การสืบค้นสารสนเทศ
ใบความรู้ เรื่อง การสืบค้นสารสนเทศ จุดประสงค์ 1. สามารถเขียนแสดงความคิดเห็นจากเรื่องที่สืบค้นสารสนเทศโดยใช้ถ้อยคำ ถูกต้อง ชัดเจน เหมาะสม สละสลวย ความหมายของการสืบค้นสารสนเทศ ( INFORMATION RETRIEVAL ) หมายถึง กระบวนการในการค้นหาเอกสาร หรือสารสนเทศที่ต้องการโดยใช้เครื่องมือช่วยค้น สารสนเทศรูปแบบต่าง ๆ ความสำ คัญของการสืบค้นสารสนเทศ ห้องสมุด และแหล่งสารสนเทศอื่น ๆ มีทรัพยากรสารสนเทศจำ นวนมาก ซึ่งทางห้องสมุดได้ดำ เนินการ จัดเก็บไว้ในวัสดุที่หลากหลายรูปแบบ การสืบค้นสารสนเทศจึงเป็นช่องทางในการเข้าถึงสารสนเทศได้ อย่างสะดวก รวดเร็ว ประเภทของการสืบค้นสารสนเทศ แบ่งออกเป็น 2 ระบบ คือ 1. ประเภทสืบค้นด้วยมือ ( MANUAL SYSTEM ) 1.1 บัตรรายการ 2. ประเภทสืบค้นด้วยระบบคอมพิวเตอร์ ( COMPUTER SYSTEM ) 2.1 การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบอินเทอร์เน็ต ( INTERNET ) 2.2 การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบโอแพก ( OPAC ) 2.3 การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบฐานข้อมูล ( DATABASE ) การสืบค้นด้วยบัตรรายการ บัตรรายการ ( CARD CATALOG ) หมายถึง บัตรที่บันทึกรายการต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับทรัพยากร สารสนเทศที่อยู่ภายในห้องสมุด ลงในบัตรขนาด 3X5 นิ้ว ส่วนด้านล่างของบัตรมีรูตรงกลางไว้สำ หรับ สอดแกนเหล็กเพื่อร้อยบัตรเข้าลิ้นชักไว้ด้วยกัน รายการที่บันทึก ได้แก่ ชื่อผู้แต่ง ชื่อเรื่อง ครั้งที่พิมพ์ สำ นักพิมพ์ ปีที่พิมพ์ จำ นวนหน้า หรือ จำ นวนเล่ม ภาพประกอบ การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบอินเทอร์เน็ต ระบบอินเทอร์เน็ตเป็นการเชื่อมต่อระหว่างเครือข่าย ถือเป็นแหล่งข่าวสารข้อมูลที่มีขนาด ใหญ่ หรืออาจเรียกว่า เครือข่ายคอมพิวเตอร์นานาชาติ ที่มีสายตรงต่อไปยังสถาบัน หรือหน่วยงาน ต่าง ๆ เพื่ออำ นวยความสะดวกให้แก่ผู้ใช้ทั่วโลก ผู้ใช้เครือข่ายนี้สามารถสืบค้นข้อมูลและสารสนเทศ รวมทั้งคัดลอกแฟ้มข้อมูล และโปรแกรมมาใช้ได้ซึ่งเป็นการเข้าถึงสารสนเทศในเครือข่ายที่เชื่อมโยง กันระหว่างคอมพิวเตอร์ในประเทศต่าง ๆ ทั่วโลก เปิดบริการตลอด 24 ชั่วโมง อินเทอร์เน็ตจึงจัดเป็น แหล่งความรู้อันมหาศาลของทุกสาขาวิชา
วิธีการค้นหาสารสนเทศด้วยระบบอินเทอร์เน็ต ในการนำ เสนอข่าวสารและบริการ ได้มีการพัฒนาการนำ เสนอข้อมูลในรูปแบบมัลติมีเดียที่ สามารถแสดงข่าวสารข้อมูลได้ในทุกรูปแบบไม่ว่าจะเป็นข้อความ การตกแต่งสีสันสวยงาม ภาพ ประกอบ ภาพเคลื่อนไหว เสียง ไปจนกระทั่งวีดีโอ โดยการเชื่อมต่อคอมพิวเตอร์ในระบบโยงใย ครอบคลุมไปทั่วโลกคล้ายใยแมงมุม จึงถูกเรียกว่าเป็นบริการ WORLD WIDE WEB ( WWW) สารสนเทศที่เผยแพร่บนระบบเครือข่ายใยแมงมุม มีมากมายหลายประเภท ทั้งข่าวสาร ข้อมูลวิชาการ การแลกเปลี่ยนความคิด การติดต่อสื่อสาร เพื่อให้ได้ข้อมูลตามต้องการ ผู้ใช้บริการควรรู้เทคนิคและ วิธีการค้นหาสารสนเทศมีขั้นตอนในการค้นข้อมูล ดังต่อไปนี้ 1. รู้จักที่อยู่ของเว็บไซต์ ที่ต้องการค้น เช่น บุคคล องค์การ สมาคม บริษัท และหน่วยงานต่าง ๆ ในระบบเครือข่ายอินเทอร์เน็ต ผู้ค้นข้อมูลในระบบอินเทอร์เน็ตจำ เป็นต้องทราบที่อยู่ของผู้ให้บริการ คือ ทราบที่อยู่ของผู้ให้บริการข้อมูลโดยการพิมพ์ WWW. ตามด้วยชื่อของผู้ใช้บริการข้อมูลลงในกรอบ เมนู ADDRESS ของโปรแกรมเบราเซอร์ ( BROWSER ) ที่ให้บริการค้นข้อมูล ( SEARCH ENGINES ) ในรูปของ URL ( UNIFROM RESOURCE LOCATION ) หมายถึง ที่อยู่บนอินเทอร์เน็ตของหน่วย งานนั้น เช่น สำ นักคณะกรรมการการอาชีวศึกษา มีชื่ออยู่บนอินเทอร์เน็ตคือ HTTP://WWW.VEC.GO.TH 2. ในกรณีที่ไม่รู้จักที่อยู่ของหน่วยงานที่ผลิตสารสนเทศที่ต้องการสืบค้น จะมีวิธีการสืบค้นสารสนเทศ ที่ต้องการโดยการใช้เครื่องมือช่วยค้นบน WWW. มี 2 ประเภท คือ 2.1 นามานุกรม ( DIRECTORY ) เป็นเว็บไซต์ที่รวบรวมรายชื่อของเว็บไซต์ต่าง ๆไว้ด้วยกัน นามานุกรมจะช่วยในการสืบค้นเรื่องใดเรื่องหนึ่งอย่างกว้าง ๆ เหมาะสำ หรับใช้ค้นหาว่า เว็บไซต์นั้นมี ข้อมูลใดบ้างและอยู่ที่ใด ตัวอย่าง URL ชื่อนามานุกรม ( DIRECTORY ) ที่นิยมใช้กันแพร่หลาย ชื่อนามานุกรม ชื่อ URL YAHOO HTTP://WWW.YAHOO.COM NETCENTER HTTP://WWW.NETCENTER.COM SANOOK HTTP://WWW.SANOOK.COM 2.2 ตัวค้นหาข้อมูล ( SEARCH ENGINE ) เป็นเครื่องมือที่ใช้ในการสืบค้นเรื่องที่เฉพาะเจาะจงตัว ค้นหาแต่ละตัวได้รับการพัฒนาจากบุคคล และจากหลายหน่วยงาน มีผลให้ตัวค้นหาแต่ละตัวมีลักษณะ ที่แตกต่างกัน ดังนั้นในการสืบค้นแต่ละตัวจะให้ผลการสืบค้นที่แตกต่างกันออกไป ชื่อตัวค้นหาข้อมูล ชื่อ URL ตัวค้นหาข้อมูล GOOGLE HTTP://WWW.GOOGLE.COM ตัวค้นหาข้อมูล HOTBOT HTTP://WWW.HOTBOT.COM ตัวค้นหาข้อมูล EXCITE HTTP://WWW.EXCITE.COM ตัวค้นหาข้อมูล INFOSEEK HTTP://WWW.INFOSEEK.COM การสืบค้นด้วยระบบโอแพก ( OPAC ) การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบโอแพก ( ONLINE PUBLIC ACCESS CATALOG – OPAC ) เป็นฐานข้อมูลที่หน่วยงาน สถาบันหรือแหล่งทรัพยากรสารสนเทศนั้นๆ จัดทำ ขึ้นเพื่ออำ นวยความ สะดวกแก่ผู้ใช้ในการค้นหาหนังสือ บทความจากวารสาร วิธีการค้นเช่นเดียวกับบัตรรายการ คือ การ ค้นเมนูจากชื่อผู้แต่ง ชื่อเรื่อง และหัวเรื่อง การสืบค้นสารสนเทศระบบนี้จะให้บริการเฉพาะทรัพยากร สารสนเทศของห้องสมุด และแหล่งสารสนเทศนั้น ๆ ในปัจจุบันห้องสมุด และแหล่งสารสนเทศจะให้บริการสืบค้นด้วยระบบโอแพกโดยการใช้โปรแกรม สำ เร็จรูปที่แตกต่างกัน สำ หรับห้องสมุดสวนกุหลาบวิทยาลัย รังสิต ได้ใช้ระบบสืบค้นสารสนเทศด้วย ระบบโอแพก โดยการจัดซื้อกับ THANATAM EDUCATION โดยมีเมนูในการสืบค้นตามขั้นตอน ดังนี้ 1. เปิดหน้าจอเข้าสู่โปรแกรมสืบค้น
2. เข้าสู่เมนูย่อย BOOK SEARCH เลือก KEY WORD เมนูสืบค้นสารสนเทศ 2.1 ถ้าทราบชื่อหนังสือแต่ไม่ทราบชื่อผู้แต่ง, เลขเรียกหนังสือ และ ISBN ให้เลือก TITLE 2.2 ถ้าทราบชื่อผู้แต่งแต่ไม่ทราบชื่อหนังสือ ให้เลือก AUTHOR 2.3 ถ้าทราบเลขเรียกหนังสือแต่ไม่ทราบชื่อหนังสือ และผู้แต่ง ให้เลือก CALL NUMBER 2.4 ถ้าทราบเลขมาตรฐานสากลของหนังสือเลือก ISBN 2.5 ถ้าไม่ทราบรายละเอียด แต่ทราบเนื้อหาที่ต้องการค้นให้เลือก KEY WORD 3. โปรแกรมจะแสดงผลการสืบค้น ให้ทราบทุกรายการที่ปรากฏว่ามี ทรัพยากรสารสนเทศเล่มที่ต้องการอยู่ จากนั้น ให้คลิ๊กตรงภาพหนังสือ หรือชื่อหนังสือจะปรากฏ ดังภาพในข้อที่ 4 4. การสืบค้นด้วยระบบโอแพกนี้ ไม่ว่าจะสืบค้น จากข้อมูลประเภทใดจะปรากฏเลขเรียกหนังสือ เสมอ ผู้ที่สืบค้นสามารถที่จะจดเลขเรียกหนังสือ เพื่อไปค้นหาหนังสือจากชั้นหนังสือ ถ้าหนังสือ บนชั้นไม่ได้ถูกยืมออกไปจากห้องสมุด ผู้สืบค้น จะเห็นคำ ว่า ( ON SHELF ) แต่ถ้าหนังสือถูกยืมออก จากห้องสมุดจะปรากฏคำ ว่า BORROW การสืบค้นสารสนเทศจากฐานข้อมูล การสืบค้นสารสนเทศจากฐานข้อมูล ( DATABASE SEARCHING ) ปัจจุบันเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ มีบทบาททั้งในด้านการจัดเก็บ และการสืบค้นสารสนเทศเป็นอย่างมาก เนื่องจากช่วยประหยัดพื้นที่ ในการจัดเก็บทรัพยากรจำ นวนมาก และสามารถสืบค้นได้อย่างสะดวก รวดเร็วและมีประสิทธิภาพ โดยการบันทึกอยู่ในแฟ้มข้อมูล หรือฐานข้อมูล ฐานข้อมูล ( DATABASE ) เป็นแหล่งรวบรวมสารสนเทศที่มีความสัมพันธ์กัน และนำ มาบันทึกเก็บไว้ ในรูปแบบที่อ่านด้วยเครื่องคอมพิวเตอร์ หรือจากโปรแกรมต่าง ๆ สามารถที่จะปรับปรุงแก้ไข เปลี่ยนแปลงได้ตลอดเวลา และสามารถใช้พร้อมกันหลาย ๆ คนหรือหลายสถานที่พร้อม ๆกันได้
ประเภทของฐานข้อมูล 1. ฐานข้อมูลต้นเรื่อง ( SOURCE DATABASES ) เป็นฐานข้อมูลที่มีข้อสมบูรณ์ เหมือนเอกสาร ต้นฉบับสามารถตอบคำ ถามได้ทันทีอาจเป็นข้อมูลเฉพาะ หรือข้อมูลที่จัดเก็บและบันทึกข้อมูลสิ่งพิมพ์ ทั้งเล่ม 2. ฐานข้อมูลอ้างอิงหรือบรรณานุกรม ( REFERENCE OR BIBLIOGRAPHIC DATABASES ) เป็น ฐานข้อมูลที่เป็นการบอกแหล่งอ้างอิงหรือชี้แนะ รายละเอียดแต่ละรายการประกอบด้วยข้อมูลทาง บรรณานุกรม บริการฐานข้อมูล ซีดีรอม ( CD-ROM ) เป็นสื่อสารสนเทศที่มีบทบาทต่อการสืบค้น สารสนเทศต่าง ๆ อย่างสะดวกและรวดเร็ว มีค่าใช้จ่ายไม่สูง และค้นหาข้อมูลที่ต้องการได้ในระยะเวลา อันสั้น บริการฐานข้อมูลออนไลน์ ( ONLINE DATABASE ) เป็นบริการฐานข้อมูลที่ทันสมัยและครบ ถ้วนมากกว่า CD-ROM เพราะสามารถปรับปรุงและเปลี่ยนแปลงได้ตลอดเวลา ผู้ใช้บริการจะต้องเสียค่า ใช้จ่ายในการสืบค้นข้อมูล
ใบงาน 3.2 เรื่อง การสืบค้นสารสนเทศ คำ ชี้แจง ให้นักเรียนแต่ละกลุ่มเขียนสื่อสาร แสดงความคิดเห็นของแต่ละกลุ่มที่ออกมานำ เสนอ กลุ่มที่.....1..................... เรื่อง................................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... กลุ่ม........2.................... เรื่อง................................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... กลุ่ม........3....................... เรื่อง................................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... กลุ่ม..........4................... .เรื่อง............................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... .................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... . กลุ่ม.........5...................... เรื่อง................................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... .
กลุ่มที่.....6..................... เรื่อง................................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... กลุ่ม........7.................... เรื่อง................................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... กลุ่ม........8....................... เรื่อง................................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... กลุ่ม..........9................... .เรื่อง............................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... .................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... . กลุ่ม.........10...................... เรื่อง................................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... .
กลุ่มที่....11..................... เรื่อง................................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... กลุ่ม........12.................... เรื่อง................................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... กลุ่ม........13....................... เรื่อง................................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... กลุ่ม..........14................. .เรื่อง............................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... .