โขนฉาก

โขนฉาก

โขน คืออะไร?

โขน เป็นนาฏศิลป์ชั้นสูงที่เก่าแก่ของไทย ปรากฏหลักฐานตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ตามจดหมายเหตุของลาลู
แบร์ ราชทูตฝรั่งเศสสมัยสมเด็จพระ-นารายณ์มหาราช ในจดหมายได้กล่าวถึงการเล่นโขนว่า เป็นการเต้น
ออกท่าออกทางให้เข้ากับเสียงซอและเครื่องดนตรีอื่น ๆ ผู้เต้นสวมหน้ากากและถืออาวุธ

ต้นกำเนิดมากจากการแสดงอะไร?

เป็นกีฬา การแสดง และการต่อสู้ป้องกันตัวอย่างหนึ่ง จำเป็นต้องอาศัยความเชี่ยวชาญกับการใช้
อาวุธหลายชนิดในกระบวนท่าต่าง ๆ มีการประชันกันในเชิงฝีมือไหวพริบในการต่อสู้ การหลอกล่อ
หลบหลีก ยั่วยุคู่ต่อสู้ จากลีลาท่าทางเหล่านี้ โดยอุปกรณ์ที่ใช้ในการแสดงนี้ ทำเลียนแบบอาวุธจริง
ทำจากไม้ โลหะ หนังสัตว์
เป็นมหรสพที่แพร่หลายอีกอย่างหนึ่งของไทย ตัวหนังจะใช้แผ่นหนังวัวฉลุทำเป็นรูปตัวละครในเรื่อง
รามเกียรติ์ และมีไม้ผูกทาบตัวหนังไว้ทั้งสองข้าง เพื่อให้ตัวหนังตั้งตรง และทำให้มีคันยื่นลงมาใต้ตัว
หนังสำหรับจับถือและยก

ประเภทของโขน

โขน สามารถแบ่งออกได้เป็น ๕ ประเภท ดังนี้
เป็นการแสดงโขนกลางแจ้ง บนพื้นดิน หรือกลางสนามหญ้า ใช้ธรรมชาติเป็น ใช้ผู้แสดงจำนวนมาก
เพราะนิยมแสดงตอนรบ ใช้วงปี่พาทย์ ๒ วง ตั้งทางด้านซ้ายและขวาของสนาม ผลัดเปลี่ยนกันบรรเลง
สันนิษฐานว่าเป็นการแสดงโขนประเภทแรก จัดแสดงตั้งแต่สมัยอยุธยา แต่ไม่ทราบต้นกำเนิดแน่ชัด

เป็นการแสดงโขนที่จัดแสดงบนโรงมีหลังคา ด้านหน้าฉากมีช่องสำหรับให้ตัวแสดงออก มีราวไม้กระบอก
พาดไว้ตามยาวของเวที ผู้แสดงสามารถเดินได้รอบ ราวมีไว้ให้ตัวแสดงนั่ง เมื่อแสดงบทบาทของตนเสร็จ
จะกลับมานั่ง
เป็นการแสดงโขนหน้าจอหนังใหญ่ ใช้ผ้าดิบมาทำเป็นจอ โดยเจาะด้านข้างเป็นประตูเข้า-ออกของผู้แสดง
และทำซุ้มประตูเมือง ด้านซ้ายของจอเขียนเป็นรูปกรุงลงกา ด้านขวาเขียนเป็นรูปพลับพลาของพระราม ด้าน
หลังจอเป็นที่ตั้งวงดนตรี ด้านล่างเป็นตาข่าย เพื่อให้นักดนตรีมองเห็นผู้แสดงบนเวที

เป็นการแสดงโขนที่ได้รับการปรับปรุงตามแบบอย่างการแสดงละครในนอกจากนี้ยังมีระบำ รำ ฟ้อน แทรก
อยู่ในการแสดงด้วย
เป็นการแสดงโขน ที่พัฒนามาจากโขนโรงนอกในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
(รัชกาลที่ ๕) มีผู้คิดสร้างฉากประกอบการแสดงโขนเช่นเดียวกับการแสดงละครดึกดำบรรพ์ การแสดงโขน
ฉากมีลักษณะเหมือนกับการแสดงโขนโรงใน แต่จะมัการแบ่งเรื่องราวที่แสดงให้เหมาะกับฉากตามท้องเรื่อง

โขนฉาก คืออะไร?

เกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๕ มีผู้คิดสร้างฉากประกอบเรื่องเพื่อแสดงโขน คล้ายกับละครดึกดำบรรพ์
ส่วนวิธีแสดงดำเนินเช่นเดียวกับโขนโรงใน แต่มีการแบ่งเป็นชุดเป็นตอน เป็นฉาก และจัดฉากประกอบตาม
ท้องเรื่อง จึงมีการตัดต่อเรื่องใหม่ไม่ให้ย้อนไปย้อนมา เพื่อสะดวกในการจัดฉาก กรมศิลปากรได้จัดทำ
บทเป็นชุด ๆ ไว้หลายชุด เช่น ชุดปราบกากนาสูร ชุดมัยราพณ์สะกดทัพ ชุดนางลอย ชุดนาคบาศ ชุดพรหมา
สตร์ ชุดศึกวิรุญจำบัง ชุดทำลายพิธีหุงน้ำทิพย์ ชุดสีดาลุยไฟ และชุดปราบบรรลัยกัลป์

การแสดงโขน โดยทั่วไปนิยมแสดงเรื่อง "รามเกียรติ์" กรมศิลปากรเคยจัดแสดงเรื่องอุณรุฑ แต่ไม่เป็น
ที่นิยมเท่ารามเกียรติ์ เรื่องรามเกียรติ์ที่นำมาแสดงโขนนั้นมีหลายสำนวนทั้งที่ประพันธ์ขึ้นในสมัย-

กรุงศรีอยุธยา กรุงธนบุรี และกรุงรัตนโกสินทร์ โดยเฉพาะบทในสมัยรัตนโกสินทร์ นิยมแสดงตามสำนวน
ของรัชกาลที่ ๒ ที่กรมศิลปากรปรับปรุงเป็นชุดเป็นตอน

รัชกาลที่ ๖ ก็เคยทรงพระราชนิพนธ์บทร้องและบทพากย์ไว้ถึง ๖ ชุด คือ ชุดสีดาหายชุดเผาลงกา ชุด
พิเภกถูกขับ ชุดจองถนน ชุดประเดิมศึกลงกา และชุดนาคบาศ

วิธีการแสดง และเพลงที่ใช้ขับร้อง

วิธีการแสดงก็เหมือนกับโขนโรงใน จะต่างกันตรงที่บทมีการปรับปรุงให้เร็วขึ้น มีการแบ่งฉาก
และเปลี่ยนฉากตามท้องเรื่อง คล้ายกับละครดึกดำบรรพ์

เพลงที่ใช้ร้องมีบทขับร้องตามแบบโขนโรงใน ใช้วงปี่พาทย์วงเดียว บรรเลงเพลงหน้าพาทย์
จัดแสดงบนเวทีที่มีการจัดฉากประกอบให้เข้ากับเหตุการณ์และสถานที่ในเนื้อเรื่อง

ตัวอย่างการแสดงโขนฉาก

สมาชิกในกลุ่ม

๑.) นายอาเคน แซ่ฮ่าน เลขที่ ๒
๒.) นางสาวปัณฑ์ชนิต สวนกูล เลขที่ ๔
๓.) นางสาวปาณิภา ครรชิตพงษา เลขที่ ๕
๔.) นายอนุพงศ์ เพชรมุข เลขที่ ๗
๕.) นางสาวพิยดา คำสัย เลขที่ ๙
๖.) นางสาวชุตินันท์ ไพเราะ เลขที่ ๑๒
๗.) นางสาววริสรา ปานสกุล เลขที่ ๑๖
๘.) นายภาณุพงศ์ สินบัว เลขที่ ๓๒

ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๕/๕