Thema's Burgerschap voor MBO Deel 1

Voor de rechter

Als je de wet overtreedt, loop je de kans dat je te maken gebruikt hij het bewijsmateriaal dat de politie heeft
krijgt met de politie. Soms moet je dan voor de rechter verzameld. De officier van justitie werkt voor het Open-
komen. Die stelt tijdens een rechtszitting vragen aan de baar Ministerie. De advocaat van de verdachte pro-
verdachte en eventueel aan getuigen en deskundigen. beert juist te laten zien dat het bewijsmateriaal onvol-
Als er een slachtoffer is, mag deze ook vertellen wat er is doende is of dat er verzachtende omstandigheden zijn.
gebeurd. De officier van justitie probeert de schuld van Aan het einde van de rechtszaak beslist de rechter of de
de verdachte aan te tonen en eist een straf. Daarvoor verdachte een straf krijgt.

5 Wie is wie?

Bekijk de drie foto’s hieronder. Wie zie je op welke foto? Kies uit: ADVOCAAT - OFFICIER VAN JUSTITIE - RECHTER

A BC

Bij de rechtszaak tegen de Utrechtse tram- Lars Stempher en Sabine Tammes eisten Geert-Jan Knoops verdedigt allerlei
schutter in 2019 verschijnt de verdachte levenslang voor de crimineel Willem verdachten, onder anderen Geert Wilders
niet. Holleeder. in het ‘minder Marokkanen’-proces.

6 Op heterdaad

IN HET NIEUWS

Vijf mannen niet vervolgd ondanks dodelijk geweld Bron 4

ASSEN - Het Openbaar Ministerie heeft besloten om vijf vijf mannen waarschuwden de politie en voorkwamen
mannen die werden verdacht van betrokkenheid bij de dat de man vluchtte, maar de man verzette zich hevig.
dood van een 32-jarige man niet strafrechtelijk te ver- Hij overleed ter plaatse door een combinatie van facto-
volgen. De man overleed in een speeltuin nadat hij had ren: de worsteling, een hartafwijking en drugsgebruik.
geprobeerd de vierjarige dochter van één van de mannen De rechter oordeelde dat het geweld om de man in be-
te betasten. Er is beeldmateriaal van het zedendelict. De dwang te houden, gerechtvaardigd was. Bron: Trouw

a Lees bron 4. Maak de juiste combinaties door lijntjes te trekken.

De 32-jarige man A 1 Eiser

De vijf mannen B 2 Slachtoffer

Openbaar Ministerie C 3 Verdachte

b Stel je voor dat de vijf mannen de 32-jarige man hadden mishandeld om hem te straffen voor zijn zedendelict.

Mag dat?

Criminaliteit 149

Hoe straffen we? Bron 5

Soorten straffen De juiste straf
Het strafrecht is bedoeld om te straffen en de samenle- We vinden allemaal weleens een bepaalde straf te laag
ving veiliger te maken, maar ook om gedrag bij te stu- of te hoog. Toch probeert een rechter altijd zorgvuldig
ren, vooral bij jongeren. In het jeugdstrafrecht speelt te oordelen. Eerst kijkt hij om welke strafbare feiten
een tweede kans daarom een grote rol en is de maxi- het gaat en of hij vindt dat er voldoende bewijsmate-
mum gevangenisstraf voor verdachten onder de 16 jaar riaal is. Als dat het geval is, kijkt de rechter ook naar de
een jaar. slachtoffers: hoeveel schade en leed heeft de dader ver-
Voor volwassenen gelden zwaardere maximumstraffen, oorzaakt? Hij onderzoekt ook of de dader volledig ver-
vooral bij misdrijven. Voor moord, een aanslag op de antwoordelijk is, en wat er nodig is om te voorkomen
regering of een terroristische aanslag kun je zelfs le- dat het weer fout gaat. Een rechter houdt dus rekening
venslang krijgen. Je zit dan je hele leven vast. Voor lichte met de belangen van het slachtoffer, van de dader én
misdrijven en overtredingen kan een rechter een boete van de hele samenleving. Maar hij mag geen zwaardere
of taakstraf (een leer- of werkstraf) opleggen. straf opleggen dan de wet toestaat. In zijn vonnis legt de
Naast straffen kan een rechter ook maatregelen opleg- rechter uit waarom hij een bepaalde straf oplegt.
gen, zoals het betalen van een schadevergoeding. Een
speciale maatregel is tbs, terbeschikkingstelling. Een
dader met een psychiatrische stoornis wordt dan opge-
nomen en behandeld in een speciale kliniek.

7 Soorten straffen

a B ekijk bron 5. Ik vind taakstraffen GOED - NIET GOED, omdat

b Hoe vaak werd in 2016 tbs opgelegd?
c Met welke doelen legt een rechter tbs op? Noem er twee en leg ze uit.
d J ongeren tussen de 12 en 18 jaar die een licht strafbaar feit plegen, krijgen vaak straf van Halt, ze krijgen

dan geen strafblad. Waarom krijgen deze jongeren een andere straf dan volwassenen?

150

8 Welke straf?

Stel, jij bent rechter. Wat voor straf zou jij opleggen in de volgende zaken?
Onderbouw je antwoord telkens met een argument en geef ook aan welk doel je straf heeft.

Zaak 1: GTST-actrice Robin Martens heeft al wat gedronken als ze tijdens een avondje stappen
betrokken raakt bij een opstootje. Volgens Martens wil ze opkomen voor een vriend die door
een agent wordt vastgehouden. De agent verklaart dat Martens hem vervolgens meerdere
malen in het gezicht slaat. Martens zelf zegt dat ze hem duwde. Ze heeft geen strafblad.
Boete / taakstraf / gevangenisstraf, want:

Zaak 2: Drie mannen verkopen op internet harddrugs zoals xtc en cocaïne. Ze versturen
duizenden pakketjes drugs per post. Ze zijn ook in het bezit van vuurwapens en schuldig
aan het witwassen van het geld dat ze met de drugshandel verdienen.
Boete / taakstraf / gevangenisstraf, want:

Zaak 3: Een man rijdt ’s nachts een vrouw aan die op een busbaan loopt. In het donker is
de vrouw, die dus op de weg loopt, nauwelijks te zien. De man rijdt te hard en is onder invloed
van alcohol en drugs. Na het ongeluk rijdt de man door, maar een dag later geeft hij zich
alsnog aan bij de politie. De vrouw overleeft het ongeluk niet.
Boete / taakstraf / gevangenisstraf, want:

Criminaliteit 151

Helpt straffen? Bron 6
Als je gaat solliciteren kan een strafblad heel nadelig
In 2017 werd de 25-jarige zijn. Bij veel beroepen is namelijk een verklaring om-
Anne Faber vermoord door trent het gedrag (VOG) verplicht, zoals in het onder-
een tbs’er op proefverlof. wijs, de kinderopvang, de zorg, het gevangeniswezen en
Door zulke berichten krijg de taxibranche. De kans dat jij een VOG nodig hebt, is
je soms het idee dat tbs niet dus vrij groot: zo’n 40 procent van alle mbo’ers moet
werkt. Toch is de kans op dit document tijdens hun loopbaan aanvragen bij de ge-
recidive, het nogmaals ple- meente. Hierin staat dat je gedrag in het verleden geen
gen van een misdrijf, na tbs bezwaar vormt voor je stage of baan.
veel kleiner dan bij andere Ook met een strafblad krijg je soms toch een VOG.
straffen. Justitie kijkt namelijk vooral of het misdrijf of de over-
treding een probleem is voor de bedrijfstak of branche
• B ijna de helft van de mensen met een gevangenisstraf waarin je gaat werken.

wordt binnen twee jaar wéér veroordeeld.

• V oor alle veroordeelden (dus ook mensen die een

taakstraf of boete kregen) ligt dat cijfer een stuk lager,
op 28 procent.

• V oor tbs’ers is dat 17 procent.

T bs is dus best succesvol. Dat komt onder meer omdat
tbs’ers worden behandeld en tijdens hun proefverlof
kunnen oefenen met terugkeer in de samenleving.
Uit onderzoek blijkt overigens ook dat een taakstraf
beter werkt dan een korte gevangenisstraf.

Strafblad en VOG
Als je veroordeeld of verdachte bent geweest van een
misdrijf of een zware overtreding (zoals bumperkleven
bij hoge snelheid), krijg je een strafblad. Daarin wordt
het strafbare feit precies genoemd. Overtredingen ver-
dwijnen na vijf tot tien jaar van je strafblad, maar mis-
drijven blijven langer staan, zedenmisdrijven zelfs 80
jaar.

9 Raad het woord

Maak groepen van twee. Je kiest één van de onderstaande woorden en omschrijft in 30 seconden wat het
begrip betekent. Let op: je mag geen van de andere woorden gebruiken in je uitleg. Als de ander het raadt,
streep je het woord door. De ander kiest nu een woord en gaat dat omschrijven.
Ga zo door tot jullie alle woorden gehad hebben.
ADVOCAAT - GEVANGENISSTRAF - MISDRIJF - OFFICIER VAN JUSTITIE - OM - OVERTREDING
RECHTER - RECIDIVE - STRAFBLAD - STRAFRECHT - TAAKSTRAF - TBS - VOG - VERDACHTE - VONNIS

10 Opnieuw in de fout gaan

a Streep de onjuiste woorden door.
• M ensen die in de gevangenis hebben gezeten, plegen na hun straf VAKER / MINDER VAAK een misdrijf

dan mensen die een taakstraf hebben gedaan.

• Door een TAAKSTRAF / GEVANGENISSTRAF kun je je baan verliezen.
• TBS’ERS / GEVANGENEN oefenen met het functioneren in de samenleving.

b In bron 6 zie je dat jongeren vaker een misdrijf plegen dan ouderen. Bedenk hiervoor twee redenen.

152

11 VOG-aanvragen van mbo’ers

a B ekijk nogmaals bron 6. Leg uit dat jongeren tot 30 jaar relatief vaker te maken kunnen krijgen met

een afwijzing van hun VOG-aanvraag.

b G ebruik bron 7. In welke twee opleidingsdomeinen vroe- Bron 7

gen mbo’ers het meest een VOG aan?

c Waarom vragen juist in deze twee domeinen veel

mbo-studenten een VOG aan?

d Soms moet je als vrijwilliger bij een sportvereniging

of bij de scouting ook een VOG aanvragen. Leg uit

waarom dat is.

12 Wat de VOG?

a H eb jij al eens een VOG moeten aanvragen of verwacht je dat de

komende jaren te moeten doen? Leg je antwoord uit en betrek je
(toekomstige) werkveld in je antwoord.

b M et de online check op watdevog.nl ontdek je per branche hoe

groot de kans is dat jij een VOG krijgt, als je deze aanvraagt.
Doe de check.

Mijn (toekomstige) branche is

Aantal sterren:1 - 2 - 3

c Had je dit resultaat verwacht? Waarom wel/niet?

Op de site vog.nl lees je alles over de VOG voor
jouw branche.

Criminaliteit 153

13 Kritiek op de VOG

Twee meningen over de VOG Bron 8
Advocaat Diantha van Eijsden:
VOG-specialist Gert van de Griendt: “Wij behandelen tientallen VOG-
“De manier om een VOG te krijgen is zaken per jaar. Een pijnlijk voorbeeld
vrij gemakkelijk. Heb je geen straf- vind ik de jongen die een baan bij
blad, dan krijg je automatisch een de NS misliep. Hij kreeg geen VOG,
VOG. Dus iemand die in het geheim omdat hij ooit een gestolen fiets had
kinderporno bezit, krijgt een VOG, gekocht en daarvoor werd beboet. Geen VOG
terwijl iemand die gepakt is voor een winkeldief- betekent geen opleiding en geen werk. Je drukt
stal er geen krijgt. De afgifte van een VOG ga- jongeren in een bepaalde hoek, snijdt ze af van
randeert dus op geen enkele manier een grotere een tweede kans.” Bron: Hart van Nederland / NRC
veiligheid.”

In bron 8 lees je twee meningen over de VOG. Vat elke mening in één zin samen.
Van de Griendt:

Van Eijsden:

Ik vind het GOED / NIET GOED dat de VOG bestaat, omdat

Portfolio-opdracht - Drugsgebruikers wel of niet vervolgen?

IN HET NIEUWS Bron 9

Advocaat Derk Wiersum doodgeschoten
AMSTERDAM - De vlaggen op Taghi wordt ervan verdacht leiding
alle gerechtsgebouwen hangen van- te geven aan een gevaarlijke, inter-
daag halfstok, uit respect voor de nationale drugsorganisatie.
vermoorde advocaat Derk Wier- Een dag na de moord zijn veel ad-
sum. Hij werd gisterochtend voor vocaten geschokt. “Er heerst een
zijn huis in Amsterdam doodge- gevoel van diepe verslagenheid”,
schoten. Mogelijk is de advocaat zegt strafrechtadvocaat Jan Vlug.
vermoord vanwege het bijstaan van “Je hebt altijd het idee dat je als ad-
Nabil B., de kroongetuige in het vocaat niet zoveel kan overkomen.
proces tegen Ridouan Taghi en Said Na gisteren is het allemaal anders
Razzouki. geworden.” Bron: NOS.nl

154

Bij deze laatste opdracht maak je een product. Voeg dit toe aan je portfolio.
Je werkt in groepen van drie en gaat een argumentenkaart maken. Lees bron 9 over de dood van Derk Wiersum.
Na deze moord vonden sommige mensen dat niet alleen drugscriminelen schuldig waren aan het toenemende
geweld. Ook mensen die drugs kopen en gebruiken zijn daaraan schuldig, vonden sommigen.
Samen onderzoeken jullie welke voor- en tegenargumenten er zijn voor
het vervolgen van drugsgebruikers. Je ordent de argumenten op over-
zichtelijke wijze in een argumentenkaart.
Je docent kan vragen om een korte presentatie waarin jullie uitleggen
of jullie voor of tegen het strafbaar maken van drugsgebruik zijn.

Je maakt de argumentenkaart zo:
- Zoek en lees informatie over het strafbaar maken van drugsgebruik.

Noteer de naam en URL’s van de informatiebronnen op een apart
blad.
- Schrijf alle argumenten die je tegenkomt op.
- ‘Neem de argumentenkaart over op een groot vel of gebruik het
blad dat je van je docent krijgt.’
- Orden met je groep alle argumenten. Bepaal eerst of het een
argument voor of tegen is en bepaal dan of het argument gaat over
de dader, de gebruiker of de hele samenleving.

Begrippen

Advocaat Persoon die iemand bijstaat bij juridische Strafblad Document waarin staat bij welke misdrijven
problemen en/of in een rechtszaak. of ernstige overtredingen iemand betrokken was als
verdachte of dader. Ook wel: justitiële documentatie.
Misdrijf Ernstig strafbaar feit. Strafrecht Rechtsgebied dat gaat over overtredingen en
misdrijven.
Officier van justitie Iemand die op een rechtszitting
de schuld van de verdachte probeert aan te tonen en een Taakstraf Leer- of werkstraf.
straf eist.
Tbs (Terbeschikkingstelling) Behandeling die de
Openbaar Ministerie (OM) Organisatie van de over- rechter kan opleggen bij daders met een psychiatrische
heid die de leiding heeft over de opsporing en vervolging stoornis of persoonlijkheidsstoornis.
van strafbare feiten.
Verdachte Persoon van wie de politie en het OM den-
Overtreding Minder ernstig strafbaar feit. ken dat hij een strafbaar feit heeft gepleegd.

Rechter Persoon die tijdens een rechtszaak beslist of de VOG (verklaring omtrent gedrag) Bewijs dat
verdachte schuldig is en straf kan opleggen. iemands gedrag in het verleden geen bezwaar vormt
voor een stage of baan.
Recidive Nogmaals plegen van een strafbaar feit nadat
iemand straf heeft gehad. Vonnis Uitspraak van de rechter.

Criminaliteit 155

Index Europese Commissie 135, 143
Europese Unie 133, 143
A F
Accepteren 41, 45 Fomo 29, 31
Advocaat 149, 155 G
Algemeen belang 99, 107, 119 Gedeputeerde Staten 121
Argument 127, 131 Gemeenteraad 121, 131
Asiel 47, 57 Gender 83, 93
AVG 25, 31 Genderdiversiteit 84, 93
B Genderexpressie 84, 93
B en W 121 Genderidentiteit 84, 93
Bedrijfscultuur 39, 45 Geregistreerd partnerschap 72, 81
Belang 99, 107 Globalisering 141, 143
Belangenafweging 105, 107 Grondrechten 109, 119
Belangenvereniging 112, 119 Grondwet 109, 119
Betrouwbare informatie 13 H
Big data 27, 31 Heteroseksueel 85, 93
Biseksueel 85, 93 Hokjesdenken 59, 69
Brexit 138, 143 Homoseksueel 85, 93
Burgemeester 121 Huiselijk geweld 75, 81
Burgerinitiatief 109, 115, 119 Huwelijksdwang 75, 81
Burgerlijk ongehoorzaam 115, 119 I
Burgertop 115, 119 Identiteit 59, 69
C In gemeenschap van goederen trouwen 72, 81
Campagne nepnieuws 18 Individualisering 71, 81
Categoriseren 67, 69 Influencer 21, 31
Christen-democratie 102, 107 Informele regels 36, 45
Clickbait 9, 19 Integratie 49, 57
Coming-out 87, 93 Interne markt 136, 143
Commissaris van de Koning 121 Intersekse 83, 93
Compromis 97, 107, 131 J
Compromis sluiten 127 Jeugdstrafrecht 150
Confronteren 41, 45 K
Criminaliteit 145 Kabinet 121
Cultuur 35, 45 L
Cultuurverschillen 36, 45 Laster 24, 31
D LHBTI 85, 93
Democratie 97, 107, 109, 119, 123, 131 Liberalisme 102, 107
Demonstreren 111 Liefdesrelatie 74
Discriminatie 54, 57, 61, 69 Lobbyen 106, 111, 119
E
Economische zelfstandigheid 77, 81
Eigenbelang 99, 107
Emancipatie 77, 81, 89, 93
EU 133, 143
Eurocommissaris 135, 143
Europees Parlement 135, 143

156

M Regering 121
Manipulatie 9, 19 Rolverdeling 77, 81
Mediawijsheid 28, 31 S
Migrant 47, 57 Samenlevingscontract 72, 81
Migratieachtergrond 47, 57 Sekse 83, 93
Minister-president 121 Seksuele diversiteit 85, 93
Ministerraad 121 Seksuele geaardheid 85, 93
Misdrijf 147, 155 Smaad 24, 31
N Sociaal-democratie 102, 107
Naturalisatie 47, 57 Sociale cohesie 43, 45
Nepnieuws 9, 19 Sociale media 9, 19, 31
Nepprofiel 16, 19 Solidariteit 43, 45
Nikab 54, 57 Staten-Generaal 121
Norm 39, 45, 74, 81 Stereotypering 62, 69
Normeren 41, 45 Strafblad 152, 155
O Strafrecht 147, 155
Objectief 12, 19 Subjectief 12, 19
Officier van justitie 149, 155 T
Op huwelijkse voorwaarden trouwen 72, 81 Taakstraf 150, 155
Openbaar Ministerie (OM) 149, 155 Taboe 87, 93
Overheid 107 Tbs 150, 155
Overleg 124 Terbeschikkingstelling 150, 155
Overtreding 147, 155 Tolerantie 41, 45
Overtuigen 127, 131 Transgender 84, 93
P Transitie 93
Parlement 121 Tweede Kamer 121, 131
Parlementaire democratie 117, 119 U
Persoonsgegevens 25, 31 Uitruilen 127, 131
Petitie 115, 119 V
Pluriforme samenleving 43, 45, 49, 57 Verdachte 149, 155
Polderen 97, 107 Verkiezingsprogramma 111, 119
Politieke partij 102, 107 Verklaring omtrent gedrag 152, 155
Politieke stroming 102, 107 Vluchteling 47, 57
Premier 121 VOG 152, 155
Privacy 25, 31 Volksvertegenwoordiging 123, 131
Profileren 21, 31 Vonnis 150, 155
Provinciale Staten 121 Vooroordeel 57, 61, 69
Pulpnieuws 9, 19 Vrijheid van meningsuiting 123, 131
R Vrijheid van vergadering en betoging 117
Raad van Ministers 135, 143 W
Racisme 61, 69 Waarde 39, 45, 102, 107, 136, 143
Radicalisering 54, 57 Wet 99, 107
Rechter 149, 155 Wij-zij-denken 65, 69
Rechtsstaat 109, 119
Recidive 152, 155 157