Sources

Primary sources

• Allan, John (2008). The Eightfold Path. Retrieved 2008-03-06 from
"BuddhaNet" at http://www.buddhanet.net/e-learning/8foldpath.htm.

• Bhikkhu Bodhi. The Noble Eightfold Path: The Way to the End of
Suffering. Retrieved 4 July 2006.

• Bogoda, Robert (1994). A Simple Guide to Life (Wheel No. 397/398).
Kandy: BPS. Retrieved 2008-02-04 from "Access to Insight" (1996)
athttp://www.accesstoinsight.org/lib/authors/bogoda/wheel397.html.

• Carter, John Ross and Palihawadana, Mahinda; tr. Buddhism: The
Dhammapada. New York: History Book Club, 1992.

• Harderwijk, Rudy. A View on Buddhism: Mind and Mental Factors.
Retrieved 4 July 2006.

• Ñanamoli Thera (tr.) & Bhikkhu Bodhi (ed., rev.) (1991). The
Discourse on Right View: The Sammaditthi Sutta and its
Commentary (The Wheel Publication No. 377/379; includes
translations of MN 9 and the associated commentary from
the Papañcasudani). Kandy: Buddhist Publication Society. Retrieved
22 September 2007 from "Access to Insight" (1994)
at http://www.accesstoinsight.org/lib/authors/nanamoli/wheel377.html
.

• Nyanasobhano, Bhikkhu (1989). Two Dialogues on Dhamma (Wheel
No. 363/364). Kandy: BPS. Retrieved 2008-02-04 from "Access to
Insight" (2005)
athttp://www.accesstoinsight.org/lib/authors/price/wheel363.html.

• Rahula, Walpola. What the Buddha Taught. New York: Grove Press,
1974. ISBN 0-8021-3031-3.

• Rewata Dhamma. The First Discourse of the Buddha. Somerville,
Massachusetts: Wisdom Publications, 1997. ISBN 0-86171-104-1.

53 | P a g e Dhamma in English 000 261

• Snelling, John. The Buddhist Handbook: A Complete Guide to
Buddhist Schools, Teaching, Practice, and History. Rochester: Inner
Traditions, 1991. ISBN.

• Sri Lanka Buddha Jayanti Tipitaka Series (SLTP)
(n.d.). Avijjāvaggo (SN 44 [Sinhalese ed.], ch. 1, in Pali). Retrieved on
16 July 2007 from "Mettanet - Lanka"
at:http://metta.lk/tipitaka/2Sutta-Pitaka/3Samyutta-
Nikaya/Samyutta5/44-Magga-Samyutta/01-Avijjavaggo-p.html.

• Thanissaro Bhikkhu; tr. Magga-vibhanga Sutta: An Analysis of the
Path (SN 45.8), 1996. Retrieved 25 June 2006 from "Access to
Insight"
athttp://www.accesstoinsight.org/tipitaka/sn/sn45/sn45.008.than.html.

• Thanissaro Bhikkhu. Abhaya Sutta: To Prince Abhaya (On Right
Speech) (MN 58); 1997a. Retrieved 20 July 2007 from "Access to
Insight"
athttp://www.accesstoinsight.org/tipitaka/mn/mn.058.than.html.

• Thanissaro Bhikkhu. Avijja Sutta: Ignorance (SN 45.1); 1997f.
Retrieved 2008-02-04 from "Access to Insight"
athttp://www.accesstoinsight.org/tipitaka/sn/sn45/sn45.001.than.html.

• Thanissaro Bhikkhu. Cunda Kammaraputta Sutta: To Cunda the
Silversmith (AN 10.176); 1997b. Retrieved 19 July 2007 from "Access
to Insight"
athttp://www.accesstoinsight.org/tipitaka/an/an10/an10.176.than.html.

• Thanissaro Bhikkhu. Kevatta (Kevaddha) Sutta: To Kevatta (DN 11);
1997c. Retrieved 19 July 2007 from "Access to Insight"
athttp://www.accesstoinsight.org/tipitaka/dn/dn.11.0.than.html.

• Thanissaro Bhikkhu. Maha-cattarisaka Sutta: The Great
Forty (MN 117); 1997d. Retrieved 2 October 2006 from "Access to
Insight"
athttp://www.accesstoinsight.org/tipitaka/mn/mn.117.than.html.

• Thanissaro Bhikkhu. Samaññaphala Sutta: The Fruits of the
Contemplative Life (DN 2); 1997e. Retrieved 19 July 2007 from
"Access to Insight"
athttp://www.accesstoinsight.org/tipitaka/dn/dn.02.0.than.html.

• Thanissaro Bhikkhu. Canki Sutta: With Canki (excerpt) (MN 95);
1999. Retrieved 20 July 2007 from "Access to Insight"
athttp://www.accesstoinsight.org/tipitaka/mn/mn.095x.than.html.

• Thanissaro Bhikkhu. Maha-satipatthana Sutta: The Great Frames of
Reference (DN 22); 2000. Retrieved 18 July 2007 from "Access to
Insight"
athttp://www.accesstoinsight.org/tipitaka/dn/dn.22.0.than.html.

Dhamma in English 000 261 P a g e | 54

• Thanissaro Bhikkhu. Vanijja Sutta: Business (Wrong
Livelihood) (AN 5.177); 2001. Retrieved 2 October 2006 from
"Access to Insight"
athttp://www.accesstoinsight.org/tipitaka/an/an05/an05.177.than.html.

• Thanissaro Bhikkhu. Micchatta Sutta: Wrongness (AN 10.103); 2004.
Retrieved 2008-02-04 from "Access to Insight"
athttp://www.accesstoinsight.org/tipitaka/an/an10/an10.103.than.html.

• Thanissaro Bhikkhu. Saccavibhanga Sutta: An Analysis of the
Truths (MN 141); 2005. Retrieved 18 July 2007 from "Access to
Insight"
athttp://www.accesstoinsight.org/tipitaka/mn/mn.141.than.html.

• Watson, Gay. Buddhism Meets Western Science. Retrieved 12 June
2012.

Secondary sources

Bucknell, Rod (1984), "The Buddhist to Liberation: An Analysis of
the Listing of Stages", The Journal of the International Association of
Buddhist Studies, Volume 7, 1984, Number 2

Fuller, Paul (2005), The Notion of Ditthi in Theravada Buddhism,
RoutledgeCurzon

Vetter, Tilmann (1988), The Ideas and Meditative Practices of Early
Buddhism, BRILL

55 | P a g e Dhamma in English 000 261

Appendix

Buddhist Dictionary

English-Thai

Abandon A
Abandonment ก. สละ ; ละทงิ้ ; ละ ; จาคะ.
Abiding น. การสละ ; การละ ; จาคะ ; การบรจิ าค ; ปหานะ.
Absolute truth
Accomplishment น. วหิ ารธรรม.
Accompanied by
Adaptability น. ความจรงิ แท ้ ; ปรมัตถสจั จะ ;ความจรงิ สงู สดุ .

Admonition น. อทิ ธบิ าท.
Adultery ก. สหคต.
Aeon
Adherence to habits and น. ทาตัวใหเ้ ขา้ กบั ผอู ้ นื่ ได ้ ; สมานัตตตา ; ดัดแปลง
practices
Ahimsa ตวั เองได.้

All-Enlightened One น. โอวาท ; คาสงั่ สอน ; คาสอน.
Alms น. ประพฤตผิ ดิ ในกาม ; กาเมสมุ จิ ฉาจาร.
Annihilationist น. กัป ; กลั ป์ ; อายขุ องโลก

Arrogance น. สลี พั พตปรามาส.
Assuming
Attachment น. อหงิ สา ; ไมเ่ บยี ดเบยี น ; ตรงกบั ภาษาองั กฤษ
Attendant วา่ non-violence ; non-injury.
Attention
น. พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ .
Attentiveness
Atthasila น. ทานวตั ถุ ; ภกิ ษา ; สงิ่ ทพ่ี งึ ให ้
Audible object ว. ผถู ้ อื วา่ ตายแลว้ ขาดสญู ไมเ่ กดิ อกี ; อจุ เฉทวา
Austerities ทะ ; อจุ เฉททฐิ .ิ
Avarice น. อตมิ านะ ; ดหู มน่ิ ผอู ้ น่ื .

Aversion น. อปุ ทาน.

น. ความยดึ มน่ั ; ความติด ; อปุ าทาน ; อภสิ มยั .

ว. ผคู ้ อยดแู ล ; ผอู ้ ปุ ฐาก ; ศษิ ย.์
น. อปุ ัฏฐาน ; อปุ ฐาก ; พยาบาล ; ความเอาใจใส่ ; จติ
ตะ ; มนสกิ าระ.
น. ความเอาใจใส่ ; สติ ; ความมสี ต.ิ
น. อฏั ฐศลี ; ศลี 8.

น. สทั กะ หรอื เสยี ง.

น. ตบะ ; การทรมานตวั อยา่ งเครง่ เครยี ดแบบฤษี ; พรต.
น. โลภในทรัพย์ ; อยากเก็บทรัพยไ์ ว ้ ; ตระหน;ี่
มจั ฉรยิ ะ ; มจั เฉระ.

น. อคต.ิ

Dhamma in English 000 261 P a g e | 56

Avoidance น. งดเวน้ ; วริ ติ ; วริ ัติ ; สงั วร.

Bad B
Banishment
Bases of Mindfulness น. บาป ; เลว.
Bashfulness น. บัพพาชนียกรรม
Basis of Success น. สติปัฏฐาน ; ทีต่ ัง้ แห่งสติ ; สตใิ นการเรียนรู.้
น. ละอาย ; ลชั ชา ; หิริ.
Becoming น. อิทธบิ าท ; บาทเบ้อื งแห่งความสาเรจ็ ; คุณธรรมที่ใหบ้ รรลุ
Beings ความสาเร็จ.
Benevolence น. ภพ ; กลายเป็น.
Birth-stories น. สัตวท์ ั้งหลาย.
Blessed One น. บาเพญ็ ประโยชน์ ; อัตถจริยา.
Bodhi น. เร่ืองราวที่พระพุทธเจ้าเสวยพระชาติต่าง ๆ
Bodhisattva น. พระผู้มพี ระภาค.
Bodily น. โพธิ ; ตรัสรู้.
Bowl or alms – bowl น. พระโพธสิ ตั ว์ ; ทา่ นผูจ้ ะได้ตรสั รู้.
Brahmin ว. ทางกาย ; กายกิ ะ
Buddha น. บาตร ; เคร่อื งใส่อาหารประจาตวั ของภกิ ษุสามเณร ; ทานวัตถ.ุ
Buddhism น. พราหมณ์.
Buddhist น. พระพทุ ธเจ้า.
Buoyancy น. พทุ ธศาสนา.
น. พทุ ธศาสนกิ ชน.
Calmed One น. ความเบา ; ลหุตา ; เบาบาง.
Canker
Canon C
Carelessness
Carnalities น. พระมณุ ี
Caste น. อาสวะ
Cause of Suffering น. คัมภีร์ศาสนา ; พระคัมภรี ์ ; ปฎิ ก ; ตะกรา้ .
Cessation of Suffering น. ความประมาท ; ปมาทะ ; ความไมส่ นใจ.
Character น. อามิส.
Charity น. วรรณะ ; ชัน้ ของบุคคล ; ชนช้ัน.
Clairaudience น. เหตุแหง่ ทกุ ข์ ; สมุทยั .
Clairvoyance น. ความดับทกุ ข์ ; ทุกขนิโรธ ; ไมม่ หี รือยุติทุกข.์
น. จริต ; นสิ สยั ; ลกั ษณะ ; ลักษณะทา่ ทาง.
น. ทาน ; การใหท้ าน ; การอนเุ คราะห์ ; จาคะ.
น. หูทพิ ย์ ; ทพิ ยโสต.
น. ตาทพิ ย์ ; ทพิ ยจักษ.ุ

57 | P a g e Dhamma in English 000 261

Clan น. วงศ์ ; เผา่ พนั ธ์ุ ; ตระกูล.
Coefficients of น. หมายความว่า สังขาร ในขันธ์ 5 เป็นนามธรรม
consciousness แต่ vitiation ตรงกบั สังขาร เพราะสังขาร หมายถึง เจตนา ,
ความจงใจ.
Cognizable น. อารมณท์ ่ีรู้ได้ดว้ ยใจ ; ธมั มารมณ์.
Cohesion น. อาโปธาตุ
Common characteristics น.สามญั ญลักษณะ ; ลกั ษณะท่วั ไปแก่สงั ขาร เป็นสิง่ ทปี่ ัจจัยปรงุ
แตง่ ทั้งปวง คือ ความไม่เทย่ี ง ; ทนอยไู่ ม่ได้ ; ไม่ใชต่ ัวตน.
Compassion น. กรุณา ; ความคดิ ท่ีจะชว่ ยให้พ้นทุกข.์
Compassionate ว. ผูม้ ีใจกรณุ า.
Comprehension น. ความรู้ตวั ; สัมปชญั ญะ, มกั เติมคาวา่ clear เป็น clear
comprehension ; ปริญญา.
Conceit น. มานะ ; ถอื ตัว.
Concentration น. สมาธิ ; เพง่ ไปทจ่ี ุดใดจุดหน่งึ .
Concentration – น. สมาธิภาวนา ; เจรญิ สมาธิ ; ทาสมาธใิ ห้เกิดมีขึน้ ; สมถภาวนา.
development
Concept น. บัญญตั .ิ
Conquest น. ชยั ; ชัยชนะ ; วิชยั .
Conscious –maintainer ว. ผู้ยืนยันวา่ ตายไปแล้ว ยงั มีสัญญา ; สญั ญีวาทะ.
Consciousness น. ความรู้สึกอารมณ์ ; วิญญาณ ; รสู้ ึกในอารมณ์
Consequence น. ผล; วบิ าก ; ผลลัพธ.์
Contemplation น. เพง่ พจิ ารณา ; อนปุ ัสสนา.
น. กายานปุ สั สนา.
Contemplation of the body น. อติมานะ ; ดูหม่ินผู้อื่น ; การดูแคลน.
น. สันโดษ ; ความยินดี ด้วยของของตน ; สนั ตษุ ฐี.
Contempt น. สมมติสจั จะ ; ความจรงิ โดยสมมติข้นึ .
Contentment น. อาวัตต์ เปล่ยี นศาสนา ; กลบั ใจ ;
Conventional น.ทีป่ ระชุมสังคายนา ; สังคายนา ; สังคติ ิ
Conversion น. หมวดสอบ.
Council น. โลภ ; อภชิ ฌา.
Couplet น. ตณั หา ; ทะยานอยาก.
Covetousness น. วิภวตณั หา ; ความอยาก ไม่มี ไมเ่ ปน็ อยากให้พน้ ไปเสีย.
Craving น. ความอยากมีอยากเปน็ ; มกั พดู ว่าภวตัณหา.
Craving for annihilation น. กามตณั หา ; ทะยานออกในกาม.
Craving for existence น. วหิ งิ สา.
Craving for sensuality.
Cruelty

Dhamma in English 000 261 P a g e | 58

Danger D
Decay
Defilement น. อนั ตราย.
Defilement of action น. ชรา ; ความแก่ ; ความทรุดโทรม ; ชะตา.
Delusion น. กิเลส ; เครอ่ื งเศร้าหมอง.
Despair น. ความเศร้าหมองในการกระทา ; กรรมกิเลส.
Destinations น. หลง ; โมหะ.
Detachment น. ความคบั แคน้ ใจ ; อุปายาส ; ความผดิ หวงั .
Development น. คติ
Dhamma น. อนปุ าทาน ; ความไม่ยดึ ถอื ; ความไม่ยึดม่ันถือม่นั ; วิราคะ.
Dharma น. ทาให้เจรญิ ; ทาใหเ้ กดิ มีข้ึน ; ภาวนา.
Disciple น. ธัมมะ เขียนข้นึ ตามภาษาบาล.ี
Discipline น. ธรรมะ เขยี นขนึ้ ในภาษาสันสกฤต.
Distilled น. สาวก ; ศิษย.์
Doctrine น. ศลี ; วนิ ัย .
Donation น. สุรา ; น้าเมาที่กลนั่ ; เหลา้ .
Donor น. คาสอน ; อนศุ าสนี ; สาสนะ ; ศาสนา ; ปาพจน์.
Duty น. ทาน ; บริจาค ; ให้ .
ว. ทายกะ ; ผู้ให้ ; ผู้บรจิ าค ; ผ้มู อง.
Ear น. กจิ .
Eel-wriggler
E
Effort
Elder น. โสตะ.
Endurance ว. อมราวิกเขปกิ ะ ; ผู้มคี วามเห็นชัดส่ายเหมอื นปลาไหล ไม่กลา้
Enjoyment ยนื ยันอะไรลงไป พดู วกวนกลัวผิดตลอด.
Enlightened One น. เพยี ร ; พยายาม ; วิริยะ ; วายามะ.
Enlightenment น. เถระ.
Equanimity น. อดทน ; ขันติ ; อธิวาสนะ.
eternalize น. เสวย ; บรโิ ภค.
น. ท่านผ้ตู รสั รู้ ; พทุ ธะ ; พระพุทธเจ้า.
Exalted One น. ตรัสรู้ ; โพธิ ; อภิสมั โพธิ.
Extensionist น. วางเฉย ; อเุ บกขา.
ว. เห็นวา่ สง่ิ ทั้งหลายเปน็ ของเทีย่ งย่ังยนื ; สสั สตวาทะ ; สสั สต
วาที ;ผมู้ สี สั สตทฐิ ิ.
น. พระผมู้ ีพระภาค (ภควา)
ว. อนั ตานนั ติกะ ; มคี วามเห็นเก่ียวกับโลก มที ส่ี ดุ บ้าง ไมม่ ีทสี่ ดุ
บา้ ง .

59 | P a g e Dhamma in English 000 261

Fading of lust F
Faith
น. วริ าคะ.
Favorable น. ความเช่อื ถอื ; ศรทั ธา ; พุทธศาสนากล่าวถึง ศรัทธาไว้ทใี่ ด
Feeling สอนให้ปัญญามกี ากับในทน่ี ้นั ด้วยเสมอมา.
Feeling shame น. สัปปายะ
Fermented liquor น. ความรูส้ กึ ; หมายถึงเวทนาได้ ;โดยทัว่ ไป เวทนาใช้ sensation.
Fetter ว. ร้สู กึ ละอาย ; ลชั ชี ; ละอาย.
Five precepts น. เมรัย ; น้าเมาทห่ี มักหรือดอง ; เหล้า.
Forbearance น. สญั โญชน์ ; สงั โยชน์ ; เครอื่ งผูกคือกิเลส.
Forest – dweller. น. ปญั จศีล ; เบญจศีล ; ศลี 5.
Fortuitous Originist น. อดทน ; ขันต.ิ
ว. อรญั ญวาสี ; ผู้อยู่ปา่ .
Fortuitous talk ว. อธจิ จสมปุ ปนั นิกะ ; มีความเห็นว่าสิง่ ต่าง ๆ เกดิ ขึ้นเองโดยไมม่ ี
Freedom เหตุ ปจั จัยอย่างใด.
Fruition น.พูดไร้สาระ ; พดู เหลวไหล ; สมั ผัปปลาปะ ; พูดเหลวแหลก.
Full moon, Full moon น. วิมุติ
day. น. ผล ; วบิ าก .
Full trance น. วนั ปุณณมี ; วนั พระจันทร์เพญ็ ; วันเพญ็ ; วันพระจันทรเ์ ตม็
ดวง ;วนั บุณม.ี
Generosity น. อัปปนาสมาธิ ; ฌาน ; เขา้ ฌาน.
Gift.
Giving G
god
Grateful. น. ความเอ้ือเฟอ้ื เผือ่ แผ่ ; คดิ อนุเคราะห์ ; มีจติ เอื้ออารี ; จาคะ.
Gratefulness น. จาคะ ; ทาน ; ทานวัตถุ ; ของขวัญ.
Gratitude น. ให้ ; ทาน; ใหท้ าน.
Great renunciation น. เทวดา.
ว. กตัญญู ; ผ้รู คู้ ุณที่ผอู้ น่ื ทาไว้ ; กตญั ญ.ู
Greed น. กตญั ญู ; กตญั ญตู า ; ความรู้คณุ ทผ่ี ู้อืน่ ทาไว้ ; กตัญญกู ตเวท.ี
Greediness น. กตัญญู ; กตัญญุตา ; ความรูค้ ุณท่ผี ู้อื่นทาไว.้
Greedy น.มหาภิเนษกรมณ์ ; ออกเพ่ือคณุ อันยิ่งใหญ่ ; เสด็จออก
Grief ผนวช ; การละทงิ้ ทีย่ งิ่ ใหญ.่
น. โลภะ ; อจิ ฉา ;ความอยากได้ ; อิจฉาไม่ใชค่ วามริษยา.
น. มหจิ ฉตา ; ปรารถนามาก ; โลภมาก ; อยากใหญ.่
ว. ผ้ลู โมบ ; ผู้ท่โี ลภ ; คนโลภ.
น. ความเศร้า ; ความโศก ; โสกะ ; โทมนสั .

H

Dhamma in English 000 261 P a g e | 60

Happiness น. สุขา.
Harsh speech น. พูดคาหยาบ ; ผรุสวาจา.
Hatred น. โกรธ ; เกลยี ด ; โกธ ; โทสะ.
Hereafter. น. ปรโลก ; โลกหน้า.
Higher knowledge น. อภญิ ญา ; ความรยู้ ่งิ ; ความรู้ชั้นสูง ; อภปิ ัญญา
Hindrance น. นวิ รณห์ รือนีวรณ์ ;ธรรมอนั กนั จติ มบิ รรลุซงึ่ ความดี.
Homeless life น. อนาคาริยะ ; พรหมจรรย์ ; ชวี ติ นักบวช ; การครองชีวิตแบบไม่
มีครอบครวั ออกบวช ; ชีวติ อนาคาริก.
Householder ว. ผ้คู รองเรอื น ; คฤหบดี ; คฤหัสถ์.
Human being น. มนุษย์ ; สิง่ มชี วี ติ .
Humility น. ความออ่ นน้อม ; ความถ่อมตน.
Hymn น. คาถา ; คีตะ ; บทสวด ; บทสรรเสรญิ ; บทท่รี ้องในโบสถ์.

Ignorance I
Impermanence
Impermanent น. อวชิ ชา ; ความไมร่ ู้ ; ไดแ้ ก่ความไมร่ ู้ ในอรยิ สจั จท์ ้งั 4
Infinity of space น. ความไมย่ ง่ั ยนื ; ความไมเ่ ท่ียง ; อนจิ จตา ; อนิจจัง.
Inner sphere of sense ว. ไม่เทย่ี ง ; อนจิ จัง ; อนจิ จะ.
Insight น. อากาสามัญอายตนะ.
Insight – development น. อายตนะภายใน ; (อัชฌัตติกายตนะ).
Intoxicant น. ญาณ ; ปัญญา (วปิ สั สนา).
Intoxicant of passion น. วปิ ัสสนาภาวนา ; ทาปัญญาเห็นแจง้ ให้เกิดมขี น้ึ .
Introspection น. น้าเมา ; มัชชะ ; เหล้า.
Investigation น. อาสวะ ; (กิเลสท่ีดองสนั ดาน) กเิ ลสท่ีทาให้มัวเมา.
Invitation น.ความเห็น (ภายใน) ; วิปสั สนา.
น. สอบสวน ; พจิ ารณา ; วิมังสา ; วจิ ารกไ็ ด.้
Jealousy น. นมิ นต์ ; อาราธนา.
Joy
J
Kamma
Karma น. อสิ สา ; ความรษิ ยา.
Karmic ally acquired โสมนสั ; ความดใี จ ; ปิติ ; ความอ่มิ ใจ ; มทุ ิตา. รติ ; ความยินดี ;
Killing ความพลอยยนิ ดี, คานีเ้ ตมิ คาข้างหนา้ คือ Sympathetic joy.
Kind speech
K

น. กมั ม์ ; การกระทา ; กรรม.
น. กรรม ; การกระทา ; กมั ม์
ก. อุปาทินนะ
น. ฆ่าสตั ว์ ; ปาณาตบิ าต.
น. ถอ้ ยคาออ่ นหวาน ; ปยิ วาจา ; บางทพี ูดว่า kindly speech.

61 | P a g e Dhamma in English 000 261

Kindness น.ความกรณุ า ; การุญ ; การมนี ้าใจ.
Kidney น.วกั กะ (ไต).
Kin น. ญาติ ; ญาติโกโหตกิ า.
Knowable ว. เญยยะ ; ญาตัพพะ ; ควรรู้ ; อนั บคุ คลพึงรู้ได้ ; ไญย.
Knowledge น. วิชชา ; ญาณ ; ความรู้ก็ได.้

Laity L
Lamentation
Latent bias, latent น. คฤหสั ถ์ ; ผู้ครองเรอื น ; พวก ; ชาวบา้ น.
defilement น. ราคาญ ; ปรเิ ทวะ ;
Law น. กเิ ลสท่ีซอ่ นเรน้ ; อนสุ ัย ; กิเลสซอ่ นอย.ู่
Lay devotee
Lay disciple น. พระธรรม ; ธรรม.
Lay-man. น. อุบาสก.
Leader น. คฤหัสถ์ ; สาวก.
Lightness น. คหิ ิ ; คฤหัสถ์ ; อุบาสก ; ผคู้ รองเรือน .
Livelihood ว. นายก ; ผ้นู า ; ผ้ชู ีน้ า.
Loathsomeness น. ความเบา ; ลหตุ า ; เบา.
Longing น. อาชวี ะ ; ประกอบอาชีพ.
Loving kindness น. ความเปน็ ของนา่ เกลยี ด ; ปฏกิ ลู แก่สายตา.
Lunar calendar น. ความอยากได้ ; อิจฉา ; ความโลภ.
Lunar month. น. เมตตา ; ไมตรจี ติ คดิ ให้มีความสุข ; เมตตาธรรม.
น. ปฏิทนิ จันทรคติ ; ปฏทิ นิ คดิ ตามโคจรของดวงจันทร.์
Magical powers น. เดือนทางจนั ทรคติ ; เดอื นคดิ ตามโคจรของดวงจันทร.์
Mahayana
M
Material qualities
Material worship น. อทิ ธปิ าฏหิ ารยิ ์
Matricide น.มหายาน ยานใหญ่ , เปน็ ช่อื นิกายใหญ่แหง่ พระพทุ ธศาสนา คกู่ นั
Meditation กับเถรวาท.
Mental activities น. ลักษณะที่เนื่องดว้ ยวตั ถุ ; รูป.
Mentally น.อามิสบชู า; บูชาด้วยวัตถุ .
Merit น. มาตุฆาต ; ฆา่ มารดาหรือแม.่
Meritorious action น. เพง่ ; ฌาน ; การเขา้ ฌาน.
Message น. เจตสิก ; ธรรมะเกดิ คู่กบั จิต.
ว. ทางจิต ; เจตสกิ ; จิตใจ .
น. บุญ ; กุศล ; การทาบญุ .
น. กุศลกรรม ; กระทาที่เป็นบญุ กศุ ล ; ทาบญุ .
น. ข่าว ; ศาสนา ; คาสอน ; สาสน์ ; ขา่ วคราว.

Dhamma in English 000 261 P a g e | 62

Middle Way น. ทางสายกลาง ; มชั ฌมิ าปฏปิ ทา.
Mindfulness น. ความระลึกได้ ; สติ ; ระลึกในใจ.
Monastic life น. ชวี ิตในวดั ; ชวี ิตพรหมจรรย์ ; ครองชพี แบบนักบวช ; ชวี ิตบวช.
Morality น. ศีล .
Mundane ว. โลกยิ ะ ; เน่อื งดว้ ยโลก ; เกยี่ วกับโลกย์.
My –making น. มมงั การ. I’m Making อหงั การ

Name N
Niggardness
Noble น. นาม.
Noble Eightfold Path. น. ตระหนี่ ; มจั ฉรยิ ะ.
ว. ประเสริฐ ; อรยิ ะ; ชนั้ สูง ; ช้ันด.ี
Noble Truth. น. อรยิ มรรคมอี งค์ 8 ; อารยาษฏางคกิ มรรค ; มรรคมีองค์ 8 อนั
Noble wealth ประเสรฐิ ; มรรคอนั เลิศ.
Non – returner น.อรยิ สจั จ์ ; ความจริงอันประเสริฐ ; ความอรยิ แท้.
Non – soul น.ทรพั ย์อันประเสริฐ ; อรยิ ทรัพย์ ; ทรพั ยอ์ ันอรยิ ะ.
Non – violence ว. ผูไ้ มก่ ลบั มา ; อนาคามี.
Novice ว. อนัตตา ; ไม่ใช่ตวั ตน ; ไม่ปรากฏวา่ เป็นตัวตน.
น. อหิงสา ; ความไม่เบียดเบียน.
Object น. สามเณร ; สมณุทเทส ; เณร.
Oblation
Obstinacy O
Odorous object
Odour น. อารมณ์ที่เห็นได้ ; รปู ารมณ์ ; อารมณท์ ่ีมอง.
Old age น. พลกี รรม ; พลี ; ยญั ญ์ ; บชู ายญั ญ.์
Omen น. ความดอ้ื ด้าน ; ถัมภะ ; ความกระด้าง ; ความดื้อ.
Omni – scient น อารมณ์ทผ่ี ่านมาทางจมกู ; คันธารมณ์ ; กลิน่ ; กลนิ่ อาย.
Omniscience น. กลนิ่ ; คันธะ ; กลน่ิ อาย.
น. อายุมาก ; ชรา ; ชรตะ.
One pointedness น.บุพพนมิ ติ ; นิมิต ; ลาง ; ความฝนั .
Order ว. สัพพัญญู ; สรรเพชญ์ ; ผูร้ สู้ ง่ิ ทงั้ ปวง ; สัพพวิทู ; รู้ทุกสิง่ .
Outer sphere of sense น. สัพพญั ญุตา ; ความเป็นผ้รู ู้สิ่งท้งั ปวง ; สรรเพชญดาญาณ ; รู้ทุก
อยา่ ง.
Pain น. ความมีอารมณ์เปน็ หน่ึง ; เอกคั คตา.
น. พระสงฆ์ ; สงฆ.์
น. อายตนะภายนอก ; (พาหริ ายตนะ)

P

น. ทุกข.์

63 | P a g e Dhamma in English 000 261

Pensile น. ศลี 5 เปน็ คาองั กฤษที่มมี าใช้ในผ้นู บั ถือพระพุทธศาสนา ได้
เพีย้ นจาก ปัญจศีล Panchasila , Pancasila,
Parinirvana น. ปรินิรวาณะ ; ปรนิ พิ พาน (นิพพาน).
Partiality น. ความลาเอียง ; อคติ ; ฉันทาคติ.
Passing away น. ตาย ; มรณะ ; กาลกริ ิยา ; ถงึ แก่กรรม.
Path น. มรรค ; ทาง
Patience น. อดทน ; ขนั ติ ; ขมะ.
Patricide น. ปติ ฆุ าต ; การฆา่ บดิ า หรือพอ่ .
Peace น. ความสงบ ; สันติ ; อปุ สมะ.
Perception น. สญั ญา ; จาไดห้ มายรู้ ; (ความกาหนดหมาย)
Perplexity น. วจิ กิ จิ ฉา ; (ความลงั เลสงสยั )
Precept น. ศลี ; ข้อหา้ ม ; ข้อกาหนด ; สิกขาบท.
Preceptor น. อุปชั ฌายะ ; อาจารย์ ; อปุ ัชฌาย.์
Preference น. (ความ)ชอบใจ ; (ความ)พอใจ ; ฉันทะ.
Prejudice น. ความลาเอียง ; อคติ
Preliminary duties น. บพุ กจิ
Previous benefactor น. บพุ พการี ว. ผูท้ าอุปการะในกาลก่อน.
Pure –Land sect น. นกิ ายสขุ าวดี ; เป็นนกิ ายวิสทุ ธิภูมิ ของมหายาน.
Purity น. ความบริสุทธิ์ ; วสิ ทุ ธิ ; ปารสิ ุทธิ.

Quadrangle Q
Quadruped
Quadruped น. (จัตรุ ัส) ส่เี หล่ยี ม ; ส่มี มุ .
Quality น. สตั วจ์ ตุบท ; สตั ว์สีเ่ ทา้ ; จตบุ ท.
Quantity น. สตั ว์จตบุ ท
Quarrel น. คุณ ; ลกั ษณะ ; คณุ ลักษณะ.
Quiet น.ปรมิ าณ ; จานวน.
น. ววิ าท ; ภณั ฑนะ ; การทะเลาะกัน ;กลหะ.
Rebirth ว. สงบ ; สงัด ; ววิ ิตตะ .
Recipient
Recluse R
Rehearsal
น. เกิดอีก ; ตายแล้วเกดิ ; ปุณณภพ.
น. ปฏคิ าหก ; (ว.ผ้รู ับใช้)
น. สมณะ ; ผสู้ งบ ; ผ้มู ีใจสงบ.
น. สังคตี ิ ; สงั คายนา ; สวดซกั ซ้อมท่องจาพระพุทธพจน์ (ที่ได้
เรียบร้อยแลว้ ) สงั คายนามกั ใช้คาวา่ council คือ การประชุม
เปน็ การเพ่งเนอ้ื ความ ถ้ามีการนบั ครั้ง the first Council ,
Second Councilสังคายนา ครัง้ ที่ 1 ครั้งท่ี 2 ดังนเ้ี ปน็ ต้น

Dhamma in English 000 261 P a g e | 64

Rehearsing น. สงั คีต ; สวดซักซ้อม ; สังคายนา.
Relics of the Buddha น. พระสารรี กิ ธาตขุ องพระพุทธเจา้ ; พระอฐั ธิ าตุของ
พระพุทธเจ้า ;พระธาต.ุ
Renunciation น. เนกขัมมะ ; ออกบวช; อภิเนษกรมณ์ ; การสละละทิ้ง .
Repining น. วบิ าก.
Resort น. โคจร.
Restraint น. สังวระ ; ความสารวมระวัง ; สังวร.
Reverence น. อปจายนะ ; ออ่ นน้อม ; คารวะ.
Right Concentration น. สัมมากมั มนั ตะ กระทาชอบ.
Right Effort น. สัมมาวายามะ ; พยายามชอบ ; เพยี รชอบ.
Right Means of น. สมั มาอาชวี ะ ; เล้ียงชพี ชอบ.
Livelihood
Right Meditation น. สมั มาสมาธ.ิ
Right Mindfulness น. สมั มาสติ ; ระลกึ ชอบ.
Right Motives น. สัมมาสงั กปั ปะ ; ความดาริชอบ.
Right Speech น. สัมมาวาจา ; เจรจาชอบ.
Right Understanding น. หมายถงึ สมั มาทฏิ ฐิ หรอื สัมมาทฐิ ิ.
Right View, น. สมั มาทิฏฐิ ; ความเหน็ ชอบ.
Understanding
S
Salvation
Sangha น. หลุดพน้ ; วิมุติ ; หรือวมิ ตต.ิ
Sapid object น. สงฆ์ ; พระสงฆ์ ; คณะสงฆ์.
School น. รส ; สง่ิ ทล่ี ้ิมไดด้ ว้ ยลิน้ ; รสารมณ์
Scripture น. นกิ าย(ศาสนา)
Sect น. ปฎิ ก ; คมั ภีร์ ; ภาษาองั กฤษเป็นไวพจน์ของ Canon.
Self–possession น. นิกายศาสนา ; นกิ าย.
Self–mortification น. ความรตู้ ัว ; สัมปชญั ญะ ; การเป็นเจา้ ของตัวเอง.
Semi – eternalist น. ทรมานตนใหล้ าบาก ; อัตตกลิ มถานโุ ยค.
ว. บางพวกเทีย่ ง บางพวกไม่เทยี่ ง ; เอกัจจสัสสตกิ ะ เอกจั จอสัสสติ
Sensation กะ.
Sensual indulgence น. เวทนา ; ความรูส้ ึกสุขทุกข์ ไมท่ ุกข์ไม่สขุ .
Sensual lust น. ความละเลิงในกาม ; กามสขุ ัลลกิ านโุ ยค ; เวทนา.
Sensual pleasure น. กามคุณ ; กาหนัดในกาม ; กามราคะ.
Sensual sphere น. พอใจในกาม ; กามฉันท์.
น. กามภูมิ ; ขอบเขตที่ยังเน่อื งดว้ ยกาม ; กามสุข ; กามคุณ.

65 | P a g e Dhamma in English 000 261

Sentient being น. สิง่ มีชีวิต(ทีม่ คี วามรสู้ กึ ) ; สตั ว.์
Search of truth น. ธัมมวิจยะ.
Service น. เวยยาวัจจะ ; ชว่ ยขวนขวายในกจิ ธุระของผู้อ่นื ; รับใช้.
Shame น. (ความ)ละอาย ; ลชั ชา ; หริ ิ.
Signs of being น. (เคร่ืองหมายของความมีความเป็น) สามญั ญลักษณะ ;ไตร
ลกั ษณ.์
Slandering น. พดู สอ่ เสยี ด ; ปสิ ุณาวาจา ; เปสญุ วาท.
Sloth น. ถีนะ ; ความหดหู่ .
Smirching น. มักขะ.
Solid element น. ธาตทุ แี่ ข้นแข็ง ; ปฐวธี าตุ ธาตุดนิ .
Soul น. อตั ตา ; อาตมนั ; ตวั ตน ; ชวี ะ .
Soulless น. ไม่มีตัวตน ; อนัตตา.
Stealing น. ลักทรัพย์; อทนิ นาทาน.
Sthavira น. สถวรี ะ ; เถร ภาษาสันสกฤต มหายานชอบใช้กนั .
Straightness น. (ความตรง) ความซื่อตรง ; อาชชวะ ; อชุ ตุ า ; ความ
ตรงไปตรงมา.
Stream-enterer ว. ผเู้ ขา้ ส่กู ระแสธรรม ; พระโสดาบันบคุ คล .
Stream-winner, Stream- ว. ผู้เอาชนะ ไดร้ ับกระแสธรรม ; พระโสดาบันบุคคล ; โสดาบัน.
entrant
Suffering น. ทกุ ข์ (ความไมส่ บายกาย และไมส่ บายใจ)
Suicide น. อตั ตวินบิ าต ; ฆ่าตวั เอง.
Supramundane, ว. โลกุตตระ ; ธรรมอนั ขา้ มพน้ จากโลก ; Ultra
Supramundane mundane หมายถงึ โลกตุ ตระ.
Supreme dwellings น. พรหมวิหาร.
Sympathetic Joy น. มุทิตา ; ความพลอยยินดีในเมื่อผูอ้ ืน่ ได้ดี.

Tangible object T
Tathagata
Theravada น. ส่ิงอารมณท์ ่ีถกู ต้องได้ ; โผฏฐัพพะ ; โผฏฐพั พารมย.์
น. พระตถาคต อาจเขยี นเปน็ Tathagata.
Touchable object น. เถรวาท ; นิกายพระพทุ ธศาสนาดงั้ เดิมใน ไทย, พม่า, ลงั กา,
Training ลาว, กมั พูชา.
Tranquility น. อารมณท์ ่ถี ูกต้องสมั ผสั (อารมณท์ ีส่ ัมผสั ได้) ; โผฏฐัพพะ.
Transcendental น. สิกขา
Triple Gem น. ความสงบระงับ ; สมถะ ; (ปัสสัทธิ)
ว. โลกุตตระ ; ก้าวขา้ มพ้นจากโลก.
น. พระไตรรตั น์ ; พระรัตนตรัย ; แกว้ 3 ประการ , รตั นตรยั .

Dhamma in English 000 261 P a g e | 66

Ultra-mundane U
Unchastity
Unconscious-maintainer น. โลกุตตระ .
น. กาเมสมุ ิจฉาจาระ ; ประพฤติผดิ ในกาม.
Unprofitable ว. อสญั ญีวาทะ (ผูม้ ีความเหน็ ว่าตายแลว้ จะไม่มสี ญั ญาหรือความรู้
Unsatisfied อะไรอีก)
Unsurpassed น. อกุศล
ว. อติตตะ ; ไมอ่ ิ่ม ; ไม่พอใจ ; ไมพ่ งึ ใจ.
Verbal action ว. อนั ยอดเย่ยี ม ; ไม่มีใครเสมอ ; อนตุ ตระ ; อสทสิ ะ ; ยงิ่ ใหญท่ ี่สุด
Vesak
V
Vices
Victory น. วจกี รรม ; กระทาทางวาจา.
น. วิสาขบูชา อนิ เดียและลังกานยิ มใช้ศัพท์นี้ บางทีพดู
Village – dweller, town dweller วา่ Vesakha Puja.
น. กรรมกเิ ลส.
Visible object น. ชัย ; ชยั ชนะ ; วชิ ยั .
Visual object ว. คามวาสี ; ผู้อยูใ่ กลห้ มูบ่ ้าน.
Volition น. รปู ; ส่งิ ทีเ่ ห็นไดด้ ว้ ยตา
Volitional activities น. สิง่ ทเ่ี ห็นได้ ; รปู ารมณ์ (อารมณ์คือรปู )
น. เจตนา ; สงั ขาร ดงั ทเี่ ป็นนามธรรม
Wanderer น. บัญญตั ขิ ้นึ ใช้เพื่อกลา่ วถงึ เจตสิก คอื ธรรมะท่เี กดิ ขน้ึ เน่ืองดว้ ย
Wandering ascetic จติ ;สงั ขาร.
Way
Way – farer W
Wesak
ว. ผ้ทู ่องเที่ยวไป . น. ปรพิ พาชก ; นกั บวช ; ผ้จู าริก.
Wheel of Life น. (นกั พรต) ผู้ท่องเที่ยว ; ปรพิ พาชก.
น. มรรค ; ทาง
Wheel of the Law, Doctrine น. ผเู้ ดนิ ทาง ; บางคนใช้หมายถงึ ตถาคต.
น. เพี้ยนมาจากคาวา่ Vesakha เวสาขะ ; เดอื นเวสาขะ ; ตรงกับ
Wisdom เดือน 6 ของไทย ; วิสาขบูชา.
Worldling น. วงล้อแหง่ การมีชีวติ ; สงั สาร ; สงั สารวฏั (วงกลมแหง่ การเวยี น
ว่ายตายเกิด)
Year น. ธรรมจกั ร ; วงล้อแหง่ พระธรรม.
Yearning น. ปัญญา ; ญาณ.
น. ปถุ ชุ น.

Y

น. วสั สะ ; สงั วัจฉระ ; ปี ; ขวบปี.
น. อาสา (ใฝห่ า)

67 | P a g e Dhamma in English 000 261

Yellow Robe น. กาสาวพัสตร์ กาสาวพสั ตรใ์ ช้ผา้ สีเหลอื ง แต่เป็นสนี า้ ฝาดของ
Yoke เปลอื กไม้หรอื แก่นขนนุ เป็นสีคล้าปนเหลอื งเลก็ น้อย.
Youth น. ยุคะ ; ธรุ ะ ; แอก ; ภาระ.
น. โยพพนะ ; ความเปน็ หนมุ่ เปน็ สาว ; คนอายนุ อ้ ย ; ยวุ ชน ;
Zeal เยาวชน .

Z

น. อัปปมาท ; ฉันทะ.

A Glossary of Pali and Buddhist Terms

A
Abhidhamma: (1) In the discourses of the Pali canon, this term simply means
"higher Dhamma," and a systematic attempt to define the Buddha's
teachings and understand their interrelationships. (2) A later collection of
analytical treatises based on lists of categories drawn from the teachings in
the discourses, added to the Canon several centuries after the Buddha's life.

Dhamma in English 000 261 P a g e | 68

abhiññā: Intuitive powers that come from the practice of concentration: the

ability to display psychic powers, clairvoyance, clairaudience, the ability to

know the thoughts of others, recollection of past lifetimes, and the
knowledge that does away with mental effluents (see āsava).

ācariya: Teacher; mentor. See kalyāṇamitta.
adhiṭṭhāna: Determination; resolution. One of the ten perfections (pāramīs).

ajaan, ajahn, achaan, etc.: (Thai). Teacher; mentor. Equivalent to the
Pali ācariya.
akāliko: Timeless; unconditioned by time or season.

akusala: Unwholesome, unskillful, demeritorious. See its opposite, kusala.
anāgāmī: Non-returner. A person who has abandoned the five lower fetters
that bind the mind to the cycle of rebirth (see saṃyojana), and who after

death will appear in one of the Brahma worlds called the Pure Abodes, there
to attain nibbāna, never again to return to this world.
ānāpānasati: Mindfulness of breathing. A meditation practice in which one

maintains one's attention and mindfulness on the sensations of breathing.
anattā: Not-self; ownerless.

anicca: Inconstant; unsteady; impermanent.
anupādisesa-nibbāna: Nibbāna with no fuel remaining (the analogy is to an

extinguished fire whose members are cold) — the nibbāna of the arahant
after his passing away. Cf. sa-upādisesa-nibbāna.

anupubbī-kathā: Gradual instruction. The Buddha's method of teaching

Dhamma that guides his listeners progressively through increasingly
advanced topics: generosity (see dāna), virtue (see sīla), heavens,

drawbacks, renunciation, and the four noble truths.

anusaya: Obsession; underlying tendency. (The etymology of this term

means "lying down with"; in actual usage, the related verb (anuseti) means

to be obsessed.) There are seven major obsessions to which the mind returns

over and over again: obsession with sensual passion (kāma-

rāgānusaya), with resistance (paṭighānusaya), with

views (diṭṭhānusaya), with uncertainty (vicikicchānusaya), with

conceit (mānānusaya), with passion for becoming (bhava-rāgānusaya), and

with ignorance (avijjānusaya). Compare saṃyojana.

apāya-bhūmi:

State of deprivation; the four lower levels of existence into which one might

be reborn as a result of past unskillful actions (see kamma): rebirth in hell,

as a hungry ghost (see peta), as an angry demon (see asura), or as a common

animal. None of these states is permanent. Compare sugati.
appamāda:

Heedfulness; diligence; zeal. The cornerstone of all skillful mental states, and

one of such fundamental import that the Buddha's stressed it in his parting

69 | P a g e Dhamma in English 000 261

words to his disciples: "All fabrications are subject to decay. Bring about
completion by being heedful!" (appamādena sampādetha).

arahant:

A "worthy one" or "pure one"; a person whose mind is free of defilement

(see kilesa), who has abandoned all ten of the fetters that bind the mind to
the cycle of rebirth (see saṃyojana), whose heart is free of mental effluents
(see āsava), and who is thus not destined for further rebirth. A title for the

Buddha and the highest level of his noble disciples.
ārammaṇa:

Preoccupation; mental object.

ariya:

Noble, ideal. Also, a "Noble One" (see ariya-puggala).

ariyadhana:

Noble Wealth; qualities that serve as 'capital' in the quest for liberation:
conviction (see saddhā), virtue (see sīla), conscience, fear of evil, erudition,
generosity (see dāna), and discernment (see paññā).

ariya-puggala:

Noble person; enlightened individual. An individual who has realized at least

the lowest of the four noble paths (see magga) or their fruitions (see phala).

Compare puthujjana (worldling).

ariya-sacca:

Noble Truth. The word "ariya" (noble) can also mean ideal or standard, and

in this context means "objective" or "universal" truth. There are four: stress,

the origin of stress, the disbanding of stress, and the path of practice leading

to the disbanding of stress.
āsava:
Mental effluent, pollutant, or fermentation. Four qualities — sensuality,
views, becoming, and ignorance — that "flow out" of the mind and create

the flood of the round of death and rebirth.

asubha:

Unattractiveness, loathsomeness, foulness. The Buddha recommends

contemplation of this aspect of the body as an antidote to lust and
complacency. See also kāyagatā-sati.

asura:

A race of beings who, like the Titans of Greek mythology, fought
the devas for sovereignty over the heavens and lost. See apāya-bhūmi.
avijjā:

Unawareness; ignorance; obscured awareness; delusion about the nature of

the mind. See also moha.
āyatana:

Dhamma in English 000 261 P a g e | 70

Sense medium. The inner sense media are the sense organs: eyes, ears, nose,

tongue, body, and mind. The outer sense media are their respective objects.

B

bhante:

Venerable sir; often used when addressing a Buddhist monk.

bhava:

Becoming. States of being that develop first in the mind and can then be

experienced as internal worlds and/or as worlds on an external level. There

are three levels of becoming: on the sensual level, the level of form, and the

level of formlessness.

bhāvanā:

Mental cultivation or development; meditation. The third of the three
grounds for meritorious action. See also dāna and sīla.

bhikkhu:

A Buddhist monk; a man who has given up the householder's life to live a
life of heightened virtue (see sīla) in accordance with the Vinaya in general,
and the Pātimokkha rules in particular. See saṅgha, parisā, upasampadā.
bhikkhunī:

A Buddhist nun; a woman who has given up the householder's life to live a
life of heightened virtue (see sīla) in accordance with the Vinaya in general,
and the Pātimokkha rules in particular. See saṅgha, parisā, upasampadā.
bodhi-pakkhiya-dhammā:
"Wings to Awakening" — seven sets of principles that are conducive to

Awakening and that, according to the Buddha, form the heart of his teaching:
[1] the four frames of reference (see satipaṭṭhāna); [2] four right exertions
(sammappadhāna) — the effort to prevent unskillful states from arising in

the mind, to abandon whatever unskillful states have already arisen, to give

rise to the good, and to maintain the good that has arisen; [3] four bases of
success (iddhipāda) — desire, persistence, intentness, circumspection; [4]
five dominant factors (indriya) — conviction, persistence, mindfulness,
concentration, discernment; [5] five strengths (bala) — identical with [4];
[6] seven factors for Awakening (bojjhaṅga) — mindfulness, investigation
of phenomena, persistence, rapture (see pīti), serenity, concentration,
equanimity; and [7] the eightfold path (magga) — Right View, Right

Attitude, Right Speech, Right Activity, Right Livelihood, Right Effort, Right

Mindfulness, Right Concentration.

bodhisatta:

"A being (striving) for Awakening"; the term used to describe the Buddha

before he actually become Buddha, from his first aspiration to Buddhahood

until the time of his full Awakening. Sanskrit form: Bodhisattva.

71 | P a g e Dhamma in English 000 261

brahmā:

"Great One" — an inhabitant of the non-sensual heavens of form or

formlessness.
brahma-vihāra:

The four "sublime" or "divine" abodes that are attained through the

development of
boundless mettā (goodwill), karuṇā (compassion), muditā (appreciative
joy), and upekkhā (equanimity).
brahman (from Pali brāhmaṇa):

The brahman (brahmin) caste of India has long maintained that its members,

by their birth, are worthy of the highest respect. Buddhism borrowed the term

brahman to apply to those who have attained the goal, to show that respect is

earned not by birth, race, or caste, but by spiritual attainment. Used in the

Buddhist sense, this term is synonymous with arahant.

buddho:

Awake; enlightened. An epithet for the Buddha.

Buddha:

The name given to one who rediscovers for himself the liberating path of

Dhamma, after a long period of its having been forgotten by the world.

According to tradition, a long line of Buddhas stretches off into the distant

past. The most recent Buddha was born Siddhattha Gotama in India in

the sixth century BCE. A well-educated and wealthy young man, he

relinquished his family and his princely inheritance in the prime of his life to

search for true freedom and an end to suffering (dukkha). After seven years

of austerities in the forest, he rediscovered the "middle way" and achieved

his goal, becoming Buddha.

C

caṅkama:

Walking meditation, usually in the form of walking back and forth along a
prescribed path.

cetasika:
Mental concomitant (see vedanā, saññā, and saṅkhāra).

ceto-vimutti: See vimutti.

citta:

Mind; heart; state of consciousness.

D

dāna:

Giving, liberality; offering, alms. Specifically, giving of any of the four
requisites to the monastic order. More generally, the inclination to give,
without expecting any form of repayment from the recipient. Dana is the first

Dhamma in English 000 261 P a g e | 72

theme in the Buddha's system of gradual training (see anupubbī-kathā), the
first of the ten pāramīs, one of the seven treasures (see dhana), and the first
of the three grounds for meritorious action (see sīla and bhāvanā).
deva; devatā:
Literally, "shining one" — an inhabitant of the heavenly realms

(see saggaand sugati).

Devadatta:
A cousin of the Buddha who tried to effect a schism in the saṅgha and who

has since become emblematic for all Buddhists who work knowingly or

unknowingly to undermine the religion from within.

dhamma [Skt. dharma]:

(1) Event; a phenomenon in and of itself; (2) mental quality; (3) doctrine,
teaching; (4) nibbāna. Also, principles of behavior that human beings ought

to follow so as to fit in with the right natural order of things; qualities of mind

they should develop so as to realize the inherent quality of the mind in and

of itself. By extension, "Dhamma" (usu. capitalized) is used also to denote

any doctrine that teaches such things. Thus the Dhamma of the Buddha
denotes both his teachings and the direct experience of nibbāna, the quality

at which those teachings are aimed.

Dhamma-vinaya:

"doctrine (dhamma) and discipline (vinaya)." The Buddha's own name for

the religion he founded.

dhana:
Treasure(s). The seven qualities of conviction (saddhā), virtue (sīla),
conscience & concern (hiri-ottappa), learning (suta), generosity (dāna), and
wisdom (paññā).
dhātu:

Element; property, impersonal condition. The four physical elements or

properties are earth (solidity), water (liquidity), wind (motion), and fire

(heat). The six elements include the above four plus space and consciousness.

dhutaṅga:

Voluntary ascetic practices that monks and other meditators may undertake

from time to time or as a long-term commitment in order to cultivate

renunciation and contentment, and to stir up energy. For the monks, there are

thirteen such practices: (1) using only patched-up robes; (2) using only one

set of three robes; (3) going for alms; (4) not by-passing any donors on one's

alms path; (5) eating no more than one meal a day; (6) eating only from the

alms-bowl; (7) refusing any food offered after the alms-round; (8) living in

the forest; (9) living under a tree; (10) living under the open sky; (11) living

in a cemetery; (12) being content with whatever dwelling one has; (13) not

lying down.

73 | P a g e Dhamma in English 000 261

dosa:
Aversion; hatred; anger. One of three unwholesome roots (mūla) in the mind.

dukkha:

Stress; suffering; pain; distress; discontent.

E

effluents: See āsava.
ekaggatārammana:

Singleness of preoccupation; "one-pointedness." In meditation, the mental

quality that allows one's attention to remain collected and focused on the
chosen meditation object. Ekagattārammana reaches full maturity upon the
development of the fourth level of jhāna.
ekāyana-magga:

A unified path; a direct path. An epithet for the practice of being mindful of

the four frames of reference: body, feelings, mind, and mental qualities.

evaṃ:

Thus; in this way. This term is used in Thailand as a formal closing to a

sermon.

F

foundation of mindfulness: see Satipaṭṭhāna.
frame of reference: see Satipaṭṭhāna.

G
gotrabhū-ñāna:
"Change of lineage knowledge": The glimpse of nibbāna that changes one

from an ordinary person (puthujjana) to a Noble One (ariya-puggala).

H

Hīnayāna:

"Inferior Vehicle," originally a pejorative term — coined by a group who
called themselves followers of the Mahāyāna, the "Great Vehicle" — to

denote the path of practice of those who adhered only to the earliest

discourses as the word of the Buddha. Hinayanists refused to recognize the

later discourses, composed by the Mahayanists, that claimed to contain

teachings that the Buddha felt were too deep for his first generation of

disciples, and which he thus secretly entrusted to underground serpents.
The Theravāda school of today is a descendent of the Hīnayāna.

hiri-ottappa:

"Conscience and concern"; "moral shame and moral dread." These twin
emotions — the "guardians of the world" — are associated with all skillful

actions. Hiri is an inner conscience that restrains us from doing deeds that

would jeopardize our own self-respect; ottappa is a healthy fear of

Dhamma in English 000 261 P a g e | 74

committing unskillful deeds that might bring about harm to ourselves or

others. See kamma.

I

idappaccayatā:

This/that conditionality. This name for the causal principle the Buddha

discovered on the night of his Awakening stresses the point that, for the

purposes of ending suffering and stress, the processes of causality can be

understood entirely in terms of forces and conditions that are experienced in

the realm of direct experience, with no need to refer to forces operating

outside of that realm.

indriya:

Faculties; mental factors. In the suttas the term can refer either to the six
sense media (āyatana) or to the five mental factors
of saddhā (conviction), viriya(persistence), sati (mindfulness), samādhi (co
ncentration), and paññā (discernment); see bodhi-pakkhiya-dhammā.

J

jhāna [Skt. dhyāna]:

Mental absorption. A state of strong concentration focused on a single physical sensation
(resulting in rūpa jhāna) or mental notion (resulting in arūpa jhāna). Development of jhāna arises
from the temporary suspension of the five hindrances (see nīvaraṇa) through the development of

five mental factors: vitakka (directed
thought), vicāra (evaluation), pīti (rapture), sukha (pleasure), and ekaggatārammana (singleness

of preoccupation).

K

kalyāṇamitta:

Admirable friend; a mentor or teacher of Dhamma.
kāmaguṇa:

Strings of sensuality. The objects of the five physical senses: visible objects,

sounds, aromas, flavors, and tactile sensations. Usually refers to sense
experiences that, like the strings (guṇa) of a lute when plucked, give rise to
pleasurable feelings (vedanā).

kamma [Skt. karma]:

Intentional acts that result in states of being and birth.
kammaṭṭhāna:

Literally, "basis of work" or "place of work." The word refers to the

"occupation" of a meditating monk: namely, the contemplation of certain

meditation themes by which the forces of
defilement (kilesa), craving (taṇhā), and ignorance (avijjā) may be uprooted

from the mind. In the ordination procedure, every new monk is taught five
basic kammaṭṭhāna that form the basis for contemplation of the body: hair of
the head (kesā), hair of the body (lomā), nails (nakhā), teeth (dantā), and
skin (taco).By extension, the kammaṭṭhāna include all the forty classical

75 | P a g e Dhamma in English 000 261

meditation themes. Although every meditator may be said to engage
in kammaṭṭhāna, the term is most often used to identify the particular Thai

forest tradition lineage that was founded by Phra Ajaan Mun and Phra Ajaan

Sao.
karuṇā:

Compassion; sympathy; the aspiration to find a way to be truly helpful to
oneself and others. One of the four "sublime abodes" (brahma-vihāra).
kaṭhina:
A ceremony, held in the fourth month of the rainy season, in which a saṅgha

of bhikkhus receives a gift of cloth from lay people, bestows it on one of their

members, and then makes it into a robe before dawn of the following day.
kāya:

Body. Usually refers to the physical body (rūpa-kāya; see rūpa), but
sometimes refers to the mental body (nāma-kāya; see nāma).
kāyagatā-sati:

Mindfulness immersed in the body. This is a blanket term covering several

meditation themes: keeping the breath in mind; being mindful of the body's

posture; being mindful of one's activities; analyzing the body into its parts;
analyzing the body into its physical properties (see dhātu); contemplating the

fact that the body is inevitably subject to death and disintegration.

khandha:

Heap; group; aggregate. Physical and mental components of the personality

and of sensory experience in general. The five bases of clinging
(see upadāna).

khanti:
Patience; forbearance. One of the ten perfections (pāramīs).

kilesa:
Defilement — lobha (passion), dosa (aversion), and moha (delusion) in

their various forms, which include such things as greed, malevolence, anger,

rancor, hypocrisy, arrogance, envy, miserliness, dishonesty, boastfulness,

obstinacy, violence, pride, conceit, intoxication, and complacency.

kusala:

Wholesome, skillful, good, meritorious. An action characterized by this

moral quality (kusala-kamma) is bound to result (eventually) in happiness

and a favorable outcome. Actions characterized by its opposite (akusala-

kamma) lead to sorrow. See kamma.

L

lakkhaṇa: See ti-lakkhaṇa.

lobha:
Greed; passion; unskillful desire. Also rāga. One of three unwholesome
roots (mūla)in the mind.

Dhamma in English 000 261 P a g e | 76

loka-dhamma:

Affairs or phenomena of the world. The standard list gives eight: wealth, loss

of wealth, status, loss of status, praise, criticism, pleasure, and pain.
lokavidū:

Knower of the cosmos. An epithet for the Buddha.

lokuttara:
Transcendent; supramundane (see magga, phala, and nibbāna).

M

magga:

Path. Specifically, the path to the cessation of suffering and stress. The four
transcendent paths — or rather, one path with four levels of refinement —
are the path to stream-entry (entering the stream to nibbāna, which ensures

that one will be reborn at most only seven more times), the path to once-

returning, the path to non-returning, and the path to arahantship. See phala.
mahāthera:

"Great elder." An honorific title automatically conferred upon a bhikkhu of

at least twenty years' standing. Compare thera.
majjhimā:

Middle; appropriate; just right.

Māra:

The personification of evil and temptation.

mettā:
Loving-kindness; goodwill. One of the ten perfections (pāramīs) and one of
the four "sublime abodes" (brahma-vihāra).

moha:
Delusion; ignorance (avijjā).. One of three unwholesome roots (mūla) in the

mind.
muditā:

Appreciative/sympathetic joy. Taking delight in one's own goodness and that
of others. One of the four "sublime abodes" (brahma-vihāra).
mūla:

Literally, "root." The fundamental conditions in the mind that determine the
moral quality — skillful (kusala) or unskillful (akusala) — of one's

intentional actions (see kamma). The three unskillful roots

are lobha (greed), dosa (aversion), and moha(delusion); the skillful roots are

their opposites. See kilesa (defilements).

N

nāga:

77 | P a g e Dhamma in English 000 261

A term commonly used to refer to strong, stately, and heroic animals, such

as elephants and magical serpents. In Buddhism, it is also used to refer to

those who have attained the goal of the practice.

nāma:

Mental phenomena. A collective term
for vedanā (feeling), saññā (perception), cetana (intention,
volition), phassa (sensory contact) and manasikāra (attention, advertence).
Compare rūpa. Some commentators also use nāma to refer to the mental

components of the five khandhas.
nāma-rūpa:

Name-and-form; mind-and-matter; mentality-physicality. The union of
mental phenomena (nāma) and physical phenomena (rūpa), conditioned by
consciousness (viññāṇa) in the causal chain of dependent co-
arising (paṭicca-samuppāda).

nekkhamma:
Renunciation; literally, "freedom from sensual lust." One of the ten pāramīs.
nibbāna [Skt. nirvāna]:

Liberation; literally, the "unbinding" of the mind from the mental effluents
(see āsava), defilements (see kilesa), and the round of rebirth (see vaṭṭa), and

from all that can be described or defined. As this term also denotes the

extinguishing of a fire, it carries the connotations of stilling, cooling, and

peace. (According to the physics taught at the time of the Buddha, a burning

fire seizes or adheres to its fuel; when extinguished, it is unbound.) "Total
nibbāna" in some contexts denotes the experience of Awakening; in others,

the final passing away of an arahant.
nibbidā:

Disenchantment; aversion; disgust; weariness. The skillful turning-away of

the mind from the conditioned samsaric world towards the unconditioned,
the transcendent — nibbāna

nimitta:

Mental sign, image, or vision that may arise in meditation. Uggaha

nimitta refers to any image that arises spontaneously in the course of
meditation. Paṭibhāga nimittarefers to an image that has been subjected to

mental manipulation.

nirodha:

Cessation; disbanding; stopping.

nīvaraṇa:
Hindrances to concentration — sensual desire, ill will, sloth & drowsiness,

restlessness & anxiety, and uncertainty.

O

Dhamma in English 000 261 P a g e | 78

opanayiko:
Referring inwardly; to be brought inward. An epithet for the Dhamma.

PQ
pabbajjā:
"Going forth (from home to the homeless life)"; ordination as a samaṇera
(samaṇeri), or novice monk (nun). See upasampadā.
paccattaṃ:

Personal; individual.

paccekabuddha:

Private Buddha. One who, like a Buddha, has gained Awakening without the
benefit of a teacher, but who lacks the requisite store of pāramīs to teach

others the practice that leads to Awakening. On attaining the goal, a

paccekabuddha lives a solitary life.
Pāḷi:
The canon of texts (see Tipiṭaka) preserved by the Theravāda school and, by

extension, the language in which those texts are composed.
paññā:

Discernment; insight; wisdom; intelligence; common sense; ingenuity. One
of the ten perfections (pāramīs).
paññā-vimutti:

See vimutti.

papañca:

Complication, proliferation, objectification. The tendency of the mind to

proliferate issues from the sense of "self." This term can also be translated as

self-reflexive thinking, reification, falsification, distortion, elaboration, or

exaggeration. In the discourses, it is frequently used in analyses of the

psychology of conflict. [MORE]
pāramī, pāramitā:

Perfection of the character. A group of ten qualities developed over many
lifetimes by a bodhisatta, which appear as a group in the Pali canon only in

the Jataka ("Birth Stories"):

generosity (dāna), virtue (sīla), renunciation (nekkhamma),discernment (pa

ññā), energy/persistence (viriya), patience/forbearance (khanti),truthfulness

(sacca), determination (adhiṭṭhāna), good will (mettā), and

equanimity (upekkhā).

parinibbāna:

Total Unbinding; the complete cessation of the khandhas that occurs upon

the death of an arahant.
parisā:

79 | P a g e Dhamma in English 000 261

Following; assembly. The four groups of the Buddha's following that include
monks, nuns, laymen, and laywomen. Compare saṅgha.
See bhikkhu, bhikkhunī, upāsaka/upāsikā.

pariyatti:

Theoretical understanding of Dhamma obtained through reading, study, and
learning. See paṭipatti and paṭivedha.
paṭicca-samuppāda:

Dependent co-arising; dependent origination. A map showing the way the
aggregates (khandha) and sense media (āyatana) interact with
ignorance (avijjā)and craving (taṇhā) to bring about stress and

suffering (dukkha). As the interactions are complex, there are several
versions of paṭicca-samuppāda given in the suttas. In the most common one,

the map starts with ignorance. In another common one, the map starts with
the interrelation between name (nāma) and form (rūpa) on the one hand, and
sensory consciousness (viññāṇa) on the other. : SN 12.2, DN 15 ]
Pātimokkha:

The basic code of monastic discipline, consisting of 227 rules for monks
(bhikkhus) and 311 for nuns (bhikkhunīs). See Vinaya.
paṭipadā:

Road, path, way; the means of reaching a goal or destination. The "Middle
way" (majjhima-paṭipadā) taught by the Buddha; the path of practice
described in the fourth noble truth (dukkhanirodhagāminī-paṭīpadā).
paṭipatti:

The practice of Dhamma, as opposed to mere theoretical
knowledge (pariyatti).See also paṭivedha.
paṭivedha:

Direct, first-hand realization of the Dhamma. See
also pariyatti and paṭipatti.

peta [Skt. preta]:
A "hungry shade" or "hungry ghost" — one of a class of beings in the lower

realms, sometimes capable of appearing to human beings. The petas are often

depicted in Buddhist art as starving beings with pinhole-sized mouths

through which they can never pass enough food to ease their hunger.

phala:

Fruition. Specifically, the fruition of any of the four transcendent paths

(see magga).

phra:

(Thai). Venerable. Used as a prefix to the name of a monk (bhikkhu).
pīti:

Rapture; bliss; delight. In meditation, a pleasurable quality in the mind that
reaches full maturity upon the development of the second level of jhāna.

Dhamma in English 000 261 P a g e | 80

pūjā:

Honor; respect; devotional observance. Most commonly, the devotional
observances that are conducted at monasteries daily (morning and evening),
on uposatha days, or on other special occasions.
puñña:
Merit; worth; the inner sense of well-being that comes from having acted
rightly or well and that enables one to continue acting well.

puthujjana:

One of the many-folk; a "worlding" or run-of-the-mill person. An ordinary

person who has not yet realized any of the four stages of Awakening

(see magga). Compare ariya-puggala.

R

rāga:

Lust; greed. See lobha.

run-of-the-mill person: See puthujjana.
rūpa:

Body; physical phenomenon; sense datum. The basic meaning of this word

is "appearance" or "form." It is used, however, in a number of different

contexts, taking on different shades of meaning in each. In lists of the objects

of the senses, it is given as the object of the sense of sight. As one of

the khandha, it refers to physical phenomena or sensations (visible

appearance or form being the defining characteristics of what is physical).
This is also the meaning it carries when opposed to nāma, or mental

phenomena.

S

sabhāva-dhamma:

Condition of nature; any phenomenon, event, property, or quality as

experienced in and of itself.

sacca:
Truthfulness. One of the ten perfections (pāramīs).
saddhā:

Conviction, faith. A confidence in the Buddha that gives one the willingness

to put his teachings into practice. Conviction becomes unshakeable upon the
attainment of stream-entry (see sotāpanna).
sādhu:

(exclamation) "It is well"; an expression showing appreciation or agreement.

sagga:
Heaven, heavenly realm. The dwelling place of the devas. Rebirth in the
heavens is said to be one of the rewards for practicing generosity

81 | P a g e Dhamma in English 000 261

(see dāna) and virtue (see sīla).Like all waystations in saṃsāra, however,

rebirth here is temporary. See also sugati.
sakadāgāmī:

Once-returner. A person who has abandoned the first three of the fetters that
bind the mind to the cycle of rebirth (see saṃyojana), has weakened the

fetters of sensual passion and resistance, and who after death is destined to

be reborn in this world only once more.
sakkāya-diṭṭhi:

Self-identification view. The view that mistakenly identifies any of
the khandha as "self"; the first of the ten fetters (saṃyojana). Abandonment
of sakkāya-diṭṭhi is one of the hallmarks of stream-entry (see sotāpanna).
Sākyamuni:

"Sage of the Sakyans"; an epithet for the Buddha.

sākya-putta:

Son of the Sakyan. An epithet for Buddhist monks, the Buddha having been

a native of the Sakyan Republic.

sallekha-dhamma:
Topics of effacement (effacing defilement) — having few wants, being

content with what one has, seclusion, uninvolvement in companionship,
persistence, virtue (see sīla), concentration, discernment, release, and the

direct knowing and seeing of release.
samādhi:

Concentration; the practice of centering the mind in a single sensation or
preoccupation, usually to the point of jhāna.
samaṇa:

Contemplative. Literally, a person who abandons the conventional

obligations of social life in order to find a way of life more "in

tune" (sama) with the ways of nature.

samaṇera (samaṇerī):
Literally, a small samaṇa; a novice monk (nun) who observes ten precepts
and who is a candidate for admission to the order of bhikkhus (bhikkhunīs).
See pabbajjā.

sambhavesin:

(A being) searching for a place to take birth.

sammuti:

Conventional reality; convention; relative truth; supposition; anything

conjured into being by the mind.

sampajañña:

Alertness; self-awareness; presence of mind; clear comprehension. See sati.
saṃsāra:

Dhamma in English 000 261 P a g e | 82

Transmigration; the round of death and rebirth. See vaṭṭa.
saṃvega:

The oppressive sense of shock, dismay, and alienation that comes with

realizing the futility and meaninglessness of life as it's normally lived; a

chastening sense of one's own complacency and foolishness in having let

oneself live so blindly; and an anxious sense of urgency in trying to find a

way out of the meaningless cycle.

saṃyojana:

Fetter that binds the mind to the cycle of rebirth (see vaṭṭa) — self-

identification views (sakkāya-diṭṭhi), uncertainty (vicikiccha), grasping at

precepts and practices (sīlabbata-parāmāsa); sensual passion (kāma-

rāga), resistance (vyāpāda);passion for form (rūpa-rāga), passion for

formless phenomena (arūpa-

rāga), conceit (māna), restlessness (uddhacca), and

unawareness (avijjā). Compare anusaya.

sandiṭṭhiko:

Self-evident; immediately apparent; visible here and now. An epithet for the

Dhamma.

saṅgha:

On the conventional (sammuti) level, this term denotes the communities of

Buddhist monks and nuns; on the ideal (ariya) level, it denotes those

followers of the Buddha, lay or ordained, who have attained at least stream-
entry (see sotāpanna), the first of the transcendent paths (see magga)
culminating in nibbāna. Recently, particularly in the West, the term "sangha"

has been popularly adapted to mean the wider sense of "community of

followers on the Buddhist path," although this usage finds no basis in the Pali
canon. The term "parisā" may be more appropriate for this much broader

meaning.
saṅkhāra:
Formation, compound, fashioning, fabrication — the forces and factors that

fashion things (physical or mental), the process of fashioning, and the
fashioned things that result. Saṅkhāra can refer to anything formed or

fashioned by conditions, or, more specifically, (as one of the

five khandhas) thought-formations within the mind.
saññā:

Label; perception; allusion; act of memory or recognition; interpretation.

See khandha.
sanyojana: See saṃyojana.
sāsana:

Literally, "message." The dispensation, doctrine, and legacy of the Buddha;

the Buddhist religion (see Dhamma-vinaya).

83 | P a g e Dhamma in English 000 261

sati:

Mindfulness, self-collectedness, powers of reference and retention. In some

contexts, the word sati when used alone covers alertness (sampajañña) as

well.
satipaṭṭhāna:
Foundation of mindfulness; frame of reference — body, feelings, mind, and

mental events, viewed in and of themselves as they occur.

sa-upādisesa-nibbāna:
Nibbāna with fuel remaining (the analogy is to an extinguished fire whose
embers are still glowing) — liberation as experienced in this lifetime by an
arahant. Cf. anupādisesa-nibbāna.
sāvaka:

Literally, "hearer." A disciple of the Buddha, especially a noble disciple

(see ariya-puggala.)

sayadaw:

(Burmese). Venerable teacher; an honorific title and form of address for a

senior or eminent bhikkhu.

sekha:

A "learner" or "one in training"; a noble disciple (ariya-puggala) who has

not yet attained arahantship.
sīla:

Virtue, morality. The quality of ethical and moral purity that prevents one

from falling away from the eightfold path. Also, the training precepts that
restrain one from performing unskillful actions. Sīla is the second theme in
the gradual training (see anupubbī-kathā), one of the ten pāramīs, the second

of the seven treasures (see dhana), and the first of the three grounds for
meritorious action (see dāna and bhāvanā).
sīma:
Boundary or territory within which the monastic saṅgha's formal acts
(upasampadā,pātimokkha recitation, settling of disputes, etc.) must be

performed in order to be valid.
sotāpanna:

Stream winner. A person who has abandoned the first three of the fetters that
bind the mind to the cycle of rebirth (see saṃyojana) and has thus entered
the "stream" flowing inexorably to nibbāna, ensuring that one will be reborn

at most only seven more times, and only into human or higher realms.
stream-entry, stream-winner: see sotāpanna.

stress: See dukkha.
stupa (Pali thūpa):
Originally, a tumulus or burial mound enshrining relics of a holy person —
such as the Buddha — or objects associated with his life. Over the centuries

Dhamma in English 000 261 P a g e | 84

this has developed into the tall, spired monuments familiar in temples in
Thailand, Sri Lanka, and Burma; and into the pagodas of China, Korea, and
Japan.

"such": See tādi.
sugati:
Happy destinations; the two higher levels of existence into which one might
be reborn as a result of past skillful actions (see kamma): rebirth in the
human world or in the heavens (See sagga). None of these states is
permanent. Compare apāya-bhūmi.
sugato:
Well-faring; going (or gone) to a good destination. An epithet for the
Buddha.

sukha:
Pleasure; ease; satisfaction. In meditation, a mental quality that reaches full
maturity upon the development of the third level of jhāna.
sutta [Skt. sūtra]:
Literally, "thread"; a discourse or sermon by the Buddha or his contemporary
disciples. After the Buddha's death the suttas were passed down in the Pali
language according to a well-established oral tradition, and were finally
committed to written form in Sri Lanka around 100 BCE. More than 10,000
suttas are collected in the Sutta Piṭaka, one of the principal bodies of
scriptural literature in Theravāda Buddhism. The Pali Suttas are widely
regarded as the earliest record of the Buddha's teachings.

T
tādi:
"Such," an adjective to describe one who has attained the goal. It indicates
that the person's state is indefinable but not subject to change or influences
of any sort.

taṇhā:
Craving — for sensuality, for becoming, or for not-becoming
(see bhava). See also lobha (greed; passion)
tāpas:
The purifying "heat" of meditative practice.

Tathāgata:
Literally, "one who has truly gone (tatha-gata)" or "one who has become
authentic "(tatha-agata)," an epithet used in ancient India for a person who
has attained the highest spiritual goal. In Buddhism, it usually denotes the
Buddha, although occasionally it also denotes any of his arahant disciples.
than, tan: (Thai). Reverend, venerable.
thera:

85 | P a g e Dhamma in English 000 261

"Elder." An honorific title automatically conferred upon a bhikkhu of at least
ten years' standing. Compare mahāthera.
Theravāda:

The "Doctrine of the Elders" — the only one of the early schools of

Buddhism to have survived into the present; currently the dominant form of
Buddhism in Thailand, Sri Lanka, and Burma. See also Hīnayāna.
ti-lakkhaṇa:
Three characteristics inherent in all conditioned phenomena — being
inconstant (anicca), stressful (dukkha), and not-self (anattā).
tipiṭaka [Skt. tripiṭaka]:

The Buddhist (Pali) Canon. Literally, "three baskets," in reference to the
three principal divisions of the Canon: the Vinaya Piṭaka (disciplinary
rules); Sutta Piṭaka (discourses); and Abhidhamma Piṭaka (abstract

philosophical treatises).

tiratana:
The "Triple Gem" consisting of the Buddha, Dhamma, and Saṅgha — ideals

to which all Buddhists turn for refuge. See tisarana.
tisaraṇa:

The "Threefold Refuge" — the Buddha, Dhamma, and Saṅgha.

See tiratana.

U

ugghaṭitaññu:

Of swift understanding. After the Buddha attained Awakening and was

considering whether or not to teach the Dhamma, he perceived that there

were four categories of beings: those of swift understanding, who would gain

Awakening after a short explanation of the Dhamma; those who would gain

Awakening only after a lengthy explanation (vipacitaññu); those who would

gain Awakening only after being led through the practice (neyya); and those

who, instead of gaining Awakening, would at best gain only a verbal

understanding of the Dhamma (padaparama).

Unbinding: See nibbāna.
upādāna:
Clinging; attachment; sustenance for becoming and birth — attachment to

sensuality, to views, to precepts and practices, and to theories of the self.

upasampadā:
Acceptance; full ordination as a bhikkhu or bhikkhunī. See pabbajjā.
upāsaka/upāsikā:
A male/female lay follower of the Buddha. Compare parisā.
upekkhā:

Equanimity. One of the ten perfections (pāramīs) and one of the four
"sublime abodes" (brahma-vihāra).

Dhamma in English 000 261 P a g e | 86

uposatha:

Observance day, corresponding to the phases of the moon, on which

Buddhist lay people gather to listen to the Dhamma and to observe special

precepts. On the new-moon and full-moon uposatha days monks assemble to
recite the Pātimokkha rules.

V

vassa:

Rains Retreat. A period from July to October, corresponding roughly to the

rainy season, in which each monk is required to live settled in a single place

and not wander freely about.

vaṭṭa:

The cycle of birth, death, and rebirth. This denotes both the death and rebirth

of living beings and the death and rebirth of defilement (kilesa) within the
mind. See saṃsāra.
vedanā:

Feeling pleasure (ease), pain (stress), or neither pleasure nor pain.

See khandha.
Vesak, Vesakha, Visakha, Wesak, etc. (visākha):

The ancient name for the Indian lunar month in spring corresponding to our

April-May. According to tradition, the Buddha's birth, Awakening,
and Parinibbāna each took place on the full-moon night in the month of

Visakha. These events are commemorated on that day in the Visakha festival,
which is celebrated annually throughout the world of Theravāda Buddhism.
vicāra:
Evaluation; sustained thought. In meditation, vicāra is the mental factor that

allows one's attention to shift and move about in relation to the chosen
meditation object. Vicāra and its companion factor vitakka reach full
maturity upon the development of the first level of jhāna.
vijjā:

Clear knowledge; genuine awareness; science (specifically, the cognitive

powers developed through the practice of concentration and discernment).

vijjā-caraṇa-sampanno:

Consummate in knowledge and conduct; accomplished in the conduct

leading to awareness or cognitive skill. An epithet for the Buddha.

vimutti:

Release; freedom from the fabrications and conventions of the mind. The

suttas distinguish between two kinds of release. Discernment-
release (paññā-vimutti) describes the mind of the arahant, which is free of
the āsavas. Awareness-release (ceto-vimutti) is used to describe either the
mundane suppression of the kilesas during the practice of jhāna and the

87 | P a g e Dhamma in English 000 261

four brahma-vihāras [see AN 6.13], or the supramundane state of
concentration in the āsava-free mind of the arahant.

Vinaya:

The monastic discipline, spanning six volumes in printed text, whose rules
and traditions define every aspect of the bhikkhus' and bhikkhunīs' way of

life. The essence of the rules for monastics is contained in
the Pātimokkha. The conjunction of the Dhamma with the Vinaya forms the
core of the Buddhist religion: "Dhamma-vinaya" — "the doctrine and
discipline" — is the name the Buddha gave to the religion he founded.
viññāṇa:

Consciousness; cognizance; the act of taking note of sense data and ideas as

they occur. There is also a type of consciousness that lies outside of
the khandhas — called consciousness without feature (viññāṇaṃ
anidassanaṃ) — which is not related to the six senses at all. See khandha.
vipāka:

The consequence and result of a past volitional action (kamma).
vipassanā:

Clear intuitive insight into physical and mental phenomena as they arise and
disappear, seeing them for what they actually are — in and of themselves —
in terms of the three characteristics (see ti-lakkhaṇa) and in terms of stress,

its origin, its disbanding, and the way leading to its disbanding (see ariya-

sacca).
vipassanūpakkilesa:

Corruption of insight; intense experiences that can happen in the course of

meditation and can lead one to believe that one has completed the path. The

standard list includes ten: light, psychic knowledge, rapture, serenity,

pleasure, extreme conviction, excessive effort, obsession, indifference, and

contentment.

viriya:
Persistence; energy. One of the ten perfections (pāramīs), the five
faculties (bala;see bodhi-pakkhiya-dhammā), and the five
strengths/dominant factors (indriya; see bodhi-pakkhiya-dhammā).

vitakka:

Directed thought. In meditation, vitakka is the mental factor by which one's

attention is applied to the chosen meditation object. Vitakka and its
companion factor vicāra reach full maturity upon the development of the
first level of jhāna.

WXYZ

yakkha:
One of a special class of powerful "non-human" beings — sometimes
kindly, sometimes murderous and cruel — corresponding roughly to the

Dhamma in English 000 261 P a g e | 88

fairies and ogres of Western fairy tales. The female (yakkhinī) is
generally considered more treacherous than the male.

Phracoopothiseelacoon
(Anan Pengchaiyamo)
B.A.(English), M.A. (Buddhist Studies)

-Lecturer of MCU, Thailand. Roi Et Buddhist College.
-252 Ban Tha Yiam, Niwet Subdistrict, Thawat Buri, Roi Et, Thailand.

Phone: 0957815777

89 | P a g e Dhamma in English 000 261