ภูมิปัญญาท้องถิ่นตำบลนาโป่ง

NAPONG

ภู มิ ปั ญ ญ า ท้ อ ง ถิ่ น ตำ บ ล น า โ ป่ ง

U2T ตำบลนาโป่ง
มหาวิทยาลัยราชภัฏลำปาง
องค์การบริหารส่วนตำบลนาโป่ง
กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์
วิจัยและนวัตกรรม (อว.)

CONTENTS

PAGE 1
หัต ถ ก ร ร ม จัก ส า น

PAGE 4
หัต ถ ก ร ร ม ท อ ผ้า

PAGE 7
หัต ถ ก ร ร ม ง า น ไ ม้

PAGE 10
หัต ถ ก ร ร ม ตี มีด

PAGE 13
ก า ร อ่ า น ห นั ง สือ โ บ ร า ณ

PAGE 17
ด น ต รีพื้ น เ มือ ง

PAGE 20
ป ร า ช ญ์ ส มุ น ไ พ ร

PAGE 23
ป ร า ช ญ์ ช า ว บ้า น ด้ า น ค ว า ม เ ชื่ อ
โ ห ร า ศ า ส ต ร์
ไ ส ย ศ า ส ต ร์

หัตกรรม
จักสาน

ภูมิปัญญาตำบลนาโป่ง

U2T . .มร ลป ตำบลนาโป่ง สำรวจชุมชนด้านภูมิปัญญาและวัฒนธรรมท้องถิ่นของ
ชุมชน เพื่อการอนุรักษณ์ เผยแพร่ และสานต่อด้านสัมมาชีพ

PAGE 1 • LE VOYAGE

หั ต ก ร ร ม จัก ส า น

ตำ บ ล น า โ ป่ง

งานหัตกรรมจักสานเป็นสิ่งที่สะท้อนให้เห็น
คุณค่าทางประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และ
ภูมิปัญญาที่สำคัญของชาวตำบลนาโป่ง โดยใช้วัสดุ
ที่หาได้ในท้องถิ่นในการทำ เช่น ไม้ไผ่และใบตาล

ภูมิปัญญาพื้ นบ้านด้านกระบวนการผลิตงานหัต
กรรมจักสานพบว่าด้านประเภทของงานจักสารเป็น
งานที่เกี่ยวกับเครื่องใช้สอยในชีวิตประจำวัน เช่น
ก่องข้าว, กระด้ง, ตะกร้า, ซ้าเห่า(ตะกร้าเห่า) และ
สุ่มไก่

PAGE 2

หั ตกรรมจักสาน

ปราชญ์ด้านหัตกรรมจักสาน

นางนงค์ อินนิ่ม นายทิ กิบุญมา

นายเหลา ยาสกุล นางต้น สิทธิสงคราม

นายปั๋ น เตปิตา นายอุ่น ขัดสาย PAGE 3

หัตกรรม
ทอผ้า

ภูมิปัญญาตำบลนาโป่ง

U2T . .มร ลป ตำบลนาโป่ง สำรวจชุมชนด้านภูมิปัญญาและวัฒนธรรมท้องถิ่นของ
ชุมชน เพื่อการอนุรักษณ์ เผยแพร่ และสานต่อด้านสัมมาชีพ

หั ต ก ร ร ม ท อ ผ้ า

ตำ บ ล น า โ ป่ ง

ผ้ า ใ น ง า น หัต ถ ก ร ร ม พื้ น บ้ า น ข อ ง ช า ว ตำ บ ล
น า โ ป่ ง โ ด ย ทั่ว ไ ป มี ลั ก ษ ณ ะ คื อ ผ้ า พื้ น ไ ด้ แ ก่
ผ้ า ที่ ท อ เ ป็ น สี พื้ น ธ ร ร ม ด า ไ ม่ มี ล ว ด ล า ย ใ ช้ สี
ต า ม ค ว า ม นิ ย ม ใ น ส มั ย โ บ ร า ณ สี ที่ นิ ย ม ท อ กั น
คื อ สี น้ำ เ งิ น สี ก ร ม ท่ า แ ล ะ สี เ ท า

ก า ร ท อ ผ้ า ที่ ช า ว บ้ า น ทำ กั น นั้น ต้ อ ง อ า ศั ย
ค ว า ม จำ แ ล ะ ค ว า ม ชำ น า ญ เ ป็ น ห ลั ก เ พ ร า ะ ไ ม่ มี
เ ขี ย น บ อ ก ไ ว้ เ ป็ น ตำ ร า น อ ก จ า ก นี้ ยั ง พ ย า ย า ม
รัก ษ า รู ป แ บ บ แ ล ะ วิ ธีก า ร เ อ า ไ ว้ อ ย่ า ง
เ ค ร่ง ค รัด จึ ง นั บ ว่ า เ ป็ น ก า ร อ นุ รัก ษ์
ศิ ล ป ก ร ร ม แ ข น ง นี้ ไ ว้ อี ก ด้ ว ย ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ ส่ ว น
ใ ห ญ่ จ ะ เ กี่ ย ว กั บ เ ค รื่ อ ง ใ ช้ ส อ ย ใ น ชี วิ ต ป ร ะ จำ
วั น เ ช่ น ย่ า ม ถ ง เ ป็ น ห ลั ก

PAGE 5

หั ตกรรมทอผ้า

ปราชญ์ด้านหัตกรรมทอผ้า

น า ง ศ รีค ม กิ บุ ญ ม า
น า ง อิ น ส ม ต า ล า น

PAGE 6

หัตกรรม
งานไม้

ภูมิปัญญาตำบลนาโป่ง

U2T มร.ลป. ตำบลนาโป่ง สำรวจชุมชนด้านภูมิปัญญาและวัฒนธรรมท้องถิ่นของ
ชุมชน เพื่อการอนุรักษณ์ เผยแพร่ และสานต่อด้านสัมมาชีพ

หั ต ก ร ร ม ง า น ไ ม้

ตำ บ ล น า โ ป่ ง

หัตกรรมงานไม้จัดเป็นศาสตร์หนึ่งที่ต้องอาศัยทักษะความรู้ประกอบ
กับความชำนาญของตัวช่าง โดยงานไม้ของช่างนั้นเกิดจากการจัดเป็นก
ลุ่มหัตกรรมแบบประยุกต์โดยอาศัยทักษะความรู้ของตัวช่างไม้ทั้งในด้าน
วัสดุ และกระบวนการผลิต ที่ได้สะสมความรู้จากการทำงานไม้และ
เฟอร์นิเจอร์มาเรื่อยๆจนเกิดความชำนาญ ประกอบกับตัวช่างเองมีความ
สนใจและรักในงานไม้ จึงทำให้เฟอร์นิเจอร์ของช่างตำบลนาโป่ง มีความ
สวยงาม ปราณีต และ วัสดุที่เเข็งแรงทนทาน เน้นการใช้งาน ต่างจาก
เฟอร์นิเจอร์ตามท้องตลาดโดยทั่วไป จนทำให้ได้รับความนิยมจากคนใน
พื้นที่ จนเกิดเป็นอาชีพเสริมที่สร้างรายได้อีกทางหนึางให้กับครอบครัว
งานไม้ของช่างตำบลนาโป่งสร้างสรรค์ผลงานในรูปแบบของเฟอร์นิเจอร์
ตกแต่งภายในบ้านเป็นหลัก เช่น ตู้, โต๊ะ ,เก้าอี้, เตียง และชั้นวาง

PAGE 8

หั ตกรรมงานไม้

ปราชญ์ด้านหัตกรรมงานไม้

น า ย ปั๋ น กั น ย ะ มู ล

น า ย สุว ร ร ณ ใ จ ต า ว ง ศ์

PAGE 9

หัตกรรม
ตีมีด

ภูมิปัญญาตำบลนาโป่ง

U2T มร.ลป. ตำบลนาโป่ง สำรวจชุมชนด้านภูมิปัญญาและวัฒนธรรมท้องถิ่นของ
ชุมชน เพื่อการอนุรักษณ์ เผยแพร่ และสานต่อด้านสัมมาชีพ

หั ต ก ร ร ม ตี มี ด

ตำ บ ล น า โ ป่ ง

การตีมีดเป็นภูมิปัญญาชาวบ้าน ซึ่งสืบทอดกันมาจากบรรพบุรุษรุ่น
ต่อรุ่นจนถึงปัจจุบัน โดยช่างที่มีทักษะและความชำนาญ ที่หันมายึด
อาชีพตีมีดเป็นหลัก โดยประเภทมีดส่วนใหญ่จัดอยู่ในกลุ่มเครื่องใช้
ภายในบ้าน เช่น มีดพร้า มีดทำครัว มีดตัดไม้ มีดเหน็บเดินป่า และจอบ
เสียม

การตีมีดของช่างตีมีดตำบลนาโป่งนั้นมีความเเข็งแรงทนทาน มี
ความคม ไม่บิ่นหรือเสียคมง่าย เนื่องจากกระบวนการผลิตที่พิถีพิถัน
และทักษะความรู้ของตัวช่างและบรรพชนที่มีประสบการในการตีเหล็ก ตี
มีดไม่ต่ำกว่า 30 ปี จึงทำให้ได้รับความนิยมจากคนในพื้นที่

ปัจจุบันภูมิปัญญาในการตีมีดในลักษณะนี้นับว่าหาคนที่มีความ
ชำนาญนั้นได้ยาก

PAGE 11

หั ตกรรมตี มีด

ปราชญ์ด้านหัตกรรมตีมีด

น า ย ชั่ง คำ ภิ ร ะ แ ป ง

น า ย เ ส า ร์ ขัด ไ ม ล์

PAGE 12

การอ่าน
หนังสือโบราณ




ภูมิปัญญาตำบลนาโป่ง

U2T มร.ลป. ตำบลนาโป่ง สำรวจชุมชนด้านภูมิปัญญาและวัฒนธรรมท้องถิ่นของ
ชุมชน เพื่อการอนุรักษณ์ เผยแพร่ และสานต่อด้านสัมมาชีพ

สวัสดี ผู้อ่าน ปราชญ์ชาวบ้าน
ด้านการอ่าน
"คล้าย มาละบุตร" คำบอกเล่า
จากอนุชนคนรุ่นหลังปราชญ์ หนังสือโบราณ
ชาวบ้านตำบลนาโป่งด้านการ
อ่านหนังสือตำราโบราณ ท่าน
สุดท้าย ที่บอกเล่าเรื่องราวผ่าน
อักษรล้านนา (ตั๋วเมือง) ของ
ของคนรุ่นหลังให้กับอนุชนคน
รุ่นหลัง

PAGE 14

นายคล้าย มาละบุตร ปราชญ์ชาวบ้านด้านการ
อ่านหนังสือโบราณ

อักษรล้านนา(ตั๋วเมือง) ถือได้ว่าเป็นอักษร
แห่งภาษาแม่ของชาวล้านนา ถือเป็นเอกลักษณ์
และความภาคภูมิใจของชาวเหนือ ถือเป็น
ภูมิปัญญาของปราชญ์ชาวล้านนาเป็นอักษร
แห่งมนต์ขลัง ถือกันมาว่ามีความศักดิ์สิทธิ์

อักษรล้านนา(ตั๋วเมือง) กำลังเสื่อมความ
นิยมและกำลังจะสูญหายตามยุคสมัยปราชญ์
ชาวบ้านตำบลนาโป่งด้านการอ่านหนังสือตำรา
โบราณท่านสุดท้ายคือนายคล้าย มาละบุตร ที่ได้
รับการสืบทอดการออ่านและเขียนอักษรโบราณ
ที่ยังพอจะอ่านตำราโบราณ อักษรล้านนา(ตั๋ว
เมือง)บอกเล่าเรื่องราวของของคนรุ่นหลังให้
กับอนุชนคนรุ่นหลัง

PAGE 15

03

ภาษาล้านนา(ตั๋วเมือง) ในสมัยโบราณ สิ่งเหล่านี้ได้ถูกบันทึกไว้ลงบนใบลาน มีความ
การบันทึกสิ่งต่างๆที่เป็นข้อมูลความรู้ เกี่ยวเนื่องกับวิถีชีวิตของชาวล้านนาตั้งแต่อดีต
ด้านต่างๆ เช่น สิ่งที่เป็นวิถีชีวิตพื้นบ้าน จนถึงปัจจุบันภาษาล้านนาเป็นภาษาที่คล้ายอักษร
ความเป็นอยู่ ศิลปะวัฒนธรรม ประเพณี มอญ อีกทั้งยังแสดงให้เห็นถึงเอกลักษณ์ ความ
ความเชื่อ พิธีกรรม หลักธรรมคำสอนทาง เป็นชนชาติที่มีอรยธรรมปราชญ์ชาวบ้านในอดีต
พระพุทธศาสนา วรรณกรรมพื้นบ้าน สามารถอ่านออกเขียนได้ สืบทอดกันมา บันทึก
ตำรารักษาและตำราสมุนไพร เป็นต้น เรื่องราวในอดีตที่เป้นบทเรียนสำหรับดำเนินชีวิต
ของอนุชนคนรุ่นหลังในปัจุบัน

PAGE 16

ดนตรี
พื้นเมือง

ภูมิปัญญาตำบลนาโป่ง

U2T มร.ลป. ตำบลนาโป่ง สำรวจชุมชนด้านภูมิปัญญาและวัฒนธรรมท้องถิ่นของ
ชุมชน เพื่อการอนุรักษณ์ เผยแพร่ และสานต่อด้านสัมมาชีพ

ป ร า ช ญ์ ช า ว บ้ า น

ด้านดนตรีพื้ นเมือง

ดนตรีพื้นเมืองเป็นดนตรีที่ชาว
บ้านสร้างสรรค์ขึ้นด้วยการร้องหรือ
บรรเลงโดยชาวบ้าน ตำบลนาโป่งที่มีใจ
รักทางด้านดนตรีพื้นเมือง รวมตัวกันตั้ง
วงดนตรีพื้นเมือง ขับร้องและแสดง
ภายในชุมชน เป็นอาชีพเสริมที่สร้างราย
ได้ให้กับครอบครัว ดนตรีพื้นบ้านมี
ลักษณะเป็นวรรณกรรมพื้นบ้านล้านนา
และวิถีชีวิตของคน โดยใช้ภาษาล้านนา
เป็นภาษาประจำถิ่น ในการขับร้องและ
บรรเลง ใช้วิธีถ่ายทอดด้วยปากและการ
จดจำ จากรุ่นสู่รุ่น และ การประยุกต์


บทร้องและท่วงทำนองของตัวนักตนตรี
มีท่วงทำนองที่ไพรเราะ คำร้องอ่อนหวาน
ขับร้องซอพื้นเมือง รับจ้างในงานบุญ
ต่างๆภายในชุม

PAGE 18

ปราชญ์ด้านดนตรีพื้นเมือง

น า ย จัน วัน ย า ส กุล

น า ย บุ ญ ส่ง ศ รีท น น ท์

น า ย สุช า ติ ต า ล า น

น า ย กิ ต ติ พ ง ษ์ ว ง ศ์ ฟั่ น

PAGE 19

ปราชญ์
สมุนไพร

ภูมิปัญญาตำบลนาโป่ง

U2T มร.ลป. ตำบลนาโป่ง สำรวจชุมชนด้านภูมิปัญญาและวัฒนธรรมท้องถิ่นของ
ชุมชน เพื่อการอนุรักษณ์ เผยแพร่ และสานต่อด้านสัมมาชีพ

ปราชญ์ชาว
บ้านด้าน
สมุนไพร

ปราชญ์ชาวบ้านด้านด้านสมุนไพร
ภูมิปัญญาจากบรรพชน

ปราชญ์ชาวบ้านด้านด้านสมุนไพรถือว่าเป็น PAGE 21
ภูมิปัญญาจากบรรพบุรุษในตำบลนาโป่งที่ได้รวบรวม
องค์ความรู้เกี่ยวกับภูมิปัญญาพื้ นบ้านด้านการบำบัด
รักษาโรคด้วยสมุนไพร กระบวนการผลิต และสรรพคุณ
ทางยา และยังรวมไปถึงหลักพฤษศาสตร์ของสมุนไพร
ตัวยา สืบทอดองค์ความรู้จากรุ่นสู่รุ่น

ปราชย์ชาวบ้านด้านสมุนไพรของตำบลนาโป่งนั้น
องค์ความด้านการบำบัดรักษาโรคของหมอยา จะ
สืบทอดกันได้แก่ การสืบทอดจากบรรพบุรุษ ครูหมอ
สมุนไพรพื้ นบ้านในอดีต พระและ ฆราวาส ปราชญ์ชาว
บ้านตำบลนาโป่งหลายท่านเริ่มจากการช่วยหยิบจับตัว
ย า จ น เ กิ ด ค ว า ม ชำ น า ญ แ ล ะ ส า ม า ร ถ รัก ษ า ค น ใ น ชุ ม ช น
ต่อจากบรรพบุรุษได้

ปราชญ์ชาวบ้านด้ าน PAGE 22
สมุ นไพร

น า ย สัน ติ นั น ท ะ ว ง ศ์

น า ย เ มือ ง ส า น ปิ ง

น า ย ท อ ง คำ ปั ญ ญ า เ ค รือ

ปราชญ์ชาวบ้าน
ด้านความเชื่อ
โหราศาสตร์
ไสยศาสตร์

ภูมิปัญญาตำบลนาโป่ง

U2T . .มร ลป ตำบลนาโป่ง สำรวจชุมชนด้านภูมิปัญญาและวัฒนธรรมท้องถิ่นของ
ชุมชน เพื่อการอนุรักษณ์ เผยแพร่ และสานต่อด้านสัมมาชีพ

ความเชื่อของคนตำบลนโป่งนั้นนอกจาก
ความเชื่อทางศาสนาโดยเฉพาะศาสนา

พุทธซึ่งเป็นศาสนหลักแล้วยังมีความเชื่อ
ในเรื่องไสยศาสตร์ผีสางเทวดาเรื่อง

โชคลางสังหรณ์เรื่องเหนือธรรมชาติที่ไม่
อาจพิสูจน์ได้แบบความเชื่อคนล้านนาได้
นำมาผสมผสานเข้าด้วยกันอย่างลงตัวจน

ทำให้เกิดเป็นประเพณีพิธีกรรมและ
วัฒนธรรมอันเป็นเอกลักษณ์และสืบทอด

กันมาจากรุ่นสู่รุ่นจนถึงปัจจุบัน




PAGE 24

ป ร า ช ญ์ ช า ว บ้ า น

ด้านความเชื่ อ
โหราศาสตร์ ไสยศาสตร์

นายอ้ม ติ๊ตาวงศ์
ปราชญ์ชาวบ้านด้านความเชื่อทางศาสนา




นายมานพ นันตาดี
ปราชญ์ชาวบ้านด้านความเชื่อทางศาสนา




นายสมชาย ชมพู
ปราชญ์ชาวบ้านด้านความเชื่อทางศาสนา







นายภูมินทร์ กาวิละพันธ์
ปราชญ์ชาวบ้านด้านความเชื่อทางศาสนา




PAGE 25

ป ร า ช ญ์ ช า ว บ้ า น

ด้ า น ค ว า ม เ ชื่ อ โ ห ร า ศ า ส ต ร์ ไ ส ย ศ า ส ต ร์

นายสน มหายศ นายปั๋ น พรมมิน

(ปราชญ์ชาวบ้านด้านเครื่องราง และการทำนายทายทัก) (ปราชญ์ชาวบ้านด้านเครื่องรางของขลัง )

นายติ๊ป สืบปาละ


(ปราชญ์ชาวบ้านเครื่องราง และ ผู้เชียวชาญด้านพิธีกรรม) นายจันทร์ แก้งสุยะ


(ปราชย์ด้านไสยศาสตร์และหมอยาปัดเป่าโรคภัย)




นางอุ้ม สุวรรณรินทร์
นางผัดศรี สายอุปลาส PAGE 26
(ปราชญ์ด้านการดูดวงและการทำนายทายทัก)
(ปราชญ์ด้านการดูดวงและการทำนายทายทัก)



นางศรีวุ่น วาดเอื้อยวงศ์

(ปราชญ์ด้านความเชื่อและร่างทรง)