می باشد ،که ماده ( )1آن بیان می دارد: ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
ماده - 605هر یک از مأمورین ادارات و مؤسسات از آئین نامه پیشگیري و مبارزه با رشوه در
مذکور در ماده ) ) 598که از روي غرض و بر خلاف دستگاهها مصوب1383
حق درباره یکی از طرفین اظهار نظر یا اقدامی کرده ماده - 1کارکنان و مسئولان دستگاههاي اجرایی که
باشد به حبس تا سه ماه یا مجازات نقدي تا مبلغ یک مطابق بندهاي ذیل مبادرت به اخذ وجه و یا مال
میلیون و پانصد هزار ریال و جبران خسارت وارده نمایند یا سند پرداخت وجه یا تسلیم مالی را دریافت
کنند یا موجبات جلب موافقت و مذاکره و یا وصول و محکوم خواهد شد.
ماده - 606هر یک از رؤسا یا مدیران یا مسئولین ایصال مال یا سند پرداخت وجه را فراهم نمایند .با
سازمانها و مؤسسات مذکور در ماده( )598که از وقوع توجه به بند ) ( 17ماده ) ( 8قانون رسیدگی به تخلفات
جرم ارتشا یا اختلاس یا تصرف غیرقانونی یا اداري – مصوب 1372پرونده آنان به هیئت هاي
کلاهبرداري یا جرایم موضوع مواد ) ( 599و) ( 603رسیدگی به تخلفات اداري براي اعمال مجازات مناسب
در سازمان یا مؤسسات تحت اداره یا نظارت خود مطلع ارجاع خواهد شد.
شده و مراتب را حسب مورد به مراجع صلاحیتدار الف –گرفتن وجوهی به غیر از آنچه در قوانین و
قضایی یا اداري اعلام ننماید علاوه بر حبس از شش مقررات تعیین شده است.
ماه تا دو سال به انفصال موقت از شش ماه تا دو سال ب – اخذ مالی بلا عوض یا به مقدار فاحش ارزانتر از
قیمت معمول یا ظاهراً به قمیت معمولی و واقع ًا به محکوم خواهد.
از قانون سازمان بازرسی کل کشور مصوب مقدار فاحش کمتر از قیمت.
ج -فروش مالی به مقدار فاحش گرانتر از قیمت به 1366با الحاقات1393
ماده 11 -سازمان میتوانددرمواردزیرنیزاقدام کند .طور مستقیم یا غیر مستقیم به ارباب رجوع بدون
الف -بهره گیري ازتوان تشکلهاي غیردولتی ومردم رعایت مقررات مربوط.
نهادواشخاص واجدشرایط در بخشهاي علمی ،د -فراهم نمودن موجبات ارتشاءاز قبیل مذاکره جلب
تخصصی ،صنفی ومردمی به منظورانجام وظایف موافقت یا وصول و ایصال وجه یا مال یا سند پرداخت
وجه از ارباب رجوع. محوله.
ب -بابهره گیري ازفن آوريهاي روز وهرگونه ه -اخذ یا قبول وجه یا مال یا سند پرداخت وجه یا
ابزارمناسب دیگربرعملکرد شوراها وکمیسیونهاي مالی ،تسلیم مال از ارباب رجوع به طور مستقیم یا غیرمستقیم
معاملاتی واعتباري دستگاههاي مشمول بازرسی براي انجام دادن یا ندادن امري که مربوط به دستگاه
اجرایی می باشد. وانجام مناقصات ومزایده ها نظارت کند.
تبصره :مسئولان ذیربط موظفند زمان تشکیل جلسات و -اخذ هرگونه مال دیگري که در عرف رشوه خواري
مجامع وشوراهاي موردنظررابه اطلاع سازمان برسانند .تلقی می-شود ،از جمله هرگونه ابراء یا اعطاء وام بدون
ج -ارائه گزارشهاي نظارتی هشداردهنده به هنگام به رعایت ضوابط یا پذیرفتن تعهد یا مسئولیتی که من
مقامات مسئول جهت پیشگیري ازوقوع جرم ،تخلف غیر حق صورت گرفته باشد و همچنین پاداش و قائل
شدن تخفیف و مزیت خاص براي ارایه خدمات به وسوء جریانات احتمالی.
د -اطلاع رسانی وآگاهی بخشی عمومی ازطریق اشخاص و اعمال هرگونه موافقت یا حمایتی خارج از
رسانه هاي عمومی به منظورارتقاء سلامت نظام اداري ضوابط که موجب بخشودگی یا تخفیف گردد.
ومقابله بافساد ،بارعایت قانون آئین دادرسی کیفري از آیین نامه چگونگی استفاده از خودروهاي
دولتی مصوب1386 مصوب1392
ماده -4کلیه خودروهاي دستگاههاي اجرایی به 1 -آیین نامه ها و بخشنامه ها
اما آیین نامه و بخشنامه هاي متعددي نیز در استثناي خودروهاي خدمات اختصاصی ،تشریفاتی و
خصوص موضوع و به فراخور و در بازه هاي زمانی خدمت جزو خودروهاي خدمت عمومی محسوب و
توسط مقامات اداري سطح بالا به بدنه دولت ابلاغ ا ستفاده از آنها بر اساس احکام به شرح ذیل مجاز
شده است که یکی از مهمترین آنها ،آئین نامه است و در غیر ساعات اداري (با راننده یا بدون راننده)
پیشگیري و مبارزه با رشوه در دستگاهها مصوب 1383و بدون داشتن برگ مأموریت به شرح زیر مطلق ًا ممنوع
47
بوده و هر گونه استفاده از این خودروها خارج از قوانین به پرداخت هزینه هاي اجتناب ناپذیر خود اقدام و از
مربوط و مقررات این آییننامه در حکم تصرف غیر مجاز ایجاد هرگونه تعهد مازاد خودداري نمایند.
گفتار هفتم:مجازات ها ،محرومیتها و اشخاص در اموال دولت محسوب می شود:
الف -برگ مأموریت درون شهري که تاریخ و ساعت مشمول قانون ارتقا سلامت اداري و مقابله با
شروع و پایان مأموریت در آن قید شده باشد .فساد
ب -برگ مأموریت برون شهري به منظور انجام وظایف طبق ماده 5قانون ارتقا سلامت اداري ،محرومیت هاي
محول شده که مقصد و تاریخ و شروع و پایان مأموریت و مجازات هاي اشخاص حقیقی و حقوقی به شرح ذیل
در آن درج شده باشد .است:
پ -برگ مأموریت براي خودروهایی که جهت سرویس ماده - 5محرومیت هاي موضوع این قانون و اشخاص
کارکنان در اختیار متصدیان حمل و نقل قرار می گیرد مشمول محرومیت ،اعم از حقیقی و یا حقوقی به قرار
باید به نحوي تنظیم و برنامه ریزي گردد که خودروهاي زیر است:
مذکور در شهر تهران حداکثر دو ساعت و در شهرستانها الف محرومیتها:
حداکثر یک ساعت پس از پایان وقت اداري در جایگاه -1شرکت در مناقصه ها و مزایده ها یا انجام معامله یا
هایی که توسط دستگاههاي اجرایی ذي ربط معین می انعقاد قرارداد با دستگاههاي موضوع بندهاي (الف)( ،ب)
شوند ،متوقف گردند .و (ج)
ماده - 5نیروي انتظامی ،موظف است در خصوص تردد ماده ) ( 2این قانون با نصاب معاملات بزرگ مذکور در
خودروهاي دولتی در شهرها و جاده هاي سراسر کشور قانون برگزاري مناقصات مصوب 1383/1/25
همانند سایر خودروها کنترل و نظارتهاي لازم را به عمل –2دریافت تسهیلات مالی و اعتباري از دستگاه هاي
آورده و مشخصات خودروهاي فاقد بر چسب شناسایی و موضوع بندهاي (الف)( ،ب) و (ج) ماده ) ( 2این قانون
فاقد برگ مأموریت متضمن مشخصات راننده خودروهاي - 3تأسیس شرکت تجاري ،مؤسسه غیرتجاري و
مذکور را در مرکز به وزارت امور اقتصادي ودارایی و در عضویت در هیأت مدیره و مدیریت و بازرسی هر نوع
شهرستانها به سازمانهاي امور اقتصادي و دارایی شرکت یا مؤسسه
- 4دریافت و یا استفاده از کارت بازرگانی استانهاي ذي ربط اعلام نماید.
تبصره - 1وزارت امور اقتصادي و دارایی پس از وصول - 5اخذ موافقتنامه اصولی و یا مجوز واردات و صادرات
-6عضویت در ارکان مدیریتی و نظارتی در تشکلهاي گزارش نیروي انتظامی ،مراتب را به دستگاههاي
اجرایی مربوط جهت طرح در هیئتهاي رسیدگی به حرفه اي ،صنفی و شوراها
–7عضویت در هیأتهاي رسیدگی به تخلفات اداري، تخلفات اداري منعکس می نماید.
تبصره - 2وزارت امور اقتصادي و دارایی موظف است در انتظامی و انتصاب به مشاغل مدیریتی
صورت عدم تبدیل پلاك شخصی به دولتی خودروهاي ب -اشخاص مشمول محرومیت و میزان محرومیت
در اختیار دستگاههاي اجرایی ،مراتب را به نیروي آنان
انتظامی اعلام کند تا از تردد آنها در شهرها و جاده ها -1اشخاصی که به قصد فرار از پرداخت حقوق عمومی
جلوگیري و نسبت به متوقف نمودن خودروهاي مذکور و یا دولتی مرتکب اعمال زیر می گردند متناسب با نوع
اقدام و نتیجه را به وزارت امور اقتصادي و دارایی گزارش تخلف عمدي به دو تا پنج سال محرومیت به شرح زیر
محکوم می شوند: نماید.
از ضوابط اجرایی قانون بودجه سال 1394کل ) 1 -1ارائه متقلبانه اسناد ،صورت هاي مالی ،اظهارنامه
هاي مالی و مالیاتی به مراجع رسمی ذي ربط ،به یکی کشور
از محرومیتهاي مندرج در جزءهاي )2( ،و ) ( 3بند (الف) تعهد مازاد بر اعتبار
ماده - 7دستگاههاي اجرایی موظفند با رعایت تکالیف ماده 5و یا هر سه آنها
قانونی و قانون ،در سقف اعتبارات تخصیص یافته نسبت ) 1 -2ثبت نکردن معاملاتی که ثبت آنها در دفاتر
48
قانونی بنگاه اقتصادي ،براساس مقررات ،الزامی است بیشتر باشد.
یا ثبت معاملات غیرواقعی ،به یکی از محرومیت هاي گفتار هشتم :نحوه رسیدگی به فساد اداري
بر طبق ماده ( )6قانون ارتقاء سلامت اداري به مندرج در جزء هاي ( ) 2) ، )1و ) ( 6بند (الف)ماده5
شرح ذیل ،هیئتی به شرح این ماده تشکیل و به یا جمع دو و یا هر سه آنها
) 1 -3ثبت هزینه ها و دیون واهی ،یا ثبت هزینه ها موضوع رسیدگی خواهد نمود و بر اساس تبصره ()1
و دیون با شناسه هاي اشخاص غیرمرتبط یا غیر واقعی امکان اخذ تخفیف و کاهش محرومیت وجود دارد.
در دفاتر قانونی بنگاه ،به یکی از محرومیت هاي ماده - 6هیأتی مرکب از یکنفر قاضی به انتخاب
مذکور در جزءهاي ( )2( ،)1و )( 5بند(الف) ماده 5و یا رئیس قوه قضائیه ،نماینده وزارت امور اقتصادي و
دارایی ،وزارت اطلاعات ،سازمان بازرسی کل کشور، جمع دو یا هر سه آنها
) 1 -4ارائه نکردن اسناد حسابداري به مراجع قانونی دیوان محاسبات کشور ،بانک مرکزي جمهوري
یا امحاء آنها قبل از زمان پیشبینی شده در مقررات ،به اسلامی ایران ،اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و
یکی از محرومیتهاي مندرج در جزءهاي ) ( 3و ) ( 6بند اتاق تعاون ایران تشکیل می شود تا پساز رسیدگی و
تشخیص موارد مطروحه در باره افراد مشمول ماده ()5 الف ماده 5یا هر دو آنها
) 1 -5استفاده از تسهیلات بانکی و امتیازات دولتی این قانون ،گزارش مستدل و مستند خود را از طریق
در غیرمحل مجاز مربوط ،به یکی از محرومیت هاي دبیرخانه براي رسیدگی به قوه قضائیه پیشنهاد و در
مندرج در جزءهاي ( ) 4) )2( ، )1و ) ( 6بند (الف) ماده غیر این صورت پرونده را مختومه نماید .قوه قضائیه
موظف است در شعبه اي مرکب از سه نفر قاضی که 5یا جمع دو یا بیشتر آنها
) 1 -6استنکاف از پرداخت بدهی معوق مالیاتی یا توسط رئیس قوه قضائیه انتخاب می شوند با رعایت
عوارض قطعی قانونی در صورت تمکن مالی و نداشتن اصول آیین دادرسی به گزارش هاي هیأت مذکور
عذر موجه ،به یکی از محرومیتهاي مندرج در جزءهاي رسیدگی کند .حکم صادره از این دادگاه قطعی است.
( ) 3) ، )2( ، )1و ) ( 4بند (الف) این ماده یا جمع دو یا تبصره - 1اگر متخلف براي تأمین حقوق دولتی یا
عمومی یا حسن جریان امور ،اقدامات مؤثري کرده بیشتر آنها
تبصره - 1اگر مرتکب ،از کارکنان دستگاههاي باشد ،دادگاه چه درباره موضوع تصمیم گیري کرده
موضوع ماده ) ( 5قانون مدیریت خدمات کشوري باشد و یا پرونده مفتوح باشد ،می تواند مدت محرومیت
باشد ،به محرومیت مندرج در جزء ) ( 7بند(الف) نیز را به حداقل یک سال کاهش دهد .اگر متهم از مراجع
قضائی حکم برائت یا منع تعقیب دریافت کند ،دبیرخانه محکوم می شود.
تبصره - 2حد نصاب مالی موارد مذکور براي اعمال براي رفع محرومیت اقدام می کند.
محرومیت به تنهایی یا مجموع ًا ،معادل ده برابر نصاب تبصره - 2اگر شخص ،مرتکب چند مورد از تخلفات
معاملات بزرگ یا بیشتر موضوع قانون برگزاري موضوع ماده ) (5شده باشد ،با توجه به نوع تخلفات،
شخصیت مرتکب و اوضاع و احوال قضیه ،به دو یا چند مناقصات در هر سال مالی است.
-2محکومان به مجازاتهاي قطعی زیر ،در جرائم مجازات مذکور در بند( الف )ماده ) (5محکوم می شود
مالی عمدي تصریح شده در این قانون ،به مدت سه و در هر صورت ،مجازات ،بیش از پنج سال محرومیت
سال از تاریخ قطعیت رأي ،مشمول کلیه محرومیت نیست.
هاي مندرج در بند(الف) این ماده می شوند ،مشروط بر تبصره - 3دستگاههاي نظارتی ،بازرسان قانونی
اینکه در حکم قطعی دادگاه به محرومیتهاي موضوع شرکتها و مؤسسات و وزارت امور اقتصادي و دارایی،
موظفند تخلفات را به هیأت مذکور در صدر ماده اعلام این قانون محکوم نشده باشند:
- 2 -1دو سال حبس و بیشتر کنند.
- 2 -2جزاي نقدي به میزان ده برابر نصاب معاملات تبصره - 4هیأت می تواند شعب متعدد با ترکیب
بزرگ و یا بیشتر ،موضوع قانون برگزاري مناقصات مشابه صدر این ماده داشته باشد ،تعداد ،محل تشکیل
- 2 -3محکومان به مجازات قطعی دو بار یا بیشتر هیأت ،طرز تشکیل ،اجراي تصمیمات مربوط به درج
که مجموع مجازات آنان از جزءهاي ( )2-1و یا ( )2-2نام اشخاص در فهرست محرومیت و یا خروج نام آنان
49
و نیز نحوه دسترسی و سایر امور اجرائی ،به موجب آیین نامه اي است که ظرف سه ماه توسط سازمان بازرسی کل کشور با
همکاري سایر دستگاههاي مذکور در این ماده تهیه می شود و به تصویب رئیس قوه قضائیه می رسد.
تبصره -5اعمال محرومیت هاي مذکور در ماده ) (5این قانون مانع رسیدگی به تخلفات اداري و جرائم ارتکابی مرتکبین در
مراجع ذي صلاح نیست و دستگاههاي ذيربط نیز موظفند طبق مقررات ،موضوعات مربوط به تأمین حقوق دستگاه خود را به
نحو مؤثر و بدون وقفه پیگیري کنند.
تبصره - 6دبیرخانه و بانک اطلاعات مربوط ،موضوع پایگاه اطلاعاتی فهرست محرومیت در محل سازمان بازرسی کل کشور
تشکیل می شود.
گفتار نهم :موارد تشویق در کشف ،شناسایی و معرفی متخلفین
بموجب ماده 26قانون ارتقاء سلامت نظام اداري و مقابله با فساد اشخاص در موارد ذیل مورد تشویق و ترغیب قرار می
گیرند.
ماده - 26درموارد زیر اشخاص تشویق می گردند:
الف -مدیران ،سرپرستان ،کارکنان و یا اشخاصی که موفق به شناسایی ،کشف و معرفی افراد متخلف مذکور در این قانون گردند،
مشروط بر آن که تخلف یا جرم در مراجع صالح اثبات شود.
ب -مدیران و کارکنان و اشخاص مشمول این قانون که در راه اندازي کامل پایگاه اطلاعاتی مکانیزه تلاش فوق العاده داشته
باشند.
ج -هریک از اشخاص مشمول این قانون که موفق شوند در طول یک سال میزان سلامت اداري را براساس شاخص هاي
موضوع بند(الف)ماده ) (28این قانون واحد تحت سرپرستی خود ارتقاء دهند.
د -آیین نامه اجرائی این ماده حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این قانون توسط معاونتهاي برنامه ریزي و نظارت راهبردي
و توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور تهیه میشود و به تصویب هیأت وزیران میرسد.
تبصره -چنانچه اشخاص مشمول بند (د) ماده ) (2این قانون در جهت تحقق بندهاي فوق الذکر اقدام نمایند براساس آئین نامه
اجرائی این ماده مشمول تشویقات معنوي و مادي می شوند .البته موارد جزئی تر آن در آیین نامه مصوبه هیات وزیران مذکور
است که مطالعه آن توصیه می گردد.
منابع مورد استفاده :
http://marifat.nashriyat.ir -1
-2ابراهیم آبادي ،غلامرضا ،مجله مجلس و پژوهش ،سال 11شماره ، 46ص193
www.modiriyati.nashriyat.ir/node -3شیخی ،محمدحسین ،اسلام و پژوهشهاي مدیریتی 2 -پاییز1390
ازسایت
http://mohsendaliri.persianblog.ir/post -4
www.nezarat.gov.ir5-
-6قانون ارتقاء سلامت نظام اداري و مقابله با فساد
50
اندیشه و گفتمان
51
اساسی سرویس های دامپزشکی را رعایت نماید کیفیت سرویس های دامپزشکی -
-4ارتباطات باید یک فرآیند مستمر باشد. ارتباطات
-5سرویس های دامپزشکی باید بر برنامه ریزی، دکتر رضا اسدی دکترای دامپزشکی عمومی ،معاون سلامت
اجرا ،پایش ،ارزیابی و بازنگری برنامه های ارتباطی اداره کل دامپزشکی استان خوزستان
راهبردی و عملیاتی خود نظارت داشته باشند. پست الکترونیک [email protected] :
سیستم ارتباطات
مقدمه
علاوه بر اصول ارتباطات ،موارد زیربا در نظر گرفتن
بخش 3.2در هنگام برنامه ریزی ،اجرا و ارزیابی یک به طور کلی ،ارتباطات مستلزم تبادل اطلاعات بین
گروه‌های مختلف فردی ،سازمانها و عامه مردم به
سیستم ارتباطی باید مورد توجه قرار گیرند : منظور اطلا عرسانی ،هدایت و انگیزه دادن جهت
-1نمودار سازمانی نشان دهنده ارتباط مستقیم بین اقدام است .کاربرد علم و تکنیک ارتباطات شامل
پرسنل حوزه ارتباطات و سازمان دامپزشکی از طریق تلفیق پیام ها مطابق با موقعیت ها ،اهداف و مخاطبان
زنجیره فرماندهی همچون واحد اختصاصی ارتباطات
است.
یا کارشناس حوزه ارتباطات می باشد . به رسمیت شناختن ارتباطات به عنــوان یک رشته از
-2منابع انسانی سرویــس های دامپـزشکی و ادغام شان با همدیگر
برای عملیات آنها حیاتی است .ادغام تخصص
الف) رابط ملی و رسمی حوزه ارتباطات مشخص و دامپزشکی و ارتباطات برای ایجاد ارتباط موثر ضروری
قابل دسترس باشد .
است.
ب) مشخص کردن شرح وظایف پرسنل ارتباطات ارتباطات باید بخشی جدایی ناپذیر از تمام فعالیت
ازجمله نقش و مسئولیت های آنها. های سرویس های دامپزشکی از جمله بهداشت دامها
(مراقبت ،تشخیص زودهنگام و واکنش سریع،
ج) تعداد کافی پرسنل واجد شرایط با دانش ،مهارت، پیشگیری و کنترل) ،رفاه حیوانات و بهداشت عمومی
نگرش و توانایی های مرتبط با ارتباطات وجود داشته دامپزشکی (ایمنی مواد غذایی ،بیماری های مشترک
باشد. بین انسان و دام) و رشته دامپزشکی باشد.
د) آموزش مستمر در خصوص ارتباطات به پرسنل اصول ارتباطات
-1سرویس های دامپزشکی باید صلاحیت و توانایی مربوطه ارائه شود.
برقراری ارتباط در مورد موضوعات مربوط به وظایف -3منابع مالی و بودجه
خود را داشته باشند.
الف) تخصیص بودجه کافی برای حوزه و مباحث
-2تخصص دامپزشکی و ارتباطات باید با هم ادغام ارتباطات .
شوند و با سازمان های مربوطه به ویژه در حوزه
ب) تأمین یا دسترسی به منابع خدماتی مناسب برای مدیریت بحران که می تواند بر بهداشت و رفاه
ایفای نقش ها و مسئولیت ها: حیوانات تأثیر بگذارد و همچنین در جهت کنترل
ازجمله تامین محل کار مناسب که به اندازه کافی بیماری های اگزوتیک ارتباط برقرار کنند
مجهز به تجهیزات اداری و فنی از جمله ابزارهای
فناوری اطلاعات و دسترسی به اینترنت باشد. -3ارتباطات باید هدفمند باشد و همراه با معیارهای
اساسی همچون شفافیت ،سازگاری ،به موقع بودن،
تعادل ،دقت ،درستی و هم فکری باشد و اصول -4مدیریت سیستم ارتباطی
52
الف) نقش ها و مسئولیت های پرسنل سرویس های دامپزشکی -دیده شدن بیشتر و جلب
اعتماد و اعتبار در خدمات دامپزشکی می باشد.
ارتباطات
اینها درک یا پذیرش خط مشی ها و متعاقب آن تغییر -1گزارش به سازمان دامپزشکی.
-2مشارکت در فرآیند تصمیم گیری سرویس های در ادراک ،نگرش یا رفتار را افزایش می دهد
دامپزشکی از طریق راهنمایی و ارائه تخصصی در ج) برنامه های عملیاتی برای ارتباطات
مورد موضوعات مربوط به ارتباطات .
برنامه های عملیاتی برای ارتباطات باید مبتنی
بر ارزیابی موضوعات خاص باشد و بایستی -3مسئول برنامه ریزی ،اجرا و ارزیابی برنامه های
اهداف خاص و مخاطبان هدف مانند کارکنان، استراتژیک و عملیاتی برای ارتباطات و رویه های
شرکاء ،ذینفعان ،رسانه ها و عموم مردم را
عملیاتی استاندارد مربوطه باشد.
شناسایی کند. -4به عنوان نقطه تماس در مورد موضوعات ارتباطات
ازطریق ایجاد کانال های ارتباطی با مقامات ذیصلاح
مربوطه که سرویس های دامپزشکی با آنها همکاری هر برنامه عملیاتی در حوزه ارتباطات باید شامل
مجموعه ای از فعالیت ها باشد که به خوبی می کنند ،عمل کند.
-5ارائه و هماهنگی جهت آموزش مداوم در مورد برنامه ریزی شده اند و از تکنیک ها ،ابزارها،
پیام ها و کانال های مختلف برای دستیابی به ارتباطات برای سرویس های دامپزشکی.
اهداف مورد نظر و از منابع موجود در یک بازه
زمانی خاص استفاده کند. ب) برنامه راهبردی ارتباطات
یک برنامه خوب راهبردی طراحی شده برای ارتباطات
،باید از برنامه راهبردی سرویس های دامپزشکی منبع مورد استفاده :
حمایت و دارای پشتیبانی و تعهد مدیریتی باشد .برنامه
2021 © OIE - Terrestrial راهبردی ارتباطات باید به تمام اهداف بلندمدت
Animal Health Code - ارتباطی در سازمان دامپزشکی در سطح بالا بپردازد.
19/07/2021
یک برنامه استراتژیک برای ارتباطات باید همواره
ارزیابی و به طور دوره ای بازنگری شود و اهداف و
تکنیک های عملکردی قابل سنجش را برای ارزیابی
اثربخشی ارتباطات شناسایی کند.
برنامه راهبردی ارتباطات باید انواع مختلفی از
ارتباطات را در نظر بگیرد:
ارتباطات معمول -ارتباطات خطر -ارتباطات شیوع و
بحران به افراد و اشخاص آسیب دیده یا ذینفع ،کل
جامعه یا عموم مردم اجازه می دهد تا بهترین
تصمیمات ممکن را بگیرند و از خط مشی و اصول
اساسی و منطقی آنها مطلع شوند.
نتایج کلیدی در اجرای مؤثر یک برنامه استراتژیک
برای ارتباطات عبارتند از :افزایش دانش و آگاهی
مردم و ذینفعان نسبت به مسائل -درک بیشتر نقش
53
مقالات علمی
54
عامل بیماری پیامدهای اقتصادی و بهداشتی فاسیولوزیس در
این بیماری توسط یکی از 2گونه ی کرم پهن(ترماتود)
فاسیولا Fasciola hepaticaو Fasciola دام و انسان
giganticaایجاد می شود .انگل فاسیولا از انگل های
کبدی در نشخوارگنندگان کوچک و بزرگ ،تک سمی ها و سید مصطفی عزیزیان
انسان است .این انگل در اکثر نقاط دنیا و به ویژه در مناطقی
که پرورش گوسفند رایج است مشاهده می شود .آلودگی دکترای عمومی دامپزشکی -کارشناس ارشد دفتر بهداشت و مدیریت
انسان به فاسیولا در مقایسه با آلودگی دام ها بسیار کمتر بیماری های دامی
است .تا کنون موردهای متعددی از ابتلای انسان به این
انگل در برخی کشورها مانند ایران گزارش شده است .عامل پست الکترونیکی [email protected] :
بیماری ترماتودی به شکل برگ و به رنگ خاکستری مایل
به قهوه ای است که طول آن 30میلی متر و حداکثر عرض مقدمه
بيماري فاسیولوزیس یا فاسیولیازیس یکی از بيماري هاي
آن در ناحیه قدامی به 13میلی متر می رسد. عفوني و مشترك بين انسان و دام است كه از زمان های دور
پیامدهای اقتصادی تشخیص داده شده و در بسياري از مناطق جهان شايع است.
بیماری از بیش از 80کشور گزارش شده است . .فاسیولوز
کاهش رشد پشم ،کاهش وزن ،کاهش شیر ،افت لاشه، بیماری ناشی از انگل فاسیولا است .این انگل از دسته
ضبط و حذف کبد از خسارت های اصلی فاسیولوزیس در دام کر مهای پهن است .انگ لهای بالغ در مجاری صفراوی دام
است .در بررسی 10ساله انجام شده میانگین تقریبی خسارت ها و افرا ِد آلوده مشاهده میشوند.میزان آلودگی دقیق این
سالانه ناشی از فاسیولوز بیش از 1500میلیارد ریال بوده بیماری مشخص نیست .بررسی های انجام شده احتمال
است .به غیر از مخارج درمانی و دیگر هزینه های مرتبط با گسترش جغرافیائی بیماری را با تغییرات آب و هوائی مرتبط
افراد بیمار در مجموع بیش از 15000میلیارد ریال در دوره دانسته است .بیماری در انسان به بافت کبد و مجاری
10ساله به صنعت دامپروری کشور خسارت وارد شده است. صفراوی و در برخی موردها به لوزالمعده ،معده ،طحال ،عروق
برآورد می شود که بین ۸0-۱۰درصد گله های شیری و خونی و ریه آسیب های جدی وارد می سازد .این بیماری
گوشتی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به فاسیولا خسارات اقتصادي فراوانی(کاهش رشد پشم ،کاهش وزن،
مبتلا باشند .خسارت اقتصادی سالانه بیماری در جهان بالغ
بر میلیاردها دلار است .در یک بررسی انجام شده در کاهش شیر ،ضبط و حذف کبد) را باعث می شود.
کشتارگاهی واقع در کوه های آند پرو 55درصد گاوهای فاسيولوز يا آلودگي با كپلك از مهمترين بيماري هاي انگلي
کشتار شده به فاسیولوزیس مبتلا بوده و خسارت اقتصادی نشخواركنندگان اهلي در سراسر جهان است .مستعد نمودن
سالانه ناشی از ضبط کبد و کاهش وزن لاشه حدود 400هزار کبد به عفونتهاي باكتريايي از جمله قانقرایای عفونی کبد از
ديگر خسارت های این بیماری است .فاسیولوز به خاطر
دلار تخمین زده شده است. سازگاری دراز مدت با دستگاه ایمنی به مدت طولانی در کبد
پیامدهای بهداشتی
دام فعال می ماند
در جهان حدود 100میلیون نفر و در کشورمان نزدیک به 10 تاریخچه
میلیون نفر در معرض خطر ابتلا به بیماری فاسیولیازیس قرار
دارند .بر اساس یک برآورد انجام شده 2/6میلیون نفر مبتلا دی بری() De Breiدر سال 1379میلادی ,سرکر را در
به انگل فاسیولا در جهان وجود دارد .در مناطق شمالی حلزون مشاهده کرد .سوامردام( ) Swammerdamدر
بولیوی میزان آلودگی انسانی به فاسیولا به حدود 60درصد سال 1737میلادی برای نخستین بار فاسیولا هپاتیکا را
مشاهده کرد .زیدر( )Zederدر سال 1803میلادی چرخه
می رسد. زندگی انگل را توصیف کرد .در 1882میلادی
در یک بررسی 20ساله بر روی مقالات که در بازه زمانی لوکارت( )Leuckartچرخه زندگی انگل و همچنین
1377-1397توسط خادم وطن و همکارانشان در خصوص میزبانش را تائید کرد .در 1892میلادی لوتس( ) Lutzراه
میزان شیوع فاسیولوزیس در دام و انسان انجام شده است انتقال انگل به نشخوارکنندگان را توضیح داد و در سال
بیشترین میزان آلودگی مربوط به 10مطالعه سرمی انسانی 1914میلادی سینیتسین( ) Sinitsinراه انتقال انگل به
بررسی شده متعلق به استان گیلان و به میزان50درصد بود. انسان و نحوه ایجاد صدمه به بافت کبد توسط انگل را
مشخص کرد.
55
0تا 1درصد گزارش شد. پراکندگی بیماری
انتشار بیماری در بیشتر مناطق با آب و هوای معتدل گزارش اپیدمیولوژی
شده است .اگرچه در آفریقای جنوبی و شرقی در مناطق با مناطق بارانی و مرطوب در افزایش جمعیت میزبان واسط
حلزون و در نتیجه میزان بیماری فاسیولوزیس موثر است. ارتفاع زیاد نیز مشاهده شده است.
دکتر دلیمی و همکاران در بررسی ای که در مورد فاسیولوزیس تغییرات محیطی ساخته دست بشر مانند طرح های آبیاری
در 6استان در بازه زمانی ۱۳۸۹-۱۳۸۸انجام داده بودند نوین نیز ممکن است دسترسی به محل های مناسب برای
آلودگی کلی گاو و گوسفند کشتار شده به فاسیولا را 1/1درصد بقاء انگل و میزبان واسط را افزایش دهند .مهاجرت ،جهانی
اعلام کرده بودند .شدت آلودگی کبد گوسفند و گاو در استان شدن و صادرات و واردات دام شاید در انتقال انگل و ناقل ها
خراسان به ترتیب 0/42 +7/72درصد و 1/78+15/24درصد به مناطق جدید موثر باشند .انگل انتشار جهانی داشته و بیشتر
در مناطق معتدل انتشار دارد .در ایران آلودگی در گاو ،گوسفند، و در استان فارس 3/16 +14/54و 0/79+7/75بود.
در بررسی دیگری که توسط قطعی و همکارانش در استان بز ،گوسفند وحشی ،اسب ،الاغ ،شتر و انسان گزارش شده
کهکیلویه و بویراحمد در بازه زمانی۱۳۹۷-۱۳۹۵انجام گرفته است.
بیشترین میزان آلودگی به فاسیولا را 5/3درصد و مربوط به
تخم انگل نسبت به عامل های خارجی بسیار مقاوم است .این شهرستان گچساران اعلام کرده اند.
تخم در مدفوع مرطوب به مدت 9ماه و در علوفه مرطوب تا
یک سال زنده می ماند .تخم انگل در اثر خشکی و درجه در بررسی انجام شده توسط حاجی پور در مورد گاوهای
حرارت کم از بین می رود .طول عمر کرم توجه برانگیز بوده کشتارشده در کشتارگاه تبریز در بین سال های1۳۸9-۱۳۹۰
و در گوسفند تا 5سال و در انسان 9تا 13سال گزارش شده
است .انسان بیشتر از راه خوردن سبزیجات خام و سالاد به میزان آلودگی کبد به فاسیولا 6/2درصد اعلام شده است.
توسط خادم وطن و همکارانشان در خصوص میزان شیوع
انگل آلوده می شود. فاسیولوزیس در دام که بر اساس 49بررسی دامی انجام شده
تخم همراه با مدفوع میزبان به محیط خارج راه می یابد. میزان آلودگی فاسیولا در گوسفند(4/2درصد ) ،بز(3/2درصد )
فاسیولوزیس گسترش جهانی داشته و به طور تقریب در همه و گاو 9درصد بود .بیشترین میزان آلودگی دام ها به فاسیولا
قاره ها به وقوع می پیوندد .با توجه به میزان شیوع زیاد این در شمال کشور و به میزان 11/8درصد و کمترین در مرکز
بیماری در ایران ،کنترل آن یکی از اولويت هاي مهم سازمان
دامپزشكي و ديگر مراجع بهداشتي کشورمان به شمار می ایران و به میزان 1/8درصد بوده است.
رود .چرخه زندگی انگل 2میزبانه بوده و به غیر از میزبان براساس گزارش سوخته زاری در منطقه کشمیر پاکستان
قطعی که دام و انسان هستند در بدن میزبان واسط که حلزون میزان آلودگی گاو و گوسفند به فاسیولا 1/85و 3/51درصد
بوده نیز تکامل می یابد. بوده است.
تخم همراه با مدفوع به خارج راه می یابد .در شرایط مناسب میزان آلودگی گاو و گوسفند به فاسیولا در ترکیه 0/5و 4
آب و هوائی در مدت 10-12روز میراسیدیوم از تخم خارج
می شده ولی در درجه حرارت نامناسب ،تخم ها رشد نمی درصد گزارش شده است.
کنند .میراسیدیوم وارد بدن حلزون که میزبان واسط بیماری درعراق دربررسی کشتارگاهی انجام شده در بصره میزان
است می شود .در بدن حلزون انگل مراحل تکاملی خود را می آلودگی گاو و گوسفند به فاسیولا به ترتیب 0/13و 0/72گزارش
گذراند و در نهایت به سرکر تبدیل شده و از بدن حلزون خارج
می شود و به گیاهان و علوفه می چسبد .سرکر در این مرحله شده است.
به متاسرکر تبدیل می شود .دام ها با خوردن گیاهان آلوده و در برزیل میزان آلودگی به فاسیولا در گاو و گاومیش به
انسان از راه مصرف سبزیجات آلوده به انگل فاسیولا مبتلا
می شوند .پس از بلع متاسرکر ،جداره ی کیست در روده از ترتیب 10/34و 30درصد بوده است.
بین رفته و نوزاده آزاد شده به سوی کبد مهاجرت می کند .در در کنیا در بازه زمانی 1990-1999آلودگی کلی گاو و گوسفند
مدت 6-8هفته ترماتودهای جوان خود را به مجاری صفراوی
به فاسیولاهپاتیکا 8درصد گزارش شده است.
رسانده و بالغ می شوند. در بررسی دیگری که توسط سوخته زاری و همکاران انجام
بیماری زائی گرفته است 6/2درصد کبدهای بازرسی شده در کشتارگاه ها
این انگل در مجاری صفراوی کبد نشخوارکنندگان کوچک و در بازه زمانی 2000-2016آلوده به فاسیولا بودند.
در این بررسی 5منطقه جغرافیایی غرب ،شمال ،جنوب ،
شرق و مرکزی در کشور تعیین شد:
بر اساس گزارش ،میزان آلودگی به فاسیولا در غرب 5درصد،
در جنوب1درصد ،در شمال7درصد ،مرکز 1درصد و شرق بین
56
بزرگ ،تک سمیان ،خرگوش ،خوک ،گراز و انسان زندگی می های کشتاری کشورمان بررسی کشتارگاهی گذشته نگر در
کند .بیماری زائی فاسیولا هپاتیکا به تعداد متاسرکر خورده بازه زمانی 1390 -1399توسط نگارنده انجام شده است که
نشاندهنده آلودگی گاو و گوسفند به لارو انگل به میزان شده بستگی دارد و در دو مرحله به وقوع می پیوندد:
نخست مرحله ی بیماری زائی مربوط به مهاجرت انگل در متفاوت در نقاط مختلف ایران است.
پارانشیم کبد بوده که با آسیب های کبدی و خونریزی همراه
است.
دوم ،مربوط به وجود انگل در مجاری صفراوی است که به
دلیل خونخواری ترماتودهای بالغ و آسیب وارده به مخاط
ایجاد می شود.
بیماری به شکل های حاد ،تحت حاد و یا مزمن بروز می کند.
تشخیص
تشخیص قطعی بیماری فاسیولوزیس از راه یافته های
آزمایشگاهی و مشاهده تخم انگل در مدفوع ،صفرا و یا
کالبد گشائی امکان پذیر است.
درمان
داروهای رافوکساناید ،آلبندازول ،کلوزانتل و تریکلابندازول
در درمان کرم های بالغ و تا حدودی مرحله نابالغ انگل
موثرند.
کنترل
کنترل فاسیولوزیس در مناطق اندمیک بیماری ممکن است
بر مراحل حیاتی چرخه زندگی فاسیولا متمرکز شود.
راهبردهای کنترل حلزون شاید به گونه ی توجه برانگیزی
انتقال بیماری را کاهش دهد .با این حال ،استفاده از حلزون
کش ها تنها کاهش گذرا در جمعیت حلزون را سبب شده و
ممکن است بر گونه های دیگر اثر بگذارد .زهکشی آب های
سطحی و راکد ممکن است دارای اثرات مشابه بر دیگر
موجودات زنده بوده و اجراء آن در مناطق اندمیک دشوار
است.
درمان دام ها راهبرد اصلی کنترل بیماری بوده که در
کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به طور وسیع به کار
رفته است .داروهائی مانند تریکلابندازول ،آلبندازول،
رافوکساناید و کلوزانتل برای درمان فاسیولوز در دام موجود
است .البته مقاومت های داروئی در فاسیولاهای گاو و
گوسفند در برخی کشورها که بیماری به صورت اندمیک بوده
گزارش شده است.
تاکنون هیچ واکسنی به طور تجاری برای استفاده در دام
ساخته نشده است ولی کوشش هائی برای توسعه واکسنی
موثر به منظور ایمن کردن دام ها در جریان است.
بررسی کشتارگاهی فاسیولوزیس در گاو و گوسفند
بررسی های کشتارگاهی انجام شده در دیگر کشورها و از
جمله ایران نشان دهنده خسارت اقتصادی فراوان ناشی از
فاسیولوزیس در گاو و گوسفند بوده که به واسطه ضبط کبد
و همچنین افت کیفیت لاشه و کاهش تولید شیر ناشی از این
بیماری است .به منظور آگاهی از وضعیت فاسیولوزیس در دام
57
فاسیولوز گوسفند و بز فاسیولوز گاو و گوساله
درصد تعداد کبد ضبطی تعداد گوسفند و بز کشتار درصد استان تعدادگاو کشتار شده تعدادکبد ضبطی
شده
2.80 48714 1737133 3.14 8937 284491 اردبیل
1.84 366089 19871411 1.49 10221 685650 اصفهان
1.00 14340 1432076 1.99 4262 214534 البرز
0.42 1570 373015 1.36 709 52164
1.45 44951 3097045 1.67 11449 683613 ایلام
1.46 11050 754488 2.20 8148 369771 آذربایجان
0.73 1671 228963 1.65 533 32350 شرقی
2.85 449500 15769991 2.04 39455 1933967
2.55 1484 58179 3.27 1347 41142 آذربایجان
غربی
بوشهر
تهران
جنوب کرمان
0.47 5761 1229694 0.54 792 چهار محال 147127
0.50 2537 508495 0.45 160 35399 خراسان
جنوبی
0.24 34401 14358483 0.49 4508 912977
خراسان
0.04 276 634048 0.17 101 58153 رضوی
1.76 84,293 4,789,312 5.40 26,668 493,448 خراسان
4.08 12601 308931 3.78 6978 184749 شمالی
0.31 4806 1548314 0.80 513 63902 خوزستان
2.20 2841 129247 0.07 513 694727 زنجان
0.72 44261 6175818 1.75 7377 421484
0.50 4670 935114 0.41 1326 324413 سمنان
1.70 80996 4763634 2.26 2349 104116 سیستان و
2.38 12527 526302 2.81 8571 304729 بلوچستان
1.04 41470 4000553 1.48 4980 335739
1.62 19334 1190663 2.02 6630 328387 فارس
2.83 36207 1278594 7.11 1922 27043 قزوین
0.73 14109 1934241 2.11 2923 138368
3.00 44470 1483255 7.11 52910 744129 قم
2.31 46164 1994145 4.50 16437 365367 کردستان
3.08 116,124 3,767,726 3.49 20,599 590,459 کرمان
1.18 18870 1602495 2.27 5961 263165
2.62 6415 244614 2.64 2659 100661 کرمانشاه
1.55 28051 1809732 1.89 5082 268740 کهکیلویه و
0.57 13872 2447912 0.15 112 72481 بویر احمد
گلستان
گیلان
لرستان
مازندران
مرکزی
هرمزگان
همدان
یزد
58
59
60
61
تعداد موردهای فاسیولوز انسانی به تفکیک استان
استان تعداد
اردبیل 3
اصفهان 3
البرز 7
ایلام 1
تهران 56
خراسان جنوبی 1
خراسان رضوي 4
خوزستان 2
زنجان 1
سمنان 3
سیستان و بلوچستان 2
فارس 1
قزوین 2
كردستان 7
كرمانشاه 21
كهگيلويه و بوير احمد 3
گيلان 659
لرستان 45
مازندران 27
مركزي 1
62
پیشنهادات: نتایج:
بازرسی بهداشتی گوشت و مصرف درست آلایش در در بررسی انجام شده میزان آلودگی کبد گاوها به فاسیولا از
کشتارگاه ها و جلوگیری از خروج غیر قانونی آلایش. 0/0۷-7/11درصد و میانگین 3/۵۹درصد و در مورد
گوسفندان از 0/0۴-4/0۸درصد و میانگین2/۰۶درصد متغیر
بود .میزان آلودگی در گاوها به طور تقریب دو برابر آلودگی قرنطینه تاسیسات دارای دام آلوده.
در گوسفندان است.
برخورد قانونی با کشتار قاچاق
کنترل دقیق عفونت به ریشه کن کردن بیماری در میانگین تقریبی خسارت سالانه ناشی از فاسیولوز در دوره
علفخواران بستگی دارد .هر چند چنین کاری در مورد بررسی بیش از ۱۵۰۰میلیارد ریال بوده است(.خسارت
علفخواران وحشی مقدور نیست. اقتصادی ۱۰ساله بالغ بر ۱۵۰۰۰میلیارد ریال)
محافظت از برکه ها ،حوضچه ها ،و منابع آبی از آلوده شدن در این بررسی استان های گیلان(7/11درصد )،
به مدفوع دام. کهکیلویه و بویراحمد(7/11درصد)،خوزستان(5/4درصد) و
کنترل مناسب دام ها و همچنین صاحبان گله از نظر لرستان(4/5درصد ) بیشترین میزان آلودگی کبد به
فاسیولادر گاو را داشته اند.
استان های زنجان(4/۰۸درصد) ،مازندران(3/۰۸درصد ) ،آلودگی به انگل پس از درمان.
گیلان(3درصد ) وکهکیلویه و بویراحمد(2/۸۳درصد ) آموزش دامداران ،کشاورزان و دیگر گروه های مرتبط از
بیشترین میزان آلودگی کبد گوسفند به فاسیولا را داشته اند .نحوه ابتلا به انگل.
بیشترین مورد کبدهای گاوی آلوده به ترماتود فاسیولا استفاده نکردن از گیاهان و سبزیجات خام.
متعلق به استان های گیلان ،کهکیلویه ،خوزستان ،لرستان ،تامین آب آشامیدنی سالم و بهداشتی.
و مازندران بوده است.
آموزش عمومی و مداوم روستائیان و دامپروران با مخاطرات
بیشترین مورد کبدهای گوسفندی آلوده به ترماتود فاسیولا فاسیولوزیس.
متعلق به استان های زنجان ،مازندران ،گیلان ،کهکیلویه،
در استان هائی که درصد آلودگی به فاسیولوزیس زیاد است و اردبیل بوده است.
باید با توجه به مستعد بودن منطقه به بقای میزبان واسط،
بیشترین موردهای انسانی فاسیولیازیس از استان های راهکارهای مناسب تری افزون بر درمان منظم دام ها بر
گیلان ،لرستان ،مازندران ،کرمانشاه گزارش شده است(بدون ضد فاسیولوزیس برای کنترل بیماری اعمال شود.
احتساب تهران به دلیل مرکزیت و مراجعه بیماران از دیگر
مبارزه با حلزونهاي واسط نیز براي كنترل بيماري بسیار استان ها).
ضروری است .کنترل حلزون با سولفات مس اگرچه
بر اساس نظر کارشناسان وزارت بهداشت آمار ارائه شده اثربخش بوده ولی برای گوسفندان سمی است و تا 6هفته
بیانگر تعداد موردهای بیمار مراجعه کننده به مراکز درمانی دام ها نباید در این مراتع به دام ها اجازه چرا داد.
است و نشاندهنده میزان واقعی ابتلای انسانی به فاسیولا
همانند بررسی انجام شده در کشور بولیوی که حدود جلوگيري از چراي دامها در مناطق باتلاقي و حصاركشي
آنها قادر است تا حدود زیادی بيماري را در دامها و در نتيجه 06درصد بود نیست.
انسان کاهش دهد.
نتایج بالا حاکی از ارتباط بین فاسیولوز دامی و فاسیولیازیس
چرای چرخشی دام نیز به حذف آلودگی ترماتود کبدی در انسانی است.
گاو و گوسفند کمک می کند.
از نظر توزیع زمانی بیماری ،و با توجه به مزمن بودن
بیماری در انسان ،با افزایش میزان آلودگی در سال ۱۳۹۸در این روش ها در جمعیت های حیوانات وحشی که به صورت
دام ها پس از یک دوره 5ساله کاهش تدریجی فاسیولوز در آزاد چرا می کنند دشوار است.
دام ،موردهای فاسیولوز انسانی نیز افزایش یافته است.
63
منابع مورد استفاده :
انگل شناسی دامپزشکی ،کرم های گرد و پهن :دکتر سید حسین حسینی ،دکتر بهنام مشکی.
بیماری های انگلی در ایران،جلد ،2دکتر اسماعیل صائبی.
فرهنگ جامع انگل های انسان و حیوانات در ایران :دکتر علی اسلامی ،دکتر فاطمه جالوسیان.
عفونت های انگلی دام های اهلی :تالیف دکتر جانز کافمن ،مترجمان ،دکتر سید حسین حسینی ،دکتر حمید رضا حداد زاده،
دکتر بهنام مشکی ،دکتر صدیقه نبیان و دکتر مصطفی رضوی دینانی.
میزان شیوع فاسیولوزیس در انسان و دام :شهرام خادم وطن ،حمید رضا مجیدیان و علی تقی پور.
64
مروری بر بیماری زبان آبی در نشخوارکنندگان اتیولوژی:
ویروس زبان آبی یک اوربی ویروس منتقل شونده توسط (قسمت اول)
حشرات است که در خانواده رئوویریده قرار دارد و دارای یک اپیدمیولوژی و تشخیص
ژنوم متشکل از 10قطعه RNAخطی دو رشت های است .این امیر جوادی ،دکترای عمومی دامپزشکی ،بورد تخصصی
ویرو سها نسبت به روند تجزیه ( )Decompositionو در بیماریهای داخلی دامهای بزرگ ،دفتر بهداشت و مدیریت
مقابل برخی عوامل ویروس‌کش استاندارد ،مثل کربنات سدیم
مقاوم میباشند ( .)7آنها در مقابل اسید حساس بوده و در pH بیماریهای دامی سازمان دامپزشکی
زیر 6غیرفعال میشوند و در برابر محلول هیدروکسیدسدیم پست الکترونیکی [email protected] :
3درصد و مواد یددار ارگانیک نیز حساس‌اند .اینکه توانایی محسن ایمان دار ،دکترای عمومی دامپزشکی ،دکترای
باقی ماندن در محیط در روند انتقال بیماری موثر باشد یا خیر؛ تخصصی میکروبیولوژی دامپزشکی ،کارشناس اداره کل
مشخص نمی‌باشد ( .)8در کل دنیا در حال حاضر 27سروتیپ
از زبان آبی تشخیص داده شده است .ویروس دارای تغییرات دامپزشکی استان قزوین
ژنتیکی فراوانی به علت موتاسیون نقطه‌ای (Genetic پست الکترونیکی [email protected]:
)driftدر یک قسمت ژنوم و بازآرایی ژنتیکی تاریخچه بیماری:
( )Reassortmentدر زمانی که نشخوارکنندگان یا ناقلین
بیماری زبان آبی از دیدگاه تاریخی یک بیماری ویروسی توسط بیش از یک استرین آلوده شده باشند ،م یباشد (.)9
با منشاء آفریقایی است .اولین رخداد بیماری در اروپا (خارج
آفریقا) و در سال 1943در قبرس رخ داده است .در طی این
شیوع حدود 2500رأس گوسفند تلف شده و میزان تلفات در
برخی گله‌ها به 70درصد رسید .بیماری در سال 1905به
"اسم زبان آبی" شناخته شد که به دلیل ایجاد علامت شاخصه
سیانوز زبان در برخی از گوسفندان آلوده بوده است ( .)4پس
از این شیوع ،هم هگیری‌هایی از زبان آبی در فلسطین (،)1943
ترکیه ( )1944 ،1946 ،1947و اسرائیل ( )1949گزارش
گردید.
تصویر شماره :1نمای میکروسکوپ الکترونی ویروس در سال 1905آرنولد تیلر ( )Arnold theilerنشان
داد که عامل ایجاد کننده زبان آبی از فیلتر عبور میکند .زبان آبی ()BTV
بنابراین مشخص شد عامل بیماری یک ویروس است .در
زبان آبی یک بیماری عفونی ویروسی ،غیر واگیر منتقل اواسط دهه 1960یک شیوع گسترده زبان آبی درIberian
شونده توسط ناقلین است که نشخوارکنندگان وحشی و اهلی peninsulaدر اواسط دهه 1950باعث شد در رده
مثل گوسفند ،بز ،گاو ،بوفالو ،گوزن و اکثر گون ههای بز کوهی بیمار یهای اخطار کردنی سازمان جهانی بهداشت دام قرار
آفریقایی African antelopeو سایر نشخوارکنندگان گیرد .این تصمیم برای سا لها منجر به تحمیل قوانین
وحشی را به عنوان میزبان مهر‌هدار آلوده میکند ( .)10عفونت سختگیرانه‌ای در خصوص صادرات و واردات دام و پلاسما از
با ویروس زبان آبی ( )BTVدر اکثر حیوانات مخفی است ولی مناطق آلوده با BTVبه مناطق عاری از بیماری گردید.
م یتواند باعث بیماری کشنده‌ای در گوسفندان ،آهوان و هرچند در بین سال‌های 1960تا 1980به نظر م یرسید
نشخوارکنندگان وحشی نیز شود .واگیری بیماری و تلفات بیماری فروکش کرده است اما در فاصله سال‌های 2006
ناشی از آن سبب معرفی این بیماری به عنوان یک خطر بالقوه تاکنون انواع سوتیپ‌های ویروس در مناطق مختلف اروپا،
جمعیت دامی و ثبت آن به عنوان یکی از 24بیماری فهرست آفریقا ،آمریکا و آسیا شیوع پیدا کرده است (5و .)6با گسترش
بیماریهای اخطار کردنی درگیر کننده چندین گونه در سازمان اخیر بیماری به مناطق سابق ًا درگیر اروپای شمالی (کشورهای
اسکاندیناوی) و تهاجم سروتی پها به مناطق جنوب شرقی
بهداشت جهانی دام ( )OIEشده است (.)11
ایالات متحده و شمال استرالیا ،زبان آبی دوباره به عنوان یکی
از بیماریهای مهم در قرن 21مطرح شده است (.)7
65
بزرگتر غیرساختاری NS1و NS2و 2پروتئین کوچکتر ساختمان و ساختار ویروس:
NS3و NS3Aم یباشد NS1 .دارای یک نقش سایتو ابعاد ویروس 900نانومتر بوده و یک ویروس بدون
پاتوژنز در ویروس را بر عهده دارد ()16؛ در حالی که NS2 پوشینه دارای 10قطعه RNAدو رشت های خطی است که این
یک نقش کلیدی از تکثیر ویروس و سرهم شدن (Core قطعات توسط یک کپسید 3لایه‌ای بیست وجهی پروتئینی
)assemblyبازی م یکند NS3 .به عنوان یک احاطه شده است .ژنوم ویروس 7پروتئین ساختاری و 4
Viroporinعمل کرده و آزاد سازی ویروس را با ایجاد پروتئین غیر ساختاری را کد میکند ( .)11لایه خارجی شامل
2پروتئین ساختاری VP2و VP5است که VP2وظیفه
نفوذپذیری در غشاء القاء م یکند (.)17
یک تفاوت ژنتیکی مشخص بین استرینهای ویروس اتصال به رسپتور ،هم‌آگلوتیناسیون و ایجاد آنتی بادی
نوترالایزان خاص سروتیپ را بر عهده داشته و تمایل قوی وجود دارد و حتی این تفاوت در ویرو سهای یک سروتیپ و از
( )Affinityجهت اتصال به اریتروسی تها دارد و مهمترین یک منطقه نیز وجود دارد .این تفاو تهای ژنتیکی و
مسئله تعیین کننده سروتیپ ویروس BTVاست که در هتروژنزیتی در استری نهای فیلد به دنبال Genetic Drift
تفریق یک سروتیپ بر اساس منطقه جغرافیایی نیز نقش و Genetic Shiftایجاد میشود ( .)5سکانس ژنتیکی
ویروس تفریق بیشتر و آنالیز استری نها را جدا از سروتیپ آنها دارند.
فراهم م یکند (18و19و .)20حتی برای استری نهای موجود در
یک سروتیپ این امکا نپذیر است که منشاء جغرافیایی لایه میانی کپسید شامل VP7و به میزان کمتری VP3
است که نقش مهمی را در تمامیت ساختاری ویروس دارند
(توپوتایپ) آن تشخیص داده شود (18و.)21 ( VP7 .)12اصلی ترین تعیین کننده ویژگی گروهی
( )Serogroup Specifityاست .همچنین این پروتئین اپیدمیولوژی:
کپسید محلی است که اپی‌تو پها در روش C-ELISAبرای
ویروس زبان آبی در تمام قار‌هها به غیر از قطب جنوب تعیین آنتی بادی بر علیه BTVاستفاده م یکنند (.)13
تشخیص داده شده است و در تمام کشورهای گرمسیری و کمپلکس VP7/VP3از ژنوم ویروس در برابر محیط خارج
تحت حاره در جمعیت دا مهای اهلی آندمیک می‌باشد .به نظر محافظت کرده و مانع فعال شدن تولید اینترفرون تیپ I
میرسد در دهه اخیر به مناطق شمالی‌تر گسترش یافته است. م یشود ( VP2 .)14به عنوان یک پلیمراز بوده و اجازه تکثیر
شیوعهای زبان آبی مشاهده شده در این مناطق جدید در در سلو لهای پستانداری و حشرات را م یدهد و تعیین کننده
سا لهای اخیر به نظر م یرسد در نتیجه‌ای از تغییرات آب و سروتیپ است ( VP4 ،)11به عنوان آنزیم RNA capping
هوایی به علت گرم شدن کره زمین باشد ( .)7توزیع و شدت و VP6به عنوان dsRNA helicaseمطرح م یباشد
عفونت در یک منطقه از یک قاره ،به وسیله حضور وکتورهای
مناسب و وجود میزبان پستاندار حساس تعیین م یگردد که در (.)15
این راستا فعالیت وکتورهای کولیکوئیدس خود تحت تأثیر
شرایط آب و هوایی ،جغرافیا و ارتفاع م یباشد.
در مناطق آندمیک عفونت همیشه وجود دارد ولی بیماری
بالینی در دا مهای بومی غیرمعمول است و رخداد بالینی
بیماری میتواند توسط استری نهای جدید BTVیا با ورود
گونههای حساس غیر بومی به این مناطق ایجاد شود .در نقاط
اپیدمیک عفونت و بیماری بالینی هر از چند سالی رخ م یدهد.
تهاجم ( )Incurationبیماری نیز میتواند در مناطقی که
بطور عادی تجربه عفونت را نداشت هاند ،نیز به وسیله جابجایی
توسط باد کولیکوئید سهای آلوده رخ دهد .این روش گسترش
بیماری باعث ایجاد چندین شیوع جدی زبان آبی در کشورهایی
که عاری از بیماری بودهاند ،شده است ( .)7اولین مورد زبان
آبی در سال 1800در آفریقای جنوبی تشخیص داده شد ولی تصویر شماره :2ساختار شماتیک ویروس زبان آبی ()BTV
پروتئین های غیر ساختاری ( )NSPشامل 2پروتئین جزئیات آن تا سال 1900مشخص نشده بود .اولین گزارش
66
در ایالات متحده در سال 1950بود ( .)11اپیدمی اخیر روش انتقال:
سروتیپ 8زبان آبی در اروپای مرکزی و شمالی بین سا لهای
بیماری زبان آبی مسری نبوده و تقریب ًا بطور انحصاری و 2006تا 2008باعث شدیدترین شیوع بیماری در مناطق
بیولوژیک بوسیله گون ههای خاصی از کولیکوئید سها عاری از بیماری در اروپا شد .این سروتیپ سابق ًا تنها در آفریقا
( )Diptera: ceratopogonidaeمنتقل م یشود. مشاهده شده بود ولی در سال 2006در هلند ،آلمان و بلژیک
بنابراین شیوع بیماری وابسته به وکتورهای حشره ،ویروس مشاهده شد .کشور کانادا عاری از بیماری است ولی
پاتوژن و نشخوارکنندگان حساس است .در حدود 1500گونه تهاجم‌هایی توسط انتقال به وسیله باد از مرزهای جنوبی رخ
از کولیکوئید سها در دنیا وجود دارد که تنها حدود 50گونه داده است .در استرالیا از همین طریق تهاج مهایی از اندونزی
حساس به عفونت با BTVمیباشند و در انتقال بیماری زبان
آبی دارای نقش م یباشند .تنها کولیکوئید سهای ماده خون رخ داده است.
خوار هستند و بر روی میزان اصلی خود از جمله پرندگان و گونه های حساس:
پستانداران تغذیه م یکنند .محل اصلی بدن حیوانی که مورد تمام نشخوارکنندگان به عفونت توسط زبان آبی حساس
تهاجم آنها قرار م یگیرد ،ناحیه سر و گردن است .گزش آنها میباشند ولی بیماری بالینی اغلب در گوسفندان ظاهر
همراه با یک واکنش ازدیاد حساسیت است ( .)24دمای بهینه م یشود .در اثر ویروس زبان آبی یک بیماری مهلکی در
برای فعالیت آنها بین 13تا 35درجه سانتیگراد است (.)25 آهوی دم سفید ( )White–tailed deerنیز مشاهده
ویروس موجود در سلو لهای خونی خورده شده ،سلو لهای شده است ( .)22گاو نقش مهمی در اپیدمیولوژی زبان آبی
دستگاه گوارش ناقل را آلوده کرده و تکثیر می‌یابد و سپس به بازی میکند به علت اینکه دوره ویرمی طولانی دارد که با
غدد بزاقی آزاد میشود .ویروس سپس از طریق بزاق به میزبان علائم تحت بالینی همراه است .لازم به ذکر است در
اصلی منتقل م یگردد .به نظر میرسد انتقال عمودی ویروس اپیدم یهای ایجاد شده توسط سویه BTV-8در اروپا گاوها
از ناقل بالغ به لارو رخ نم یدهد ( .)11به طور کلی طول عمر
کولیکوئیدس بالغ در بین گون ههای مختلف از یک تا سه و نیم حتی علائم بالینی نیز نشان داده‌اند.
ماه متفاوت است و زمان نمو از تخم تا بالغ شدن براساس
شرایط محیطی حدود سه هفته م یباشد ( .)26یک زمستان
سرد یا تابستان خشک بطور مشخصی تعداد وکتورها و خطر
ایجاد بیماری را کاهش م یدهد.
انتقال ویروس زبان آبی در طول وعد‌ههای بعدی بعد از
عفونی شدن اولیه رخ م یدهد و طی یک فاصله 10-15روزه
در دمای °c25برای ایجاد تعداد کافی ویروس قابل انتقال
مورد نیاز است ( .)27توانایی گزش کولیکوئید سها برای
انتقال ویروس بطور مشخص تحت تاثیر دمای محیط ،رطوبت
محیط و میزان ریزش باران فصلی است .در مناطقی معتدل
پیک فعالیت گزش این ناقلین در بهار و پاییز است (28و.)29 بز کوهی آفریقایی و سایر نشخوارکنندگان وحشی ،شتر سانان
این ناقلین حداکثر یک مسافت 2کیلومتری را میتوانند پرواز ( ،)Camelidsبوفالوها و فیل نیز میتوانند آلوده شوند .این
کنند ولی به علت سایز کوچک ( 1-3میلی متر) به سادگی ویروس میتواند به گوشتخواران نیز منتقل شود؛ به طور مثال
م یتوانند از طریق باد منتقل شوند و از این طریق تا 700 در س گها ،زبان آبی بدنبال استفاده از واکسن آلوده به ویروس
زبان آبی گزارش شده است ( .)7اینگونه تصور میشود که گاو
کیلومتر م یتوانند جابجا شوند (.)30 و بز مخازن طبیعی BTVمیباشند که به علت ایجاد عفونت
گونه اصلی این وکتورها بر اساس منطقه جغرافیایی تحت بالینی ویروس طولانی مدت است ( .)23نقش
غیرنشخوارکنندگان در اپیدمیولوژی زبان آبی بسیار کم متفاوت تعیین م یشود .در آفریقا C.imicolaاز آسیا و
خاورمیانه ،C.nudipalpis ،C.imicola اهمیت است.
C.orientalis ،C .fulvis ،C.obsoletusو در اروپای تصویر شماره :3مخازن طبیعی ویروس زبان آبی ()BTV
جنوبی C.imicolaو در اروپای مرکزی و شمالی
C.pulicaris ،C.obsoletusو C.dewulfiغالب
م یباشند (.)7
67
مشاهده شود و میزان مرگ و میر (۲۰–۵۰ )Mortality
درصد است .شیوعهای رخ داده در قبرس و اسپانیا منجر به 70
درصد مرگ و میر در گلههای درگیر شده است .میزان بالایی از
تلفات زمانی رخ م یدهد که یک استرین جدید به یک منطقه
وارد م یشود .در شیوع رخ داده در 2006 –2008توسط سروتیپ
8زبان آبی میزان واگیری ۰-۳۲درصد گزارش شد .میزان مرگ
و میر ( )Mortalityزبان آبی در در اروپا در گاو در سال
0/15 ،2006درصد و در 0/27 ،2007درصد بود .این میزان در
سال 2008متعاقب واکسیناسیون به 0/04درصد رسید (36و.)40
میزان مرگ و میر در گوسفندان ۰–۱۷درصد و در گاو۰–۴درصد
گزارش شده است .در گزارشی در هلند تلفات حاصل از زبان آبی تصویر شماره :4یکی از وکتورهای ویروس زبان آبی
بر اساس سن دا مهای درگیر 1/2 –1/4درصد گزارش گردید. ()C.imicola
در یک مورد در فرانسه در سال 2015تنها یک رأس قوچ منی گاو نر نیز میتواند ویروس را منتقل کند ولی تنها زمانی
علائم بالینی را نشان داد در حالی که سایر هم گل ههای قوچ، آلوده م یشود که نر تخمی ( )Bullویرمیک باشد و اسپرم حاوی
سالم بوده و پس از بررسیهای آزمایشگایی عامل سروتیپ 8 سلو لهای سفید یا قرمز خون باشد .انتقال BTVاز جفت نیز
زبان آبی تشخیص داده شده است .پس از سکانس کردن یک روش دیگر انتقال است که در گاو ،گوسفند و سگ‌ها
مشخص شد ویروس در گردش قرابت نزدیکی با سروتیپ در گزارش شده است (31و32و .)33اخیراً یک روش ویژه‌ای از
گردش در فرانسه در شیوع 2006-2008داشته است (.)41 انتقال در نشخوارکنندگان شرح داده شده است که شامل خوردن
نتیجه اینکه به علت اپیدمیولوژی پیچیده زبان آبی و غیر جفت فتوس گاوی آلوده به BTVاست ( .)34انتقال ویروس از
یکنواخت بودن جمعیت دامی اثرات اقتصادی ناشی از بیماری در
طریق آغوز نیز گزارش شده است (.)35
شرایط مختلف کامل ًا م یتواند متفاوت باشد ( )42و میزان ریسک فاکتورهای میزبان
واگیری و مرگ و میر بر اساس گونه حتی نژاد ،سروتیپ ویروس، گرچه تمام گون ههای نشخوارکنندگان به عفونت توسط
برخورد قبلی و عوامل محیطی متفاوت است. BTVحسا ساند ،بیماری‌زاترین استری نها باعث بیماری بالینی
بطور اولیه در گوسفند م یشوند؛ در حالی که عفونت در اکثر خسارات اقتصادی
گاوها ،بزها و نشخوارکنندگان وحشی بطور بدون علامت
به طور کلی ،خسارات اقتصادی ناشی از زبان آبی در دنیا در ( )Asymptomaticباقی می‌ماند .سروتیپ 8ویروس
طول سال در حدود 3میلیارد دلار گزارش شده است (.)42 میتواند باعث علائم بالینی شدید در گاو شود ولی سایر
خسارات ناشی از هر بیماری در دا مهای اهلی شامل ضررهای استرین‌ها بطور تحت بالینی باقی می‌ماند یا علائم خفیفی ایجاد
ناشی از کاهش تولید ( )Losses in productionو میکنند؛ بنابراین گاو به عنوان میزبان مخزن و تکثیر کننده
هزین هها و از دست رفتن درآمد ( )Lost revenueاست.
گزینه اول شامل خسارات قابل مشاهده از قبیل کاهش تولید مطرح بوده و میزان بالایی از ویرمی را دارد.
تمام نژادهای گوسفندان حساس به عفون تاند که در این شیر ،افزایش مرگ و میر ،از دست دادن وزن بدن ،کاهش میزان
بین نژادهای با پشم ظریف اروپایی حساس‌ترین نژادها نسبت به باروری ،سقط ،کاهش راندمان تولید گوشت و مرگ و میر است.
بیماری بالینی شدید میباشند .در حالی که بز با آنکه نسبت به گزینه دوم شامل هزینه واکسیناسیون ،ایجاد محدودیت در
عفونت حساس است ولی ندرت ًا علائم بالینی را نشان م یدهد .در تجارت و دسترسی به بازارهای بین المللی است (.)42
بین نشخوارکنندگان وحشی ،آهوی دم سفید (White Tailed
پاتوژنز )Deerو بز کوهی ()Pronghorn Antelopesبسیار به
بعد از وارد شدن ویروس از طریق گزش پشه آلوده ،ویروس عفونت حساس‌اند و علائم بالینی را نشان م یدهند (38و.)39
از طریق سلو لهای دندرتیک از پوست وارد عقدههای لنفاوی
موضعی م یشود که از این محل به عنوان محل اولیه تکثیر یاد میزان واگیری و مرگ و میر
زمانی که بیماری در یک گله برای اولین بار رخ م یدهد ،م یشود ،سپس از این محل وارد جریان خون شده و ایجاد
بروز علائم بالینی ممکن است در 50– 75درصد از دامها ویرمی اولیه میکند که باعث آلودگی ارگا نهای ثانویه مثل سایر
68
عقدههای لنفاوی ،طحال و خصوص ًا ری هها میشود ( .)43مخاطات بوکال و بینی ظاهر م یشود.
ترشحات بینی موکوسی چرکی و اغلب حاوی خون ویروس درآندوتلیوم عروق ،ماکروفاژها و لنفوسیت‌ها
تکثیر م یشود .آسیب عروقی خصوص ًا آسیب به عروق می‌باشد .تورم و ادم ل بها ،لث هها ،بالشتک دندانی و زبان رخ
کوچک ،مسوول ایجاد علائم بالینی بیماری زبان آبی است م یدهد .جدا شدن مخاط بوکال (دهانی) منجر به خونی
و آزاد سازی سایتوکای نها و مدیاتورهای فعال کننده عروق شدن بزاق م یشود .زخ مهای نکروتیک گرد ()Lenticular
از سلو لهای آلوده منجر به نشت مویرگی و ادم و خون خصوص ًا در اطراف زبان ایجاد م یشود که متورم و ارغوانی
ریزی م یگردد ( .)5ویرمی در حدود روز 3قابل تشخیص رنگ است ولی اغلب اینگونه نم یباشد .پرخونی و زخم نیز
بوده و پیک ویرمی همراه با لوکوپنی و تب است که اغلب در محل اتصال ل بها در پاپی لهای گون های و اطراف مقعد
6 -7روز پس از عفونت ایجاد م یشود .ویروس در گردش و فرج دیده م یشود .روند بلع برای دام سخت م یشود و
با ظاهر شدن اینترفرون و آنت یباد یهای اختصاصی تنفس افزایش پیدا میکند و اسهال و دیسانتری ممکن
است رخ دهد ( .)11عفونت در میش آبستن ممکن است نوترالایزان کاهش پیدا میکند.
منجر به سقط ،مومیایی شدن و تولد بره ضعیف گردد که
همراه با نواقص مادرزادی است .ضایعات اندام حرکتی در گاو و نشخوارکنندگان وحشی به وسیله اکثر
شامل لامیناتیس و التهاب بافت تاج سم است که منجر به استری نهای ویروس ،آسیب سلو لهای آندوتلیال در حداقل
لنگش و در برخی از دا مها زمی نگیری م یگردد و زمانی است و ویرمی در گاو به شدت وابسته به سلول خصوص ًا
ایجاد م یشود که ضایعات دهانی رو به بهبودی م یرود. اریتروسی تها و پلاک تها می‌باشد .گرچه ویروس در داخل
ظاهر شدن باند قرمز ارغوانی تیره در پوست بالای تاج سم اریتروسی تها تکثیر نم یشود ولی از آنت یبادی‌های
در نتیجه التهاب تاج سم ( )Cronitisیک علامت نوترالایزان جریان خون محافظت م یشود و اریتروسی تهای
آلوده محتمل است که برای طول عمر خود آلوده میباشند.
تشخیصی مناسب است. به علت اینکه طول عمر اریتروسی تهای گاوی طولانی‌تر از
اریتروسی تهای گوسفندی است ،ویرمی طولان یتری ایجاد کج شدن گردن ( )Wryneckبا چرخش سر و گردن
به یک طرف در برخی از کی سها به طور ناگهانی در حدود میکند (.)7
روز 12ایجاد می شود که ظاهراً مرتبط با اثر مستقیم
ویروس در بافت عضلانی است که باعث سفت شدن ویرمی در گوسفند در حدود 14–54روز و در بز 19-54
عضلات و ضعف م یشود که م یتواند منجر به بی اشتهایی روز طول می‌کشد ( .)11در حالی که RNAویروس میتواند
گردد .همچنین تورم صورت همراه با التهاب شدید و افتادن تا 140روز پس از عفونت قابل تشخیص باشد .به علت
گوش و پرخونی پوست بدون پشم دیده م یشود و در برخی وابستگی ویروس به سلو لهای قرمز خون ،ژنوم ویروس تا
از گوسفندان کونژنکتیویت شدید که منجر به ریزش اشک 100روز در گوسفند و تا 220روز در گاو با RT–PCR
Real timeقابل تشخیص است .پاسخ ایمنی وابسته به
شدید م یشود نیز مشاهده م یگردد. سلول در مقابل ویروس زبان آبی میتواند گسترش ویروس
در ارگانیسم را در اوایل عفونت کاهش دهد ولی نم یتواند
ویروس را کامل از بین ببرد.
علائم بالینی
بیماری بالینی زبان آبی به دو صورت خود را ظاهر
میکند )1 :سندرم تولید مثلی )2 ،زبان آبی که به صورت
تب خون ریزی دهنده سیستمیک ویروسی است که چندین
ارگان را خصوص ًا دستگاه گوارش بالایی ،پوست و ریه را
درگیر م یکند (44و .)45در گوسفندان حساس اولین علائم
تصویر شماره :5علایم بالینی ویروس زبان آبی در بالینی زبان آبی بعد از یک دوره انکوباسیون 3 -7روزه و در
گوسفند برخی از موارد طولان یتر ایجاد م یشود .این علائم شامل
یک تب شدید تا 40/5–41سانت یگراد که این تب برای در دا مهایی که بهبود پیدا م یکنند ،یک دوره نقاهت
مدت 5 -6روز ادامه داشته و حدود 48ساعت پس از طولانی ایجاد میشود و برگشت به شرایط نرمال چند ماه
افزایش دما ،ترشحات بینی و بزاق همراه با قرمز شدن زمان م یبرد .از دست دادن کامل یا جزئی پشم متداول
69
( )Whit Tailed Deerاست .دام درگیر دچار است و باعث خسارات فراوان اقتصادی به دامدار
خون ریزی گسترده‌ای در سراسر بدن م یشود و م یشود .در گوسفند در مناطق انزوتیک بیماری از
اسهال خونی ،ادم سر و گردن و ترشحات بینی خونی شدت بسیار کمتری برخوردار بوده و اغلب بدون
را نشان م یدهد (.)7 علامت است و دو سندرم رخ م یدهد؛
-1فرم ایجاد کننده سقط جنین که در آن واکنش ضایعات کالبد گشایی:
تب‌زا با ضایعات موضعی همراه نم یشود.
گوسفندان تلف شده از زبان آبی صورت و گوش
-2یک فرم تحت حاد که در آن ضایعات موضعی متورم و اکسودای خشک و دلمه را در منخرین و
در حداقل است ولی لاغری ،ضعف و طولانی شدن ملتحمه نشان م یدهند .نوار تاج سم پر خون است و
مخاط دهان اغلب سیانوتیک و هموراژیک بوده و با دوره نقاهت صورت م یگیرد.
اروزیون و اولسر همراه است که اغلب زبان و ناحیه
دندانی را درگیر میکند و گاهی به شکمبه و شیردان بز کمتر با زبان آبی آلوده م یشود و ندرت ًا علائم
نیز نفوذ میکند ( .)7در بافت زیر جلدی ترشحات بالینی بیماری را نشان م یدهد و اگر علائم ایجاد
ژلاتینی در ناحیه سر مشاهده م یشود .در تونیکای شود ،مشابه علائم در گوسفند ولی بسیار ملایم‌تر
داخلی شریان ریوی و حتی آئورت خون ریزی مشاهده است .در گاو اکثر عفونت‌ها بدون علامت است گرچه
م یگردد .طحال و غد‌ههای لنفاوی متورم و خون برخی از استری نها مثل سروتیپ 8در گاو شدیداً
ریزی دهنده است و در ریشه زبان ،پرده آبشامه ،کلیه بیماری‌زا است .علائم در گاو ب یشباهت به علائم
و دستگاه گوارش (خصوص ًا در محل اتصال ایلئوم به مشاهده شده در گوسفندان شدیداً درگیر نمی‌باشد.
سکوم) و باف تهای زی رجلدی پتشی ()Petechiae همچنین تورم پستان و کاهش تولید شیر از علایم
مشاهده م یشود. بیماری در گاوهای شیری م یباشد (46و.)47
عضلات اسکلتی و قلبی نواحی نکروتیک کوچکی نتیجه حاصل از عفونت جنین نشخوارکنندگان
را نشان م یدهند .به علاوه التهاب دستگاه تنفس وابسته به سن است و باعث ایجاد ضایعات حفر‌هدار
فوقانی ،ادم ریوی ،پلوریت ،پریکاردیت و آنتریت ( )Cavitationدر دستگاه عصبی مرکزی در
مشاهده م یشود ( .)48در گاو ضایعات نکروپسی حیواناتی م یشود که عفونت در مراحل اولیه باعث
شامل زخم شدن گسترده در پوزه ،مخاط دهان ،سر مرگ جنین و سقط نشده است .کارایی سیستم ایمنی
پستان ،رینیت و ترشحات موکوسی خونی ،اپی فورا، نسبت به زبان آبی در حدود اواسط آبستنی افزایش
تورم بافت اطراف چشم ،ادم اندام های حرکتی ،نکروز پیدا میکند و جنی نهای عفونی شده در اواخر آبستنی
و زخم در بافت بین انگشتی است .در برخی از کی سها م یتوانند ویرمیک و بدون هر گونه بد شکلی مغزی
پوست زخم شده و بلند م یشود که همراه با یک دلمه متولد شوند .آلوده شدن گاوها در اوایل آبستنی منجر
و اکسودای خشک شده است .در برخی موارد نیز چین به مرگ زودرس و جذب جنین م یشود و سایر عواقب
کلفتی در پوست خصوص ًا در ناحیه گردن ایجاد شامل سقط یا تولد گوسال ههای ناقص الخلقه و ضعیف
است .نواقص مادرزادی شامل ،هیدروآنسفالی
م یگردد. ( ، )H y d r o e n c e p h a l yمیکر و سفا لی ،
آرتروگریپوزیس ،کوری و بد شکل شدن فک است .تشخیص تفریقی
در گوسفند شامل -1تب برفکی -2 ،طاعون عفونت زبان آبی در آهو ( )deerیک بیماری
حاد را ایجاد میکند که به طور بالینی و پاتولوژیک نشخوارکنندگان کوچک -3 ،PPRآبله گوسفندی
مشابه()Epizootic hemorrhagic disease
در گاو شامل -1اسهال ویروسی گاوان ،BVD در آهو است و با چندین خون ریزی در سراسر بدن
-2تب نزل های بدخیم ،MCF مشخص م یشود .در بین نشخوارکنندگان وحشی
حساس‌ترین گونه به زبان آبی آهوی دم سفید -3طاعون گاوی ،RP
70
کنترل ناقلین -4ازدیاد حساسیت به نور،
از بین بردن کامل کولیکوئیدسها غیر ممکن است ولی -5استوماتیت پاپولار گاوان BPS
با این حال ،این امکان پذیر است که جمعیت پشهها تا میزان -6رینوتراکئیت عفونی گاوان IBR
غیر مؤثر شدن کاهش یابد .جهت جلوگیری از تهاجم دامها
-7بیماری وزیکولار VSکه در گاو تنها براساس علائم توسط پشه ها که عموماً در شب خونخواری میکنند دامهای
بالینی مشکل است که بتوان بین بیماری وزیکولار و تب حساس را در طول شب در داخل اسطبل نگهداری کنید و به
علاوه در راستای محافظت حیوانات داخل اسطبل می‌توان برفکی تفریق قائل شد.
جهت درب و پنجره های اسطبل از م شهای ریز یا یک رو شهای تشخیصی
پارچه توری که غوطه ور در مواد حشره کش قرار گرفته
در زبان آبی وجود 27سروتیپ با ژنوم دو رشته‌ای خطی است ،استفاده شود (.)51
تشخیص را مشکل میکند .بر اساس دستورالعمل سازمان
روش جایگزین دیگر شامل جابجا کردن دامها از محل جهانی بهداشت دام ( )OIEبهترین رو شهای تشخیص
فعالیت پشهها یا از بین بردن محل استراحت و تولید مثل آزمایشگاهی بر اساس هدف به ترتیب ذیل میباشند ()37؛
پشهها است .گونههای C.pulicaris, C.obsoletus,
-1مشخص کردن شیوع عفونت C.imicola RT–PCR ،RT–PCRدر زمینهای مرطوب غنی از مواد ارگانیک
تولید مثل میکنند؛ بنابراین این مناطق بایستی زهکشی و real timeو الایزای رقابتی
خشک شوند ( .)52روش دیگر استفاده از مواد با مسمومیت -2وضعیت سیستم ایمنی پس از واکسیناسیون الایزای
کم در پستانداران مثل Pyrethroidها سنتتیک (مثل رقابتی و V.N
دلتامترین ،سیفلوترین ،پرمترین و ف نوالرات) است که این
-3تایید کی سهای بالینی جداسازی ویروس – real timeمواد یک حفاظت را برای 3-5هفته ایجاد میکنند و میتواند
در پلا کهای گوش مخصوص استفاده شوند ( .)11دامها RT–PCR ،RT–PCR
همچنین میتوانند از طریق استفاده از تجویز آیورمکتین -4اهداف ریشه‌کنی الایزای رقابتی و V.N
تزریقی بطور داخل جلدی یا زیر جلدی محافظت شوند (.)52
-5عاری بودن یک دام از عفونت قبل از جابجایی دام
واکسیناسیون
real time RT–PCR , RT–PCRو جداسازی ویروس
زمانی که بیماری وارد یک منطقه میشود ،واکسیناسیون و الایزای رقابتی و V.N
تنها روش کنترلی رضایت‌بخش است .واکسیناسیون از
-6عاری بودن جمعیت از عفونت الایزای رقابتی و V.Nعفونی شدن جلوگیری نم یکند ولی در کاهش خسارات در
به طور کلی رو شهای آزمایش تشخیص به دو گروه پایی نترین سطح مؤثر است ( .)54اقدامات کنترلی مثل
تشخیص عامل و تعیین پاسخ ایمنی تقسیم م یشوند :نمونه محدودیت در جابجایی دام در منطقه کنترل
مناسب برای جداسازی ویروس شامل خون لخته نشده از دام ( )Controlzoneبا قطر 150کیلومتر و کنترل ناقلین با
ویرمیک ،لخته خون پس از جدا کردن سرم ،طحال ،عقدههای استفاده از حشره‌کش‌ها در جلوگیری از رخداد بیماری اثر
لنفاوی و پشه‌های اطراف محیط درگیری بیماری است خاصی نداشته یا اینکه خیلی دیر انجام گرفته است.
واکس نهای زبان آبی خاص سروتیپ (–Serotype (7و8و.)11
)Specificاست؛ بنابراین قبل از استفاده از آن در هر منطقه
بایستی سروتیپ‌های موجود در محیط مشخص گردد .در پیشگیری و کنترل
درمان اختصاصی برای دامهای دچار زبان آبی وجود حال حاضر دو نوع واکسن کشته و زنده تخفیف حدت یافته
ندارد .درمان علامتی شامل شست وشوی موضعی با وجود دارد (54،55و .)56در حال حاضر واکس نهای تخفیف
محلو لهای ضدعفونی کننده ضعیف است که تا حدودی در حدت یافته در آفریقای جنوبی ،ایالات متحده و سایر کشورها
بهبود کمک م یکند .گوسفندان درگیر بایستی داخل جایگاه استفاده میشود .واکس نهای تخفیف حدت یافته عوارض
نگهداری شوند و از محیط بیرون خصوص ًا از آفتاب سوزان جانبی شدیدی را نیز ایجاد م یکند .در کشورهای اتحادیه
محافظت شوند و جهت درمان حمایتی از مایع درمانی و اروپا در اوایل شیوع از واکس نهای تخفیف حدت یافته
استفاده شد ولی پس از سال 1998استفاده از این نوع از کنترل عفونت های ثانویه استفاده گردد.
واکسن جای خود را به واکسن کشته داد (.)57
71
ندارد (57و.)61
یکبار مای هکوبی توسط این واکسن برای ایجاد محافظت
حداقل برای یک سال کافی است (56و )62ولی این واکسنها
اثر بخشی خود را در دمای بالای 35درجه سانت یگراد از دست
م یدهند و یک محافظت ضعیفی را بر علیه سروتیپ هترولوگ
زبان آبی ایجاد م یکنند .نگرانی اصلی در خصوص استفاده از
این واکس نها به علت ایجاد علائم بالینی ،سقط ،کاهش تولید
شیر ،کاهش کیفیت موقتی اسپرم در قو چها و ایجاد ناقص
الخلقه زایی در می شهای آبستن است ( .)62بدین علت زمان
تصویر شماره :6واکسیناسیون بر علیه ویروس زبان آبی واکسیناسیون در می شها 9-15هفته قبل از قوچ اندازی است
(55و .)56مطالعات صورت گرفته بر روی واکسن زنده تخفیف در گاو و گوسفند
حدت یافته نشان داد که آنت یبادی در گوسفند قبل از روز 10
پس از واکسیناسیون ظاهر م یشود و به بیشترین میزان خود اهداف اصلی استراتژی واکسیناسیون در زبان آبی
در حدود 4هفتگی م یرسد و ایمنی‌زائی به خوبی برای بیش -1جلوگیری از بیماری بالینی
-2کاهش گسترش و گردش ویروس BTبرای ایجاد امکان از یک سال ادامه دارد.
واکسیناسیون در اواخر آبستنی خطر سقط و در اوایل یا ریشه‌کنی در یک کشور یا منطقه
اواسط آبستنی خطر اثرات تراتوژنیک بر جنین را دارد ( .)5در
این واکسنها امکان خطر برگشت به حدت پس از پاساژ در -3امکان جابجایی بی خطر دا مهای حساس بین مناطق
موجود زنده و ایجاد استرین جدید به علت بازآرایی ژنتیکی درگیر زبان آبی و مناطق عاری از زبان آبی
وجود دارد .با این وجود از این واکس نها نیز استفاده م یشود؛ واکسن زنده تخفیف حدت یافته
به این علت که واکس نهای کشته ایمنی‌زایی خوبی ایجاد واکس نهای متفاوتی در اروپا پس از ظهور زبان آبی در
نمی‌کنند (8و.)11 اروپا استفاده شده است .واکس نهای MLVبرای سروتی پهای
زیادی در دسترس است و در کشورهای متفاوتی در خارج از بنابر دستورالعمل ،OIEواکسن زنده تخفیف حدت یافته
اروپا در حال استفاده است .این واکس نها با پاساژهای مختلف نبایستی قابلیت برگشت به حدت داشته باشد و بایستی فاقد
ایزول ههای فیلد در کشت بافت تولید شده است و به طور قابلیت انتقال از دام واکسینه باشد ( .)8برای ایجاد تخفیف
تیپیک باعث ایجاد یک پاسخ آنت یبادی قوی م یشوند که به حدت ،ویروس در شرایط آزمایشگاه 40بار یا بیشتر در کشت
علت توانایی ویروس واکسن در تکثیر در میزبان است .سلولی پاساژ داده م یشود .در جهت تهیه واکسن مناسبت‌ترین
واکسنهای MLVارزان بوده و م یتوانند ایمنی محافظتی را ویروس ،ویروسی است که به میزان کمی تکثیر یافته ولی
بعد از یک بار تلقیح ایجاد کند و این واکس نها ثابت شده است ایمنی حفاظتی مناسبی را ایجاد کند .واکس نهای MLVدر
که در جلوگیری از ایجاد بیماری بالینی مؤثر است (58و .)59با کشورهایی از جمله آفریقای جنوبی ،آمریکا ،ایتالیا ،بلغارستان،
این اوصاف این واکسنها اشکالات بالقوه و ثابت شده‌ای نیز استرائیل ،فرانسه ،هند ،ترکیه و اسپانیا مورد استفاده قرار گرفته
دارند .از جمله این که م یتوانند باعث ایجاد بیماری با شدتهای است (.)63
متفاوت در نژادهای متفاوت گوسفند شوند (57و.)60
واکسنهای کشته )(inactivated v.
واکسنهای کشته اولین بار در 1975به عنوان یک ویروسی که در واکسنهای MLVترجمه م یشود،
ویروس کشته کامل ایجاد شد .کشتن ویروس توسط گرما و م یتواند به فرم ویرولانت برگشت کند و یا ژ نهای ویروس
اشعه ماوراء بنفش ( )U.Vیا توسط رو شهای شیمیایی غیر واکسن در ناقلین به ژ نهای تیپ وحشی wild-type
فعال کردن ویروس (& binary ethylenimine بازآرایی ( )Reassortکنند که باعث م یشود استرین واکسن
)hydroxylamineانجام شده است .یک واکسن بر علیه پاتوژنیک و عفونی کننده شود و در پایان با این نوع از واکسنها
BTV-2اولین واکسن استفاده شده در شرایط فیلد بعد از امکان تفریق بین دام واکسینه و درگیر به عفونت طبیعی وجود
72
ظاهر شدن زبان آبی در اروپا بود ( .)64سپس یک واکسن گوسفند پاساژ داده م یشود .اگر برگشت به حدتی مشاهده
کشته مونووالان بر علیه BTV-4و یک واکسن بی والان بر نشد ،شانس برگشت به حدت در شرایط فیلد بسیار کم است
علیه BTV-2و BTV-4ایجاد شد و در اسپانیا ،پرتقال و ( .)37در حال حاضر در هیچ از واکسنهای زنده و کشته
امکان تفریق دام واکسینه و آلوده به بیماری ( )DIVAوجود ایتالیا مورد استفاده قرار گرفت (61و.)65
واکس نهای غیرفعال شامل کل ویروس ( Inactivatedندارد.
)whole virusبسیار ب یخطر است و اگر بطور مناسبی واکسن های جدید
تولید شده باشند ،میتواند بسیار مؤثر باشد ( .)61این واکسنها
این واکسنها نیز از روش مشابه واکس نهای کشته یا تخفیف معایبی نیز دارند که شامل گران بودن و ایجاد ایمنی کوتاه‌تر
حدت یافته استفاده م یکنند؛ است ( .)57این واکس نها اگر به خوبی تولید شوند ،میتوانند
ایجاد ایمنی قابل اعتماد و مطلوبی را برای طول زمان مناسبی -1استفاده از ویرو سهای BTکه از لحاظ ژنتیکی تغییر
ایجاد کنند .این واکسنها از ایجاد بیماری بالینی در میزبانهای یافت هاند.
حساس جلوگیری میکنند و از خسارات ناشی از بیماری نیز
-2استفاده از وکتورهای نوترکیب برای بیان پروتیئن‌های جلوگیری به عمل م یآورند ( .)14در حال حاضر واکسنهای
ایمونوژنیک BTV ب یوالان بر علیه سویههای BTV-4و BTV-2و مونووالان
حاوی سروتیپ BTV-8 ،BTV-1و BTV-9در دسترس -3استفاده از خود پروتیئ نهای ایمونوژنیک برای ایجاد پاسخ
است .ایمن بودن واکس نهای کشته بر روی گوسفند انجام ایمنی (53و66و)67
گرفته و مشاهده شده که اثرات نامناسبی ندارد (.)37
از جمله سایر واکسنهای نسل جدید برای ،BTVواکسن
های نوترکیب داخل ناقل ،واکسنهای ایجاد شده توسط
معایب واکسن کشته:
ویرو سهای با توانائی یک سیکل عفونی (،)Single Cycle -1حفاظت فقط مختص همان سروتیپ است.
واکسنهای ساب یونیت و اجزا مشابه ویروس (Virus Like
-2اثر بخشی واکس نهای کشته ممکن است ناکافی باشد؛ )Particleاست .واکس نهای با یک سیکل عفونی
( )Disabled Infectious Single Cycleیا لذا نیاز به واکسیناسیون یادآور دارد.
واکسنهای عفونی کننده یک دام (Disabled
)Infectious Single Animalبا استفاده از تکنولوژی -3برای توقف گسترش ویروس میزان واکسیناسیون در
ژنتیک معکوس تولید شده است .در این روش یک ژن جمعیت بایستی بیش از 80درصد باشد.
-4واکسیناسیون ممکن است به علت سرم مثبت شدن در ضروری توسط مهندسی ویروس خارج م یشود و یک ویروس
واکسن با توانایی یک بار تکثیر در دام یا سلول هدف ایجاد حیوانات واکسینه منجر به محدودیت در تجارت شود.
م یشود .یک واکسن( )DISCبدون VP-6تولید شده و
مشخص شده که ایجاد حفاظت بر علیه عفونت تجربی ایجاد سه نوع واکسته کشته ( CZv ،Fort Dodgeو مریال) در
گاو و گوسفند استفاده شده است و همگی ایجاد ایمنی
میکند (68و.)69 مناسبی کرده و سطح ایمنی با واکسن یادآور افزایش یافته
است و در محل تزریق نیز عوارض کمتری ایجاد کرده است.
همچنین این نوع از واکسن باعث ایجاد سقط نم یشود.
واکسن کشته اثر منفی روی تولید شیر و تعداد سلول‌های
سوماتیک نیز نداشته است (.)52
واکس نهای کشته بعد از 7روز ایجاد آنت یبادی و تا
14-21تیتر افزایش پیدا م یکند .دز دوم واکسن تیتر را
افزایش بیشتری م یدهد .به علت سخت بودن ایجاد شرایط
کنترل شده برای بررسی برگشت به حدت ویروس واکسن در
سیکل ویروس بین ناقل و دام واکسینه روش جایگزینی
وجود دارد که مورد تأیید نیز قرار گرفته که بدین منظور از دام
واکسینه در فاز ویرمیک خون گرفته م یشود و 3-5بار در
73
: منابع مورد استفاده
Blue( ) بررسی سرولوژیك بیماری زبان آبی1386( . و همکاران. ر، علیقلی. ل، شریفی، مجتبی م. ر، كارگر. س، بکایی-1
.81:)16( سال پنجم، دامپزشكی ایران.) در گلههای گوسفند آذربایجان غربیTongue
بررسي ميزان آلودگي سرمي به ويروس. س ع، و پوربخش. ف، موسی خانی. م ح، حسن زاده. ع، حس نپور. م، ایماندار-2
: صفحات.)44( 1 شماره،11 دوره،1393 بهار.)1393( بلوتانگ در گوسفندان شهرستان خوي با استفاده از روش الايزاي رقابتي
.1141 تا1135
استفاده از آزمون اليزاي رقابتي در تشخيص. عبدالرضا نن, جواد ط, محمدرضا ح, اميرحسين شم, روحاني كم, وحيد ن-3
.سرولوژيکي بيماري بلوتانگ در گوسفند و بز استان اصفهان
4.Spreull JJJoCP, Therapeutics. Malarial catarrhal fever (bluetongue) of sheep in
South Africa. 1905;18:321-37.
5.Smith BP. Large animal internal medicine: Elsevier Mosby St. Louis, MO; 2015.
6.Daniels P, Lunt R, Pritchard L. Bluetongue viruses in Australasia and East Asia.
2009.
7.Constable P, Hinchcliff K, Done S, Grünberg WJSL, Missouri. p-. Veterinary
Medicine: A Textbook of the Diseases of Cattle, Horses, Sheep, Pigs, and Goats.
Elsevier Ltd Co. 2017.
8.Bluetongue (infection with bluetongue virus) 2014 [updated 2014. Available
from: http://www.oie.int/standard-setting/terrestrial-manual/access-online/.
9.Mertens P, Mohd Jaafar F, Attoui HJe. Orbiviruses and bluetongue virus. 2001:1-
18.
10.Mulholland C, McMenamy MJ, Hoffmann B, Earley B, Markey B, Cassidy J,
et al. The development of a real-time reverse transcription-polymerase chain
reaction (rRT-PCR) assay using TaqMan technology for the pan detection of
bluetongue virus (BTV). Journal of virological methods. 2017;245:35-9.
11.Jilo K, Amin B, Mohammed A. Diagnosis, Prevention and Control of Blue
Tongue in Sheep: Review2016. 63-77 p.
12.Anthony S, Jones H, Darpel K, Elliott H, Maan S, Samuel A, et al. A duplex
RT-PCR assay for detection of genome segment 7 (VP7 gene) from 24 BTV
serotypes. 2007;141(2):188-9.7
13.P.P.C M, S M, A S, H A. Classification and Nomenclature of Viruses;. In: C.M
F, M.AM, J M, U D, Ball L.A. e, editors. Virus Taxonomy.Amsterdam, Netherlands:
Elsevier Academic Press; 2005. p. 466–83.
14.Schwartz-Cornil I, Mertens PP, Contreras V, Hemati B, Pascale F, Bréard E, et
al. Bluetongue virus: virology, pathogenesis and immunity. 2008;39(5):1.
15.Boyce M, Wehrfritz J, Noad R, Roy P. Purified recombinant bluetongue virus
VP1 exhibits RNA replicase activity. Journal of virology. 2004;78(8)3994-4002 .
16.Owens RJ, Limn C, Roy P. Role of an arbovirus nonstructural protein in cellular
pathogenesis and virus release. Journal of virology. 2004;78(12):6649-56.
17.Han Z, Harty RN. The NS3 protein of bluetongue virus exhibits viroporin-like
properties. The Journal of biological chemistry. 2004;279(41):43092-7.
18.Gould AR. The complete nucleotide sequence of bluetongue virus serotype 1
74
RNA3 and a comparison with other geographic serotypes from Australia, South
Africa and the United States of America, and with other orbivirus isolates. Virus
research. 1987;7(2):169-83.
19.McHolland LE, Mecham JO. Characterization of cell lines developed from
field populations of Culicoides sonorensis (Diptera: Ceratopogonidae). Journal
of medical entomology. 20 (3).348-351:
20.Pritchard LI, Gould AR, Wilson WC, Thompson L, Mertens PP, Wade-Evans
AM. Complete nucleotide sequence of RNA segment 3 of bluetongue virus
serotype 2 (Ona-A). Phylogenetic analyses reveal the probable origin and
relationship with other orbiviruses. Virus research. 1995;35(3):247-61.
21.Potgieter AC, Monaco F, Mangana O, Nomikou K, Yadin H, Savini G. VP2-
segment sequence analysis of some isolates of bluetongue virus recovered in
the Mediterranean basin during the 1998-2003 outbreak. Journal of veterinary
medicine B, Infectious diseases and veterinary public health. 2005;52(9):372-9.
22.Johnson DJ, Ostlund EN, Stallknecht DE, Goekjian VH, Jenkins-Moore M,
Harris SC. First report of bluetongue virus serotype 1 isolated from a white-
tailed deer in the United States. Journal of veterinary diagnostic investigation :
official publication of the American Association of Veterinary Laboratory
Diagnosticians, Inc. 2006;18(4):398-401.
23.Evermann JF. Accidental introduction of viruses into companion animals by
commercial vaccines. The Veterinary clinics of North America Small animal
practice. 2008;38(4):919-29, x.
24.Wittmann EJ, Baylis M. Climate Change: Effects on Culicoides -Transmitted
Viruses and Implications for the UK. The Veterinary Journal. 2000;160(2):107-
17.
25.Linto YM, Mordue Luntz AJ, Cruickshank RH, Meiswinkel R, Mellor PS,
Dallas JF. Phylogenetic analysis of the mitochondrial cytochrome oxidase
subunit I gene of five species of the Culicoides imicola species complex.
Medical and veterinary entomology. 2002;16(2):139-46.
26.Khezri M, Azimi SM, editors. Seroprevalence of bluetongue disease in sheep
in west and northwest provinces of Iran. Veterinary Research Forum; 2013:
Faculty of Veterinary Medicine, Urmia University, Urmia, Iran.
27.Dahiya S, Prasad G, Kovi RC. VP2 gene based phylogenetic relationship of
Indian isolates of Bluetongue virus serotype 1 and other serotypes from different
parts of the world. DNA sequence : the journal of DNA sequencing and mapping.
2004;15(5-6):351-61.
28.Gale P, Drew T, Phipps LP, David G, Wooldridge M. The effect of climate
change on the occurrence and prevalence of livestock diseases in Great Britain:
a review. Journal of applied microbiology. 2009;106(5):1409-23.
29.Zientara S, MacLachlan NJ, Calistri P, Sanchez-Vizcaino JM, Savini G.
Bluetongue vaccination in Europe. Expert review of vaccines. 2010;9(9):989.
30.Ducheyne E, De Deken R, Becu S, Codina B, Nomikou K, Mangana-
Vougiaki O, et al. Quantifying the wind dispersal of Culicoides species in
75
Greece and Bulgaria. Geospatial health. 2007;1(2):177-89.
31.Sternberg Lewerin S, Hallgren G, Mieziewska K, Berndtsson LT, Chirico J,
Elvander M. Infection with bluetongue virus serotype 8 in Sweden in 2008. The
Veterinary record. 2010;167(5):165-70.
32.Santman-Berends IM, van Wuijckhuise L, Vellema P, van Rijn PA. Vertical
transmission of bluetongue virus serotype 8 virus in Dutch dairy herds in 2007.
Veterinary microbiology. 2010;141(1-2):31-5.
33.Saegerman C, Bolkaerts B, Baricalla C, Raes M, Wiggers L, de Leeuw I, et
al. The impact of naturally-occurring, trans-placental bluetongue virus serotype-8
infection on reproductive performance in sheep. Veterinary journal (London,
England : 1997). 2011;187(1):72-80.
34.Menzies FD, McCullough SJ, McKeown IM, Forster JL, Jess S, Batten C, et
al. Evidence for transplacental and contact transmission of bluetongue virus in
cattle. The Veterinary record. 2008;163(7):203-9.
35.Mayo CE, Crossley BM, Hietala SK, Gardner IA, Breitmeyer RE, Maclachlan
NJ. Colostral transmission of bluetongue virus nucleic acid among newborn
dairy calves in California. Transboundary and emerging diseases. 2010;57(4):277-
81.
36.Elbers AR, van der Spek AN, van Rijn PAJPvm. Epidemiologic characteristics
of bluetongue virus serotype 8 laboratory-confirmed outbreaks in The Netherlands
in 2007 and a comparison with the situation in 2006. 2009;92(1-2):1-8
37.Territonial Manual,
38.B.V. Purse and G. Hendrickx, 2007. Quantifying Office International des
Epizootic(OIE). Paris, France2014. p. 1-18.
39.Linden A, Mousset B, Grégoire F, Hanrez D, Vandenbussche F,
Vandemeulebroucke E, et al. Bluetongue virus antibodies in wild red deer in
southern Belgium. 2008;162(14):459-.
40.Ruiz-Fons F, Reyes-García ÁR, Alcaide V, Gortázar CJEid. Spatial and
temporal evolution of bluetongue virus in wild ruminants, Spain. 2008;14(6):951.
41.Mayo C, Lee J, Kopanke J, MacLachlan NJJVm. A review of potential
bluetongue virus vaccine strategies. 2017;206:84-90.
42.Sailleau C, Breard E, Viarouge C, Vitour D, Romey A, Garnier A, et al. Re-
Emergence of Bluetongue Virus Serotype 8 in France, 2015. Transbound Emerg
Dis. 2017;64(3):998-1000.
43.Nusinovici S, Seegers H, JolyA, Beaudeau F, Fourichon CJJods. Quantification
and at-risk period of decreased fertility associated with exposure to bluetongue
virus serotype 8 in naive dairy herds. 2012;95(6):3008-20.
44.Rushton J, Lyons NJVi. a review of the effects on production. 2015;51(64),
401.
45.Penrith M, Thomson G, Bastos A, Coetzer J, Tustin R. Infectious diseases of
livestock. 2004.
46.Meyer G, Lacroux C, Leger S, Top S, Goyeau K, Deplanche M, et al. Lethal
76
bluetongue virus serotype 1 infection in llamas. Emerging infectious diseases.
2009;15(4):608-10
47.Mehlhorn H, Walldorf V, Klimpel S, Schmahl G. Outbreak of bluetongue
disease (BTD) in Germany and the danger for Europe. Parasitology research.
2008;103 Suppl 1:S79-86.
48.Pardon B, Vandenberge V, Maes S, De Clercq K, Ducatelle R, Deprez P.
Oesophageal paresis associated with bluetongue virus serotype 8 in cattle. The
Veterinary record. 2010;167(15):579-81.
49.Hofmann M, Griot C, Chaignat V, Perler L, Thur B. [Bluetongue disease
reaches Switzerland]. Schweizer Archiv fur Tierheilkunde. 2008. 150(2): 49-56.
50.Khezri M. Investigation of bluetongue virus in Kurdish sheep in Kurdistan
province of Iran 2012. 6496-501 p.
51.Chand K, Biswas SK, De A, Sing B, Mondal B. A polyclonal antibody-based
sandwich ELISA for the detection of bluetongue virus in cell culture and blood
of sheep infected experimentally. Journal of virological methods. 2009;160(1-
2):189-92.
52.Calvete C, Estrada R, Miranda MA, Del Rio R, Borras D, Beldron FJ, et al.
Protection of livestock against bluetongue virus vector Culicoides imicola using
insecticide-treated netting in open areas. Medical and veterinary entomology.
2010;24(2):169-75.
53.Schmahl G, Klimpel S, Walldorf V, Al-Quraishy S, Schumacher B, Jatzlau
A, et al. Pilot study on deltamethrin treatment (Butox 7.5, Versatrine) of cattle
and sheep against midges (Culicoides species, Ceratopogonidae). Parasitology
research. 2009;104(4):809-13.
54.Roy P, Urakawa T, Van Dijk A, Erasmus BJJov. Recombinant virus vaccine
for bluetongue disease in sheep. 1990;64(5):1998-2003.
55.Giovannini A, Calistri P, Nannini D, Paladini C, et al., Santucci U, et al.
Bluetongue in Italy: part II. 2004;40(3):252-9.
56.Savini G, Goffredo M, Monaco F, Di Gennaro A, Cafiero M, Baldi L, et al.
Bluetongue virus isolations from midges belonging to the Obsoletus complex
(Culicoides, Diptera: Ceratopogonidae) in Italy. 2005.157(5): 133-209.
57.Bhanuprakash V, Indrani B, Hosamani M, Balamurugan V, Singh RJErov.
Bluetongue vaccines: the past, present and future. 2009;8(2):191-204
58.Breard E, Belbis G, Viarouge C, Nomikou K, Haegeman A, De Clercq K, et
al. Evaluation of adaptive immune responses and heterologous protection
induced by inactivated bluetongue virus vaccines. 2015;33(4):512-8.
59.Dungu B, Gerdes T, Smit TJVI. The use of vaccination in the control of
bluetongue in southern Africa. 2004;40(4):616-22.
60.Patta C, Giovannini A, Rolesu S, Nannini D, et al., Savini G, et al. Bluetongue
vaccination in Europe: the Italian experience. 2004;40(4):601-10
61.Ferrari G, De Liberato C, Scavia G, Lorenzetti R, et al., Zini M, et al. Active
circulation of bluetongue vaccine virus serotype-2 among unvaccinated cattle in
central Italy. 2005;68(2-4):103-13.
62.Savini G, Ronchi G, Leone A, Ciarelli A, Migliaccio P, Franchi P, et al. An
inactivated vaccine for the control of bluetongue virus serotype 16 infection in
77
sheep in Italy. 2007;124(1-2):14.6-0
63.Monaco F, Camma C, Serini S, Savini G. Differentiation between field and
vaccine strain of bluetongue virus serotype 16. Veterinary microbiology. 2006.
116(1-3): 45-52.
64.Maclachlan NJ, Mayo CE, Daniels PW, Savini G, Zientara S, Gibbs EP.
Bluetongue. Revue scientifique et technique (International Office of Epizootics).
2015;34(2):329-40.
65.Di Emidio B, Nicolussi P, Patta C, Ronchi GF, Monaco F, Savini G, et al.
Efficacy and safety studies on an inactivated vaccine against bluetongue virus
serotype 2. Veterinaria italiana. 2004;40(4):640-4.
66.Ganter MJSRR. Bluetongue disease—Global overview and future risks.
2014;118(1-3):79-85.
67.Maclachlan NJ, Mayo CEJAr. Potential strategies for control of bluetongue, a
globally emerging, Culicoides-transmitted viral disease of ruminant livestock
and wildlife. 2013;99(2):79-90.
68.Kochinger S, Renevey N, Hofmann MA, Zimmer G. Vesicular stomatitis
virus replicon expressing the VP2 outer capsid protein of bluetongue virus
serotype 8 induces complete protection of sheep against challenge infection.
Veterinary research. 2014;45:64.
69.Celma CC, Boyce M, van Rijn PA, Eschbaumer M, Wernike K, Hoffmann B,
et al. Rapid generation of replication-deficient monovalent and multivalent
vaccines for bluetongue virus: protection against virulent virus challenge in cattle
and sheep. Journal of virology. 2013;87(17):9856-9864.
70.Stewart M, Dovas CI, Chatzinasiou E, Athmaram TN, Papanastassopoulou
M, Papadopoulos O, et al. Protective efficacy of Bluetongue virus-like and
subvirus-like particles in sheep: presence of the serotype-specific VP2,
independent of its geographic lineage, is essential for protection. Vaccine.
2012;30(12):2131-9.
71.Maclachlan NJ, Wilson WC, Crossley BM, Mayo CE, Jasperson DC,
Breitmeyer RE, et al. Novel serotype of bluetongue virus, western North America.
Emerging infectious diseases. 2013;19(4):665-666.
72.Purse BV, Carpenter S, Venter GJ, Bellis G, Mullens BA. Bionomics of
temperate and tropical Culicoides midges: knowledge gaps and consequences
for transmission of Culicoides-borne viruses. Annual review of entomology.
2015;60:373-92.
73.Wilson AJ, Mellor PS. Bluetongue in Europe: past, present and future. Philos
Trans R Soc Lond B Biol Sci. 2009;364(1530):2669-81.
74.Purse BV, Mellor PS, Rogers DJ, Samuel AR, Mertens PP, Baylis M. Climate
change and the recent emergence of bluetongue in Europe. Nature reviews
Microbiology. 2005;3(2):171-81.
75.Brenner J, Oura C, Asis I, Maan S, Elad D, Maan N, et al. Multiple serotypes
78
of bluetongue virus in sheep and cattle, Israel. Emerging infectious diseases.
2010;16(12):2003-4.
76.Jewiss-Gaines A, Barelli L, Hunter FJJome. First records of Culicoides
sonorensis (Diptera: Ceratopogonidae), a known vector of bluetongue virus, in
southern Ontario. 2016;54(3):757-62.
77.Erturk A, Tatar N, Kabakli O, Incoglu S, Cizmeci SG, Barut FM. The current
situation of bluetongue in Turkey. Veterinaria italiana. 2004;40(3):137-40.
78.Abu Elzein EM, Aitchison H, al-Afaleq AI, al-Bashir AM, Ibrahim AO,
Housawi FM. A study on bluetongue virus infection in Saudi Arabia using
sentinel ruminants. The Onderstepoort journal of veterinary research.
1998;65(4):243-51.
79.Yousef MR, Al-Eesa AA, Al-Blowi MHJVW. High seroprevalence of
bluetongue virus antibodies in Sheep, Goats, Cattle and Camel in different
districts of Saudi Arabia. 2012;5(7).
80.Sohail T, Yaqub T, Shafee M, Abbas T, Nazir J, Ullah N, et al. Seroprevalence
of Bluetongue Virus in small ruminants in Balochistan province, Pakistan.
2018;65(5):1272-81.
81.Najarnezhad V, Rajae M. Seroepidemiology of bluetongue disease in small
ruminants of north-east of Iran. Asian Pacific journal of tropical biomedicine.
2013;3(6):492-5.
82.A. H, F. M, H. M, S. M. seroprevalence of Bluetongue Virus Infection in
Sheep in East-Azarbajan Province in Iran. Research Journal of Biological
Sciences. 2008;3(11):1265-70.
83.Shoorijeh SJ, Ramin A, Maclachlan NJ, Osburn B, Tamadon A, Behzadi M,
et al. High seroprevalence of bluetongue virus infection in sheep flocks in West
Azerbaijan, Iran. 2010;33(3):243-7.
84.Mohammadi A, Tanzifi P, Nemati YJTB. Seroepidemiology of bluetongue
disease and risk factors in small ruminants of Shiraz suburb, Fars province,
Iran. 2012;29(4):632-7.
85.Oryan A, Amrabadi O, Mohagheghzadeh MJCcp. Seroprevalence of
bluetongue in sheep and goats in southern Iran with an overview of four decades
of its epidemiological status in Iran. 2014;23(5):1515-23.
86.Mozaffari AA ,Khalili M, Sabahi SJAPJoTB. High seroprevalence of
bluetongue virus (BTV) antibodies in goats in Southeast Iran. 2012;1:6.
87. Azimi S.M. , Keyvanfar H , Mehravani H. (2012). Detection of bluetongue
virus by RT-PCR in sheep. J Vet Res. 64 (2): 141-146.
79
واکسن ایجاد شده بود .قبل از سال 2005واکسیناسیون در مروری بر بیماری زبان آبی در نشخوارکنندگان
کشورهای درگیر فقط توسط واکسن ویروس زنده تخفیف حدت (قسمت دوم)
یافته انجام می‌شد و تنها گوسفندان واکسینه م یشدند ولی بعد از
سال 2005واکسن کشته در دسترس قرار گرفت و گاو و بز نیز وضعیت بیماری در کشور و جهان
شامل برنامه واکسیناسیون قرار گرفتند. امیر جوادی ،دکترای عمومی دامپزشکی ،بورد تخصصی
پس از وارد شدن به اروپا ،ویروس از طریق جابجایی حشرات بیماریهای داخلی دامهای بزرگ ،دفتر بهداشت و مدیریت
توسط باد به سمت جنوب و شمالی شرقی منتقل شد .در سال
2008گسترش جغرافیای زبان آبی در شرق توسط واکسیناسیون بیماریهای دامی سازمان دامپزشکی
متوقف شد و موارد ایجاد شده در محل اولیه گسترش بیماری در پست الکترونیکی [email protected] :
مرکز اروپا به دلیل ایمنی حاصل از عفونت طبیعی و واکسیناسیون محسن ایمان دار ،دکترای عمومی دامپزشکی ،دکترای
کاهش یافت .بعد از سال 2008تعداد شیوعهای ناشی از تمام تخصصی میکروبیولوژی دامپزشکی ،کارشناس اداره کل
سروتی پهای BTVدر اتحادیه اروپا از 1118مورد در 2009به
دامپزشکی استان قزوین
120مورد در 2010کاهش یافت (.)71 پست الکترونیکی [email protected]:
سروتی پهای جدید زبان آبی در اروپا شامل،BTV-6 : سروتیپ ها و شرایط موجود در کشورهای مختلف
BTV-11و )TOV( BTV-25در اواخر 2008و اوایل 22سروتیپ از 27سروتیپ ویروس زبان آبی از آفریقای
2009گزارش شد‌هاند .شیو عهای پراکنده‌ای از BTV-16به جنوبی جدا شده است .در آفریقای جنوبی سروتی پهای غالب
حالت عفونت همزمان با BTV-8در یونان رخ داده است و نیز شامل 11 ،8 ،1- 6و 24است و سروتیپ‌های ،13 ،12 ،10 ،9
باعث تلفات در گاو در اسرائیل شده است ( .)74سکانس کامل 16و 19هر فصل مشاهده میشود ولی از فراوانی کمتری برخودار
ژنوم ویروس زبان آبی و منشاء ژنتیکی این سروتیپ‌ها در اروپا است و سروتی پهای 15 ،7و 18بطور اسپورادیک مشاهده
قبل از تشخیص سروتیپ 11 ،6و 25انجام گرفته مشخص
گردید سروتیپ‌های 9 ،1و 16با منشاء خاورمیانه 4 ،2و 8با م یشود.
در شمال آمریکا سروتیپ‌های 13 ،11 ،10 ،2و 17اندمیک منشاء جنوب آفریقا و سروتیپ 1با منشا شمال آفریقا بوده است
است ( .)70از سال 1999جدایه‌هایی که قبل ًا مشاهده نشده بود .)75( ،در حال حاضر در اروپا واکسن کشته برای سروتیپ‌های ،1
ظاهر شد که شامل 22 ،19 ،18 ،14 ،12 ،9 ،6 ،5 ،3 ،1و 4 ،2 24و 8وجود دارد.
است .در مجموع در ایالات متحده 16سروتیپ از سال 1950تا
تعداد 10سروتیپ 2 ،3 ،7 ،9 ،15 ،16 ،20 ،21 ،23و 1در بحال جدا شده است .اینگونه معتقدند که اکثر این سروتی پها از
استرالیا از حشرات یا گاوهای از لحاظ بالینی سالم جدا شده است؛ آمریکای شمالی و حوزه کارائیب توسط کولیکوئیدسها به وسیله
ولی بیماری بالینی زبان آبی در گاوها از استرالیا گزارش نشده
است .به علاوه بیماری بالینی در گل ههای تجاری گوسفند یا بز به بادهای موسمی یا طوفان منتقل شده است.
تا سال 1998سروتی پهای 11 ،9 ،8 ،7 ،6 ،5 ،4 ،3 ،2 ،1علت اینکه آنها از وکتورها که به طور تیپیک در شمال استرالیا
و 16در اروپا گسترش یافته بود ( .)71قبل از سال 11 ،1998قرار دارند جدا می باشند ،گزارش نشده است (.)6
شیوع از BTVدر اروپا دیده شده است که اکثراً به علت سروتیپ
چندین سناریو واکنش در صورت رخداد بیماری در اروپا وجود های 9 ،4 ،2 ،1و 16در کشورهای اطراف حوزه مدیترانه بوده
دارد؛ است ( .)72بین سال‌های 1998تا 2005زبان آبی باعث شد
بیش از یک میلیون گوسفند دچار مرگ یا حذف شوند که به علت -1ایجاد سه منطقه محدودیت ،محافظت و پایش در شعاع محل
شیوع بیماری در 12کشور اروپایی و سه کشور آفریقایی و درگیری
اسرائیل بود ( .)73در سال 2006سروتیپ 8بطور غیر منتظر‌های
-2افزایش آگاهی دامداران در شمال اروپا در کشورهای آلمان ،بلژیک ،فرانسه ،لوگزامبورگ
و هلند گسترش پیدا کرد .در سال ،2008دو سروتیپ نیز در -3واکسیناسیون
اروپای شمالی تشخیص داده شد که شامل سروتیپ 6در هلند و
-4مانیتورینگ و پایش دامها سروتیپ 11در بلژیک بود که هر دو سروتیپ از استری نهای
80
دولتی صورت پذیرد .در صورت عدم تأیید بالینی بیماری در -5حذف دا مهای آلوده
موارد مشکوک مبادرت به ارسال نمونه به آزمایشگاه برای -6محدودیت در جابجایی دام ،لاشه ،تخمک ،جنین و منی
تأیید یا رد بیماری صورت م یگیرد. -7محدودیت در صادرات
اطلاعات جمع آوری شده توسط بازرس دامپزشکی در -8کنترل حشرات
گل ههای مشکوک شامل موارد ذیل است:
-1جمع‌آوری اطلاعات مربوط به تمام دا مهای بطور بالینی در اروپا پس از مشکوک شدن به زبان آبی ابتدا یک
درگیر ،تلف شده و دامهای نرمال به همراه گونه آنها منطقه پایش و مراقب در اطراف محل رخداد بیماری احتمالی
ایجاد م یکنند که هر گونه ورود و خروج دام ،تخمک ،منی و
-2سابقه دامپزشکی گله ،داروهای مصرفی و واکسنهای جنین دچار محدودیت م یشود و تنها در صورت موافقت و
مصرف شده دریافت مجوز حمل بهداشتی امکان جابجایی وجود دارد .در
صورت تأیید بیماری یک منطقه محدودیت ایجاد م یشود که
-3تاریخچه هر گونه جابجایی دا مهای حساس به زبان آبی شامل منطقه محافظت (( )Protection zoneبا شعاع
به یا از گله در 60روز گذشته و در گلههای مجاور حداقل 100کیلومتر) و یک منطقه پایش (با شعاع حداقل 50
-4مح لهای احتمالی تولید مثل حشرات کیلومتر پس از ناحیه محافظت) ایجاد م یشود و هرگونه
جابجایی دا مهای حساس ،منی ،تخمک و جنین به خارج
در نهایت پس از تأیید آزمایشگاهی زبان آبی با بررسیهای منطقه محدودیت ممنوع است؛ مگر تحت لیسانس (یا گواهی
مولکولی سروتیپ ویروس مشخص و با سکانس کردن در بهداشتی) تا به این صورت خطر گسترش بیشتر محدود گردد.
نهایت تشابه ویروس با سروتی پهای موجود تعیین م یگردد. شرایط این گواهی بهداشتی توسط کمیسیون اتحادیه اروپا
در منطقه‌ای که زبان آبی تأیید شد ،موارد زیر نیز بررسی
اعلام شده است.
می شود: جابجایی دا مهای حساس تحت شرایط ذیل امکان پذیر
-1بررسی کالبدگشایی -2 ،ضدعفونی و پاکسازی -3 ،بررسی
اپیدمیولوژیک جهت تعیین زمان تخمینی ورود ویروس به است:
گله -4 ،جم عآوری حشرات و بررس یهای آزمایشگاهی برای -1زمانی که سروتیپ یا سروتی پهای مشابهی هر دو منطقه
بررسی نوع حشره موجود در منطقه درگیر بیماری -5 ،کشتار را آلوده کرده باشد و دام علائم بالینی بیماری را در روز
دا مهای حساس یا امحاء که در آن صورت بایستی نسبت به
جبران خسارات اقدام گردد .با توجه به اینکه بیماری توسط جابجایی نشان ندهد.
حشرات منتقل م یشود ،حذف دا مهای حساس غیر محتمل -2جابجایی در داخل یا بین منطقه پایش و محافظت
است که در جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک شایانی کند. بر اساس توصیه دستورالعمل اتحادیه اروپا ،واکسیناسیون
بررس یهای هواشناسی جهت احتمال و مسیر گسترش بیماری اجباری یا اختیاری تنها توسط واکسن کشته و با سروتیپ
توسط حشرات بوسیله باد بطور روزانه بایستی مورد بررسی درگیر صورت م یگیرد و یک روش کنترلی مناسب و مؤثر بوده
است .اگر واکسن کشته در دسترس نم یباشد ،واکسیناسیون با
قرار گیرد (.)71 واکسن زنده تخفیف حدت یافته در شرایط خاصی در منطقه
محافظت ( )Protection zoneانجام پذیر است ولی
شرایط کشورهای اطراف ایران از لحاظ بیماری زبان آبی هیچگونه واکسن زنده تخفیف حدت یافت های در منطقه پایش
شیوع سرمی به روش الایزا توسط Yousefو همکاران یا خارج از آن نبایستی استفاده شود.
در سال 2012در عربستان سعودی 54/1درصد گزارش پس از آنکه بعد از گذشت یک سال شواهدی در پایش‌ها
گردید .همچنین شیوع سرمی در جنوب ترکیه توسط Gurو از وجود سروتی پهای ویروس در منطقه محدودیت در فصل
همکاران در سال 2008در 684نمونه 29/5درصد و در فعالیت حشرات دیده نشده به طور موقتی منطقه محدودیت به
پاکستان در سال 1997در 380نمونه 48/4درصد گزارش عنوان منطقه عاری ( )Freeشناخته م یشود .برای اعلام
شد .شیوع سرمی در قزاقستان توسط Lunderroldو عاری بودن از بیماری باید دو سال از رخداد بیماری بگذرد که
در این 2سال نبایستی شواهدی از چرخش ویروس در دوره
همکاران در سال 23 ،2004درصد گزار شده است (.)76 فعالیت ناقلین مشاهده شود .در اتحادیه اروپا پس از مشکوک
در ترکیه اولین گزارش شیوع زبان آبی مربوط به سال شدن به زبان آبی بررسی دامپزشکی بایستی توسط دامپزشکان
1977در استان Aydinاز قسمت غربی ترکیه بوده است.
بیماری بین سا لهای 1977تا 1979گسترش پیدا کرده و در
81
استان‌هایی که هم مرز با دریای مدیترانه و دریای اژه بودند 2010 ،در کویت تشخیص داده شد (.)50
آندمیک گردید .عامل بیماری‌زا در نمون ههایی از گوسال هها و
بررس یهای صورت گرفته در کشور گوسفندان جدا گردید و سپس سروتی پها تعیین شد و بررسیهای
موقعیت استراتژیک ایران آن را به یک منبع بالقوه و با اپیدمیولوژیک نشان داد نه تنها گوسفند بلکه بز و گاو نیز در این
شیوع‌ها درگیر بودهاند .در این بررس یها ناقل اصلی پشه اهمیت استری نهای BTVتبدیل م یکند .غیر از موقعیت
کولیکوئیدس از نوع C.imicolaمشخص گردید .شیوعهای جغرافیای کشور حضور پش ههای کولیکوئیدس به عنوان ناقلین
غیر قابل انتظاری در استان Edrineدر شمال غربی ترکیه در ویروس زبان آبی نیز با اهمیت است .بیشتر کارهای صورت
1999رخ داده است .آخرین مورد در آگوست سال 2000بروز گرفته در کشور به صورت بررس یهای سرواپیدومیولوژیک بوده
نمود و سروتی پهای گزارش شده شامل 9و 16بود و تشخیص است که برخی از این کارها و یافته‌های حاصل از آنها در ادامه
بر اساس یافت ههای بالینی ،سرولوژی و جداسازی ویروس اشاره م یشود:
صورت پذیرفته است.
این بیماری بر حسب گزارش میزبان و ناقل ،در مناطق
در سال 2018در ترکیه سروتیپ 8با تشخیص بالینی و مختلف ایران از جمله نقاط مرزی و مرکزی گزارش شده است.
تأیید آزمایشگاهی باعث تلفات در گوسفندان شده است که در در یک مطالعه توسط کیوانفر و افشار در سال 1353وجود پاتن
یک گوسفن دداری با ظرفیت 214رأس رخ داده که در این ضد ویروس زبان آبی در 2921رأس از دا مهای ذبح شده در
درگیری میزان واگیری و مرگ و میر به ترتیب برابر 23درصد کشتارگاه تهران و شیراز مورد ارزیابی قرار گرفت و فراوانی
و 10/28درصد گزارش گردیده است و با انجام اقدامات از جمله پادتن در سرم گوسفندان با روش ژل دفیوژن 7/6درصد گزارش
واکسیناسیون 5800رأس گوسفند ،کنترل ناقلین ،ضدعفونی و شده است ( .)76شیوع سرمی زبان آبی در 7شهرستان استان
قرنطینه بیماری تحت کنترل قرار گرفت .در ترکیه 90درصد از اصفهان در 874رأس گوسفند و بز به روش الایزای رقابتی در
نشخوارکنندگان کوچک نسبت به BTVسرم مثبت می باشند سال 1387بررسی گردید که تعداد 451نمونه ( 51/6درصد)
( .)77جهت تعیین میزان سروکانورشن و سروتی پهای شایع در مثبت ارزیابی شد .در این بررسی سرولوژیک 109گله مورد
استان بلوچستان پاکستان توسط الایزای رقابتی و RT–PCRنمونه‌برداری قرار گرفت و میزان شیوع در گله‌ها از 36درصد تا
از 876رأس گوسفند و بز ظاهراً سالم خون گیری گردید .شیوع 100درصد گزارش شده است .در این مطالعه بیشترین میزان
کلی 47/26درصد گزارش گردیده است و سروتیپ 8شای عترین موارد مثبت در بهار گزارش شد ( .)81همچنین در این بررسی
سروتیپ با میزان 26درصد از کل سروتی پهای جدا شده و پس بین مناطق اکولوژیک و بین جنس نر و ماده اختلاف معن یداری
از آن سروتیپ 9و 2با شیوع برابر با 7/31درصد بودند ( .)78گزارش نشد .در بررسی دیگری توسط حسن پور و همکاران در
سال 2008میزان شیوع سرمی زبان آبی توسط روش الایزای
رقابتی در آذربایجان شرقی بر روی 832نمونه خون گوسفند از در سال 2018در یک بررسی سروپرولنس (–sero
90گله در 17شهر استان 76/4درصد گزارش شد .تفاوت )specificزبان آبی در پاکستان 50درصد گزارش شد که در
معنی‌داری در میزان آنتی بادی در دو جنس نر و ماده مشاهده گوسفندان شیوع سرمی 56/6درصد و در بزها 42/8درصد
نگردید و بالاترین شیوع سرمی در شهرستان بناب ،چاریماق و گزارش شد ( .)79در خصوص تفاوت شیوع سرمی BTVدر
اهر با 100درصد گزارش شد و در بین شهرستا نهای استان گوسفندان و بز گزارش شده است که گوسفندان در مقایسه با بز
آذربایجان شرقی پایین ترین شیوع در تبریز با 18/7درصد شیوع بالاتری را دارند ( .)80این مسئله در مطالعه‌ای در پاکستان
مورد تأیید قرار گرفت در حالی که در یک مطالعه دیگر در
گزارش گردید (.)3 نژادهای بومی گوسفندان شیوع سرمی در حدود نصف بزها
گزارش شده است .در مطالعه دیگری نیز شیوع سرمی در در مطالعه دیگری در سال 2012توسط خزری و همکاران
گوسفند در خصوص زبان آبی در مقایسه با بزها پایی نتر بود؛ در استان ایلام میزان آنتی بادی بر علیه زبان آبی در 237نمونه
74/3درصد در برابر 85/2درصد .بدیهی است این تفاوت‌ها خون میزان ( 43/8درصد) را توسط روش الایزای گزارش کرد.
میتواند به علت شرایط محیطی متفاوت ،محل انجام مطالعه و در این بررسی قطعه 7ویروس در 3نمونه خون توسط روش
سایز نمونه باشد .ویروس زبان آبی (توپوتای پهای غربی) Nested–PCRو RT–PCRثابت گردید .همچنین در
BTV-7Wو BTV-4Wو BTV- ،BTV-8Wاین بررسی مشخص گردید که ژنوم جدا شده شباهت فراوانی با
16Wدر طول سال 2009از عمان و BTV-26در سال استرینهای جدا شده از اروپا ،ایالات متحده و آفریقا دارد .ویروس
82
به عنوان سروتیپ BTV-4ترکیه گزارش شد (26و .)82شرقی کشور در 2012شیوع سرمی 67/7درصد از لحاظ
پس از سکانس کردن میزان شباهت ویروس جدا شده با پادتن بر علیه ویروس زبان آبی توسط الایزای رقابتی از بین
توپوتای پهای غربی ۹۵–۲۸درصد و با توپوتایپهای 93نمونه خون گزارش شد (.)86
شرقی ۸۱–۶۷درصد گزارش شد.
در مطالعه دیگری در استان خوزستان در سال ۱۳۹۱
در یک بررسی دیگر در سال 2010توسط جعفری توسط نوروزی‌کیا و همکاران از 556نمونه خون اخذ شده از
شورجه در آذربایجان غربی مشخص گردید از 1153نمونه گوسفندان شهرستا نهای استان خوزستان شیوع سرمی
خون گوسفندان استان 34/7 ،درصد توسط الایزا به وسیله 55/9درصد گزارش شد .در این بررسی بیان شد که شانس
عفونت با افزایش سن بالا م یرود و شیوع سرمی در پاتن ضد ویروس زبان آبی مثبت بودند (26و.)83
گوسفندان دارای سابقه سقط و بدون آن به ترتیب 47/8
درصد و 55/7درصد می‌باشدکه معنی‌دار نبوده است .در این در یک مطالعه دیگر که توسط خزری در استا نهای
مطالعه ارتباط معنی‌داری بین شروع سرمی و جنس مشاهده شمال غربی کشور در 2013سال به وسیله الایزای رقابتی
برای یافتن آنتی بادی بر علیه زبان آبی انجام شد ،نتایج
نشده است (.)76 حاکی از مثبت بودن سرم 40/87درصد از گوسفندان بود و
بکایی و همکاران در سال 1386در یک بررسی بیشترین میزان شیوع سرمی در استان آذربایجان غربی،
آذربایجان شرقی ،کردستان و ایلام گزارش شد که در کل از سرولوژیکی بیماری زبان آبی در گل ههای گوسفند آذربایجان
756نمونه خون اخذ شده 40/87درصد از لحاظ سرمی غربی از مجموع 605نمونه سرم تهیه شده از گل ههای
گوسفند با روش ژل دیفوزیون از نظر پادتن ضد ویروس مثبت بود (.)26
زبان آبی مورد آزمایش قرار گرفت که در 328نمونه (63/1
درصد) واکنش مثبت مشاهده شد (.)1 در مطالعه‌ای دیگر که توسط ایمان دار و همکاران در سال
۱۳۹۳و با هدف بررسی میزان آلودگی سرمی گوسفندان به
ویروس زبان آبی در منطقه خوی استان آذربایجان غربی بررس یهای صورت گرفته بر اساس شناسایی
انجام گرفت ،از تعداد 200سرم اخذ شده ،تعداد 134سرم آنتی ژن در کشور
معادل 67درصد دا مها از نظر سرمی مثبت بودند و ميزان
اخیراً تشخی صهای مولکولی براساس قسم تهای آلودگي سرمي در ميش‌ها بيشتر از گوسفندان نر بود (به
مختلف ژنوم زبان آبی ( )L3, M6, S7, S10به عنوان ترتيب 69/37درصد و 57/50درصد) ولي از نظر تجزيه و
روش مرسوم و سریع مورد قبول قرار گرفته است ( .)1در تحليل آماري ،اختلاف بين دو جنس نر و ماده معني‌دار نبود.
یک بررسی توسط عظیمی و همکاران در سال 2012در از نظر گرو‌ههاي سني ،گروه 3-4سال بالاترين ميزان
استا نهای آذربایجان شرقی ،آذربایجان غربی ،اردبیل، آلودگي را دارا بودند که بر اساس آناليز آماري ،بين رده‌هاي
کردستان و فارس تعداد 310نمونه خون حاوی EDTA سني مختلف از نظر ابتلاء به آلودگي سرمي ويروس زبان
که از گوسفندان مشکوک به بیماری زبان آبی جمع‌آوری
گردید .در این بررسی توسط روش Real RT-PCR آبي اختلاف معن يداري وجود داشت (.)2
در یک مطالعه دیگر در استان فارس در سال time 2012بر روی قطعه L1( 1یا ژن پلی مراز) ویروس زبان
توسط محمدی و همکاران از 200نمونه سرمی اخذ شده در آبی بررسی صورت گرفت .در این بررسی از پرایمرهای
13گله 73/5درصد از نمون هها در مورد وجود آنتی بادی بر توپوتایپ شرقی و غربی استفاده گردید .در این بررسی
توسط RT–PCRتنها 14نمونه مثبت تشخیص داد شد علیه ویروس زبان آبی مثبت بودند (.)84
و توسط روش 58 Real time RT–PCRنمونه
مثبت بود .حساسیت Nested PCRنزدیک به روش در یک مطالعه دیگر توسط Oryanو همکاران در
Real time PCRگزارش شد و نقش زمان نمون هبرداری خصوص شیوع سرمی زبان آبی در جمعیت گوسفند و بز در
نیز بسیار مهم اعلام شد .بهترین زمان برای نمون هبرداری و جنوب ایران گزارش کردند از 1010نمونه خون اخذ شده از
موفقیت در جداسازی ویروس در مرحله ت بدار بیماری است. گوسفندان و بزهای استان فارس در سا لهای 2010–2011
در این بررسی بالاترین و پایین‌ترین نمونه مثبت در توسط الایزای رقابتی ( 76/4درصد) نمونه‌ها مثبت بود که
آذربایجان شرقی ( 17درصد) و کردستان ( 3درصد) بود در 85/3درصد از 190نمونه خون بزها و 74/4درصد از
( .)87در بررسی دیگری توسط خزری و همکاران 2012که 820نمونه خون گوسفندی آنتی بادی بر علیه زبان آبی
در استان کردستان بر روی گوسفندان انجام شد ،نتایج
مشاهده شد (.)85
در مطالعه دیگری توسط مظفریدر گلههای بز جنوب حاکی از شیوع سرمی 51/8درصد توسط روش الایزا در
83
وRT–PCR ژنوم ویروس نیز در نمون ههای مثبت در الایزا توسط روشS7 تعداد نمونه خون بود و قسمت135 روی
مورد بررسی قرار گرفت که در این بین یک نمونه مثبت اعلام گردید که پس از بررس یهای سکانسNested–PCR
در این بررسی بیان گردید که بالاترین. ترکیه داردBTV-4 ژنی مشخص شد این مورد مثبت قرابت زیادی با سروتیپ
شیوع بیماری در شرق استان (بیجار) و شمال استان (دیواندره) بود که احتمال ًا به علت وجود حشرات زیاد در این مناطق باشد
.)49(
: منابع مورد استفاده
Blue( ) بررسی سرولوژیك بیماری زبان آبی1386( . و همکاران. ر، علیقلی. ل، شریفی، مجتبی م. ر، كارگر. س، بکایی-1
.81:)16( سال پنجم، دامپزشكی ایران.) در گلههای گوسفند آذربایجان غربیTongue
بررسي ميزان آلودگي سرمي به ويروس. س ع، و پوربخش. ف، موسی خانی. م ح، حسن زاده. ع، حس نپور. م، ایماندار-2
.)44( 1 شماره،11 دوره،1393 بهار.)1393( بلوتانگ در گوسفندان شهرستان خوي با استفاده از روش الايزاي رقابتي
.1141 تا1135 :صفحات
استفاده از آزمون اليزاي رقابتي در تشخيص. عبدالرضا نن, جواد ط, محمدرضا ح, اميرحسين شم, روحاني كم, وحيد ن-3
.سرولوژيکي بيماري بلوتانگ در گوسفند و بز استان اصفهان
4.Spreull JJJoCP, Therapeutics. Malarial catarrhal fever (bluetongue) of sheep in
South Africa. 1905;18:321-37.
5.Smith BP. Large animal internal medicine: Elsevier Mosby St. Louis, MO;
2015.
6.Daniels P, Lunt R, Pritchard L. Bluetongue viruses in Australasia and East
Asia. 2009.
7.Constable P, Hinchcliff K, Done S, Grünberg WJSL, Missouri. p-. Veterinary
Medicine: A Textbook of the Diseases of Cattle, Horses, Sheep, Pigs, and Goats.
Elsevier Ltd Co. 2017.
8.Bluetongue (infection with bluetongue virus) 2014 [updated 2014. Available
from: http://www.oie.int/standard-setting/terrestrial-manual/access-online/.
9.Mertens P, Mohd Jaafar F, Attoui HJe. Orbiviruses and bluetongue virus.
2001:1-18.
10.Mulholland C, McMenamy MJ, Hoffmann B, Earley B, Markey B, Cassidy
J, et al. The development of a real-time reverse transcription-polymerase chain
reaction (rRT-PCR) assay using TaqMan technology for the pan detection of
bluetongue virus (BTV). Journal of virological methods. 2017;245:35-9.
11.Jilo K, Amin B, Mohammed A. Diagnosis, Prevention and Control of Blue
Tongue in Sheep: Review2016. 63-77 p.
12.Anthony S, Jones H, Darpel K, Elliott H, Maan S, Samuel A, et al. A duplex
RT-PCR assay for detection of genome segment 7 (VP7 gene) from 24 BTV
serotypes. 2007;141(2):188-9.7
13.P.P.C M, S M, A S, H A. Classification and Nomenclature of Viruses;. In:
C.M F, M.A M, J M, U D, Ball L.A. e, editors. Virus Taxonomy. Amsterdam,
Netherlands: Elsevier Academic Press; 2005. p. 466–83.
14.Schwartz-Cornil I, Mertens PP, Contreras V, Hemati B, Pascale F, Bréard E,
et al. Bluetongue virus: virology, pathogenesis and immunity. 2008;39(5):1.
15.Boyce M, Wehrfritz J, Noad R, Roy P. Purified recombinant bluetongue virus
VP1 exhibits RNA replicase activity. Journal of virology. 2004;78(8)3994-4002 .
84
16.Owens RJ, Limn C, Roy P. Role of an arbovirus nonstructural
protein in cellular pathogenesis and virus release. Journal of virology.
2004;78(12):6649-56.
17.Han Z, Harty RN. The NS3 protein of bluetongue virus exhibits
viroporin-like properties. The Journal of biological chemistry.
2004;279(41):43092-7.
18.Gould AR. The complete nucleotide sequence of bluetongue virus
serotype 1 RNA3 and a comparison with other geographic serotypes
from Australia, South Africa and the United States of America, and
with other orbivirus isolates. Virus research. 1987;7(2):169-83.
19.McHolland LE, Mecham JO. Characterization of cell lines developed
from field populations of Culicoides sonorensis (Diptera:
Ceratopogonidae). Journal of medical entomology. 20 (3).348-351:
20.Pritchard LI, Gould AR, Wilson WC, Thompson L, Mertens PP,
Wade-Evans AM. Complete nucleotide sequence of RNA segment 3 of
bluetongue virus serotype 2 (Ona-A). Phylogenetic analyses reveal the
probable origin and relationship with other orbiviruses. Virus research.
1995;35(3):247-61.
21.Potgieter AC, Monaco F, Mangana O, Nomikou K, Yadin H, Savini
G. VP2-segment sequence analysis of some isolates of bluetongue
virus recovered in the Mediterranean basin during the 1998-2003
outbreak. Journal of veterinary medicine B, Infectious diseases and
veterinary public health. 2005;52(9):372-9.
22.Johnson DJ, Ostlund EN, Stallknecht DE, Goekjian VH, Jenkins-
Moore M, Harris SC. First report of bluetongue virus serotype 1 isolated
from a white-tailed deer in the United States. Journal of veterinary
diagnostic investigation : official publication of the American
Association of Veterinary Laboratory Diagnosticians, Inc.
2006;18(4):398-401.
23.Evermann JF. Accidental introduction of viruses into companion
animals by commercial vaccines. The Veterinary clinics of North
America Small animal practice. 2008;38(4):919-29, x.
24.Wittmann EJ, Baylis M. Climate Change: Effects on Culicoides
-Transmitted Viruses and Implications for the UK. The Veterinary
Journal. 2000;160(2):107-17.
25.Linto YM, Mordue Luntz AJ, Cruickshank RH, Meiswinkel R,
Mellor PS, Dallas JF. Phylogenetic analysis of the mitochondrial
cytochrome oxidase subunit I gene of five species of the Culicoides
imicola species complex. Medical and veterinary entomology.
2002;16(2):139-46.
26.Khezri M, Azimi SM, editors. Seroprevalence of bluetongue disease
in sheep in west and northwest provinces of Iran. Veterinary Research
Forum; 2013: Faculty of Veterinary Medicine, Urmia University,
85
Urmia, Iran.
27.Dahiya S, Prasad G, Kovi RC. VP2 gene based phylogenetic relationship of Indian
isolates of Bluetongue virus serotype 1 and other serotypes from different parts of the
world. DNA sequence : the journal of DNA sequencing and mapping. 2004;15(5-
6):351-61.
28.Gale P, Drew T, Phipps LP, David G, Wooldridge M. The effect of climate change
on the occurrence and prevalence of livestock diseases in Great Britain: a review.
Journal of applied microbiology. 2009;106(5):1409-23.
29.Zientara S, MacLachlan NJ, Calistri P, Sanchez-Vizcaino JM, Savini G. Bluetongue
vaccination in Europe. Expert review of vaccines. 2010;9(9):989.
30.Ducheyne E, De Deken R, Becu S, Codina B, Nomikou K, Mangana-Vougiaki O,
et al. Quantifying the wind dispersal of Culicoides species in Greece and Bulgaria.
Geospatial health. 2007;1(2):177-89.
31.Sternberg Lewerin S, Hallgren G, Mieziewska K, Berndtsson LT, Chirico J,
Elvander M. Infection with bluetongue virus serotype 8 in Sweden in 2008. The
Veterinary record. 2010;167(5):165-70.
32.Santman-Berends IM, van Wuijckhuise L, Vellema P, van Rijn PA. Vertical
transmission of bluetongue virus serotype 8 virus in Dutch dairy herds in 2007.
Veterinary microbiology. 2010;141(1-2):31-5.
33.Saegerman C, Bolkaerts B, Baricalla C, Raes M, Wiggers L, de Leeuw I, et al. The
impact of naturally-occurring, trans-placental bluetongue virus serotype-8 infection
on reproductive performance in sheep. Veterinary journal (London, England : 1997).
2011;187(1):72-80.
34.Menzies FD, McCullough SJ, McKeown IM, Forster JL, Jess S, Batten C, et al.
Evidence for transplacental and contact transmission of bluetongue virus in cattle.
The Veterinary record. 2008;163(7):203-9.
35.Mayo CE, Crossley BM, Hietala SK, Gardner IA, Breitmeyer RE, Maclachlan NJ.
Colostral transmission of bluetongue virus nucleic acid among newborn dairy calves
in California. Transboundary and emerging diseases. 2010;57(4):277-81.
36.Elbers AR, van der Spek AN, van Rijn PAJPvm. Epidemiologic characteristics of
bluetongue virus serotype 8 laboratory-confirmed outbreaks in The Netherlands in
2007 and a comparison with the situation in 2006. 2009;92(1-2):1-8
37.Territonial Manual,
38.B.V. Purse and G. Hendrickx, 2007. Quantifying Office International des
Epizootic(OIE). Paris, France2014. p. 1-18.
39.Linden A, Mousset B, Grégoire F, Hanrez D, Vandenbussche F, Vandemeulebroucke
E, et al. Bluetongue virus antibodies in wild red deer in southern Belgium.
2008;162(14):459-.
40.Ruiz-Fons F, Reyes-García ÁR, Alcaide V, Gortázar CJEid. Spatial and temporal
evolution of bluetongue virus in wild ruminants, Spain. 2008;14(6):951.
41.Mayo C, Lee J, Kopanke J, MacLachlan NJJVm. A review of potential bluetongue
virus vaccine strategies. 2017;206:84-90.
86
42.Sailleau C, Breard E, Viarouge C, Vitour D, Romey A, Garnier A, et al. Re-
Emergence of Bluetongue Virus Serotype 8 in France, 2015. Transbound Emerg
Dis. 2017;64(3):998-1000.
43.Nusinovici S, Seegers H, JolyA, Beaudeau F, Fourichon CJJods. Quantification
and at-risk period of decreased fertility associated with exposure to bluetongue
virus serotype 8 in naive dairy herds. 2012;95(6):3008-20.
44.Rushton J, Lyons NJVi. a review of the effects on production. 2015;51(64),
401.
45.Penrith M, Thomson G, Bastos A, Coetzer J, Tustin R. Infectious diseases of
livestock. 2004.
46.Meyer G, Lacroux C, Leger S, Top S, Goyeau K, Deplanche M, et al. Lethal
bluetongue virus serotype 1 infection in llamas. Emerging infectious diseases.
2009;15(4):608-10
47.Mehlhorn H, Walldorf V, Klimpel S, Schmahl G. Outbreak of bluetongue
disease (BTD) in Germany and the danger for Europe. Parasitology research.
2008;103 Suppl 1:S79-86.
48.Pardon B, Vandenberge V, Maes S, De Clercq K, Ducatelle R, Deprez P.
Oesophageal paresis associated with bluetongue virus serotype 8 in cattle. The
Veterinary record. 2010;167(15):579-81.
49.Hofmann M, Griot C, Chaignat V, Perler L, Thur B. [Bluetongue disease
reaches Switzerland]. Schweizer Archiv fur Tierheilkunde. 2008. 150(2): 49-56.
50.Khezri M. Investigation of bluetongue virus in Kurdish sheep in Kurdistan
province of Iran 2012. 6496-501 p.
51.Chand K, Biswas SK, De A, Sing B, Mondal B. A polyclonal antibody-based
sandwich ELISA for the detection of bluetongue virus in cell culture and blood
of sheep infected experimentally. Journal of virological methods. 2009;160(1-
2):189-92.
52.Calvete C, Estrada R, Miranda MA, Del Rio R, Borras D, Beldron FJ, et al.
Protection of livestock against bluetongue virus vector Culicoides imicola using
insecticide-treated netting in open areas. Medical and veterinary entomology.
2010;24(2):169-75.
53.Schmahl G, Klimpel S, Walldorf V, Al-Quraishy S, Schumacher B, Jatzlau A,
et al. Pilot study on deltamethrin treatment (Butox 7.5, Versatrine) of cattle and
sheep against midges (Culicoides species, Ceratopogonidae). Parasitology
research. 2009;104(4):809-13.
54.Roy P, Urakawa T, Van Dijk A, Erasmus BJJov. Recombinant virus vaccine
for bluetongue disease in sheep. 1990;64(5):1998-2003.
55.Giovannini A, Calistri P, Nannini D, Paladini C, et al., Santucci U, et al.
Bluetongue in Italy: part II. 2004;40(3):252-9.
56.Savini G, Goffredo M, Monaco F, Di Gennaro A, Cafiero M, Baldi L, et al.
Bluetongue virus isolations from midges belonging to the Obsoletus complex
(Culicoides, Diptera: Ceratopogonidae) in Italy. 2005.157(5): 133-209.
57.Bhanuprakash V, Indrani B, Hosamani M, Balamurugan V, Singh RJErov.
Bluetongue vaccines: the past, present and future. 2009;8(2):191-204
58.Breard E, Belbis G, Viarouge C, Nomikou K, Haegeman A, De Clercq K, et
87
al. Evaluation of adaptive immune responses and heterologous protection induced
by inactivated bluetongue virus vaccines. 2015;33(4):512-8.
59.Dungu B, Gerdes T, Smit TJVI. The use of vaccination in the control of bluetongue
in southern Africa. 2004;40(4):616-22.
60.Patta C, Giovannini A, Rolesu S, Nannini D, et al., Savini G, et al. Bluetongue
vaccination in Europe: the Italian experience. 2004;40(4):601-10
61.Ferrari G, De Liberato C, Scavia G, Lorenzetti R, et al., Zini M, et al. Active
circulation of bluetongue vaccine virus serotype-2 among unvaccinated cattle in
central Italy. 2005;68(2-4):103-13.
62.Savini G, Ronchi G, Leone A, Ciarelli A, Migliaccio P, Franchi P, et al. An
inactivated vaccine for the control of bluetongue virus serotype 16 infection in sheep
in Italy. 2007;124(1-2):14.6-0
63.Monaco F, Camma C, Serini S, Savini G. Differentiation between field and
vaccine strain of bluetongue virus serotype 16. Veterinary microbiology. 2006.
116(1-3): 45-52.
64.Maclachlan NJ, Mayo CE, Daniels PW, Savini G, Zientara S, Gibbs EP.
Bluetongue. Revue scientifique et technique (International Office of Epizootics).
2015;34(2):329-40.
65.Di Emidio B, Nicolussi P, Patta C, Ronchi GF, Monaco F, Savini G, et al. Efficacy
and safety studies on an inactivated vaccine against bluetongue virus serotype 2.
Veterinaria italiana. 2004;40(4):640-4.
66.Ganter MJSRR. Bluetongue disease—Global overview and future risks.
2014;118(1-3):79-85.
67.Maclachlan NJ, Mayo CEJAr. Potential strategies for control of bluetongue, a
globally emerging, Culicoides-transmitted viral disease of ruminant livestock and
wildlife. 2013;99(2):79-90.
68.Kochinger S, Renevey N, Hofmann MA, Zimmer G. Vesicular stomatitis virus
replicon expressing the VP2 outer capsid protein of bluetongue virus serotype 8
induces complete protection of sheep against challenge infection. Veterinary
research. 2014;45:64.
69.Celma CC, Boyce M, van Rijn PA, Eschbaumer M, Wernike K, Hoffmann B, et
al. Rapid generation of replication-deficient monovalent and multivalent vaccines
for bluetongue virus: protection against virulent virus challenge in cattle and sheep.
Journal of virology. 2013;87(17):9856-9864.
70.Stewart M, Dovas CI, Chatzinasiou E, Athmaram TN, Papanastassopoulou M,
Papadopoulos O, et al. Protective efficacy of Bluetongue virus-like and subvirus-
like particles in sheep: presence of the serotype-specific VP2, independent of its
geographic lineage, is essential for protection. Vaccine. 2012;30(12):2131-9.
71.Maclachlan NJ, Wilson WC, Crossley BM, Mayo CE, Jasperson DC, Breitmeyer
RE, et al. Novel serotype of bluetongue virus, western North America. Emerging
infectious diseases. 2013;19(4):665-666.
72.Purse BV, Carpenter S, Venter GJ, Bellis G, Mullens BA. Bionomics of temperate
88
and tropical Culicoides midges: knowledge gaps and consequences for
transmission of Culicoides-borne viruses. Annual review of entomology.
2015;60:373-92.
73.Wilson AJ, Mellor PS. Bluetongue in Europe: past, present and future. Philos
Trans R Soc Lond B Biol Sci. 2009;364(1530):2669-81.
74.Purse BV, Mellor PS, Rogers DJ, Samuel AR, Mertens PP, Baylis M. Climate
change and the recent emergence of bluetongue in Europe. Nature reviews
Microbiology. 2005;3(2):171-81.
75.Brenner J, Oura C, Asis I, Maan S, Elad D, Maan N, et al. Multiple serotypes
of bluetongue virus in sheep and cattle, Israel. Emerging infectious diseases.
2010;16(12):2003-4.
76.Jewiss-Gaines A, Barelli L, Hunter FJJome. First records of Culicoides
sonorensis (Diptera: Ceratopogonidae), a known vector of bluetongue virus, in
southern Ontario. 2016;54(3):757-62.
77.Erturk A, Tatar N, Kabakli O, Incoglu S, Cizmeci SG, Barut FM. The current
situation of bluetongue in Turkey. Veterinaria italiana. 2004;40(3):137-40.
78.Abu Elzein EM, Aitchison H, al-Afaleq AI, al-Bashir AM, Ibrahim AO,
Housawi FM. A study on bluetongue virus infection in Saudi Arabia using
sentinel ruminants. The Onderstepoort journal of veterinary research.
1998;65(4):243-51.
79.Yousef MR, Al-Eesa AA, Al-Blowi MHJVW. High seroprevalence of
bluetongue virus antibodies in Sheep, Goats, Cattle and Camel in different
districts of Saudi Arabia. 2012;5(7).
80.Sohail T, Yaqub T, Shafee M, Abbas T, Nazir J, Ullah N, et al. Seroprevalence
of Bluetongue Virus in small ruminants in Balochistan province, Pakistan.
2018;65(5):1272-81.
81.Najarnezhad V, Rajae M. Seroepidemiology of bluetongue disease in small
ruminants of north-east of Iran. Asian Pacific journal of tropical biomedicine.
2013;3(6):492-5.
82.A. H, F. M, H. M, S. M. seroprevalence of Bluetongue Virus Infection in
Sheep in East-Azarbajan Province in Iran. Research Journal of Biological
Sciences. 2008;3(11):1265-70.
83.Shoorijeh SJ, Ramin A, Maclachlan NJ, Osburn B, Tamadon A, Behzadi M,
et al. High seroprevalence of bluetongue virus infection in sheep flocks in West
Azerbaijan, Iran. 2010;33(3):243-7.
84.Mohammadi A, Tanzifi P, Nemati YJTB. Seroepidemiology of bluetongue
disease and risk factors in small ruminants of Shiraz suburb, Fars province,
Iran. 2012;29(4):632-7.
85.Oryan A, Amrabadi O, Mohagheghzadeh MJCcp. Seroprevalence of
bluetongue in sheep and goats in southern Iran with an overview of four decades
of its epidemiological status in Iran. 2014;23(5):1515-23.
86.Mozaffari AA ,Khalili M, Sabahi SJAPJoTB. High seroprevalence of
bluetongue virus (BTV) antibodies in goats in Southeast Iran. 2012;1:6.
87. Azimi S.M. , Keyvanfar H , Mehravani H. (2012). Detection of bluetongue
virus by RT-PCR in sheep. J Vet Res. 64 (2): 141-146.
89
90
وجود آلودگی از لومن مجاری صفراوی و پارانشیم کبد خارج بررسی آلودگی های انگلی کبدهای ضبط شده
می شدند(جمشیدی (.)11-18:)2020
نتیجه گیری: گوسفندان در کشتارگاه دام شهرستان بم
دراین بررسی کیست هیداتید در تعداد 222مورد از حجت الله جعفری
5784مورد گوسفند وبز مشاهده شد (سه و هشت دهم دکترای عمومی دامپزشکی ،معاون دامپزشکی شهرستان بم،
درصد) ،انگل فاسیولا هپاتیکا در 17مورد ( سه دهم درصد) ،
دیکروسلیوم دندریتیکوم در 43مورد ( هفت دهم درصد) و اداره کل دامپزشکی استان کرمان
سیستی سرکوس تنیاکولیس در 6مورد (یک دهم درصد)
مشاهده گردید و جمعا تعداد 288مورد کبد ( 5درصد) به پست الکترونیکی[email protected]
علت آلودگی های انگلی ضبط گردید و بیشترین فراوانی را در
زهره وکیلی دکترای عمومی دامپزشکی ،کارشناس روابط
بین آلودگی های انگلی هیداتیدوز تشخیص داده شد. عمومی اداره کل دامپزشکی استان کرمان ،اداره کل
بحث:
دامپزشکی استان کرمان
در مطالعه که مشابه تحقیق فوق در سال های 1388و
1389در کشتارگاه صنعتی دام ارومیه توسط امین فر و پست الکترونیکی[email protected]
همکاران بر روی 9000لاشه گوسفند و بز کشتاری انجام
پذیرفت ،تعداد 2246کبد به علت آلودگی های انگلی ضبط مقدمه:
گردید و بیشترین آلودگی را دیکروسلیوم دندریتیکوم به خود
پروتئین یکی از گروه های اصلی مواد غذایی انسان است.
اختصاص داد (فرهادی امین.)521-528 : 1390 ، در دهه های اخیر به دلیل افزایش جمعیت نیاز به منابع
در مطالعه ای دیگر طی یک بررسی یکساله در سال 1388 پروتئینی با کیفیت بهتر وسالم تر بیش از گذشته احساس می
در کشتارگاه صنعتی دام همدان توسط يخچالي محمد ،قبادي شود .گوشت وسایر فرآورده های پروتئینی دامی از جایگاه
يكومرث صورت گرفت ،تعداد 2590راس گوسفند و490 ويژه ای در تغذیه انسان برخوردار هستند (یخچالي محمد،
راس بز کشتاری مورد بررسی قرار گرفتند که کیست هیداتید .)5-12 :1389در ایران همه ساله مقادیر متنابهی از تولیدات
با 13/7درصد ودیکروسلیوم با شش و نه دهم درصد در و فرآورده های دامی بنا به دلایل مختلف نابود می شوند و
گوسفند و دیکروسلیوم با شش و یک دهم درصد وفاسیولا با دراین میان نقش بیماری های انگلی در بروز این خسارات
پنج وچهار دهم درصد در بز بیشترین فراوانی را داشتند بسیار چشمگیر می باشد(فرهادی امین.)521-528 : 1390 ،
بنابراین با توجه به ارزش تغذیه ای کبد ( غنی از آهن و محل
(یخچالي محمد.)5-12 :1389 ، ذخیره برخی ویتامین ها) از زمان پرورش دام تا رسیدن آن
همچنین طی مطالعه ای که توسط جمشیدی در کشتارگاه برای مصرف مراحل متعددی طی می شود که درصورتی که
دام شهرستان میاندوآب ،استان آذربایجان غربی بر روی در هر مراحلی غفلت شود خطراتی را برای مصرف کننده
1041راس گوسفند و بز 226مورد کبد ضبط گردید که ایجاد می کند(جمشیدی ( .)11-18 :)2020معمولترین عوامل
دیکروسلیوم با تعداد 94مورد بیشترین آلودگی انگلی مشاهده انگلی آلوده کننده کبد گوسفند شامل فاسیولا هپاتیکا،
دیکروسلیوم دندرتیکوم و اکینوکوکوس گرانولوزوس می باشد
شده تشخیص داده شد (جمشیدی (.)11-18 :)2020
نتایج مطالعه ما از حیث بالا بودن میزان آلودگی هیداتیدوز (فرهادی امین.)521-528 :1390،
نسبت به دیگر آلودگیهای انگلی با تحقیق صورت گرفته در موارد و روش کار:
جمعیت گوسفندی کشتارگاه دام همدان مشابه است لکن با
مقایسه مطالعات فوق با مطالعه حال حاضر می توان نتیجه در این مطالعه تعداد 5784راس گوسفند و بز که طی
گیری نمود که میزان آلودگی دام ها در نقاط مختلف کشور با یک بازه زمانی یکساله ( از ابتدای بهار لغایت پایان زمستان
یکدیگر متفاوت است و از الگوی یکسانی پیروی نمی کند که سال )1399در کشتارگاه دام شهرستان بم (استان کرمان)
البته این موضوع منطقی و وابسته به سیر تکاملی انگل و ذبح گردیدند و کبد دامهای کشتاری مورد بررسی قرار گرفت
وجود شرایط زیستی در منطقه می باشد .حضور انگل و حلزون و در این مطالعه در مرحله اول بررسی ظاهری و ماکروسکوپیک
میزبان واسط آن در منطقه ارتباط مستقیم با شرایط جوی از با مشاهده و ملامسه کلیه ،لوب ها و سطوح انجام پذیرفت و
قبیل درجه حرارت ،رطوبت ،میزان بارندگی و سایر شرایط بطوریکه کیست های هیداتید براحتی قابل رویت و ملامسه
اکولوژیک دارد(فرهادی امین.)521-528 : 1390 ،با توجه به کردن هستند و کبدهای مبتلا به کیست هیداتید اغلب دارای
نتایج حاصله از این تحقیق ،نظر به ماهیت زئونوز بودن یک یا چند کیست در اندازه های متفاوت بودند که هم در
سطح قابل رویت بودند و بعضا به درون عمق پارانشیم نفوذ
کرده بودند و در بازرسی کبد به منظور بررسی آلودگی به
ترماتودها ابتدا شکافی در قسمت ناف کبد که مجاری
صفراوی فراوانی دارد داده شد و سپس با وارد کردن فشار بر
روی پارانشیم کبد در دوطرف محل برش انگل ها در صورت
91
آلودگی های انگلی اشاره شده و همچنین آسیب های اقتصادی در کاهش راندمان تولید دام ،پیشنهاد می گردد اقداماتی از قبیل
آموزش دامداران وآشنایی ایشان با آلودگی های انگلی اشاره شده ،تغییر در روش های سنتی دامداری ها و نگهداری اصولی دام
ها به ويژه در منطق عشایری ،بهینه کردن خدمات دامپزشکی ،درمانهای ضدانگلی دامهای اهلی و همچنین سگ های نگهبان
و صاحب دار و همچنین کنترل سگ های ولگرد و آگاهی بخشی به دامداران درخصوص تامین علوفه از مکانهای مورد تایید و
مراقبت شده بایستی در اهداف تعریف شده سازمان دامپزشکی قرار گیرد.
تصاویری از مشاهده کیست های انگلی ( هیداتید و سیستی سرکوس تنیا کولیس) در کبد گوسفند -
کشتارگاه دام بم
تصاویری از مشاهده ترماتود های انگلی ( فاسیولا هپاتیکا و دیکروسلیوم ) در کبد گوسفند -کشتارگاه دام بم
منابع مورد استفاده :
- 1فرهادي امين ،حبيبيان رضا و همکاران ( )1390بررسي آلودگي هاي انگلي كبدهاي ضبط شده گوسفندان
كشتارگاه صنعتي اروميه ،نشریه پاتوبيولوژي مقايسه اي ايران ،پاييز 1390 ,دوره (8جديد) , شماره ( 3پياپي )34از صفحه
.521-528
-2يخچالي محمد ,قبادي يكومرث ( )1389بررسي شیوع آلودگی به انگلهای مشترک انسان ودام ( کیست
هیداتید،ترماتودهای کبدی وسارکوسیستیس) در دامهای کشتار شده در کشتارگاه صنعتی همدان
درسال ،1388مجله علمی علوم پزشکی وخدمات بهداشتی درمانی همدان ،پاييز , 1389دوره ، 17شماره 3از صفحه
.5-12
-3جمشیدی ( )2020بررسی کشتارگاهی عوامل انگلی ضبط کبد گوسفند ،کشتارگاه میاندوآب ،آذربایجان
غربی ،مجله تحقیقات علوم آزمایشگاهی دامپزشکی ،دوره 12شماره ، 1صفحه .11-18
92
زمینگیری را نشان دادند . رخداد فرم حاد بیماری سورا در گله شتر نژاد
در کالبد گشائی بعمل آمده علائم لاغری مفرط ،دهیدراتاسیون آمیخته دو کوهانه و تک کوهانه از استان قم
سید محمد بارانی کارشناس اداره کل دامپزشکی استان قم ، ،زردی مخاطات ،تورم و پرخونی عقده های لنفاوی پیش
هیئت مدیره انجمن علمی بیماری های داخلی دامهای بزرگ کتفی ،تجمع مایعات ژلاتینه در نواحی زیر شکم و پاها
مشاهده گردید .باتوجه به روند بیماری و گزارش وقوع بیماری ایران
سورا در سال های قبل در گله های شتر منطقه مذکور ،
بیماری مورد ظن سورا اعلام گردید و در جهت تشخیص پست الکترونیکی [email protected]
علیرضا احمدی کارشناس بررسی و مراقبت بیماری های قطعی بیماری اقدام به تهیه اسمیر خون از تمامی شتر های
آمیخته و 5نفر شتر تک کوهانه سالم نمونه برداری بصورت دامی ،اداره دامپزشکی شهرستان قم
راندم گردید .در آزمایش بعمل آمده حضور تک یاخته
تریپانوزوما اوانسی در اسمیر و خون های (لایه بافی کت ) علی جوانشیر کارشناس آزمایشگاه مرکزی ،اداره کل
دامپزشکی استان قم
آزمایش شده مورد تائید قرار گرفت.
مقدمه :
بحث و نتیجه گیری :با توجه به تاریخچه بیماری در
بیماری سورا یک بیماری عفونی است که توسط تاژک داری منطقه ،یافته های اپیدمیولوژیک ،حضور مگس های
خونخوار در منطقه ،یافته های بالینی ،یافته های آزمایشگاهی بنام تریپانوزوما ایجاد می گردد .
و یافته های کالبد گشائی بیماری سورا تشخیص داده شد. این بیماری بعنوان مهمترین و شایعترین بیماری در گله های
نظر به ابتلا شترهای آمیخته به فرم بالینی حاد بیماری و شتر ایران و استان قم بحساب می آید .بیماری در ایران بومی
رخداد عفونت بدون علائم بالینی در شترهای نژاد تک کوهانه است و اولین گزارش تشخیص بیماری توسط رفیعی و از
،بنظر می رسد حساسیت نژاد آمیخته به فرم بالینی بیماری مناطق کویری بیم قم و ورامین در سال 1314بوده است .
سورا نسبت به نژاد تک کوهانه بیشتر بوده لهذا ضروری است عامل بیماری در مناطقی که مگس های خونخوار وجود دارد
تا مطالعات بیشتری در این زمینه انجام شود .با توجه به نبود
گزارش وقوع بیماری سورا در شترهای آمیخته در استان قم شایع می باشد.
و کل کشور ،این گزارش بعنوان اولین گزارش رخداد فرم گزارش مشاهدات و نتایج:
بالینی بیماری سورا در شتر های نژاد آمیخته در استان قم و در خرداد ماه 1400در بررسی های اپیدمیولوژیک و معاینات
ایران بحساب می آید. بالینی گله 50نفری شتر نر پرواری واقع در روستای سراجه
از توابع بخش قنوات شهرستان قم ،نشانه های بیماری
لاغری پیشرونده همراه با تلفات مشاهده گردید .گله درگیر
شترهای نر جوان یک تا دو ساله ای بوده که از یکماه قبل از
روستای مجاور جهت پرواربندی خریداری گردیده بود .گله
شامل 40نفر شتر تک کوهانه و 10نفر شتر آمیخته نتاج نر
دو کوهانه و ماده تک کوهانه بوده است .
بنابر بر اظهارات دامدار ،گله مذکور علیرغم تغذیه مناسب و
لی گروه ده نفره شترهای جوان نژاد آمیخته دچار بیماری
مزمن و لاغری پیشرونده گردید ،و لی شترهای تک کوهانه
مشکلی خاصی را نشان ندادند .بر اثر بیماری مذکور تمامی ده
نفر شتر آمیخته درگیر شدند و بر اثر ابتلا به بیماری تعداد 4
نفر تلف گردید ولی گروه 40نفره شترهای جوان تک کوهانه
از نظر بالینی سالم بودند .
شترهای بیمار علائم ،تب 39/8درجه ،کنجنکتیویت ،ریزش
اشک ،کم اشتهائی ،ضعف و بی حالی ،تحلیل رفتن کوهان
،ادم نواحی زیر شکم و پاها ،رنگ پریدگی مخاطات و
93
گزارش یک مورد لاشه بز با آلودگی شدید به کشتاری در کشتارگاه دام بم تعداد بسیار زیادی کیست از انگل
اشاره شده مشاهده گردید ،بطوریکه کیست ها در قسمت های
سنروس گایگری در کشتارگاه دام بم
حجت الله جعفری دکترای عمومی دامپزشکی ،معاون مختلف لاشه در بافت های عضلانی و پرده های سروزی و
دامپزشکی شهرستان بم ،اداره کل دامپزشکی استان همچنین پرده های دیافراگم لاشه به میزان زیاد مشاهده و به
منظور بررسی بیشتر به محل سالن کالبد کشایی دامپزشکی بم کرمان
پست الکترونیکی [email protected]منتقل گردید .در تصویر 1و 2تعدد و فراوانی کیست ها مشهود
است. مسعود اسدی پور کارشناسی ارشد بیوشیمی ،رئیس دامپزشکی
شدیداً آلوده به تصویر -1تصاویری از لاشه شهرستان بم ،اداره کل دامپزشکی استان کرمان
سنروس گایگری -کشتارگاه دام بم
پست الکترونیکیasadimasoud78@ gmail.com
زهره وکیلی دکترای عمومی دامپزشکی ،کارشناس اداره کل
دامپزشکی استان کرمان ،اداره کل دامپزشکی استان کرمان
پست الکترونیکی[email protected]
مقدمه:
سنروزیس ( بیماری چرخش) یک بیماری زئونوتیک می
باشد که تحت عنوان سنروس سربرالیس( مرحله متاسستودی
انگل تنیا مولتی سپس) نامگذاری می شود (Shahrzad
.)Azizi, 2019تنیا مولتی سپس یک انگل از خانواده
سستودهای تنئیده است بطوریکه میزبان نهایی آن در روده
کوچک سگ و دیگر سگ سانان زندگی می کند و مرحله
لاروی یا کیستیک این سستود با نام سنروس سربرالیس تعریف
می شود و این کیست بیشتر سیستم عصبی مرکزی به خصوص
در مغز گوسفند ،بز و گاهی اوقات گاو را درگیر کرده و موجب
بروز علائم عصبی در دام می شود
(.)H. Oge, S. Oge, 2012
تخم های دفع شده همراه مدفوع گوشتخواران به وسیله
میزبان های واسط ،بطور معمول در چراگاه خورده می شوند.
انکوسفرهای موجود در تخم در روده کوچک از آن خارج می
شوند ،دیواره روده را سوراخ می کنند و از راه کبد وارد جریان
عمومی خون می شوند و بسیاری از آنها در اینجا متوقف شده
و از بین می روند .لارو تمایل خاصی به مخ و نخاع دارد اما
ممکن است به سایر اندامها نیز برود (گریسی جوزف:1388 ،
.)319-312بیشترین تمایل انگل در گوسفندان در مغز و در
بزان درخارج از بافت مغز می باشد و هرچند اخیراً احتمال
تشکیل کیست در بافت مغز بز و خارج از بافت مغز در گوسفند
تایید شده است با این حال انگل ایجاد کننده در بافت غیر
مغزی در بز را سنروس گایگری و در گوسفند سنروس
اسکریابینی می نامند(.)Shahrzad Azizi, 2019
ارائه گزارش:
در بهار سال 1399در یک مورد لاشه بز نر 18ماهه
94
تصویر– 3تصویری از ارتباط نزدیک سگهای تصویر - 2تصاویری از کیست های جدا شده از
نگهبان با جمعیت دامی عشایر -شهرستان بم لاشه شدیداً آلوده به سنروس گایگری -کشتارگاه
دام بم
بحث و نتیجه گیری:
همانطور که اشاره گردید لاروهای عفونت زا در سایر اندام
ها به صورت خفته یا دژنره در می آیند که در هر دو حالت ظاهر
نشده یا به صورت کانونهایی به قطر (یک تا چهارمیلی متر)
دارای ماده ی چرک مانند سبز رنگ که بعدها آهکی می شوند
به ندرت کیست ها به طور اتفاقی در بین عضلات گوسفند و بز
فعال می شوند(گریسی جوزف .)319-312 :1388 ،از جمله
موارد مشابه گزارش شده می توان به گزارش عزیزی و همکاران
درخصوص سنروزیس شدید زیرجلدی ،عضلانی و احشایی در
یک بز ماده 11ماهه گزارش نمود(Shahrzad Azizi,
)2019و همچنین مورد مشابه دیگر توسط H. Ogeو
همکاران در یک بز دو ساله در آنتالیا مشاهده نمودند که کیست
ها در ناحیه کمر حیوان مشاهده گردید (H. Oge, S. Oge,
)2012و مطالعه ای دیگر که توسط میران زاده و همکاران بر
روی 726429راس گوسفند و بز در سال 1390در کشتارگاه
دام اصفهان انجام پذیرفت تعداد 254راس گوسفند و 22راس
بز کیست سنروس در عضلات و یافتهای زیر جلدی مشاهده
گردید( میران زاده.)1393:15 ،
لذا با توجه به اینکه سگ و سگ سانان به عنوان میزبان
نهایی این انگل تلقی می شوند لذا بایستی به منظور قطع چرخه
زندگی انگل اقداماتی از جمله امحاء صحیح و بهداشتی بافتها و
لاشه های آلوده را در کشتارگاه ها دنبال نمود و در خصوص این
بیماری انگلی آموزش های کامل و جامعی به دامداران ارائه
شود و همچنین استفاده از داروهای ضد انگل جهت سگ های
نگهبان وگله در واحدهای روستایی وعشایری که ارتباط نزدیکی
با جمعیت گوسفند و بز پرورشی دارند ( تصویر .)3از دیگر
اقدامات مفید مهم در کنترل این بیماری انگلی مهم می باشد
که می طلبد سازمان دامپزشکی کشور نیز به این موضوع توجه
جدی داشته باشد.
95
منابع مورد استفاده :
1-H. Oge, S. Oge, B. Gonenc, G. Ozbakis, C. Asti (2012) “Coenurosis in the lumbar
region of a goat”: a case report: Veterinarni Medicina, 57, 2012 (6): 308–313.
-2تالیف جوزف گریسی و همکاران و با ترجمه دکتر نوردهر رکنی وهمکاران ( )1388کتاب بهداشت گوشت ،انتشارات
دانشگاه تهران ،چاپ اول ،جلد سوم ،صفحه .319-321
-3هادی میران زاده ،غلامرضا کریمی ،مهدی اسد ،علی سینا کریمی ،شهلا ریواز ( )1393بررسی میزان سنوروس در
عضلات بافت های زیرجلدی گوسفندها و بز های ذبح شده در کشتارگاه اصفهان ،مجله بیماری های مشترک
انسان و دام سال دوم شماره 1صفحه .15
4-Shahrzad Azizi, Mehdi Amirmohammadi, Reza Kheirandish, Saeidreza Nourollahifard
(2019) “Severe subcutaneous, muscular and visceral coenurosis in a goat”: Iranian
journal of veterinary science and tecnology, Published online: 2020- Feb- 12 page73-
86
96
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
فصلنامه سلام و سلامتی 1400-ویرایش دوم
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search