ทฤษฎีการเรียนรู้พื้นที่รอยต่อพัฒนาการของไวก็อตสกี้

ทฤษฎกี ารเรียนรพู้ ้ืนท่ีรอยตอ่ พัฒนาการของไวก็อตสกี้

สมาชิกในกลมุ่
นายรุ่งเพชร พัดทาป
นายปราโมทย์ คะหาญ
นางสาวสมพิศ ยดุ รัมย์

ประวตั ิ เลฟ เซเมโนวชิ ไวกอ็ ตสกี้

พื้นท่ีรอยต่อพัฒนาการเป็นหน่ึงในมโนทัศน์ของ เลฟ เซเมโนวิช ไวก็อตสก้ี (Lev
Semenovich Vygotsky) ท่ีมีช่ือเสียงเป็นอย่างมาก ซ่ึงอธิบายเก่ียวกับความสัมพันธ์
ระหว่างการเรียนรู้และพัฒนาการ และเป็นท่ีรู้จักเป็นอย่างดีในวงการการศึกษาของเด็ก
ปฐมวัยและพัฒนาการเดก็ ว่าเดก็ เรียนรู้และพัฒนาความคดิ ความเข้าใจตนเองได้อยา่ งไร

ไวก็อตสกี้เป็นนักจิตวิทยาชาวโซเวียต เช้ือสายยิว เกิดในปี ค.ศ. 1896 ปีเดียวกัน
กบั เพียเจต์ นักจติ วิทยาชาวสวิส จากการมปี ระสบการณก์ ารทางานเป็นนักจิตวิทยาเพียงแค่
10 ปี ในช่วงเวลาน้ันนักพัฒนาการชาวโซเวียต ท่านนี้ได้สร้างความต่ืนตัวให้แก่วงการ
การศึกษาในชว่ งปี ค.ศ. 1920 ถงึ 1930 อันเป็นชว่ งเดียวกันกบั ที่เพียเจต์กาลงั สร้างทฤษฎี
ของเขาข้ึนมา

ประวตั ิ เลฟ เซเมโนวชิ ไวกอ็ ตสกี้

ในช่วงบรรยากาศหลังการปฏิวัติสหภาพโซเวียต เป้าหมายของไวก็อตสก้ีคือการสร้าง
แนวคิดทางจิตวิทยาข้ึนมาใหม่ตามแนวทางของมาร์กซิสต์ และประยุกต์ใช้จิตวิทยา
โดยเฉพาะในสาขาจิตวิทยาการศึกษา เพื่อเผชิญกับปั ญหาของประชาชนในสภาพการณ์
ฉุกเฉิน ในช่วงเวลานน้ั ความเข้าใจตนเองไดอ้ ย่างไร

รวมทั้งมีส่วนช่วยในการฝึกอบรมครู โดยการสอนและช่วยเหลือในการวางรากฐาน
สถาบันฝึกอบรมครูแห่งใหม่ มีหลักฐานยืนยันว่าเขาสร้างงานเขียนข้ึนมาภายใต้
สภาพแวดล้อมเช่นน้ี แต่ผลงานของเขากลับถูกคาสั่งของรัฐบาลคอมมิวนิสต์ในยุคสตาลิน
หา้ มเผยแพร่ ตราบจนกระทัง่ สตาลินถึงแกอ่ นจิ กรรมในปี ค.ศ. 1953

ประวตั ิ เลฟ เซเมโนวชิ ไวกอ็ ตสก้ี

ผลงานของเขาจึงได้ถูกนามาใช้ประโยชน์ในโลกตะวันตก ในปี ค.ศ. 1962 ได้มีการ
ตีพิมพ์เผยแพร่หนังสือของเขาในรูปแบบฉบับย่อ ชื่อ “Myshlenie i rech” (ความคิดและ
การพูด) ภายใต้ชื่อเรื่องความคิดและภาษา (Thought and Language) โดย Jerome
Bruner นักจติ วิทยาแนวพุทธปิ ัญญาเป็นผเู้ ขยี นคานาให้ นบั ตง้ั แตน่ ้นั เป็นต้นมาได้มีการแปล
งานของไวก็อตสก้ีนามาใชป้ ระโยชนม์ ากข้นึ

โชคร้ายท่ีไวก็อตสกี้เสียชีวิตก่อนถึงเวลาอันควรด้วยวัยเพียง 38 ปีเท่านั้น ก่อนท่ีงาน
ของเขาจะบรรลุความสาเร็จ จากการป่วยเป็นโรควัณโรค อย่างไรก็ดี ผลงานที่ไวก็อตสกี้
สร้างสรรค์ล้วนมีคุณค่าต่อวงการการศึกษาและจิตวิทยาอย่างมาก ในปี 1978 เทาล์มิน
(Toulmin) ได้อ่านและวจิ ารณห์ นงั สือของไวกอ็ ตสก้ี ชื่อ “Mind in Society” จงึ ใหฉ้ ายาแก่
ไวกอ็ ตสกวี้ ่า “The Mozart of Psychology”

ความเป็นมาของทฤษฎกี ารเรยี นรู้
พื้นท่รี อยตอ่ พัฒนาการ

Cultural-Historical Psychology

พัฒนาการทางสตปิ ัญญา กระบวนการภายในจติ ใจ

สตปิ ัญญาขน้ั พื้นฐาน สติปัญญาขน้ั สูง

ความเป็นมาของทฤษฎกี ารเรยี นรู้
พ้ืนท่รี อยตอ่ พัฒนาการ

ปัจจัยพัฒนาการทางสตปิ ัญญา

กระบวนการทางประวตั ศิ าสตร์ กระบวนการทางสังคม เคร่อื งมือทใ่ี ชใ้ นการเรยี นรู้

ความเป็นมาของทฤษฎกี ารเรยี นรู้
พ้ืนทร่ี อยต่อพัฒนาการ

เครอื่ งมือหลกั ในการพัฒนาสตปิ ัญญา

ภาษาสังคม เป็นภาษาทเี่ ดก็ ใชใ้ นการ . ภาษาพูดกบั ตนเอง เป็นภาษาทเี่ ด็กใชพ้ ูด ภาษาในตนเอง เป็นภาษาในการคดิ
ตดิ ต่อสัมพันธก์ บั ผอู้ น่ื ในชว่ งอายุ 0-3 ปี กบั ตนเองในชว่ งอายุ 3-7 ปี เดก็ จะตอ้ งพัฒนาภาษาภายในใจ ระดับอายุ
เพื่อสื่อสารความคดิ ความตอ้ งการอารมณ์ ในชว่ งอายุประมาณ 7 ปี เขาเรยี นรทู้ ี่จะแก้
โดยไมเ่ กย่ี วขอ้ งกบั ผอู้ นื่ เพ่ือช่วย ปัญหาดว้ ยการคดิ วางแผน ค่อย ๆ แก้ปัญหา
ความรสู้ ึกของตนเองกบั ผอู้ ื่น ในการคดิ ตดั สินใจแสดงพฤตกิ รรม
ไปตามขน้ั ตอนโดยใชภ้ าษาภายในตนเอง

ความเป็นมาของทฤษฎกี ารเรยี นรู้
พ้ืนท่ีรอยตอ่ พัฒนาการ

ในขณะท่ีเดก็ เรยี นรทู้ จ่ี ะแกป้ ัญหาดว้ ยตนเองนน้ั เขาอาจพบบางปัญหาทเ่ี ขาคดิ คนเดยี วไมอ่ อก แตห่ ากไดร้ บั คาแนะนา
ชว่ ยเหลอื บางส่วนจากผใู้ หญ่ หรอื ไดร้ บั ความรว่ มมอื จากกลมุ่ เพื่อนเขาจะสามารถแกป้ ัญหานนั้ ไดส้ าเรจ็ ไวกอ็ ตสกเ้ี รยี ก
ระดบั ความสามารถนว้ี า่ จดุ ทเี่ ดก็ สามารถแกป้ ัญหาไดส้ าเรจ็ หากไดร้ บั ความชว่ ยเหลอื สนบั สนนุ (The zone of proximal
development)

. เคร่อื งหมาย

เคร่อื งหมายดชั นี เคร่อื งหมายภาพตวั แทน เครอื่ งหมายสัญลกั ษณ์

ความหมายของพื้นทร่ี อยต่อพัฒนาการ

ไวก็อตสก้ี อธิบายว่า การจัดการเรียนรู้จะต้องคานึงถึงระดับพัฒนาการ 2 ระดับคือ
ระดบั พัฒนาการทีเ่ ป็นจริงและระดับพัฒนาการที่สามารถจะเป็นไปได้ ระยะห่างระหว่างสอง

ระดับนี้ เรยี กว่า พ้ืนทีร่ อยตอ่ พัฒนาการ

พ้ืนทร่ี อยตอ่ พัฒนาการเป็นการทาหน้าทห่ี รอื ทางานอยา่ งใดอยา่ งหน่งึ ท่ใี นปัจจุบันบุคคลยัง
ไม่มีความสามารถจะทาได้ แต่อยู่ในกระบวนการท่ีจะทาให้บุคคลมีความพร้อม สามารถทา
หนา้ ท่ไี ด้อย่างสมบรู ณใ์ นอนาคต เป็นกระบวนการที่ยังอยู่ในระหว่างการเริ่มต้น ซ่ึงไวก็อตสก้ี
เปรียบเทียบว่าเป็น “ดอกตูม” (Buds) หรือ “ดอกไม้” (Flowers) ของพัฒนาการมากกว่าท่ี
จะเป็น “ผล” (Fruits) ของพัฒนาการ

ความหมายของพ้ืนทรี่ อยต่อพัฒนาการ

บริเวณท่ีเด็กกาลังจะเข้าใจในบางส่ิงบางอย่างโดยเด็กมีความสามารถที่จะแก้ปั ญหาท่ี
ยากเกินกว่าระดับพัฒนาการทางสติปั ญญาของเขาท่ีจะทาได้ หากเขาได้รับคาแนะนา ถูก
กระต้นุ หรอื ชกั จูงโดยใครบางคนทีม่ สี ติปัญญาที่ดกี วา่ ซ่งึ กาหนดโดยลักษณะการแกป้ ัญหา
ของแตล่ ะบคุ คลกบั ระดบั ของศักยภาพแหง่ พัฒนาการท่กี าหนดโดยผา่ นการแก้ปัญหาภายใต้
คาแนะนาของผู้ใหญ่ หรอื ในการรว่ มมอื ช่วยเหลอื กบั เพื่อนทม่ี ีความสามารถมากกวา่

ได้กล่าวสนับสนุนอีกว่า “พ้ืนท่ีรอยต่อพัฒนาการในวันนี้จะเป็นระดับของพัฒนาการใน
วันพรงุ่ น้ี อะไรกต็ ามทเ่ี ดก็ สามารถทาไดโ้ ดยอยภู่ ายใต้ความช่วยเหลือในวนั นี้ วนั พรุ่งนีเ้ ขาจะ
สามารถทาได้ด้วยตัวของเขาเอง เพียงได้รับการเรียนรู้ท่ีดีก็จะนามาซ่ึงพัฒนาการท่ีเจริญ
ข้ึน”

ความหมายของพ้ืนทรี่ อยตอ่ พัฒนาการ

พื้นทร่ี อยต่อพัฒนาการจะอยรู่ ะหวา่ งระดบั ของการแสดงพฤติกรรม ไมม่ ีความคงที่ ไม่มี
ความแน่นอน แต่จะแปรเปล่ียนไป ซ่ึงในความแปรเปล่ียนน้ัน ได้ทาให้เด็กกลายมาเป็นผู้ท่ีมี
ความสามารถในการเรียนรู้มากข้ึนและมีความเข้าใจในความซับซ้อนของมโนทัศน์และทักษะ
ต่าง ๆ มากย่ิงข้ึน อะไรก็ตามท่ีเด็กท่ีได้รับการช่วยเหลือในอดีตจะกลายมาเป็นการทางาน
อยา่ งอสิ ระตามลาพังในปัจจุบนั

เมื่อเผชญิ กบั สถานการณ์การเรยี นรใู้ หม่ จากท่ีเคยทางานอยา่ งอิสระตามลาพัง กจ็ ะกลับ
กลายมาเป็นการทางานท่ีต้องได้รับความช่วยเหลือจากผู้เช่ียวชาญกว่า วงจรนี้ก็จะเกิดข้ึน
ต่อเนื่องซ้าไปซ้ามาเพ่ือการได้มาซ่ึงความรู้ ทักษะ กลวิธี หรือพฤติกรรมการเรียนรู้อ่ืน ๆ ท่ีมี
คณุ ภาพสูงข้นึ

ปั จจัยที่ทาให้ การชแ้ี นะ
เกดิ พัฒนาการ ปฏิสัมพันธท์ างสังคม
ของพ้ืนท่รี อยตอ่ การเรียนแบบ
การเรียนรู้
พัฒนาการ
ภาษา

การนาทฤษฎี การพูดคยุ และการสรา้ งปฏสิ ัมพันธ์
การเรยี นรขู้ อง การกาหนดภาระงานทม่ี คี วามยาก
ไวกอ็ ตสกไ้ี ปใช้ การออกแบบประสบการณ์การเรยี นรู้
เคร่อื งมือในการวดั และประเมนิ ทกั ษะ

ส่งเสรมิ การเรียนรู้แบบขา้ มรายวชิ า

การสรา้ ง
นวัตกรรมตาม
ทฤษฎกี ารเรยี นรู้
ของไวกอ็ ตสกี้