4.suction

การดดู เสมหะ

(suction )

นางสาวชลลดา ฤทธเ์ิทพ ( Neuro Surgery)
พยาบาลวชิ าชพี ปฏบิ ตั กิ าร

ความหมาย การดดู เสมหะ หมายถึง การใชส้ ายดดู
เสมหะซ่ึงปราศจากเช้ อื ผ่านเขา้ ทาง ปาก
添加标题 จมกู หรืออปุ กรณท์ ่ีใส่เขา้ ไปในหลอดลม
เชน่ Endotracheal tube ,Tracheostomy
tube เพ่อื น้าเสมหะออกจากทางเดินหายใจ
เนื่องจากผปู้ ่ วยไอขบั เสมหะออกเองไมไ่ ด้
หรือ การเก็บเสมหะเพ่ือสง่ ตรวจทาง
หอ้ งปฏิบตั ิการ

วตั ถปุ ระสงค์ 1 เพ่อื กาจดั เสมหะในหลอดลม
2 เพอ่ื ใหท้ างเดินหายใจกวา้ งข้ นึ
3 ป้ องกนั การติดเช้ อื ระบบทางเดินหายใจ
4 เก็บเสมหะตรวจ
5 ป้ องกนั การสาลกั เขา้ ปอด

6 ลดความกงั วลของผปู้ ่ วย ใหผ้ ปู้ ่ วยสุขสบาย

ขอ้ บ่งช้ ี • หลงั การกายภาพบาบดั เช่น การเคาะปอด สนั่ ปอด การจดั ท่า

添加标题 ระบายเสมหะ
• ก่อนใหอ้ าหารทาง Nasogastric tube
• หายใจมีเสียงดงั ฟังปอดมี Rhonchi
• กระสบั กระส่าย สีหนา้ ท่าทางไม่สุขสบาย
• อตั ราชีพจรและการหายใจเพิ่มข้ นึ
• มีอาการเขียวคล้าจากการขาดออกซิเจน(cyanosis)
• ผปู้ ่ วยรสู้ ึกมีเสมหะและตอ้ งการใหด้ ูดเสมหะ
• ผปู้ ่ วยขบั เสมหะออกเองไม่ได้
• เสมหะปริมาณมาก ลกั ษณะเสมหะเหนียว
• ผปู้ ่ วยมีอาการเหน่ือย หายใจลาบาก
• ก่อนและหลงั off ETT,TT

ข้นั ตอนการปฏิบตั ิ LOGO

某某科技集团

เตรียมอุปกรณ์
1.สายดดู เสมหะปราศจากเช้ อื No.14-16.

2.เครื่องดดู เสมหะ

3.ท่อต่อลกั ษณะรปู ตวั Y

4.ถุงมอื สะอาดปราศจากเช้ อื

5.สาลีปราศจากเช้ อื /แอลกอฮอล์ 70%

6.น้าสะอาดปราศจากเช้ อื / น้าตม้ สุก ใส่ในขวดขนาด 500-1000 ml.

สาหรบั ลา้ งสายดดู เสมหะ

7.ภาชนะใสถ่ ุงมอื และสายดดู หลงั ภายหลงั การใชง้ าน(ถุงขยะ)

LOGO

某某科技集团

ข้นั ตอนการปฏิบตั ิ (ตอ่ ) LOGO

某某科技集团

เตรียมผปู้ ่ วย

1.อธิบายใหผ้ ปู้ ่ วยใหเ้ ขา้ ใจ เพอื่ ชว่ ยลดความกลวั และใหค้ วามรว่ มมือ

2.การจดั ท่าท่ีเหมาะสมในการดดู เสมหะ คือ ตอ้ งจดั ท่านอนศีรษะสงู 30 องศา

(Semi – Fowler’s position) เพอื่ ป้ องกนั การสาลกั

ข้นั ตอนการปฏิบตั ิ (ตอ่ ) LOGO

某某科技集团

เตรียมผปู้ ่ วย

3.เพือ่ ป้ องกนั ภาวะพร่องออกซิเจนเน่ืองจากการเสมหะ ก่อนดูดเสมหะทุกคร้งั ควรปฏิบตั ิดงั น้ ี

- ผปู้ ่ วยที่หายใจเอง ควรกระตุน้ ใหผ้ ปู้ ่ วยหายใจลึก ๆ 2-3 คร้งั ตามดว้ ยการบีบ bag c

Hyperoxygenate อกี 4 -6 คร้งั

- ผปู้ ่ วยที่หายใจดว้ ยเครื่องช่วยหายใจ ควรใหอ้ อกซิเจนความเขม้ ขน้ สงู (Hyperoxygenate)

นาน 30 -60 วินาที

ข้นั ตอนการปฏิบตั ิ (ตอ่ ) LOGO

某某科技集团

การดดู เสมหะ (Suction)

1.การดูดเสมหะในท่อช่วยหายใจ Endotracheal tube, nasotracheal tube และ tracheostomy
tube

1.1.ประเมินผปู้ ่ วยตามขอ้ บ่งช้ ีในการดดู เสมหะ
1.2.เตรียมอปุ กรณใ์ นการดูดเสมหะโดยใชห้ ลกั Aseptic technique ใหพ้ รอ้ ม
1.3.แจง้ ผปู้ ่ วยทราบ

ข้นั ตอนการปฏิบตั ิ (ตอ่ ) LOGO

某某科技集团

การดดู เสมหะ (Suction)

1.4.จดั ท่านอนศีรษะสงู 30-45 องศา ในกรณีไม่มีขอ้ หา้ ม เพือ่ ป้ องกนั การสาลกั
อาหารในขณะดูดเสมหะ หรือจดั ท่าผปู้ ่ วยใหเ้ หมาะสมตามตาแหน่ง ของเสมหะท่ีฟังได้

1.5.ผดู้ ดู เสมหะและผชู้ ่วยทาความสะอาดมือแบบ hygienic hand washing นาน 15-
30 วินาที หรือใช้ Alcohol-based hand rub.

ข้นั ตอนการปฏิบตั ิ (ตอ่ ) LOGO

某某科技集团

การดดู เสมหะ(Suction)

1.6.สวมผา้ ปิ ดปาก จมกู ในกรณีที่ผปู้ ่ วยมีการติเช้ ือทางเดินหายใจรุนแรง เชน่
SARS ไขห้ วดั นก ใหส้ วมแวน่ ตา หนา้ กากชนิด N-95 และสวมเส้ ือกาวน์

1.7.ผดู้ ดู เสมหะสวมถุงมือสะอาด เตรียมสาลี Alcohol สาหรบั ทาความสะอาดขอ้
ต่อต่างๆ เช็ดปลาย connecter กอ่ นต่อเขา้ กบั สายดดู เสมหะ

1.8.ปลด Adapter ของสายใหอ้ อกซิเจนหรือสายเครอ่ื งช่วยหายใจออก และวาง
บนหอ่ ผา้ หรือถุงสะอาด หรอื แขวนไวโ้ ดยไมส่ มั ผสั ตวั ผปู้ ่ วยหรือเตียงผปู้ ่ วย จากน้ันเช็ด
ปลายเปิ ดท่อชว่ ยหายใจ และ Adapter

ข้นั ตอนการปฏิบตั ิ (ตอ่ ) LOGO

某某科技集团

การดดู เสมหะ(Suction)

1.9.ก่อนดดู เสมหะใหอ้ อกซิเจน10 LPM นาน 2-3 นาที หรือการบีบAmbu bag
3-5 คร้งั กอ่ นจะดดู เสมหะ *กรณีใชเ้ ครื่องช่วยหายใจแบบ Full support mode ควรใช้
เครื่องช่วยหายใจในการใหอ้ อกซิเจน

1.10.เปิ ดเคร่ืองดดู เสมหะ ปรบั ระดบั ความดนั ในผใู้ หญ่ 100-120 mmHg.
1.11.สอดสายดดู เสมหะอยา่ งนุ่มนวล ไม่ควรลึกเกนิ ความยาวของท่อทางเดิน
หายใจ หรือจนถึงตาแหน่งทางแยกของหลอดลม (carina) และถอยสายดูดเสมหะออกมา
ประมาณ 1-2 cm. ทาการดดู เสมหะในแต่ละคร้งั ใชเ้ วลาไม่เกิน 10-15 วนิ าที และไม่ควร
เกนิ 2-3 คร้งั /รอบ

ข้นั ตอนการปฏิบตั ิ (ตอ่ ) LOGO

某某科技集团

การดดู เสมหะ(Suction)

1.12.กรณีที่เสมหะเหนียวและแหง้ ไมส่ ามารถดดู เสมหะออกได้ ควรพน่
ละอองฝอยดว้ ยน้าเกลือ (NSS) นาน 10-15 นาที ก่อนดดู เสมหะหรอื ปรบั อุณหภมู ิ
Humidifier ใหค้ วามชื่นในทางเดินหายใจอยา่ งเพียงพอ สว่ นการหยอดน้าเกลือ กอ่ น
การดดู เสมหะควรพิจารณาเม่ือจาเป็ นเฉพาะราย

1.13.ภายหลงั การดดู เสมหะเสร็จให้ ออกซิเจน 10 LPM หรอื การบีบ Ambu
bag 3-5 ครง้ั *กรณีใชเ้ ครือ่ งชว่ ยหายใจแบบ Full support mode ควรใชเ้ ครื่องชว่ ย
หายใจในการใหอ้ อกซิเจน

1.14.เช็ดปลายเปิ ดท่อชว่ ยหายใจและปลาย Adapter ของเคร่อื งช่วยหายใจ
ดว้ ยสาลีAlcohol กอ่ นต่อเขา้ ผปู้ ่ วย

ข้นั ตอนการปฏิบตั ิ (ตอ่ ) LOGO

某某科技集团

การดดู เสมหะ(Suction)

1.15.เช็ด Adapter หมุ้ ดว้ ยกอ๊ ซปราศจากเช้ ือและเก็บเขา้ ที่
1.16.ลา้ งสายดูดเสมหะดว้ ยการดูดน้าสะอาดที่เตรยี มไว้
1.17.ปิ ดเคร่ืองดูดเสมหะ ปลดสายดูดเสมหะแช่ในภาชนะ *กรณีสายยาง disposable ใหท้ ้ ิง
ในถงั ขยะ
1.18.เช็ด Y tube connector หรือ finger tip ดว้ ยสาลีalcohol แลว้ เก็บเขา้ ที่
1.19.แจง้ ใหผ้ ปู้ ่ วยทราบเมื่อดูดเสมหะเสร็จแลว้ จดั ท่านอนใหส้ ุขสบาย
1.20.ลา้ งมือสะอาดดว้ ยวธิ ี hygienic hand washing
1.21.ประเมินติดตามอาการเปล่ียนแปลงของผปู้ ่ วย ลกั ษณะ สี กลิ่น ปริมาณ
1.23.รายงานแพทยเ์ ม่ือพบลกั ษณะเสมหะที่ผิดปกติ

ข้นั ตอนการปฏิบตั ิ (ตอ่ ) LOGO

某某科技集团

การประเมินผลการ Suction

1.สญั ญาณชีพ อตั ราการหายใจ 12- 20 คร้งั / นาที และอตั ราชีพจร 60- 80 คร้งั / นาที
2.ปริมาณเสมหะลดลง ไม่ไดย้ นิ เสียงเสมหะจากภายในปอด
3.ไม่มีอาการหายใจลาบาก ทรวงอกขยายเท่ากนั
4.ผิวหนัง เล็บมือ หรือเล็บเทา้ มีสีเขยี วคล้าจากการพร่องออกซิเจน5.จานวน สี และความ
เหนียวของเสมหะ
6.การมีเลือดออก
7.การตอบสนองอยา่ งอ่นื หรือภาวะแทรกซอ้ นท่ีอาจพบ เช่น กระสบั กระส่าย คล่ืนไสอ้ าเจยี น
ชีพจรชา้

ภาวะแทรกซอ้ น LOGO

某某科技集团

1.การขาดออกซิเจน เน้ ือเยอื่ อาจขาดออกซิเจนไปเล้ ียงไดจ้ ากการหยดุ การให้
ออกซิเจนเพอ่ื ดดู เสมหะ ซึ่งพบไดบ้ ่อยในผปู้ ่ วยที่ใชเ้ ครื่องชว่ ยหายใจ

การป้ องกนั • การดดู เสมหะแต่ละคร้งั ไม่ควรใชเ้ วลามากกวา่ 15 วินาที
• กอ่ นดูดซ้าใหห้ ายใจนาน 3-5 คร้งั กอ่ น
• แต่ละรอบดูดไม่เกิน 3 คร้งั
• เน่ืองจาก vagus n.ใน carina ลด HR, BP drop,ไอ, bronchospasm
• Aunbu bag + resevoire bag + 02 100% นาน 10-20 min notity Dr.
• On 02 10 LPM นาน 10-20 min notify Dr.

ภาวะแทรกซอ้ น LOGO

某某科技集团

2. หวั ใจเตน้ ชา้ การดดู เสมหะน้ันเป็ นการกระตุน้ บรเิ วณลาคอ กล่องเสียง
และหลอดลมซึ่งจะไปกระตุน้ แขนงของประสาท vagus ทาใหก้ ารเตน้ ของหวั ใจ
ชา้ ลง ความดนั โลหติ ตา่ ลงในขณะดดู เสมหะ

การป้ องกนั • การดดู เสมหะพยาบาลควรจะสอดยางอยา่ งนุ่มนวล

เบามือ เพือ่ ป้ องกนั การกระตุน้ ประสาท vagus
• เน่ืองจาก vagus n.ใน carina ลด HR, BP drop,ไอ,

bronchospasm

ภาวะแทรกซอ้ น LOGO

某某科技集团

3. ปอดแฟบ (lung collapse) ความดนั ลบที่เกดิ จากเคร่ืองดดู
เสมหะอาจจะดดู เอาอากาศบางส่วนท่ีคา้ งอยใู่ นปอดออกไป ซึ่งการดดู

ออกในปริมาณที่มาก จะทาใหถ้ ุงลมแฟบไดแ้ ละเกดิ ภาวะปอดแฟบ

ตามมา

การป้ องกนั • เลือกสายยางท่ีมีเสน้ ผ่านศนู ยก์ ลางนอ้ ยกว่าเสน้

ผ่านศนู ยก์ ลางทางผ่านอากาศหายใจ
• ไม่ควรดดู เสมหะนานเกิน 15 วินาทีต่อคร้งั
• Adult #14-16Fr, เด็ก 8-10Fr, ทารก 5-8 Fr.

ภาวะแทรกซอ้ น LOGO

某某科技集团

4.อาจเกิดอนั ตราย การระคายเคืองเยอ่ื บุทางเดินหายใจ
จากการดนั ใสย่ างเขา้ อยา่ งแรงหรือการดดู เสมหะซ้าหลายๆ คร้งั จนทาให้
เกดิ เลือดออก เยอื่ บุหายใจถกู ทาลาย เกดิ การอกั เสบได้

การป้ องกนั • สอดสายยางดดู เสมหะอยา่ งเบามือและรวดเร็ว
• ขณะดดู เสมหะและดึงสายยางออกควรหมุนสายยางดว้ ย
• ไมค่ วรดดู เสมหะหลงั จากที่รบั ประทานอาหารใหมๆ่ อาจทะให้

อาเจียน สาลกั ได้

ภาวะแทรกซอ้ น LOGO

某某科技集团

5.การตดิ เช้ ือ เป็ นภาวะแทรกซอ้ นที่พบเคร่ืองมือใชใ้ นการดดู เสมหะ
ควรสะอาดปราศจากเช้ อื ควรสวมถุงมือ

การป้ องกนั • เทคนิคการทาอุปกรณต์ อ้ ง aseptic techniques +
mouth care

อา้ งอิง

อาจารยเ์ สาวลกั ษณ์ สุขพฒั นศรีกุล,รองศาสตราจารยพ์ สั มณฑ์ คุม้ ทวีพร.(2562).ทกั ษะพ้ ืนฐาน
ทางการพยาบาล หวั ขอ้ Suction.มหาวทิ ยาลยั มหิดล.

ประภาพร เจริญชยั .(2561).แนวปฏิบตั ิสาหรบั การดดู เสมหะในผปู้ ่ วยผใู้ หญท่ ี่ใส่เครื่องชว่ ยหายใจใน
หอผปู้ ่ วยวกิ ฤติ.เชยี งใหม่.คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่.

นิภา ภ่ปู ะวะโรทยั .(2562).แนวทางปฏบิ ตั ิทางการพยาบาล เรื่อง การดดู เสมหะ ศนู ยเ์ วชศาสตร์
ผ添สู้ งู อ加ายุ 标สงั ก题ดั ศนู ยค์ วามเป็ นเลิศทางการแพทย์ คณะแพทยศ์ าสตร์ มหาวิทยาลยั เชยี งใหม่

ฝ่ายการพยาบาล โรงพยาบาลมหาราชนครเชยี งใหม่.(2560).มาตรฐานการปฏิบตั ิการพยาบาล
การดดู เสมหะ. เชยี งใหม่.คณะแพทยศ์ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่.

การดดู เสมหะ.(2564).[ออนไลน์].สืบคน้ ไดจ้ าก.https://www.google.com/search?q=adepter%
1920&hl=th&sa=X&ved=2ahUKEwjL0szds6XwAhXGNCsKHS8RD4MQ_
AUoAHoECAEQAA.วนั ท่ี 30 เมษายน 2564.