บทีที่-5-6 (1)

1

บทท่ี 5

การนวดราชสานกั เสน้ พื้นฐาน

วัตถปุ ระสงค์

เม่อื ศึกษาบทที่ 5 จบแล้วนสิ ิตสามารถ
1.อธบิ ายกระบวนการและเทคนิคการนวดแผนไทยขนั้ พืน้ ฐานได้
2.อธิบายวธิ กี ารนวดแผนไทยขนั้ พืน้ ฐานได้
3.สามารถทาหตั ถการได้ถูกต้อง

การนวดพน้ื ฐานขา และการเปดิ ประตลู ม

ทา่ นวด ผู้นวด นง่ั พับเพยี บ

ผู้ปว่ ย นอนหงาย

ข้ันตอนการนวด

1. ใหผ้ นู้ วดวางน้ิวมือ (ขา้ งเดียวกับท่นี งั่ ข้างผู้ป่วย) ชิดกระดกู สันหน้าแขง้ ใตล้ ูกสะบ้าประมาณ 2 นวิ้ มือ โดย
วางหัวแมม่ ือเฉียง 45 องศา กับกระดูกสนั หน้าแขง้ เปน็ จดุ ท่ี 1 เรียกวา่ จดุ นาคบาท และกดจดุ ที่ 2 เรียงต่อจากจดุ
ท่ี 1

ภาพท่ี 5.1 ท่านวดจุดนาคบาท

2

ภาพที่ 5.2 ตาแหน่งจุดนาคบาทจุดแรก และ ตาแหนง่ จุดท่ี 2
2. ใหผ้ ้นู วดวางนว้ิ หวั แมม่ ือคู่ กดต่อจากจุดที่ 2 โดยกดชดิ กระดกู สันหน้าแขง้ กดเรียงน้วิ ตอ่ เน่อื งกนั จนไปถงึ
ขอ้ เท้า (แนวเสน้ ท่ี 1)

ภาพท่ี 5.3 ท่านวดแนวเสน้ ที่ 1 (จุดเรมิ่ ตน้ ) และตาแหน่งแนวเส้นที่ 1

3

ภาพท่ี 5.4 ท่านวดแนวเสน้ ที่ 1 และตาแหนง่ แนวเสน้ ที่ 1 ( จุดกลาง )

ภาพท่ี 5.5 ท่านวดแนวเส้นที่ 1 และตาแหน่งแนวเส้นท่ี 1 จดุ สดุ ท้าย (ข้อเท้า)

3. ใชน้ ้วิ หวั แมม่ ือวางคู่กัน กดลงบรเิ วณเหนือเขา่ ประมาณ 2 นว้ิ มอื กดเรียงน้วิ ตอ่ เน่ืองกันไป จนถงึ หวั ตะคาด
(แนวเสน้ ที่ 2)

ภาพที่ 5.6 ท่านวดแนวเสน้ ท่ี 2 (จุดเริ่มตน้ ) และตาแหนง่ แนวเสน้ ที่ 2

4

ภาพท่ี 5.7 ท่านวดแนวเสน้ ที่ 2 และตาแหนง่ แนวเสน้ ท่ี 2 (ชว่ งกลาง)

ภาพที่ 5.8 ท่านวดแนวเสน้ ที่ 2 และตาแหน่งแนวเสน้ ที่ 2 จดุ สุดท้าย (หวั ตะคาด)
4. พลกิ มือกลบั โดยใหห้ วั แม่มือท้ัง 2 ขา้ งช้ีลง แลว้ กดลงบรเิ วณกล้ามเนอ้ื สะโพก (แก้มก้น) กดเรยี งน้วิ
ต่อเนอื่ งกันไป จนถงึ บรเิ วณเหนือหวั เขา่ ดา้ นข้าง ประมาณ 2 นิว้ มอื (แนวเส้นท่ี 3)

ภาพท่ี 5.9 ท่านวดแนวเสน้ ที่ 3 และตาแหน่งแนวเส้นที่ 3 (จุดเร่ิมต้น)

5

ภาพที่ 5.10 ท่านวดแนวเส้นท่ี 3 และตาแหน่งแนวเสน้ ท่ี 3 (จดุ กลาง)

ภาพที่ 5.11 ทา่ นวดแนวเส้นที่ 3 และตาแหน่งแนวเส้นท่ี 3 (จุดสุดทา้ ย)
5. เวน้ ชว่ งบรเิ วณข้อเขา่ ด้านข้าง แลว้ วางนิ้วหัวแมม่ ือคู่ กดลงบริเวณขาท่อนลา่ ง ดา้ นขา้ ง กดเรยี งน้ิว
ต่อเนือ่ งกนั ไปจนถึงบริเวณตาตุ่มดา้ นนอก (แนวเส้นท่ี 4)

6

ภาพที่ 5.12 ท่านวดแนวเส้นที่ 4 (จดุ เริม่ ต้น) และ ตาแหน่งนวดจุดเริ่มต้นแนวเสน้ ที่ 4

ภาพที่ 5.13 ทา่ นวดแนวเสน้ ที่ 4 (ชว่ งกลาง) และ ตาแหน่งนวดจดุ แนวเส้นที่ 4 (ช่วงกลาง)

ภาพท่ี 5.14 ท่านวดแนวเสน้ ที่ 4 (จุดสุดทา้ ย) และ ตาแหนง่ นวดจดุ แนวเสน้ ท่ี 4 (จดุ สดุ ท้าย)
6. นวดคลายหลงั เท้า โดยใช้หัวแมม่ ือ (ข้างเดยี วกับทีน่ ่งั ข้างผปู้ ่วย) กดลงบรเิ วณหลังเท้าใหห้ วั แมม่ อื ตั้งฉาก
กบั หลังเทา้

7

ภาพที่ 5.15 ทา่ นวดคลายหลังเท้า และ ตาแหน่งนวดจุดแนวคลายหลงั เท้า
7. เม่อื คลายหลังเทา้ จดุ สุดท้ายเสรจ็ ให้จบั ปลายเท้าผปู้ ่วยแบะออก

การเปิดประตลู ม ภาพท่ี 5.16 ทา่ จับปลายเท้าแบะออก และ ตาแหน่งมอื ทจ่ี ับปลายเทา้ แบะออก
ท่านวด ผนู้ วด นง่ั คุกเขา่ คู่ หนั หนา้ ไปทางศรีษะผูป้ ่วย
ผปู้ ่วย นอนหงาย
ขั้นตอนการนวด

1. ใช้มือ (ขา้ งเดยี วกับทีน่ ่งั ข้างๆผู้ปว่ ย) โดยใหเ้ อาปลายนิ้วก้อยแตะบรเิ วณหวั ตะคาดเฉยี งมือ 45 องศา
2. เมื่อวางตาแหน่งตามข้อ 1 ถูกต้องแล้ว ให้ลงน้าหนักที่บริเวณอุ้งมือ กดลงไปโดย ใช้เวลาประมาณ 45-60
วินาที แล้วยกมือขน้ึ

8

ภาพที่ 5.17 ทา่ เปิดประตลู มดา้ นขา้ ง

คาถามท้ายบท ภาพที่ 5.18 ท่าเปิดประตลู มด้านหน้า และ ตาแหน่งจดุ เปิดประตลู ม

1. พน้ื ฐานขามกี ่ีแนวเสน้

2. การเปิดประตูลมใชเ้ วลากว่ี ินาที

3. ให้บอกทา่ นวดของผนู้ วดและผปู้ ว่ ย

9

บทที่ 6
การนวดราชสานักเสน้ พ้ืนฐาน

วตั ถุประสงค์

10

เมื่อศึกษาบทที่ 6 จบแลว้ นสิ ิตสามารถ
1. อธบิ ายกระบวนการและเทคนคิ การนวดแผนไทยข้นั พน้ื ฐานได้
2. อธบิ ายวิธีการนวดแผนไทยขัน้ พนื้ ฐานได้
3. สามารถทาหตั ถการได้ถกู ต้อง

การนวดพนื้ ฐานขาด้านนอก
ทา่ นวด ผู้นวด น่ังคกุ เข่าคู่
ผูป้ ว่ ย นอนตะแคง เข่าคู้ 90 องศา
ขนั้ ตอนการนวด

1. วางนิ้วหวั แมม่ ือคู่ ในลักษณะควา่ มอื กดลงบนจดุ ที่ 1 ซึ่งเป็นจดุ สงู สุดของบริเวณสะโพก

ภาพท่ี 6.1 ท่านวดจุดที่ 1 ขาดา้ นนอก และ ตาแหน่วงนวดจดุ ที่ 1 ขาด้านนอก

2. ตัวผนู้ วด อยตู่ าแหนง่ เดิม แตเ่ ปลย่ี นวางนิ้วหัวแม่มือคู่ ในลักษณะหงายมือ กดลงบนจดุ ที่ 2 (ขอ้ พบั ข้อ
กระดูกสะโพก)

11

ภาพที่ 6.2 ท่านวดจุดท่ี 2 ขาดา้ นนอก และ ตาแหน่งนวดจุดที่ 2 ขาด้านนอก
3. ตัวผนู้ วด เปลีย่ นตาแหนง่ โดยนั่งคกุ เขา่ คเู่ ฉยี ง 45 องศากับตวั ผูป้ ่วย และวางนว้ิ หัวแม่มือค่ใู นลักษณะควา่
มอื กดลงบนจุดที่ 3 (รอยบมุ๋ ข้อต่อกระดกู สะโพก)

ภาพท่ี 6.3 ท่านวดจดุ ท่ี 3 ขาด้านนอก และ ตาแหนง่ นวดจุดท่ี 3 ขาด้านนอก

12

4. นวดคลายกล้ามเนื้อต้นขา โดยใช้หวั แม่มอื (ขา้ งเดียวกบั ทนี่ ่ังผปู้ ว่ ย) โดยกดคลายตั้งแตโ่ คนขา จนถึงบรเิ วณ
เหนอื ข้างเขา่ ประมาณ 2 นิ้วมอื

ภาพท่ี 6.4 ท่านวดจุดท่ี 4 ขาดา้ นนอก และ ตาแหนง่ นวดจุดที่ 4 ขาด้าน
5. วางนว้ิ หัวแมม่ ือคู่กัน กดลงบริเวณกงึ่ กลางขาท่อนล่าง ดา้ นข้าง (ปลีน่อง) หา่ งจากข้อเข่าดา้ นข้าง
ประมาณ 1 ฝา่ มือ กดเรยี งนิว้ ตอ่ เน่อื งกันไป จนถงึ บริเวณตาตุม่ ด้านนอก

ภาพที่ 6.5 ท่านวดจดุ ท่ี 5 ขาดา้ นนอก และ ตาแหน่งนวดจุดที่ 5 ขาด้านนอก

13

การนวดพื้นฐานขาดา้ นใน
ทา่ นวด ผนู้ วด นัง่ คกุ เข่าคู่
ผ้ปู ่วย นอนตะแคง เข่าคู้ 90 องศา
ขั้นตอนการนวด

1. ใชน้ ิว้ หัวแมม่ อื คู่ กดลงบรเิ วณกึง่ กลางขาด้านในท่อนบน โดยหา่ งจากใต้ก้นย้อย ประมาณ 2 น้วิ มือ แลว้ กด
เรยี งน้ิวตอ่ เนอ่ื งกนั ไปถึงบรเิ วณเหนือข้อเข่าด้านใน ประมาณ 2 น้ิวมือ

ภาพท่ี 6.6 ท่านวดจดุ ที่ 1 ขาด้านใน และ ตาแหน่งนวดจุดที่ 1 ขาด้านใน

14

ภาพท่ี 6.7 ใชน้ ว้ิ หัวแม่มือ (ขา้ งเดียวกับที่น่งั ข้างผู้ป่วย) กดลงบริเวณก่งึ กลางใต้ข้อพบั เขา่

ภาพที่ 6.8 ท่านวดจดุ ใต้ข้อพับเขา่ และ ตาแหน่งนวดจุด ใตข้ อ้ พับเข่า
2. ใช้นว้ิ หัวแม่มอื (ข้างเดยี วกบั ท่ีนง่ั ขา้ งผปู้ ว่ ย) กดลงบริเวณกลา้ มเนื้อน่อง ใต้ข้อเข่าดา้ นข้าง ประมาณ 2 นิ้ว
มอื โดยใหช้ ิดกับกระดูกสนั หนา้ แขง้ ดา้ นใน กดเรยี งนว้ิ ต่อเน่อื งจนถึงบริเวณตาตมุ่ ด้านใน

ภาพท่ี 6.9 ทา่ นวด ขาด้านในทอ่ นล่าง จุดเริ่มตน้ และ ตาแหน่งนวดจุดเรมิ่ ต้น ขาด้านในท่อนล่าง

15

การนวดภพาืน้พฐทา่ี 6น.ห1ล0งั ทา่ นวด ขาดา้ นในทอ่ นลา่ ง จุดสุดทา้ ย และ ตาแหน่งนวดจดุ สดุ ทา้ ย ขาด้านในทอ่ นล่าง
การนวดพื้นฐานหลัง มีดว้ ยกัน 2 ทา่ ท่านอนและทา่ น่ัง (ท่าหนมุ านถวายแหวน)

การนวดพนื้ ฐานหลงั ทา่ นอน
ทา่ นวด ผนู้ วด น่งั คกุ เขา่ คู่
ผู้ป่วย นอนตะแคง เข่าคู้ 90 องศา
ขัน้ ตอนการนวด

1. ใชน้ ิ้วหวั แม่มอื (ข้างเดยี วกับที่น่งั ขา้ งผปู้ ว่ ย) กดลงบริเวณเอว โดยให้ปลายนิ้วหัวแม่มือแตะกระดกู สันหลัง
ตรงกับแนวหัวตะคาด โดยใชน้ ิ้วชี้ หรอื นว้ิ กอ้ ยเป็นตวั วัด แล้วกดเรยี งน้วิ ตอ่ เน่ืองกนั ไปจนถึงตน้ คอกดด้วยนา้ หนัก
50 ปอนด์

ภาพที่ 6.11 ท่านอนตะแคงเข่าคู้ 90 องศา
2. กดยอ้ นกลบั ทิศทางเดิม จากต้นคอถึงบริเวณเอว แต่เพม่ิ น้าหนักท่ีกดเป็น 70 ปอนด์

16

ภาพที่ 6.12 ทา่ นวดหลัง จุดเร่มิ ต้น และ ตาแหนง่ นวดหลงั จดุ เริม่ ตน้
ภาพที่ 6.13 ทา่ นวดหลัง ชว่ งกลาง ดา้ นหน้า และ ท่านวดหลงั ช่วงกลาง ดา้ นหลงั

17

ภาพที่ 6.14 ตาแหนง่ นวดจุดชว่ งกลาง
3. กดยอ้ นกลับทิศทางเดิม จากบริเวณเอวถึงต้นคอ แต่เพิ่มน้าหนักท่ีกดเปน็ 90 ปอนด์

การนวดพ้ืนฐานหลงั ท่านง่ั
ท่านวด ผ้นู วด น่ังท่าหนมุ านถวายแหวน

ผ้ปู ่วย น่ังขัดสมาธิ, นั่งหอ้ ยขา

ขนั้ ตอนการนวด

1. วางมอื ทัง้ สองข้างบริเวณเอวของผู้ปว่ ย โดยใหป้ ลายหวั แม่มือทง้ั สองข้าง แตะกระดกู สนั หลงั ตรงกับแนวหวั
ตะคาด ใช้น้ิวช้ีเป็นตวั วดั แลว้ กดเรยี งนิว้ ต่อเน่ืองกนั ไปจนถึงต้นคอ

ภาพที่ 6.15 ท่านวดหนมุ านถวายแหวน จดุ เร่มิ ตน้ และ ตาแหน่งนวดจุดเรม่ิ ต้น

18

ภาพที่ 6.16 ทา่ นวดหนมุ านถวายแหวน ช่วงกลาง และ ตาแหนง่ นวดจุดชว่ งกลาง

ภาพที่ 6.17 ท่านวดหนุมานถวายแหวน จดุ สดุ ทา้ ย และ ตาแหน่งนวดจดุ สดุ ทา้ ย (ต้นคอ)
อนึง่ ในกรณฉี ุกเฉินทีผ่ ปู้ ่วยไมส่ ามารถทจี่ ะนง่ั ได้ เพราะหมดสติ หรือเปน็ ลม อาจใชท้ า่ หนุมานถวายแหวนใน
ทา่ นอนได้เชน่ กนั

19

คาถามทา้ ยบท
1. จุดท่ี 1 ของขาด้านในต้องหา่ งจากใต้ก้นย้อยกน่ี ิ้วมอื
2. ในการนวดพ้ืนฐานขาด้านในผู้ปว่ ยอยูใ่ นทา่ ใด
3. จงบอกลักษณะการวางนิ้วของจุดท่ี 1 ขาด้านนอก
4. การนวดพ้ืนฐานหลงั ครั้งที่ 3 ใชน้ า้ หนักกป่ี อนด์