E-book Napong Local Herbs

มะพร้าวเต่า

ภูมิปัญญาท้องถิ่นตำบลนาโป่ง
ชาวนาโป่งมีภูมิปัญญาในการนำผล
สุกของมะพร้าวเต่ามาแปรรูปเป็น
แป้งมะพร้าวเต่า สามารถใช้แทน
แป้งข้าวเจ้าได้ ใช้สำหรับทำขนม
มีรสสัมผัสนุ่มลิ้นคล้ายขนมชั้น

จุดที่พบในตำบลนาโป่ง
ขึ้นอย่างหนาแน่น สามารถพบได้
ทั่วไปในป่าชุมชนตำบลนาโป่ง

จำนวนที่พบ ณ จุดสำรวจ
มากกว่า 10 ต้น

- ขนมมะพร้าวเต่าจากแป้งมะพร้าวเต่

PAGE 46

NAPONG LOCAL HERBS

มะเม่า

กำแพงเจ็ดชั้น

เเปป็ลนือสกีนต้้ำสนตเมารุลียนแบดไพงมีเรสขี้ทเมท้จอาำนงนวถวิล่นนดหต้ลาำนาบยในชลัเ้นนืน้เอหา็ไนมโ้ปไมด่ี้วงชงัดปี

U2T มร.ลป. ตำบลนาโป่ง สำรวจแหล่งสมุนไพรในชุมชน เพื่อนำมาเป็นฐานในการ
ขึ้นตำหรับยาสมุนไพรใช้ภายนอก และพัฒนาส่งเสริมการสร้างอาชีพแก่ชุมชน

มะเม่า ภาษาถิ่นภาคเหนือเรียก บะเม่า

ชื่อทางวิทยาศาสตร์
Antidesma
velutinosum Blume

ลักษณะ ถิ่นที่พบ
ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก ขึ้นตามป่าเต็งรัง ป่าเบญจพรรณ พบได้ใน
มีอายุนานหลายปี ทุกภาคของประเทศไทย แต่พบมากในภาค
ลำต้นแตกกิ่งตั่งแต่ อีสาน ในจังหวัดสกลนคร อุดรธานี และ
ระดับล่าง กิ่งมีจำนวน มุกดาหาร
มาก กิ่งค่อนข้างเล็ก
แต่ใบดก ทำให้มองเห็น สรรพคุณ
เป็นทรงพุ่ มหนาทึบ ออกฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ ช่วยชะลอความแก่
ดอกสีเขียวอ่อนอม บำรุงผิว ทำให้ผิวดูเปล่งปลั่ง ช่วยป้องกัน
เหลือง ออกผลดิบเป็น มะเร็ง ช่วยขจัดสารพิษออกจากร่างกาย
สีเขียวมีรสเปรี้ยว เมื่อ บำรุงสายตา เป็นยาระบาย
สุกจะเป็นสีแดงปน
ม่วงและดำ มีรสหวาน PAGE 48

มะเม่า

ภูมิปัญญาท้องถิ่นตำบลนาโป่ง
นิยมนำผลดิบที่มีรสเปรี้ยวและผล
สุกที่มีรสหวานมารับประทาน

จุดที่พบในตำบลนาโป่ง
มีจำนวนน้อย พบในป่าชุมชนบ้าน
สันหลวง หมู่ 1 และป่าชุมชนบ้าน
ห้วยเกี๋ยง หมู่ 9

จำนวนที่พบ ณ จุดสำรวจ
1 ต้น

PAGE 49

NAPONG LOCAL HERBS

รากสามสิบ

กำแพงเจ็ดชั้น

เเปป็ลนือสกีนต้้ำนตสเามรลีุยนแบดไพงมีเสรขี้เทมท้จาอำนงนววถลิ่นนดห้ตลานำายใบนชัลเ้นนื้นเอห็ไานมโ้ไมปดี่้วงชงัดปี

U2T มร.ลป. ตำบลนาโป่ง สำรวจแหล่งสมุนไพรในชุมชน เพื่อนำมาเป็นฐานในการ
ขึ้นตำหรับยาสมุนไพรใช้ภายนอก และพัฒนาส่งเสริมการสร้างอาชีพแก่ชุมชน

รากสามสิบ ภาษาถิ่นภาคเหนือเรียก
ผักสามสิบ

ชื่อทางวิทยาศาสตร์ ถิ่นที่พบ
Asparagus เจริญได้ดีในเขตร้อน มีต้นกำเนิดใน
racemosus Willd. แถบประเทศเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
เช่น ประเทศไทย ประเทศพม่า
ลักษณะ ประเทศลาว พบมากในเขตป่าร้อน
ไม้เลื้อยเนื้อแข็ง ลำต้น ชื้น ป่าเขตร้อนแห้งแล้ง เขาหินปูน
สีเขียว มีหนามแหลม ป่าผลัดใบและป่าโปร่ง
มักเลื้อยพั นตันไม้อื่น
เลื้อยยาว 1.5-4 เมตร สรรพคุณ
เถากลมเรียบ เถาอ่อน แก้ริดสีดวงทวาร ช่วยขับลม แก้ขัด
เป็นเหลี่ยม ตามข้อเถา เบา ขับปัสสาวะ ขับเสมหะ บำรุงเด็ก
มีหนามแหลม ในครรภ์ บำรุงตับปอด บำรุงกำลัง
เหง้าและรากใต้ดินออก บำรุงสำหรับเพศชาย แก้ตกเลือด
เป็นกระจุกคล้าย แก้พิษร้อนในกระหายน้ำ แก้ปวด
กระสวยออกเป็นพวง เมื่อย ช่วยบรรเทาอาการระคาย
คล้ายรากกระชาย มี เคือง
ความอวบน้ำ
PAGE 51

รากสามสิบ

ภูมิปัญญาท้องถิ่นตำบลนาโป่ง
คนทางภาคเหนือจะใช้รากสามสิบ
ทำเป็นยาดอง ใช้กินเป็นยาบำรุง
สำหรับเพศชาย กินแล้วคึกคัก
เหมือนม้า 3 ตัว จึงมีอีกชื่อหนึ่ง
ว่า “ม้าสามต๋อน”

จุดที่พบในตำบลนาโป่ง
มีจำนวนน้อย พบในป่าชุมชนบ้าน
สันหลวง หมู่ 1 และป่าชุมชนบ้าน
สันป่าจี้ หมู่ 8

จำนวนที่พบ ณ จุดสำรวจ
2 ต้น

PAGE 52

NAPONG LOCAL HERBS

รางแดง

กำแพงเจ็ดชั้น

เปลือกต้นสเมรีุยนบไพมีสรีเทท้อานงวถลิ่นด้ตานำใบนลเนื้นอไามโ้มปี่วงงปี

เป็นสีน้ำตาลแดงเข้มจำนวนหลายชั้นเห็นได้ชัด

U2T มร.ลป. ตำบลนาโป่ง สำรวจแหล่งสมุนไพรในชุมชน เพื่อนำมาเป็นฐานในการ
ขึ้นตำหรับยาสมุนไพรใช้ภายนอก และพัฒนาส่งเสริมการสร้างอาชีพแก่ชุมชน

รางแดง ภาษาถิ่นภาคเหนือเรียก
เครือเขาก้องแกบ

ชื่อทางวิทยาศาสตร์
Ventilago
denticulata Willd.

ลักษณะ ถิ่นที่พบ
จัดเป็นไม้เถายืนต้นกึ่ง มักขึ้นตามป่าโปร่ง มีถิ่นกำเนิดอยู่ทาง
พุ่ม มักเลื้อยตามต้นไม้ จังหวัดสระบุรี ส่วนในกรุงเทพฯ มีการปลูก
และกิ่งไม้ เถาเป็นสีเทา กันบ้างตามบ้าน
ผิวของลำต้นหรือเถา
เป็นรอยแตกระแหง สรรพคุณ
เป็นร่องสีแดงสลับ เถามีสรรพคุณเป็นยาอายุวัฒนะ จะใช้เดี่ยวๆ
ทำให้เกิดเป็นลวดลาย หรือใช้ผสมกับสมุนไพรชนิดอื่นด้วยก็ได้
ที่สวยงาม ช่วยทำให้เจริญอาหารและช่วยแก้ร้อนใน
แผ่นใบเป็นสีเขียว ใบ กระหายน้ำ
คล้ายกับใบเล็บมือนาง
หรือกะดังงาไทย PAGE 54

รางแดง

ภูมิปัญญาท้องถิ่นตำบลนาโป่ง
ชาวบ้านตำบลนาโป่งโดยเฉพาะ
หมอยานิยมนำเถามาตากแห้งต้ม
เป็นยาบำรุงกำลัง และใช้ในการ
ดองเหล้า

จุดที่พบในตำบลนาโป่ง
มีจำนวนน้อย พบใน
ป่าชุมชนบ้านสันหลวง หมู่ 1
ป่าชุมชนบ้านปากกอง หมู่ 3
ป่าชุมชนบ้านสันป่าหนาด หมู่ 5
ป่าชุมชนบ้านห้วยเกี๋ยง หมู่ 9

จำนวนที่พบ ณ จุดสำรวจ
1 ต้น

PAGE 55

ส้มป่อย

กำแพงเจ็ดชั้น

เปลือกต้สนเมรุียนบไพมีรสีทเท้อานงวถิล่นดต้าำนบในลเนืน้อาไมโ้ปม่ีวงงปี

เป็นสีน้ำตาลแดงเข้มจำนวนหลายชั้นเห็นได้ชัด

U2T มร.ลป. ตำบลนาโป่ง สำรวจแหล่งสมุนไพรในชุมชน เพื่อนำมาเป็นฐานในการ
ขึ้นตำหรับยาสมุนไพรใช้ภายนอก และพัฒนาส่งเสริมการสร้างอาชีพแก่ชุมชน

ส้มป่อย

ชื่อทางวิทยาศาสตร์
Acacia concinna
(Willd.) DC.

ลักษณะ ถิ่นที่พบ
ไม้ยืนต้นขนาดเล็กหรือ ขึ้นทั่วไปในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และ
ไม้พุ่ มรอเลื้อยทอด เอเชียใต้ เป็นไม้ที่มีความทนทานต่อสภาพ
ลำต้นเกาะเกี่ยวขึ้นไป แห้งแล้งได้ดี มักพบขึ้นตามป่าคืนสภาพ
สูงได้ประมาณ 3-6 ป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ
เมตร
ใบมีรสเปรี้ยว เถามี สรรพคุณ
เนื้อแข็ง ขนาดใหญ่ ดอกมีสรรพคุณช่วยบำรุงธาตุในร่างกาย
เปลือกลำต้นเป็นสี และเป็นยาลดไขมัน เปลือกฝักมีสรรพคุณ
น้ำตาล ช่วยทำให้เจริญอาหาร เปลือกต้นมี
ฝักคล้ายมะขาม สี สรรพคุณเป็นยาแก้กระษัย
น้ำตาลเข้ม เปลือกฝัก
มีรสเปรี้ยวเผ็ดปร่า PAGE 57

ส้มป่อย

ภูมิปัญญาท้องถิ่นตำบลนาโป่ง
ชาวบ้านตำบลนาโป่งนิยมนำยอด
อ่อนมาใส่ในแกงส้ม ส่วนฝักแก่
เป็นสิ่งสำคัญสำหรับประเพณี
สงกรานต์ ชาวบ้านจะนำมาแช่ใน
น้ำเพื่ อใช้ในประเพณีรดน้ำดำหัว

จุดที่พบในตำบลนาโป่ง
พบได้ทั่วไปในครัวเรือนของชาว
บ้านตำบลนาโป่ง และในวัด มีการ
ปลูกกันอย่างแพร่หลาย

จำนวนที่พบ ณ จุดสำรวจ
1 ต้น

PAGE 58

NAPONG LOCAL HERBS

ส้มเสี้ยน

กำแพงเจ็ดชั้น

เปลือกต้นสเมรีุยนบไพมีสรีเทท้อานงวถลิ่นด้ตานำใบนลเนื้นอไามโ้มปี่วงงปี

เป็นสีน้ำตาลแดงเข้มจำนวนหลายชั้นเห็นได้ชัด

U2T มร.ลป. ตำบลนาโป่ง สำรวจแหล่งสมุนไพรในชุมชน เพื่อนำมาเป็นฐานในการ
ขึ้นตำหรับยาสมุนไพรใช้ภายนอก และพัฒนาส่งเสริมการสร้างอาชีพแก่ชุมชน

ส้มเสี้ยน ภาษาถิ่นภาคเหนือเรียก
บะแต๋งแง่ง

ชื่อทางวิทยาศาสตร์
Cleome gynandra L.

ลักษณะ ถิ่นที่พบ
จัดเป็นไม้ล้มลุก มี ในประเทศไทย มักพบขึ้นเป็นวัชพืชตาม
ความสูงประมาณ ท้องไร่ปลายนา ที่รกร้างว่างเปล่าทั่วไปและ
30-15 เซนติเมตร ริมลำธาร
ส่วนต่าง ๆ ของต้น
มีขนปกคลุม สรรพคุณ
ใบกลมใหญ่ มีความ ช่วยบำรุงเลือดลม บำรุงร่างกายและให้
หนาและสาก มีขนปลก พลังงาน มีสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยต่อ
คลุมเล็กน้อย ต้านมะเร็ง มีฤทธิ์ช่วยฆ่าเชื้อ รากใช้ต้มรับ
ผลสีเขียว รูปร่าง ประทานเป็นยารักษาโรคเลือดออกตาม
คล้ายมะเฟืองแต่มีขน ไรฟัน
อ่อน มีรสเปรี้ยว เมื่อ
แก่มากๆจะมีเสี้ยนอยู่ PAGE 60

ส้มเสี้ยน

ภูมิปัญญาท้องถิ่นตำบลนาโป่ง
ชาวบ้านตำบลนาโป่งที่เข้าป่าหา
ของป่าหรือสัตว์ป่า รวมไปถึงเพื่อ
เลี้ยงวัวควายจะอาศัยเก็บกิน
นับว่าเป็นผลไม้ป่าชนิดหนึ่งที่ขึ้นได้
ทั่วไปในป่าตำบลนาโป่ง

จุดที่พบในตำบลนาโป่ง
พบได้ทั่วไปในป่าชุมชนใกล้กับไร่นา
ของชาวบ้าน ที่พบส่วนมากจะขึ้น
ในป่าที่ใกล้กับลำธาร หรือสวนของ
ชาวบ้านที่อยู่ติดกับแหล่งน้ำ

จำนวนที่พบ ณ จุดสำรวจ
1 - 2 ต้น

PAGE 61

NAPONG LOCAL HERBS

สะค้าน

กำแพงเจ็ดชั้น

เเปป็ลนือสกีนต้้ำนสตเามรลีุยนแบดไพงมีเสรขี้เทมท้จอาำนงนวถวลิ่นนดห้ตลาำนายใบนชัลเ้นนืน้เอห็าไนมโ้ไปมดี่้วงชงัดปี

U2T มร.ลป. ตำบลนาโป่ง สำรวจแหล่งสมุนไพรในชุมชน เพื่อนำมาเป็นฐานในการ
ขึ้นตำหรับยาสมุนไพรใช้ภายนอก และพัฒนาส่งเสริมการสร้างอาชีพแก่ชุมชน

สะค้าน ภาษาถิ่นภาคเหนือเรียก จะค่าน

ชื่อทางวิทยาศาสตร์ ถิ่นที่พบ
Piper interruptum พบได้ในทุกภาคของประเทศไทย ที่มีสภาพ
Opiz ป่าดิบชื้น

ลักษณะ สรรพคุณ
ไม้เถาเลื้อยอยู่ในสกุล ช่วยบำรุงเลือดลม บำรุงร่างกายและให้
พริกไทย ลำต้นอวบ พลังงาน มีสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยต่อ
อ้วนขนาดใหญ่ ทุก ต้านมะเร็ง มีฤทธิ์ช่วยฆ่าเชื้อ รากใช้ต้มรับ
ส่วนเกลี้ยง เปลือก ประทานเป็นยารักษาโรคเลือดออกตาม
ค่อนข้างอ่อน เนื้อสี ไรฟัน
เหลืองน้ำตาล มีกลิ่น
หอมเฉพาะ รสเผ็ดร้อน PAGE 63
ใบบนกิ่งแผ่นใบรูปรี
ฐานใบเว้ารูปหัวใจ
ปลายใบแหลมหรือ
เรียวแหลม

สะค้าน

ภูมิปัญญาท้องถิ่นตำบลนาโป่ง
ชาวบ้านตำบลนาโป่งมีการนำมาใช้
ประโยชน์หลายประการ เช่น รับ
ประทานเป็นผัก นำมาปรุงอาหาร
ใช้เป็นสมุนไพรพื้นบ้าน ปลูกเป็น
ไม้ประดับ และใช้ในพิธีกรรมต่างๆ

จุดที่พบในตำบลนาโป่ง
บ้านของชาวบ้าน บ้านนาโป่ง หมู่
6 พบได้น้อยในป่าชุมชนเนื่องจาก
สะค้านจะขึ้นอยู่ในป่าลึกและมี
ลักษณะของป่าดิบชื้น ขึ้นอยู่ใน
ส่วนของป่าที่ชาวบ้านเรียกว่า
."ห้วย" ซึ่งหมายถึงป่าลึก

จำนวนที่พบ ณ จุดสำรวจ
1 ต้น

PAGE 64

NAPONG LOCAL HERBS

สาบเสือ

กำแพงเจ็ดชั้น

เปลือกต้สนเมรุียนบไพมีรสีทเท้อานงวถิล่นดต้าำนบในลเนืน้อาไมโ้ปม่ีวงงปี

เป็นสีน้ำตาลแดงเข้มจำนวนหลายชั้นเห็นได้ชัด

U2T มร.ลป. ตำบลนาโป่ง สำรวจแหล่งสมุนไพรในชุมชน เพื่อนำมาเป็นฐานในการ
ขึ้นตำหรับยาสมุนไพรใช้ภายนอก และพัฒนาส่งเสริมการสร้างอาชีพแก่ชุมชน

สาบเสือ ภาษาถิ่นภาคเหนือเรียก
หญ้าดอกขาว

ชื่อทางวิทยาศาสตร์ ถิ่นที่พบ
Chromolaena ถิ่นกำเนิดในแถบอเมริกากลาง และระบาด
odorata (L.) ทั่วไปในเขตร้อนทั่วทุกทวีป
R.M.King & H.Rob.
สรรพคุณ
ลักษณะ ดอกมีสรรพคุณช่วยชูกำลัง แก้อาการ
จัดเป็นพรรณไม้ล้มลุก อ่อนเพลีย ช่วยบำรุงหัวใจ ช่วยแก้ตาฟาง
เป็นพื ชที่แตกกิ่งก้าน ตาแฉะ ช่วยแก้กระหายน้ำ ช่วยแก้ไข้
สาขามากจนเหมือน
ทรงพุ่ม กิ่งก้านและ PAGE 66
ลำต้นจะปกคลุมไป
ด้วยขนนุ่มอ่อนๆ
ใบและลำต้นมีกลิ่น
เฉพาะตัวรวมถึงดอก
ด้วย สาเหตุที่ได้ชื่อว่า
สาบเสือ ก็เพราะว่า
ดอกของมันไม่มีกลิ่น
หอมเลยแต่กลับมีกลิ่น
สาบ

สาบเสือ

ภูมิปัญญาท้องถิ่นตำบลนาโป่ง
ชาวบ้านตำบลนาโป่งนำต้นและ
ดอกสาบเสือมาทำน้ำหมักสำหรับ
ไล่แมลงในแปลงผักและนาข้าว
เนื่องจากมีกลิ่นแรง

จุดที่พบในตำบลนาโป่ง
พบได้ทั่วไปในป่าชุมชนใกล้กับไร่นา
ของชาวบ้าน หรือขึ้นตามข้างทาง
ทั่วไป นับว่าเป็นวัชพืชที่ชาวบ้าน
มักจะกำจัดทิ้ง

จำนวนที่พบ ณ จุดสำรวจ
มากกว่า 10 ต้น

PAGE 67

NAPONG LOCAL HERBS

เสลด
พังพอน

กำแพงเจ็ดชั้น

เปลือกต้สนเมรุียนบไพมีรสีทเท้อานงวถิล่นดต้าำนบในลเนืน้อาไมโ้ปม่ีวงงปี

เป็นสีน้ำตาลแดงเข้มจำนวนหลายชั้นเห็นได้ชัด

U2T มร.ลป. ตำบลนาโป่ง สำรวจแหล่งสมุนไพรในชุมชน เพื่อนำมาเป็นฐานในการ
ขึ้นตำหรับยาสมุนไพรใช้ภายนอก และพัฒนาส่งเสริมการสร้างอาชีพแก่ชุมชน

เสลดพั งพอน

ชื่อทางวิทยาศาสตร์ ถิ่นที่พบ
Barleria lupulina เป็นพรรณไม้กลางแจ้งที่เจริญเติบโตได้ดี
Lindl. ในดินที่ร่วนซุยและมีความชุ่มชื้น ใน
ประเทศไทยสามารถพบได้ทั่วไป
ลักษณะ
ไม้พุ่ม แตกกิ่งก้าน สรรพคุณ
สาขามาก มีความสูง ใบเสลดพังพอนมีประโยชน์หลากหลาย แต่
ได้ประมาณ 1-2 เมตร จะเด่นในเรื่องของการรักษาโรคงูสวัด โรค
ลำต้นเป็นสีน้ำตาลอม เบาหวาน รักษาโรคคางทูม ช่วยถอนพิษไข้
เขียว ส่วนกิ่งและก้าน พิษไข้ทรพิษ แก้ปวดฟัน เหงือกบวม และ
เป็นสีน้ำตาลแดง แก้ริดสีดวงทวาร
ต้นเสลดพั งพอนจะ
แบ่งเป็นตัวผู้และตัว PAGE 69
เมีย ซึ่งจะมีลักษณะ
ต่างกันเล็กน้อย

เสลดพั งพอน

ภูมิปัญญาท้องถิ่นตำบลนาโป่ง
ชาวบ้านตำบลนาโป่งโดยเฉพาะ
หมอยาจะนำใบสดมาตำเพื่ อช่วย
รักษาแผลฟกช้ำจากการกระทบ
กระแทก แผลสุนัขกัด แผลจาก
ของมีคมบาด หรือแผลมีเลือด
ออก

จุดที่พบในตำบลนาโป่ง
พบได้ทั่วไปในครัวเรือนของชาว
ตำบลนาโป่ง ปลูกเป็นสมุนไพร
ประจำบ้าน

จำนวนที่พบ ณ จุดสำรวจ
มากกว่า 5 ต้น

PAGE 70

หนอน
ตายหยาก

กำแพงเจ็ดชั้น

เเปป็ลนือสกีนต้้ำสนตเามรุลียนแบดไพงมีเรสขี้เทมท้จอาำนงนวถวิล่นนดห้ตลาำนายใบนชัลเ้นนืน้เอหา็ไนมโ้ปไมดี่้วงชงัดปี

U2T มร.ลป. ตำบลนาโป่ง สำรวจแหล่งสมุนไพรในชุมชน เพื่อนำมาเป็นฐานในการ
ขึ้นตำหรับยาสมุนไพรใช้ภายนอก และพัฒนาส่งเสริมการสร้างอาชีพแก่ชุมชน

หนอนตายหยาก ภาษาถิ่นภาคเหนือเรียก
พุ งมดง่าม

ชื่อทางวิทยาศาสตร์
Stemonaaphylla
Craib

ลักษณะ ถิ่นที่พบ
เป็นพื ชล้มลุกอายุ
หลายปี มีเหล้าหรือหัว ประเทศไทยพบพื ชสกุลนี้ในภาคต่างๆ
อยู่ใต้ดิน ลำต้นเหนือ
ดินตั้งตรงหรือเลื้อย โดยพบมากบริเวณป่าดิบชื้น ป่าผลัดใบ
ใบเลี้ยงเดี่ยว เรียบ
สลับหรืออยู่ตรงข้าม และป่าไผ่
กัน
ดอกออกเป็นดอก สรรพคุณ
เดี่ยวหรืออกเป็นช่อ
สั้นๆ เป็นยาแก้ไอและขับเสมหะ ยาขับลม ยา
ผลเป็นแบบผลแห้งแก่
แล้วแตก ถ่ายพยาธิ ใช้รักษาวัณโรค เป็นยาแก้ไอ

เย็น ไอเรื้อรัง หลอดลมอักเสบ แก้โรค

ผิวหนัง ฆ่าหิดเหา และฆ่าเชื้อพยาธิ

ภายใน PAGE 72

หนอนตายหยาก

ภูมิปัญญาท้องถิ่นตำบลนาโป่ง
ชาวบ้านตำบลนาโป่งนิยมนำราก
สดมาตำให้ละเอียด นำไปผสมกับ
เศษอาหารหรือเศษมะพร้าว เพื่อ
ล่อและกำจัดมด รวมไปถึงศัตรู
พื ชในแปลงผักและไร่ถั่วลิสง

จุดที่พบในตำบลนาโป่ง
พบได้ในป่าที่ค่อนข้างดิบชื้น และ
ค่อนข้างลึก พบในป่าชุมชนบ้านนา
เบี้ย หมู่ 7 บ้านนาเบี้ยหมู่ 10 และ
ป่าชุมชนบ้านนาโป่ง หมู่ 6

จำนวนที่พบ ณ จุดสำรวจ
มากกว่า 20 ต้น

PAGE 73

NAPONG LOCAL HERBS

อังกาบหนู

กำแพงเจ็ดชั้น

เเปป็ลนือสกีนต้้ำสนตเมารุลียนแบดไพงมีเรสขี้ทเมท้จอาำนงนวถวิล่นนดห้ตลาำนายใบนชัลเ้นนืน้เอหา็ไนมโ้ปไมดี่้วงชงัดปี

U2T มร.ลป. ตำบลนาโป่ง สำรวจแหล่งสมุนไพรในชุมชน เพื่อนำมาเป็นฐานในการ
ขึ้นตำหรับยาสมุนไพรใช้ภายนอก และพัฒนาส่งเสริมการสร้างอาชีพแก่ชุมชน

อังกาบหนู ภาษาถิ่นภาคเหนือเรียก มันไก่

ชื่อทางวิทยาศาสตร์
Barleria prionitis L

ลักษณะ สรรพคุณ
มีลักษณะเป็นไม้พุ่ ม ใบอังกาบหนูช่วยรักษาโรคหวัด ลด
เตี้ย สูง 1-1.5 เมตร มี อาการไข้ ช่วยบรรเทาอาการปวดฟัน ลด
หนามยาว 1-2 อาการท้องผูก ท้องอืด อาหารไม่ย่อย
เซนติเมตรอยู่รอบข้อ ส่วนรากอังกาบหนูใช้เป็นยาแก้ฝีได้
มีดอกคล้ายดอกชบาสี
เหลืองกระจุกเป็นช่อ PAGE 75
ตามปลายกิ่ง

ถิ่นที่พบ
เจริญเติบโตเป็นวัชพื ช
ตามเขาหินปูนที่แห้งแล้ง
ตามภาคใต้ และภาค
ตะวันตกเฉียงใต้ของ
ไทย

อังกาบหนู

ภูมิปัญญาท้องถิ่นตำบลนาโป่ง
ชาวบ้านตำบลนาโป่งนิยมปลูกกัน
ในบริเวณบ้านเนื่องจากมีความ
เชื่อว่าสามารถช่วยรักษาโรคมะเร็ง

จุดที่พบในตำบลนาโป่ง
พบได้ในหลายครัวเรือนของตำบล
นาโป่ง โดยเฉพาะบ้านปากกอง
หมู่ 3 และบ้านปากกองหมู่ 12

จำนวนที่พบ ณ จุดสำรวจ
1 - 2 ต้น

PAGE 76

NAPONG LOCAL HERBS

เอื้ อง
หมายนา

กำแพงเจ็ดชั้น

เปลือกต้สนมเรุีนยบไพมีรสีทเ้ทอานงวถิล่นดต้าำนบในลเนนื้อาไโม้ปม่ีงวงปี

เป็นสีน้ำตาลแดงเข้มจำนวนหลายชั้นเห็นได้ชัด

U2T มร.ลป. ตำบลนาโป่ง สำรวจแหล่งสมุนไพรในชุมชน เพื่อนำมาเป็นฐานในการ
ขึ้นตำหรับยาสมุนไพรใช้ภายนอก และพัฒนาส่งเสริมการสร้างอาชีพแก่ชุมชน

เอื้องหมายนา

ชื่อทางวิทยาศาสตร์
Cheilocostus
speciosus
(J.Koenig)
C.D.Specht

ลักษณะ ถิ่นที่พบ
จัดเป็นพืชล้มลุก มี มีถิ่นกำเนิดในอินเดีย เอเชียตะวันออกเฉียง
เหง้าอยู่ใต้ดิน มักขึ้น ใต้ไปจนถึงเกาะนิวกินี ในไทยพบได้มากใน
เป็นกอ ๆ มีความสูง ป่าดิบชื้น และบริเวณใกล้ริมลำธาร
ของต้นประมาณ 1-3
เมตร ไม่แตกกิ่งก้าน สรรพคุณ
สาขา ลำต้นกลมฉ่ำน้ำ มีสรรพคุณเป็นยาบำรุงกำลัง ยารักษาโรค
และเป็นสีแดง ความดันโลหิตต่ำ อาการหน้าซีด รากมีรส
รากเป็นหัวใหญ่ยาว ที่ ขมเมา มีสรรพคุณช่วยแก้อาการไอและขับ
โคนแข็งเหมือนไม้ เสมหะ

PAGE 78

เอื้องหมายนา

ภูมิปัญญาท้องถิ่นตำบลนาโป่ง
ชาวบ้านตำบลนาโป่งนิยมกินหน่อ
อ่อนและดอกอ่อนเป็นผัก และจะใช้
ลำต้นนำไปต้มกิน เชื่อว่าเป็นยา
ต้านโรคมะเร็ง

จุดที่พบในตำบลนาโป่ง
พบได้ทั่วไปในป่าชุมชนใกล้กับ
แหล่งน้ำและป่าลักษณะดิบชื้น ส่วน
มากจะพบมากในป่าชุมชนบ้านนา
โป่ง หมู่ 6 และป่าชุมชนบ้านนาเบี้ย
หมู่ 7 และ หมู่ 10

จำนวนที่พบ ณ จุดสำรวจ
มากกว่า 10 ต้น

PAGE 79

NAPONG LOCAL HERBS

ฮ่อสะพาย
ควาย

กำแพงเจ็ดชั้น

เปลือกต้สนมเุรีนยบไพมรีสีทเ้ทอางนวถิ่ลนดต้าำนบในลเนนื้อาไโมป้ม่ีงวงปี

เป็นสีน้ำตาลแดงเข้มจำนวนหลายชั้นเห็นได้ชัด

U2T มร.ลป. ตำบลนาโป่ง สำรวจแหล่งสมุนไพรในชุมชน เพื่อนำมาเป็นฐานในการ
ขึ้นตำหรับยาสมุนไพรใช้ภายนอก และพัฒนาส่งเสริมการสร้างอาชีพแก่ชุมชน

ฮ่อสะพายควาย ภาษาถิ่นภาคเหนือเรียก
ฮ่อสะปายควาย

ชื่อทางวิทยาศาสตร์
Sphenodesme
Pentandra

ลักษณะ ถิ่นที่พบ
จัดเป็นไม้เถากึ่ง ในประเทศไทย แหล่งที่พบจะเป็นภาคเหนือ
ยืนต้น มีขนาดใหญ่ และภาคอีสาน ซึ่งมักจะเป็นพื้นที่ชื้น
ลำต้นมีสีน้ำตาลอ่อน
ใบเดี่ยว เรียงตรง สรรพคุณ
ข้าม รูปขอบขนาน ยาพื้นบ้านอีสานใช้ ผสมสมุนไพรอื่น ต้มน้ำ
แกมรูปรีหรือรูปไข่ ดื่ม รักษาโรคกระเพาะอาหาร ส่วนยาพื้นบ้าน
เมื่อออกดอก กลีบ ล้านนาใช้ ต้มน้ำดื่ม บำรุงกำลังทางเพศ
ดอกสีม่วงแกมน้ำเงิน
มีขนกระจุกที่กลาง
ดอก

PAGE 81

ฮ่อสะพายควาย

ภูมิปัญญาท้องถิ่นตำบลนาโป่ง
ชาวบ้านในตำบลนาโป่งนิยมนำต้น
มาต้มกับสมุนไพรชนิดอื่นๆ ใช้ดื่ม
เพื่ อบำรุงกำลังและแก้ปวดเมื่อย
และยังใช้ต้นในการดองเหล้าอีก
ด้วย

จุดที่พบในตำบลนาโป่ง
ป่าชุมชนบ้านสันหลวง หมู่ 1

จำนวนที่พบ ณ จุดสำรวจ
1 ต้น

PAGE 82

ประมวลภาพการลงพื้ นที่สำรวจสมุนไพร

PAGE 83

U2Tรายชื่อผู้จัดทำ TNAAMPOBONLG

คณะกรรมการ

ผศ.ดร.ธนกร สิริสุคันธา
อ.ดร.พรนภา บุญนำมา
ผศ.ดร.นภาวรรณ เนตรประดิษฐ์
ผศ.กนกพร เอกกะสินสกุล

นายลิขิต ศิริ

บั ณ ฑิ ต

นายอนุสรณ์ ปัญญาวัง
นายสิทธิชาติ เดชะวงศ์
นางสาวประกาวรรณ จินกาล
นางสาวสุพัฒชา เครือคำ
นางสาวสิริกร ปุ๊ดหนอย
นางสาวณัฐพร ศรียุทธ์
นางสาวชันธิกา สิงห์ลา
นางสาวสุนิสา เดชะวงศ์
นายฌราวุฒิ คงธนพิชิต
นายณัฐพล สุวรรณรินทร์

ประชาชน นั ก ศึ ก ษ า

นายจิรายุ อินถาวงศ์ นายสดุดี ผ่องใส
นายสถิตย์ อินวงศ์ นายภราดร สุริยะ
นางสาวสุภาภรณ์ คลังทับ นายสุประวีณ จินดา
นางสาวณัฐนริน คำภิระแปง นายวันชัย สูงขาว
นางสาวชลาลัย เชื้อคำลือ นางสาวเจนจิรา วงศ์ชัยวะ
นายธนพล จันทโย