Scan Magazine No.86 (Prill 2021)

sishmja, taksonomia e simbolit do Sot, teknologjia e blockchain na lejon të shënojmë
të luajë një rol të rëndësishëm në (tokenize) gati gjithçka që kemi. Artikujt që dikur
tregjet duke ecur përpara sepse ishin jo likuidë tani mund të tregtohen midis çdokujt
klasifikimi i një aktivi dixhital përmes internetit. Kjo aftësi për të ‘tokenizuar’ çdo
përcakton aftësitë e tij të emetimit send krijon klasa krejtësisht të reja të aseteve dixhitale
dhe tregtimit. Për shembull, to- në treg
ken e sigurisë duhet t’i përmbahen
rregulloreve të sigurisë. Nëse jo, ka
pasoja ligjore. Tre llojet kryesore të
klasifikimeve të shenjave (token)
janë:

Kriptomonedhat - Ky lloj i
aseteve dixhitale përfshin krip-
tovaluta tradicionale si Bitcoin
dhe Litecoin. Këto argumente za-
konisht funksionojnë si një formë
e parave të gatshme dixhitale. Si
të tilla, ato janë të decentralizuara
dhe ofrojnë një protokoll të vërtetë
shkëmbimi mes kolegëve.

Utility Token - Ky lloj i aseteve
dixhitale operon brenda ekosiste-
mit të një platforme për të nxjerrë
vlerë dhe për të kryer detyra të
ndryshme. E rëndësishmja, nuk
përfaqëson ndonjë pronësi të drejt-
përdrejtë ose investim në një firmë.

Token e Sigurisë - Shenjat
e sigurisë janë çdo shenjë që si-
pas modelit përfaqëson një pjesë
të pronësisë ose një investim në
një kompani. Zakonisht, këto to-
kens gjenden në tregje shumë të
rregulluara si pasuri të paluajt-
shme, letra me vlerë ose tregje ak-
sionesh.

Tokenizimi ose Shënjimi, pronë tregtare në të gjithë SHBA. sekonda. Sot, pasuritë dixhitale janë
ndryshimi përgjithmonë i tregjeve Pronat e tokenizuara ofrojnë disa kudo që ne shikojmë. Çdo moned-
përparësi të mëdha mbi shitjet hë e vetme, aset, zinxhir furnizimi
Asetet dixhitale siç janë shen- tradicionale të pasurive të palua- dhe madje edhe pikë shpërblimi ka
jat e sigurisë vazhdojnë të prishin jtshme. Për njërin, i gjithë procesi potencialin për tokenizim. Si i tillë,
tregun e pasurive të patundshme. i shitjeve është më i shpejtë dhe termi aset dixhital do të vazhdojë të
Për shembull, platforma të tilla kërkon më pak përfshirje nga or- përfshijë një numër në rritje të ar-
si Red Swan lejojnë që pronarët e ganizatat e palëve të treta. Gjithash- tikujve. Tani për tani, tokenizimi/
pronave të shënjojnë pasuritë e tyre tu, pronat e tokenizuara/shënjuara shënjimi duket të jetë rruga drejt së
të paluajtshme. Firma së fundmi ka mund të transferojnë pronësinë në ardhmes.
bashkëpunuar me Polymath për të
tokenizuar 2.2 miliard dollarë në

SCAN MAGAZINE PRILL 2021 51

INFRASTRUKTURA

EverGiven, anija që sëmuri
tregtinë globale

Bllokimi i Kanalit të Suezit ekspozoi dobësitë e civilizimit tonë të zhvilluar

Një erë ishte gjithçka Infrastruktura globale, ka ende një numër befasues
duhej për të ndalur të pikave të dobëta. Këto mund të jenë të vështira për
rrjedhat globale të kon- t’u korrigjuar, pasi krijimi i opsioneve rezervë është
tejnerëve dhe dërgesat e naftës. Anija i shtrenjtë. Rezultati është se qeveritë tani janë më
EverGiven që bllokoi kanalin e Su- njohëse të fuqisë kontrolluese politike
ezit këtë javë ka ndërprerë një rrugë
që pret më shumë se 10% të tregtisë keqësitë e papritura. Interneti, për sh- Kanali i Panamasë (i cili lidh oqeanet
ndërkombëtare. embull, u konceptua si një sistem i de- Atlantik dhe Paqësor), Kanali i Suezit
Një pjesë e kësaj situate ishte fat- centralizuar që është shumë i vështirë (që lidh Mesdheun dhe Detin e Kuq)
keqësi e rastit: Egjipti ka zgjeruar pjesë për t’u thyer, ashtu si Bitcoin. dhe Ngushtica e Hormuzit (në grykën
të kanalit për të mundësuar trafik e Gjirit Persik) janë vendet ku ani-
të dyanshëm dhe për të akomoduar Por, infrastruktura globale, ka jet e kontejnerëve dhe anijet e naftës
transportues më të mëdhenj. Anija ende një numër befasues të pikave të detyrohen të lundrojnë në pasazhe të
EverGiven doli nga kursi dhe ngeci në dobëta. Këto mund të jenë të vështira ngushta.
një pjesë të rrugës ujore që është ako- për t’u korrigjuar, pasi krijimi i op-
ma e ngushtë. sioneve rezervë është i shtrenjtë dhe Për dekada këto rrugë ujore janë
Por është gjithashtu një kujtesë kundërshton ekonominë e shkallës. njohur si zona me rëndësi të madhe
që edhe një civilizim i përparuar si i Rezultati është se qeveritë tani janë strategjike dhe si të ndjeshme ndaj
yni ka pika të dobëta. Dhe ne shpesh më njohëse të fuqisë politike dhe eko- sulmeve ushtarake ose terroriste. Irani
nuk u kushtojmë vëmendje të mjaf- nomike të mbajtur nga ata që kontrol- ka përdorur shpesh ngushticën e Hor-
tueshme atyre derisa diçka shkon keq. lojnë pikat. muzit për të ushtruar presion ndaj
Projektuesit e sistemeve përpiqen fuqive të huaja.
të shmangin këto pika të dobëta, në Por së pari, përsëri te kanalet.
mënyrë që rrjetet e transportit, en-
ergjisë dhe komunikimit të jenë në
gjendje të përballojnë sulmet ose fat-

52 SCAN MAGAZINE PRILL 2021

Dikush mbase mund të justifiko- për Sistemin Global të Pozicionimit Asnjë nga këto probleme nuk
jë dobësitë që vijnë nga bota natyrore (GPS), infrastrukturën e navigimit me zgjidhet lehtë. Jo vetëm që ekzisto-
sikurse këto kanale, por ne nuk duhet bazë satelitore që mbështet pjesën më jnë ambicie gjeopolitike në lojë, por
të pranojmë pikat e dobëta të sferave të madhe të ekonomisë moderne dix- gjithashtu ka shkëmbime ndërmjet
ekonomike që i kemi totalisht ne si hitale. Sistemi mund të manipulohet ndërtimit të një rezistence dhe efika-
civilizim nën kontroll. ose të prishet. Ajo ende nuk ka zhvil- siteti më të madh. Përforcimi i zinx-
Konsideroni energjinë. Fakti që luar një të tillë. hirëve të furnizimit është i shtrenjtë.
Evropa merr pjesën më të madhe të ga- Gjysmëpërçuesit ama janë kulmi Por, sepse përforcimi ofron
zit të saj përmes tubacioneve që përsh- i pikave të dobëta të infrastrukturës mbrojtje dhe për këtë arsye është një
kojnë Ukrainën është një pikë e dobët. ekonomike globale. Një mungesë glo- e mirë publike, ekziston një argument
Gjermania ka krijuar një tjetër: tuba- bale e çipave kompjuterikë gjatë Covid që qeveritë duhet të luajnë një rol në
cionet binjake të gazit Nord Stream ka detyruar prodhuesit e makinave krijimin e tij. Politika antitrust, për
që lidhin Rusinë dhe Gjermaninë nën të grisin planet e prodhimit. Pushimi shembull, mund të përdoret për të sf-
Detin Baltik. Shqetësimet e SHBA-ve është i përkohshëm, por kjo nuk hedh iduar monopolet dhe për të nxitur më
se këto do të dobësojnë Evropën Lin- poshtë problemin e vërtetë: Shumë shumë konkurrencë.
dore dhe do të rrisin varësinë e Gjer- pak kompani janë në gjendje të prod- Sepse të kesh një pikë rezervë
manisë nga Rusia janë legjitime. hojnë gjysmëpërçues të përparuar, për mbështetëse është mjaft e dobishme.
Në fushën e financave, triliona shkak të sfidave teknike dhe kostos së Ne e mësojmë këtë kur na bie çatia
dollarë instrumente financiarë janë madhe. Më e rëndësishmja prej tyre, mbi kokë, ose kur një anije e quajtur
të lidhur me normën ndërbankare të Taiwan Semiconductor Manufactur- EverGiven bllokohet në Kanalin e Su-
Londrës, i cili rezultoi se ishte i lehtë ing Co., bazohet në një ishull që është ezit.
për tu manipuluar në vitet pas krizës nën kërcënimin e vazhdueshëm të
financiare të vitit 2008. Në mënyrë të pushtimit nga Pekini. /Bloomberg.

ngjashme, Evropa është mbështetur Përktheu D.B

prej kohësh në sistemin e pagesave
Swift dhe dollarin amerikan, por kjo
varësi u vu në pikëpyetje në 2018 pasi
nuk ishte dakord me SHBA rreth Asnjë nga këto probleme nuk zgjidhet lehtë. Jo
sanksioneve të Iranit. vetëm që ekzistojnë ambicie gjeopolitike në lojë, por
gjithashtu ka shkëmbime ndërmjet ndërtimit të një
Në teknologji, njerëzit kanë para-
lajmëruar për vite me radhë që SHBA rezistence dhe efikasiteti më të madh. Përforcimi i
ka nevojë për një mbështetje tjetër zinxhirëve të furnizimit është i shtrenjtë

SCAN MAGAZINE PRILL 2021 53

INFRASTRUKTURA

Nëse përfundon,
tubacioni Nord Stream 2 i
cili është 1,230 kilometra
do të bëhet një nga
tubacionet më të gjatë në
det të hapur të gazit në
botë. Është krijuar për
të dhënë gaz rus direkt
në Gjermani nën Detin
Baltik, duke anashkaluar
Ukrainën

Dilema Nord Stream 2

Një mosmarrëveshje e Pse mosmarrëveshja transatlantike ka të ngjarë të shkojë keq e më keq
zhurmshme gjeopoli-
tike mbi një tubacion të keqe” për sigurinë energjetike mëtejshme të drejtuara nga SHB.A,
nënujor që do të sillte gaz nga Rusia europiane. Kritikët gjithashtu ar- zgjedhjet federale të Gjermanisë në
në Gjermani pritet gjerësisht të in- gumentojnë se tubacioni nuk është fund të shtatorit dhe një reagim të
tensifikohet në javët e ardhshme, me në përputhje me qëllimet e klimës vazhdueshëm mbi helmimin dhe
presion mbi Presidentin Joe Biden europiane dhe ka shumë të ngjarë arrestimin e politikanit të opozitës
për të bërë më shumë për të ndalur të forcojë ndikimin ekonomik dhe ruse Alexei Navalny.
projektin gati të plotë. Nëse përfun- politik të Presidentit rus Vladimir
don, tubacioni Nord Stream 2 i cili Putin mbi rajonin. I udhëhequr Çfarë është në lojë?
është 1,230 kilometra do të bëhet nga Gazprom i Rusisë, gjiganti “Arsyeja që është kaq e diskutu-
një nga tubacionet më të gjatë në shtetëror i gazit ka pretenduar që
det të hapur të gazit në botë. Është Nord Stream 2 është “veçanërisht i eshme gjeopolitikisht nuk ka të bëjë
krijuar për të dhënë gaz rus direkt rëndësishëm» në një kohë kur Eu- domosdoshmërisht me tubacionin.
në Gjermani nën Detin Baltik, duke ropa sheh një rënie të prodhimit të Ka të bëjë gjithçka me kohën dhe
anashkaluar Ukrainën. brendshëm të gazit. Mbrojtësit e tu- atë që thotë për marrëdhëniet e Eu-
Krahas disa vendeve europiane, bacionit gjithashtu dënojnë përpjek- ropës me Rusinë, marrëdhëniet e
SHBA kundërshton tubacionin, jet “për të ndikuar ose ndaluar pro- Gjermanisë me Rusinë dhe marrëd-
duke e quajtur atë një “marrëveshje jektin për arsye politike”. Një rrugë e hëniet transatlantike ”, tha Kristine
vështirë përpara për projektin përf- Berzina, një bashkëpunëtore e vjetër
shin kërcënimin e sanksioneve të në Aleancën për Demokracinë e
Siguruar, një grup i avokimit të sig-

54 SCAN MAGAZINE PRILL 2021

Ka dyshime nëse Moska mund ta izolonte projektin
“në tërësinë e tij”, pasi shumë kompani europiane
tashmë janë lidhur me projektin dhe kompani të tjera
ndërkombëtare ka të ngjarë të mendojnë dy herë për
përfshirjen e tyre për të shmangur gjetjen e tyre në një
listë të sanksioneve amerikane

urisë kombëtare. të kemi përfunduar me tubacionin kontratat e sigurimit, pyes veten
“Gazsjellësi ose do të ndërtohet deri në shtator dhe, nëse tubacioni nëse ndonjë gaz aktual do të jetë
është bërë, gazi do të rrjedhë dhe në gjendje të rrjedhë përmes tuba-
ose nuk do të ndërtohet. Gjermania mendoj se do të jetë veçanërisht e cionit.”
ka një rol në ‘vrasjen e mundshme të vështirë të ndërpritet gazi pasi të
saj’. Rusia po gjen alternativa për të keni përfunduar në të vërtetë tu- Natyra e mosmarrëveshjes, tha
kapërcyer sanksionet në mënyrë që bacionin. Pra, jemi në një gjendje Ash, ishte pjesërisht në lidhje me
të mund të kompletohet, pasi tuba- mjaft kritike për të përcaktuar nëse furnizimin me gaz në Europë, duke
cionet janë drejt përfundimit ”, tha ky produkt do të vazhdojë apo jo, pasur parasysh që SHBA “qartë”
Berzina për CNBC. Projekti është i “tha Berzina. dëshiron të furnizojë kontinentin
përfunduar 94%, me mbi 1,000 ki- me gaz natyror të lëngshëm, por ka
lometra të tubacionit në vend dhe A është Nord Stream 2 i pashman- shqetësime më të gjëra gjeopolitike
më pak se 150 kilometra për të gshëm? në lojë. “Është gjithashtu kuptimi
bërë para se Gazprom të mund të nga SHBA, që Europa nuk i përm-
hapë çezmat. Një pengesë e mund- Timothy Ash, strateg i lartë bush angazhimet e saj të sigurisë.
shme, thonë analistët, mund të jetë i tregjeve në zhvillim në Bluebay Ai i kërkon SHBA-së garanci të sig-
perspektiva e një qeverie gjermane Asset Management, i tha CNBC se urisë, por në rastin e parë i shet Ru-
që është kundër tubacionit. Zgjed- potenciali për masa të mëtejshme sisë, “shtoi ai.
hjet e ardhshme të përgjithshme, ndërhyrëse mund të parandalojë
që do të mbahen në 26 Shtator, do akoma shpërndarjen e gazit rus Ku shkojmë nga këtu?
të përcaktojnë se kush do të pasojë në Europë përmes Nord Stream 2. James Waddell, analist i lartë
Angela Merkel si kancelarja e ven- Kur u pyet nëse përfundimi i tuba-
dit. Problemi, megjithatë, është se cionit ishte i pashmangshëm, Ash global i gazit në Aspektet e En-
projekti është aq afër përfundimit sa u përgjigj: “Duket në atë mënyrë, ergjisë, i tha CNBC se sanksionet
që shtatori mund të jetë tepër vonë megjithëse duke pasur parasysh e SHBA do të jenë “një nga penge-
për të hequr tubacionin. “Ne mund kërcënimin nga sanksionet mbi sat kryesore” për përfundimin e
Nord Stream 2. Waddell përmendi

SCAN MAGAZINE PRILL 2021 55

masat e marra muajin e kaluar kur sioneve amerikane. Përveç kësaj,
SHBA njoftoi sanksione të synuara analistët në Energy Aspects thanë
kundër anijes ruse për vendosjen e se tërheqja e kompanisë kryesore
tubave Fortuna në një përpjekje për DNV me bazë në Norvegji të çertifikimit të projektit në dhje-
të vonuar projektin. Veçanërisht, kishte për të verifikuar tor ishte një çështje tjetër “madhore”.
masat ndaluan së ndëshkuari çdo sigurinë dhe integritetin DNV me bazë në Norvegji kishte për
firmë gjermane ose europiane që teknik të sistemit të të verifikuar sigurinë dhe integrite-
ndihmonin ndërtimin e tubacionit. tubacionit në përfundim, tin teknik të sistemit të tubacionit në
Sidoqoftë, Rusia ka qenë duke u por firma e menaxhimit përfundim, por firma e menaxhimit
përpjekur të “Rusifikojë” projektin, të rrezikut dhe sigurimit të rrezikut dhe sigurimit të cilësisë
tha Waddell, duke u përpjekur në të cilësisë pezulloi punën pezulloi punën e saj në projekt në
mënyrë efektive për të izoluar kom- e saj në projekt në fund të fund të vitit të kaluar mes frikës se
panitë që nuk kanë marrëdhënie me vitit të kaluar mes frikës do të sanksionohej nga SHBA-ja. “Ky
SHBA, nuk kanë punonjës ameri- se do të sanksionohej nga projekt është ndërtuar sipas të gjitha
kanë dhe nuk kërkojnë qasje në hua SHBA-ja standardeve të asaj kompanie çertifi-
të bazuara në dollar . Në praktikë, kuese dhe është ndoshta e vështirë të
kjo do të thotë që Rusia të gjejë ani- tashmë janë lidhur me projektin dhe gjesh një kompani tjetër certifikuese
jet e veta për të bërë punën aktuale kompani të tjera ndërkombëtare ka të njohur ndërkombëtarisht për të
fizike të vendosjes së tubacionit të ngjarë të mendojnë dy herë për ndërhyrë dhe çertifikuar këtë projekt
dhe transferimit të aseteve dhe ani- përfshirjen e tyre për të shmangur si të gatshëm,” tha Waddell. “Dhe ne
jeve të tubacionit te kompanitë në gjetjen e tyre në një listë të sank- mendojmë se pa atë lloj certifikimi
pronësi të Rusisë. Waddell tha se ai mund të bëhet e vështirë për çdo
kishte dyshime nëse Moska mund ta rregullator europian që në të vërtetë
izolonte projektin “në tërësinë e tij”, të lejojë rrjedha përmes këtij tuba-
pasi që shumë kompani europiane cioni.”
Përktheu N.XH.

56 SCAN MAGAZINE PRILL 2021

䄀 一 䄀 䰀 䤀 娀 쬀 Ⰰ   匀 吀䄀吀 䤀 匀 吀 䤀 䬀 䄀 Ⰰ 䜀 刀 䄀 䘀 䤀 䬀 쬀
眀 眀 眀⸀ 猀 挀 愀 渀 ⴀ 琀 瘀⸀ 挀 漀 洀 ⼀ 猀 椀 甀

LËNDËT E PARA

Turqi, çmimet e ushqimeve rriten nga rënia e lirës dhe pandemia

Zhvlerësimi i lirës turke, duke filluar që nga viti rritur, si ullinjtë, djathi dhe vaji ullirit. Jam 74 vjeç dhe
i kaluar dhe që është intensifikuar në fund të nuk kam parë çmime të tilla në jetën time,” deklaroi
marsit, ka sjellë një rritje të vazhdueshme të çmimeve një banor i Stambollit. Sipas të dhënave të Agjencisë
ushqimore, duke shtuar problemet për banorët e go- turke të Statistikave, çmimet ushqimore janë rritur
ditur edhe nga pandemia. Konsumatorët në Turqi za- me 18% me bazë vjetore në Janar. Çmimet e perimeve
konisht blejnë nëpër pazare, për shkak se ka produk- janë rritur vazhdimisht dhe shitësit e vegjël po ndiko-
te relativisht më të freskëta dhe çmime më të ulëta. hen. “Çmimet e larta po largojnë njerëzit, ndërkohë
Megjithatë, edhe në pazare, banorët lokalë po ndiejnë që blerjet kanë rënë edhe për shkak të pandemisë”, tha
vështirësi nga rritja e çmimeve. Çmimi i vezëve, sipas një shitës në një pazar në Stamboll. Analistët thonë se
raportimeve lokale, është thuajse dyfishuar krahasuar mospërputhja e ofertës me kërkesën, ekonomia e dobët
me vitin e kaluar. “Çmimi i thuajse çdo produkti është nga pandemia dhe rritja e çmimeve të ushqimit në
botë kanë ndikuar te inflacioni ushqimor në Turqi. Për
të kontrolluar inflacionin, Banka Qendrore e Turqisë
njoftoi se do të rrisë normën bazë të interesit nga 17-
19%. Megjithatë, dy ditë më vonë, presidenti turk, Re-
cep Tayyip Erdogan, shkarkoi guvernatorin e Bankës së
Turqisë, Naci Agbal. Pas këtij vendimi, besimi në tregje
ra ndjeshëm, pasuar nga lira turke që humbi 15% të
vlerës, rënia më e madhe që prej gushtit të vitit 2019.
Edhe Bursa e Stambollit humbi rreth 9% të vlerës, në
ditën e shkarkimit të guvernatorit të Bankës Qendrore
të Turqisë.

Komisioni Europian e etiketon gazin si financim të qëndrueshëm

Sipas një dokumenti të publikuar për mediat, Bash- fabrikat e gazit është pjesë e “Taksonomisë së Financimit
kimi Europian planifikon të etiketojë disa termo- të Qëndrueshëm”, që përcakton se cilat aktivitete mund të
centrale të gazit në kontinent si investime të qëndrueshme. etiketohen si investime të qëndrueshme në Europë, duke
Më herët, propozimet fillestare për të mos i dhënë gazit etik- filluar nga viti i ardhshëm. Komisioni synon të kanalizojë
etën e gjelbër u përballen me kritika nga disa vende anëtare më shumë kapitale në projektet që mbështesin mjedisin, në
të Bashkimit Europian. Propozimet e reja të Komisionit përpjekje për të reduktuar emetimin e gazrave ndotës dhe
Europian, të ndara me vendet anëtare, do të klasifikojnë për të luftuar ndryshimin klimatik. Megjithatë, ka pasur
fabrikat e energjisë që përdorin gazin e lëngshëm natyror si përplasje mes vendeve anëtare mbi mënyrën se si do traj-
investim të gjeblër, nëse plotësohen kushtet strikte të emet- tohen investimet në sektorin e gazit natyror, duke detyru-
imit të gazrave serë. Propozimi i Bashkimit Europian për ar komisionin që të ndryshojë propozimin fillestar. Gazi
natyror, një lëndë djegëse fosile, prodhon thuajse gjysmën
e emtimit të dioksidit të karbonit krahasuar me qymyrin,
kur diqet në fabrika. Vende si Polonia dhe Gjermania pl-
anifikojnë të shtojnë përdorimin e gazit për të shmangur
burimet e tjera më ndotëse të energjisë, siç është qymyri
apo centralet bërthamore. Gazi është cilësuar gjerësisht si
një nga burimet kryesore të energjisë, që do të shërbejë si
një produkt tranzicioni drejt energjisë së pastër. Bashkimi
Europian synon që deri në vitin 2050 të ketë zero emetime
të dioksidit të karbonit të atmosferë, për të parandaluar
ngrohjen globale.

58 SCAN MAGAZINE PRILL 2021

“Nord Stream 2”, drejt përfundimit, SHBA kërcënon me sanksione

Kryetari i bordit të kompanisë ruse të gazit, Gaz-
prom ka deklaruar për agjencinë e lajmeve TASS
se ndërtimi i gazsjellësit “Nord Stream 2”, që do të trans-
portojë gaz drejtpërdrejt në Gjermani, do të përfundojë
brenda këtij viti, pavarësisht kundërshtimit të projektit nga
Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Shtëpia e Bardhë deklaroi
në fund të marsit se mundësitë për të vendosur sanksione
ndaj këtij gazsjellësi janë reale. Projekti, që kryesohet nga
Gazprom me partnerët perëndimorë, synon të transportojë
gazin rus drejt Gjermanisë, nëpërmjet Detit Balltik, duke
anashkaluar Ukrainën. Uashingtoni ka paralajmëruar se ky
gazsjellës do të rrisë në mënyrë të rrezikshme ndikimin e
Moskës në rajon. Duke shmangur Ukrainën, vendi do të tij gjerman, se sanksionet ndaj “Nord Stream 2” ishin një
privohet nga të ardhurat marramendëse nga tranziti i gazit, mundësi reale dhe nuk ka asnjë paqartësi në kundështimin
në një kohë që Kievi zyrtar prej kohësh është përfshirë në e Uashingtonit ndaj këtij projekti. “Unë e bëra të qartë se
konflikt me Moskën. Kryetari i Bordit të Gazprom, Viktor kompanitë e përfshira në ndërtimit e gazsjellësit rrezikojnë
Zubkov, deklaroi se puna për ndërtimin e “Nord Stream 2” sanksionet e SHBA. Tubacioni e ndan Europën, e ekspozon
ishte kryer në masën nga 90% deri në 92%. “Puna po ecën Ukrainën dhe Europën Qendrore ndaj manipulimit rus
intensivisht, ka mbetur vetëm një pjesë shumë e vogël, që dhe shkon kundër qëllimeve të energjisë të deklaruara nga
sigurisht do të përfundojë brenda këtij viti. Koha e hum- vetë Europa,” deklaroi Blinken në një konferencë për me-
bur është turp, por kjo është ajo që ka ndodhur,” deklaroi diat. Deri më tani, Berlini zyrtar ka besuar se administrata e
Zubkov. Ndërkohë, Sekretari amerikan i Shtetit, Antony re e Presidentit, Joe Biden, do të mbajë një qasje pragmatike
Blinken u shpreh se e kishte paralajmëruar homologun e ndaj projektit, që është gati i përfunduar.

Fermat vertikale, e ardhmja e bujqësisë

Kompania AeroFarms, një prodhues në ambi- drueshme e rritjes së perimeve pa pesticide dhe me më
ente të mbyllura i zarzavateve dhe bimëve të pak ujë dhe janë shpallur si e ardhmja e bujqësisë, duke
tjera, do të realizojë Ofertën Fillestare për Publikun ofruar produkte të freskëta drejtpërdrejt te konsuma-
dhe synon një vlerësim prej 1.2 miliardë dollarë. Vendi- torët. Gjithashtu, sektori ka përfituar nga shqetësimet
mi vjen pas bashkimit me një kompani tjetër, në vargun në rritje mbi sigurinë ushqimore, pasi pandemia nxorri
e shumë marrëveshjeve të ngjashme në këtë sektor, që më pah brishtësinë e zinxhirit të furnizimit. Themelue-
synojnë të sigurojnë financime në “boom”-in e investi- si dhe shefi ekzekutiv i AeroFarms, David Rosenberg,
meve të gjelbëra. Ferma vertikale do të kombinohet me deklaroi se numri i thirrjeve në fermat e tij është rritur
Spring Valley. Fermat vertikale kanë qënë në qendër ndjeshëm gjatë vitit të kaluar. Pas pandemisë, shumë
të vëmendjes në vitet e fundit, si një mënyrë e qën- qeveri dhe kompani janë përballur me një nevojë në
rritje për të pasur një zinxhir të sigurtë të furnizimit
me ushqime. Kompania tashmë ka tërhequr investi-
torë nga vendet veriore dhe të Lindjes së Mesme, ku
klima dhe kushtet atmosferike e kufizojnë bujqësinë.
Kompania AeroFarms deklaroi se transaksioni për t’u
listuar në bursë do të përfundojë në tremujorin e dytë
të këtij viti. Kompania parashikon shitje prej rreth 4
milionë dollarë gjatë 2020 dhe 330 milionë dollarë në
vitin 2025.

SCAN MAGAZINE PRILL 2021 59

HISTORIA MONETARE

Regjimi i ri e zëvendësoi
paranë me serinë e re të
frangut shqiptar brenda
një periudhe dyjavore.
Një vit më vonë, më 1947
vendoset që frangu të mos
përdoret më si monedhë
dhe zëvendësohet
përfundimisht me
lekun, me një seri të re
kartëmonedhe të printuar
në Beograd

Vitet e Luftës së Dytë 1945, ndryshimi i regjimeve i
Botërore e më pas kalimi materializuar tek paraja
i pushtetit në duart e ko-
munistëve karakterizohen vec të tjer- ADI DARSI
ave edhe nga ndërhyrje të shpeshta në
qarkullimin e parave në treg. Në fillim Si u përgatitën seritë e para të frangut shqiptar dhe të lekut menjëherë
italianët vulosin dhe më pas zëvendë- pas L2B
sojnë kartëmonedhat në të cilat ishte
i stampuar Mbreti Zog. Pas tyre janë të parasë në qarkullim do të ishte e që nuk patën shumë kohë për të bërë
edhe pushtuesit gjermanë që bëjnë të njëtë, në fillim vulosja dhe më pas ndryshime rrënjësore të parasë në
njëtën gjë, pra vulosin kartëmoned- hedhja në qarkullim e një monedhe qarkullim, kryejnë reformën më të
hat në qarkullim. Ka shumë mundësi të re. Por sigurisht komunistët, ndry- thellë duke bërë njëkohësisht edhe
që po gjermanët të kenë përgatitur një she nga pushtuesit italianë e gjermanë zëvendësimin përfundimtar të kartë-
emission të ri të frangut shqiptar. Edhe
për komunistët që vijnë në pushtet
në nëntor 1944 rruga e zëvendësimit

60 SCAN MAGAZINE PRILL 2021

monedhave me prerje në franga në ato Më 1949 u vendos ishte zyrtarizuar ideja për të hedhur në
me prerje lekë. heqja nga garkullimi qarkullim një monedhë e re. Në aktin
Rrjedha historike i banknotave lekë të e krijimit të Bankës së Shtetit thuhej
emisionit të vitit 1947 “Banknotat e emetuara deri më sot
Pushteti i komunistëve shqiptarë, dhe vënia në qarkullim prej Bankës Kombëtare të Shqipërisë
të ndihmuar edhe nga miqtë e tyre ju- e një serie të re do të zevendësohen me banknotat që
gosllavë, si kudo do të ndërhynte me kartëmonedhash të lekut do të emetohen prej Bankës së Shtetit
energji e shpejtësi edhe në sistemin me prerjet: 10, 50, 100, Shqiptar”. Kjo reformë e thellë është
bankar. Më 13 janar 1945 Kryesia e 500, 1000 lekë, të cilat u paraprirë nga një raporti i nënshk-
Këshillit Nacional-Clirimtar miraton hodhën në qarkullim për ruar nga Kostandin Boshnjaku, në
një ligj për anulimin e marrëveshja një javë, nga 1 tetori deri të cilin rekomandohej që të bëhej
koncensionare (konvencionit) të më 7 tetor 1949 zëvendësimi i monedhave të vjetra me
Bankës Kombëtare të Shqipërisë. Po monedha të reja, duke i dhënë secilit
më 13 janar 1945 miratohet ligji organ- gatitur një projekt sipas të cilit, do të shumën e plotë, gjë që në fakt nuk
ik i Bankës së Shtetit Shqiptar. Më 22 duheshin kartëmonedha të reja me ndodhi. Kështu më 11 korrik 1946,
janar 1945 përurohet Banka e Shtetit simbole shqiptare dhe shtypja e tyre Presidiumi i Kuvendit Popullor shpall
Shqiptar. Në qershor 1945 vendoset të mund të bëhej në Angli ose në ligjin “Mbi shkëmbimin e banknotave
syrsharzhimi (vulosja) e bankënotave Francë. Argumenti për këtë ishte se dhe çek-monedhave të emetuara nga
nga 20 në 100 franga të emetuara prej edhe paratë e Zogut qenë shtypur në ish Banka Kombëtare e Shqipërisë
ish-Bankës Kombëtare të Shqipërisë. Londër, me letër e teknologji shumë dhe syrsharzhuar nga Banka e Shtetit
Në gusht 1945 likujdohet Banka Kom- të mirë. Por dicka e tillë nuk ishte si dhe të çek-monedhave të emetu-
bëtare e Punës. Në nëntor 1945 liku- pranuar sepse sipas autorëve të ko- ara nga Banka e Shtetit Shqiptar”. Më
jdohet Banka e Napolit. Depozitat e hës “Shtypja e monedhës në vendet 15 korrik, në një numër të posaçëm
tyre u kaluan menjëherë në Bankën imperialiste që kishin ushqyer në të gazeta “Bashkimi”, u hap me titullin
e Shtetit Shqiptar. Më 11 korrik 1946 kaluarën synime ekspansioniste dhe, “Vihet në qarkullim monedha e re e
Presidiumi i Kuvendit Popullor shpall mbi të gjitha, kishin vepruar kundër Bankës së Shtetit Shqiptar”, dhe botoi
ligjin “Mbi shkëmbimin e banknotave Luftës Nacionalclirimtare dhe vazh- ligjin së bashku me urdhëresën e Min-
dhe çekmonedhave të emetuara nga donin të vepronin me mjete të ndry- istrisë së Financave, shoqëruar me një
ish Banka Kombëtare e Shqipërisë dhe shme kundër pushtetit popullor, do shkrim mbi rëndësinë e këmbimit të
syrsharzhuar nga Banka e Shtetit Shq- të thoshte t’u jepje atyre një armë të monedhës. Në bazë të ligjit hiqeshin
iptar”. Ata u zëvendësuan me serinë e fuqishme për të realizuar këto syn- nga qarkullimi bankënotat prej 20
re të frangut shqiptar brenda një peri- ime antishqiptare. Prandaj projekti dhe 100 fr. shq. të emetuara nga ish-
udhe dyjavore. Një vit më vonë, më për shtypjen e monedhës së re në An- Banka Kombëtare e Shqipërisë dhe të
1947 vendoset që frangu të mos për- gli ose në Francë nuk u pranua dhe u vulosura nga Banka e Shtetit dhe këto
doret më si monedhë dhe zëvendëso- hodh poshtë”. Ndërkohë me krijimin e monedha zëvendësoheshin monedha
het përfundimisht me lekun, me një Bankës së Shtetit në janar të vitit 1945, të reja të Bankës së Shtetit Shqiptar, me
seri të re kartëmonedhe të printuar në prerje 5, 20, 100 dhe 500 fr. Ndërkohë
Beograd. ishte vendosur që raporti i shkëmbim-
Kartëmonedhat e reja it i parave të vjetra me të rejat të ishte
5 me 1 franga, si edhe ishte vendosur
Më 13 nëntor 1944 kur ende që paratë e vjetra qofshin ata në qa-
e quajtura qeveri demokratike (ko- rkullim, apo edhe depozitë në forma
muniste) ishte në Berat, është për- të ndryshme pranë Bankës së Shtetit

SCAN MAGAZINE PRILL 2021 61

Shqiptar mund të shkëmbeheshin me Veljko A. Kun, është piktori ku hap një shtypshkronjë. Në vitet e
të reja deri në vlerën 5000 franga për që ka përgatitur serinë e parë Luftës së Parë Botërore, Kun punon
familje. Mbi atë kufi cdo vlerë tjetër të kartëmonedhës shqiptare si dizajner grafik në Ushtrinë Serbe e
monetare bllokohej në llogari të cak- pas L2B. Në atë seri spikasin më pas nga viti 1931 deri në vdekjen
tuara në Bankën e Shtetit. E gjitha kjo portretet dhe peisazhet shq- e tij në vitin 1948, ai punoi si ksilograf
do të zhvillohej si në rastin e vulosjes iptare, portreti i Skënderbeut në Bankën Kombëtare të Jugosllavisë,
së kartëmonedhave të vjetra në vetëm si edhe shqiponja me dy krerë duke qenë autori i kartëmonedhave
2 javë. Ligji përcaktonte se të gjithë me një yll të madh të kuq të para me ngjyra të bëra në Jugo-
paratë e vjetra që nuk shkëmbeheshin sipër. Ata kanë ngjashmëri të slavi dhe autor i disa serive të pullave.
deri më 24 korrik 1946 nuk kishin plotë me dinarin jugosllav, di- Por nevojat urgjente të kohës, bënë që
më vlerë. Plot një vit më vonë me senjuar po nga ai. seria e frangave shqiptare që ai për-
dekretligjin nr. 445, datë 07.07.1947 të shumta të vulës mbi frangun e për- gatiti të mos mund të hidhej në treg.
“Mbi heqjen nga qarkullimi të dorur edhe gjatë kohës së luftës. Por Mbase se nuk është bërë gati në afat.
bankënotave të quajtura franga dhe pushteti në fuqi e pati menduar edhe Seria e frangut të ri kartëmonedhë që u
emetimin e një emisioni të ri” si njësia më parë ndryshimin e kartëmonedhës hodh në treg më 1946 ishte një tjetër, e
bazë e monedhës, në vend të Frangut dhe për këtë, sic dihet tashmë nga his- cila ka shumë mundësi të jetë bërë gati
u caktua Leku dhe u vendos raporti: toria që në vitin 1945 komunistët sytë që nga koha e pushtuesit gjermanë.
1 Frang = 9 Lekë. Me këtë hap merr i kishin nga Beogradi. Atje po punohej Rasi referencat e kësaj kartëmonedhe
fund periudha e qarkullimit të frangut për një emission të ri të frangut shq- online tregojnë si hartues të saj ishte
në Shqipëri, dhe në treg hidhet seria e iptar. Veljko A. Kun, është piktori që kompania gjermane: Bundesdruck-
parë e kartëmonedhave me prerjet: 10, ka përgatitur serinë e kartëmonedhës, erei, Berlin (Germany) – BBG. Kjo
50, 100, 500 dhe 1000 lekë, të cilat qa- pikturat e të cilës janë shitur online. është një seri që mund të ketë qenë e
rkullojë për dy vjet. Me dekretligjin nr. Në atë seri spikasin portretet dhe pei- gatshme në Bankën e Shqipërisë. Mbi
737, datë 28.9.1949 “Mbi heqjen nga sazhet shqiptare, portreti i Skënder- kartëmonedhë përvec ca yjeve të veg-
garkullimi të banknotave lekë të emis- beut si edhe shqiponja me dy krerë me jël, nuk ka asnjë shenjë të komunizmit,
ionit të Bankës së Shtetit Shqiptar të një yll të madh të kuq sipër. dhe në të gjithë serinë është vetëm
vitit 1947 dhe mbi vënien në garkullim portreti i Skëndërbeut. Por ajo që tho-
të emisionit të ri” autorizohej Banka e Po kush ishte ky piktor që për- në burimet e kohës është se frangu i ri
Shtetit Shqiptar të shtypte një seri të re gatiste frangun shqiptar? Veljko A. është shtypur në Beograd. Ndërkohë
kartëmonedhash të lekut me prerjet: Kun ishte lindur më 25 qershor 1877 po në Beograd është përgatitur edhe
10, 50, 100, 500, 1000 lekë, të cilat u në Beograd, ishte i biri i një rro- seria e parë e kartëmonedhës së lekut.
hodhën në qarkullim për një kohë të baqepësit që kishte stiluar uniformat Ngjashmëria e këtyre monedhave, ku
shkurtër, nga 1 tetori deri më 7 tetor për ushtrinë serbe. Që në vogëli e ylli i kuq i komunizmit është shumë
1949 dhe raporti i këmbimit të tyre me kishte tërhequr vizatimi. Shtatëm- i dukshëm, është pothuajse e plotë
lekun e vitit 1947 ishte 1 me 1. bëdhjetë vjeç, ikën nga Beogradi fil- me dinarin jugosllav, të pikturuar po
limisht në Pest pastaj në Vjenë e më nga Veljko A. Kun. Prishja e marrëd-
Veljko A. Kun, piktori serb i parasë pas në Silezi, ku shkollohet e punon si hënieve me Jugosllavinë do të pasohej
shqiptare piktor në kompnitë e njohura të asaj vec të tjerave edhe me ndërrimin e
kohe. Më 1913 kthehet në Beograd, serisë së lekut në 1949. Puna përgati-
Sic e pamë më sipër nevoja më tore për pikturimin dhe printimin i
urgjente e pushtetit të kohës për të kartëmonedhës, është e kuptueshme
ndryshuar emisionin e kartëmoned- që nuk u bë më në Beograd, por shumë
have në qarkullim ka qenë në vitin më larg, në Bashkimin Sovjetik.
1946. Kjo për shkak të falsifikimeve

62 SCAN MAGAZINE PRILL 2021

Në botën…. E somelerisë

Në skutat e lashtësisë gjenden edhe shenjat të cilat diktojnë se si të parët
tanë e kanë shijuar këtë pije kaq të veçantë.

Pija e verës është cilësu- Fatmirësisht në Shqipëri kemi filluar të kemi të
ar si pija magjike, këtë asimiluar një pjesë të mirë të teknologjisë. Edhe vetë
vlerësim ajo e ka marrë prodhuesit e verës në Shqipëri kanë fillluar të kuptojne
ndër shekuj. Në skutat e lashtësisë se pa atë “pazëllin” e duhur nuk mund të kemi një shije
gjenden edhe shenjat të cilat dikto- të vërtetetë, jo vetëm për pjesën e teknologjisë por
jnë se si të parët tanë edhe për pjesën e prodhimit të mirë
e kanë shijuar këtë
pije kaq të veçantë. edhe jashtë territorve tanë. anë, cilësia e të degustuarit të verës
Në Iran janë datuar Z.Elezi përkushtimi ju u dhe cilësia e të prodhuarit të saj.
edhe prodhimet e saj Someleria shqiptare që prej vitit
të para. Për të njo- përkushtuat kësaj pije magjike 2008 bënë trajnime për të degustu-
hur më mirë sekretet duke mësuar gjithë sekretet e saj. ar verën, për ta kuptuar atë dhe mbi
dhe misteret e saj Sekrete të cilat ne do i ndajmë edhe të gjitha për të kuptuar mënyrën
ne kemi mundur të me lexuesit tanë. Si do e cilësonit se si duhet trajtuar pija e verës. Ju
intervistojmë some- prdhimin dhe vlerësimin që i bëjmë thatë se pija e verës është cilësuar si
lierin e mirënjohur Dashamir Elezi, kësaj pije magjike? një pije magjike dhe ne fakt është
njëkohësisht edhe drejtuesi i Or-
ganizatës Shqiptare të Somelerisë. Cilësia duhet të ndahet në dy
Me dëshirën për të zbuluar misteret
e pijes ai ju përkushtua gjatë tun-
dimit të kësaj fushe të veçantë. Prej
disa vitesh kjo organizatë vepron
në Shqipëri më dëshirën për të rri-
tur cilësin e prodhimit dhe të de-
gustimit të saj. Një shprehje e njo-
hur thotë “Jepini një gotë verë atij
që ka të hidhurën në shpirt”…Këtë
të mirë e mundëson pikërisht vera
me të gjithë benifitet që ajo të ofron.
Një pije e rrallë dhe magjike që ka
shoqëruar njerëzimin nga zanafilla
e tij e deri në ditët e sotme. Për Z.
Elezi Shqipëria është në atë fazë ku
mund të konsiderohet si një prod-
huese shumë e mirë e verës, pije që
mund të konkurrojë shumë mirë

SCAN MAGAZINE PRILL 2021 63

Në restorantet e
Shqipërisë janë të mirë
informuara mbi pijen
që servirin. E po ashtu
kanë filluar të asimilojnë
shumë mirë edhe teknikat
se si duhet të serviruar
kjo pije. Kjo falë edhe
somelerisë shqipatre e cila
ka dhënë një ndihmesë
të jashtëzakonshme në
përmirësimine gjithë
situatës

e vetmia pije e gjallë, e vetmia pije pasion? Shqiptarët dinë ta shijojnë
që me kalimin e viteve evolon. Këtu Të qenit sommelier nuk ka lid- gjënë e mirë dhe kanë filluar të shi-
kemi ndërthurjen e mistikes me jojnë mirë dhe verën.Natyrshëm
teknologjinë. Fatmirësisht në Shq- hje vetëm me verën, fjala sommelier këmi patur një dizinformim shumë
ipëri kemi filluar të kemi të asimilu- është shumë më tepër komplekse të madh sepse në periudhën e siste-
ar një pjesë të mirë të teknologjisë. sesa kaq. Somelierët njohin ujin, mit komunist ka qene një errësirë
Edhe vetë prodhuesit e verës në lëngjet e frutave, verën, birrën, pi- totale. Dhe nga kjo mungesë njohje
Shqipëri kanë fillluar të kuptojne jet super alkolike. Njohin po shumë shqiptarët nisën të konsumomin
se pa atë “pazëllin” e duhur nuk mirë edhe ushqimiet, menyrën se produkte të panjohur, të pa çertifi-
mund të kemi një shije të vërtetetë, si duhen gatuar.Njohin po ashtu kuar. Megjithëse duhet të them se
jo vetëm për pjesën e teknologjisë çokollatën, kakaon, çajin dhe du- vera në Shqipëri në ato vite kon-
por edhe për pjesën e prodhimit të hanin. Po ta shohim me kujdes sumohej në raste të veçantë famil-
mirë. Fatmirësisht ne kemi një zonë është një njohe e gjerë mbi mënyrën jare sepse ajo nuk gjendej kollaj
ekselente për prodhimin e verërave e të ushqyerit të njeriut. Somelier në treg si pije. Por fatmirësisht ne
por edhe nje “noaho” te caktuar. natyrshëm që nuk lind por bëhesh. si popullë e duam gjënë e re dhe e
Someleria shqiptare është pjesë e Dhe kur pasioni ndërthuret me çmojm atë. Në restorantet e Shq-
“nohao”, pra ne jo vetëm japim asis- profesionin atëhere kemi somme- ipërisë janë të mirë informuara mbi
tenc teknike prodhuesve por kemi lier të mirë. pijen që servirin. E po ashtu kanë
bërë dhe bashkëpunimin e tyre me filluar të asimilojnë shumë mirë
disa prej enologëve më të mirë që Prodhimi i verës në Shqipëri edhe teknikat se si duhet të serviru-
ka Europa. duket se po fiton terren çdo ditë ar kjo pije. Kjo falë edhe somelerisë
e më shumë. Në këtë mori pijesh shqipatre e cila ka dhënë një ndi-
Ç’farë do të thotë të jesh një që sot ofrohen ju mund të jëpni hmesë të jashtëzakonshme në për-
sommelier? Është profesion apo një këshillat e duhura se si mund ta de-
gustojme verën.

64 SCAN MAGAZINE PRILL 2021

Vera shqiptare tani më mund
të konkurroj shumë mirë edhe
jashtë territorrit shqiptarë.
Madje në kopeticione te
ndryshme ajo ka marr edhe
vlerësim për shijen e mirë dhe
cilësin e lartë. Dua të them se
kemi verë me vlerësim mbi
89,nga 100 pikët e mundshme
që janë

mirësimine gjithë situatës. Mund ta kërkon” bukurinë e natyrës, el- erët arrijnë ta identifikojnë verën,
them me plot gojën se vera shqiptare egancën dhe ekuilibrin, butësinë sidomos kur flitet për verëra, të cilat
tani më mund të konkurroj shumë dhe brishtësinë, të papriturën… nuk kanë të njëjtën përbërje. Natyr-
mirë edhe jashtë territorrit shqiptarë. të gjitha ato gjëra të bukura që të shëm arrijnë të dallohen ato verëra
Madje në kopeticione te ndryshme bëjnë të ndihesh mirë dhe i gjallë. që nuk kanë një varietet të vetëm
ajo ka marrë edhe vlerësim për shijen Të njëjta (ose shumë të ngjashme) nga të tjerat që janë të përbëra nga
e mirë dhe cilësin e lartë. Dua të them janë karakteristikat që verat e disa varietete. Vera ka disa mënyra
se kemi verë me vlerësim mbi 89,nga kuqe sidomos ato të vjetëruara të prodhimi, mund të jetë e prodhuar
100 pikët e mundshme që janë. dhurojnë. Vera është lëng i gjallë vetëm me një varietet ose mund të
që ka një jetë të saj edhe brenda në jetë e prodhuar nga bashkimi i disa
Figura femërore është e lidhur shishe. varieteteve. Kur flasim për verëra
ngushtësisht me pijen e verës. Shumë të cilat prodhohen nga bashkimi i
shprehje qarkullojnë për lidhjen mi- Për të degustuar një verë të disa varieteteve të rrushit, nuk do
tike midis të dyjave. Përse thuhet që mirë ne duhet ta njohim atë, si e të thotë që një verë prodhohet nga
një grua e vërtetë duhet të ngjajë me identifikon një verë një somme- bashkimi i disa varietete rrushi, por
verën e kuqe? lier, cilat janë sekretet sipas jush? prodhohen të ndara verërat dhe
pastaj bëhet bashkimi ose e thënë
Femra me pijen e verës ka një Gjëja e parë që bënë një në gjuhën teknike, bëhet kupazhi-
lloj lidhje, lidhja është më shumë mi- sommelier është prova pamore, mi.
tike.Thuhet se nuk qen perëndia Dio- duke u bazuar mbi ngjyrën që ka
nis ai që ka prodhuar verën i pari por vera. Pastaj kalojnë tek nuhatja, Vera e mirë duhet të shoqëro-
Herakliu. Ai i dha kaq shumë verë ku nëpërmjet nuhatjes fillojnë të het edhe me një ushqim të mirë.
për të pirë gruas së Zeusit saqë ajo perceptojnë larminë e aromave Shoqërojmë pijen e duhur me ush-
vdiq. Pra e para degustatore ka qenë dhe qëndrueshmërinë e tyre. Faza qimin që ne konsumojmë. Si men-
një grua. Kur thua grua, mendja “të tjetër është ajo e shijes. Sommeli-

SCAN MAGAZINE PRILL 2021 65

doni? Elementët përbërës te ketë dhe ngarkesa mikrobiologjike.
Këtu hyjmë tek puna e mirë- verës kanë lidhje direkete Një verë e prodhuar jo sipas proce-
me elementët përbërës të durave të sakta mund të na krijojë
fillt e somelierit. Sigurisht duhet të ushqimit. Nëse flasim për edhe probleme shëndetësore. Ne
dimë së pari se çfarë duhet të kon- ushqime të yndyrshme prodhimin e verës e kemi pasur
sumojmë, vera lind si shoqëruese e do të na duhet një verë e si traditë, sidomos në disa zona
ushqimit dhe nuk mund të jetë “first cila ka një gradë alkolike të Shqipërisë. Një nga këto zona
lady” përsa i përket ushqimit. El- të lartë, nëse flasim për është ajo e Shkodër - Lezhës. Një
ementët përbërës te verës kanë lid- ushqime te dhjamura tjetër zonë shumë tradicionale për
hje direkete me elementët përbërës do t’na duhet një verë prodhimin e verës është Përmeti,
të ushqimit. Nëse flasim për ushq- që ka tanicitet, pra atë Leskoviku, Saranda dhe zonat ko-
ime të yndyrshme do të na duhet substancën rrudhëse drinore të Shqipërisë së mesme.
një verë e cila ka një gradë alkolike Me prodhimin e verës në formë
të lartë, nëse flasim për ushqime jemi më vetvetja. Por duhet të the- primitive, apo atë shumë artizanale
te dhjamura do t’na duhet një verë mi se vera krijonë një atmosferë të që prodhohet për konsum vetjak,
që ka tanicitet, pra atë substancën këndëshme, jo sureale por që ndih- duhet të jemi të kujdesshëm, sepse
rrudhëse. E nëse flasim për ushq- mon në për të patur një atmosferë nuk është e prodhuar sipas kushtet
ime delicate do kërkonim nje gradë të gëzuar. të duhura teknike, por produkte të
të ulët alkoli do kërkonim ndoshta shkëlqyera shqiptare pa diskutim
zero tanicitet pra nje verë të bardhë. Çfarë mund të na thoni në që kemi.Mendoj se duhet ta shpreh
lidhje me verat tradicionale? Dinë se kur Papa Françesku erdhi në
Pija e verës duket se është e shqiptarët të bëjnë verë? Shqipëri, ne patëm kënaqësinë të
destinuar të jetë pranë njerëzve në përzgjedhim disa lloje verash, që
momentet e tyre më të gëzueshme. Shqipëria nga veriu në jug ai t’i provonte. Përzgjodhëm katër
Si një njohës shumë i mirë i saj ju është e favorizuar për të prodhuar lloje verash të prodhuara në zona të
besoj keni dalluar këtë detaj. Si verë. Së pari, të prodhosh verë të ndryshme të vendit tonë, ku më pas
shpjegohet kjo? shëndetshme, duhet të jemi shumë nëpërmjet një letre vlerëson cilësinë
të kujdesshëm dhe të ndjekim një e verës shqiptare. Ky shkrim është
Ai pak alkol që vera përban procedurë të caktuar. Duhet të një nga ato shkrimet që do të lërë
ne na krijojnë disa efekte të brend- dimë se vera nuk është thjesht mar- shenjë në histori.
shme, në trurin tonë duke na hequr rja e një lëngu me ngjyrë dhe kaq.
në një afrë mënyrë “problematikën Procedura e prodhimit duhet të Në fund Z. Elezi të kësaj in-
e ditës” le të themi ndikon tek me- ndiqet dhe nga ana analitike, duke terviste duhet të keni disa këshilla
moria afat shkurtër tek njeriu. Në bërë analizat e verës, sepse mund të se si duhet ta shijojme verën, me
këtë rast nëse do gjendemi në një gjithë të mirat që ajo na ofron?
tryez me miq, familjarë natyrshëm
që jemi mbledhur për një gëzim Sigurisht që po, së pari kon-
ose qoft edhe për kënaqësin e të sumi i verës nuk duhet të jetë ashtu
parit me njëri tjetrin. Kështu që sikurse konsumojmë ujin. Nëse
vera krijonë këtë lloj atmosfere ulemi në një tavolinë me miq nuk
pozitive. Dhe duke lexuar thënie të duhet të kalojmë dozat e caktuara.
ndryshme është një më e veçanta, Kjo për dy arsyje. E para vera është
nuk po tregoj se kush është autori shoqëruesee e ushqimit, pra me të
por ajo thotë “Jepini një gotë verë, nuk duhet të tej gopemi. Duhet ta
atij që ka të hidhurën në shpirt”. shijojmë verën dhe ajo nuk shijo-
Pra le të themi vera nxierr në pah het duke pirë shumë, vera shijohet
anët tona pozitive, sigurisht duke duke e pir me gllënka. Ne duhet ta
u konsumaur në doza të caktuara kërkojmë aromën e verës, dhe kur
sepse nëse do e ekspagjerojmë do ajo gjindet ne duhet ta degustojmë
kemi problemin “boomerang” e atë ndal ngadal.
anasjellta, do dehmi dhe nuk do

66 SCAN MAGAZINE PRILL 2021

FESTAT

Tenisi, ky sport i harruar në Shqipëri

Sporti i tenisit është një ndër më të rekomaduarit nga mjekët dhe psikologët, pasi në të bëhet një balancim

i shkëlqyer i mendjes dhe trupit. Pavarësisht se ka pasur një rritje të personave që

Kur flasim për sport të
gjithë janë kurreshtar
të dinë se kush prej tyre
ofron më shumë benifite për trupin
dhe mendjen. E në fakt sporti i tenisit merren me tenis në Shqipëri, krahasuar me vendet e
është një ndër më të rekomaduarit nga
mjekët dhe psikologët, pasi në të bëhet tjera tenisi vazhdon të jetë një sport që nuk zë vendet e
një balancim i shkëlqyer i mendjes dhe para, në preference sportive

trupit. Thuajse të dyja i përgjigjen në
mënyrë parale shëndetit të atij që nis
dhe ushtron sportin e “bardhë”, kështu Shqipërisë sollën pasionin për këtë një sport që nuk zë vendet e para, në
njihet ndryshe sporti i tenisit. Edhe lloj sporti të veçantë. E më pas në vitet preference sportive. Shqipëria ka nisur
pse në botë ky sport është nga më të 40-të Sali Nallbani do të ishte i pari që rrugn e gjatë të këtij sporti të veçantë
përhapurit dhe më të preferuarit, në do ta sillte në vendin tonë, edhe pse duke organizuar aktivitete të cilat janë
Shqipëri vetëm vitet e fundit ka nisur vitet më vonë do të sillnin një bllokim kthyer në të përvitshëm.
që të marrë rëndësi. Tenisi është një të tijin. Regjimi i asaj kohe e konsid- Pak histori…si nisi tenisi
ndër sportet më pak të njohura në Shq- eroj si një sport elitar andaj u ndalua
ipëri, por dita ditës po merr përmasa kategorikisht që të luhej. Ky ndalim Studentët shqiptarë që studio-
më të mëdha, ai tani më nuk po shihet ka krijuar dhe pasojat e tij në shoqëri, nin në Francë e Itali me tu kthyer në
si sport i trend i kohës, por po shihet shumë njerëz janë indiferent ndaj tij si Shqipëri në vitet 30-të sollën sportin
si një mundësi përtëkonsoliduarprofe- sport. Sekretari i Federatës Shqiptare e tenisit, shumë të përhapur në atë
sionistët e ardhshëm, të cilët deri më të Tenisit Genci Çakçiri tregon për kohë në ambientet borgjeze europi-
tani kanë marrë tituj të rëndësishëm “Scan Magazin” se pavarësisht ka se ka ane. Në Tiranë u ndërtuan disa fusha
në kompeticionet ndërkombëtare. pasur një rritje të personave që mer- tenisi, dhe gjithashtu disa të tjera u
Fillimet e veta si sport I ka që në vitet ren me tenis në Shqipëri, krahasuar ndërtuan në Durrës. Lojtarët e rinj
30-të, kur të rinjë të arsimuar jashtë me vendet e tjera tenisi vazhdon të jetë shqiptarë morën pjesë edhe në aktiv-

SCAN MAGAZINE PRILL 2021 67

Tenisi shqiptar në fillimet
e tij, dhe gjatë periudhës
së zymtë 50-vjeçare, nuk
e ka pasur të zhvilluar
pothuajse fare tenisin për
të rinj. Vetëm pas 90-ës,
me ardhjen e Federatës së
re, tenisi për të rinj filloi
të zhvillohet

itet ndërkombëtare, ku duhet theksuar për të rinj filloi të zhvillohet. Në bash- vendin.
talenti dhe rezultatet e mira të arritura këpunim me ITF (Federata Ndërkom- Aktivitete që organizohen
nga ana e Sali Nallbanit, roli i të cilit në betare e Tenisit) dhe ETA (Federata
zhvillimin e tenisit është i paimagjin- Europiane e Tenisit) tenisi për të rinj Projekti “Tenisi në shkolla”
ueshëm. Më 1955, regjimi komunist mori një zhvillim të menjëhershëm. është një nga projektet më ambi-
e cilësoi tenisin si “sport borgjez” dhe Kështu që në 1993 filluan të mbahen cioze që Federata synon të arrij me
e ndaloi luajtjen e tij. Megjihatë disa kampionatet kombëtare nën 16 dhe mbështetjen e “ITF”. Ky projekt ka si
pushtetarë të lartë vazhdonin të luanin nën 14. Në vitin 1995, Shqipëria fil- qëllim përhapjen e sportit të tenisit
tenis, dhe prandaj disa fusha u ruajtën loi të marrë pjesë në kampionatet nëpër shkollat fillore e tetëvjeçare.
e u mirëmbajtën. Federata Shqiptare Europiane për të rinj. Megjithëse nuk Sigurisht që tenisi nuk mund të luhet
e Tenisit u themelua më 1985. U kri- arrin nivelet e larta në klasifikim, me raketa profesioniste nëpër shkol-
jua një kalendar i rregullt kombëtar, i ekipi kombëtar shqiptar përfaqëson la, prandaj ky projekt parashikon
cili funksionon dhe sot. Pas ndryshi- denjësisht atdheun, duke pasur para- përhapjen e disa lloj raketash më të vo-
mit të regjimit, gjendja e vështirë eko- sysh dhe kushtet e vështira të tenisit gla shpjegon më tej sekretari i FSHT.
nomike e vendit ndikoi në dëmtimin në Shqipëri, si dhe periudhën tejet të Gjithashtu parashikohet që shkollat
e madh të fushave të tenisit. Federata shkurtër të zhvillimit të këtij sporti që marrin pjesë në këtë projekt do të
bëri të pamundurën për të ulur sa më në Shqiperi. Genci Çakçiri tregon se marrin një sasi të mjaftueshme raket-
shumë këtë dëmtim por ishte shumë e Federata Shqiptare po bën përpjekje ash si dhuratë nga ITF. Pasi mesuesit
vështirë. Në 1996, Federata Shqiptare që të shtojë numrin e klubeve të tenisit e fiskulturës të stërviten pak nga ana
e Tenisit u bë anëtare e ITF (Federata në Shqipëri,që deri tani është vetëm 5 tenistike. Ky projekt është përkrahur
Ndërkombëtare e Tenisit) dhe ETA dhe të zgjerojë aktivitetin në të gjithë nga Ministria e Arsimit dhe po pu-
(Federata Europiane e Tenisit), që hapi
një erë të re në historinë e tenisit shq-
iptar.
Të rinjt që preferojnë tenisin

Tenisi shqiptar në fillimet e tij, dhe
gjatë periudhës së zymtë 50-vjeçare,
nuk e ka pasur të zhvilluar pothuajse
fare tenisin për të rinj. Vetëm pas 90-
ës, me ardhjen e Federatës së re, tenisi

68 SCAN MAGAZINE PRILL 2021

nohet për të filluar së shpejti. Projekti ndërsa ata që luajnë dhe stërviten organizmat vendore për ndërtimin e
“Tenisi në shesh” është një ide për të rregullisht janë mbi 500 (fëmijë dhe fushave të tenisit. Në Tirane ka disa
përhapur tenisin nëpër qytetet me të të rritur bashkë). Tek të rinjtë mungon klube, megjithatë për nevojën gjithnjë
mëdha të. Ideja e këtij projekti është të vullneti dhe motivi për ta zhvilluar e në rritje do të nevojiten klube te tjerë.
tërheqë femijët në sheshe duke i më- këtë sport. Mungesa e infrastrukturës
suar atyre bazat e tenisit, duke zbavitur është problemi kryesor tek ne. Ter- Organizimi
ata por edhe duke i treguar diçka për renet e mbyllura mungojnë fatkeqë- FSHT është pjesë e Federatës
sportin e tenisit. Kjo do të nxisë ndër- sisht , për këtë arsye gjatë stinës së
timin e fushave të tenisit nërrethe, si vjeshtës dhe të dimrit ata nuk mund Evropiane të Tenisit dhe Federatës
dhe do te rrisë numrin e lojtarëve të ta vazhdojnë aktivitetin e tyre, duke Ndërkombëtare të Tenisit dhe në
tenisit. Në bazë të interesimit të fëmi- shuar kështu motivin për të vazhduar bashkëpunim me to harton plane af-
jëve të qyteteve të ndryshme mund tutje. Kjo gjendje padyshim që ndikon atshkurtër dhe afatgjatë për zhvillimin
t’i dhurohen klubeve sportive mjete në rënien e formës dhe cilësisë së tyre. e  tenisit në Shqipëri. Sipas sekretarit
të ndryshme për luajtjen e tenisit me të Federatës janë disa palane të cilat
qëllimin e vetëm të përhapjes së këtij Infrastruktura për këtë sport synohen të arrihen në vietet në vazh-
sporti tek moshat e reja. Infrastruktura është një nga dim.

Tenisi shqiptar larg nga profesion- mangësitë më të mëdha. Në shumë Projektet kryesore janë:
alzimi qytete kryesore ka vetëm 1 fushë tenisi • Përhapja e programit të mini-
madje ka edhe qytete ku nuk ka fare.
Por çfarë po ndodh momental- Pikërisht një nga objektivat kryesore tenisit në shkolla.
isht me sportin e “bardhë” në vendin të FTSH-së është përhapja e tenisit në • Zhvillimi i tenisit në të gjithë ter-
tonë. Sipas Zotit Çakçiri niveli i tenisit këto qytete duke bashkëpunuar me
në Shqipëri është larg atij profesionist. ritorin e Shqipërisë.
Mungesa e infrastrukturës, vështirësitë Në gjithë Shqiperinë ka • Organizimi i turneve kombëtare
financiare, mentaliteti aktual ku sporti mbi 2000 lojtarë tenisi
nuk shihet si një mundësi karriere e (duke përfshirë edhe ata dhe ndërkombëtare.
vështirësojnë këtë gjë. Megjithatë në që luajnë rrallë, psh 1-2 • Kualifikimi i trajnerëve.
disa raste mjafton vetëm një shkëndije, hërë në muaj), ndërsa ata
sic do ishte përshembull një lojtar shq- që luajnë dhe stërviten  
iptar mes më të mirëve në botë për t´i rregullisht janë mbi 500 Financimi
dhënë shtysë të gjithë lëvizjes së tenisit (fëmijë dhe të rritur
në Shqipëri shpjegon më tej përfaqë- bashkë) Investimet në tenis janë shumë të
suesi i Federatës së Tenisit. pakta. Granti i dhënë nga shteti është
minimal, ndërkohë jepen edhe disa
Personat që e praktikojnë grante specifike për disa projekte nga
Në gjithë Shqiperinë ka mbi 2000 Federata Ndërkombëtare.  Lojtarët e
rinj e kryejnë stervitjen në disa shkolla
lojtarë tenisi (duke përfshirë edhe ata tenisi kryesisht në Tiranë por edhe ne
që luajnë rrallë, psh 1-2 hërë në muaj), Korçë, Durrës, Elbasan, Shkoder. Ster-
vitja realizohet nga trajnerët e klubeve
ndërkohë që 2 herë në vit zhvillohen
kampe stërvitore me trajner të huaj
për trajnerët shqiptare si edhe për lo-
jtarët më të spikatur.

SCAN MAGAZINE PRILL 2021 69

BOTIMET EKONOMIKE

Në faqet e literaturës
për ekonominë

Njerëzit e botës së le- Rekomandimi ynë për lexuesin e interesuar për ekonominë si subjekt
trave por veçanërisht
specialistët e ekono- Sandeli i bën teorisë së drejtësisë së Rawls-it, ai
misë kanë ngritur shqetësimin se në gjurmon kufijtë e liberalizmit në konceptimin e
Shqipëri iu kushtohet pak ose aspak individit dhe argumenton për një kuptim më të thellë
rëndësi librave të specializuar, duke të bashkësisë se sa na lejon liberalizmi
krijuar kështu mungesa titujsh në
një komunitet të gjerë lexuesish të “LIBERALIZMI DHE KUFIJTË dhe politik?Këto janë pyetjet që Mi-
interesuar rreth tij. Botimet eko- E DREJTËSISË”, MICHAEL J. chael Sandel trajton në këtë kritikë
nomike mbeten pak në numër, por SANDEL gjurmuese ndaj liberalizmit bash-
kjo nuk do të thotë që lexuesi i tyre këkohor. Ai e lokalizon liberalizmin
është i pakët. Shpeshë herë është Shoqëria liberale synon që të modern në traditën e Kantit dhe e
bërë thirje ndaj shtëpive botuese mos imponojë vetëm një mënyrë përqendron në veprën e John Rawls-
se duhen ta kthejnë vëmendjen tek jetese, por t ‘iu lejojë qytetarëve të it, që është shprehja më me ndikim
botimi ekonomik, dhe ta vlerso- saj sa më shumë liri për të zgjedhur e kohëve të fundit e këtij liberalizmi.
jnë rëndësisnë e tij. E pohuar nga vlerat dhe qëllimet e tyre. Prandaj Në këtë sfidë që Sandeli i bën teorisë
specialistëeve të botës se biznesit, ajo duhet të qeveriset nëpërmjet së drejtësisë së Rawls-it, ai gjurmon
ndërsa numri i librave është i kufi- parimeve të drejtësisë, që nuk para- kufijtë e liberalizmit në konceptimin
zuar, numri i lexuesve është realisht kuptojnë ndonjë vizion të caktuar e individit dhe argumenton për një
i madh. Më poshtw sjellim të lis- mirëqenieje. Por a mund të gjenden kuptim më të thellë të bashkësisë se
tuar tituj që e vendosin vëmendjen parime të tilla? Nëse jo, cilat janë pa- sa na lejon liberalizmi
në botëm ekonomike, duke rrëfyer sojat për drejtësinë si një ideal moral
histori suksesi dhe po ashtu dhe të
mendejve të jashtëzakonshme që
fshihen pas tyre.

70 SCAN MAGAZINE PRILL 2021

“KODI I MENDJES SË dhe ta shtyni njerëzimin përpara, mësuesi i tij i parapëlqyer në kolegj,
JASHTËZAKONSHME”, VISH- në mënyrë që të krijoni më tepër Mori, vuan nga ALS, një sëmundje
EN LAKHIANI lumturi domethënie dhe impakt në vdekjeprurëse. Ai përshkon shumë
bote. Më tepër sesa thjesht një liber milje, takohet me mësuesin e vjetër
Ky liber do t’ju bëjë të vini në fizik, Kodi i Mendjes së Jashtëza- çdo të martë dhe Mori, profesori i
diskutim gjithçka mendonit se di- konshme ju lidh me një platforme moshuar, i mëson gjëra të reja rreth
nit rreth jetés, që nga lumturia dhe të tërë mësimore globale dhe me një jetës dhe se çfarë duhet të kërkojmë
pasuria, deri te qëllimi dhe push- komunitet, ku ju mund të zhyteni në të vërtetë. Mitch-i nis të kuptojë
teti. Është një hartë revolucionare më thellë në çështje, të ndërveproni se si fillon të përmirësohet jeta e tij
per t’u bërë versioni më i mire dhe i me autorin, të dëgjoni nga të ftuar me ndihmën e Morit. “Të martat me
jashtëzakonshëm i vêtes. Pikë. Deiv të veçantë dhe të lidheni me lexues Morin” është një kronikë magjike e
Asprei, biohaker dhe themelues i të tjerë. Bëhet fjalë për një shndër- kohës, ku shpalosen konceptet se
Bulletproof Exec dhe Bulletproof rim në një nivel krejtësisht të ri. çfarë është bota, keqardhja, pendi-
Coffee Po sikur t’i jepnit vetes leje mi, vdekja, familja, ndjenjat, plakja,
për të menduar si mendjet më të “TË MARTAT ME MORIN”, paraja, dashuria, martesa, lumturia
mëdha krijuese të epokës sonë, të MITCH ALBOM etj., nëpërmjet shembujve konkretë
vinit në diskutim dhe të sfidonit nga jeta e përditshme.
rregullat e vjetra dhe të krijonit Një histori e vërtetë për do-
rregulla të reja rreth idesë së dashu- methënien e jetës, e rrëfyer në këto “UJKU I WALL STREET”, JOR-
risë, edukimit, përshpirtërisë. pu- faqe libri, mund të duket e paimagjin- DAN BELFORT
nës, lumturisë dhe domethënies? ueshme, por Mitch Albom-i,
Mos ndiqni konvencione. Kodi i shkrimtar bashkëkohor amerikan, Ditën bënte mijëra dollarë në
Mendjes sé Jashtëzakonshme ju e ka realizuar këtë. Ai rrëfen histo- minutë. Natën i shpenzonte me sa
mëson të jeni të suksesshëm sipas rinë e mësuesit që ia ndryshoi atij furi të mundej. Nga ahengu i shfren-
termave tuaj. Nuk ka rëndësi nga jetën, duke i treguar arsyet e vërteta uar që fundosi një jaht 50 metërsh
niseni, ju mund të ndërtoni një jetë pse kemi ardhur në këtë botë dhe dhe i solli një faturë hoteli 700 mijë
që është vërtet e jashtëzakonshme gjërat të cilave duhet t’u gëzohemi. dollarëshe, e deri tek e shoqja me
dhe të Jini një gjurmë në univers. Në Kur ishte diplomuar, Mitch Albom- fëmijët që e prisnin në shtëpi dhe
këtë liber ju do të mesoni té përkul- i, rrëfyesi, i kishte thënë profesorit të agjentët e rinj e mbushamendës të
ni realitetin, të vini në diskutim vet të parapëlqyer, Mori Shvarcit, se bursës, që vdisnin për festa dhe që
gjepurat, të tejkaloni peizazhin kul- do t’i ruanin lidhjet. Megjithëkëtë, e thërrisnin mbret, këtu, me fjalët e
turor. të përqafoni thirrjen tuaj, të Mitch-i nuk merr vesh asgjë për pro- vetë Jordan Belfort – it, jepet historia
praktikoni inxhinierinë e vetëdijes, fesorin e vjetër, derisa një ditë mëson e gjeniut yllshuar që e quanin “Ujku
të jetoni nën disiplinën c lumturisë nga një intervistë në televizion se i Wall Street – it”. Në vitet ‘90, Bel-
fort u bë një nga strumbullarët më
famëkëqinj të financave amerikane:
një mashtrues aksionesh, i shkëlqy-
er dhe komplotues, i cili e nxori tur-
mën e trimave të vet nga Wall Street
dhe e çoi në një zyrë të stërmadhe
në Long Island për një aventurë të
papërmbajtur. Është një rrëfim i
jashtëzakonshëm lakmie, pushteti
dhe teprie, që s’mund ta shpikte dot
kurrkush: historia e një djali të za-
konshëm që kaloi nga shitja e akul-
lit italian në rrugë te fitimi i qindra
miliona dollarëve... derisa gjithçka
e mori lumi.

SCAN MAGAZINE PRILL 2021 71

SCAN Magazinë sjell një seri të statistikave të ekonomisë shqiptare në vite. Të dhënat e për-
punuara në bazë të treguesve të caktuar, janë marrë nga burime zyrtare, ose nga autorë të ndry-
shëmn vendas e të huaj të cilët kanë përdorur të njëjtat burime. Seria statistikore e këtij numri
është përqëndruar në të dhënat për buxhetet e shtetit për periudhën nga 1925 deri më 1939, ku
përfshihen të ardhurat në përgjithësi, të ardhurat vetëm nga taksat, shpenzimet buxhetore sipas
klasifikimeve përkatëse dhe borxhi buxhetor. Të dhënat janë marrë nga një studim italian i vitit
1940, i cili e trajton gjerësisht këtë temë.

BUXHETI I SHTETIT SHQIPTAR (në milionë franga shqiptare)

VITI TË ARDHURA SHPENZIME DIFERENCA
1921-22 18.80 21.40 -2.6
1925-26 19.33 23.20 -3.9
1926-27 23.37 23.41 -0.04
25.37 +1.99
1927-28 27.36 28.16 +2.11
1928-29 30.27 33.12 -2.32
1929-30 30.80 31.65 -1.84
1930-31 29.81 35.51 -2 .79
1931-32 32.72 37.69 -0.36
23.67 +0.44
1932-33 37.33 18.88 -0.38
1933-34 24.11 18.03 -0.80
1934-35 18.50 18.87 -0.29
1935-36 17.23 26.22 -
1936-37 18.58 28.56 -0.33
40.00 -
1937-38 26.22
1938-39 28.23
1939-40 40.00

TË ARDHURAT BUXHETORE (në mijë franga shqiptare)

Viti Të ardhura Taksa Taksat in- Monopole Shërbimet Të ardhura Gjithsej
buxhetor nga prona direkte dhe direkte në publike të tjera
shtetërore tatime konsum
7.687 7.413
1925-26 658 9.299 8.081 2.734 491 333 19.316
12.085 9.985 4.527 522 301 23.375
1926-27 645 12.380 11.799 2.820 637 397 27.362
10.823 12.624 3.488 794 566 30.272
1927-28 1.437 9.608 11.979 4.224 963 996 30.800
9.696 12.620 5.238 1.332 604 29.818
1928-29 1.245 9.036 10.551 4.923 1.075 3.443 32.720
6.334 8.217 4.732 1.052 10.983 37.334
1929-30 1.170 4.800 7.730 4.482 845 3.409 24.118
3.780 7.375 3.960 770 697 18.507
1930-31 1.057 3.963 8.640 3 610 1.200 797 17.237
4.594 8.877 3.720 840 731 18.384
1931-32 963 5.484 10.620 3.715 900 6.394 26.225
4.176 21.780 3.770 992 5.229 28.235
1932-33 980 3.510 1.150 500 31.976

1933-34 831

1934-35 550

1935-36 475

1936-37 690

1937-38 1.745

1938-39 2.140

1939-40 850

Mesatare 1.030 7.583 10.553 3.963 904 2.358 26.391
1925-40

72 SCAN MAGAZINE PRILL 2021

TË ARDHURAT NGA TAKSAT (në përqindje mbi të ardhurat totale)

Viti buxhetor Të ardhura nga taksat direkte Të ardhura nga taksat indirekte mbi konsumin Monopolet
1925-26 39,80 38,38 14,15
1927-28 44,17 36,50 10,30
1929-30 35,14 40,99 13,71

1936-37 21,32 46,50 20,02
1939-40 13,05 68,11 (16,92) 10,98

SHPENZIMET BUXHETORE TË NDARA SIPAS MINISTRIVE (në vlerë në mijë franga shqiptare)

VITI Financat Drejtësia Punët e Arsimi Punët e Punët Ekonomia Mbrojtja GJITHSEJ
BUXHETOR brendsh publik jashtme publike kombëtare kombëtare
932 1.619
1926-27 4.343 920 2.033 2.479 840 2.423 1.374 11.539 25.239
968 2.203
1927-28 3.616 996 2.055 2.862 976 2.502 397 12.182 25.371
849 2.504
1928-29 4.525 1.126 2.373 3.229 903 3.605 708 13.035 28.167
850 6.248
1929-30 4.898 1.309 3.202 3.638 696 1.698 1.197 15.403 33.125
482 1.221
1930-31 5.502 1.206 2.428 3.569 447 1.413 1.232 14.365 31.655
678 1.667
1931-32 6.224 1.208 2.574 4.123 695 1.653 1.988 14.886 35.511
700 1.959
1932-33 4.758 1.218 3.153 4.598 165 5.258 2.650 14.224 37.699

1933-34 4.056 985 2.466 3.113 770 2.363 673 9.985 23.672

1934-35 3.529 793 1.588 3.013 727 2.569 448 7.814 18.888

1935-36 3.640 815 1.448 2 878 643 6.751 18.035

1936-37 3.656 838 1.524 3.053 713 6.750 18.879

1937-38 5.832 876 1.853 3.093 2.573 9.650 26.225

1938-39 5.621 947 3.411 3.728 2.565 9.634 28.565

1939-40 15.492 2.045 5.838 5.824 4.000 1.378 40.000

Mesatare 4.631 1.018 2.316 3.337 1.320 11.248 27.003
1926-39

Mesatare 5.407 1.092 2.568 3.514 1.512 10.543 27.932
1926-40

SHPENZIMET BUXHETORE TË NDARA SIPAS MINISTRIVE (në përqindje)

VITI Financat Drejtësia Punët e Arsimi Punët e Punët Ekonomia Mbrojtja GJITHSEJ
BUXHETOR brendsh publik jashtme publike kombëtare kombëtare
1926-27 17,21 3,65 8,05 9,82 3,69 6,42 5,44 45,72 100.00
1927-28 14,25 3,92 8,10 11,28 3,31 9,55 1,56 48,03 100.00
1928-29 16,07 4,00 8,42 11,46 3,43 7,82 2,52 46,28 100.00
2,95 7,55 3,62 46,50 100.00
1929-30 14,78 3,95 9,67 10,98 2,68 7,91 3,89 45,38 100.00
1930-31 17,38 2,54 10,15 5,60 41,92 100.00
1931-32 17,52 3,82 7,67 11,27 2,25 16,57 7,03 37,73 100.00
1932-33 12,62 2,94 7,17 2,84 42,18 100.00
1933-34 17,15 3,40 7,25 11,62 2,55 6,46 2,37 41,37 100.00
2,48 7,83 3,56 37,43 100.00
3,24 8,36 12,20 3,59 8,85 3,77 35,75 100.00
2,65 6,30 9,81 36,80 100.00
4,16 10,41 13,15 2,45 6,86 8,98 33,72 100.00
0,40 13,15 10,00 3,45 100.00
1934-35 18,70 4,20 8,40 15,95
1935-36 20,18 2,89 8,42 4,69 41,45 100.00
1936-37 19,36 4,55 8,02 15,95
1937-38 22,24 5,07 38,73 100.00
1938-39 19,68 4,44 8,07 16,17

3,34 7,06 11,80

3,31 11,95 13,05

1939-40 38,73 5,12 14,60 14,55
Mesatare 17,47
1926-39 3,84 8,57 12,67
Mesatare 18,99
1926-40 3,94 9,0 12,80 2,71 8,76

SCAN MAGAZINE PRILL 2021 73



眀 眀 眀⸀ 愀 氀 瀀 攀 琀 ⸀ 挀 漀 洀 ⸀ 愀 氀